Tarih 09/06/2003

Stajn Yapld yeri Birimi/in eidi: Ertanlar Makina / Oryantasyon

Ertanlar Makina Fabrikas 1992 ylnda kurulmutur ve yaklak 10000 m 2 si kapal 18000 m2 toplam alandan olumutur. Yaklak olarak 100 alan bulunmaktadr. Piyasadan alnan ilerin younluuna gre ii says deimektedir. Atlyede mekanik bakmcs, elektrik bakmcs, ustabalar, teknik ressamlar ve mhendisler ile imalat mdr alma grubunu oluturmaktadr. Ertanlar Makinann retim ierii kaynak arlkldr. retilenler Renault (Fransa), Peugeot (Fransa), Ford (Almanya) vb. otomobil fabrikalarna malzeme tama kasalar ve sandklardr. Demirer kablo fabrikasna kablo makaras imalat da yaplmaktadr. Ayrca otomobil yan sanayi iin dkm paralar imal edilmektedir. Fabrika ierisindeki vin Cesan tarafndan imal edilmitir. Gazalt kayna iin bir CO2 tank bulunmaktadr. Ayrca tm fabrikay dolaan kompresr sistemi mevcuttur. Enerji ihtiyac sanayi cereyanndan, snma ihtiyac doal gazdan karlanmaktadr. Fabrikann boyahane ksmnda frn boya ve ya boya niteleri bulunmaktadr. Dkm ksmnda ise yksek frekansl elektrik ile dkm kumlarnn temizlenmesi ve daha sonra penetran ile kontrol yaplmaktadr.

Tarih 10/06/2003

Stajn Yapld yeri Birimi/in eidi: Ertanlar Makina / Talal malat Blm / Oryantasyon ve kullanlan l aletleri

Ertanlar Makina talal imalat blmnde 3 adet torna tezgah, 2adet freze, 1 adet radyal freze, 1 adet var gel, 3 adet sabit matkap tezgah ve biri hidrolik olmak zere 2 adet profil kesme makinesi bulunmaktadr. L ALETLER VE KORUNMASI paralarnn yapmnda kullanlan l aletlerinin kusursuz olmas, mamuln taml ve verimlilii bakmndan nemlidir. l aletleri zel kaplarda saklanmal ve s, nem, kir ve pastan uzak tutulmaldrlar. KUMPASLAR; Srmeli kumpaslar ile boyut, d ve i ap, derinlik lm yaplabilir. 0,1 ve 0,05 tamlkta l alabilen kumpaslar mevcuttur. MKROMETRE; l taml 0,01 mm veya 0,001 mm olabilir. lme miline 0,5 mm adml vida almtr. Bir devirde 0,5 mm ilerler. zerinde kovan adnda para bulunur, 50 eit paraya blnmtr. lmn sonucu buradan okunur. MASTARLAR; Genellikle seri retilen paralarn lmnde kullanlrlar. Paralel mastarlar, atal mastarlar, hassas vida lm mastarlar, ayarl delik mastarlar, konveks-konkavlk ak mastarlar, delik mastarlar gibi eitleri vardr.

Tarih 11/06/2003

Stajn Yapld yeri Birimi/in eidi: Ertanlar Makina / Talal malat Atlyesi / Delik delme ve di ama ilemleri

a) Matkaplama; Matkap ucu dnerek ve ayn dorultuda ilerleyerek i parasn deler. b) Maa kabbyla (zenker) delme; Daha nce delinmi deliin geometrik eklini dzeltmek ve geniletmek amac ile yaplr. c) Raybalama; nceki ilemden kalan kaba izgileri ve apaklar temizlemek amac ile yaplr. d) Klavuzla di ama; Matkap ucu ile delik delindikten sonra eitli dizaynlarda yaplan di ama ilemidir. e) Hava ama; Delik delindikten sonra delik azna pah krmak iin yaplr.

Tarih 12/06/2003

Stajn Yapld yeri Birimi/in eidi: Ertanlar Makina / Talal malat Atlyesi / Tornalama

Tezgah yatay olarak tespit edilmi olan gvde, dili kutusu, gezer punta ve arabadan olumaktadr. niversal torna tezgahlar ok eitli ilerin yaplmasna elverili tezgahlardr fakat retim iin ekonomik tezgahlar deildirler. Bu tezgahlar gcn bir ok saydaki V kay vastasyla tezgahn altna yerletirilmi olan elektrik motorundan alr. niversal torna tezgahnn belli bal ksmlar; - mili kutusu - Kar punta - Gvde ve yataklar - mili - Gezer punta - Ana mil - Dili kutusu - Araba (kilit kutusu) - Tala mili

Torna tezgahnn i paralarn balama aparatlar; - ayakl ayna - Drt ayakl ayna - Tablal ve delikli ayna TORNALAMA LEMLER - D silindirik tornalama; a) Aynada d silindirik tornalama; Ksa paralar bir taraftan aynaya balanarak tornalanr. b) Ayna-punta arasnda d silindirik tornalama; Uzun paralarn ilenmesinde kullanlmaya uygundur.

