1 12.

HAFTA OSMANLI DPLOMASSNDE PASALAR DNEM NERLEN OKUMALAR: -Sander Maliyenin Zorlamalar Krm Savas ve Sonras baslndan Besinci Blme kadar. -lman, Haluk, Dou Sorunu, TCTA, C.1, s. 273-278. BU HAFTA RENECEKLERMZ: -Rusyann Kk Kaynarca Antlasmasndan sonra Osmanl devletine yaklasm irdelenecektir. -Filistindeki kutsal yerler zerinde Rusya ve Fransa arasndaki rekabetin, Osmanl ds politikasna nasl yansd deerlendirilecektir. -Avrupa g sistematii iinde ngiltere ve Fransann Rusyaya baks yorumlanacaktr. -Krm Savasnn nedenleri ve sonular zerinde durulacaktr. -Paris Antlasmas ile Islahat Ferman arasndaki balant vurgulanacaktr. -Osmanl diplomasisinin olusturulmasnda ve yrtlmesinde, Tercme Odas ksl pasalarn giderek etkinlik kazanmas sreci anlatlacaktr. Osmanl Devleti, Mehmet Ali Pasa sorununun zld 1841den Krm savasnn kt 1853e kadar 12 yllk bir bars dnemi yasad. Suriye-Lbnan ve Balkanlarda baz isyanlar yasansa da bu bars ve istikrar ortamnda Tanzimat dneminin en nemli reformlar (slahatlar) yapld. dari, askeri, mali, adli ve eitim alanlarnda yaplan reformlarla dev etin iinde bulunduu durumdan kurtulmasna alsld. Bu erevede zellikle Fransa ve ngilteredeki sistemin rnek alnmas sz konusu oldu. Bu dnem ayn zamanda, ou Tercme Odasndan yetisen Osmanl devlet adamlarnn, zellikle ds politikann yrtlmesinde son derece etkili hale gelmelerine de sahne oldu. II. Abdlhamitin, ds politikay kendi idaresine alaca 1870lerin sonlarna kadar, Osmanl diplomasisinde, Babal Damgasndan veya Pasalar Dneminden bahsetmek mmkndr. Fransada baslayp tm Avrupaya yaylan 1848 devrimleri srasnda ngiltere ve Fransada Osmanl Devletine ynelik kamuoyu sempatisinde bir arts gzlendi. Zira, Macar 2 ayaklanmasnn (1848) bastrlmas srasnda Avusturya ordularnn nnden kaarak Osmanl Devletine snan Kont Kossuth nderliindeki Macar milliyetilerinin, Avusturya ve Rusyann tm srarlarna ramen iade edilmemesi bu sempatiyi pekistirdi. Ayn durum Polonyal milliyetiler iin de geerliydi. ngiltere ve Fransada ortaya kan bu dnemsel Osmanl sempatisi, Osmanl devlet adamlarnn, ds politikay, bu iki lke ekseninde olusturma abas iine girmelerine de yol at. Fakat, ulusal karlar ve deisen Avrupa dengeleri erevesinde, ksa bir sre sonra bu iki devletin Osmanlya yaklasmlarnda da nemli skntlar su yzne kacaktr. Rusyann Osmanl Devletine Baks ar I. Nikolann tahta kt gnden beri tasd Osmanl Devletinin paralanmas gerektii ynndeki dsnceleri deismemisti. 1833 Hnkar skelesi Antlasmas ile iki devlet arasnda kurulan zoraki isbirlii ortam, 1841 Londra Szlesmesiyle tamamen ortadan kalkmst. Rusya, Osmanl Devletinin ngiltere ve Fransayla yaknlasmasndan rahatszlk duyuyordu. Bu arada Rusya, 1848de Polonyada baslayan isyan g kullanarak bastrd. Macar syan srasnda ise Avusturyaya destek verdi. Eflak ve Bodann kuzey blgelerini isgal ederek devrimci fikirlerin burada yaylmasna engel oldu. Bu basarlardan sonra, I. Nikolann Osmanl Devleti zerindeki basklar artmaya baslad. 1774 tarihli Kk Kaynarca Antlasmas ile stanbulda, Rusya Eliliinin koruyuculuu altnda (Antlasmada sinayet etmek tabiri gemektedir) bir Rus Ortodoks Kilisesi kurulma s ngrlms; Eflak ve Bodandaki Ortodoks mezhebine mensup Osmanl tebaasnn Rusyann koruyuculuu altnda (sinayeti altnda) olmasna imkan verilmisti. Sz konusu kilise, iki devlet arasnda yasanan gerginlikler sebebiyle hibir zaman insa edilmed i. Ancak I. Nikola, Eflak ve Bodanda geerli olan Rusyann Ortodokslarn koruyucusu olmas hkmn genis yorumlayarak, Osmanl Devletindeki tm Rum-Ortodoks tebaa zerinde himaye hakk olduunu iddia etmeye baslad. Buradan hareketle Osmanl Devletini de, Rusyann himayesi altna almay ve sonunda ortadan kaldrmay amalyordu.

