STANBUL NVERSTES EDEBYAT FAKLTES YAYINLARI No.

2799

EM DN-ZDE FINDIKLILI SLEYMAN EFEND TRH MR T-TEVRH

Hazrlayan

Prof. Dr. M. MNR AKTEPE

Yenia: Tarihi

STANBUL EDEBYAT FAKLTES MATBAASI 1981

i in d e k il e r

A.
B.

NSZ
EM D N I-Z D E S L E Y M A N E F E N D lN lN M R I.T -T E V R lH I M E TN I lN D E K l K O N U B A L IK L A R I : 1188 (1774-1775) SE N E S O L A Y L A R I ; 3 - 37.

Sebeb-i tezyl-i trih. 3 Veft- Zeyneb Sultan. 4 Azl-i Kay makam Kuyucu Sleyman Paa. 4 tu. 4 Osman Efendiye tu. 5 Yeen Ali Aaya tu. 5 Zta rabet olunmayup mal ilin rabet olunmaktan devlete zarar. 5 tf-zde mer Efendi. 5 Rec Efendi. 5 Res smail Bey. 5 Meveret-i hakire. 5 Yeen Paanm zahire bahnesi. 5 Abdrrezzak Efendinin Kozluca Ser-askerlii. 6 Byk Emr-i hrun orduya gittii. 6 Dastn Paanm su-i hli. 6 Dman hor grmekden zarar. 6 Kozluca inhizm. 7 Terk-i ihtiyatdan zarar. 7 Cengden firr eden sekiz bin atimm Beiktadan skdara getii. 8 Defterdar Dervi Efendinin gayreti. 9 Fitne-i gari be der umnu. 9 Abdrrezzak Efendinin ekyadan firr ve az li. 9 Ehl-i kalemin ehl-i seyf umruna karmaktan zarar. 10 Riclin fkndan ve elvan taam eklinden askere nefret ve advet hsl olduu. 10 Mahll-i ibret. 11 Askere rabet olunmamaktan zarar. 11 Vezirin ursuzluktan uru selb olduu. 11 Kffrm umnujo muhsara ettii. 11 erke Paaya tu. 12 Defterdarn gayreti. 12 Feld Marelden slh talebi ile kd geldii. 13 Zuhr- mtreke. 13 Yeniehirli Osman Efendi ve Ysinci-zde Efendinin mrahhas olup, mtrekeye gittikleri taf sili. 13 Mtreke mrahhass Abdlkerm Efendi. 14 Mkleme-i mrahhasn ba-Moskov. 15 Zuhr- serbestiyet-i Tatar. 15 tu. 17 Murahhaslarmzn avdet ve orduya geldikleri. 17 Fevt-i frsat ve gaflet. 18 Abdrrezzak Efendinin mrah-

V III

MNR AKTEPE

has olduu. 18 tu. 19 At Beyin mklerneden Astneye geldii. 20 Ayasofya eyhi Ysinci-zde Efendinin kelm. 21 Abdrrezzak Efendinin bil slh avdeti. 22 Kaynarca slhu be yn olunur. 22 Yenieri Efendisi Mustafa Efendinin Astneye geldii. 23 Nusret. 23 Mkleme-i Resm Ahm-ed Efendi. 23 Kat- msleme. 24 Drr-zdenin eyhl-islm olmasna se bep. 24 ncili-kkde olan mvere-i cesme. 25 Hakkat- hl. 25 Baht- hmyn. 26 Moskov Kraliesinin hli ve Moskovda zorba zuhuru. 26 Ser-askerlere ahvl-i dmandan habr olmaa sahh casuslar tedriki lzm olduu. Ser-askerler dman cssunu men ve zaaf u kuvvetini dmana bildirmemek l-bd olduu. 27 Itmm- slh- Moskov. 27 Sebeb-i mevt-i Muhsin-zde. 27 z zet Mehmed Paann mhre nail olduu. 28 Res smail Bey. 28 Sanca- erfin stneye duhl. 28 Pdihn sanca- erifi istikbli. 29 Tebdl-i mm- Sultn. 30 brahim Efendi eyhl-islm oldu. 30 smail Aa Yenieri Aas oldu. 30 Turnac-zde. 30 Dolmabahede vezr ile mftnin niz. 30 Tatar maddesi. 30 Azl-i zzet Mehmed Paa ve nasb- Dervi Paa. 31 Isbir Aa Cebeci-ba oldu. 31 Azl-i eyhl-islm brahim Bey ve nasb- Slih-zde. 31 Azl-i Yenieri Aas smail Aa. 32 Turnac-zde. 32 Tebdl-i Ser-Topcuyn. 32 Ftht- azme-i Cezyir. 32 Badad. 33 Cezayirli Haan Paa. 33 Mos kov Elisi. Pdih top dkmne terif buyurdu. 33 Badad. 34 Moskov. 34 Paa-kapsnda Hnkra ziyfet. 34 Vildet-i Hadice Sultan. 34 ehir donanmas. 34 Derya donanma s. 35 Badad. 35 Moskov elisine ziyfet. 36 Azl ve nasb- acbe. 36 Tebdl-i Ay-i yenieriyn. 36 Yenieri Oca ni zm. 36. 1190 (1776 -1777) SENES OLAYLARI : 37 - 46. Moskov. 38 Fayyum Kads olduumuz. 39 Mr-i hr Kknde Hnkra ziyfet. 39 Gmrk ziyafeti. 39 Basraya Kzlba istil ettii. 39 Defterdar Haan Efendi. 39 Res s mail Bey ve Tatar. 40 Mardn eyh. 41 Husf. 42 Zelzele. 42 Abdrrezzak Efendi. 42 Cezyirli Haan Paanm Zhir mer oullarn kahr ettii. 42 Vildet-i ehzde Sultan Mehmed. 43 Veft- Hadice Sultan. 43 Abdrrezzak Efendi. 43 Paakapsnda vezr pdih ziyfet etti. 43 Yenieri Aas ziyfeti.

NDEKLER

IX

43 Azl-i Mft Slih-zde ve nasb- Esad Efendi. 44 Vildet-i ehzde Sultan Ahmed. 44 Acem-i Tiflis. 45 Azl-i Sadr- azam Dervi Paa. 45 Hark, hark. 45 Yenieri Aas Turnac-zde Ahmed Aaya tu ihsan. 46 Nzl-i Kalyon. 46. 1191 (1777) SENES OLAYLARI : 46 - 51. Leh Elisi geldi. Mehmed Aann ikinci defa Yenieri Aa s olduu. Hindden fil geldi. Vezr Mektubcusu Vezr Kethds olduu. hin Giray zuhru. Muhsin-zde. Bostanc-ba Ali Bey. Murad Efendi. Moskov. Vildet-i Aye Sultan. Paa-kapsnda ulufe sergisinde Siphn amatas ve tedbleri. Katl-i vojrvoda-i Bodan ba-tedbr-i hasen. Biny-i imret-i Sul tan der slmbol. CEDVEL- SELTN- L- OSMAN. 52-55. CEDVEL- VZERY- A ZAMN. 55 - 62. CEDVEL-I MEYIH- SLM. 62 - 67. C. D. METNE AT NSHA FARKLARINI GSTEREN NOTLAR. 69 - 81 GENEL NDEKS. 83 - 111

NSZ

emdn-zde Fndkll Sleyman Efendinin Mrit-tevrih adl eserine it bulunan bu cild, trihinin son ksmn tekil etmek tedir. 1976 senesinde, ayni eserin hicri 1143-1168 yllar olaylarn ihtiv eden ksmn I. cild; 1978 senesinde, hicri 1169-1182 yl h diselerini anlatan ksmn, II. cildin A ve 1980 ylnda da, hicri 11831187 seneleri vukutn hv bulunan ksmn, II. cildin B fasikl olarak yaynlamtk. Bu defa ise, bizim, bask dzeni nedenile baz ksmlara ayrmak mecbriyetinde kaldmz, hicri 1188-1191 sene leri olaylarn kapsayan ksm, III. cild olarak hazrlayup, okuyucu larmza sunmu bulunuyoruz. Bu cild daha ziyde, Kk-Kaynarca ve onu takib eden sene lerin olaylarn iine almakta ye I. Abdlhamidin imreti inat ile sona ermektedir. Bar grmeleri, devlet memurlarnn azil ve nasblar, bu cildde daha geni yer almaktadr. Eserin mellifi Sleyman Efendi, hicri 1188 senesine gelinceye kadar, olaylara sene sene birer balk koymu olmasna ramen, 1189 senesi vukuatna zel bir balk yapmadan, 1190 senesi hdiselerine gemi ve 1191 yl ile de kitabna son vermitir. Bu itibarla 1189 se nesinde cereyan eden hdiseleri, ayr balklar altnda gstermek mmkn olamamtr. Dier tarafdan, nere esas aldmz Bayezid Devlet ktbhnesinde mevcd nshada, 1191 (1777) senesinde cereyan eden vuktn dahi balklar olmad in metinde bunlar da gsterileme mitir. Ancak, Topkap Saray, Hazne kitaplnda bulunan nsha nn bu ksm in konan balklar yledir : Leh Elisi geldi Mehmed Aann ikinci defa Yenieri Aas olduu Hindden fil

X II

M n i r

aktepe

geldi Vezr Mektutacusu Vezr Kethdas olduu hin Giray zuhru Muhsin-zde Bostanc-ba Ali Bey Murad Efendi Moskov Vildet-i Aye Sultan Paa-kapsnda ulfe sergi sinde Siphn amatas ve tedbleri Katl-i Voyvoda-i Bodan batedbr-i hasen Bin-i Imret-i Sultn der slmbol. Bu balklar, iindekiler ksmnda yalnzca bu nshadan alna rak verilmitir. ^ Mrit-tevrihin btn nshalar sonunda Osmanl pdihla rnn, doum, lm ve cls tarihlerini gsteren, saltanat srelerini bildiren birer cedvel bulunduu gibi, vezr-i azamlarn ve eyhlislmlarn greve baladklar trih ile i banda kaldklar md detleri ve ka defa bu makamlar igal eylediklerini kayd eden kro nolojik cedveller de vardr. Bu cedvellerde bazen ahslar in de iik bilgilere de tesadf olunmaktadr. Bilhassa lkablarda olan farklar dikkati ekmektedir. Nihayet bu cildin sonuna ilve ettiimiz bir genel indeks ile eserde mevcd ahslarn kimlikleri ve bz yer isimleri ile terimler zerinde durarak, III. cildin muhtevas hakknda bilgi vermek iste dik. Tabii bu arada gzden kaan hatalarmz olduu gibi, okuma glnden doan bz noksanlarmz da bulunmaktadr. Okuyu cularmzn ho grsne snarak, Mrit-tevrihiin XVIII. yz y la it bilgi veren bu ksmn, ummun istifdesine sunarken, b il hassa tashihler srasnda bana yardm eden meslekdalarm ile yar dmc retim yesi arkadalarma da hasseten teekkr ederim. 6 Aralk 1981 Bakrky-tstanbul

Pro. Dr. M. Mnir AKTEPE

EMDNI-ZDE FINDIKLILI SLEYMAN EFEND TRH

KISIM : III

EM D N -Z D E E'INDIKLIL I S L E Y M A N E F E N D i T R H M R l T-TE V R H (1188-1191 = 1774-1777)

Sene: 1188 (1774-1775).

[SM/b.] Veft- Zeyneb Sultan der Muharrem (M art-Nisan) ve azl-i Kaymakam Sleyman Paa ve nasb- Silhdar Abdullah Paa ve azl-i Abdul lah Paa^ ve nasb- Enn-i ehir zzet Mehmed Efendi ba-vezret ve ihrac- Sekban-ba Yusuf Aa ba-Mr-l mrn v^ bade ez ihsn- vezret be- o ve Sekban-ba uden-i smail Aa ve azl-i Sekban-ba smail Aa ve nasb- Silhdar Mehmed Aa ve ihsn- vezret be-Kassab-ba Yeen Ali Aa ve hsn- vezret be-Yeniehirli Osman Efendi (515/a) Defterdar uden-i mer Vkd Efendi ba-vekle ve azl-i vekl-i Res smail Rif Bey ve nasb- o be-mansb- o ve vekl-i Ser-avun uden-i Reci Efendi ve nakl-i Ordy- hmyn ez-mety-i umnu be-sahry-i umnu der tsi aer-i Rebil-evvel (30 Mays 1774) ve Ser-asker uden-i Resl-kttab Abdrrezzak Efendi ve inhizm- o der Kozluca^ ve avdet-i ordu ez-sahr be-kasaba-i umnu* ve muhsara-i kffr be-etrf- umnu ve vuku- muhrebe ve vuku- mslha ve avdet-i ordu ez-umnu ve veft- Muhsin-zde der kasaba-i Karn-bd ve nakl-i meyt-i o be-Edirne ve nakl-i dier meyt-i o betrbe-i Hazret-i Hlid der stanbul ve Vty-i mhr-i hmyn be-Kaymakam zzet Paa ve vsl-i liv-i erf be-stanbuV der Receb (Eyll) ve azl-i eyhl-islm Drr-zde Mustafa Efendi ve nasb-> Mr brahim Efendi bn. vaz Paa. Sebeb-i tezyl-i Trih : Geri bu Mrit-tevrhi l5 ^ ) cem ve terkibe on sene

gece ve gndz say-i l-mahsr ile drt yz cildden ziyade ktb-i tevrihi tedrik ve ndirn-nsha olan kitablar tefti ve tefahhus ve husle bezl-i

M. MNR AKTEPB

makdr olunup, halfetl-islm ehinh- enam hazretlerinin clsu safs ile dbcesinde nm- kerimnelerine hutbe in ve takalld-i seyf-i sa det buyurduklar makle-i erfi ile hatm^ olunmak kasdle msveddeleri teb yize z khnm idi. Lkin esny-i tebyizde sD zuhr edp, b ve ecdd- izmnn feth edp, memlik-i islmiyna ilhak ettikleri, memleketden kati vfir ber-vech-i merh karmdalar Sultan Mustafa Hn merhniun asrmda kffr istilsma mbtel olmu-iken, bu dver-i mansrl-liv haz retlerinin huls ve safvet-i dernlarmdan ve kevkeb-i khirne ve evket-i lemgrnelerinden ni memlik-i mezkreyi kffr ba-cemihim teslim ve mslemeye rgb olmala, tab- kall ile memlik-i kesre, memlik-i islmiyeye munzam olucak, bu pdihn dver-i kitik olduunu dahi hme-i shan-perdz ve demdeme-sz ve ke-gr-i peygle-i kzmda terkime hhi olmala, metnen ve erhen env heves ile ibu seksen sekiz (1774) slinde, gerek^ belde-i Kostantanye ve gerek Ordy- hmynda vuku yafte olan havdisi zeyle r olundu.

Veft- Zeyneb Sultan: Muharremin on ikisinse (25 Mart 1774), ehinh- zamanm^^ li-eb hemiresi olup, Paa^^ kaps kurbnde, Alay-kk karsna bir zb Cami-i mull binsna muvaffak olan Zeyneb Sultan hazretleri slik-i sebl-i drl-karar olmala emvl-i kesresi irsen pdih- l-baht hazretleri [SI5/b] haznesine nakl olundu. Ve mm- evvel-i sultan Hfz Muham mediye^* Edirne pyesi ihsan olunAzl-i Kaymakam Kuyucu Sleyman du. V e iki ay mrrunda Mekke Paa'^': pyesi dahi Sultn- keremden inyet buyruldu ve Muharremin yirmi nde (5 Nisan 1774), Kaymakam Melek Mehmed Paa gibi halm vezrin zerine Kaymakam olan Sleyman Paa Ocakdan muhrec olmala nf tehevvr mutd ve hod-binlik ile gazab-ldluk resmine slk ve vcd- devletde dem mesbesinde olan ulmann tazm-i resmsinde taksr ve aceze-i ehl-i hirefe noksan narh icrsile^ nceleri zarara mbtel edp^, Hn kra inkisra bdi olduu bihnmek tu : le, otuz yedi gnde azl olunup, gn mukaddem Silhdr- ehriyr Abdullah Aa tu ile ra buyrulmu-idi. -bu Muharremin yirmi n de (5 Nisan 1774), Kaymakam- Rikb- hmyn nasb olundu ve stne"

EMDNI-ZDE SLEYMAN EFEND TARHt

Defterdar Osman Efendi, ahd-i Sultan Mustafa Hnde hll-i akd-i umr- seferyede, istikll davsmda olmala, tu ile kurb-i devletden ihr olundu. V e Ordu Kassab-bas Yeen Ali Aaya Silhdar Aal verilmi-idi; Kassab-balktan servet^*-i mteksireye nil olmala, ^ tua Yeen Ali aya tu : nil olup, Kars cnibi Ser-askeri nasb olundu. Devr-i Mustafa H nde, itibar maldra olup, akl olmasa mal cemine kadir olmaz-idi denilp, maldarlar mansrb- lyeye sud edp, gaz ve bahadrlk edenler, ma melekini sarf ile bi-rabet olduunZta rabet olunmayup mal n dan, ecina nefret ve istikrah hrabet olunmaktan Devlete zarar: sla olduundan, iler dima berakis oldu. Bu hussda tafsile, kalem-i Abbs^'-ilm^ cesret edemedi. n Osman Efendiye vezret inayet kl'mmala, mahll olan mansba, tf-zde mer Efendi: avu-ba vekili olan tf-zde mer Efendi vsl olup. Reis vekili olan Reci Efendi avu-ba vekili oldu. Ve krk gn mukaddem Riyset vekletinden teb'id klnan sma Rec Efendi: Rif Bey, her millet-i nasaramn umrma in olduu in yine mansb- mezbre lhik oldu. Ye Rebil-evvelin on ikinci gn (23 Mays 1774), stne-i aliyyede kraet-i manzme-i mevld olduu vakitde Reis smail Bey : orduda, otk- sadr- zamide dahi kraet ve Buhri hatmi olundu ve Rebil evvelin on drdnde (25 Mays 1774), meveret-i azimede vezir kffr Hrsovada temekkn edp, Bazarcka karakollar rahat vermez-imi; varup kffr Hrsovadan defedp, akabinden^% kar gep zabt eyMeveret-i hakire: lemek ^enseb mi? dey isticvb [516/a] kldkta, huzzar^^ kalblerinden'^^ sen alt ay say zahmet ile cem olunan otuz bin adam ile mhr^ almazdan evvel kar gep, bir gnde bozulup, iki adam ile Ruscuka kap, Yerkk kafasn adya^^^ terk etmi-iken, imdi mi^'^? karr geeceksin deyp skt ettiler. Resm Ahmed Yeen Paann zahire bahanesi". Efendiye syle dey ibrm ettikde, beni syletme, Bkre maddesi ha Osman Efendiye tu :

M. MNR AKTEPE

trdan kd m? dey vezirin aybn irb eyledikde, vezr Yenieri Aas Yeen Paaya senden gayri bu iin recl yok dedikde. Aa Paa, ba s tne, ancak umnudan Bazarck a ve Bazarckdan. Hrsovaya varnca umn yok, zahre yok, su yok deyicek, Defterdar Dervi Efendi kffr ebad- bad mekndan gelp, zahireye ve Abdrrezzak Efendinin Kozluca suya il bulup, devletine bahane etSer-askerlii: mez^^; sizler ettiniz, zahireye ben tekeffl ederim demekle, Aa Pa aya Ser-askerlik krk ilbs olundukda, ben piydeyi idre ederim, atluya bir ba lzm dedikde, bir mnsib Paa ve Ba-bu bulunmayup, fesh-i mec lis haletleri zahir oldukta, nki, mukaddema Mainde ve Bazarckda Babuluu idre ettii mcerreb olan Reisl-kttab Abdrrezzak Efendi tasvb olundukta, erbb- kalem erbb- seyfin ameline^ karmak ve taham ml etmek olmaz; lkin Ordy- hmynda bir mdir^'* kalmam denil mek kesr-i nmsu def in kabl Byk Emr-i hrn orduya giteyledi ve RebiI-evverin ve Matii: ysn on dokuzuncu gnnde liv-i erif ile ordu metdan sahraya naki olundu. Ve veziri cenge tahri in sultnl-mchidinden Byk Mir-i hr el-Hc Mustafa Aa yedile vezire bir samur krk ile bir mcev her emir vsl oldu. nk BaDastn Paamn su-i hli: zarck Ser-askeri olan Dastni Al Paa alt aydan ber ahvl-i kffrdan istihbar olunduka, Hrsova da iki yz kfirden gayri Tunann beri tarafnda bir dman yok dey tahrr edp, varup iki yz kfiri d ef etmez; meer- ise Dastan demisinin dnyadan haberi yok; Hrsova ve Baba-da ve Kara-su kefere ile ml-ml-imi. Nevrzdan sonra, mrikinin karakol lar zuhr edicek, kffnn hadden efzniyyetini tahrr ettikde, mugalta ve kizbe^ hami olundu.

Dman hor grmekden zarar : Lkin bu tahrirat sahih olup, mukaddem olan tahrirat kizb-imi. Hamide galat olunmu. Gerek bu kizbler ve gerek galata hamiller, cmle si terk-i ihtiyattandr. Hasmn karnca ise, merdne gr meselinden gaflet ile dman hor grmekdendir. Fsekann gnh- sagyiri hor grp, kayrmamala [576/Z?] azb- elime mbtel olduu gibi, eyym- itda yalnz

EMDNI-ZDE SLEYMAN EFEND TARH

kffr da Hrsovada idi. Mikdnndan^^ h afed ar olmak, Ser-askere deil kurb-i civarda olan Sadr- azam olacak zta malm olup, mkdarma ^ vfi tedrik ile def olunmayup, ihml ve himmetsizliklerinden ekser kffr beri getikte bdr oldular. Belki yine mugaltaya hami ile galat ettiler. Ne hl ise Yenieri Aas ile Res Efendi tayn olundu.

Kozluca inhizm: Amma RebiI-hirin nde (13 Haziran 1774) kefere Hac-oluna geldikde, Dastn maiyyetinde olan Battal Bey yz demisi ile cenge girp mecm^ ^ askeri ehd olup, kendi cerihan esir olduunu Ser-asker tama, badehu r-kerdan olup, Kozlucaya gelicek, rma mecal kalmayup, heman Yenieri Oca ile Aa Paa ve Mri Atlu askeri ile Abdrrezzak Efendi iki tulu Abdullah Paa ve Sleyman Paa ve Silhdar ve Sipahdan ^ biner adam ve bin Bosnah ile Battal Bey-zde ve ir Mr Levendi^" sekiz bin atl ile ve Aa Paa, Yenieri ve Cebeci ve Topu piydeleri ve yirmi top ile alaylarn vezirin umnu kenarna bin ettii Alay-kknden vezr ile Mr-i hr Aa, seyran olunduktan sonra gayrete^^ gelenlerden grh g ruh varup mlhak olmala, yirmi be bin cengci askere bali oldu ve top lar, hartu nizmlanur iken, muhterk olmala vfir topu yevm-i merkum da telef olmas, almet-i err-idi. L-il revne oldular. nc gn Koz lucaya vardklarnda erke Haan Paa ile Gem-almaz Blk-ba ad tecesssne, Hac-oluna irsal olunmala, s at mahal Uenli (veya Uatl ( = ) karyesine vardklarnda, bir mikdar kfir grp, cenk et tiklerinde, Gem-almaz rtbe-i ehdete vsl oldukda, ad n-bedd olucak avdet ettiler. rtesi Uatl suyunu zabt in bin adet Bonak irsl olundu; va rup ol-havliyi tecesss ettiklerinde, Gem-almazn cesedinden gayr insana mteallk kimesne grmedik diyerek geldiklerinde, beride olanlar, kffr havfinden firr etmitir dey hsn-i zann ettiler.

Terk-i ihtiyatdan zarar: Shib-i ihtiyat olanlar, dmann firrn mhede etse dahi, hyleye hami edp, tedrikden ve tecesssden gafil olmaz. Lkin bu sefer zuhrundan beri hasm zaif itikd ile ve kffr hyle ve ihtiyt ettikde, firra hami ile hsn-i zann olunarak^ bu hllere giriftr oldular, yine hsn-i zann elden brakmadlar. Ertesi mvere olunup, Abdullah Paa drt bin svri ve

M. MNR AKTEPE

Kul-kethdas iki bin piyade ile UaVya takdm olunup, nehre karb var dklarnda, dnk gn ihtif eden kffr Uatly bu gn zabt ve bir ka tabur kardkda Abdullah Paa svriler ile [517la] cenge kym ettikde, piyadeler dahi henz mberet etmiler-idi. Svriler, kffnn kesretini g rp, avdet ettiklerinde piydeler, bunlar bizi esr vereek dey ricat ettiler. Amma bunlar Aa Paa ile Res Efendi takdm edp, ne gne hareket enseb dey sohbet ederler-iken, Abdullah Paanm cenge mbereti haberi gelicek. Efendi bir mikdar svri imdd dahi gnderp, bu hinde Baht-Giray Sultan dahi gelmi-idi. Cenge mberet edenler, avdet etmi haberi gelicek. Paa ile Efendinin akl mnselib olup, heman Efendi, yannda bulunan yz svri ve Tatar Sultanlar ile svr ve avdet eden askeri cenge sevk in srat ile srdkde, on dakikada ricat edenlere erip, baa-ba cengden firr, zindan eedd-i ekber-i kebirdendir. Buyurun kffr zerine varalum der-iken, Aa Paa ardndan sed-bana gelp, iler yrmeyp, kffr top atarak takarrb ettikde. Aa Paa dahi, top atmaya baladkta, iki tarafn^ gllesinin altnda Efendi kalup, asker ltuf ile cenge dnmiyecek, mslman deilmiiz dey nf ve ibrm kldkta, asker ise iki buuk sat iler yayan yryp, bir sat kffr ile muhrebe edp, iki buuk sat dahi^" beri gelmele, b-tb olup, dnmeye takat yok dey hunet ederl'er-iken, n-begnn biri ite Efendiye cevab bu deyp, bir tfenk sktkda, rfeksndan da hi yz kurun birden patlayup, kurunlar zerine munsab oldu. Hikmet-i hd libsndan tesr etmeyp, kaldkta, etbmdan gayretller, dmana doru^^ gider suretinde firr ve nefslerini tahls ve Aa Paa hurba mb eret etti. Lkin meterissiz piyade cenge yaramaz, aktan gelen salkm ve ir teden, dmana karmak gayreti olunmayup, Abdullah Paanm mnhe zim askeri dahi lhik oldukta, hayet ve hirs mstevli olup, ummen muka beleden dnp, mteferrik oldular. Eer Abdullah Paa ile iler asker gndermeyp, olduklar mahalle meteris hafr ideler-idi, i grlr-idi, gaflet olundu.

Cengden firar eden sekiz bin atlnn Beikta'dan skdara getii : Bu perian olan askerden sls Balkandan stneye ve slsm Aa Paa ile Orduya gitti. Vezr eleminden asemm oldu ve stneye tevecch eden, yedi-sekiz bin ath, Beikta skelesine geldiklerinde, ahliyi dehet alup, skdar a ubrdan men ettiler. Ekmek vefa etmeyecek, tee kasa

EMDNI-ZDE SLEYMAN EFEND TARtHt

bay yakanz, gne fesdta tasadd edp, orduya evrilmek [JI7/b] kabil olmyacak, skdar a ruhsat verildi. V e Dastn Paa, Orduya sekiz sat karb gelp, a'da Kozlucadan ber umnu tarafna geti, haberini gnderdi. Ertesi kffrm Yeni Pazara geldiini bildirdikte, Vezr ordusu olduu mahlden, kurun menzili geri ekilp, Defterdar Dervi Efendinin gayreti'. umnu etrafna-ekilmi. Hendek ler kennnda karar edp, meteris1er hafr olunup, meterisin st-bama Yenieri, nihyetine Cebe-hne ve m himmat tekmilen yanlarna vaz ettikte, Defterdar Dervi Efendi meterislere varup, bahi it ederek, askeri mesrr edp, cn- gnlden askeri cenge tahrs eyledi. Ve mevcd olan on bin svri Dastn Paa ve erke Paa ve Sleyman Paa yanna cem olunup, ad zuhrunda Allaha irk (= meteris piine gtrdp, top ve tfenk ile kahr olunmak tenbh olundu ve kaplardan kimesne gitmesn dey birer orta beki nasb olundu.