Tarih 13/06/2003

Stajn Yapld yeri Birimi/in eidi: Ertanlar Makina / Talal malat Atlyesi / Tornalama biimleri

c) ki punta arasnda d silindirik tornalama; Bu metod ile i paras bir taraftan fr dnd, fr dnd aynas ve sabit punta ile, dier taraftan da kar punta ile tezgaha balanr. d) silindirik tornalama; Mevcut bir deliin ilenip bytlmesi ilemidir. Silindirik tornalamann tersine kesme derinlikleri verildiinde takm merkezden uzaklar. e) Aln tornalama Vida ama ilemi; Tornada vida ama ayn anda oluan iki hareketle oluur. Bunlar; 1. Parann dnmesi 2. Parann her dn iin kalemin, alacak vidann hatvesine eit ilerleyii yani s=h olmas gerekir (s: ilerleme, h: hatve). Vida aarken dikkat edilecek hususlar; 1. lerleme (s), hatveye (h) eit alnarak kesme hz drlr. 2. Hangi tip vida alacak ise (Metrik, Witward) uygun kater kullanlmaldr.

Tarih 16/06/2003

Stajn Yapld yeri Birimi/in eidi: Ertanlar Makina / Talal malat Atlyesi / Frezeleme ve Tezgahn tantm

FREZELEME Frezelemede kesme hareketi, takmn kendi ekseni etrafnda dnmesi ve parann ilerleme hareketi yapmas ile gerekleir. Frezeleme ile dz yzeyler, eitli kanallar ve yuvalar, ekilli yzeyler ilenir. Vida ve dili arklar alr. Bir freze ba i parasna gre iki tr alabilir; 1. Zt ynl frezeleme 2. E ynl frezeleme a) Zt ynl frezeleme; Kesme ve ilerleme ynleri birbirine terstir. Kesme kuvveti bileeni ilerlemeye kar koyar. Tala as ( ) 10-15 dir. Kaba dkm paralarnda derin olmayan kesme ilemlerinde zellikle kullanlr. b) E ynl frezeleme; Kesme ve ilerleme ynleri ayndr. Kesme kuvveti ilerleme ile ayn olduundan para freze bann altna ekilir. Tala as () 0-5 dir. zellikle yzeyinde sert kabuk (dkm kabuu) bulundurmayan paralarda, derin kesme ilemlerinde kullanlr.

Tarih 16/06/2003

Stajn Yapld yeri Birimi/in eidi: Ertanlar Makina / Talal malat Atlyesi

Yatay ve Dey Freze Tezgahlar; Tezgahta tablann hareketi daima dik duran bir kzak zerine tespit edilmi bir motor ile yaplr. Tezgah almaya balarken, tala hareketine kar freze milinin harekete geiine bir mddet imkan verir. Freze mili iyi altrlm, kaymal yatak iindedir. Freze mili, sertletirilmi dililer talanm ve silinmi kamal miller ile alr. Konsol, stunda uzunlamasna alm kanallarda kayar. ok geni bir i balama yzeyi olan, masann ve milin ileri hareketi bir tek kolla yaplr. Fazla ykte masay hareket ettiren motorun termit alteri atar. bU ekilde freze kesme ileminden kurtulur.

Tarih 17/06/2003

Stajn Yapld yeri Birimi/in eidi: Ertanlar Makina / Talal malat Atlyesi / Divizrn tantm

DVZR Divizrlerin kullanlma amalar unlardr; parasn periyodik olarak dndrmek. Helis kanallarnn (matkap ularnn, raybalarn, freze aklarnn, oluklarn) freze edilmesi iin i parasna srekli bir dn yaptrmak ve i parasn tablaya gre eimli pozisyona getirmek. Divizr genellikle 3 adet indeks diski ile donatlmtr. Bunlarn her birinde eitli sayda delikler bulunan alt adet delik dairesi vardr. Birinci indeks diskinde 15, 16, 17, 18, 19 ve 20 delikli daireler; ikincisinde 21, 22, 27, 29, 31 ve 33 delikli daireler; ncsnde 37, 39, 41, 43, 47 ve 49 delikli daireler vardr. parasn istenilen ada indekslemek iin, yayl kilit pimi 3 indeks diskinden geri ekilir ve indeks koluna hesaplanm sayda tam tur yaptrlarak ve tam turdan sonra gerekli ksurat salamak zere istenilen delik saysnda tura devam edilerek mil ayarlanm olur, yayl kilit pimi istenilen delie yeniden yerletirilir. Eer i paras ekseni tablaya gre asal konum isteniyor ise niversal kafa ayarlanr ve vida tespit edilir.

Tarih 17/06/2003

Stajn Yapld yeri Birimi/in eidi: Ertanlar Makina / Talal malat Atlyesi

a) Helis kanall silindirik freze aks (Vals freze) b) Tala krcl helis kanall silindirik freze aks c) Dz kanall silindirik freze aks d) Silindirik aln freze aks (Vals-aln freze) e) Takma azl aln freze aks f) Kanal aan freze aks g) Parmak freze aks h) Metal daire testeresi i) Tek al freze aks j) ift al freze aks

Tarih 18/06/2003

Stajn Yapld yeri Birimi/in eidi: Ertanlar Makina / Talal malat Atlyesi / Planyalama ilemi