I. Nikola Rusyann Osmanl Devletine kars girisecei tek yanl bir eyleme, Osmanl toprak btnlnden yana olan ngiltere tarafndan tepkiyle gsterileceini biliyordu. Bu nedenle 3 Osmanl Devletinin mukadderatn ngiltere ile birlikte tespit etmenin en doru hareket olacan dsnyordu. 1844de I. Nikolann ngiltereye yapt ziyaret srasnda Rusya ile ngilterenin Osmanl Devletindeki Hristiyan tebaann karlarn ortaklasa korumasn tekl etti. Fakat, ngiltere Rusyann Ortodoks tebaa ile ilgili emellerini bildiinden bu ist ee olumlu ya da olumsuz herhangi bir cevap vermedi. Yine de, 1841de Londra Boazlar Szlesmesinin imzalanmas srasnda, Rusya ile ngiltere arasnda baslayan bahar havas 1848e kadar srd. 1848de Rusyann, Polonya ve Macaristan isyanlarna ynelik sert mdahalesi iki devletin arasnn tekrar soumasna yol at. ngilterede, Rusyann glenmesinin ve genislemesinin bu lkenin karlarna aykr olduu ynndeki grsler arlk kazanmaya baslad. Rusya bu souklua ramen, 1853te bizzat arn azndan, St. Petersburgtaki ngiltere bykelisine Osmanl Devletini paylasmay nerdi. ngiltere ise bu teklifi aka ret etti. nk Osmanl Devletinin varl, Rusyann nce Akdenize, ardndan da ngilterenin smrgelerine uzanan blgelere yaylmasnn nndeki en nemli engeldi. Bu grsme yaplrken, Rusya ile Osmanl Devleti arasnda scak bir atsmaya dnsecek yeni bir gerginlik ortam yavas yavas domaktayd. Kutsal Yerler Sorunu Osmanl Devletinin Filistin topraklarnda, zellikle Kuds ve evresinde tm Hristiyanlar tarafndan kutsal saylan mekanlar bulunmaktayd. Bu yerler hem Ortodokslar hem de Katolikler iin kutsal saylyordu. Yavuz Sultan Selimin Filistini ele geirmesinden sonra , mparatorluk iindeki Ortodokslarn Katoliklerden sayca ok olmalarndan hareketle bu yerlerde Ortodokslara daha fazla ayrcalklar tannmst. Hatta IV. Murad zamannda, kutsal mekanlarn ynetimi konusunda Katolik ve Ortodokslar arasndaki ortaya kan ihtilaf, Seyhlislam baskanlndaki bir komisyon tarafndan, Ortodokslar lehine zlmst. 1644 ve 1657de de benzer sekilde kararlar alnd bilinmektedir. Fransz Devriminden sonra laik bir devlet modelinin kurulmasyla, Fransa bir sre iin Katoliklerin savunuculuundan uzaklasmst. Ancak Louis Napolyonun, Katolik Kilisesinin de desteini de alarak imparator (III. Napolyon) olmasndan sonra, Fransann Katoliklerl e ilgili tutumu deisti. III. Napolyon, Osmanl Devletinden Kuds ve evresinde Katoliklere daha fazla hak tannmasn istedi. Bu istekleri Katolik Avusturya, spanya, Portekiz, Sicilyateyn (ki Sicilya Devleti) de destekledi. Osmanl Devleti nce Katolik ve 4 Ortodokslardan karma komisyon kurarak bu sorunu zmeye alst. Ama hem Fransa hem de Rusya komisyonun karma yapsna itiraz etti. Bunun zerine karma komisyon datld ve Mslmanlardan olusan bir komisyon kuruldu. Bu komisyon Katoliklere baz yeni haklar vermekle birlikte, genel olarak Katoliklerin isteklerini geri evirdi. Bu durum, I II. Napolyon ile I. Nikolay kars karsya getirdi. ar I. Nikola kutsal yerler sorununun, Ortodokslarn lehine zlmesinin de verdii cesaretl e, Osmanl Devletinden daha fazlasn elde etmek iin, Prens Menikofu (Finlandiya Valisi) olaanst eli sfatyla, bir