Professional Documents
Culture Documents
Bu maddedeki baz bilgilerin kayna belirtilmemitir. Ayrntlar iin maddenin tartma sayfasna bakabilirsiniz. Maddeye uygun biimde kaynaklar ekleyerek Vikipedi'ye katkda bulunabilirsiniz.
Babil ve Asur uygarlklar, Mezopotamya'da, Frat ve Dicle rmaklar arasndaki blgede 5.000 yl nce kurulan en byk kentlerden Babil ve Asur evresinde yaratlan uygarlklardr. Bu kentler, Babil ve Asur lkelerinin de merkeziydi. Yaz bata olmak zere burada pek ok bulu gerekletirildi. Asur ve Babilde ortaya kan uygarlk douda ran ve Hindistan'a; batda ise Filistin, Yunanistan ve Romaya doru yayld. Babil ve Asur bylece dou ve bat uygarlklarnn da k yeri oldu.
Uygarln ykselii
Babil ve Asur uygarlklarna balca halk katkda bulundu. Bunlarn en eskisi, Frat ile Dicle rmaklar azlar evresinde yaayan Smerlerdi. Ama Smerlerin kim olduklar ve Mezopotamyada ne zaman ortaya ktklar bilinmemektedir. Mezopotamya'da ileri bir uygarlk kuran Smerler, 3000'de Babil'in gneyini egemenlii altnda tutuyorlard. En nl Smer kentleri Ur, Uruk, Laga ve Eridu'ydu. Smerlerin en nemli bulularndan biri, szckleri iaretlerle gsteren bir yaz sistemi gelitirmi olmalardr. Smerlerden sonra blgenin en nemli kavmi Akadlard. Dnyann ilk imparatorluu Akadlar tarafndan kurulmutur. Akadlar zamanla ikiye ayrlmlardr: Aa Mezopotamya'da Babilliler ve Yukar Mezopotamya'da Asurlular. Asur'un sonunu Babil-Med ittifak getirirken, Babil'in sonunu Persler getirmi ve tm Mezopotamya'ya hakim olmulardr.
Babil ve Asur uygarlklar mparatorluu da Ninova ile birlikte tarihin derinliklerine gmld.
Sanat ve mimarlk
Babil ile Asur sanat ve mimarlnda Smerlerin izleri grlr. Onlar da Smerler gibi tapnaklarn ve saraylarn pimi kil tulalarla yaptlar. Kentlerin merkezine yerel tanrlar adna tapnaklar diktiler. Tapnaklar, merdivenler ya da eimli yollarla klan geni bir platform zerinde ykseliyordu. Babilliler, bu tapnaklardan baka, basamakl piramit biiminde ykselen tapnaklar ina ettiler. Ziggurat ad verilen bu yaplarn tepesinde, genellikle mavi srl inilerle kaplanm kk bir tapnak bulunurdu. Kutsal Kitap'ta yks anlatlan Babil Kulesi'nin de bir ziggurat olduu sanlmaktadr. Mimari adan nemli yerlerden biri, Asur bakenti Ninovayd. II. Sargon'un Ninova yaknlarnda yaptrd grkemli saraynn bine yakn odas olduu bilinmektedir. Sarayn hemen yan banda dev bir ziggurat ykseliyordu. Sinahheriba, Ninova'da byk saray yaptrmt. Asurlular ve Babilliler yaplar farkl biimde sslyorlard. Babilliler duvarlar renkli srl tulalarla kaplyorlard. Asurlular kaln ve yass kireta ya da kaymaktayla rdkleri duvarlara savalar, avcl, din ya da saray yaamn konu alan sahneler oyuyorlard. Bu kabartma resimlerin ounda kral, sakal ve kvrck saldr. evresindeki br insanlar ise birbirine benzer. Av sahneleri ok canl biimde tasvir edilmitir. Asur tapnaklarnn ve saraylarnn kaplarn, insan bal aslan ya da boa heykelleri koruyordu. Kentler, planl biimde kurulmutu ve geni caddeleri vard. Su gereksinimi, byk su kanallaryla karlanyordu.
Din
Babilliler, birden ok tanrya tapyorlar ve bu tanrlara ilikin kuaklar boyu anlatlan efsanelere inanyorlard. Bu efsanelerin ou Smer kaynaklyd. Evrenin ve insanlarn yaratln konu alan Smer efsaneleri arasnda dem ile Havva yksne benzer bir yk de vardr. Kral Glgamn servenlerini anlatan Glgam Destan da bu dneme ilikin efsanelere dayanr. Smer tanrlarnn en by, Uruk kentinin tanrs Anu, Babillilerin en byk tanrs ise Babil kentinin tanrs Marduk idi. Mardukun yeri, g ve insanolunu yarattna inanlyordu. Babilin batanras tar ise bereket tanrasyd. Onun olu Tammuz ise bitkilerin tanrsyd (Trkedeki temmuz aynn adnn da buradan geldii sanlr). Asurlular da byk lde Smerlerin ve Babillilerin dinleriyle tanrlarn paylayorlard. Ama, en byk tanrlar, adn imparatorluun bakentine verdikleri Asur'du. tar ayn zamanda Asurlularn da ba tanrasyd.
Yaz ve bilim
ivi yazs da denen Smer yazs en eski yazdr. Bu yaz kil tabletler zerine yazlyor, sonra bu tabletler piiriliyordu. Arkeolojik kazlarda ortaya karlan bu tr tabletlerin bazlar 5.000 yl ncesine aittir. ivi yazsnda, kavramlar belirtmek iin keli simgeler kullanlrd. Bulunan tabletlerin zerindeki yazlar din, matematik, yasalar, bilim ve baka konulara ilikindir. Asurlularn, tarihlerindeki byk olaylar kayda geiren ilk halk olduunu sylenebilir. iirler ve dini arklar da yazan Asurlular, yazdklar tabletleri byk kitaplklarda saklyorlard. Asurbanipal'in Ninova'da bulunan "tablet evi"nde, deiik konular ieren 25 binden fazla ivi yazs tableti vard. Kaldeliler, yldzlarn ve gezegenlerin hareketlerinden gelecein bilinebileceine inanyorlard. Bu amala gkyzn incelerken astronominin de temellerini attlar. Ekvatoru 360 dereceye blmeyi ve yldzlarn haritasn karmay da ilk kez Kaldeliler baard. Gelitirdikleri arlk ve l sistemini daha sonra Yunanllar ve Romallar da kulland. ayrca bulara ek olarak smerlerden byk lde etkilendiini syleyebilriz.
Lisans
Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported //creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/