PLANYALAMA Planyada torna kalemine benzeyen tek ulu kesici takmlar ile yaplr. Torna ileminin tersine planyada aralkl kesme yaplabilir. Tala, kesici taklmn ileri geri hareketi ile kaldrlr. Planyada kesici takm kafa denilen takm balama aparatna balanr. Planyada kesici kalem menteeli bir kafaya balanmtr. Bu mentee sayesinde kafa geri dn kursu srasnda dik bir dzlem ierisinde yukar doru kalkar. Planyalama ve vargel tezgahlarnda yaplan ilemler birbirinin ayn olduklarndan, tezgah isimleri farkl olsa da bu ilem planya etmek eklinde isimlendirilebilir. Planyalama ile; 1. Dzlemsel yzeyler ilenebilir. Bunlar dz, eik veya basamakl yzeyler olabilir. 2. V profilleri ilenir. 3. eitli kanallar ilenebilir. 4. Erisel yzeyler elde edilebilir. 5. Kama kanallar alabilir.

10

Tarih 19/06/2003

Stajn Yapld yeri Birimi/in eidi: Ertanlar Makina / Talal malat Atlyesi / Talama ilemi ve usulleri

TALAMA Talama bir i parasnn bir zmpara aleti tarafndan ilenmesidir. Bu aletin kesici elemanlar, zmpara malzemesinin tanecikleridir. Talamada hassas yzeyler elde edilebilir. D talama (1): S ta ve W i paras ayr ynde dnerler. paras V l dorultusunda saa sola ve Vt ynnde ilerler. S ta ii boaltlm b ve a flanlarnn iine geirilir. talama (2): S ta ve W i paras birbirlerine zt dnerler. Kk ta ile kk temas yzeyi elde edilmeye allr. Dz talama (3): Tan aln (3a) ile yan yz (3b) yzeye tatbik edilir. Paso hareketini ta yapar. paras sabittir.

11

Tarih 20/06/2003

Stajn Yapld yeri Birimi/in eidi: Ertanlar Makina / Talal malat Atlyesi / Kesme svlar hakknda bilgi

KESME SIVILARI Tala kaldrma srasnda blgede oluan sy uzaklatrmak gerekir. Bu ilem uygulanmaz ise takm mr azalr. Bu amala etkin tedbir soutma ve yalama svlar kullanmaktr. Bir svnn soutma kabiliyeti ne kadar byk ise yalama kabiliyeti o kadar kktr. Kullanlan svlarn soutma zellii gstermesi iin yksek s iletimine ve zgl sya sahip olmalar gerekir. Yalama grevi iin slatma kabiliyetinin yksek olmas gerekir. Ayrca zelliklerini uzun sre koruma, korozif olmamas da gerekir. Kesme svlar 3 gurupta incelenir; 1. Emlsiyon (sbyej yalar) kesme svlar; Su ve ya karm zel katklardan olumutur. St grnmndedir. ok ar tala kaldrma hari hemen hemen tm hzlarda ve ilemlerde kullanlr. 2. Kesme yalar; Bunlar mineral yalardr. Katk olarak hayvani, sentetik ve kimyasal yalar kullanlabilir. Alminyum, magnezyum, otomat eliklerinde katksz, vida ve di ama gibi ilemlerde katk kullanlr. 3. Kimyasal veya sentetik kesme svlar; Suya kimyasal maddeler katlarak elde edilir. Yksek yalayc zellik gstermesi iin katk madde kullanlr. Talama ilemlerinde katksz; raybalama, frezeleme ve brolamada katkl kullanlr. Kesme svlar seilirken tala kaldrma yntemi gz nne alnr. Seim tablolardan yaplabilir.

12

Tarih 23/06/2003

Stajn Yapld yeri Birimi/in eidi: Ertanlar Makina / Kaynak Atlyesi / Kaynakhane ve kaynak aletlerinin tantm

KAYNAKHANE, KAYNAK ALET VE MAKNELER Fabrika ierisinde kaynak iin ayrlm bir kaynak hatt bulunmaktadr. Fabrika ierisindeki kaynak alet ve makinelerinden bahsedecek olursak; Her kaynakya ait kaynak torcu, kaynak maskesi, kaynak eldiveni, tel fra ve elektrik ark kayna yapanlar iin bir de curuf temizleme ekici bulunmaktadr. Kaynak yaplm veya yaplacak paralar indirip kaldrma amac ile 5 tonluk, 180 dnebilen, kirilere monteli vinler bulunmaktadr. Her parann kayna iin ayr bir kalp bulunmaktadr. Kaynatlacak para klemp vastas ile kalp zerine sabitlenir. Kaynak iin gerekli koruyucu gazlar da kaynak makinelerinin yan banda bulunmaktadr. Kaynakhanede 32 adet gazalt, 2 adet de elektrik ark kayna makinesi bulunmaktadr.

13

Tarih 24/06/2003

Stajn Yapld yeri Birimi/in eidi: Ertanlar Makina / Kaynak Atlyesi / Oksi-Asetilen Kayna

OKS-ASETLEN KAYNAI Gaz ergitme kaynanda kaynak iin gerekli s, bir yanc gaz (asetilen) ve yakc gazn (oksijen) oluturduu alev tarafndan salanr. Her iki gaz da fle ierisinde karr ve yanma reaksiyonu fle dnda meydana gelir. Asetilen oksijen ile yandnda 3100Clik bir scaklk elde edilir. Bu scakln olutuu nokta kaynan yaplmas gereken yerdir. Alev asetilen/oksijen oranna gre oksitleyici ve ntr (redkleyici) olabilir. Kaynak sola ve saa kaynak olarak ikiye ayrlr. Sola kaynak ynteminde kaynak ubuu nde giderken saa kaynak ynteminde alevin arkasnda yer alr.