Fitne-i garibe der umnu : Amma bir kimesne seneden ber umnu dan tevecch edp, umnunun mahsuriyetini grp, zevcesini tahls sevds ile erkek klna avrat tebdil edp. engel Kapsndan hurc eder-iken, mahllelisi kapclara haber vermekle, avrat kap zerinde olan kke habs ettiklerini grenler cemiyyet ve cemiyyeti grenler tecemm edp, er klnda avrat orduya gtrecek-imi sads zuhr ettikde, kffr sakalmza yapt. Bu herif fsk in orduya avrat gtrecek-imi denilmekle, ikisini pre pre ettiklerinde, Muhlleft Ktibi dahi mrur eder-imi; bu mazlmlara iftira olmu deyicek, bu dahi bunlar gibi-imi denilp, kl rdler ve fevt oldu zann ile brakdlar; dahi eceli gelmemi, mecrAbdrrezzak Efendinin ekyadan hen ve hayyen meknma gtrdfirr ve azli: 1er. Arryna avrat ahz olundukta, or dunun nfizl-kelimi Abdrrezzak Efendi olmala, selmet-i. nefsleri in biz Abdrrezzak Efendinin hizmetkrlarndanz demiler-imi. Bu kelnu ekya sened edinp, avrat lesini alup, Res e gtrelim dey adrlar dolap, yama ederek, Res Efendi adrna girdiler. Amma Res Efendi haber alup, sanca- erf haymesine gelp, eysn etb cem ve svr eky gelp eyy yama edp, perian oldular. Lkin ir ricl dahi bu keyfiyetten havfnk olup,

10

M. MNR AKTEPE

sanca-1 erf*^ kurbne gelp, kffnn vrduna muntazrlar-iken htra hutr etmez byle hdise zuhrundan^, nsf sat zturab ektiler. Vezr ise atlan tfenklerdea arup, encm niye mncer olur dey, tahayyr ve teskn-i fitne in heman Vezr sanca- erfi [57 S/a] alup kffr stne doru tevecch edicek, fitne skn buldu.. Ve Siphler Resi kendi kyfetlerine ilk ve ordulaEhl-i kalemin ehl-i seyf umuruna rina gtrp, stneye ruhsat verkarmaktan zarar: diler. Bu hdisenin sebebi, Res Efendinin vazfesi olmayan askere Ba-bu olmak krna teebbsdr. Askerde ol-ukde bahneye muntazridi. Bu gne oldu ve askerin, yani piyde ile siphinin husmeti ise" kadm dir. Hn-i muharebede, zerine kurunlar^ skdklar dahi andandr. Hatsz insan olmaz. Bu Ba-bulua hUf- de^ Abdrrezzak Efendinin r bimuhldir. Geri gayretinden kabl etti. Lkin nusret mutasavver^ olmaya can cezm lzm-idi. Zr hilf- de amelden fevz tasavvur olunmaz. Y e rine Rznme-i evvel Mnb brahim Efendi'*^ Res nasb olundu. Ve erte si hams gn dman orduya iki buuk sat karb mevkfde iken, hareketi ryet olundukta, takvm ve tertib olunduu zre Yenieri Aas meterise girp, on iki bin svri ile Dastn Paa ve erke Paa ve llbasanl Sley man Paa bir sat ileriden ady istikble irsl olundu ve ricl ile Vezr Ket hdas liv-i erfi ihta etti. Vaktaki orduya nsf sat olan Yenice karyesi civrnda atllar arha engine mberet ettiler; lkin Vezre rz olan illet-i samem, dnk gn vki olan avrat vkasndan mted olmaja, askere rbta ve nizm ve tahrse muktedir olamadndan, etb maklesi iki yz yrekli kimesne ceng eder, bakisi seyrn eder ve firarn sn tarkini tevekku ederler-iken, cengverler Allaha irk kfiri Yenice karyesine gtrp, imdi asker birden kffra hamle ederler dey sabr ettiler. Bir ahad gelmiyecek, mezkr iki yz adam dahi geri dndkte, kffr, askerde gayret olmadn grcek, yreklenp, ate-efn olarak yryp, iki dne glle svrilere karb skt ettikde, cmle svr birden dnp, AUah teldan ve Fahr- lem aleyhs-selmdan havf ve r etmeyp, sanca- erf nnden gep, ricl a drlarn yama ederek=^ Balkan tarafna gzr ettiler.

Riclin fkndan ve elvan tam eklinden askere nefret ve advet h sl olduu: Bu yamadan mnfehim olan askerin ricle hkd- dernsi var. Zr

EMDN-ZDE SLEYMAN EFEND TARH

nefert a, hayvanlar a iken, riclin fasakas yirmi otuz tencereyi matbaha verp^% hanesinden ziyde nefs taamlar tabh ettiinden ve bu na gelince olmu deil, adr iine ayna camMahll-i ibrep^: larmdan ereveli odalar^^ yapp, peran- sz- smn- ehl-i hava ho-hrm mevzn-endm hbn istihdm [518/b] ettiklerinden, hatta es misini zikre'^cet yok er kse ake sarf ile stneden orduya olan celb ettiler. Asker bu haletleri grp, iittiinden ve umnuda Galata dan ok meyhne kd klnup, gy zevke Askere rabet olunmamakdan?' zave fcra gelmiler gibi, sefer tedrar: rikinde olmadkl'anndanj asker hakkatda ceng yok, dmana gr np, slha takvyet in geldik zann-ettiklerinden, eer sefer olsa askere tayn verilr ve bahi ikram olunur ve bahdrlk edenlere iri tahrs in fevkal-melhz rtbe ve ulufe ve mansb verilp, nevzi olunur-idi derleriken, dman galebe ve takarrb* ettikde bizi tahkir edp, saf edenler d mana cevab versin deyp, dmana el kaldrmakszm dndler; yoksa f tuhat taleb olunsa askerin ecfleri tecrbe olunup, evldndan ve mahbbundan ziyde ikrm etmekle, hn-i hcetde muzaffer ve nmdar olanlar m lhaza ederler-idi dediler.

Vezirin ursuzluktan uru selb olduu : Hak budur ki, byle msteskal asker, byle vaktda firarden ve hezi mete bis olmaktan gayri ie yaramazlar ve Vezirin kula iitmez ve bir tedbre kudreti yok; ricl vakt- hle mnsib sevk ettiklerinde, siz bilrsz kelmndan mda demez. Ricl dahi, belki aksi zuhr eder dey bir ted br edemez; bakdlar, fakat yz Kffnn umnuyu muhasara ettii: adam ile alem-i resluUah meydan da kald; n-r ricl alem-i erfi alup, kprden umnu tarafna geirdiler. Bu halecanda, meterisde piydeden gayri can yok; kffr kasabaya duhl eder dey vesvese olunur-iken, alem-i muhterem hrmetine kffr karyeden beri gemedi ve Feld Marelden bir kd gelp, temiyet-i mslha tal'eb etmi. Ama ceviz mikdn matar nzlde ve sller cereyanda yine Vezr liv-i muhterem ile aranpolar hricinde durup, Mehter-hne alnr-idi. Vakt-i gurubda ehre duhl ve seheri ricl Paa-kapsna varup, piyade dahi ehre girmi, imdiden-ger

12

M. MNR AKTEPE

firarda hatar var. Zr yerli bizi kime brakrsz dey, bize hcm eder. Bir takrb hurc eden olsa, levendt Vj_^^deyp firr fikrini fekk edp, aranpolar verasna piydeyi taksim ve ieri giren svri dahi tansf olunup, nsf erke Haan Paa yanna ve erke Paaya tu: nsf- hiri 'Dastnye verilp, erke Haan Paaya bir tu dahi inayet olunmala, tu ile kmrn klmmak gayretli! adama ikrm olunur-imi denilmee vesle oldu. Vezr liv-i erf ile Kou-meydamna kcak, firr sohbeti bil-klliye mndefi olup mdfa a kaydna dld.

Defterdarn gayreti: Vezr samemden ni tedbrden bi-behre olmala Defterdar Dervi Efendi, kend kendye gayreti ele alup, atm dermiyn edp, toplarn [519/a] ve tabyalarn mhimmatlarm tekml ettikde, kffr adrlarn bozucakS herkes harbe mteheyyi oldu. Lkin Dastnnin yannda on^ adam yok ki, arhaya ka ve aranpolarda"^ piyde kall olduundan, ns cnna mbtel olmak mertebelerine varcak. Defterdar dellllara nid ettirp, nefert aranpolalara cem ve kend varup, cenge hazrlananlara^ ok ok altun vermekle, ztrb- kulbu def ve metnet verdikten sonra, kffr aranpolarm Rusuk tarafndan geldikde, askerin cmlesin ol-tarafa gtrp toplar attrd. Kffr ol-tarafndan metnetin grp, aa tarafa geldikte, yine cmle askeri ol-tarafa gtrp, toplan attrdkda bu mahl dahi ms tahkem deyp, kffr dahi aadan yrd. Yine cmle askeri ol-tarafa alup, toplara ate edicek, kffr aranpolar asker ile ml-ml zann-edp, hamleden fergat ve muhsaraya kym etti. Amma bu kadar asker bir tarafdan zerime hcm eder deyp, gece muhsaradan frigan karye-i cedide ekildi. Sabah oldukta, herkes biribirine kr sala dedi. Zr fikirler ma ve mevve olup, Defterdardan gayriden ur meslb olmu-idi. Defterdarm bu hizmetleri, fermu olur hizmet deildir. Siyk u sibak kelmdan mstefad olunur. Defterdr olmasa, dnk gn i tamam olur-idi. Defterdara du edelim. Sadr- azam ve Serdr- ekrem olacak zt, bu vakitde zerre mkdr ie yaramadndan baka, mmet-i Muhammedi izle-i akl edecek mertebe byle mazka mb tel olunca tedrik grmeyp, byle olacan idrk etmemek ve esva -i serdrndan olduunu tebyn etmek ne demek?

BMDN-ZDE SLEYMAN EFEND TARH

13

Feld Marelden sulh talebi ile kd geldii^^ : VeHsl Feld Marelden gelei kd tercme olundukta, re variken insan kan niceye dek cereyan etmel; biz slha rgbz dey yazmala, sa mbaeret olundu. nki mtrekeleri ve slh sohbetlerini mahlliden biz tayy edp, itmm- sihde tehr etmi-idik ki, cmlesi bir makale olup, evveli ve hiri bir yerde olZuhr- mtreke: mala istihzn sehl olmak kasd olunduuna binen, ibtid-i mt rekeden beda edelm. nki Muhsin-zde vezr oldukta, veled-i zn Feld Marel veziri tecrbe ve ifl in baba dostluu arz ettiine marur olup, kendy kr-gzr add etmekle, bir ka seneden ber asker yze km, sihdan gayri re yoktur, kffrda galebe olduundan mutavasstlar min net etmiyor^. Astnede tavassut deti olan elilere tavassut sipri olunsa^, Moskov slha [579/fe] kaildir dey, seksen be senesi Zil-kadesinde (u bat 1772), Sultan Mustafa merhuma tahrr etmekle, cevbnd[a] vrid olan hatt- hmynda, benim vezirim, bu tarafdan slhu talebden mahzr olmala, tarki bulunmam-idi. Lkin imdi senin temennan hsl olup, Nemel tarafnda ^ bir -haber zuhur ettii, Rusyalu bu esnda mtreke taleb edicek, devlete hayr- fikr ederiz. Ancak bizi kartrmakszm maslahat grmek ister dediler^= ve Nem el karmaksz, Rusya mtreke taleb eder dey, Prusyadan dahi kd geldi ve esas Krm Tatar serbest ve Eflak ve Bsdan, tazmh vechi ile redd eylemek artledir. Bu hussu uleYeniehirli Osman Efendi ve Ym ile meveret ettiimde, serbeste snci-zde Efendinin mrahhas erde cevz olmadndan mada olup, mklemeye gittikleri tafsili^*: aklen dahi mahzrat oktur. Ancak mtrekeden zahire ve asker cemine ve Silhdar Mehmed Paanm, Babada v^kasmda telef olan mhim mat tekmile, sana vakit hsl, dey cevz gsterildi. Fikirh ve dakk adam lar tayn edesin dey- yazld. Vezr dahi bir ka seneden ber rey ve memleketler harab ve ordu telef olmala, tanzime vakit^ hsda olmak in mtreke fil-ktl maddesini, Vezr Feld Marele tahrr ettikde, ol-dahi^* Orlof nm ba cenerli mrahhas- evve ve yirmi sene stnede Moskov Kapu-kethds olan Obrekof sn tayn ettiini ve^ Muhsin-zde ve zr olduundan memnniyetini ve iki tarafn mfsid kelm Ue kazya u-

14

M. M n ir

aktepe

rayup, kan dklmek men ve mslha olunmak in eyj'm- mtrekede, Kara-denizde sefne olmasun ve Mtreke Mrahhass Abdlkerim Tuna karsmda, Bkreden gayri Ejendi: umrn olmamala, mkleme Bkrede olsun- ve memrlar Yerkkden istikbl olunur dey yazmala, Svri Mukabelecisi es-Seyyid A b dlkerim Efendi ve Res Kisedan Drr Efendi mrahhaslar' nasb olunup, Dvn Tercman skerlet ile Martm yirmi dokuzu ve Muharremin beinde ( = .18 Mart 1774), umnudan irsl olundu ve asker sulh zann ile ftr getirmemek in umnu' metsmda tular merdiven bama ihrc olundu. Abdlkerim Efendiye vakit geir dey Vezrin tenbhi zre ayak srye rek Bkree varup, elli iki alinde (1739), Belgrad sulhunda, Abdlkerim Efendi bile bulunmak takrbi ile tab- nasarya in olmala Rusyanm mtreke mrahhass Simolen ile otuz yedi gnde, mnkaalar ile dokuz madde zerine Maysm on dokuzu ve.Saferin yedisinde ( = 19 Nisan 1774), mslha temessk gibi urtlar^ tahrr olunarak ve mkleme olunarak, temesskler it olundu ki, madde-i evveli^ iki tarafm askeri bulunduu yer de meks etmek; 2 - Mtreke iln olunmak ; 3 - Slh tamam olunca, Tuna hadd- fasl olmak', 4 - Ak-deniz de [520/d] Moskov kapdanna ve Krmlya mtreke haberi verilmek; 5 - z ve Kl'buruna mhimmat ve as ker gnderilmemek; 6 - Krm cnibinde Moskovun zahre gemisi karaya der ise, tabisine say olunmak; 7 - Anadolu tarafna der ise, kezlik; 8 - Grcistana ve Kubana mtreke haberi verilmek; 9 - -bu mhdenenin nihayeti Tern-i evvelin ibtid gnne dek olmak dey yazlup, biz den mrahhas Rusyaya bir donanm at ve Ser-ktibine bin kuru ve terc manna yedi yz kuru verilp, Moskovadan bizim mrahhaslara tulm samur krk hediye verildi. Asker, mtreke sohbeti ile gelm.emek^ etmesnler dey, Vezr rz- Hzrda adra naki etmekle, sl-misl asker, fev fev orduya vrd eyledi. Abdlkerim Efendi geldikte, kffrm mtreke talebi klet-i zahre ve kahtdan olduunu haber verdi. Amma bizim tarafda dahi Babada vakasndan mhimmt kalmam-idi. ki taraf vs at buldu ve Rusya tarafmdan Orlof mrahhas- evvel ve Obrekof sn olup. Ya" kasabasna vrdlarnda, Devlet-i aliyyeden dahi Tevk " Yeniehirli Osman Efendi mrahhas- ev vel olup, std- kll olan Ayasofya, eyhi Ysinci-zde Osman Efendi S n nasb olunup, stnede mukm Neme ve Prusya orta elileri dahi tavas sut in bile gidecek olmalar ile her birine krkar kse tayint baha veri lp, mevrd gn [12 Rebil-evvel], stneden hurc edp, Rebil-

EMDNI-ZDE SLEYMAN EFEND TARtHi

15

hirin drdnde (14 Haziran 1774), orduya vsl buldular ki, iti buuk sat mahllin iki tarafna seksen binden ziyde piyde nefer saf olmu-idi. Eliler grd, mrahhaslara ve elilere birer samur krk ilbs ve Mektb S,er-halfesi Nahf fendi mkleme ktibi tayin olunup, Ruscuka vardklarnda, Yer-kk cenerlinden bir kfir gelp, eer mrahhaslarda byk eli pyesi yok ise, cenerli sizler ziyrete gelmek iktiz eder dedikte, byk eli pyemiz olduktan baka, dedign rtbeye vfir adam sl etmeye kudretim var dey, Osman Efendi cevap verp, Yer-kkye getiklerinde, cenerl ziyretlerine geldi ve gider-iken, bir donanm at ekti. Ertesi bun lar cenerle gittiler. Badehu sapa yollardan Fokan kenarnda mklemeye idd olunan orduya vardklarnda, Moskovlar ziyrete gelp, ertesi bun lar Moskova vardlar. Amma mrahhas- sn Obrekovda, byk eli p yesi olup, Ysinci-zdede' olmamala, mklemeye idhlden imtina eyle diklerinde, stanbul Pyesi fermn'^ vrd etmekle, mvereye \520jb\ idhl ve mklemeye r olundu^ ve mrahhaslar, ruhsat-nmelerin^ bir birlerine mbdele eyleyp, Osman Efendi, mutavasstlar dahi gelsin dedikde, Rusya murahhas onlarn memriyetinde tavassut yoktur; belki bir mad dede subet olunur ise himmetleri munzam olmak in drler dey cevab verdiler.

Mkleme-i mrahhasan ba-Moskov^*: btid Rusyalu mklemeye bed edp ; 1. Bis-i cemiyyet, bis-i hsm olan ey ref olmak; 2. Ve bu cidal Osmanludan ne et etmekle, za rarmz tazmin olunmak; 3. Ve tarefeyn reysna teaddi olunmamak hu suslar mlhaza olunarak nizam verilmeli dedikde, Osman Efendi, bizim de mermmz byle olmala nizma geldik. Amma bis-i hsam olan eyi dediniz, mehulmz beyn oluna dedikte, eer mevadd- selse-i mezkreyi kabl kldnz ise, tafs olunur dedi". Osman Efendi, zh ve beyn olun madan^ nice kabl edelim, beyna Zuhr- serbestiyet-i Tatar^^: muhtc dedikte, kelm hire tahvl ve meknlarna gittiler' . Bir gn sonra yine cemiyyetde, yine mevadd- selsenin kablne muhtc dedikle rinde Osman Efendi, malm olmadka kabl olunmaz deyicek, Rusyalu, bin temelsiz olmaz. Bu ey temeldir dedi ve kelm- hir halt olundu. Sonra yine mevadd- selse kabl olundu mu dedikde, Osman Efendi merm nedir? ilm lzm deyp, yine kelm- hire intikl, sonra bu madde ka-

10

M. MNR AKTEPE

bl olundu mu? dedikde, kabl olmayacak ne var? yollu hsn-i ed ile mlyemet gsterdikde, kabl olundu zann ile tafsile z edp, sebeb-i hsm Tatardr. Anlara nizm gerek dedikde, bu sefer zuhrunda ve bu husmetde asla Tatarm sebebiyyeti yok. Belki Balta maddesi bis-i hsmdr de di. Orlof, Tatar imdi bis deil ise, evilde sebeb olduklar var deyicek, Osman Efendi, anlar ol-vakitde bis oldular ise akbinde kmlleri olmu tur. imdi yine taht- zbtaya idhle say olunur dey cevab kldkda, kavm-i mezbur zbtaya rabt olunur kable deildir; ill serbestiyet nizmna muh tatr; tarafeynderi^nlara nezret olunur diyerek bir cedd devlet izhr diyyesinde olduklarn izhr eylediklerinde; Osman Efendi, bizim devletimizin kym umr- kllye ve czyede ermize tatbik etmekledir; serbestiyetde ictim- halifeteyn mahzru vardr. imdiye dek byle teklif vukuu yoktur; dostluk murad edenlere, hilf- er teklif lyk deildir. Moskov mrahhass, Tatarn gafilleri^'" Kefe maddesinden sonra kendlere hayr ^ zann ile asker-i islmdan r-kerdan olup, din dman ile yek-dil' ve kffr {521/d\ kta-i Krma davet ve idhl ettikden sonra, Moskovun nfn grp, ne kabahat ettiklerini bilp, muztaribl-hl ahidlerine ndim oldular. Amm meleke-i mfikamz tife-i mezbrenin istsline kdire odukta, kendleri serbestiyet taleblerine merhamet ve ahidlerini kabl' etti. Tayr kbl deil dey inad ettiklerinde, Osman Efendi, mfiknn efkati malm; amm huss- mezkrda^"^, zr-i ermizden baka, rey maklesi Tatar merhamet deyp, padiahmza kesr ve noksan verecek eye bu mertebe isrr lyk deil dedi. Amm Moskov mrahhaslar kelmndan rc etmeyp, bu efkati biz^^ cmle mlke inh ettik; tayirinden imparatoriemize kesr ve noksan gelp, ahdine bi-vef olmak lzm gelr; bizim ruhsatmz bu kadarca dey, irb ve def-i meclisden gn sonra^'", Orlof tenha, Osman Efendiye ge lp, eer serbestiyet kabl olunmaz-ise maslahat fesh olur dedikte: Osman Efendi bu emri kabl bizim elimizden deil; pdihmzn dahi elinden gel mez; Zr kitabmza muhaliftir. Eer on bin adama ba olan kimesne hil fet dav etse, izlesi padiahmza vcib olur; kande kald ki, yz binden ziyde olan Tatar a cevaz verile demekle Orlof gitti. gn sonra tekrar akd-i meclis-i mkleme olundukda kralie ahdinden dnmek rm kabl etmez, zr bizim eri atmzda dahi ahdinden dnmek olmaz^ . Byle olucak iler malm.

EMDN-ZDE SLEYMAN EFEND TARH

17

Gelelim tazmin maddesine denildikde, zuhr- sefere Osmanl sebep oldu. Biz^ engimiz yok, haddimiz deil dedike, sg olunmayup, Krm Giray taslt olunup, memlikimizi harab ve yebab eyledi^'^ dediklerinde, Osman Efendi, Lehe memr ettiiniz Rbnin nm cenerl bisdir. Lehin ihtilf Baltaya siryet etmek ile fesad hsl oldu. Tazmn Rusyaludan ikti z eder ve Krmlunun bizden ahid-nmesi var dediklerinde, Osman Efendi bizde ^ alt kt a mahzer var, byle olucak kavm-i Tatar iki-yzl; iki-yzl kavme efkat neden iktiz eder ve anlara efkat der-iken, tarafeynden anlar dan ziyde kan dklmeye sebep olur. Merhamet onlara m lzm, yoksa tarafeynden telef olacak ibdullaha m lzm dey sl ettikde, ya siz byle kavmi nin kendmzden ayrmayz dey shib olursuz. Bu maddenin tah viline imkn denildikde, Osman Efendi, gelmek irdet, gitmek iczet deyicek [511/b], nki byledir, eran kabil olmadn kralieye ifde lzm deyp, Orl'of, ifdeye Petreburka gitti ve mrahhaslarmz ordu canibine ha reket etti. Drt meclisden sonira fesh haberi Vezire vsl oldukda ve Austosun yirmi ikisinde cenge karar verildi ve Abaza Hazinedar Feyzullah Aann delrlii malm- sagr ve kebr olmala, iki tu ihsan olunup, Tutrakan muhfazasma tyin olundu ve Yenie Tu: hirli smail Aamn Morada yarar ln Vezir mhede etmi olma la, tu it olundu ve mukaddemce beyz kse, badehu yedi-yz eUi kise hazne stneden gelmi-idi; imdi iki bin be yz kse dahi geldi. Ve Os man Efendi ile Ysinci-zde dahi Murahhaslarmzn avdet ve orduya orduya gelp, biz msleme sohbegeldikleri: tinin derece-i lsnda serbesiyet ukdesini hil edememekle mevadd- hirin ismini yd nasb olmad. Ysinci-zde, i-bu rih-i fakr'm. mukaddematdan^^^ nesh-i hamseye ^ varnca, std- ekremi olup, tevrih^^ ile inlma in olmala, gidecek oldukda, bu Fakiri ba-fermn kendye Kethd nasb ettirmek diledikde % azmet olunan sel'm ve msft huslne alyim yoktur, belki i faldir. Bendeniz gitmediimden baka, sultanm dahi istif buyurun dediim de, ammenin memlnn hilfna-cezm etme buyurup gitmiler idi. stneye geldikde, m-vakay tafsl buyurup, fesh-i meclisde, senin kelmn htnma. hutur etti ve istif etmediime ndim oldum dedikten sonra, ben kefe renin edsndan bir trl matlblan sll deil, belki noksanlarn tekml
Forma: 2

18

M. MNR AKTEPE

in, ifl in '^ , imrr- vakt olduunu ve kendlerin bu esnada asla ted rikleri olmadna ve ordy- islmda askerin kesretine ve kuvvetine"^ vkf olup, vakit frsattr dey orduya gelmeye acele ettim. Nianc Osman Efen di, mrahhaslarm iflinden mid-var olup , krk gn dalii meks edecek-idi. Ben durmayup gelicek, ol-dahi avdetde, Feld Mareal ile grtmzde, yine ifl mmiyesi ile sabr olunsa, netice memlmz idi. Pek hayf oldu ve zahmetler heba oldu. Teessf gne mektubu Vezre vsl oldukda, Hcegndan Ahmed Vsf Efendiyi Vezr-i gafil, Feld Marele mektub ile vardkta, benim dahi maksadm slh idi; Lkin mrahhaslarmz tevakkuf ve sabr ve imtidd- mtreke in niyazmz kabl etmediklerinden mahzn olmu idik. Lkin Vezrin^^ imtidd- mtrekeye iretinden, ziyde memnn oldum [522/a], Bin-nefs mklemeye ben murahhas olmay devle time tahrr edeyim; Amm adam varup gelince, fesh-i mtareke olundu, va kit geer, hemen veklet-i sbkam ^ ^ haseble, kendiliimden krk gn m treke zamm edp, akd-i mtreke ettiini Vezre yazup, tasdik-nme taleb etmi. Bu kd. Vsf Efendi ile Vezre vsl oldu. Amm biz^^^ orduya gelp, kffr kahtdan ve za afndan^^ meram ifl-imi. Vakit^^^ frsattr dey haber verdiimizde^^^ etrfa fermnlar mnter olup^^'^, orduda olan Tunadan kar ubra bin can ile tehyi e ederler-iken, bu kd gelicek'^^ , Ordu-kads Nimet Efendi bu masFevi-i frsat ve gaflet'^ : lahat hayrldr, zr krk gn ge ince it gelr ve mkleme ile al t ay mrr eder, bahara ziyde tedrik grlr, belki bir eye hcet kal maz, sihda tamam olur dey hccet tahrr ve devlete irsl olunmala. Ve zir mtreke tasdiknamesini Feld Marele irsl eyledi ve askere tekrar imtidd- mtrekeyi ihbr ettikde^^, cmlesi etm gayz etti. Eer fermn lar mnteir olduu zere, kar geilse bil-mni ve bil-hil il-m gi derler ve feth ederler ve ganyim ve esr ahz ederler-idi. Badehu slh olur sa, glibne olunur-idi. Kfirin meram ifl olduunu kendler izan ede medi ise biz haber verdikden sonra bdr ve mteyakkz olmayan vezr ve ricl he gne olacak.

AbdUrrezzak Efendinin mrahhas olduu'^' : Badehu AbdUrrezzak Efendi gitti ve edemeyp geldi. Bunlar bahara ziyde asker cem edecek-idi. Sls ^ mertebe gelmedi. Zr kesretle hhi ile varup, cenge muntazr olmu-iken, bizi def ettiler. Bu sene yine byle

EMDN-ZDE SLEYMAN EFEND TARH

10

olur dediler. V el-hsl bu Muhsin-zde ve min teba bu kr pek kerih hatm eder demi-idi. Fil-vki ma-seyyiatiden mal'm olur^^^ dey Hoca Efendi takrir buyurdular. Ba dehu orduda maverede, sabka mklemeler resler ile ol'a-gelmele, Abdrrezzak Efendi cmleden elyak denilp, ilbs- ferve-i samr olundu ve Ba-muhsebeci Sleyman Penah Efendi ve Silhdar-ktibi At Bey, yanna mstear tayn olunup, Beylikci Hayri Efendi Vekyi k tibi nasb olunup, ber minvl-i muharrer ruhsat-nmeye, hatt- erf keide olunmu, gelicek Recebin yirmi bei ve Tern-i evvelin on ikisinde, ordu dan Abdrrezzak Efendi hareket ve drt gnde Bkree vardklarnda Rus ya mrahhas- evveli Obrekof ziyretine geldikde [522/b\, Efendi donanm at ekdi. 01-dahi na vardkta, tulum ile samr ve kakm verdi. Dahi Forta^ nm mahll, mklemeye mahll tayn olunmala, abnn on n de (19 Ekim 1774), cem olup, hkm-i hiyeyi hv vech-i memriyetlerini mbn, herkes kendi ibrat ile in okumak det-i kadme olmala, ibtid Obrekof, sonra Efendi ini kret edp, ruhsat-nmeler^^^ mbdele olunduktan sonra, Obrekof mddet-i^^'^ mtreke sl ettikde, Efendi alt ay dedi. Obrekof drt ay dedi ve Efendi ziyde olmasna azm say etti; olmayup nevrza-cek, drt ay on gne nizm verildi ve Tern-i snnin onbei^^ gelp, evsat- t olmala, met in mahil tensbine bir ka def a, badelmvere umnuda karar^" verilmekle, gurre-i Ramazan (5 Kasm 1774)da klala]^ ^ duhl olundu.