savas gemisiyle Mart 1851de stanbula gnderdi. Prens Menikof binlerce Rum-Ortodoks tarafndan byk bir trenle karsland. stanbulda bir dizi bir dizi diplomatik nezaketsizlik yapan Prens Menikof, Babaliyi sivil elbise ile zi yaret etti. Sadrazamdan sonra Hariciye Nazrn ziyaret etmesi gerekirken, Fuad Efendinin (Pasa) Rusyaya verilen szleri tutmad gerekesiyle onunla grsmedi. Menikofun bu tavr stanbulda tepki dourdu. Byle bir gergin havada Prens Menikof Osmanl Devletinden su isteklerde bulundu: Beytllahim Kilisesi ile sann doduu yerin anahtarnn Ortodokslara braklmas. Kamame kilisesinin tamiri hakknn Fener Rum Ortodoks Patriine braklmas. Osmanl topraklarndaki 12 milyon Ortodoksun Rus arnn himayesi altna sokulmas iin gerekli dzenlemelerin yaplmas. Prens Menikof, Rusyann bu taleplerinin, ikili bir antlasmayla deil, Osmanl Devletinin

tek tarafl olarak yaynlayaca bir senetle yaplmasn istiyordu. Ayrca, grsmelerin ier ve Rus talepleri kesinlikle gizli tutulmalyd. Babali, Rusyann gizlilik isteine ramen grsmelerin ieriini ngiltere ve Fransaya bildirdi. Babalide kurulan 46 kisilik bir meclis Rus taleplerini 43 oyla 17 Mays 18 53te ret etti. Bunun zerine Menikof Rusya ile Osmanl Devleti arasndaki iliskilerin kesildiini ilan ederek 21 Maysta stanbuldan ayrld. Osmanl Devleti, Rusyann savas ama ihtimaline kars stanbul Boazn tahkim etti. Donanmay Bykderede toplad. Rumelideki kaleleri tamir ettirdi ve glendirdi. Anadoludan Balkanlara asker tasnd. Rusya ksa sre sonra harekete geti. 22 Haziran 1853de General Gorakofun birlikleri Eflak ve Bodana girdi. Rusya bunun bir savas ilan olmadn bildirdi. Osmanl Devleti de ngilterenin telkiniyle hareketsiz kald. Temmuz 5 1853de Viyanada, Avusturya, Prusya, ngiltere ve Fransa bir araya gelerek Osmanl Devl eti ile Rusya arasnda arabuluculuk yapmaya karar verdiler. Fakat bundan olumlu bir so nu alnamad. stanbulda ise zellikle ilmiye talebeleri harp ilan ynnde nmayislere baslamst. 25 Eyllde raan Saraynda 160 kisilik bir meclis toplants yapld ve Rusyaya savas ilan istendi. 29 Eyllde de Sultan Abdlmecid bir ferman yaynlayarak Rusyaya savas ilan etti . Rusyadan, 15 gn iinde Eflak ve Bodandan ekilmesi istendi. Bu kabul edilmeyince savas baslad. Savasn basnda Rumeli ve Anadoluda Osmanl ordusu byk basarlar elde etti. Abdlmecide gazi unvan verildi. Ancak 30 Kasm 1853de frtna nedeniyle Sinopa snan Osmanl donanmas Ruslar tarafndan yakld. 7 Frkateyn, 3 korvet, 2 buharl gemi batt. Ruslar ayrca Sinopun Mslman mahallesini de top atesiyle yaktlar. Sinop felaketi ile Osmanl donanmasnn byk g kaybetmesine neden olmus, stanbul ve Boazlar tehdit altna sokmustu. ngiltere ve Fransada Boazlarn Ruslara braklmamas iin Osmanl Devletine yardm edilmesi ynnde grsler g kazand. ngiliz ve Fransz donanmalar padisah bir i isyana kars korumak bahanesiyle stanbula geldi. Rusya, ngiliz ve Fransz donanmalarnn anakkale Boazn gemelerini protesto etti. III. Napolyon ve ngiltere Kraliesi Viktorya, I. Nikolaya Osmanl Devleti ile anlasmazl zmek iin arabuluculuk teklif etti. I. Nikola buna kars kt. Bunun zerine ngiltere ve Fransa Rusy aya bir