14

Tarih 25/06/2003

Stajn Yapld yeri Birimi/in eidi: Ertanlar Makina / Kaynak Atlyesi / Elektrik ark kayna

ELEKTRK ARK KAYNAI Kaynak pozisyonlar yatay, dey ve tavan kayna olarak ayrlr. 1. Yatay kaynak (dz yzey ve ke); Yatay pozisyonda kk paso dzgn olarak ekilirken, kapak pasosunun ekiliinde elektrota sal sollu hareket verilerek kaynak yaplr. ke yatay oluk pozisyonunda, ekilen pasoda elektrotun tutu ekli ve zikzak hareketi gsterilmitir. 2. Dey kaynak (ke, dzlem) Elektrotla yaplacak hareketler yandaki ekilde gsterilmitir. Bu tr kaynakta kaynak metali fazla akc olmamaldr. Kaynak akm drlmelidir.

15

Tarih 26/06/2003

Stajn Yapld yeri Birimi/in eidi: Ertanlar Makina / Kaynak Atlyesi / Kaynak Pozisyonlar

3. Tavan kayna (i ke ve oluk pozisyonunda) ok pasolu tavan kaynanda pasolarn sras ve bu pasolardaki elektrot hareketleri yukardaki ekillerde gsterilmitir.

16

Tarih 27/06/2003

Stajn Yapld yeri Birimi/in eidi: Ertanlar Makina / Kaynak Atlyesi / Tozalt kayna hakknda bilgi

TOZALTI KAYNAI Bu kaynak ynteminde ark, bir mekanizma tarafndan otomatik olarak kaynak blgesine gnderilen plak tel ile i paras arasnda oluur. Kanaldan devaml olarak zerine gelen zel bir toz altnda yanar. Ark toz altnda kaldndan etrafa nm yapmaz. Toz rts kaynak ksmn atmosferin olumsuz etkilerinden korur.

Kaynak tozlarnn grevi; Arkn iletkenliinin iyiletirilmesini salar. Bu sayede daha iyi tutuma, daha kararl ark oluur. Curuf oluturarak kaynak banyosunun atmosferden korunmasn salar. Dikiin hzl soumasn engeller. Uygun temiz i yap salar. Nfuziyet derinlii ayarlanan akm iddetine baldr. Ayarlanan akm iddeti, para kalnl ve kaynak az ekline gre deiir.

17

Tarih 28/06/2003

Stajn Yapld yeri Birimi/in eidi: Ertanlar Makina / Kaynak Atlyesi / Tozalt Kayna Uygulamas

Tozalt kaynann avantajlar; 1. ok yksek akm deerlerine kmak mmkndr. Bu bakmdan ok gl bir kaynak yntemidir. 2. Bir pasoda takriben 85, iki pasoda ise 180 mmye kmak mmkndr. 3. Akm iddetinin ykseklii yksek nfuziyet salar. 4. Kaynak tozu kayna atmosfer etkisinden korur. Ima yapmasna engel olur. Tozalt kaynann dezavantajlar; 1. nce salar iin elverili deildir. 2. Parann ekli ilerleme tertibatna uygun olmaldr. 3. Tozalt kayna ile daha ok yatay kaynak dikileri yaplr. Tavan kayna bu yntemle yaplamaz. 4. Tozalt kayna ile sadece elikler kaynak edilebilir.

18

Tarih 30/06/2003

Stajn Yapld yeri Birimi/in eidi: Ertanlar Makina / Kaynak Atlyesi / Gazalt ark kayna ve eitleri

TUNGSTEN NERT GAZ (TIG) KAYNAI Bu yntemde kaynak iin gerekli s enerjisi bir tungsten elektrot ve i paras arasnda oluturulan ark tarafndan salanmaktadr. Kaynak blgesine elektrotu evreleyen lleden gnderilen bir asal gaz (Helyum, Argon) tarafndan korunmaktadr. METAL INERT GAZ (MIG) KAYNAI Bu yntemde ark i paras ve kaynak metali gibi kullanlan elektrot arasnda olumaktadr. Ark helyum veya argon gibi gaz atmosferi altnda yanar.

19

Tarih 01/07/2003

Stajn Yapld yeri Birimi/in eidi: Ertanlar Makina / Kaynak Atlyesi / TIG, MIG, MAG, Plazma ark kayna

METAL ACTIVE GAS (MAG) KAYNAI Yntem MIG kayna ile ayndr, fakat MAG kaynanda CO 2 gibi aktif bir koruyucu gaz kullanlr. Bu yzden yntemin ad MAGdr. PLAZMA ARKI TIG kaynanda dalan kaynak ark eitli dzenlemeler ile bzlerek ince silindirik hale getirilir. Plazma ark fleci, ucunda bir deliin bulunduu ve bu deliin merkezinde tungsten elektrot vardr. Ark stunu meydana geldikten sonra, basnl plazma jetinin oluturulmas iin iyonize olan gaz delikten dar pskrtlr. Meme iyi soutulduundan ark ie doru bzlr. Buradaki arkn scakl 10000-20000K arasnda bir dereceye ular. Plazma ark ile kaynak, kesme, rendeleme, oyuk ama, doldurma ve tavlama ilemleri yaplabilir. zellikle oksi-asetilen yntemi ile kesilemeyen seramikler, alminyum, bakr ve alamlar, paslanmaz elikler rahatlkla plazma ark ile kesilebilir. Plazma ark ile metallerin su altnda kesilmesi de rahatlkla gerekleebilir.