C/f

Ve atalcal Al Aamn Morada^^" yararln Vezr mhede etmi olmala, tu ihsn eyledi ve Abdrrezzak Efendi ibtid mklemede, madde esas olsun^'^H biri imtidt- mtreke ve biri serbesiyet hussu. ki devletin msftna mnfi olmayarak, nizm verilmek'^^ ve biri tccar intifa dedikte, Obrekof, ibtid sizden tazmin iktiza eder; Zr bizi mesrife giriftar ettiniz dedikte. Efendi, bizim mesfirimiz sizden be kat ziyde, biz kimden taleb edelim deyicek, Obrekof, siz sebepsiz dedikte, h, eer dev let ceng ve sefer murad etmi olayd^^^ bir ka sene mukaddem serhadler^^^ ve askere ve zahre ve mhimmata nizm verir-idi. Amma, Leh fitnesi vukuunda arcf kesret bulup, menzil ile gider gibi srat ile hareket olun du; hatta bu sebebden orduda bely-i kahta mbtel olundu. Belki bizim byle tedariksiz hareketimize siz sebep olduunuz dey zm eyledi. Nih-

20

M. MNR AKTEPB

yet haftada iki gn mlakat ederek, otuz sekiz meclis-i mklemede Eflk ve Bodan ve Osmau ve Rusyalu reymn crmleri afv olunmak ve Gr cye geen kal alar devlete redd olunmak mukabili, badel-yevm, Grc esr olunmamak^ ve stnede Rusya elisi hizmetinde olanlar, cizyeden^^^ mu f olmak ve eli etbmdan islma gelenler, tercman yamnda tekrar sul olunmak ve Kabartalar Moskovun^^ olmak ve iki devlet yedinde olan ser meccnen itlk olunmak ve bu na gelince olan slhler fesh olunup, badelyevm olacak ile amel olunmak. Bu on madde bylece nizm bulup, senedler ahz olundu ve serbesiyetde, hutbe l-i Osman nmma olup, Tatar kimi ihtiyar eder ise, devletden takld olunmak ve Knm kadlar Devlet-i aliyye Kazaskerinden hkmet mrselesi alnrriak [523/a] husslarna Rusyalu rz oldu. Lkin Krm karalarm'^ devlete redde^ gelindikte, Yeni-kala ve Ker Moskovda kal mak in Obrekof isrr ettikde. Efendi, emniyyet selb olur, buna Devlet-i alyye kail ve rz olmaz dey ok sohbet ve mkleme mnfesihe olmak hletleri^^' zuhrunda, Obrekof Petreburk a^^^ ve Efendi stneye tahrr etmeye^^ karar verilp, krk gn vade verildi. Badehu Obrekof mddet-i mkleme itmma^'^^ karb ohcak, tayr-i kelm edp, sayler heba olmasun der-iseniz, akd-i mslha-bir ka mad deye mevkufdur. Vcda gelir ise, tazminden fri oluruz. Mevaddm biri serbesiyet-i Tatarn ibksna^^^ Rusyalu mtekeffil olmak; ve biri Ker ve Yeni-kala yedimizde kalmak; nc, bahreynde ceng.gemileri ve tc car sefineleri keyfe-m-ye gezmek; drdnc bk kalalar Tatar yedinde kalmak ve Moskova esr olan Bodan Voyvodas Ligor mebbeden voyvo da olmak ve bade mevte, voyvodalk evldna mrs ve muayyen olan m rsini, Dbro-Venedik^^ misill, senede bir^^^ kerre stneye elisi^^ gelp ed etmek ve z hedm olunmak ve Kd-burun Rusyaluya verilmek. Bu alt madde maddeye riz verilr, ne al ve ill-fi-l ( ) de dikte; Efendi, nki maksad byle idi, ibtiden irb, olunsa, bunca eyym zahmet ve izat-i vakt olunmaz; kabl olunmayacak duya el kaldnlmazidi demekle, bu^ tekhflerin m-l-yutak olduunu ve mtreke ve mklemeden maksad, ancak imrr- vakt in ifl olduunu, henz tefehhm^'" ettiini Abdrrezzak Efendi takrr edp, meysiyeti izhr ettikde; Obrekof, hele bu kd devletinize irsl eyle, ne cevab gelr demekle, bu kd Efen di t Bey ile irsl, ol-dahi orduya t Beyin mklemeden stnegelp, mvere olundukta: eriat ye geldii^^^: tecvz ettii mertebe ile nizm ver ve meram Yeni-kal a ile Kers lima

EM'DN-ZDE SLEYMAN EFEND TARH

2j

ndr^'^^, bkisi mgaltadr ve seyr-i derj' hussu mnkn mertebe tanzim ve Kala-i cedd ile Ker. urt ve uhd ile Moskovda ibk ile imdilik mveremizde istisvab olmdu dey Abdrre'^zak Efendiye yazld ve bu min val zre Ordu-kads olacak Mfti-zde Ahmed Efendi bir hccet tahrr edp, t Bey ile stneye sl ettiklerinde, bir ka d efa huzr- hm ynda ve bb- safde ve der-i eyhI-islmde akd olunan encmen-i rlarda^^^ madde-i dmn ve madde-i kefalet ve madde-i Kala-i cedd ve liman- Ker ve madde-i tlk- seyr-i derya^'^^, hnmn- devleti tafarbdir ve msavva-^' er mertebelerinden ziyde etmeyp, slha ihtimam ede sin dey Abdrrezzak Efendiye tahrr^ , ol-dahi izr- eryeyi beyn ve ilzama say etti. Lkin Obrekof cevabnda, bu eyler tekml olmaymca [S23/b] slh de', badel-yevm mkleme sohbetinin harfini lisana almak uhdemde deil. Nihayet Yeni-kala bedeli, Taman yakasmda^ bir kala binsma ruh sat verilir dedi ve mddet-i mtreke tamam oldu; Zahire anbarlarmz bun dadr; Belki bir kaz zuhr eder; ya asker biri-birine hcma balar^ ; Advet teceddd etti; Sizler ve bizler bunda eylenmek olmaz. te dostne szm budur. Kusursuz, al'emsiz dey istiskal ettikde, Efendi^* yine nizm kaydmda oldu. Amma Obrekof asla kulak asmad. Tekrar Efendi, yarnki gn siz de bizim konaa' gelin, sohbetim^ var demekle, geldi. Yine Efendi ok syleyp say etti. Kfir asla nutk etmedi. Efendiyi^'^ hacil etti. Be aydan ber ekilen emek, keenne-lem-yekn eyen mezkren olup, eer taleb olu nur ise, Rusuk adas mahll-i mkleme tayn olunup, mkleme olu nur; yhud nktebe ile mkleme olunur deyp ved etti. Kfirin teklift nez-billh, Devlet-i aliyye kabza-i tasarrufuna gir mi olup, merhameten ra edecek vaznda tekliflerdir ve Ysinci-zde Efen di merhmun takrr buyurduu Ayasofya [eyh] Ysinci-zde vakt-i frsat avk in ifl idii^^^ Efendinin kelm'^^ : zhir iken ve Abdrrezzak Efendi akl-i jsdan iken bu hussa mrahhas olmasna ve mklemeye rda fehm edp, fesh eylemediine ve mddet tamam olduktan sonra md ile haclete mazhar olduuna taaccb olunur. Zir Hoca Efendi stneye geldikte, geri bizimle kfir hunet ey ledi; Amma Abdrrezzak Efendiye mlyemet edp, yirmi otuz meclis olmu glib! Bir ka gne-cek husle gelr dey, bu ahkar kirdnna, d-i ftrda ziyret-i erfelerine vardmda^ ^ hlvet edp, takrr ettikde, bu dahi netce bulmaz. Ancak ifldir, dediimde, bu hussda phe kalmad; Bu istihrcm

22

M. MNiR AKTEPE

mnharif oldu deyicek, olmaz dey yemin-billhil-aliyl-al j c V l j J i , eylemi-idim. d-i edhda mlkt ettiimde^"'^, cebhemden takbl edp, Abdrrezzak Efendi, meysen avdet etmi, amma istiskal ve rezletini mntec olmu, senin kelmmn ayn zuhr etmi. Hl-bu ki, biz drl-harbe vanp, i-erleri ile sohbet etmi-iken ve orduyu ryet etmi-iken ve bu stnede hil akd erbb ile mshabet ve pdih ile halvet etmi-iken, Abdrrezzak Efendinin mklemesi, mslhada karar verr dey azm cezm eylediinde, sen olmaz dediine kniolmayup, hanenden^ tara kmam iken, kelmn yemin ile^ temhd et tiin neden idi? dey istilm buyurdukda, ancak tevrihe tevaggulmden olduunu, eslfdan ebhn ve Moskovun mezkm tehis ettiimden oldu unu beyn eyledim. Hsl- kelm Abdrrezzak Efendinin bil slh Z il-hicce (ubat-Mart 1773)de avdeti^^^ ; [524/aJ ve Martn onbirinde yani seksen alt sli^ evahirinde (Mart 1773) mumaileyh Abdrrezzak Efendi ber-vech-i merh avdet edp gel mekle, cenge kym olunmu-idi. Ve^^ i-bu mtreke sohbetini^^ tahrre r kldmz kda^^ i-bu sekKaynarca slhu beyn olunur : sen yedi senesi Rebil-hirinin yirmi nc (14 Temmuz 1773) gnne^*^ gelince gzern ^ eden hurb ve ktl ve umnu muhsaras esnsnda Feld Marelden gelen kdda^^, insan kan^ niceye dein icr olunmal; slha bizler rgb iken, dey yazlmala, mrahhasmz irsl eyle dey, Vezr uhadar ile vezr mektubu irsl olundu. gn mrrunda, benim mnsib adamm yok, tarafnzdan murahhaslar gelsin dey tekrar Feld Marelden kd gelicek, altm gn mtreke taleb olundu. Lkin mkleme esny-i muharebede olmala, mtreke kbil deil' de-' y cevab gelmele, Vezr-kethds Resm Ahmed Efendiye Nianclk rt besi verilp, mrahhas- evvel ve Res brahim Efendi sni^'' nasb ve mvere olundukta, sekiz bin piyde kald ve bu sene asker^^^ pek kall geldi ve gelenler, Kozlucadan ve Yeni-ky^'*^ muhrebesinden^^ firr etti. Mev cudumuz eranpolar muhfazasna kifyet etmez; kim ceng edecek? Hi ze rimize kfir gelmese, yhud imdd gelse, zahre yok. Ne eki edecek? hayvnta ne gne yem tedrik olunacak? nsan ve hayvan kahtdan helk olur ve stneden ve Rum-iliden imdd gelmedi ve imdiden sonra gelmek ihtimli kalmad'^ Zr kffr Balkanda^^^ alk-kavak a gep muhafz olan Yu-

EMDNI-ZDE SLEYMAN EFEND TARHt

23

suf Paay perian edp,^'^ Derbend"! zabt etmekle, imdd tarkleri mesdd oldu. Her ne vech ile olur-ise slh evl denilmekle, Ordu-kads Abdrrezzak Efendi mklemesi zre slh ciz ve vcibdir dey hccet etmele, ertesi CmdeI-Inm nc gn (12 Temmuz 1774), ihtim ile mrahhas1ar ve mkleme ktibi Beylikci Mehmed Nahf Efendi ile revne olup, hl umnuyu muhasara eden Gomancof ( = )un ordusunda gece meks; badehu Kk-kaynarcaya gittiklerinde. Orduda olanlar sUun her vehile hayr olduunu ve orduda asker olmadm ve asker olsa, yiyecek ol madn tahrr ve Yenieri-Efendisi Ahshal^^^ el-Hc Mustafa Efendi ile devlete irsl ettiler. Yenieri-Efendisi Mustafa Efendinin stneye geldii ^ ^: Amma umnuyu muhasara eden elh bin kfir eranpolardan tara kan mslmanlan ahz ve esr ettiklerini, bazar gn, muvahhidin yz mikdr Yenieri eranpodan^ ikup, bin be yz mrik ile ceng ettikleri or dudan tem oluriur-idi. Vakt-i zuhurdan, vakt-i gurba dek uraarak, iki yz kfiri tume-i emr [524/b] edp, on iki kfiri hayyen ahz eylediler ve zlmet-i^ leyi mstevli olmala, Nusref : eranpodan ieri girdiler^^ Ertesi isneyn gn yerliden ve etbadan iki bin atl, Dastn Paa ve erke Paa ile s at on ikide, eranpodan tara, handek nne vardklarnda piydenin gayretlisi dahi yrd. u rtbe acele ettiler^^ ki, kaplara smayup, eranpo aalar zerinden srayarak kt lar ve sada Ah Paa, solda erke Paa yryp, muhsaranm on dokuzun cu gn idi; mddet-i mezkrede kffr ordusuna karakol-hneler^'^ bin edp, temekkn'^ kasd etmi-idi; ibtid anlar ihrk ve meydanda olan ke fereyi ihlk; badehu kffr^ tburu ile cengde, bin aded kfiri dahi kldan geirp, byk tburuna varup, be sat dahi ceng ettiler. Lkin kf fr kesr olduu in kste ve ser-nign olan keferenin mkdr malm ol mad ve bizim dilver gazilerimiz bi-tb olmaI#, istirhat ve tmr- cerhet in heste^^ avdet edp, aranpolara geldiklerinde, kffr takbe cesret edemeyp, ordusuna ric-i kahkar eyledi. Mkleme-i Resm Ahmed Efendi^^ : Vaktki sebt gn mrahhaslarmz Bazarck^ ve Silistre ve Hrsova muntasfmda vk Kk-kaynarcaya vardklarnda, Marel kym ve ik-

24

M, MNR AKTEPE

rm ve Vezr mektubunu alup, benim slha sayim olduundan, Ser-askerlik iimi bu gn terk eyleyp, sizinle sohbete geldim dey izhr- beet ve Rbnin nm cenerali mklemeye tayn eyledim dedikte, bizim mrahhaslarmz olacak ydigrlar, vezr olacak maun tenbhini icr in fil-as! mevadd- malm tasdikname^^" ve temesskden hri bir ey-yok. Abdrrezzak Efendi^ mklemesinde karar bulan mevadd makblmz; madasma bakalm dediklerinde, Feld Marel, geri byle, lkin Bahr-i siyahda ticret sefyini tlak zre ticrete lzm gelen iskelelerde gezmek ve zararmz tazmin olun mak ve Bender mukabili z Moskovluya terk olunmak gerek dey kelma balad ve nihayet z ve Hoca-Bey ( <-ly-= Odesa,) mukabili Klburun bize^^^ terk olunup, Ker ve Yeni-kal a yedimizde ibk olunmadka kelma bed olunmaz dedikde; bizimkiler, Ker ile Yeni-kala Abdrrezzak Efendi mklemesinde, geri kat olunmam, lkin lisna gelmi olmala ibk ve tasdik edelm; Lkin Kl-burun olmaz dey mnkaa ve mu raza ettiklerinde, z suyu ile necik sefyinimize karargh olmak in Klburundan gemeyiz dey Rbnin isrr etmekle, yevm-i mezbrede^ musft myesser olmayup, ertesi ahad gn, yani Curndel-lnn sekizinC 214 (-27 jem m uz 1774) ve Temmuzun altnc [Eski] gnnde yirmi sekiz madde zerine akd-i slh ettiler ki, Kl-burun tahliye ve teslim olunup [52S/a] tazmin maddesini on be bin kseye kat etmeleri ile msleme ve islh- ztl-beyn vki olup, Kat- msleme: slh kdlar Marel mektubu^^^ ile acele vezire sl in gelen ler isneyn gn vki olan cidl-i nusret-mele tesdf etmekle, l-il^^ dman ordusu Ser-askeri olan Gomancof ynnda meks ve badei-fer vezire vsl oldukta, hemen tasdk-nme tahrr ve irsl ve Rusuk ve Silistreye dahi iln- mslha olundu. Badehu mahzer ile Yenieri Efendisi staneye gelup, ehinh- zafer dest-gha mlki oldukta, mahzer-i mez krda tebyn olunan kelimt lisnen bk ederek, Efendim umnu ve or du ve vezr telef olacana phe yok. Alem-i Fahr- lem rizy-i hmyn taallk etmez ise selmetinde ekk olunur dey yaygaraya gelmi ve Muhsin-zdenin matlbu msleme. Amm p dih-! shib-i intibah, elbetde ulems ile akd-i encmen-i ra klup, ittilkan reylerine nazar buyurur ve ulemda^^ gayretl zevt olup, mekrhdan ictinb ve muraza edeceklerini biDrn-zdenin eyhl-islm olmalp, Drr-zde iki def a Mehat- sna sebep ^^^; islmiyeden mazl olup, cmleden atk yani ibtid-i vakt-i fetvsmda

EMDN-ZDE SLEYMAN EFEND TARH

25

mevcd olan sudr- ulem gruh- mevlden. bulunmalar ile destini bs ve dmmn takbi etmiler olmala^^^, imdi Mft nasb olunsa, kelmm red edemezler-^^ deyp, hl M fd olan es-Seyyid Mehmed Molla Efendi, mtevzi zt olmala, cerh ve tadile kudreti yok; byle vakte, Drr-zde enseb deyii evkine binen, nc defa sadr- fetvya itUsma sebep ol d u ^ in ol-dahi vezrin tahrrtmn icrsna dmen-i dermiyn etmi-idi.

ncili-Kkde olan mvere-i cesme^^*: Bu mahzer zuhrunda Pdih- lem-penh, Saray- hmynda n cili-Kkde akd-i meclis-i meveret, buyurup, gelen kdlar kraet olun dukta, mahzere ve Ordu-kads hccetine eyhl-islm pek makl ve hayr mahz dedikde, prliine riyeten kimesnede redde mecl olmayup, bazdar skt ve bazlar mmt ve bazlar l-havle gyn ve bazlar J JiUl i du sma megl olmala, kelm- Mftye ve aleyhl-

fetv denilp, cevz- mahzen hv hatt- hmyn kede klmup, Tatar ile orduya irsl olunmu-idi. Cmdel-lnm on yedisinde [26 Temmuz 1774], orduya vsl oldu. Slh ise, Mustafa Efendi mahzeri stneye g trmezden mukaddem tamam olmu idi ve s-selm.

Haklkat-

Bu makamda bast- shane muhtc olduk. Kefere sekrnen ve marren umnuya geldikde, ala girmi hnzire ebih ol'du^^. Zr bir taraf Varna ve bir taraf Silistre ve bir taraf Rusuk ve taraf- rbii umnu ile mahdd olucak, etrf- erbe a ile yevm-i vhidde ve s at- vhidde \525/b], d man zerine hcma, muhbere ve mukaveleye kadir vezir olayd, kffr mahv our-idi^^^ Zahiremiz kalmad dey illet olunur ise, nin Serdr- ekremlik ile ferman sahibi olan kimesne, belegan -belg zahire ihzr etmedi. Doksan konak mahlden, hasnu diynna kefere gelp, zahire sohbetini^^ etmez-iken, kend il ve diyrmzda kffra kar zahireden ikyet ne demek? ve eyym- itda, Hrsovada iki yz kfir yok iken, Dastn azna bakup, beri tarafda olan irzime-i kalleyi nin tard edp, varup shil-i Tunada, dman baharda beri gemekten mene say etmediler. Bu zikr olanlar mamez^^^ ise, kffrn iinden dman zuhr ettiinden, sU tlib olduu na vkf olamayup, slha talebi nimet bilerek byle slh oldular.

26

M. MNR AKTBPB

Baht- hmyn ^: Geri bu slh asr- merhm Sultan Mustafa Hnye nazaran nimetdir. Zr kffr Balkana Kan-suyuna dein^-, ifl ederek gelmi-iken, cm lesini iki gnde bize terk etmek, yani umnudan Tunaya varmca ve Tunadan Hotine varmca ve Hotin kalas ile memleket-i Eflk ve Bodan brak mak, ancak mekrim-i ahlk ile velvel'e-endz- fk olan dver-i lem-g, Abdlhamid Hn hazretlerinin mahz- hulslarmdan mne abdr. Mlha za olunsa, Bender kalas bril kalas. Kili kalas, Hotin kal as, Yer-kk kalas ile Bazarck ve Hrsova ve Baba-da ve Tola ve smail ehirleri ile bunlara tbi cem kasabt ve kur ve cem memleket-i Eflak ve cem mem leket-i Bodan ve kala-i Ak-kirman, fakat bir Kl-burun palankas ile on be bin kse akeye mbdel'e etmesi, ancak baht- hmynu^^ evket-makrndandr^^^ Zr mebl- mezbr iki senede yalnz Eflak ve Bodandan tahsil olunur.

Moskov Kraliesinin hli ve M oskovda zorba zuhru^^* : Lkin baht- hmyn bir mertebede^^ l brz etmi ki, hl Rusya mparatoriesi Katerina, mukaddema zevci olup, Rusya tahtnda^ mpara tor [ .......... ]dan bu avrat hl olup silsile olmala^% sagTr olu Grandka nm sagre mnhasra iken, gulm sabidir dey, imparatorluu bu avrat kend fuzlen zabt ettikten sonra, Leh papazlarnn cebren mallar n ahzinden tekevvn eden ihtillden, hurb ve ktP^, istikbline sebep olucak, slerini idm ederek, ns kendden dilgr ve Kazaka dahi brid tek lifinden tebrd ve isyn etmelerine bise olup, Kazaklarn resi olan Sgaef (= varup, Durinbuk ( =
jjj

) nm vilyeti zabt ve de-

rnunda olan lt ve eslihaya mlik olup, KraU fzl zabt eden avrat istemeyp, hakk olunun olmala, olunun clsunu taleb ederiz diyerek, zuhr ve zindandan mahbuslar hals ve^^ kendlere iUak edp, krk bin nefere bli oldukta, avrat Moskov cenerllerin cem ve uru meslb olup, res-i ekynn bam getirene yz altm [526/a] kse^^^ ake atiyye dey^^^ mndi nid ettirdiini, akb-i cls- hmynda Kralienin byle felkete mbtel olduunu Eflak Voyvodas Manolaki, Muharremde tahrr ettikte, clsun mbreklik ile meymenetine hami ile fl-i hsn klnm-idi ve imdi slha talebi bu sebepden imi ki, dy-i mesfr ferce bulup, tu-

EMDNI-ZDE SLEYMAN EFEND TARH

27

yni^^^ mted olduundan, Kuralie Fel'd Mareline aman bir sat akdem, her ne vehile olur ise olsun, Osmanlu ile akd-i mslha eyle dey yazup, Sumnu kurbne gelenler, etrafmda^^^ umrn olmadmdan zahireye mza yakas hadden ziyde olup, cmlemiz ac telef oluruz dey mlhazada iken ve drt taraflar asker ile meml husn- mstahkeme iken, Vezr sabr sebat etmeyp^" , her ne vehile olur-ise olsun dey slha tlib olduundan taka halfetuHah ve ricl-i devleti irz in Yenieri-Efendisini Muhzir ile gnderp feryd ettirdi.

Ser-askerlere^> ' ahvl-i dmandan habr olmaa^^' sahh casuslar ted riki lzm olduu. Ser-askerler^ dman cssunu men ve zaaf ve kuvve tini dmana bildirmemek l-bd^*^ olduf^": Bu vezirin her gnh afv pezr olsa dahi bu iki gnh afv olunmaz ki, biri ordusundan kffrn cssunu kat edemedi ve bir css tedrik edp, kffrn hline vkf olamad. Bu ecilden, madde-i sUa Moskov gemileri nin keyfema-ye seyr-i deryalar tmm- slh- Moskov^^^: ile Tatarm serbesiyeti^^ ve tazmin hussunu kabl etmekle, Devlet-i ebed-peyvendi rahnedr etti. Ve Cmdel-lnn on yedisinde [26 VII 1774] sllem ve msleme myesser olup, umnuyu muhsara eden kfir Gomancof ertesi gn musanna bir kta haner vezire hediye gnderp, ye rinden kalkup umnuya^^ yz elli s at budu olup, tasarruflarna giriftr olan Hotine varnca ve nefs-i Hotini terk etmekle bir iklim-i arza, Pdih- skender-hisl shib-krn- ferdun-cell hazretleri mlik oldu. Ola ki, mlikl-mlk-i zl-cell vel-ikrm hazretleri dima adsunu bi-ikbl ve pay-ml-i semend-i icIli eyliye. mn. V e Cmdel-lnm yirmi ikisinde [31 Temmuz 1774] Ordy- isSebeb-i mevt-i Muhsin-zde^^=: lm^'^ umnudan hareket ve stneye aamet etti. Amma vezr s-i tedbr ile Baba-da havlisine cebren iskn eyledii muvahhdni ba-cemihim bely-i esre mbtel klmaya^' sebep olduu filinden ve ordudan^' fsk u fcr def edememekle^^, menhs olunduundan her cnibden mtekeddir olup, bazen mukaddemesi nusret ile zuhr eden dahi hezmetle netce yer diinden, lm ve efkr vcduna tesir edp, ikeste ve beste Balkandan gzr edp, Karn-bd a iki sat karb karyede itidd- marazdan^ rm ettikde, ordu [J26/b] Karn-bda gemi-idi.

28

M. MNR AKTEPE

Ertesi Cumdel-lnn yirmi altnc hams gn (4 Austos 1774), carye-i mezbreden araba ile hareket ve Karn-bda gider-iken, esn-i rahda vakt-i duhda, Tercman-olu nm tabib ile Yano nm cerrah^ zimmler, Edirneden, sabka hizmetinde olduklar in marazna il etmee gelp, tesdf eyleyp, nabzna vaz- yed eylediklerinde, gelin imdi syle elim dey zinimlere hitb etmi ve bu kelm hir kelm olmu ve bu ke lm ile mr hatm oknu ve cenzesi Karn-bda, ayn Abdi^^ Aann hnesine defn olunmu-idi. Mahll-i merkma otuz iki sat mesfe olan Edirne ehrinde, Eski^'^ Cmi hazresine sonra meyti naki olundu. On gn dahi mezr- snde meksden sonra ba-fermn, fenaya makrn vcdu ihrc ve hezr klfet ile azy- bliyesi medne-i Eb-Eyyb-l-Ensr c t (jjlJU j de^% kabr-i Hazret-i Hlid tarasnda olan mezristana defn olundu. Geri Karn-bd a karn oldukda, karn-i rahmet-i rahman olmuidi^^. Sonra trbe-i Hazret-i Halde ^ '^ karn oldukda, karn-i turab oldu. Hn-i fevtinde Ordu-kads ile Vezr-kethdas Resm^ Efendi ve Defterdar Efendi mhr-i erifi, liv-i erf sandukasna^^ vaz ve temhr ettiler ve eya sn kasabada temhr edp Edirneye naki ettiler^. Badehu byk, Mr-i hr Aa gelp, eyy ve mhr ahz eyledi. zzet Mehmed Paann mhre nil olduf'^ : nki Rebil-hirin yirmi altsmda (6 V II 1774), Kaymakam Silhdar Abdullah Paa yerine ehr-emni zzet Beyefendi Kaymakam Paa olmu-idi^^. Otuz gn mrurunda mansb- sadret-i uzm mahll oldu habe ri Devlete malm oldukta, Cmdel-hirenin ikinci gn (10 Austos 1774), htem-i veklet-i kbr, Rikb-^ kaymakam olan mmileyh zzed Mehmed Paaya it buyrulup, Ordu-Kaymakaml Byk Mr-i hr Aa ile orduda Aa-Paa olan Res smail Bey^ ^: Yeen el-Hc Mehmed Paaya ir sal olunup, Mr-i hr- evvel 'e Defterdar Efendi ve Byk Rznmce, ey-i vezri alt gnde tahrr ve nkdundan be yz kse mevcibe verilp, mada eysm Aa-yi merkm stneye naki eyledi ve ordu gelmezden mukaddem, alt seneden ber stnede Riyaset vekleti hizmetinde olan smail Rif Bey-efendi asil nasb olundu ve i-bu seksen-sekiz Cumdel-hiresinde (Austos-Eyll 1774), seksen alt (1772) senesinin Reen Sanca- erifin stneye duh[Receb-aban-Ramazan = EkimKasm-Aralk] mevcibi verildi. Ve ordu tahmin olunan s atden ilerce

EMDN-ZDE SLEYMAN EFEND TARtHt

29

hareket etmi bulunmala, bir gn Kardranda ve [gn]"^ Silivride otu rak ettirilp, Austosun yirmi sekizi ve Recebin gurrei Perembe gn stneye duhl emr-i hmyn olm ala'LJlZ/a], aramba gn Vezr ekmece-i sagreye kayk ile vamp, salt- subhu ncirli karyesiride ed et mek zre, orduyu gece tahrk ve vsl oldu. V e leyle-i mezbre hams ge cesi cem^ ulem ve erkn- devlet Davud-paaya mansub hyamda beyttet ve seheri fenerler ile karye-i mezkreye vamp, cmlesi liv-i Muham medi , Aleyhs-salt ves-selm Pdihn sanca- erifi istikblis^e . (= ijU l<Jc ) ziyaretden sonra, sabah namazn badel-ed, davet hatt- erifi^ ile taraf- saltanatdan irsl olunan rah-i dldP'- endma, Sadr- azam svr ve sanca- erf ve lay- azm ile yani alem-i erf Pdih a mahss olan Solaklar ve Peykler ve peinde Hnkr-mezzinleri' segh makamnda mbk tekbr ederek gelrler-iken, Mevly-i mlkl-Arab vel-Acem, Sultanl-azm ve HnP-mu azzam hazretleri seheri, Saray- hmynlarndan^^ filike ile Defterdar-iskel'esine kup, bd- inn rah- seb- reftnna svr ve Davud-paa Sarayna varup, salt- subhu ed buyurduktan sonra, istikble itb buyurup, Davud-paa ile ncirli karyesi muntasfnda alem-i yeke-svr eflk sUallahu aleyhi ve sellem saf-beste-i selm mer tebesinde durup, gy pdiahne ed ile sanca- erf gelp, versnda Sadr- azam ile Sadr- fetv gelr idi. Anlar Sanca- erfden iler gep, cmle Solaklar ve Peykler bir olup, Rikb- liv-i muall-i barghda, dver-i mansrl-liv hazretleri versnda olarak, alay- muazzam ve mfahham ile Davud-Paaya terif buyurup, Havuzlu-kke badeI-nzl, Nakibl-erf yedile, Sadr- azam ve Sadr- fetv hazr olduk lar hlde, Sancakdardan, Pdih- skender-haem hazretleri kabz buyurmala, shibl-livil-muhteremlik snm kesb buyurduktan sonra, mstakbilin, ziyfet-i zmeyi badet-'tenvl, alay- mahde*% alem-i erf vezire teslim olunduu hlde, yine Peykler ve Solaklar, liv-i erf rikbnda olarak283, Topkapdan dhl eyledikde ehriyr- bSnde-nevz^^ hazretleri tark- hardan iskeleye ve zevrak^^ ile Saray- hmyna, andan Dvn-yolunda^ '^ At-meydanna karlb Sliha Sultan Sarayndan bendegn- dergh- mullasn tema ve nihyetinde yine^^ tarik- hardan Saray- mireye vlc buyurup, sanca- pdih- enbiy ve mahbb- dergh-P hd aleyhi efdalt-tehyy kabz ve Hrka-i erife odasnda meknna teslim ey ledi.