ultimatom vererek, Eflak ve Bodan derhal bosaltmasn ve Ortodoks tebaa zerindeki himaye iddiasndan vazgemesini istedi. Osmanl Devletinin de tm vatandaslar kanun nnde esit klacak dzenlemeler yapaca Hristiyan tebaadan alnan cizyenin kaldrlaca akland. ar bu ultimatomu geri evirdi. Bunun zerine 12 Mart 1854de Fransa ve ngiltere Rusyaya savas ilan ettiler. Rusyaya savas ilan ederlerken, ngiltere ve Fransa kendi aralarn da bir anlasma yaparak, Osmanl Devletinin toprak btnl iin Rusya ile savasmay ve Osmanl Devletinin yeni reformlar yapmasn salamay kararlastrdlar. Yani aslnda, Islahat Fermannn ilanna yol aacak Fransa ve ngiltere politikas, daha savasn basnda sekillenmisti. 6 20 Eyll 1854de Krma 89 savas ve 267 nakliye gemisiyle 30.000 ngiliz 21 .000 Fransz ve 60.000 Osmanl askeri karld. Savas Krmda younlast. Bu arada 1854 sonunda Piyemonte de savasa girdi ve Krma 15.000 asker yollad. Eyll 1855de Sivastopol ele geirildi. Rumelide de Osmanl ordusu zafer kazand. Anadoluda ise Ruslar Kars ele geirdiler. Bu arada I. Nikola lms yerine II. Alexander gemisti. Yeni ar serefli bir bars yapmaya hazr olduunu bildirerek malubiyeti kabul etti. Paris Kongresi 1856da Osmanl Devleti, Rusya, ngiltere, Fransa, Piyemonte, Avusturya ve Prusyann katlmyla topland. 30 Mart 1856da Paris Antlasmas imzaland. lgin olan, mttefiklerin savas meydannda Ruslara kars gsterdikleri isbirliini diplomasi masasnda

kaybetmeleridir. Osmanl Devleti ve ngiltere Rusyaya ar sartlar kosulmasn isterken Fransa, ileride Prusyaya kars kendisine yardm edebileceinden hareketle Rusyann zayflatlmasna kars kt. Sonuta bars antlasmasnn sartlar hafifletildi. Osmanl Devleti asndan Antlasmann en nemli maddesi yedinci maddedir. Bununla Osman Devletinin Avrupa devletlerinin genel haklarndan yararlanmas kabul ediliyordu. Yani Avrupa devleti saylarak, bir nevi Avrupa Uyumu iine alnyordu. Fakat o denmde Avrupa Uyumu byk lde yara almst. Antlasmayla ayrca Avrupa hkmdarlarnn Osmanl Devletinin egemenliine ve toprak btnlne sayg gstermeleri kabul edildi. Bu arada 28 Subat 1856da ngiltere ve Fransann istei zerine hazrlanarak yaynlanan Islahat Fermanna, Paris Antlasmasnn sekizinci maddesinde atf yaplarak, Fermandan duyulan memnuniyet ifade edildi. Paris Antlasmasyla, toprak asndan status quo ante bellum (savas ncesi duruma dns) kabul edildi. Boazlar rejiminin 1841 tarihli Londra Szlesmesine gre olaca teyid edildi . Karadenizin tarafszl kararlastrld. Karadeniz tm devletlerin ticaret gemilerine ak olacak ama savas gemilerine kapal tutulacakt. Osmanl Devleti ve Rusya, Karadeniz kylarnda tersane ve donanma bulunduramayacaklard. Tuna nehrinde seyahat serbestisi imzac devletlerce kurulan bir komisyonca denetlenecekti. Eflak ve Bodan zerindeki R us korumas kaldrlacak, bu blgelerin i islerindeki zerklii uluslararas bir komisyon tarafndan denetlenecek 7 Krm Savasnn ve Paris Antlasmasnn Osmanl Devleti asndan ok nemli sonular oldu. zellikle, Eflak ve Bodanla ilgili dzenlemeler, ileride bu blgenin bamsz olmasnn yolunu at. Nitekim, 1859da Eflak ve Bodan birlesecek, 1878de de Romanya adyla bamszln