20

Tarih 02/07/2003

Stajn Yapld yeri Birimi/in eidi: Ertanlar Makina / Kaynak Atlyesi / Termik Kesme

TERMK KESME Termik kesme malzemelerin s etkisi ile kesilmesi ilemidir. Bu ilemleri oksijen ile yakarak ve plazma teknolojisi ile eriterek kesme olarak ayrabiliriz. 1. Alev ile (oksijen ile) kesme; Alev ile kesme ileminde, oksijen ile kesmeye uygun malzeme tutuma scaklna kadar stlr. Isnan blge oksijen ile reaksiyona girerek yanmaya balar. Kesme ileminin hz malzeme kalnl ile ters orantldr. Uzun malzemelerin dzgn ve dorusal ekilde kesilmesi iin ray mekanizmas vardr. rnein, sa para kesiminde fleci dorusal ve sabit hzla giden arabann zerine alev konisi ayarlanarak koyarlar. Bu ekilde sa para ray zerinde giden araba yardm ile dzgnce kesilir. 2. Plazma ile kesme; Plazma ile kesme teknolojisi n sayfada anlatlmt. Bu teknoloji kullanlarak alev ile kesilemeyen paslanmaz elik, yksek alaml elik, alminyum ve alamlar, bakr ve alamlar kesilebilir.

21

Tarih 03/07/2003

Stajn Yapld yeri Birimi/in eidi: Ertanlar Makina / Kaynak Atlyesi / rtl ve rtsz Elektrotlar

RTL ELEKTROTLAR plak kaynak teli zerine sarma, daldrma, ekstrzyon ile gerekletirilmi bir rt malzemesi vardr. Elektrot rts retim endstrisinde ounlukla ekstrzyon yntemi uygulanr. Elektrot rtsnn salad faydalar; Arkn tutumasn ve oluumunu kolaylatrr. Koruyucu bir gaz atmosferi oluturarak kaynak dikiini atmosferin olumsuz etkilerinden korur. Eriyiin yava soumasn salar. Eriyen metal damlacklarnn gerilmelerine ve viskozitelerine etkiyerek tavan ve dey kaynaklarda almay kolaylatrr. RTSZ ELEKTROTLAR 1. plak elektrotlar; Bu tr elektrotlar hem arkn olumasn hem de eriyerek kaynak metalini salarlar. Bunlar dolu tel ubuklardr. ounlukla tercih edilmezler. Bunun nedeni ise atmosferin zararl etkilerinden kaynak blgesini koruyamaydr. 2. zl elektrotlar; Boru eklinde imal edilip ilerinde z olarak adlandrlan, arkn stabilizasyonu ve kaynak metalinin alamlanmasn salayan bir madde vardr. zn yanmas ile oluan gaz, kaynak banyosunu havann zararl etkilerinden korur. Genellikle MIG-MAG yntemleri iin ok eitli makaraya sarl zl tel retimi vardr.

22

Tarih 04/07/2003

Stajn Yapld yeri Birimi/in eidi: Ertanlar Makina / Kaynak Atlyesi / Kaynak hata tipleri ve giderilmesi

1. GZENEKLER (gaz kabarcklar); Kaynak srasnda oluan kimyasal reaksiyonlar sonucu ortaya kan gazlar erimi metal ierisine skarak gzenekleri oluturur. Bu gzeneklerin olumasnn nedenleri unlardr. Esas metalin kimyasal bileimi, esas metalin veya kaynak metalinin iindeki kkrt miktarnn artmas, elektrot rtsnn rutubetli olmas, dk akm iddeti ile alma, ok uzun veya ok ksa ark boyu ile allmas, erimi kaynak banyosunun abuk katlamas, kaynak aznn kirli olmas gzenek oluumunun sebepleridir. Bu nedenler azaltlarak gzenek oluumu engellenebilir. 2. CURUF KALINTILARI; Curuf, kaynak ilemi srasnda arkn etkisi ile ergimi banyonun iinde dalabilir. Curufun kaynak banyosu iine yaylmamas iin; kaln apl elektrot kullanlmamal, az as doru seilmeli, elektrota uygun hareket verilmeli, kk pasosu ok dikkatli ekilmelidir. 3. EKSK BRLETRME (Nfuziyetsizlik); Kaynak metali ile esas metal ya da pasolar arasnda birlemeyen blgelerin olumasdr. Bu hatalarn nlenebilmesi iin uygun akm iddeti ve ksa ark boyu tercih edilmelidir. 4. YANMA OLUKLARI; Kaynaktan sonra esas malzemede ve dikiin kenarlarndaki oyuklar ve entikler olarak grlr. Yanma sonucu oluan entik veya oluklar yeni bir paso kaynak ile doldurulabilirler. 5. ATLAKLAR; Bu hata dierlerine oranla en tehlikelisidir. Kaynakta, kaynak metalinde ve ITABde rastlanr.