30

M. M n i r

aktepe

Tebdl-i mm- Sultnf^^:

Ertesi mm- sniy-i Sultan Zileli Emr mam azl olunup, eyhlislm Drr-zde mam [Nuri]^ Efendi nasb olundu ve Recebin yirmi iki sinde (28 Eyll 1774) Drr-zde brahim Efendi eyhl-islm ol[527/b] Mustafa Efendi, Mehat- : islmiyyeden mnazP^ olup, yeri ne vaz Paa-zde el-He brahim Bey Mft oldu. Ve yevm-i mezbrda Defterdar tf-zde^^ mer Efendi azl ve yerine, yirmi gn mukaddem defterdarlktan mazl Dervi Mehmed Efendi oldu. Ve Aa-Paa olan Yesmil Aa Yenieri Aas oldu^^*: en el-Hc Mehmed Paaya, Re cebin yirmi yedisinde (3 Ekim 1774), Aydn Muhassll badez-zuhur it ve Aalk ibk olunmu-idi. Ba del-asr Sekban-ba smail Aa Yenieri Aas olup, Kapya geldikte, Yeen Paa teaccb ederek, konaTurnac-zde^^^: ma gitmiti. Sonra mansb dahi Silstreye tahvl olup, Silhdar Mehmed Aa Sekban-ba oldu. V e Krk-be Mustafa Aaya Kul Kethdal ibk ve Altuncu Mustafa Aa Zaarc ve Hezargrd Tumac-zde Ahmed Aa Sansuncu ve Muhzir olan On-bir Mustafa Aa^ Turnac ve Yirmi-drt Hseyin Aa Muhzir olup, skender Aa-zde, Kethda-yeri olup. Kara Ali Aa Ba-avu oldu.

Dolmabahede Vezir ile MjtVnin nizf^^: 1189 Cumdel-l^ gurresinde (30 Haziran 1775), Sadr- azam z zet Mehmed Paa, Dolmabahede ehliy-i Krm tarafndan, Devlet Giray Hn birderleri ehbaz Giray ve Mehmed Giray ve Krm kazaskeri Feyzullah Efendi, yirmi mikdr mrzlar ve mahzerler ile gelp, geri Muhsinzde Moskov ile fan-i mslhada, Tatar serbest olmak art ile akd-i slh olunmu; Lkin serbestiyi^ bizfer kabl etmeyz; Bizler l-i Osmana ubdiyete melfuz; Yine taraf-^ devTatar maddesi: letden kel-evvel hn nasb buyrul mak ricsna alt yz nefer ile gel diklerine binen, Beiktada, Maukada ( = ), menzillere ms-

EMDN-ZDE SLEYMAN EPEND TARH

31

firen iskn ve hizmetlerine Vezr -aalanndan yirmi be kii ve mihman dar tayin olunup, yalnz ta amlarma yevmiyye biner kuru sarf olunur-iken, yevm-i mezbrda Vezr-i mrn-ileyh, fierkmna ziyfet, haymelerde^ Seyhl-islm olan vaz-^de " brahim Beyefendi ile istirhat ve sohbet esnsmda, Mft Efendi babas etbandan Selim Aaya, sene-i sabkas zre bir muktaa rica ettikde, otuz kse ziyde ile tlibi olduunu illet edeyim der-iken, Beyefendi gazablanup, avm- ns yle dursun, kabl'e-i Tatar ara snda gazabn olarak, pabusuz adrdan tara urayup, dabbesine svr ve Beiktada yalsna revne olduu gn-gn havdis olmu-idi.

Azl-i zzet Mehmed Paa^^ ve nasb- Dervi Paa : Cmdel-lnm^^ sekizinci gn (7 VII 1775), kat- lisn- ns in zzet Paa azl ye yirmi be gn mukaddem Defterdarlkdan Vezr-Kethdas olan Dervi Efendiye htem-i hmyn it buyrulup, es-Seyyid brahim Efendi, defa-i sniye Vezr-Kethsbir Aa Cebeci-ba oldu^ : das [525/d] nasb olunup, zzet Paya Aydn verildi ve Vezr kayn pederi el-Hc Mehmed Aay ertesi gn Mehmed Said Efendi yerine avu-ba nasb eyledi. Ve Cmdel-lnm on drdnde (13 Temmuz 1775) Cebeci-ba Kadri Aa-zde mazl olup, yerine avu-bahkda Pazarckda Moskova esir olan d-H c Mehmed sbir Aa bir ay mukaddem itlk olup, stneye' Mr-i hr- evvel Aaya hemcivr ol'mala, huzr- h myna mevsl olup, ahvl-i memleket-i Rusyay irfn mertebesi takrr ettiine binen Cebeci-ba nasb olundu. Ve ertesi gn shib-i devlet Dervi Paa, esirlikden hals olan Abdl-cel-zde Emn Paaya Beykozda ziy fet eyledi. Ve Cmdel-l^" yirmisinde (19 Temmuz 1775), stanbul Gm rk Emni Halil Aa tenkil olunup, yerine Kbrs Muhassl el-Hc Mehmed Aa vsl oldu. V e Cmdel-lAzl-i eyhl-islm brahim Bey ve nn yirmi sekizinde (27 V II 1775), nasb- Slih-zde^^: Dol'matfahe ziyfetinde gayzini hazm etmeyp, izhr- gazab buyurmala"', beynen-ns gft gya bis ol'mala yirmi gn mukaddem terk-i mudr ettii in zzet Paa azline bis olan eyhl-islm brahim Beyefendi dahi azl ve iki ay mukaddem pdihlara bini mahlli olmaya mahsus raan-yahsm pdih- eshy inayet ve ihsn buyurmu-idi; mazlen shil-hne-i merkmede inzivya memr oldu ve yerine Sadr- Rm

32

M. MNiR AKTEPE

Topkaph Slih-zde Efendi, illet-i basar sebebine gzlksz greme3rp, durmad in cam-gz derler-idi, hilat- beyzyi iktis eyledi. Ve sbk Vezr-Kethdas Resm Efendi Matbah-emni olup, Matbahemni olan Selim Aa-zde Nazf Ahmed Efendili, perverde-i hassa-i Sultn olan cevrinin mstesnas kadn hazretlerinin zevci bulunmala, itibr- hye sezvar olup, ehr-emni ve der-akab Matbah-emni olmu-idi; Bu defa Byk Rz-nme mansbma itil eyledi. Ve Cmdel-lnn yirmi dokuzunda (28 Temmuz 1775), eyhl-islm Esad Efendi-zde, erfet ve necbet ile mevsf ve pehrizkrlk ve edeb hay ve ilm marifet ile mevsf, erf Mehmed^^^ Efendi sadr- vly- Sadr- Ruma terif eyledi.

Azl-i Yenieri Aas smail

Ve Cumdel-hirenin on beinde (13 Austos 1775), Kul-Kethds Krk-be Mustafa Aa, Yenieri Aas olup, selefi Mehmed Aa Geliboluya nefy olundu ve Turnac-zde AhTurnac-zde^ ^: med Aa Kul-Kethds oldu. Ve yevm-i mezbrda Topcu-ba KaraAa zde azl ve yerine Topcular-avuu, Msr Kou dimekl'e arif [Musta^^ fa]3i5 Ocak Kethds olmakTebdl-i Ser Topcuyan? * : szn, Topcu-ba oldu. Ve Cmdel-hirenin yirmi ikisinde (20 Austos 1775), [528/b] Cezyire drt yz krk alt kta sagr ve kebr s panya sefyini varup, taraya seksen binden ziyde melin toplar ve atlar ile kup, meteris kazp tbiye bin etmi-idi. Henz Cezyir dilveri^' se^ kiz bin olup, yirmi bin mkdr Fihl- azme-i Cezyir^'^: mslim zenciler ile Fas pdihn dan imdd geldikde, kffra hcm ve elli bin mkdan kati ve esr oldukda, ry-i derya dastan misl sefyinden ok gemez-iken, ikeste ve mnkesir ve pejmrde, r-berh- idbr olunca, seksen ktas helak olmak gibi hezmet ve inkisar ile ykilup git tiklerinde c<o^:.r yet-i kermesi vad-i erfi ve

mucize-i peygamberi aleyhis-slt ve s-selm srlar zahir ve nmyn olmala, bir drl bu nasr- azmi, ukl- ukal tasavvur etmez-iken, zuhrundan ehl-i slm sdn ve hurrem oldular.

EMDN-ZDE SLEYMAN EFEND TARHt

33

Badad^ : Ve Badad Vlisi^ mer Paa azl olunup, acm- bed-fercmn i fal ve hle ile hareketinden su-i icasd hiss olunmala, Abdi Paa-zde A b di Paaya Badad vilyeti verilp, Ser-asker nasb olunmala, maiyyetine drt, tulu*tayin olundu. Ve Cmde l-hirenin yirmi beinde (23 VIII 1775 ), Tophne skelesinde Cevhirci-oullannm iki aded yallar muhterik oldu. Ve Recebin on ikisinde (8 Eyll 1775), yedi seneden ber M srdan tuyan eden Ali Beye inet etmekle, Devlet-i aliyyeye ihnet ^ et mi olup, Ali Bey helakinde el-hin hif muktezsnca zirve-i akvete istikllen ur eden Zahir ( ) Ali nm, doksan yanda bi-dn mekn^' asab- emkin olduuna marr-iken, Derya kapdn olup, kerreten bade uhr zikr-i ceml?^^ sebk eden^^^, Cezayirli Haan Paa^^^: Cezyirli Gz Haan Paa, Mr kalyonlar ile Akkya varup, karaya325 kup, mesfrun kendye asker dey idd eyledii Magrib askerini, vezr-i mrn-ileyh Cezyirli olmak hasebile, hufyeten Maribleri kend tarafma cezb edp, kocaman hurdeye vkf oldukda^, firr eder-iken takb olunup^^% ser-i bi-devleti teninde[n] cd klmup, Devl'et-i aliyyeye irsl buyurmala, Pdiha bin drt yz kse nakden, ir ey ile hizmet ettiinden baka, askerinin gz aklarn ganyime nil kld ve gazavtna bu gazy dahi^ ilve buyurdu. Ve Recebin on nc (9 Eyll 1775) gece^^^ Fransz elisi Byk-derede, bahede ir millet-i kffra ziyfet ve elli kse masraf ile husule gelmi kandil ve m ve fienk ile heng eyle di. Ve on dokuzunda (15 Eyll), Bostanc-ba Halil Aa azl olunup, yerine [529/a] mer Aa nasb ve smail Paa-zde Ali Bey Haseki-Aa rtbesine urc eyledi. Ve yirmi ikisinde (18 Eyll), Canm-Hoca^^ zde Mustafa Bey azl olunup, on be ay sonra veft eyledi. Kd-hne de Altuncular ve Ali-Bey karyesjpde Terziler^^' er gn, er gece teferrc eylediler. Ve abanm on beinde (11 Ekim 1775), sbk avu-ba Abdsselm ^ veft eyMoskov Elisi^^[ - Pdih top dledi. Ve abann yirmisinde (16 kmne terif buyurdu^^*: Ekim), Moskovdan byk eli Rbnin^ stneye geldi. Ve yir mi drdnde (20 Ekim), kebr top dkm olmala. Pdih, Vezr^^ ve Mft ve Yenieri Aas ile temsna, Top-hneye terf buyurdu. Yevm-i
Forma : 3

34

M. MNR AKTEPE

mezburda avu-ba el-Hc^ Badad^^^: Mehmed Aa veft etmekle, yerine' selefi halef oldu. Ve Ramazanm beinde (9 Kasm 1775)*^^ Ispanak-zde Hfz Mustafa Paa Badad Vlisi nasb olundu. Ve evvlin on Moskov^*: altsmda (10 Aralk 1775), Moskov elisi, Paa-kapsna bol yenli^^^, telle kapl samur krk geyp gelmi-idi. zerine sar uha samur ve sekiz refkma kakm, altm adamna kaftan ilbs olundu. Ve gn sonra Dvn- hmynda ehriyr- SkenPaa-kapmnda Hnkra ziyfet^*^: der vekra^^% Arz-odasnda hedya ve nmesini arz eyledi. Ve yevm-i mezbre[de]^^", eyhl-islmdan, bil-imtihan n-mstehaka otuz bir medrese, altun ile verdi dey itik olundu; Amma lav oldu. nki evvlin yedisinde (1 Aralk 1775), Vezr Pdiha Paa-kapsnda ziyfet edp, dokuzunda (3 Aralk), teveccht olunup, on birinde (5 Aralk), Ye nieri Aas, Aa-kapsnda Vezre ziyfet edp, can-baz ve sair sz ve sz icra olunmala, eli ziyafetlerinde olacak heng tecrbe ol'unmu-idi. Donanmaya ve eli ziyfetlerine muntazr olundu'^^ Vildet-i Hadice Sultan : Ve Zil-kadenin dokuzunda (1 Ocak 1776), bir aydan ber slb-i ehriyrden veled vcda gelecek dey, rical ve kibr hnelerini ve esnaf p dihn ibtid nesli zuhr edecek dey evk ile dkknlarn tezyn klmlaridi. Veled-i zkr meyten tevelld etmekle, eyhl-islm ve Naklb ve Ve zr ve Sadreyn meyti grp, defn etmekle, istihzr olunan ziynetler bozulup, icry-i san at- lbiyyt in gelenler, gidp, dman elisi stne de-iken ehl-i slm hzn istiab etmi-idi. Z il-ka denin on dokuzunda (11 Ocak 1776), Vezr-kethds es-Seyyid brahim Efendi azl olunup, yerine Nazf346 brahim Efendi^^ olup, haml-i her-i sultnnin vaktine iki ay dahi tahmin olunur iken, yirminci cuma gecesi^^, s at de ks-i hl'er almmala [529/b], vildete istidlal ile on bir gnden ber mbtel olunan^^ hzn-i elem, srr ve handeye mbeddel olup, seher^ Saraybumundan ve Top-hne ve Tersane ve kffr sefyininden drt yz pre top endahte klnup, Hadice Sultan nm bir duhehir Donanmas: ter-i sadet-nin- sultn dnyaya terif eyledi dey, mndiler s-be-

EMDN-ZDE SLEYMAN EFEND TARH

35

sQ35i uidi ve iln eyledi. Ve drdnc isneyn gn ehr-yine ibtidar olu nup, yedi gn yedi gece zevk ve izhr- srr ile kibrdan bazdar ziynete ve bahie yirmier, otuzar, krkar kse sarf etti. Mslimne, Moskov elisi bunda iken hdis olan sakt- hzn akbinde dmanna^^ kar srr en der srr oldu ve eliler ve balyoslar dahi ziydesi ile tekellf edp, al ve edndan her gelene, tatl ve kahve ile ikrm ettiler ve on bir gn her tarafdan er nevbet toplar attlar ve Vezr-i azani' Dervi Paa, Paa-kapsn ihtimam ile donatp, ber-hav, kalyon ve ektiri dernlarnda birer^ adam ile resen zerinde iyb zehb eder, top atar. Lkin dnmesi pek acb-idi ve rakksn- sm-tenn, Paann karsnda zhre-cnbn ile kamer-tal atn etvr- ho-rb ile hiramn ve sahn- saf kcak, k- r-pre ve mevzn sadlar pern- sz- smn- ehl-i hava olarak, bl yP"* hred-fers ve gunc- dell ile raks ederl'er-idi. Amma yahu[d]dan^ , mhtedi Ltif nm, gulm- sm-sk ve Turfa reftr ile gerden-ikenlik ederek^ devr ve teselsli^ velvele rz-i fk olup, hezr iveleri^^ her s cilve-kster olduka etrf ve eknfdan hl'e-var uky-i nezret olurlar-idi; Hatta hzam makamnda bir Trk ark, hak knda in olunup^^ pereminden bir tel kopar, bilirz ki Ltif kokar dey ricl ve nis ezberleyp, karada, deryda^, gecede ve gndzde arurlar-idi. tibr- saf mezbru hb-ry, mk-by canfeza dilber-i ran ve zblara ser-firz eyledi. Dery donanmas: Yedinci gece hir-i Z il'-kadeye (22 I 1776), tesdf ejmi-idi. Fe cirden sonra donanma feshine fermn olunup, aksam, gurre-i Z il-hicce ge cesi (23 Ocak 1776), Cebe-hnelnn idd ettii sallar ile te-bzhk ve fienk fenhk; ertesi gece, Tophnel engilere^", atlu-karacalara ve do laplara, hbn- bl-kaddn irkb ve usl ve heng ile Mehter-hneler ve mhiyycler ve top ve humbara taklidi ile saf-bah oldular. Ertesi gece Tersnel be sal ve iki sagr ektiri ve kalyon ve resm-i kalalar^'^^ ve kule lerden, dahme tabr olunur sekiz yz bin havyi fTenk birden velvele ve ber hava [530/a], aaas^ cihna gulgule-endz oldu. gece dahi ber minvl-i muharrer dery donanmas olunup, izhr- dmn klnd. Badad^^^ : Ve Z il-hiccenin altsnda (28 Ocak 1776), spanak-zde Paa, Badad kurbne varup, shib-i servet mer Paay hle ile Badaddan ihra

36

M. MNtR AKTEPE

eyledi. Ve terft mcebiace drt gn mukaddem ve gn mahhar te mam yedi gn muyede merasimi icr olundu. Ve Z il-hiccenin on ikisinde (3 ubat 1776), sabk Yazc SleyMoskov elisine ziyafet: man Efendi , ile Mabeyn-i hmyndan Ba-muhsebe ile ra olan Kanbur Mustafa Beyefendi^^ dern- ebde, hnelerinden karulup nefy olundu. Zil-hiccenin on yedisinde (8 ubat 1776), Moskov elisine, Paa-kapsnda ziyafet olundukta, Tophaneden Kurunlu-mahzen e gelince, al uha pdeli, bir fenerli, ekdiriye svr olup, Kurunluda Defterdar ye di iftesi ile Bahe-kapsna hurc ve avu-ba nnde, kendi yalnz, alay ve mahd telli kaph samr, bol yenl krk ile gelp, env heng ve canbz seyrn edp, gider-iken, bol yenl samr krk ilts ve donanm ata irkb olunup gitti.

Azl nasb- acbe^^^: Ve Zil-hiccenin yirmi ikinci gn" (13 ubat 1776), badel-asr, Kulkethds Hezargrd Ahmed Aa Tebdl-i Ay-i Yenieriyn^^^: azl ve Rumeli ekys teftii ile n cirli karyesire ihrc olunmu-idi'*^. Dervi Paa ashb- mensi'bn yedinden kazandn aldktan sonra, kaza nacana dahi kefil vermenin tark- eshelini fikr eder vezr olmala, leyle-i merkmede maz-i mezbrun muinleri ie nizm verp, gece Ahmed Aa hufyeten Paa-kapsna gtrlp, Yenieri Aas nasb olunmala, Yenieri Aas Mustafa Aa Geliboluya ihrc olundu. Kethda azline Aay-i mazlden emvl-i kesre, Kul-kethds tebdili in^ '. kabz olunmu-idi. Ol dahi silsile edp, verdii akeye karb hsl ettikden sonra, iki kat dahi Aay-i ceddden bir gecede ahz olunmala, iler ''^ drt kat olup, tasarruft- aci be"^ vukbuldu.

Yenieri Oca nizm^'*: Lkin eli bunda iken bu misill pdihn Yenieri Ocann tebdil ve tagyri^ ve devamszl, yani Ahmed Aa iyi adam ise nin Kulkethdlndan nefy olundu; Kt adam ise^ nin tekrar Yenieri Aas nasb olundu. Gammaz iftiras sebebine azl olunup, sdk zhir olmala nasb olundu denilse, devletde^^ tel'evvn ve bi-teemml hareket lzm gelr.

EMDN-ZDE SLEYMAN EFEND TARH

37

pdihn azam- lekeri olan Yenieri Oca, byle hil akd ile hayr" ve feyz kalmaz ve Ocak Aalar pdihn [530-Z?] hs etbalardr. R veti deil, hediyesi dahi kabl olunmayup,' ehl olanlar istihdam ile ve bir ahedden rvet yle dursun, hediye dahi almayup, mstehikm istihdam ey le dey tekd olunmala, harab olmu Ocak mamr ve zbitn kmrn olmak lzm ^elr. Ve Zil-hiccenin yirmi drdnde (15 ubat 1776), otuz gn mukaddem, Vezr-Kethds nasb olunan Nazf brahim Efendi, msfir-i hbgh- ehl-i kubr oldukda, yerine Ahisha[h]^ Mustafa Efendi mevsl oldu. Ve Zil-hiccenin yirmi beinde (16 ubat), Kapdan^^ Ceza yirli Haan Paa Tersne-bahesinde Moskov elisine ziyfet edp, can-bz ve perende-bz ve hokka-bz ve zor-bz ve sz saz ile bir donanm at ihd eyledi. Ve Zil-hiccenin yirmi nde (14 ubat), Ser-etibb Mehmed Said Efendiye bir ka gn mukaddem, stanbul pyesi inayet olunmu-idi^^, azl olunup, etibb-i hassadan Subh-zde Mehmed Azz*^ Etendi nasb olundu.

Sene: 1190 (1776-1777). Ziyjet-i Vezr-kethds be-Shil-hne-i Valide, be-eliy-i Moskov, der Eyp, der Muharrem (ubat-Mart 1776) ve ziyjet-i Aa-yi Yenieriyn be-Shil-hne-i Bahriye, der Muharrem, be-eliy-i M oskov; Ziyfet-i Def terdar, be-o, der Kd-hne; Ziyfet-i Resl-kttab, be-o, der Kk-su ve vrd- eliy-i dier ez Moskov, der Muharrem ve azl-i Emn-i Tersne Selim Efendi ve nasb- 'Ktib-i serdrn Mustafa Efendi, der Safer (MartNisan 1776); Reften-i eliy-i sbk- Moskov be-diyr-t der Rebi'levvel (Nisan-Mays); Ziyfet-i Emn-i Gmrk-i stne, be-ehinh- lem, der Beykoz. stil-i Acem be-medne-i Basra; Azl-i Defterdar Reci Efendi ve nasb- Pepeyi Haan Efendi der Rebil-hir; A zl ve nefy Mr ^ ^ smail Rif^", ez be-mansb- riyset ve rmsb- mer Vahd Efendi ve ref-i Mei hat Mar[d]m- eyh Mehmed ve nefy- O ve giriften-i mh; Vsl-i Abdrrezzak Efendi ez-Msr, be-stne. Katl-i ibn Zhir ( = ) mer der Cmdel-hire^^ (Temmuz-Austos 1776); Vildet-i ehzade Sultan Meh med ve ehryin uden-i pen rz ve vrd- el Abdlkerim Efendi bestne, ez-Moskov, der Receb [Austos-Eyll], Veft- duhter-i sultn- za man Hadice Sultan, der Ramazan (Ekim-Kasm 1776) ve azl-i Mft Slih zde Mehmed Emin Efendi ve terf-i Esad Efendi, be-cy-i O ve ^ vildet-i ehzade Sultan Ahmed ve ziyfet-i amme, pilv ve zerde, der evvl (KasmArahk 1776); Vrd- eliy-i Tiflis ve veft- shk Efendi zde erif Molla

38

M. M n ir

aktepe

ve viisl-i Ali Molla, be-cy-i o ; Azl-i Kethdy-i Sadr- azam Mustafa Efendi ve nasb- Ser-bevvbn Mehmed Efendi ve azl-i Sadr- azam Dervi Paa ve nasb- Kethd Drendev Mehmed Efendi, der Zil-kade (Aralk 1776-Ocak 1777); Kail spanak Hfz^ ^ Mustafa Paa [531/d\, der Diyarbekir, vl-i Badad sbka; Harik der Kzta ve harik der Tavan-ta, der eb-i vhide, der stanbul. Vrd- mahzer ez-Krm. Azl-l Ser-etibb Mehmed Aziz Efendi ve nasb- selef-i o Mehmed Said Efendi ve veft- ey hlil-islm- sabk Slih-zde, der Bursa, der Zil-hicce (Ocak-ubat 1777).

Moskov : Ve Muharremin ikisinde (22 ubat 1776), Vezr Kethdas Mustafa Efendi, Eybde, Vlide-yalisnda Moskov elisine ziyfet eyleyp, Mu harremin dokuzuncu (29 ubat) gn, Bahriye-yalsnda, Yenieri Aas eliy-i meslra^^*" ziyfet eyledi. Ve Muharremin on altsmda (7 Mart 1776), Defterdar Reci Efendi, Kd-hnede kezlik eliy-i mezbra ziyfet ey leyp, Muharremin yirmi nde (14 Mart 1776), Res smail Beyefendi, Kk-suda kezlik Moskov elisine ziyfet eyledi. nki ziyfet olunan byk eli msfir olup, gidecek olmala, stnede meks in orta eli rtbesi ile stekfi ( = ) nm cenerl bu esnda stneye gelmi-idi. Muharremin yirmi sekizinci (19 Mart 1776) sal gn, Dvn- hmynda nmesini pdiah- isIm hazretlerine sundu. Ve Saferin on dokuzu (9 Nisan 1776) ki^^S Martn yirmi sekizi-idi, kar ya d ve bu vakte-cek sel berf eksik olmadndan, bu sene meyve hi olma d deyicek mikdar, zmden gayrisi ate bahsna itir olundu. Ve Saferin yirmi drdnde (14 Nisan), Tersne-emni Selim Efendi, amele gndeliine, Tersnede icre tabr olunur, aylk cem olup, vermediinden, Tersnede insna ihtimm olunan kalyon ameleleri cem olup, Tersne-emni icre vermiyor, hele sayla-sa ( = < 1 * )? diyerek, hele sayla-sa ile Emn-i mezkra etm ^^ ettiklerinde, Emn tedblerine zabitler, irsal ettikde, kavga peyd olmu-idi. Der-in sat, Kapdan Cezyirli Haan Paa irip, def-i gil'e ettiini Paa-kapsna bildirmekle, Selim Efendi azl olunup, yeri ne Serdrlar-kbi Mustafa Efendi sl olundu. Ve Saferin yirmi beinci [15 Nisan] Pazar gecesi, kffrm Paskalya gecesi-idi, bir mertebe harret ve sklet vak a '* ^ oldu ki, Eyym-bahurda misli olmaz; bundan sonra vfir eyym yine it oldu ve Rebil-evvelin

EMDN-ZDE SLEYMAN EFEND TARH

39

besinde (24 Nisan 1776), Moskov elisi Rbnin^^ diyr- nekbetine r-berh oldu. Yzden ziyde huddm eref-i slm ile mrif olup, kald. Glibne slh olmu-iken, etba anlardan; {53-1/bl Eer kffr malben mslha olmu olsa, elinin cmle etba kalaca bilindi. Zhirde galebe an larda; lkin islma gelmeye^^ tevbiinin sratinden istidlal olunan hakcatda malbiyyet taraf menhuslarnda^'' olmaktr.