kazanacaktr. Dier taraftan, Osmanl Devletinin Avrupa devletler sistemi iindeki yerinin tescil edilmesi elbette nemliydi. Fakat, bu statnn ne anlama geldii ok ak olmad gibi, Osmanl diplomasisi de, Avrupal olmaktan yararlanmakta pek basarl olamayacaktr. Boazlardan geis, uluslararas bir konu olmaya devam edecektir. Son olarak, Krm Savas srasnda, savas giderlerini karslamak iin Avrupa devletlerinden bor alan Osmanl Devleti, bu borlardan kurtulamayacak, borucn ve faizinin arlasmas 1881de Osmanl maliyesinin iflas etmesine sebep olacaktr. Abdlaziz Dnemi Sultan Abdlaziz 1861de aabeyi Sultan Abdlmecidin lm zerine tahta geti. Ayn yl Srbistan ve Karada isyanlar kt. Osmanl Devletinin bu isyan bastrmakta aciz kalmas karssnda Rusya ve Fransann basklaryla Eyll 1862de stanbul Protokol imzalanarak Belgrad ve 3 kale dsnda tm Srbistan topraklar Srplarn ynetimine brakld. Bu bams Srbistan yolunda nemli bir kazanmdr. Belgrad ve dier kaleler ise 1867de zerk Srbistana braklmstr. Srbistan 1878de bamsz olacaktr. Msr Gelismeleri 1863 baharnda Sultan Abdlziz, Yavuz Sultan Selimden 345 yl sonra Msra giden ilk Osmanl Sultan oldu. Seyahat srasnda yannda yeenleri, Abdlmecidin oullar Murad, Abdlhamid ve Resad da vard. Sultan Abdlaziz Msrn Osmanl Devletinin hala bir vilayeti olduu mesajn vermeye alsmstr. Bu arada, Fransz mhendisler Sveys Kanalnn insa faaliyetlerini srdrmekteydi. Msrn stratejik nemi artyordu. Msr Valisi smail Pasa, blgenin artan neminin farkndayd. Bylesine nemli bir blgeye tek basna hakim olabilmenin hayallerini kuruyordu. 1841 dzenlemelerine gre Msrn valilii Kavalal ailesinin en yasl ferdine verilecekti. Halbuki smail Pasa bunun baba dan oula geen bir statde olmasn istiyordu. Bu erevede li ve Fuad pasalar nezdinde youn girisimlerde bulundu. 8 li ve Fuad pasalar, Sultan Abdlazizi yeni dzenlemenin Osmanl Devletinin karlarna aykr olmadna ikna ettiler. Bunun zerine 28 Mays 1866da bir ferman yaynlayan Sultan Abdlaziz babadan oula geme prensibini kabul etti. smail Pasa buna karslk stanbula gnderdii yllk 80.000 kese altn vergiyi 150.000 keseye kard. Ardndan 2 Haziran 1866da yeni bir fermanla Msr valilerine hidiv unvan verildi. Hidiv, valilik ile sadrazamlk arasndaki bir makamd. Aslnda Hidivlik statsyle Msr ok ynl bir zerklik kazanms oldu. Girit Sorunu

Bavyera kkenli Yunan Kral I. Otto 1862de bir i isyan sonucu tahttan dst. Yerine Danimarkann Schleswig-Holstein-Sondenburg hanedanndan I. Georg (Yorgo) Yunan Kral oldu. Kral Yorgo, Rus Romonov hanedanndan Grandses Olga ile 1867de evlenince Rus ar ile de akraba olacaktr. (1913e kadar 50 yl tahtta kalacaktr). ngiltere 1864te, isgali altnda tuttuu yon denizindeki Yedi Aday Yunanistana brakt. Bu, kltrel adan yabanc olduu bir lkede iktidarn salamlastrmay amalayan Yorgonun Megali dea (Byk lk) fikrine byk destek vermesine yol at. Yorgo, Byk Yunanistan olusturmak, bylece Yunan halknn kendine olan sadakatini glendirmek istiyordu. Osmanl Devletinin paralanmasn isteyen Rusya da Megali dea iin Yunanistana destek veriyordu. Megali dea erevesinde Kral Yorgo, Akdenizde 240.000 kisinin (Rum ve Mslman) yasad Girite gz dikti. Adaya subaylar gnderdi. Rusya Adadaki Rumlara silah yardm yaparken, giderek kendisi iin bir tehdide dnsen Prusya karssnda Rusyann desteine ihtiya duyan III. Napolyon da Rus politikasna destek verdi. 