23

Tarih 05/07/2003

Stajn Yapld yeri Birimi/in eidi: Ertanlar Makina / Kaynak Atlyesi / Kaynak hata tipleri ve giderilmesi

Kaynak metalinde oluan atlaklar diki zerinde blgesel gerilmelere neden olur. Esas metaldeki atlaklar; esas metalin bileimi, souma hz ve ekme gerilmeleri atlamann balca nedenleridir. Oluan bu atlaklarn tek onarm biimi yeniden kaynak yapmaktr.

24

Tarih 07/07/2003

Stajn Yapld yeri Birimi/in eidi: Ertanlar Makina / Plastik ekil Verme / Dvme lemi ve ahmerdan Tantm

PLASTK EKL VERME elik malzemeye basma ve ekme gibi d kuvvetlerle, kristalleri arasndaki ba bozmadan, yerlerini deitirmek sureti ile kalc biim vermeye demircilik denir. Burada pres ve ekile tatbik edilen kuvvetin, malzemenin esneklik snrn amas gerekir. Malzeme sndka tavlama ad verilir. Dvme ilemi yeniden kristalleme scaklnn stnde ise scak ekil verme, altnda ise souk ekil verme denir. DVME; Dvme yumuak elikte (1200 ile 1300C) karbonlu sert eliklerde (900 ile 1000C) de tavlanp dvme yaplr. 400C scaklklarda dvmek zararldr. elik gevrekleir, krlganlk artar ve atlar. ok fazla stlr ise de elik kaynar. Ksmen oksitlenir. Byle hallerde elik bir daha kullanlmaz. dayanm dolaysyla esneklik snr klr. Daha az bir kuvvetle ekil verilebilen hamur haline getirilir. Malzemeyi s ile bu hale getirmeye

25

Tarih 08/07/2003

Stajn Yapld yeri Birimi/in eidi: Ertanlar Makina / Plastik ekil Verme / ahmerdan Hakknda Bilgi Edinilmesi

AHMERDAN Dvmeden kullanlan eki makinelerine ahmerdan denir. ahmerdan rs zerinde bulunan i paras zerine eki ad verilen ktleler indirilir. eki i paras zerine ya serbest olarak ya da ayrca dey bir kuvvetin rnein; bir yay, buhar ya da hava basnc kuvveti tesiri ile iner.

26

Tarih 08/07/2003

Stajn Yapld yeri Birimi/in eidi: Ertanlar Makina / Plastik ekil Verme / ahmerdan ve hareket mekanizmas

Bir ahmerdandan beklenen zellikler unlardr; Vuru iddetinin ayarlanabilmesi, Vuru saysnn ayarlanabilmesi, eki ve altlna eitli dvme takmlar ve kalplar balanabilecek durumda olmaldr. Sonradan tala alma ilemi gerektirmeyecek kadar biimli ve kark i paralarnn dvlmesi kalpla daha karl olur. Bu i iin genellikle dme ahmerdanlar kullanlr. parasnn biimine gre boluk alm dkme elik veya dkme demirden, iki paral kalp iinde tazyik edilerek malzemeye ekil verilir. Malzeme ahmerdanla darbeli olarak ileneceinden knt st ksmda olur. Kalp iftlerinin st ste gelmesi iin kavela ve delikler olup malzemenin tamas salanr. Tama olmas iin malzeme hacmi bitmi parann hacminden %15 daha fazladr. Kzgn malzeme kalpta mmkn olduu kadar az kalmaldr.

27

Tarih 09/07/2003

Stajn Yapld yeri Birimi/in eidi: Ertanlar Makina / Plastik ekil Verme / Plastik ekil Verme

PRESLER parasnn eklini basma etkisi ile deitiren makinelerdir. Basma etkisinin dolaysyla preslerin yaratt sonular unlardr; Kayplar ve sarsntlar ahmerdana gre daha az. Dolaysyla tezgah temelleri daha basittir. ekil deiim hz daha dk dolaysyla, ekil deitirme direnci daha dktr. Vuru iddeti daha dk olduundan kalp mr artar. Dkm kalplar kullanlabilir. Bunlar maliyeti drr. Pres iilii daha kolaydr. Presler daha uzun sreli ekillendirme yapar. Dolaysyla imal edilecek para says daha azdr (zellikle hidrolik ve vidal preslerde). Preslerde uzun sreli maa kalp temas s geii ve kalbn ypranmasn arttrr. Hareket mekanizmalar; Krankl Presler; daha byk kurslar salayabilir. Basitlii dolaysyla tercih edilir. Delme, kesme ve basit derin ekme ilemleri gerekletirilir. ift krankl da olabilir. kinci krank baka bir bala hareket verir.