Fayyum Kads olduumuz: Ve Rebil-evvelin dokuzuncu gn (28 Nisan), Anadolu Kazaskeri olan Mollack-zde shak Efendinin Msr Dvnnda, bu Abd-i kem biza Msile rtbesinde olan Fayyum Mr-i hr Kknde Hnkra zimansbna muvakkaten kad nasb yfet: olunduk ve rz- Hzrn beinci gn^ otlar kasr olduu in at lar ayra kt. Ve bir hafta sonra Rebil-evvelin yirmi yedinci gn (16 Mays), Mr-i hr- evvel Aa, ,Mr-i hr Kknde Sultn- bende-nevza ziyafet eyleyp, det-i kadme zre, tablalar ile peynir ve yourt sokak sokak misill zemine fer olundukta^ mada hediyesini arz edp, etb- Endern- hmyna hll hlince s atler bah eyledi. V e CmdeI-lnn iki sinde (19 Haziran 1776), avu-ba Said Aa nc defa mazl olup, yerine el-Hc Mehmed Aa vsl Gmrk ziyafeti: oldu. Ve Cmdel-lnn onuncu^ss gn (27 Haziran), Beykoz da mteveff shak Aa Bahesinde, hl Gmrk smail Aa, ehriyr- shib-vekra ziyfet edp, hedy arz eyledi.

Basraya Kzl-ba istil ettii: Ve Cumdel'-lnm on sekizinde (5 Temmuz 1776), Basray Kzlba- bed-ma ahz ettii in Mft-kapsnda, ertesi Paa-kapsnda m avere olundu ve Cumdel-lnn Defterdar Haan Efendi: yirmi sekizinde (15 Temmuz), Defterdr Reci Efendi azl olunup, yerine Mlikne Halfesi Pepeyi Haan Efendi nil oldu. Ve Cumdel-hirenin nde (21 Temmuz), Ser-bevvbin-i ehriyr Ruh Sleyman Aa Ba-

40

M. MNtR AKTEPE

bak-kul'u oldu ve CumdeI-hireRes smail Bey. Tatar : beinde (23 Temmuz), sekiz seneden berii vekleten ve asletea Resl-kttb olan smail Rif Bey, Tatar kavmi bir seneden berii serbestiden irz ve dver-i kti-kya ilticdan hli olmadklarnda, huss- mez kra il bulup, serbesiyyeti ref^ "^ etmek benim yedimdedir dediine binen, Pdih hazretleri mezbrun her nevi harb kefere ile Reisler hltas malm- hmynlar olmala^'^ bu kelmna binen, mezbra ziyde itibr ve yalnz getirdp hlvet etmek gibi^ msade ve azl nasb mezbra istizan olunup, mezbrun reyi savab add olunmala, vzernm dahi azl nasbi yedinde akl-i ns i tikad olunduundan ni, vezirler ve eyhlislmlar mezbra ser-fr ederler-idi. Sair erbb- mensbm iltiynun var hisab ey le. Badet-tey ve elleti ( ) Moskovdan^^ zikri mrr eden Rbnin nm eli geldikde, mezbr- mesfra arz- muhabbet ve eslifinden'= kat kat ezd env ikrm edp, serbesiyyetin kitablarmzda cevzma ruhsat olmayup [532/a], fitneye, yhud sizinle advete vesle olur dey itizr ve ric ettikde; eli, biz ahid-nmeden hri size ey teklif eder-isek kabl et meyin; Ahid-nmeden hri eyi siz dahi bana teklif klmayn; elimden gel mez dedikde; tafattun etmeyp, ben elimden gelr dememle, devktdo"*" bu rtbe aziz oldum; serbesiyyetin refini^" ric ederim dey ibrm ettikde, nki byledir, bizde eri atlara muhalif teklif caiz olmaz. mparatorieye tahrir edeyim deyp, azna bal alup, cmle mermma vsl olup, hirzziyfe Resin Kk-suda kendnn ziyafetinde, sizin ricnz tahrrat ile vcda gelmedi. Bana seksen gn mehil verin, ben^ varup lisnen ifde-i zr edp, tahsl-i merm haberini size isl edeyim deyicek, mezbr smail Bey meys gibi olup, eli ile bugn ve yarn serbesiyyeti def ederiz dey halifetullah ifl eder-iken, eli gitsn, diyrmd nizm versn dey, ben nice cevab vereceim deyp, eleminden hasta olmu-idi. Lkin eli kend iz zetine noksan vermemek in, bi-nefsihi nizm veririm cevbna firifte ve yakn getrp if buldu. Hatta bu siyakda Krm a ve Tatar a seksen gnecek, madde-i serbesiyet ref olur; Ben sizden gemem dey, ehinh- l penha, tarafndan tahrrat irsl ettirdi. Eliy-i mesfr ise tamam Hotine varup, res-i hudda lhik oldukta, ricda olduunuz madde hadd-i imkn da deildir dey yazd kd devlete geldikte, smail Beyin kizb ve ifli zhir olduu in hakknda gazab- hsrevne zuhra gelp, hemen Paakapsndan alenen ve nehren kaldrlup, Gmrkden bir kaya vaz-birle, hne ve lylini grmeksizin, rezlet ile Kbrs ceziresine nefy icl klmd .

EMDNI-ZDE SLEYMAN EFEND TARHt

41

Bu hussda, bu hussa^^^ rif olmayanlardan ziyde gaflet etmi; makle-i slhda"*^^ tahrr ettiimiz Osman Efendi ve Ysinci-zde ve Abdrrezzak Efendi ve Vezr-kethds Resm Ahmed Efendi mklemelerinden^^ ^ ikr olan snlkla, serbesiyyet refinin muhliyetidir. Tatarlar mahzerler ile iltic ettiinden, Pdih ne-vechile merhamet olunmak mnsib dey kendden istifsar buyurdukta, bu hussda subet rnmdr ve ikiden hli deil: ya sefer, ya tahammldr. Bir ka seneden ber devlete zaaf mnsaib^^* ve rz oldu. Bir zaman Pdihne eda ile bu serbesiyet hussu pek kerih. Lkin Muhsin-zde vekletine binen, bu minvl zre ahd art et mi; ahde vef gerek cevb ile Tatarlar er-i erifin tecvzi zre, hutbe nm- pdih^^= ydna mevkf olup, ziyde [532/b] taleb olunmak riyet-i vefy-i ahidden' deildir, cevb ile tesell klup; devletin zaf kuvvete mbeddel olunca ve Ocakludan caize ve ahz- hediyeyi ref edp, zbitn ve nefert nizm- kadmine vaz edince sabr tahamml olunup; Tatarl'ara sarf olunan iki bin kse ake hazneye kaldndan baka, ir krallar dahi ahde riyet olunduuna vkf olmak idi. Yoksa l-i Osman pdih bir avrata rica etmi, gememi demeleri^^ mazarratna sebeb olmak kati hamkattr. Allah-tel cezy-i lykn versin. Yerine tf-zde mer Vahd Efendi, gayyr ve sefhatden beri ve dindr olduu in Resl-kttb nasb olundu. Lkin ol-dahi selefim tezelll ve tevazu" ^ ile serbesiyyet refine say etmi; mnsib olan salbet-i islmiye ile define ihtimm etmektir deyp, terkm ettiimiz iveden riyen ibrm semtine zhib oldu. Hakk sbhnehu ve tel encmn hayr eyliye. Ve elhamd-lillh slb- pdihden nesl-i erifin tevrd ile hamiller zuhr ettiinden dye criye lbd. Lkin nedreti olmala, sudr- ule mdan ve mahlleler^^ imamlar marifeti ile b-fermn mahlleliden ve Ocaklar Aalar marifeti ile hanlardan^^, Grc, ya erke olup, aylk veled-i ns^^^ shibi mahbbe ve sa uzun criyeler tecesss ve tefahhus olundu.

Mardn eyh : Ve Cmdel-hire ^^^nin on ikisinde (29 Temmuz 1776), Lleli cmiinde Seltin vaizlerinden Mardn es-Seyyid e-eyh Mehmed Efendi^^^ devr-i ebvb ile cem-i ml'e say ve ciht- kesre tedrik etmi-idi ve tz li san olmala, zebnmdan ihtirz edenler, dusm'*^^ ric eklinde gider-iken, atiyye ve hediyye ile tatyb ederler-idi. Mezbr Kapdan Haan Paaya dahi

42

M. M n ir

aktepe

slsluk satarak kendye hsn-i zann ettirmekle, leyi nehr mrn-ileyh stnede olduka yanndan mnfek olmaz idi. Ve Lleli cmiine viz olan lar, cennet-mekn ve firdevs-iyn Sultan Mustafa Han vakf ve tayini z re, eb-i cumada, Endern- hmynda vaz- nasihat''^ etmek olup, bu hnde mehat- mezbre, mezkra tevch olunmala leyle-i eznede varup, pend nush esnsmda ir kiirslerde ettii gibi ratb ybis, kh nszn etvrma,' kh kbrm ahvline, kh umr- devlete dahi ederek, Kapdan Gazi Haan Paa gibi vezirin haytmda mhr-i veklet ednya ve n-ehle veril mekle, emnet ehline verilmiyor^^. engi olanmdan^^ nk bedini fark eden, ahvl-i hurbu fark edene tercih olunuyor, gne tefevvh ve haltyat eyledikde, kend haftada^^ bir avrat alup, cerrarlk etmek aybm gqrmeyp, mezyy- Devlet-i aliyyeye vkf [535/a] olmadan, art- vkf' zre nsihlerin vazifesi ancak mesil-i akyid ve mesil-i fkh ve fezildir; hilf- art- vkf mevkz-i fitne olur; kelma tasadd ettii in ertesi gn hnesinderi b-hatt- hmyn avu kaldrp, vatan olan Mardine nefy eyledi ve zerinde olan yevmiye iki bin ake ciht, imtihan ile mstehakma tev cih olundu. Zimemde ve Bezzzistanda altm kse akas ile hnesinde. el bise ve tuhaf ve tefrkn vekili zabt eyledi.

Husf : Ve Cumadel-hirenin^^ on beinde (1 Austos 1776), kamer mnhasf olup, mh- mnrin bil-kllye nru mestr oldu ve drt gn ems,, kzl bakr gibi, kuru cirmi gibi, Zelzele*^' : dumandan sagr grnd. Almet-i hayr ola. Ve mh- mezbrun on sekizinci cum a gecesi (3 Austos), zelzele oldu. Ve ertesi Abdrrezzak Efendi Msrdan stneye geldi ve yirmi Abdrrezzak Efendi: beinde (11 Austos 1776), Zhir merin oullar, babalar isrine s lk ve tuyan edp, babalarndan ibret almamlar-idi. Geen sene baba larn kahr ve kati'eden Kapdan Cezyirli Haan Paamn Zhir Gazi Haan Paa, bu sene dahi vamer oullarn kahr ettii: rup, birini kati ve ikisini hyyen ahz ve stneye ihzr etmekle^^% devletden bir ban def eyledi.

EMDN-ZDE SLEYMAN EPEND TARH

43

Vildet-i ehzade Sultan M ehm ed: Ve mh- Recebin altnc aranba gece^^^ (21 Austos 1776), seher vaktinde vsta-i intizm- umr- enm, halfetl-islm hazretlerinin necl-i necibi ve bar- saltanatn gonca-i bys ve sipihr-i evket-i hilfetin necm-i sadeti ehzde Sultan Mehmed vcda geldikde, Vezr ile Mft, Yalkknde tebrk-i ebeviyyet ile eref-i dmen-bsa nil oldular. Ns donan ma tedriki in, be gn er fasl top enlii olunup, altnc gnden ehryine ibtid klnup, yedi gn yedi gece esvk ve ricl konaklar ve kla lar tezyin ve env ml abe ve esnf- rakksn- hbn ve nevcivnn tem klnd. B-huss Austos^^^ ayna tesdf etmekle, yorgan-dek, yamur-amur kayd olmamala ziyde zevk ve rahat olundu.

Veft- Hadice Sultan'^^*: Ve Ramazan n yirmi altnc gn ki [8 Kasm 1776], akam leyle-i kadir olacak, vildeti tahrr olunan Hadice Sultan, on mah mr ile rh- illiyin-i mutf zim-^ ^ i ravza-i rdvan oldu. Ve d-i ftrin nc gnleri (15 Kasm 1776), deb-i kadm-i ehriyrn zre Eski-saraya terf-i h myn knn-iken, kesret-i matar Abdrrezzak Efendi: sebebine terk ve Gl-hneye teb dil olundu ve evvlin yedisinde C9 Kasm 1776), teveccht^ olup, Abdrrezzak Efendi Defter-emneti ilc*^^ kmyb olup, Cebeci-balkdan sbir Aa mazl olmala, selefi Krd Aa nasb olundu.

Paa-kapsnda Vezr Pdiha ziyafet etti : Ve evvlin on drdnde (26 Kasm 1776), shib-i devlet, Paakapsnda, bahr-i irfn- sf-dil [533/1] hazretlerine^^ ziyfet eyleyp, mahpeyker, rana-dilber engiler ltf Yenieri Aas ziyafeti: ile ltife ile ltf cnb kldlar. Ve evvalin on yedisinde (29 Kasm 1776) Yenieri Aas kerden-baht u sadet, bl-nin-i halka-i^^*' vezret hazretlerine Aa-kapusunda ziyfet eyledi. V e evvlin yirminci (2 Aralk

44

M. MNR AKTEPE

1776) lih-zde Mehmed Emn Efendi, medrese imtihan in yz otuz ne fer mlzimn sept gn imtihan odasna cem olup, Sre-i Nrdan ders tayn etmiler. Amma yevm-i mezbrda, Koz-beki Aa, Abdullah Efendi-zde resl-ulma Es ad Molla Efendiye gelp, Yeni-kapdan kayk ile Yal-kknden Saray- hmyna sl ve huzr- hmynda^", vezr ile bile hilat- beyzy iktis ve kuluk vakti Paa-kapsna geldiklerinde, Res Efendi varup, zuhr vakti mft-i mazl kaldrup, skdarda bina eyledii konana'*'*^ naki eyledi. Azl-i Mft Slih-zde ve Nasb- Esad Efendi: Badehu imtihanclar haberdar olup daldlar. Esbb- azli kesr idi. Amma, msmaha olunmu-idi. Telhs olan Abdullah, vezr Dervi Paann enitesi olmala, iki taraf yedine alup, be yz, alt yz kse intif et mekle, fka hret vermi-idi. Bir hafta mukaddem Siroz^^^ [Serez] madde sinden altm kse alnd, rikb- mstetba arz- hl ile ifde olundukda, Telhs ihrc olundu. Lkin kabh iler dahi aikr olmala, bugnk gn mevlny- mrn-ileyh dahi azle giriftr oidu. Bir ka gn sonra vuk bulan fhi iler dahi lyn olmala, Bursaya nefy olunup, azlinden yetmi gn mrrunda, kayd- fendan reh ve cvr- naiml-cr- Eref-zdede vcdunu ibk eyledi. Vildet-i ehzade Sultan Ahmed : Ve evvlin yirmi altnc gn (8 Aralk 1776), tul- emsden sonra, slle-i ehinh- felek-bargh, Abdlhamid Hn- hkn- hfikn hazret lerinden sebeb-i ferni-i lem^"^ ve bis-i tahmr-i tynet-i dem ref-refsvr- lem-i illiyn, memdh- medha-i htemn-ne'byyn aleyhi efdals-salt ve ekmelt-tahyt hazretlerinin semiyi Sultan Ahmed nm bir ehzde-i cvn-baht- cenb ymn-i makdem-i hmynu ile kuhl-lcevhir- dde-i ftb ve her-c, evk-efz ve ehr-i dil-ry-i slmbol, m nevver ve memnun olup, be gn top enlii ile iktif ve be gn Paa-kapusu ve ehl-i mansb konaklar ile kibr ve aniy, pilv ve zerde tabh, cem sbyn- mektebe ve fukara ve meskin ve ebny-i seble, f-eblil-lh sebl olu nup, kaklarn sinilere olan akrds^^"* hengi ile kana at olundu. Her bir mektebin sbymna yalnz Bb- safden birer ru'b, halfelerine birer altn, hocahrma birer ferace heman Paa-kapusunda tabh olunan pilv ve zerde ye [534/a] sarf olunan pirin on iki bin keyl olduunu bade azll-vezr^^^ vekl-harc Mahmud Aadan tashh olunmutur. Baksini hisb ve kys eyle.

EMDN-ZDE SLEYMAN EFEND TARHl

45

Acem-i Tiflis: Ve Z il-kade gurresinde (12 Aralk 1776), Tiflis Hn Alexandan Dev lete nme-resn gelp, Acemde h vekleti davas ile rz hkimi Zend Abdlkerm Hn nakz- ahd edp, Basra vilyetine tatvl-i yed etmekle, Dev letli Osmnyeden Badad ve Erzurum taraflarna Ser-askerler tayn buyrulmu. Badad tarafna ihtimam lbd; Ancak Erzurum tarafmda olan diyr- ran hnnnn Abdlkerime havdar olduklar yoktur. Bu tarafdan diyr- islmiyeye zarar olmayacana tekeffl eyle dey bana iltic eyledik lerine binen, ben dahi hllerine muttali olup, mezbrlarn isyan ve nakz-i ahd etmeyeceklerine mtekeffilim dey yazd^"* taharri olunarak kabl olundu. Ve Zil-kadenin nde (14 Aralk), shak Efendi-zde Sadr- Ana dolu erif Molla Efendi terk-i lem-i sveri ettikde, mansb- mahllne, lm Yeeni Ali Molla Efendi vusl buldu. Ve Z il-kadenin^^' onunda (21 Aralk), Vezr-kethds olan Grc Mustafa Efendi mazl olup, yerine Kapc^ba Aalardan olup, kr-gzrlk ve dindarlk ve okur-yazarlk ile mtehir olan Drendeli Mehmed Efendi Kethdy-i sfi mansb- cellesine sezvar grld.

Azl-i sadr- d zam Dervi Paa: Ve Zil-kadenin yirmi beinci gn (5 Ocak 1777), vezr olan Dervi Paa, seheri tebdil Saray- hmyn a davet olunup, vardkda, mhr-i e rif istirdd olunup, Koz-beki Aa mbereti ile eyhl-islm Esad Efendi xlahi, vakt-i^^ tul- emsde kaykla Saray- hmyna alnp, Hnkr Silhdar olan Mehmed Efendi on drt gn mukaddem Vezr-kethds olan Mehmed Efendiye gelp, Hnkr Kapclar-kethdas Aa dahi Paakapsna gelp, mazln hzinesini temhr ettikden sonra, Silhdar Aa ile Vezr-kethds tebdil Saray- hmyna varup, huzr-^* fizn-nr- husrevneye msl oldukta, htem-i veklet-i kbr kendye erzni buyrulmal'a, Mft-i enm Esad Efendi ile bile h^minn Paa-kapsna gel diler ve selefi Balk-hne de gn meksden sonra Geliboluya icl olundu. Ve ahz-i mhrn beinci gn, Vezr Mfti Efendi konana gitti.
Hark, h a rk :

Ve arefe gecesi (19 Ocak 1777), Kz-tanda harik olup, drt men zil muhterk olup, baslmala zbit(n)^'*" meknlarna mnteir oldukda^ ,

46

M. M n i r

aktepe

Tavan-ta nm mevkden^^^ dahi Yenieri Aas Turnac-zde Ahate zuhr edp, be on menzil damed Aaya tu ihsan: ha muhterik oldu. Ve yevm-i d-i adhda, vakt-i zuhrda hl Yeni eri Aas olan [534/b] Hezar-gradh Ahmed Aaya rtbe-i vezret it olunup, Aal ibk olunmala, Aa-Paa oldu ve Z il-hiccenin yirmi dr dnde (3 ubat 1777) Tersnede in olunan altm bir zir kebr kalyon suhlet ile deryya nzl eyledi ve Nzl- kalyon: bir seneden ber Ser-Etibb olunan^^ Subh-zde Aziz Efendi yevm-i mezbrda azl ve yerine nc defa sbk Hekim-ba Mehmed^^^ Said Efendi tekerrr eyledi.

Sene: 1191 (1777). Muharremin drdnde (12 ubat 1777) Kapdan Paa olan Gazi Ha an Paa tebdil Domali ( ) dana gidp, on sekiz gnde Tersne kerestesine nizm verp geldi. Ve Saferin gurresinde (11 Mart 1777) stneye Leh elisi^ geldi. Bal-^bana Leh kral olduunu tasdik ettirdi. Ve ikinci gn avular-ducs Hseyin Efendi, avun-*^ ktibi oldu. Ve Saferin onuncu gn (20 Mart), Yenieri Aas olan Hezrgrd Eriboyun Tiryki Ahmed Paa Trhala ile ihrc olunup, yerine Yenieri Aahndan muhrec, Geliboluda menf olan Mehmed Aa, ikinci defa gelp, Yenieri Aas oldu^ . Ve Saferin on beinde (25 Mart), Hindden bir fil ile eli^^ klkl, top talebi ile nme-resn geldi. Ve yirmi altsnda (5 Ni san), Resl-kttab mer Vahd Efendi konanda, Moskov elisi ve mkleme mrahhass olan Res-i sbk Abdrrazzak Efendi ve Nakbl-erf brahim"** Efendi ve Beylikci ve medci Efendiler cem oldu. Ve Rebilevvelin ikinci gn (10 Nisan 1777), stanbuP^ Kads olan Haan Paa zade Efendi^^ azl olunup,' yerine krk (1730) vakasnda eyhI-islm olan^^ 2 Abdullah Efendi-zde Abdlvhib Efendi nasb olundu. Ve RebilEvvelin sekizinci gn (16 Nisan), Vezr Kethds olan^*' es-Seyyid bra him Efendi mazlen Surre-emini nasb olundukta^"^, Vezr Mektubcusu S leyman Efendi Kethdy-i sadr- azm^'^^ mansb- cellesine, ilm marifetine binen sezvr grld'*. Mesbuk deildir. Geri HUs Osman Efen di devr-i Mahmud Hnden*^ Kk-tezkirecilikden Vezr Kethds oldu; Amma Mektubcudan olduu yoktur. Ve yirmi nc gn (1 Mays 1777),

EMDN-ZDE SLEYMAN EFENDt TAilHt

47

sadr-1 esbak Said Paa-zde Kapc-ba Mesud Bey bu dehlz-i zlmetbd- pestden azm-i izzet-sary- vl-dest eyleyp, ftde-i hk-i rh- Hakk oldu. Ve Rebil-hirin beinde (t3 Mays), Krmd a'*'^ hin Gi ray zuhr ve tuyn etmekle, Knm Han olan Devlet-Giry firr edp [535/fl], Hali Kostantanyede, Sultnye nm mahlle geldi. nk Muhsin-zde merhm, maraz- mevtinde, Kaynarca slhunda, serbesiyet-i Ta tara, ktb-'fkhiyye ^ tecvz ettii mikdr ile yni hutbe'nm- pdihiye ve takld-i kaz ve kuzt- K n m ", Devlet-i aliyye tarafmdan stanbulda^^\ Rumeli Kazaskeri Efendi tarafndan olunup, kavm-i Ttr- Krmn inti hab ile muhtarlarna taraf- saltanatdan terft irsali ile kabl ir oluna. Bu bir hlettir ki, hnn- selefden fark olunmaz, lfzi bir ey olp^ ^ , Shib Giry usle zarar getirmeksizin hanlk eder-iken, Devlet-Giray Krmda bulunup, baz Tatar tahrik ile cemiyyet ve Shib Giray def ve kendy intihb ettiklerini mahzer etmelerile^ , cnib-i Devlet-i aliyyeden terft ile tazm olundu. Byle fitne kna dahi kanaat etmeyp, Kala-i cedd ve Kl-burun ve Ker mdm Moskovlu yedinde ola, Krmda emniyyet ol maz. Bizler ehl-i islmdan olmala, bizleri synet pdih- slama lzmdr^^'* diyerek, mahzerler ile karndalar ehbz-Giry ve [ Gi ry ve Krm Kazaskerini^^ drt yz nefer ile irsl etmekle, anlar dahi gelp^ , Dolmabahede taraf- devletden mde klnan yalya ve konaklara yerlep, yevmiye bin'* kuru masraf peyd ettirmi-idi. Bu takrb Devlet-i aliyye bin kse masraf- zideye dr olduundan baka, hazm kaabil deil amma, reddi dahi mklter bir hdise ihds ettiine binen, merhamet olu nup, ricalar kabl in Moskov elisine ve kraliesine keff-i yed ettirilmek imkn taleb olundukta, Moskovlu dahi serbesiyyet ahdi ve art^ ' fesh ola cak zann ile merkum^" Shib-Giryn kk karnda olacak hin-Giry nm ahmak melnu, kend talimi ile mile olacak bilp, Devlet-Giry ka rndan Krmdan ne gne defetti ise, kral intikamn al deyp, mal ile leker ile imdd ettikde, hin-Giry asla^^ ahvl-i selefe in deil bir bed asi olup, kffr inesi ile zuhr eden dailerde felh bulmu yok, ya ben mi bul'acam?^^ demeyp, gelp Devlet-Giry karp, kendi Krma yerletikde, Devlet-Giray dahi bu takrb, imdi mahll-i mezbr Sultaniyeye geldi. Bin krk yedi (1637/38) trihinde Krma Mehmed Giray, Lehden ve Rusdan ve Kazakdan krk bin kfir ile gelp istil etmi-idi. Nihyet stnede kati olunduu [535/] gibi, bu hin-Giry^*^ dedikleri peld-i and kefere lekeri ile Krma dhil oldu. Onun dahi kbeti, Sultn- slm yedinden kati olunmala^ cezsn bulmaktr.

48

M. MNR AKTEPE

Ve Rebil-hLrin sekizinde (16 Mays 1777), Tersne-emnetinden mazl Selim Efendi Badad Kapu-kethds olmala, devletini hazm etmeyp, stnede yz kse sarf ile konak bina ettii in Badad Paas olan Abdullah Paann ve Acem hnm ve Badad ve Basrann ahvline ittil eylemek behnesi ile dr diynndan tard olundu* ve Surra-emni olan es-Seyyid brahim Efendi, Kars Ser-askeri Canikli Ali Paa maiyyetine tayn klmd ve Rebil-hirin dokuzunda (17 Mays 1777), Byk Mr-i hr olan ei-Hc^* Mustafa Aanm^, bana trl dedi^* fehvs zre kadr-i vzerya ve ulemya riyet etmediinden baka*% cmleten mlk-i pdih- ry-i zemn olmak diyyesi ile db- mlke riyet etmedii in tard olu nup, t ile Kandiya verilp, Padih- gh-dil^ hazretleri hukk- kadmeye riyet buyurdukta, hiffet-i akln isbt edp, cnn getirmekle, Bursaya gtrld ve yerine Kapclar-kethdas olan erke Mehmed Bey, B yk Mr-i hr olup, hl ehin-h- enm hazretlerinin Silhdarlar olan Aa hazretlerinin birderleri"' Haan Aa, Hnkr^ Kapclar-kethdas olup, Durak Paa-zde Said^ ^ Bey, Kk Mr-i hr nasb olundu. Ve Rebil-hirin on beinde (23 V 1777), Devlet-Giry a, shib-i devlet ziyfet^'^ eyledi. V e on sekizinde (26 V 1777), hin-Girydan mahzer getirenler skdara iskn olundu. V e yirmi birinde (29 V 1777), DevletGiry Sultniyeden Burgos iftlline irsl olundu ve Cumdel-ul on se kizinde (24 VI 1777), Bostanc-ba mer Aa mazl olup, yerine Haseki Aa olan Kara smail Paa-zde Ali Bey nas'b olundu'^ * ^ Yz yetmi dokuz trihinde (1765/66), bu Abd-i fakr smail kasabasnda hkim-er iken^^, mmileyhin babas Kara smail Aa, Edirne Bostanc-balindan muhrec, Ser-bevvbin ve sakc Anbar-emni ve smail Mtevellsi-idi. ki tu, krk gn mrrunda tu ile km-yb oldukda, bir vezr-i delr^^ ve merd-i pr-tedbr oldu. Mrn-ileyh ile baba-oul ve (m)mileyh^ Ali Bey ile karnda olmu-idik. Bu takrb hllerine vkf oldum. Ali Bey de rsm- delrne ve kavlinde sdk^' olup, her ne grle g^* hizmet teklif olunsa, kanmayup tahamml etmek ve havf etmemek kr olup, akl u rd kmil-idi^. Lillhil-hamd. Yolu ile Bostanc-ba oldukda, er olu er olduunu icrbirle, memdh- havass u avm olmala, akl u rdn isbt eyledi. Ve Cumadel-hire gurresinde (7 Temmuz 1777), Dmad-zde [536/a] Mehmed Murad Efendi, Sadr- Rumeli oldukda, enitesi olup zmir Mollas olan, her^oo {jiy rezaletle mevsf Cevdeti Tezkireci ve tzeliinde tzesi ve kethds olan^"^ sarho Edbi Mr-kti'bi ve yine tzelikden gelmekle marf

EMDN-ZDE SLEYMAN EFENDt TARlH

H asibi,

4y

het Mektubcu, hem. Kethda, hem harem Kethdas, hem cmleten mlk olup, mesfr parmamda olan, mutalsam kebr altun htem ile nmileyhi teshir etmi; zr her grdke kendye kane nigh eder-idi=''^ Mesfra lzm olan, bir devletly^^ kendye bu mertebe meshr ve msahhar ettikden=^ sonra, kendy ve efendiyi synet iken, her ne kadar mzahrafat vat ,ise iltizm ve irtikb ve zulmn envna sevk ve h- mazlmndan asla tehi etmeyb==, hamamc gibi filden ve meflden ve glibden ve malbden ald in lisn- nsa ddler. Allah-tel encmn hayr-eyliye^" . Ve Cmdel-hirenin yedinci^" gn (13 V II 1777), eyhl-islm hazretleri** shil-hnesinde, sudr- ulem ile Sadr--azm ve erbb- mkleme, badel-mvere, Moskov zhiren hin-Giry ^ ' taslit-gne, hilf- er teklifi nakz-i ahdini muktezi olmala, Kara-deniz savhi kal alan^^ tamr ve muhfaza; kezlik Hotin ve Bender ve smaiP^^ muhfazasna asker tayinine mberet olundu. Moskovn bu defa hare keti, Sultan Mahmud Hu- merhm zamnmda^'^. Ndir A hm mezheb-i hmis teklifi ve sohbet-i slh ile ifli sebebinden, sinn-i vfire, ihti yat in mesrife mbtel ettii gibidir. Zr Moskov keferesi malb olsa dahi^'^ makle kil olmaz; ifl edp, hle ile meramn hsl etmeye say eder. JUmH .