2 Eyll 1866da Hacimihali dis adl bir Rumun nderliinde Giritte ayaklanma baslad. Ancak ayaklanmay asl ynlendirenler Kral Yorgonun Adaya gnderdii Yunanl subaylard. syanla es zamanl olarak tm Avrupada ve ABDde, 1821 isyan srasnda olana benzer bir biimde Osmanl karst bir propaganda baslatld. Bu erevede olusturulan Grekofil (Yunan sever) komitelerin toplad yardmlar Girite ngiliz, Rus ve Fransz gemileri tarafndan ulastrld. Bu srada Babali, Adaya 40.000 asker ymasna ramen dalk blgelere snan ve vur-ka taktii ile savasan isyanclar yenilgiye uratamad. 9 Askeri operasyonla es zamanl olarak 30 yl Girit valilii yapan, blgeyi ve halk ok iyi tanyan Mustafa Naili Pasa fevkalade vali sfatyla Adaya gnderildi. Mustafa Naili Pasa Enosis (Yunanistann aday ilhak etmesi) isteyen Rumlar isyandan vazgeiremedi. Bunun zerine askeri operasyonlara arlk veren Osmanl Devleti 1867 basnda Serdar- Ekrem (baskomutan) Msir mer Pasay Adaya gnderdi. mer Pasa isyan bitme noktasna getirdi. Ancak bu kez, isyann Osmanl Devletinin kesin stnl ile bastrlmasn istemeyen Fransa, Rusya, Prusya ve talya Babaliye msterek bir nota vererek askeri operasyonlarn durdurulmasn istedi. Sadrazam li Pasa bu devletleri karssna almamak iin operasyonu durdurdu. Ardndan da Sultan Azizin Avrupa seyahatinden dnsnden hemen sonra Ekim 1867de Girite gitti. Askeri harekatla iyice g kaybeden isyanclar isyandan tamamen vazgeirmek iin li Pasa, 4 Ocak 1868de Giritte genel af ilan etti. ki yl iin tm vergileri kaldrd. 15 Subatta Girite yeni bir stat verildi. Buna gre, Girit valisinin iki muavininden biri Rum ol acak, bes mutasarrf ve 19 kaymakamn yars Hristiyanlardan atanacakt. Vilayet, sancak ve kazalarn Mslman, Hristiyan toplan alt yeli meclisleri olacak, resmi islemlerde Trkenin yannda Rumca da kullanlacakt. Bylece Girite de ksmi zerklik verilmisti. Sultan Abdlazizin Avrupa Seyahati Girit isyann srasnda doan Osmanl karst kamuoyunun en youn olduu bir dnemde 1867nin yaz aylarnda Sultan Abdlaziz, 1 ay 16 gn srecek Fransa ve ngiltere seyahatine kt. Seyahat, Sadrazam li Pasa ve Hariciye Nazr Fuad Pasann stanbuldaki ngiltere ve Fransa bykelileriyle yaptklar grsmeler sonucunda Kralie Victoria ve III. Napolyonun resmi davetleri zerine gereklesti. li ve Fuad pasalar, padisahn bu iki lkeyi ziyareti srasnda Rusyann Balkanlardaki emellerine kars Osmanl Devletine destek salayabileceini dsnyorlard. Youn Mslman nfuslu smrgelere sahip ngiltere ve Fransa da halifenin lkelerini ziyaretten memnuniyet duyuyordu. Padisaha, veliaht Murad Efendi ve Abdlhamid Efendi de refak at ettiler. Ziyaret Girit sorunu dolaysyla skntl bir siyasi atmosferde geti. Prusya tehdi iyle mesgul olan Fransa, Rusyaya kars destek isteyen Osmanl Devletine olumlu yaklasmad. 10 ngiltereden de beklenilen destek gelmedi. Avrupann yeni g dengeleri, Osmanl Devletinin Rusya karssnda yalnz kalaca dnemi yavas yavas getirmeye baslamst.