28

Tarih 09/07/2003

Stajn Yapld yeri Birimi/in eidi: Ertanlar Makina / Plastik ekil Verme / Presler ve Hareket Mekanizmalar

29

Tarih 10/07/2003

Stajn Yapld yeri Birimi/in eidi: Ertanlar Makina / Plastik ekil Verme / Abkant ve Giyotinin Tantm

Eksantrik ve Kaml Presler; Ksa kurslar iin yaplr. Kam mekanizmas kurs sonunda bir bekleme salayabilir. tleme denilen olay bu sayede salanr. Vidal Presler; Basma ve yma ile ekillendirme, baz ekme ilemlerinde kullanlr. Hidrolik Presler; Kapasiteleri ok deiik ve olduka yava alr. Kursun belli noktalarnda, istenen hz ve kuvvet deerlerine, tutma sresini ayar edilebilir. Kapasitesi 35000-50000 tona kadar olabilir. Mekanik preslerde kurs ayarlanan deerde sabittir. Kapasiteleri 10-10000 tona kadardr. ABGANT; Hidrolik gvdeye bal iki hidrolik pistona valfler vastas ile ya baslr. Presin st gvdesi hareket eder. Alt ve st gvdeye kalp balanr. O kalba gre sa bklr. GYOTN; Mekanik sistemde, volana bal eksantrik mil, eksantrik mile bal yataklar ve bak gvdesi bulunur. Bak gvdesi aa inerken sustalar vastas ile sa sktrr. Bak gvdesi (eksantrie bal gvde) aaya inip sa keser. Hidrolik sisteminde ise; hidrolik pompasna bal bask pistonlar valfler vastas ile bask pistonlarna ya gnderir. Sa sktrlr. Gvde pistonlarna ya gider ve gvdeyi aaya iter. Gvdeye bal baklar vastas ile sa kesilir.

30

Tarih 11/07/2003

Stajn Yapld yeri Birimi/in eidi: Ertanlar Makina / Plastik ekil Verme / Plastik ekil verme tezgahlar

31

Tarih 12/07/2003

Stajn Yapld yeri Birimi/in eidi: Ertanlar Makina / Plastik ekil Verme / Dier P..V. Tezgahlar

TRANSMSYON ML BKME MAKNES (CNC) Makara halindeki hammaddeyi dzgnletirerek ve daha sonra zerinde bulunan kafalar sayesinde istenilen formu verebilen bir CNC tezgahtr. 2 ila 14 mm aptaki mile istenilen formu kazandrr. Ertanlar Makina, bu makine ile market sepetleri ve tama paletlerinin paralarn ilemektedir.

32

Tarih 14/07/2003

Stajn Yapld yeri Birimi/in eidi: Ertanlar Makina / Dkm / Tantm-Ocaklarn Tipleri ve Kapasiteleri

Fabrikada eriyik alminyum enjeksiyonu iin kullanlan bask preslerinde ofben kollektrleri ve gaz ksm gvdesi retilmektedir. Ayrca bir de otomobil fabrikalar iin retilen silindir kapaklarnn kolone tuzu ile muayenesi yaplmaktadr. Alnan alminyum kleler ergitme potalarnda 695-710C arasnda ergitilir. Kullanlan putolarn i cidarlar ate tulasndan rlme ve yakt beslemesi doal gaz brlrdr. Kleler direkt olarak potann iine atlmakta ve ergimeye braklmaktadr. Ergimi alminyum kepe ile boaltma haznesine dklmektedir ve piston vastas ile retilmek istenen mal kalba dklerek sktrlmak suretiyle para elde edilir. Kupol Ocaklar; Kupol oca satan yaplm ve ii refrakter tula ile rlerek astarlanm silindir dey bir ocaktr. D aplar 1-2 mm arasndadr. Boylar byk deiiklik gsterebilir. Bu tip ocaklar dkme demir ergimesinde kullanlr. retim kapasitesi 200 ton/saate kabilir. Ergitme Potas; Doal gaz yakt ve i cidarlar ate tulasdr. Frnda 680-7200C arasnda alminyum kleler ergitilir. Metal ergitme kullanlan en basit ve eski ara potal ocaklardr.

33

Tarih 15/07/2003

Stajn Yapld yeri Birimi/in eidi: Ertanlar Makina / Dkm / Dkmde Kullanlan Cihazlar

Spektrometre; Dkmde arjdan gelen metali analiz etmek iin kullanlan cihazlardr. Cihazn alt ksmndaki elektrot yksek gerilimde malzemeyi vakumlu ortamda yakar. Elementlerin dalga boylarna gre hangi elementlerin hangi oranda olduu eldeki verilerle karlatrlarak yaplr. Gaz olarak argon kullanlr, nedeni yanan gazlar toplayarak daha salkl sonu elde edilmesidir. Metal Mikroskop; Dkmden gelen metalin i yap olarak uygun olup olmadnn kontrolnde kullanlr. Gaz Geirgenliini lme Cihaz; Kum mukavemet Test Cihaz; Kumun basma dayanmnn lmnde kullanlr. Ya ve kuru dayanm llr. Nem Tayin Cihaz; Kumun balayc olmas iin belirli bir miktar nem olmas gerekir. Cihaz bunun tayini iin nemli rol oynar. Numune Hazrlama Cihaz; Sertlik lme Cihaz;

34

Tarih 16/07/2003

Stajn Yapld yeri Birimi/in eidi: Ertanlar Makina / Dkm / Modeller ve malat

MODELLER Model kalplama srasnda, dklecek sv metalin dolduraca boluu elde etmek iin kullanlrlar. Tasarmc nce parann bir modelini yapar. Bunu yaparken ekme ve ileme paylarn gz nne alr. Modeli kalptan rahata karabilmek iin biraz eimli yapar. ekme pay brakmak iin cetvellerden yararlanr. leme pay ise dkm yapldktan sonra ilenecek yzeylere verilir. Model malzemesi olarak ahap, metal, al, plastik, kpk kullanlr.