Erbb- hil- akd bu nkteye rif; b-huss Sadr- azam hazretleri her hizmetde bulunmala, her eye ilm-i Yakmsi olduu gibi, aynl-yaknsi dahi mevcd bir fzl- kmildir =.-htiyatda noksan olunmaz. hn dedik leri hayvan, kfiri hayvandr^. Mehmed Giray mezhebine zehab netcepezr olmaz^^' ve kffnn Ndir h mesleine slknn^^ kbeti Ndir h gibi olur=^. Tevrihe ^ ittil olanlara rendir. Ve Cmdel-hirenin onunda (16 V II 1777), Aye Sultan vildeti zuhr etmekle^^S gn top enlii ile iktif olundu. EUi drt gn mrurunda, bu kevn-i fesadda tenef fs edp, hybn- hadka-i cinanda tuyr- ahdarn ile tayra mrg- revn pervz eyledi. V e Ramazanm drdnde (6 X 1777), ksteyn mevcibi devri in vezire krk geldikde, henz Siphiler ulufesi tekml olunmam-idi^^^. Siphiler terk-i edeb birle, Siphiler Aas olan Hatib-zde Ahmed Aaya hcum ve emtete sebeb olmular-idi=^^ Ramazann altnc gece (8 X 1777), badel-iftr, Hatib-zde Midilliye ve Ocak Ktibi Seyyid Halil Efendi Limniye tagrb olundu ve Ramazanm yedinci gn (9 Ekim), Kap-tercman-. Kostki Bodan Voyvodas [536/b] nasb olundu^^^^. Ve Kapc-balar[dan]' % kr-gzrlk ile arf Kara-hisr Ahmed Bey, marifet'i ilmyyesi dahi olmala istihdma yn olduunu^^, bl-nin-i
Forma ; 4

50

M. MNR AKTEPE

halka-i vezret olan Drendeli Mehmed Paa hazretleri, tamam cevher-i dni ve tamam fazi keml ve tamam ne-i akl irfa olmala, kr-hne-i devletin halel-pezr olan mevziini tamire kadir olup, nasfet ve madelet ve refet ve sahavet ve ec at ile himmet^^' edp, Bodan Voyvodas olan Ligorm Moskov canibine tazmi hakki ve Devlet4 aliyyeye tahkrne oldu u iin izlesi vcib olup, devlete hayr- mahz ^ olacam izan ve keml-i hurrem ve ihyat ile def, mezbr Ahmed Beye talm, ol dahi kbil-i taallm=^ olmala, sair hizmet ile Yaa=^^ yol uratm olup, baka fermn ile gelp, geeceini inandrup, temn ettikden sonra, srrni sohbet bahanesi ile oday tahliye ve ved eklinde kalcak, Ahmed Beyin atn ile refik ge< lp, Ligorun^^^ krn itmam etmekle, Ser-i makt i-bu Ramazanm on dokuzuncu gn (21 X 1777), Bb- hmyna endahte olundu ki, rey-i ryetle^^^ vcda gelen umr, zor- kuvvetle gelmez dedikleri ite budur. Zr shib-i devlet ve mlik-i biz a-i ilm-i fazilet byle tedbir-i isbetpezir^^"* klamasa, bu hussa zor ile mberet olunsa, nice hazne telefi ile nice bin = nfs- ibadullah telef ve nice mamre harab, belki bir dhiye-i* uzm peyda olur-idi. Hakk budur ki, bu hussda^^ fatk u ratk ne mertebe de lyk olduunu erbb- ur iln edp, mun-i devl'et-i ly ve emnnign-i veklet-i kbr=*^ ve vezr-i cihan-r ve saf- memlik-k, std-== shib-fnn- ett olduunu isbat eyledi. Mucbd-dua^^", hazret-i celle ve al ztn^^^ gayet fazi ile mamr ettii gibi mansr eyliye. Ve leyl'e-i id-i ftrda, erbb- muyede Saray- hmyna cem oldukda, sls-i hir de Ayazma-kaps dhilinde, hark zuhr ettikde, Saraydan itfsma bir ahed kmak knun olmamala, dhilde olanlar emr-i muyedeye ve hricde*^ olan Cebeci ve Topu iskt- atee sai ederler-idi. Kable tul- em s^^ mn-, taf oldu. Ve lezzet-ins- aniy-i hilm-i vekr ve dmen-n-i aceb ve is[ti]kbr olan zillllah- fil-lem hazretleri, mkemmel alay- d ile Sultan Ahmed cmiine kup, ed-i vcibe-i salt- d ile avdet buyurdu ve evvlin altui'^ c gn (7 Kasm 1777), tevciht- mensb vki olup, Selim Aa-zde Ah med Nazf Efendi, avu-ba Aa nasb olunup, ir mensbdan bazs teb dil ve bazs ibk olundu^^^. V e evvlin onuncu gn (11 Kasm 1777), divn- hmyn olup, Bodan Beyi^ ^ ^ nasb olunan Kostakiye krmz kika geydirilp, Voyvodaln zabta izin-i hmyn sudru ir buyrulup [5 7 /a ], alt gn sonra stne den kup Bodana revne oldu. Ve Krunlu nefret edp, hin Giraya hcm birle, Giry-i mesfru mecrh ettikleri ha beri stneye geldi.

EMDNI-ZDE SLEYMAN EFEND TARHt

51

Ve Zil-kadenin on drdnc gn (14 Aralk 1777), hazret-i Pdih- ry-i zemin, hmiy-i dn-i mun, er-i mbm, eh-i kil, ehin-eh-i kmil, vris-i memleket-i Sleymn, b-i'ry-i grh-^^ Osmn, zver-i taht ve efser-i nsih-i menkabet=^ -i skender, bis-i iltism-^^ sgr-^^ slm, vsta-i intizm- umr- enm, es-Sultan Abdlhamd Hn Efendimiz hazreeri, mahmiyye-i slmbolda, Bahe-kaps dhilinde, binsma mba eret buyurduklar mret-i mire'^^" ve sebl-i mbih-i sel-sebl ve eme-i b- hayt-revn^ ve mekteb-i sbyn tekmile resde olmala, i-bu yevm-i saidde, shibl-hayrt vel-hasent, Pdih- lem-r, shib-krn- kiverk hazretleri, biz-zt debdebe-i saltanatlar ile terif buyurdukda, muntazr olan sadr- azam Drendeli Fzl Mehmed Paa '^ ve sadr- fetvs sads-sud- ulem Esad Molla Efendi hazretleri istikbl; Matbah-' imretde tabh olunan ta am^\ f-seblillh fukaraya ziyfet olunup, emeden ve sebilden su yerine erbet-i skker icr ve cmle atn irv buyurup, tayini olmayan muhtc-'^ medris dnimendnna ve tekkeler dervinna muayyen buyruldu. Hakk budur ki, her m ^lde hayrata bahane yok. Lkin^^ byle mahllinde vki olan eseri, yevmye suyundan, ekmeinden^^ intifa eden lerden mda, gelp geen gnde krk bin adam, brik Allah deyp, hayr dua ile gee^ ^ Dorusu, bu mahlli tayn buyurmala, isbt- fetnet ve zek buyurdular; Hatta bu Abd-i ktibl-hurf, ol mertebe pesend ve tahsn kldm ki, on seneden ber, gece-gndz= say-i ceml ile cem telf ettiim i-hu !Mrit-tevrihi m h, nm- hmynuna mensb kldm gi bi, hitmn i-bu hayrt ve hasent ile tekml eyledim. Ola ki, emnyyet bah- lemyn olan Rabb-i msten dergh- izzetinde kabul ve makbl eyliye. nki Hbt- ebl-beer' aleyhs-selmdan hicret-i men-lehl-izz ve-erefe gelince, alt bin iki yz on alt sene ve hicretden i-bu seneye'^'^ gelince, bin yz doksan bir sene ki, ceman yedi bin drt yz yedi sene eder. Fe-lil-lhil-hamdu vel-minne = <;il j ai-Ujj. Hicretin bin yz krk be (1732) sline gelince, yedi bin yz elli bir senelik havdisi Takvim Tarihi'nt,. erh edp ve; elli alt senelik havdisi'* * dahi metnen ve erhen tahrr eyledim ve bu el alt seneden yirmi seneliini^o^ Subhi Efendi ve zz Sleyman Efendi rahmetullah aleyhm, alettarkut-tafsl mcelled tevrih klmlar. Lkin bin yz altm be (1752) den^es i-bu doksan bir (1777) sline gelince, yirmi alt sene'"^ in ne icmlen ve ne tafslen", mbeyn-i deftne kimesne tevrih iml etmemekle, bu yirmi alt senede tafslen ve icmlen ve metnen ve erhen muvaffak oldum; ola ki, Sultn- gaybedn izze-nuhu hazretleri habl-i metin-i [537/1] devlet-i Osmniyeyi merbt- evtd- ebedl-bd eyUye. min=.

52

M. MNR AKTEPE

i
V 3 O

a
ffi
a d

<

I o
3 C/}

o M j

co

)
t-

0> t-

o
00

S i 00

M j

2 H' > -II

fl

t-

t-

lA

CD

M t-

co

t-

00

b-

t-

co Tfl

t-

ft co

t H

co

^ rH

tH

<N

CO

r-V S
< c : 3 m O

)
fl ^

05 O CO

w N t-

H b-

t-

00

T I 00

EM D NI-Z D E SLEYM AN E F E N D T A R H

53 i

o s g -S
Xi

<c4

I
W
< c < 3

o
OJ

d K 'O O)
<c

E < g < < =

d

I
.c9

w 2 S
a

I
d
0 d

I 3
ai . u

<3

OT

,Q

c;

3 's
u c

S I
d c
U2

= s s a
-4 -1

'

3g I 3 3
w t .i^ A

o3

00

T t <

O i
00

Ifl lO 00

o 00 00

0>

c< Ci

l> Qi

< N S

o o

eo o

<D

< N

co

o
00

M
00

co

b 00 00

o o

Gi

0> cvj

O d

O n Oi

00

Oi Oi

o o

o W
w > 'S 5
lO 00
CO H

0 ) d o;

H CO

03 CO

0 0 1 C '^

00

cq

g
CO

rt

tH

w
00

Ci
00 00

Tt<

W JS 00

00 -C O)

tH l> Ci

M 00 O)

o o

<D
H

<0
C '

tH

O H

O H

O rS

CO

CO

-l

tH

tH

00 H

Oi 1-t

54

M. MNR AKTEPE

TJ

K
o

. K
< W

O )

I
a

< K o s 3 S

d ) S 9

a * S m

3M ra '3 ra

02

00
lO

O ) o > o

cq

fD

lO

co

T * 4

OO

C D

t>

r J. CQ

^ *0 <rt

3 d S W

(N O

M M k O o

00

sI o ^
00
co

2 s

00

O O

co 00

lO

00

O ) H w
* H co ^

8 ^
00

22 o

s o

OJ

00

ift

t H

O i

3 2 g

< N
CO

m =g M

a s

\ a o

05

3
U 5 W S

s H
H

1-1
rH

1 -i rH

fi

BMDNI-ZDE SLEYMAN EFE N D TARH

55

Ahmed Hn- slis hazretleri bin yz seksen yedi senesi Zil-kadesinin onuncu [23 Ocak 1774] Cuma g-n badez-zuhr, serr-1 Saltanat- tslm a terf ve cls buyurmakla, cem ibadullah handan eyledi=9s.

[538/a] CEDVEL-1 VZERY-I A ZAMN : Medhl: Sene. 728 738 770 788 814 832 857 872 875 877 Aleddin Ali Paga ki, birder-i Sultan Or handr. IbtIdy-i vzerdrser. ehzade Sleyman Paa bn. Sultan Orhan. Hayreddin Paa ki. Kara Hal enderidir. Kazaskerlikden vezretesss naki etmitir. Ali P aa veled-i Kara Halil Paa. Bu dahi Kazaskerlikden vezr olmutureoo. brahim P aa veled-i Kara Halil Pagasoi. HalU Paa bn. brahim Paa. Mahmud Paa. Vezr oldu^oz, Rum Mehmed Pasa. Ishak Paa. Mahmud Pa ikinci d efa vezr oldu. Bir sene mrrunda tekd. B adehu maktlMddet-i vezret : Sene. Mah.
10

23098

18 18 26 18 25 15 3 2

droa.
878 882
886 888

1 4
4

Gedik Ahmed Paa. Mehmed P aa Karamn. Ishak Paa, ikinci defa. Davud Paa. Ahmed P aa bn. Hersek. brahim Paa. Mesih Paa. Hadm Ali Paa. Ahmed P aa bn. Hersek. kinci defa.

2 4
1
2 2

902 903 905 90T 909

2 3

56
Medhl; Sene. 912 917 918 918 918 920 923 925 929 942 944 947 951 970 971 972 987 988

M. MNR AKTEPB Mddet-i Vezret : Mah. Sene. Hadm A li Paa. kinci defa. Ahmed Paa bn. Heraek. nc defa Mustafa Paa. Sinan Paa. Ahmed P aa bn. Hersek. Drdnc defa Hadm Sinan Paa. Yunus Paa. Pr Pasa. brahim Paa6^. A yas Paa. Ltf Paa. Hadm Sleyman Paa. Rstem Paa. Ahmed Paa. Birder-i Rstem Paa Semiz A li Paa. Tavil Mehmed Paa. Ahmed Paa. Dmd- Rstem Paa. Sinan P aa 5 1

1 0 2
3

2
4 13

2
3 4 19 '

2 1
15

1 2

[338/b]Z eyl-i cedvel-i vzery-i zm y a ni dokuz yz seksen sekizde nan Paa mhr alup, iki senede m azl oldukda : 990 992 993 994 997 999 Siyvu Paa. Osman Paa. Mesih Paa. Siyvu Paa. kinci defa^os. Sinan Paa. kinci defa. Ferhad Paa. Siyvug Paa. nc defa.

2
1

1
3

2 1
3

1000

---6 0

 e m d A n

I- z d e S l e y m a n

e f e n d i t a r Ih I

57

Medhl; Sene. 1003 1003 1004 1004 1004 1004 1005 1005 1006 1006 1007 1010 1012 1013 1015 1015 1020 1023 1026 1028 1029 1030 1030 1030 1030 1030 1031 Sinan Paa. nc defa. Ferhad Paga. kinci defa. Sinan Paa. Drdnc defaso?. Lala Mehmed Paa. gnde veft etti<io8. Sinan Paa. Beinci defa. brahim Paa. Dier Sinan Paa. Bir ay vezret etmitir. brahim Paa. kinci defa. Hadm Haan Paa. Cerrah Mehmed Paa. brahim Paa. nc defa. Yem ii Haan Paa. Yavuz A li Paa. T^ala Mehmed Paa. Dervi Paa. Murad Paa. Kuyucu. Nasuh Paa. Kara Mehmed Paa. HalU Paa. Kara Mehmed Paa. kinci defa. elebi Ali Paa, Hseyin Paa. Dilver Paa. Davud Paa. Merre Hseyin Paa. Yirmi drt gnde azl. Lefkeli M ustafa Paa. Grc Mehmed Paa.

Mddet-i Vezret Sene. Mah. 1

1 1 1 1 3 2 1 2 5 3 3 2 1 1

1 1

58
Medhl: Sene. 032 1032 1033 1034 1036 1037 1041

M. MNR AKTEPE Mddet-i Vezret ; Mah: Sene. Merre Hseyin Paa. kinci defa. Kemanke Ali Paa. erke Mehmed Paa. Hafz Ahmed Paa. Halil Paa, ikinci defa. Hsrev Paa. Hfz Ahmed Paja. kinci defa.

.1 1 2 1
4

[539/a ] Zeyl-i cedvel-1 vzer-1 kirm yni bin krk birde Hfz Pagadan
sonra m hre nil olanlar<so9.

1041 1041 1046 1048 1048 1053 1055 1057 1058 1059 1060 1061 1061 1062 1063 1064 1065 1065

Receb Paa. Mehmed Paam. Bayram Paa. Tayyar Mehmed Paa. Mustafa Paas. Mehmed Paai2. Slih Paa. Ahmed Paa^s. Mehmed Paao. Murad Paga. Melek Ahmed Paa. Siyvu Pasa. Grc Mehmed Paa. Tarhoncu Ahmed Paa.. Dervig Mehmed Paas. Iblr Mustafa Paa. Murad Paa. kinci defa. Sleyman Pagaoe. 5 5

2
5

2 2 1 1 1 1
3

1 10 1
7 3 '8

EMDN-ZDE SLEYMAN EFE N D TARHt Medhl; Sene. 1066 1066 1066 1066 1072 1087 1095 1097 1098 1099 1099
1101618

59

Mddet-i Vezret : Sene. Mah. Zurna-zen Mustafa Paa. Drt sat vez ret etmitir0i7. Siyvu Paa. ikinci defa. Boynu-eri Mehmed Paga. Kprl Mehmed Paa. Kprl-zde Fzl Ahmed Paa. Merzifon M ustafa Paa. Kara brahim Paa. Sleyman Paa. Siyvu Paa. smail Paga. Tekfur-dal M ustafa Paga. Kprl-zde Mustafa Paa. Arabac A li Paa. El-Hc A li Paa8W. Bykl Mustafa Paa. Defterdar Ali Paa'^so, Elmas Mehmed Paa. Amca-zde Hseyin Paass. Daltaban M ustafa Paa. Rami Mehmed Paa. N ianc Ahmed Paa. Dmad Haan Paa. 2 1
1

2 4 6 15 8 2 1 1 2 2 2 6 7

1102 1103 1104 1105 1106 1109 1114 1114 1115 1115

2 2 5 3 10

2 5

[5S9/b] Zeyl-i cedvel-i vzery-i fihm, yani Damad Haan Paa bin yz on bede mhr alup, badehu mhre nil olanlar. 1116 1116 Kalayl Ahmed Paa. Baltac Mehmed Paa. 1 4 4

60
Medhl: Sene. 1118
1122 1122

M. MNIR AKTEPE

Mddet-i Vezret Sene. Mah. orlulu Ali Paa. Kprl-zde Numan Paa. Baltac Mehmed Paa. Defa-i saniye. Yusuf Paa. Sleyman Paa. brahim Paa. Ondokuz gnde azl22 Damad Ali Paa. Halil Paa. Nianc Mehmed Paa. Damad brahim Paa. Silhdar Mehmed Paa. Kaba-kulak brahim Paa. Osman Paa23. Hekim-ba zde Ali Paa. smail Paa. Dier Silhdar Mehmed Paga. Muhsin-zde Abdullah Paa. Yeen Mehmed Paa. vaz el-Hc Mehmed Paa. Yekem Ahmed Paa. Hekim-ba zde Ali Paa. Defa-i sniye.. Es-Seyyid Haan Paa. Tiryaki Mehmed Paa. Eri-boyun Abdullah Paa. Divitdr Mehmed Pasa. Mr-i hr Mustafa Paa. Hekim-ba zde Ali Paa. Ugnc defa. 1 1 1 1 3 1 2 2 3
1 .4
11

3
2

1 1

1123 1124 1125 1125 1128 1129 1130 1143 1143 -1144 1144 1148 1148 1150 1150 1151 1153 1155 1156 1159 1160 1163 1165 1168

3 1

4
1

9 13 5 7
6

3 3 1
8
4

EMDN-ZDE SLETM AN EFE N D TA R lH Medhl: Sene. 1168 1169 1169 1170 1176 1177 1178 1182 1182 1183 Nili Abdullah Pagass. Yirmisekiz-zde Mehmed Said Paa. Sadr- sbk M ustafa Paa625. ikinci defa. Rgb Mehmed Paa. Ktlb Ham za Paa. Mr-i hr M ustafa Paa. nc defa. Muhsin-zde Mehmed Paa. Silhdar Hamza Pagasss. Emin Paa. Moldovanc A li Paa. 6 1 3
1

61

Mddet-i Vezret : Sene. Mah. 5 7 5 1 5

10 4

[5iO /a] Zeyl-i cedvel-i vzery-1 l-n, yani Moldovanc Ali Paa, bin yz seksen slinde ma'zl olduktan sonra gelen vzer. 1183 1184 1185 1188 1189 1190 1192 1193 HalU Paa27. SUhdar Mehmed Paa2s. Muhsin-zde Mehmed Paa. D efa-i saniye. zzet Mehmed Paa. Dervi Mehmed Paa. Drendeli Mehmed Paa^as. Yenieri A as Mehmed Paa. SUhdar es-Seyyid Mehmed Paa. 1 1 1 1 8 2 11 6 8
1

n 10

bu Sadr- vlya ibtid clls olan Aleddin Paa. Yz otuz yedinci vezir, hl ziynet-bah-i vldrsso, Ettekerrrt : Sinan Paass 5 kerre. Siyvu Paa; 3 kerreo3. Hersek-zde Ahmed Paa: 4 kerre. Hekim-ba zde A li Paa: 3 kerre^s. brahim Paa:832 3 kerre. Mr-i hr M ustafa Paa 3 kerre^as.

Q2 Mahmud Paa 2 kerre. Perhad Paa; 2 kerre. Halil Paa; 2 kerre. Baltac Mehmed Paa; 2 kerre.

M. MNR AKTEPE Hadm A li Pasa; 2 kerre. Kara Mehmed Paa; 2 kerre. Hfz Paa 2 kerre. Murad Paa; 2 kerre. Ishak Paa ; 2 kerre. Merre Htiseyin Paa; 2 kerre. Dier Siyvu Paa; 2 kerre. izzet Mehmed Paa; 2 kerre.

Muhsin-zde Mehmed Paa; 2 kerreoso.

Nasb- sinn: 1195 1196 1197 1199 1200 D efaten izzet Mehmed Paa Yeen Mehmed Paa Halil Hamd Paa. Hazinedar Ali Paa. Yusuf Paa.

Mddet-i vezret; Sene Mah. 1 7 4 2 3 10 1

{H O /b]

CEDVEL-I M EYH-t SLM : Mddet-1 mehat: Sene. Mah.

6

Sene-1 dhleaT; 857 863 877 879 Hzr Bey. Peth-i Kostantaniyyede Kad olup, kazasna fetv zamm olundueas. Molla Hsrev. Molla Abdlkerim Molla A li Arab. Mderris-iken fetv zamm olundu3.

14
2

880640 Molla Hsrev. Der defa-i sniyeG^. 885 893 Molla Grn. Molla Ali Arab. Der defa-1 sniye642.

4
8

EMDN-ZDE SLEYMAN E F B N D i TAKHl Mddet-i mehat: Sene. Mah. 8 23 08 05 03 01 03 so 3 3 5 2 2 3 1 5 2 2 2 1 2 2 4 2 7

7

63

Sene-i dhl; 901 909 932 840 945 948 949 952 982 985 988 993 995 997 1000 1001 1006 1008 1010 1011 1011 1013 1015 1015 1017 1024 Efdl-zde Hamdd-dn. Ali Ceml. Keml Paa-zde Ahmed bn. Sleyman.

sdi Efendi.
ivl-zde eyh Mehmed Efendi Kdir Efendi. Muhiddin Mehmed bn. A li el-Fenr. Ebs-suud Hoca elebi Hmid Efendi. Kad-zde Ahmed Efendi. Mall-zde es-Seyyid Mehmed Efendi. ivi-zde Mehmed Efendi. eyh43 Abdlkadir bn. Hac. Bostan-zde Mehmed Efendi4. Zekerlyya Efendiss. Bostan-zde Mehmed Efendi. Der defa-i sniye849. Hoca Sadeddin Efendi bn. Haan Can. Sunullah Efendi. . Mehmed Efendi. Hoca-zde. Sunullah Efendi. Der defa-i saniye Ebl-meymin Mustafa Efendi. Sunullah Efendi. Der defa-i slises^T. Ebl-meymin Mustafa Efendi. Der defa-i sniye648. Sunullah Efendi. Der defa-i rbias^. Mehmed Efendi. Hoca-zde. kinci defa. E sad Efendi bn. Sadeddlnsso.

64

M. MNR AKTEPE

Sene-i dhl: 1031 1032 1034 1041

[S J fl/ a ]

Mddet-i mehat; Sene. Mah.

1 1

Yahya Efendi bn. Zekeriyya Efendi. Esad Efendi. Der defa-i sniyess. Yahya Efendi. Der defa-i Ahi-zde Hseyin Efendi. Zeyl-i cedvel-i meayih-i slm. Ahi-zde Hseyin Efendiden so n ra ssa . Yahya Efendi. nc defa. Eb-Sad Mehmed Efendi, Mud Ahmed Efendi. Abdurrahim Efendi. Bahyi Mehmed Efendiaci. Kara elebi-zde Abdlaziz Efendi. Eb-Sad Efendi. kinci defa. Bahyi Efendi. kinci defa. Eb-Sad Efendi. nc defa. Hsam-zde Abdurrahman Efendi. Memik-zde Mustafa Efendi. Bir gn mf t oldu. Hoca-zde Mesud Efendi. Drt ay mft
0 ld u 5 5 .

s n iy e s 52.

7
2

1043 1053 1055 1057 1059 1061 1061 1062 1064 1065 1066 1066 1066

10

2 2

2
2

1 1 1

Hanef Mehmed Efendi. Be

a y d rs s e .

1067057 Bll-zde Mustafa Efendi. 1067 1069 1072 1073 1084 1097 Bolav Mustafa Efendi. Esr Mehmed Efendi. Sun-zde es-Seyyid Mehmed Efendi. Minkr-zde Yahya Efendi. Ali Efendi. Ankarav Mehmed Efendi.
11

10

13
1

 e m d A n - z d e

S l e y m a n

e f e n d i t a r h I

65

Sene-i dhl: 1098 1099 1099 1101 1103 1103 1105 1106 1106 1115 1115 1115 1118 1119 Dabb-zde Mehmed Efendi. Es-Seyyid Feyzullah Efendi. Yirmi bir gn mft oldu. Dabbag-zde defa. Mehmed Efendi^ss. ikinci

Mddet-i meihat: Sene. Mah.

Eb-Sad-zde Feyzullah Efendi. Ali Efendi, ikinci defa iki ay fetv verdisso. Eb Sad-zde Feyzullah Efendi, ci defa. Sdk Mehmed Efendi. Imm- Sultani Mehmed Efendi. Ikl aydr. Es-Seyyid Feyzullah Efendi, ikinci defa. Yekem Hseyin Efendi. Yirmi gndr. Imm- Sultn Mehmed defa. Efendi. I ^ c l ik in

,2659

Bamakc-zde es-Seyyid A li Efendi. Sdk Mehmed Efendi. kinci defa. Ebe-zde Abdullah Efendi.

[ S il/b ] Zeyl-i cedvel-i m ey-i islm6i. 1122 Pam akc-zde es-Seyyid Ali Efendi, ik in ci defa.

1124852 Ebe-zde Abdullah Efendi, ikinci defasea. 1125 1125 1126 Atullah Efendi. Imm- Sultan Mehmed Efendi. Mrz Mustafa Efendi.

1127 _ Mentes-zde Abdrrahim Efendi. 1129 1130 1143 sm ail Efendi. Abdullah Efendi. Mrz-zde e-eyh Mehmed Efendi. Form a : 5 13

60

M. MNtR AKTEPE

Sene-i dhl: 1143 1144 1146 1147 1148 1158 1159 1159 1161 1162 1163 1168 1168 1169 1170 1171 1172 1173 1175 1175 1180 1182 1183 1187 Bamakc-zde es-Seyyid Abdullah Efendi. Damad-zde Eblhayr Ahmed Efendi. shak Efendi. Drr Mehmed Efendi. Es-Seyyid Mustafa Efendi., Mehmed Shlb Pr-zde Efendi. Ser-etibb Efendi. Haytl-zde Mehmed Emin

Mddet-I meihat: Sene. Mah. 10 2 1 1 9 1 1 1 Mehmed Sad 11 5 ~ 1 9 10 1 . 1 . 5 1 1 3 9 9 1 7 4 4 2 10 1 1 2 2

Ak Mahmud-zde es-Seyyid Mehmed Zeynelbidin el-Hseyn. Mehmed Esad Efendi. Kara Halil Efendi. Efendi-zde

Es-Seyyid Mrtaza Efendi. Vessaf Abdullah Efendi. Damad-zde Feyzullah Efendi. Drri-zde Mustafa Efendi. Damad-zde Feyzullah Efendi. kinci defa. Mehmed Salih Efendi. elebi-zde smail sim Efendi. Hattat Velyddin Efendi. Kara-Bekir-zde Ahmed Efendi. Drr-zde Mustafa Efendi, ikinci defa. Hattat Velyddin Efendi, ikinci defa, Pr-zde Osman Molla Efendi. Mrz-zde es-Seyyid Mehmed Sad Efendi. erf-zde es-Seyyid Mehmed Molla Efen di.

EMDN-ZDE SLEYMAN EFE N D TARH

67

[5Jf2/aJ Zeyl-i eedvel-1 Meyih-i slm. Mddet-i Sl. Der defa-i 1 10 1 1 fetv erif 4 10 m ehat : Mah.

Sene-i dhl: 1187 1188 1189' 1190 1192 Drr-zde M ustafa Efendi. slise. brahim Beyefendi. Slih-zde Mehmed Ehn Efendi. nc. E sad Efendi^. Hl mesned-nin-i sadr- Mehmed Efendi hazretleri.

Bu Devlet-i Osmaniye'de Sadr- fetvya sud eden zevat seksen olmutur. 83 25 Tekerrr. 108 Mft Sunullah Efendi ; 4 Kerre. Yahya Efendi ; 3 Kerre. Eb Sad Efen di: 3 kerre. Drr-zde Mustafa Efendi: 3 kerre. Molla Hsrev: 2 kerre. Molla Arabi: 2 kerre. Bostan-zde: 2 k,erre. Ebl-m eym in: 2 kerre. Hoca-zde: 2 ker re. E sad Efendi; 2 kerre. B a h y : 2 kerre. Dabba-zde: 2 kerre. A li Efendi 2 kerre. Eb-Said-zde; 2 kerre. Es-Seyyid Feyzullah Efendi: 2 kerre. im am Mehmed Efendi: 2 kerre. Sdk Efendi: 2 kerre. Pagmakc-zde es-Seyyid Ali Efendi; 2 kerre. Ebe-zde: 2 kerre. Damad-zde Feyzullah Efendi; 2 kerre. H at tat Vel Efendi; 2 kerre. Rum-ili Kazaskerlerinin evveli Molla Kastalndir. Sene: 880. Anadolu Kazaskerlerinin evveli Hac Hasan-zde. Sene; 886. btid stanbul Kads Hzr Beydir. Sene: 857. Ibtid Yenieri A-as olan Mr-i alem Yakub A a dr. sene: 821.

METNE AT NOTLAR

1 A.E. Ve azl-i Abdullah P a a ifdesi yok. 2 A.E. Ve yolt. 3 A.E. Tulca ( = ). 4 - H .T . Ez sahr-i kasaba-1 umnu eklinde. 5 A.E. Be-Astne. 6 A.E. On sene. 7 A.E. Htem. 8 A.E. Mesdeleri. 9 A.E. Dernlarmda. 10 A.E. Terek. 11 H.T. Zaman 12 A.E. Pa. 13 H.T. Muhammedi yazlm; Sonra satr arasna baka bir iml ile Efendi kelimesi ilve olunmu. A.E. Mehmed Efendiye. 14 A.E. Bu baslk yok. 15 A.E. Eczas le. 16 A.E. Olup. 17 H.T. A stnede. 18 A.E. ervet. 19 A.E. y s ( ). 20 21 22 23 24 25 A.E. H.T. A.E. A.E. H.T. A.E, Bu kelim e yok. Akibinden. Hisar. Fillerinden. Mhr. A yda ( = ) ek

29 30 linde. 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44

H.T. Mdebbir. A.E. Klzye ( = 4,J l.r ) A.E. A.E. H.T. H.T. H.T. H.T. H.T. H.T. H.T. A.E. H.T. H.T. A.E. A.E.
9 ek-

Hamlede. Mkdarnda. Mkdarmca. Mecm. Sipahiden. Mri askeri ve levendi. Gayretle. Olarak. Tarafnn. Bu kelime yok. N-begrlarm. Bu kelime yok. ise. 4 l .

45 A.E. Sanca. 46 A.E. Zuhrunda. 47 H.T. Bu kelim e yok. 48 A.E. Kungunlar eklinde. 49 H.T. Hllf'i-de. 50 A.E. Mansr eklinde. 51 s nasb 52 53 54 55 56 57 58 59 H.T. Rz-nme-i evvel, R eolundu eklinde. A.E. Eder. H.T. Dlzp. A.E. Oda. A.E. Gayret. H.T. Olmamaktan. A.E. Ola. A.E. Takrb. A.E. Olunur.

linde yazl. 26 H.T. imdi. 27 A.E. Etmezler. 28 H.T. lmine.

70

M. M n i r

aktepe

60 H.T. erif, 61 A.E. adrlar yer burucak. 62 H.T. Bu kelime yok. 63 A.E. eranpolardan. 64 A.E. Hazrlananlar. 65 A.E. Bu kelime yok. 66 A.E. Siyk- sibak. 67 A.E. Bu balk yok. A.E. 68 H.T. Mutavasstlara. Mutavatlar olarak nokta hata s var. 69 A.E. Etmeyp. 70 A.E. Oluna. 71 B.D. ve A.E. Cevbna, 72 H,T. Tarafndan, 73 H,T. sterdiler. 74 H.T. Tafassulu. 75 A.E. Dikkat. 76 H.T. Ol-dahi kelimesi yok. 77 A.E. Ve yok. 78 H.T. Mrahhas. 79 A.E. Bu kelime yok. 80 A.E, R usyayn, 81 A.E. Surtlar. 82 A.E. Evl. 83 H.T. Bu madde atlanm. 84 A.E. Gelmek. 85 A.E. rgkof ( = ) eklinde yazl. 86 bas. 87 linde. 88 A.E. 89 A.E. 90 A.E. 91 H.T. 92 H.T. 93 H.T. 94 A.E. 95 A.E. eklinde. 96 A.E. 97 H.T. A stnede. Rusukda. Ysinci-zde. ve A.E. Ferman. Eyledi. Ruhsat-nmeyi. Bu balk yok. Olunur tafsil dedi Bu balk yok. Kabl edelm dedikA.E. Ba ( = A.E. Tevki ( = ) kasa) ek-

te, kelm kablne muhta kelm hara tahvil ve meknlarna gittiler eklinde. 98 A.E. Sebi ( = _ ) eklinde.

'A

99 A.E. Kavm. 100 A.E. Gaflar. 101 A.E. Haber. 102 H.T. Kadir, 103 , A.E. Mezkra. 104 A.E. Bir. 105 A.E. Meclisden on gn Orlof eklinde noksan. 106 H.T. Kralie ahdinden dn mek olmaz. Byle olucak... seklinde noksan. 107 A.E. Bizim. 108 A.E, Ve yok. 109 A,E. di. 110 A.E. Dnen ( = ) ek linde yazl. Mstensih okuyamam. 111 H.T. Dediklerinde bizde de alt k ta mahzer var eklinde noksan. 112 A.E. Mukaddematndan. 113 A.E. Fesh-i hamsiye. 114 A.E. Nevyih. 115 A.E. Dilediinde. 116 A.E, Etmek. 117 A.E. Fevtine. 118 A.E. Dey. 119 A.E. Hey. 120 A.E. Vezir. 121 A.E. Sbkdem, 122 A.E. Bizim. 123 H.T. Zaafdan. 124 A.E. Frsat. 125 A.E. Verdinizde. 126 A.E. Olu. 127 A.E. Gelp. 128 A.E. Bu balk yok, 129 A.E. Tasdik-nmesini ih bar ettikde eklinde, aras noksan. 130 A.E. Bu balk yok. 131 H.T. Sls. 132 A.E, Olup,

EMDN-ZDE SLEYMAN E F E N D TARH . 133 A.E. Ve Korta. A.E. 134 H.T. Ruhsat-nme; ^uhsat-nmeleri. 135 A.E. Med ( = o . ) eWine eksik. 136 A.E. Beine. 137 A.E. umnuya firar veril mekle. 138 H.T. Sonradan ya ilvesi ile Klaya olmu. 139 A.E. Bu balk yok. 140 A .E , Mor ( = ) da. 141 H.T. Olunsun. 142 H.T. VerUe. 143 A.E. Bu kelime yok. 144 A.E. Ser-hadlere. 145 H.T. nce doru yazlm. Sonra silinerek Malta fitenesi yazilmi, 146 A.E. Olmamak. 147 A.E. Cerbe ( = ) ek linde. 148 H.T. 149 H.T. 150 A.E. 151 A.E. 152 A.E. 153 A.E. 154 A.E. 155 A.E. 156 A.E. linde yazl. 157 A.E. 158 H.T. 159 A.E. 160 A.E. 161 A.E. 162 A.E. 163 A.E. da. 164 A.E. Seyr-i der eklinde eksik. 165 A.E. dey tahrr 166 A.E.

71

Abdrrezzak Efendiye eklinde ya zl. 167 H.T. Yakasma. A.E. Yakasndan. 168 A.E. Eder. 169 A.E. Bu kelime yok. 170 H.T. Sohbet. 171 A.E. Efendini. 172 A.E. Bu balk yok. 173 H.T. Ettii. 174 A.E. Vardmda. 175 A.E. tdiinde. 176 A.E. Yer. 177 H.T. Hanedan. k178 A.E. kmam-iken mm ayn ile eklinde. 179 A.E. ^ , 1 eklinde bir ey yazl. 180 A.E. alinde. 181 A.E. Bu balk yok. ' 182 H.T. Ve kelimesi yok. 183 A.E. eklinde yazl. 184 185 186 187 188 189 yazl. 190 191 192 193 194 A.E. A.E. H.T. A.E. H.T. A.E. A.E. A.E. A.E. A.E. A.E. Kd. Bu ballk yok. Gne. Gzr. Kda. ^ = kati eklinde Efendiye. ^Asker. k i ky. Muharebesinde. htimli yok. oX li) =lkanda ekEyledi. Ahsfal. Bu balk yok. eranpolardan. Zlme-i. Bu balk yok. GeldUer.

195 A.E. linde eksk. 196 A.E. 197 A.E. 198 H.T. 199 H.T. 200 H.T. 201 A.E. 202 H.T.

72

M. MNR AKTEPE gret ve msadereden men ve zecrin ucu, ortas ve kolay yok. Cebnet lemi istib eyledi. Sihdan azam, bu hlde nim et-i cesme mi olur? Alem hlet-i m ahm asaya mrf ol duunu pey-der-pey tahrr eder-iken, min haysl-.... gibi bu herze ve itiraz- n-becy nice bir tahrr eder s i . vLJ o 228 A.E. 229 A.E. 230 A.E. 231 A.E. 232 A.E. 233 A.E. 234 A.E. 235 A.E. 236 H.T. 237 A.E. san. 238 A.E. 239 A.E. 240 H.T. 241 A.E. 242 H.T. mndi. 243 A.E. 244 A.E. 245 A.E. 246 H.T. 247 H.T. , 248 H.T. 249 H.T. 250 A.E. 251 A.E. 252 A.E. 253 H.T. 254 A.E. 255 A.E. 256 A.E. 257 H.T. 258 linde. 259 260 l (j JLi'Uli L ,. Sohbeti. Meza-ma-meza. Bu balk yok. Bu kelime yok. Ve yok. Makrundur. Bu balk yok. Mertebe. Tahtndan. Silsile olma-la nok Ktle. gaef. Hals ve yok. Bu kelime yok. Ake dey atiyye ve Tuyan. Etrafda. Edemeyp. Ser-askere. Haber almaya. Ser-asker. Lzm. Bu balklar yok. Serbestiyyeti. Bu balk yok. umnu. Hmyn. Bu balk yok. , Klmmala. Orduda.

203 H.T. Ettilerkl. 204 A.E. Ordusunda feraguhne eklinde yazl. 205 A.E. tarznda yan l okumu. 206 A.E. Bu kelime yok. 207 A.E. Aheste aheste. 208 A.E. Bu balk yok. 209 H.T. Bazar. 210 A.E. eklinde yanl yazl. 211 A.E. Efendinin. 212 A.E. Bizde. 213 A.E. Mezbrda, 214; H.T. Gn kelimesi var. 215 H.T. Bu kelime yok. 216 H.T. ve A.E. Feld Mareal. 217 H.T. Mektublar ile bUe. 218 H.T. Bu kelime yok. 219 H.T. -A-B-

220 A.E. Gulema ( = Uic ) gele linde nokta hats. 221 A.E. Ifty-i Drr-zde s lisen. 222 H.T. Olmalar ile. 223 H.T. Edmezler. 224 A.E. Bu balk yok. 225 A.E. Bu balk yok. 226 A.E. idi. 227 H.T. Nshasnn, bu ks mnda, sahife kenarna, sonradan bir bakas u notu koymu ve emdn-zde Sleyman Efendiyi tenkid etmitir: Be-hey Efendim. Mverrih Efendi, m ehdve mcerrebden kata haberin yok gibi tahrr edersin. Sen de bir sersemlik ve beldet anlarm. Bu kadar memlik ve emvl-i firvn ve dima ve arz- mminin ve sar gitti. Cihan payml oldu. Yz bin asker dahi cem olsa ne fide. Se bat yok ve askeri firardan ve nehb

A.E. Def mmkn ek H.T. Marazndan. H.T. Bu kelime yok.

EMDN-ZDE SLEYMAN EFEND TA R iH t 261 A.E. Ferin-bda Abd A amn eklinde. 262 A.E. k i cam i. 263 H.T. ayn

73

I A.E. o la r a k

yazlm. 264 H.ai. Karn-bda karn-i rahmet-i rahman olmu-idi. A.E. Ka rn-bda karin oldukta, rahmet-i rahman olmutu. 265 A.E. Hazret-1 Hlide , cc 266 267 karn oldukta. A.E. Resm Ahmed. A.E. Sandusuna ( = diler (= ) Bu balk yok. Kaymakam oldu. Bu kelime yok. Bu balk yok. Bu balk yok. Bu kelime yok. H.T. kelim esi var. Cem-i ulem. Bu balk yok. ve A.E. erif ile. Dilden ( = j j j )

268 H.T. 269 -A.E. 270 A.E. 271 A.E. 272 A.E. 273 A.E. 274 B.D. ve A.E. gn 275 A.E. 276 A.E. 277 H.T. 278 A.E. eklinde.

289 A.E. Sniy-i sultn. 290 B.D. ve H.T. nshalarnda bu isim yeri ak braklm. 291 A.E. fty-i brahim Bey. 292 H.T. Mazl. 293 H.T. A tf Efendi-zde. 294 A.E, Bu balk yok. 295 A.E. Bu balk yok. H.T. nshasmda ise Tunacl-zde. 296 A.E. A a kelim esi yok. 297 A.E. Bu balk yok. 298 A.E. ve H.T. Cemziylevveli. 299 A.E. Serbestiyyeti. 300 B.D. Taraf taraf. 301 A.E. Ve haymelerde. 302 A.E. vz Paa-zde. 303 A.E. zzet Paa. 304 A.E. ve H.T. Cemziyevvelinin. 305 A.E. spir Aa. 306 H.T. A stneye gelp. 307 H.T. Buradan itibaren, Cmdel-lnn yirmi sekizinde Kaydna kadar noksan. 308 A.E. Balk fty-1 Slihzde eklinde kaydl. 309 H.T. Buyrulmala. 310 H.T. Ahmed N azf elebi Efendi; A.E. Nazf elebi Efendi. 311 B.D. Mehmed ismi sonra dan ilve edmi. A.E. Bu isim yeri bo braklm. H.T. da ise erif Efendi diye yaz. 312 A.E. Bu balk yok. 313 A.E. Bu balk yok. 314 A.E. Bu balk yok. 315 B.D. ve A.E. Bu isim yeri bo. H.T. Sonradan Mustafa yazlm. 316 B.D. Nshasmda, bu bal n yanna sonradan u not konul mu: Barbaros Hayreddin Pa za mannda, Cezayirde kef-i zikr-i.... zhir ve bahir olan sdt- kiramdan. Vel Dede evldndan Vel Babanm

279 A.E. j ek linde yazl. 280 A.E. ve H.T. Hkn. 281 A.E. Hmyndan. 282 A.E. A lay- m uazzam- m ahde. 283 A.E. = Oluk eklinde yazl. 284 H.T. j \ y seklinde, nok ta hatas. 285 H.T. Zevraklar. 286 287 288 linde. H.T. ve A.E. Yolundan. H.T. Bu kelime yok. A.E. Cenb- hd ek

74

M. MNR AKTEPE 344 H.T. Sonradan de UvesUe Mezbrede olmu. 345 A.E. Oldu. 346 A.E. . ;. yazl. 347 A.E. Bu kelime yok. 348 A.E. Gece. 349 A.E. Olan. 350 H.T. Ve seheri. 351 A.E. Ser-be-s. 352 A.E. Dmanna. 353 H.T. Bir adam. 354 A.E. Tl bl eklinde. 355 A.E. Ve H.T. Yahuddan. 356 A.E. Eder, eklinde. 357 A.E. Teselli eklinde. 358 A.E. iveler ile cilve kster eklinde eksik. 359 A.E. Hzam makammda hakkmda bir ark in, olunup tar znda deiik ve noksan. 360 361 362 363 364 365 366 367 H.T. A.E. A.E. H.T. A.E. Ve Deryda. engiler. Kala. aaa. Bu balk yok.

kermt ile bu ftht olmutur. Di:er nshalarda bir ey yoktur. 317 H.T. ve A.E. DUverleri. 318 A.E. Bu balk yok. H.T. yanl olarak Bofdan. 319 A.E. Velsi. 320 A.E. net. 321 B.D. ve A.E. Mekn. H.T. nshasnda, Mekn, mekn olarak sonradan dzeltmi. 322 A.E. Bu balk yok. 323 A.E. Hambeli = > > eklinde. Nokta hatas. 324 A.E. Bu kelime yok. 325 H.T. = Meraya kup eklinde. 326 A.E. Olduklarnda. 327 H.T. Bu kelime yok. 328 H.T. Dahi kelim esi yok. 329 A.E. Gecesi. 330 H.T. Sonradan terift ke lim esi ilve olarak Terft Canm Hoca-zde eklini alm. 331 A.E. e J j j j = Drrlere gibi yazlm. 332 H.T. Sonradan A a keli m esi ilve edilerek, Abdsselm Aa olmu. 333 A.E. Bu balk yok. 334 A.E. Bu balk yok. 335 eklinde 336 337 eklinde 338 339 de. 340 341, A.E. -j = Zenbin yazl. H.T. Ve Vezr. A.E. Vel-hat = yazl. A.E. Bu balk yok. H.T. Ramazann on bein Bu balk yok. AE

H.T. ve A.E. Efendi. A.E. Bu balk yok, H.T. Gn.

368 A.E. Bu balk yok. H.T. Nshasnda, bala Dervi Paa ilve edilmi. 369 H.T. hrc idi eklinde. 370 A.E. Ve Kul-kethds tebdii-in eklinde. 371 B.D. ve A.E. = . Cediden eklinde. , 372 H.T. i. 373 374 375 376 377 A.E. Acb. A.E. Bu balk yok. H.T. Tabri. H.T. Bu kelime yok. H.T. Devlete.

eklinde

bir ey yazl. 342 A.E. Bu balk yok. 343 A.E. = Vekarz eklinde yanl.

EMDN-ZDE SLEYMAN EFE N D TARIHI 378 H.T. ^ Bu kelime B.D. ve A.E. ! ek411 zUmi. 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 s. 425 426 427 428

75

H.T. Bu kelimenia zeri iA.E. A.E. H.T. H.T. A.E. A.E. A.E. H.T. H.T. A.E. H.T. A.E. H.T. Slha. Mklemelerinde. Teaub. Pdihide. Demelleri. Tevazz. Bu kelime yok. Mahaller. Hnelerden. Velednm. Cemziyl-hire. Halil Efendi. Dusmda; A.E. Dua-

linde yazl. 379 A.E. Kmrn. 380 B.D. Ahsha. 381 H.T. Bu kelime yok. 382 H.!*.- Olunmu-imi. 383 H.T. Mehmed Said. 384 A.E. Be-dery O. 385 H.T. Mr kelim esi Res eklinde dzeltilmig. 386 H.T. Bilhire, Efendi kelimesl ilve edilmi. 387 H.T. ve A.E. Cemziylhire. 388 H.T. ve A.E. Ve yok. 389 H.T. Hfz kelim esi yok. Moskov- 390 H.T. Eliy-i mesfra eklinde yazl. 391 A.E. Ondokuzu ile. Tersne-Emnine 392 A.E. etm olunduu diye bir balk var. 393 H.T. Vki eklinde. = Renbin ek394 A.E. linde: nokta hatas. 395 A.E. Gelmefle. 396 A.E. Menhuslarndan. 397 A.E. Gn. 398 H.T. Olunduktan. 399 H.T. nc gn. 400 hire. 401 402 403 404 eklinde 405 406 407 408 409 410 A.E. Ve H.T. CemziylH.T. D ef. A.E. Dimala. H.T. Etm eklii. A.E. Mesfurun = yazl. H.T. Eslfndan. H.T. Devlete. A.E. D efmi. A.E. Bu kelime yok. A.E. Hsrevn. H.T. Icl ve nefy klnd.

V az ve nasihat. A.E. Verilmeyp. A.E. Olanma. A.E. rit = heftde ekCemziyl-hire. Bu balk yok. Etmek. ve H.T. Gecesi. Bu kelime yok. Bu balk yok. = rim ek-

linde yazl. 429 H.T. 430 H.T. 431 A.E. 432 A.E. 433 H.T. 434 A.E. 435

A.E.

liade nokta ha,tal. 46 A.E. Tevcht. 437 A.E. ile yok. 438 H.T. Saf-dil pdihmz hazretlerine eklinde olup, pdih mz kelim esi sonradan yazlm. 439 A.E. Halfa-i = eklinde yasl. 440 A.E. = Husr- hmynende eklinde hatal. 441 H.T. Konaa. 442 A.E. .c<Siror = linde yazl; nokta hatas var. 443 H.T. Bu kelime yok. 444 A.E. akrds-ds. ek-

76
445 H.T.

M. MNR AKTEPE 471 A.E. slmbol. 472 H.T. Lfz bir eydir. 473 A.E. Etmeklerile. 474 H.T. Lzm. 475 Her nshada dahi bu isim yeri botur. . 476 H.T. Krrh Kazaskeri Feyzullah Efendiyi. 477 H.T. Geldikde. 478 A.E. Biner kuru. 479 A.E. urtu. 480 A.E. Merhum. 481 H.T. se asla. 482 H.T. Felah bulacam. 483 A.E. hlngeri eklinde yazl. 484 H.T. Bu kelime yok. 485 H.T. Aga-bey. 486 A.E. eklinde yaz. 487 H.T. Mada. 488 A.E. Aa-d eklinde. 489 H.T. Olan Mehmed A ann biraderleri eklinde noksan. 490 H.T. Bu kelime yok. 491 A.E. Buras, isim yazlm a dan bo braklm. H.T. sim yeri bo; fakat sahife kenarna Musta fa Aa yazlm. 492 H.T. Sultaniyede ziyfet. 493 H.T. Bostanc-ba Ali Bey diye bir yan balk var. . 494 H.T. sm -geidi Hkimi ken. 495 H.T. Delir vezr. 496 H.T. Bu kelime yok. 497 H.T. Sadk olup. 498 H.T. Gc kelim esi yok. 499 H.T. Teklif olunsa ka maz, tahamml eder ve havf etmez ve akl- rd kmil idi. 500 H.T. Ve her eklinde. 501 H.T. Bu kelime yok. 502 H.T. Sarho Eribi Mrktibi ve arpalklarnda niybetlerin-

A.-E-

zl. 446

B.D.

eklinde her nshada deiik ya A.E. j i, = yaz ek

linde. 447 A.E. Zikade. 448 A.E. Vakf-. 449 A.E. Husr. 450 B.D. Zabta. 451 A.E. Olduk. 452 A.E. Mevkde. 453 H.T. ve A.E. Olan. 454 H.T. Mehmed ism i yok. 455 H.T. Lehden eli geldi. Bu nshada ayrca Leh elisi geldi di ye bir yan balk var. 456 H.T. avular. 457 H.T. Mehmed A ann ikin ci defa Yenieri A as olduu, yan balk olarak konulmu. 458 A.E. Elili. Burada ayrca Hindden fil geldi eklinde bir yan balk var. 459 H.T. Es-Seyyid brahim Efendi. 460 A.E. slmbol. 461 H.T. Paa-zde es-Seyyid... Bey-efendi eklinde. 462 H.T. Bulunan. 463 H.T. Bu kelime yok. 464 H.T. Emini oldukta. 465 A.E. Kethd-i sadr- azam eklinde. 466 H.T. Bu nshada Vezrmektubcusu Vezir kethdas olduu eklinde yan balk var. 467 H.T. Hnde. 468 A.E. Krmdan. Burada ay rca hin-Giray zuhru diye bir yan balk vardr. 469 A.E. Fkh. 470 H.T. Taklid-i kaz-i kuzt- Krm.

EMDN-ZDE SLEYMAN EFEND TARH de olup, bi-endze ve bi-pk ve blperv mezlim, bl-had ve bl-hasr al drd h- mazlmn ile kendy Efendisine beendirp, Kazaskerllkde, Aa-kaps ktibi olucak, Ana dolu ve Rumelide ettii mezlim semtine slk ^ile emtete bais oldu. Ve tzelikden gelme Hasb nm ha bisi zahiren Mektubcu ve Kethda ve Hazinedar ve Harem-Kethdas ve Rznmeci. Lkin hakkatda mlki olup, mesfrun parmamda olan mutalsam, kebr altun htem ile mmileyhi teshir ettii bhir. Zr gr dke kelmn redde mecl yok ve kane nigh eder-idi tarznda de iik bir ifde var. 503 . H.T. Devletl. 504 H.T. Olduktan. 505 H.T. Ve hdan tehi et mez. 506 H.T. Bu ifde yok. 507 H T . Encm hayr ola: 508 H.T. Yirmi yedinci. 509 H.T. eyhl-islm Efendi hazretleri. 510 H.T. hini. 511 H.T. Kara-deniz savhilinde olan kl tamr. 512 H.T. Kezlik ve Bender ve Hotin ve z ve Ism ail-geedi muhfazasma. 513 H.T. Devr-i Mahmud Hnde. 514 H.T. Keferesi malp oldukda dahi. 515 H.T. Fzl ve kmil. 516 H.T. Hayvan ( V ) maklesi hayvn- kfirdir eklinde yazl. 517 H.T. hebine zhib olmaz. 518 H.T. 519 H.T. Mehmed Giry m ez oldu. N eticesi peziry Slki. Olmaktr.