35

Tarih 17/07/2003

Stajn Yapld yeri Birimi/in eidi: Ertanlar Makina / Dkm / Maalar ve mali

MAALAR Maalar ounlukla kum (silis) esasl malzemelerden ve bazen de metal malzemelerden yaplrlar. Dkm parasnn i boluunu salamak iin kalp boluuna yerletirilen paralardr. Kum esasl maalar retildikleri malzemeye veya ynteme gre adlandrlrlar. letmemizde CO2 yntemi ile sertletirilmi reineli maalar kullanlmaktadr. Maalar ahap, metal ve plastikten yaplm maa sand veya maa kutusu ad verilen el veya makine ile sktrlarak hazrlanr.

36

Tarih 18/07/2003

Stajn Yapld yeri Birimi/in eidi: Ertanlar Makina / Dkm / Kalplamann Yapl ve eitleri

Kalplama; kum, balayc (bentonit), su ve dier katk maddeleri (kmr tozu) nden olumu ve kum hazrlama makinelerinde kartrarak hazrlanan karm ile dklecek parann kum ierisinde negatif bir boluu meydana getirme ilemidir. Kalp yapmnda kullanlan karmlar; ana ktleyi oluturan ve refrakterlii salayan kum tanecikleri, taneleri bir arada tutan balayc (kil) ve gazn darya kmasnn salayan kmr tozu. letmemizde kullanlan kalplama ilemi elle yaplmaktadr. Elle kalplama: lk nce erevelerin snrlar iziliyor. Sonra model konuyor st dereceye (pimler yardm ile) zerine hafif datlyor. Elekle modelin zerine kum eleniyor. Yzeyi tamamen kapandktan sonra, yz kumu taacak ekilde krekle dolduruluyor. zerine sktrma yaplyor. Sonra ters evriliyor. Alt derece iin de ayn ilem yaplyor. Yolluklar taklyor. Tokmakla sertletiriliyor. Daha sonra alt derece ve st derece ayrlyor. spati ile bozuk kan yzeyler dzeltiliyor. Alt ve st derece tekrar birletiriliyor. Etrafna tampon yaplyor. Kalbmz dkme hazr hale geliyor.

37

Tarih 19/07/2003

Stajn Yapld yeri Birimi/in eidi: Ertanlar Makina / Dkm / Dkmde Kullanlan Aralar

Ispatula: Kalpta alt ve st dereceyi ayrdktan sonra oluabilecek bozukluklarn tamirinde kullanlr. Pota: Ocaktan ilk etapta eriyik maddenin alnd kap. Pamen: Potadan eriyik maddenin kalplara dklmek zere tand potaya gre kk hacimli kap. Pnmatik tokmak: Elektrikle alan kalp kumlarn sktrarak dzgn yzey elde edilmesini salar. Tokmak: Elle yaplr. Uzun bir ubuun ucunda dairesel arlk vardr. Art arda darbe yaparak dzgn bir yzey salar. Polyester macunu: Modelin tam istenildii gibi oluturulamad durumlarda eksik noktalar tamamlamak iin kullanlr. Sertletirici katalizr vardr. Birlikte tatbik edilir. Bunlardan baka; eki, matkap, eitli tornavida ve vida balar, makaslar ve

cetveller kullanlr.

38

Tarih 19/07/2003

Stajn Yapld yeri Birimi/in eidi: Ertanlar Makina / Dkm / Kalite Kontrol ve Sonu Yazs

KALTE KONTROL Fabrikann kendi dnda bir firmaya yaptrd malzeme veya paralarn mhendislik birimlerince hazrlanan dokmanlara gre kontroln yapmak ve iletme ierisinde bu malzemeden kaynaklanabilecek hatalar en aza indirmek iin kurulmutur. Ayrca dkm paralarn kontrol iin fabrika bnyesinde ayr bir birim vardr. Bu birime kolone ad veriliyor. Buradaki ama, dkmdeki kum, fin tr yabanc maddelerden arndrmadr. Dkm paralar stldktan sonra kolone tuzuna sokularak arndrma ve atlak tayini yaplr. Yapm olduum imalat yaz stajnda bir makine parasnn ilenmesinde kullanlan takm tezgahlar ve ara gereleri, kullanm ekilleri ve amalar asndan incelenmi ve ayn tezgahlarn farkl kapasitede olanlar birbirleri ile karlatrlm, yaplan ilerin atlyelere gre dalm ve atlyelerdeki deiik tip makine, ara ve gerecin ayn parann ilenmesinde stlendikleri farkl grevler takip edilmitir. Bu almalar sonucunda makine mhendislii bakmndan gerek dersler, gerekse alma ortamlar ile ilgili eitli tecrbeler elde edilmitir.

39