77

520 H.T. Bu hlet tevrihe. 521 H.T. Vildet-i Aye Sul tan bal var. 522 H.T. Paa-kapsnda, ulfe sergisinde Siphm am atas ve tedibleri bal var. 523 H.T. emtete sebep olmala. 524 H.T. Katl-i Voyvoda-i Bodan, ba-tedbr-i Haan bal var. 525 H.T. Amm mukaddemce Kapc-balardan. 526 A.E. Olduu. 527 H.T. Tam. 528 H.T. Ve Himmet. 529 H.T. Mahz. 530 A.E. Talim. 531 H.T. Paa. 532 A.E. Yagorun. 533 A.E. Devlet ile. 534 H.T. Pezir kelim esi yok. 535 H.T. Nice hazne ve nice bin eklinde. 536 A.E. Dhine. 537 H.T. Hususdan. 538 H.T. Ne mertebede lyk veklet-i kbr eklinde noksan. 539 A.E. snt = ek linde yazl. 540 A.E. Acbd-du. 541 A.E. Dtm. 542 A.E. Cricde. 543 H.T. Tul-ems. 544 H.T. Nasb olunup, man^b- sireden bazs, bazs tebdil ve bazs ibka olundu. A.E. Nasb olu nup, ir* mansbdan bazs ibk olundu eklindedir. 545 H.T. Voyvodas. 546 A.E. = gerde ek linde yazl. V harfi, D olmu. 547 A.E. Menkb. 548 A.E. ltam. 549 A.E. Nfr.. 550 H.T. Bu ksmda, Biny-i

78

M. MNR AKTEPE 586 lis. kelim esl Uve 587 H.T. edilmi. 588 H.T. 589 H.T. 590 H.T. ni. Hn- r591 H.T. bi. 592 H.T. 49 Vefatlar if 593 H.T. desi yok. 594 H.T. Mustafa Hn- sni. 595 H.T. Sultan Osman Hn bn. Mustafa Hn- sni. 596 H.T. Bu ksm yle sonu- . lanyor : 1187 senesi Zil-kadesinin onuncu cuma g^n nevbet-i saltanat, evketin, mehbetl, kermetl Sul tan Abdlhamid Hn bn. es-Sultan Ahmed Hn- slis bn. es-Sultan Mehmed Hn- rbi hazretlerine, hazret-i mlikl-mlk celle ve al it buyurmala, cem ibdm handan eyledi. Sl-i Sl-i Sl-i cls: Saltanateg: vildet: veft: 1187 16 1137 1203 Sultan Abdlhamid Hn bn. Sultan Ahmed Hn- slis. 1203 Sultan Selim Hn- slis bn. Musta fa Hn- slis bn. Ahmed Hn- s lis. Burada Sultan Abdlhamide ve Sultan Selime id kaydlar, sonrar dan, bir baka yaz ile ilve olunmu tur. 597 H.T. Aleddin A li Faa; Birder-i Sultan Orhan. 598 Bu srenin 32 yl olmas l zm. H.T. sa-

mret-i Sultan der slmbol balg; vardr. 551 A.E. Revani. 552 H.T. Drendeli Mehmed Paa. 553 H.T. Ve matbh-. Ve ,ve edilmi. 554 H.T. Tam. 555 H.T. Bu kelime yok. 556 A.E. j C . = mekin eklinde yazl. 557 H.T. Bu kelime yok. 558 H.T. Ve ekmeinden. 559 H.T, Yd eder. 560 H.T. Gece ve gndz. 561 H.T. Hbt-dem. 562 H.T. Sle. 563 H.T. Vkt. 564 H.T. Yirmi sene in. 565 H.T. Senesinden. 566 H.T. Sl. 567 Icmlen ve tafslen. 568 A.E. 569 H.T. Sl-i cls. 570 H.T. Saltanat. 571 H.T. Bu ksm yok. 572 H.T. Bu kelime yok. 573 H.T. Veft. 574 H.T. Orhan bin. 575 H.T. Bu kelime yok. 576 H.T. Sultan Sleyman ve Musa Hn bn. Yldrm Han eklinde. 577 H.T. Trnak iindeki ksm yoktur. 578 H.T. 833. 579 H.T. 806. 580 H.T. Bayezid Hn. 581 H.T. Bu toplamalar yok. 582 H.T. Sleyman Hn. 583 H.T. Bu kelime yok. 584 H.T. Bn. Selim Hn- sni eklinde. 585 H.T. Murad H n- slis eklinde.

EMDNI-ZADE SLEYMAN EFE N D TARH 599 H.T. Kazaskerltden ve zir eklinde bitiyor. 600 H.T. Veled-i Kara Halil. Bu dahi Kazaskerden vezr. 601 H.T. Halil Paa. 602 H.T. Mahmud Paa. kin ci defa. 603 H.T. 'Yalnz Mahmud P a a yazl. 604 H.T. brahim Paa. Makbl. 605 H.T. Buraya, 34 zt, 7 te kerrr ifdesi ilve olunmu. 606 ( ) Eksi iaretleri, alt aya veya bir seneden az bir zamana tekabl ediyor. 607 H.T. 1003, Sinan Paga, drdnc defa .. olarak g-sterilmi. 608 H.T. 1003, Lala Mehmed Paga. gnde fevt ud yazl. 609 H.T. Bu ksm yok. 610 H.T. Burada 27 zt, 12 te kerrr yazl. 611 H.T. Kara M ustafa Paa. 612 H.T. Sonradan Sultan-zde ifdesi ilve olunmu. 613 H.T. Hezr-pre ifdesi sonradan lve olunmu. 614 H.T. Sofu lkab ilve edilmi. 615 H.T. Dervi Paa. 616 H.T. Sleyman Paa. Elmlkkab Ermeni Sleyman. Md deti bir sene, bir ay gsterilmi. 617 H.T. Mddeti iki ay gsterUmi. 618, H.T. 1099. 619 H.T: Merzifon! el-Hc Ali Paa. 620 H.T. Srmeli Defterdar Ali Paa. 621 H.T. 32 zt, 2 tekerrr ve Zeyl-i cedvel-i vzery-i kiram, yani Amca-zdeden sonra kayd var.

79

622 H.T. brahim Hoca Paa. On yedi gnde azl. 623 H.T. Are Osman Paa. 624 H.T. Burada, Nili Abdul lah P aadan sonra : 1168 Silhdar Bykl Tevki Ali Paa kayd bulunuyor. 625 H.T. Mr-i hr Mustafa Paa ve ilve olarak 32 zt, i te kerrr kayd var. Ayrca : Zeyl-i cedvel-i vzery-i fihm, y a ni Mr-i hr Mustafa P aann kinci defasndan sonra gelen ba l var. 626 H.T. Silhdar Hamza P a a. Yirmi sekiz gnde azl. 627 H.T. Halil P aa bn. vaz 628 H.T. Silhdar Mehmed Pa a. Cihangiri. 629 H.T. Bu nshada u ifde m evcuttur: Drendeli Mehmed Paa, Sadr- vly-i veklet-i kbry, 1190 sene si Zil-kadenin yirmi beinci gn terif ve fazi u kemltm izhr bu yurdu. Ancak bu ksmn zeri son radan izilmitir. Daha sonra ise u kayd vardr: 1192 Yenieri A as Mehmed Paa. D evlet-i Osmaniyede bu sadr- vly-i veklet-i kbrya terf-sz olan zevt, ibu sadr- nin-i mesned-i vl olan Drendeli Fzl Meh med P aa hazretleri ile yz otuz alt zttr. Z t 137. Tekerrr 28. 630 H.T. Trnak iindeki ksm yoktur. 631 H.T. Ve bu sadr- vly Sinan Paa 5 defa eklindedir. 632 H.T. Bin trihinde brahim Paa. 633 H.T. D efa. 634 H.T. D efa. 635 H.T. D efa.

80

M. M NlR AKTEPE 64T 648 649 650 651 652 H.T. H.T. H.T. H.T. H.T. H.T. nc defa. ikinci defa. Drdnc defa. Sadeddin Efendi. kinci defa. ikinci defa.

636 H.T. Bu on iki zt ikier kerre sadra gelmitir ifdesi ilve olunmu. Daha sonra u isimler var dr : izzet Mehmed Paa: 2. Yusuf Paa: 2. Medhl : sene. Zeyl-i sadr- azam Drendeli Mehmed Paa. Kalafat Mehmed Paa.

Mddet-i vezret :

Silhdar Mehmed Paa. izzet Mehmed Paa (D efa-i saniye) Ye;en Mehmed Paa. Halil Hamd Paa. hin Ali Paa. Yusuf Paa. Meyt Haan Paa. Gazi Haan Paa. Ruscuklu Haan Paa. Yusuf Paa (D efa-i sniye). Melek Mehmed Paa, izzet Mehmed Paa. Ziya Yusuf Paa. Trnak iindeki ksm, baka bir yaz ile bu metnin sonuna ilve edilmitir. 637 H.T. Medhl sene. 638 H.T. Kostantaniyye'de kazya fetvay munzam klmtr. 639 H.T. iken Mft olmu tur. . 640 H.T. 881. 641 H.T. ikinci defa. 642 H.T. ikinci defa. 643 H.T. eyh Efendi. 644 H.T. Bostan-zde Efendi. Mehmed bn. Mustafa. 645 H.T. Zekeriyya Efendi bn. Bayram. 646 H.T. Bostan-zde Efendi, ikinci defa. 653 H.T. Yani sonra gelen. 654 Ahi-zdeden

H.T. Bah Efendi. 655 H.T. Drt ay Mft oldu ibaresi eksik. 656 yok. 657 H.T. 658 H.T. Mehmed Efendi ifdesi yok. 659 H.T. 2 Sene, 2 Ay. 660 H.T. iki aydr eklinde yazl. H.T. Be aydr ibresi

EMDN-ZDE SLEYMAN EFE N D TARHt 661 H.T. Meyih-i tslm , yani Ebe-zdeden sonra. 662 H.T. 1122. 663 H.T. 24 Zt, 12 Tekerrr. 664 H.T. Bu nsha u eM de sonulanmaktadr; 1190 Hl mesned-nln-i fetv olan eyhl-islm sellemehs-selm hazretleri, yani Vessaf-zde nc E sad Efendidir. Ve bu E sad Efendi hazretleri ile sadr- vly-i fetvy nil Olan ceman seksen ki aded zt- erfdir. Aded : 82 zt; 25 tekerrr. Mft Sunullah Efendi : 4 kerre. Yahya Efendi : 3 kerre. Eb Sad

81

Efendi : 3 kerre. Drr-zde Musta fa E fe n d i: 3 kerre. Molla Hsrev : 2. Molla.Arabi: 2. Bostan-zde: 2. Eblmeymin : 2. Hoca-zde : 2. Bah E fe n d i: 2. Debb-zde : 2. Ali Efen di : 2. Ebu Said-zde : 2. Es-Seyyid Feyzullah Efendi : 2. im am Mehmed Efendi : 2. Sdk Efendi : 2, Bamakc-zde es-Seyyid Ali Efendi : 2. Ebezde : 2. Damad-zde Feyzullah Efendi : 2. H attat Veli Efendi: 2. 1192 Hl mesned nn-i sadr- fetv erf es-SeyyId Mehmed Efen di hazretleri. 83 zt. + 25 teker rr = 108.

SON

F o rm a: 6

YANLI-DORU CEDVEL

Sahife 3 3 4 14 15 15 19 24 26 27 4:6 49 54 55 65

S a tr 7 8 17 23 4 29 15 15 12 1 29 21 13 2 25

Y anl hsan Vekle ikisinse mhdene fendi hire kret necik hmynu tugyni Abdlvhib Yaknsi Mehmed zuhur Mehmed

D oru ihsan veklet ikisinde muhede Efendi hare kraet necek hmyn- tuyan Abdiilvhld yakm isi Mahmud zuhr Mahmud

GENEL

NDEKS

A ba sa H a s n e d a n : Bak, Peyzullah Aa. A h d i A a ; Karn-bd aynndar dr. Austos 1774de veft eden sadr- azam Muhsin zde Mehmed Paanm na evvel bu z tn evine defn olunmu, daha sonra da Edirneye g-trlmtr. S. 28. A b d i Paa : Abdi Paa-zde. Bagdad Vlisi ve Ser-asker olmas. S. 33. A b d i Paa-zde : Bak, Abdi Paa. A b d u lla h ; Telhsci. Vezr-1 a'zam Dervi P aanm enldesl. Gre vinden uzaklatrlmas. S. 44. A bdullah E fe n d i; Bamakc-zde. Seyyid. I. Mahmud devri eyhl-islm. S. 66. A bdullah E fe n d i; Ebe-zde. III. Ahmed devrinde iki defa eyhlislm olur. S. 65. 67. 81. A bdullah E fe n d i: Yeni-ehirli, III. Ahmedin son eyhl-islm. On sene mehatda kalr. 46. 65. A bdullah (A a ) P aa : Silhdar iken tulu vezr olmu ve 5 Nisan 1774 tarihinde Rikb- hmyn Kaymakam tyin edilmiti. S. 3. 4.

A bdullah P aa : Badad Paas. S. 48. A bdullah P aa : Eri-boyun. Seyyid. I. Mahmud devri Vezr-i azam. S. 60. A bdullah P aa; ik i tulu Vezr. 1774 ylmda, Kozlucadaki OsmanlRus Savana katlmas. S. 7. 8. A bdullah P aa ; Muhsin-zde. I. Mah mud devri vezr-i azam. S. 60. A bdullah fV assafJ E fe n d i-z d e : Bak, E sad Molla Efendi. A bdurrahm an E fen d i: Hsam-zde. XVII. yz yl eyhl-islmlarndan. S. 64. A bdiilasis E fe n d i: Kara elebi-zde. IV. Mehmedin eyhl-islmlarndan. S. 64. Abdlcell-zde ; Bak, Emn Paa. A bdlham id I. : Osmanl Pdih. III. Ahmedin olu. S. 4. 16. 22. 24. 25. 26. 33. 34. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 43. 44. 48. 50. 51. 54. 78. AbdlharHid I. em esi ; S. 51. A bdlham id I. im reti ; S. '51. A bdlham id I. m e k te b i ; S. 51. A bdlham id I. s e b ili: S. 51. A bdlkdir bn. H a c : eyh. Ebussuud Efendi yeeni, n i. Murad devri eyhl-islmlarndan. S. 63. Abdlkerim , E fe n d i: Seyyid, Svari

84

M. MNIR AKTEPE A h m ed H n : Sultan III. Mehmedin olu. OsmanlI Padiah. S. 53. A h m ed H n-t s n i : Sultan brahim in olu. OsmanlI Pdih. S. 54. A h m ed H n- slis : Sultan IV. Mehm edin olu. Osmanh Pdih. S. 54. 55. A h m e d : ehzade. I. Abdlhamidin olu. S. 37. 8 Aralk 1776 tri hinde doumu. S. 44. Ahmed Aa : Hatib-zde. Sipahiler A as. Midliye srlmesi. S. 49. A h m ed B ey : Kara-hisr. Kapc-balardan. S. 49. 50. A h m e d E fe n d i: Kad-zde. Hicri 985 (1577) ynda Meihat makamn elde eder. S. 63, A h m ed E fe n d i: Kara-Bekir zade. Tirev. III. M ustafann eyh'l-islmlarndan. S. 66. A h m e d E fe n d i: Mft-zde. 1774 y lnda, Osmanl-Rus sava sra snda Ordu Kads. S. 21. A h m ed P aa: III. Murad devri Sadr- a'zamlanndan. Rstem P aann da damad. S. 56. A h m ed P aa : Gedik. Ftih devrinde vezr-i azam idi. S. 55. A h m ed P aa : Hfz. IV. Murad dev ri vezr-i azam. S. 58. 62. A h m e d P aa : H ersek-zde. II. Bayezid devri vezr-i azam. S. 55. 61. A h m ed (A a ) Paa: Hezargrd. Eri-boyun. Tiryaki. Turnac-zde. Sansuncu olmas. S. 30. Kul-kethdas olmas. S. 32. Azli ve n cirli kyne gnderilmesi gere kirken, gizlice Paa-kapsna gtrlp, yenieri A as olmas. S. 36. Vezret e tu verilp. A al ibka edildii in AaP aa olmas ve Trhala ile ihrc. S. 46. A h m ed P aa : Hezr-pre. Sultan b rahim devri Sadr- azam. S. 58.

Mukabelecisi. 18 Mart 1774 tri hinde, Ruslarla barg grmele ri itin Bkre'e g-ndermesi. S. 14. R usyadan stanbula dnme si. S. 37. A bdlvhid E fe n d i: ' eyhl-islm, Yeniehirli Abdullah Efendinin olu. stanbul Kads olmas. S. 46. A bdrrahim E fe n d i: Sultan brahim devrinin son eyhl-islm. S. 64. A bdrrahim E fe n d i: Mente-zde. III. Ahmed zamannda eyhlislm olur. S. 65. AbdrressaJc E fe n d i: Resl-kttab. 1774 ylnda, Osmanl-Rus sava nda, Tuna boyunda, orduda Ba-bug olmas ve savalara ka tlmas. S. 3. 6. 7. 8. 9. 10. Mrahhas olmas. S. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 41. 44. 46. A b d rre zza k E fe n d i: Msrdan, s tanbul'a gelmesi. S. 37. 42. Defter-em netinin tevcihi. S. 43. A b d s s e l m : Sabk avu-balardan. 11 Eyll 1775de lm. 3. 33. 74. A ce m : S. 29. 37. 45. 48. A ce m h : S. 48. A a -k a p s t: Yenieri A asnn bu lunduu dire. S. 34. 43. A a -k a p s K tib i: S. 77. A a-P aa : Yenieri A alan, A al muhafaza etmek artUe, vezret rtbesini dahi kazanrlarsa, ken dilerine A a-Paa denilmektedir. S. 46. A a -P a a : Bak, Mehmed Paa. Y e en. A h ish a (AhsU a) : Kafkaslarn g ney batsnda. ldr gl kuze yinde. S. 23. 37. 75. A h is d e : Bak, Hseyin Efendi. A h m ed bn. Sleym an : Keml Paazde. eyhl-islm. S. 63.

 e m d n - z A d b

S l e y m a n

e f e n d i t a r h

85

79. A h m ed P asa : Kalayl-koz. III. Ahmed devri sadr- azamlarmdan. S. 59. A h m ed P a a : Kara. Knn Sley man devri Vezr-i azam olup, Rstem Paanm kardeidir. S. 56. A h m ed P a a : Melek. IV. Mehmed devri Vezr-i azam. S. 58. Ahmed Paa ; Nianc. Kavanoz. IH. Ahmed devri Sadr- azam. S. 59. Ahmed Paa: Tarhoncu. IV. Mehmed devri Vezr-i azam. S. 58. A h m ed P a a : Yekgem. Hac. I. Mahmud devri Vezr-i azam. S. 60. A h m ed N a zif elebi E fe n d i: Bak, N azif Ahmed Efendi. Selim Agazde. A h m ed e m s d d in : Molla Grni. Hicri 885 (1480) ylnda Meiha ta geer. S. 62. A h m ed V sf E fe n d i: Hcegndan. 1774 senesi Osmanl-Rus sava srasnda, mtreke grgmelerl dolaysile, Ruslardan vezr-i a zam Muhsin-zde Mehmed Paaya mektub getirm esi S. 18. ATc-deniz : S. 14. A h k ; Dou Ak-deniz shilleri ze rinde ve Beyrutun gneyinde, eski bir Osmanl ehriydi. S. 33. A k -k irm a n : Tuna nehrinin kuzeyin de ve Turla (Dniester) nehrinin Kara-denize dkld mahlde, eski bir Osmanl gehri ve kalas. Hlen Rusya smrlar indedir. S. 26.
Ak M ahm ud-zdde : Bak, Mehmed Zeynel-bidin el-Hseyni. A leddin AU P aa ; Osmanl Pdi h Orhan B eyin kardeidir ve ilk vezr. S. 55. 61. 78.

A la y - k k : stanbulda, Dvnyolunda. S. 4. A la y -k k : umnu kasabas kenarmda. S. 7. A lexsan : Tiflis Han. 12 Aralk 1776 trihinde, Osmanl Devleti ile muhberesi. S. 45. A l-i Osm an : Osman Oullar hnedan. S. 20. 30. 41. 54. A li A a : Kara. Ba-avu olmas. S. 30. A li A a : Yeen. Ordu Kassab-bas: Sil'hdar A al verilm esi ve serveti ok olduu in tula Kars Cnibi Ser-askerliine gn derilmesi. S. 3. A li B ey : Bostanc-ba. S. 76. A li B ey : Kara smail Paa-zde. Haseki-A a olmas. S. 33. Bostancba olmas. S. 48. A li B ey : Msrda, devlete kar isyn eden beylerden biri. S. 33. A li B ey K a r y e s i; stanbulda, Kdhne semtinde. S. 33. AU E fe n d i: Bamakc-zde. Seyyid. III. Ahmed devri eyhl-islm. S. 65. 67. 81. A li E fe n d i: atalcal. Hicri 1084 (1673) ylmda meihat makmm 13 sene igal eder. S. 64. 65. 67. A li P aa : Arabac. II. Ahmed zam a n Sadr- azam. S. 59. A li P aa ; Bykl. Tevki. Silhdar. S'. 79. AU (A a ) Paa : atalcal. Moradaki hizmetlerine karglk, sadr- azam tarafndan tu verilme. si. S. 19. A li P aa : Canikli. Kars Ser-askeri. S. 48. A li P a a : elebi, n . Osman devri Vezr-i azam. S. 57. A li P aa : orlulu, m . Ahmed devri Sadr- a zam. S. 60. A li Paa : Dastn. 1774 ymda Ba-

86

M. M NR AKTEPE A rabac AH P aa : Bak, A li Paga. Arabac. A r z -o d a s ; Saray- hmyn (Topkap Saray)nda, Bbs-saadenin i ksmnda bulunan merasim salonu. S. 34. A st n e ; stanbul. S. 4. 5. 8. 10. 11. 13. 14. 17. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 27. 28. 29. 31. 33. 34. 37. 38. 42. 46. 47. 48. 50. 69. 70. st n e D e fte rd a r: S. 5. A t B e y : Silhdar Ktibi, Reslkttab A'bdrrezzak Efendi ile birlikde, 1774 ylnda, OsmanlRus bar grmelerine katl mas. S. 19. 20. 21. A t u lla h (M ehm ed) E fe n d i: III. Ah med devri eyh'l-Islm. S. 65. tf-z d e : Bak, mer Efendi. A t- m e y d a n ; stanbulda, Sultan Ah med ve A yasofya Cmileri nn de bulunan meydan. S. 29. A y a so fy a Cmii : stanbulda. S. 14. 15. A y a s P aa ; Knn Sleyman devri Sadr- azam. S. 56. A y a zm a K aps ; stanbulda, Saray- hmynda bulunan kaplardan biri. S. 50. A y d n ; Bat Anadoluda, zmirin g ney dousunda il merkezi. S. 31. A y d n M uhasslU t: S. 30. A y e S u ltan : I. Abdlhamidin kz. Doumu 16 Temmuz 1774 ve el li drt gn sonra lm. S. 49. 77. A z is E fe n d i: Bak, Mehmed Aziz Efendi. Subhi-zde.

zarck blgesi Ser-askeri olmas. S. 6. 7. Kozluca savalarna k a tlmas. S. 9. 10. 12. 23. 25. A li P aa : Dmad. ehid. znikli. III. Ahmed devrinde Vezr-i azam idi. S. 60. A li P aa : Defterdar. Srmeli. II. Ah med zamam Sadr- a zam. S. 59. 79. AH P aa : Hac. Merzifonlu. II. A h med devri Sadr- azam. S. 59. 79. A li P aa : Hadm. II. Bayezid devri Vezr-i azam. S. 55. 56. 62. A li Paa : Hazinedar. Grc. hin I. Abdlhamid devri Sadr- aza m. S. 62. A li P aa : Hekim-ba zde. I. Mah mud devri Sadr- azami. S. 60 61. A li P aa : Kara Halil Paganm olu dur. Kazaskerlikden vezirlie ge tirUdi. S. 55. 79. A li P aa : Kemanke. Kara. IV. Murad devri Sadr- azam. S. 58. AU P aa : Moldovanc. m . Mustafa devri Sadr- azam. S. 01. A li Paa : Semiz. Knn devri Sadr- azamlarmdan. S. 58. A li Paa ; hin. I. Abdlhamid dev ri Vezr-i azam. S. 80. A li P aa : Yavuz. I. Ahmed devri Vezr-1 azam. S. 57. A li C e m li: Zenbilli. eyhl-islm. S. 63. AU M olla E fe n d i: lm yeeni. Ana dolu Kazaskeri. S. 38. 45. A ltu n c u M usta fa A a : Bak, Mustafa A a. Altuncu. A m ca-sde H seyin Paa : Bak, H seyin Paa. Amca-zde. m e d c i: S. 46. A nadolu : S. 14. 77. A nadolu K a z a s k e r i: S. 39. 67. A ra b ; S. 29.

B a b a -d a : Dobruca blgesinde, Tu na Nehri D eltasnm gney ks mnda, OsmanlI ordularna k lak olan bir kasaba ve sahra. S. 6. 13. 14. 26. 27.

EMDN-ZDE SLEYMAN EFE N D T A R iH l Bb-- s f : Sadret diresi. S. 21. 44. Bb- hm yn : Saray- hmynun, Sultan Ahmed meydanna alan birinci kaps. S. 50. B a d a d : Osmanl Imparatorluunun, Dicle nehri zerinde ve ran snrlar boyunda serhad ehri. Hlen Irak hkmeti merkezi. S. 33. 34. 35. 38. 45. 48. Badad K a p -K e th d a s: S. 48. Badad P a a s : S. 48. B ahriye y a l s : stanbulda, Hli sahili zerinde. S. 37. 38. B a hy M ehm ed E fe n d i: IV. Mehmed devri eyhl-islm. S. 64. 67. 80. 81. B a h e -k a p s: stanbulda, Sirkeci ile Emn-n arasnda bir sem t ad. S. 36. 51. B ahr-i siyah ; Bak, Kara-deniz. B aht-G iray S u lta n : Kirini Giray-zde. Maksud Girayn Krm Han, l srasnda, Knm.da Kalgay idi. Kozluca savalarna katlma s. S. 8. Ballc-hne : Saray- hmyna it bir bina olup, vzeradan bz kimselerin habs edildii mahldir. S. 45. Bl-sde Bak, M ustafa Efendi. B a lka n : Tuna Nehrinin gneyi ve bugnki Bulgaristann dou ks m kast edUiyor. S. 8. 10. 22. 26. 27. B alta : Bender ehrinin kuzeyinde ve Turla (Dniester) nehrinin dou sunda, Osmanl-Rus snr ze rinde bir kasaba. S. 16. 17. B altac M ehm ed Paa : Bak, Mehmed Paa. Baltac. B alyos : S. 35. Barbaros H ayreddin P aa : S. 73. B asra .- Basra krfezi nihayetinde ve Dicle ile Frat nehirleri zerinde

87

bir ehir olup, hlen Irak devle tine baldr. S. 37. 39. 45. 48. B a-bu : S. 6. 10. Ba-Jjak K ulu : S. 39. BamaTic-zde : Bak, Abdullah Efen di. Seyyid. B am akc-zde : Bak, Ali Efendi. Seyyid. B a-M u h seb eci: S. 19. 36. B a tta l B ey ; 1774 trihinde Pazarck blgesi Ser-askeri olan Dastn A li Paa maiyyetinde, 300 ki i ile Osmanl-Rus savam a ka tlan bir kahraman. S. 7. B a tta l Bey-gde : 1774 senesi Hazi ran aynda, Kozlucada Osmanl-Rus harbine katlmas. S. 7. B ayesid H n : Yldrm. Sultan Murad I. nin olu. S. 52. 78. B ayezid -i s n i ; Ftih Sultan Mehmedin olu. Osmanl Padiah. S. 53. B a yra m Paa : IV . Murad devri Vezr-i azam. S. 58. B azarck (P azarck) : Dobruca bl. gesinde, umnu le Hrsova arasmda eski bir Osmanl kasabas dr. S. 6. 23. 26. B e lg r a d : Osmanllarm Rumelinde, Tuna ile Sava nehirlerinin bir letii yerde, en mhim kala ve serhad ehirlerinden biri. Hlen Yugoslavyann ba ehri. S. 14. B ender : Dniester nehri zerinde ve Osmanllarm vaktile Rusya s nrlar boylarnda bulunan m e hur ka^^a ve sancak merkezi olup, hlen Rusya snrlar iin dedir. S. 24. 26. 49. 77. B eikta : stanbulda, Boaz-iinde kaza merkezi. S. 8. 30. B e y k o z : stanbulda, Boaz-iinin Anadolu yakasmda kaza m erke zi. S. 31. 37. 39. B ey lik ci : S. 19. 23. 46.

88

M. MNR AKTEPE Cerrah M ehm ed P aa : Bak, Mehmed Paa. C evhirci O ullar y a ls : stanbul da, Tophne iskelesinde. S. 33. C evdet E fe n d i: Rumeli Kazaskeri Mehmed Mura'd Efendinin enidesi ve zmir Kads. Tezkireci olmas. S. 48. C e s y ir ; A frikann kuzeyinde ve Ak-deniz slili zerinde, bir Os manlI ehir ve liman idi. Hlen bamsz bir devlettir. S. 32. 33. 73. Cgala-zde : Bak, Sinan Paa. C ih a n g ir ; stanbulda, Tophne ile Kabata arasmda bir semt. S. 79.

B a ^ s z is ta n : stanbul'da, Kapalarda. S. 42. B y k l A li Paa : Bak, Ali Paa. B ykl. B y k l M usta fa P aa : Bak, Mustafa Paa. Bykl. Bodan : Tuna Nehrl'nin kuzeyinde, Prut Nehri ile Karpat dalan arasnda kalan, arazi zerinde, OsmanlI Imparatorluuna bal bir Voyvodalk. S. 13. 20. 26. 50. 74. Bodan B e y i : S. 50. Bodan V o y v o d a s: S. 49. 50. 77. B o sn a lI: S. 7. B o sta n c -b a : S. 33. 48. 76. Bostan-zde : Bak, Meluned Efendi. B o n a k : S. 7. B oynu-eri M ehm ed Paa; Bak, Mehmed Paga, Boynu-egri. B uhr e rif : S. 5. B urgos iftli i: Trakyada, Devlet Giraym ikmet ettii iftlik. S. 48. B u r s a : Osmanl imparatorluunun ilk merkezi olan meghur ehir. S. 44. 48. B kre : Bugnki Romanya Cumhuriyetinin merkezi. S. 5. 14. 19. B yk-dere : stanbulda, Boaz-iinin Rumeli yakasnda sayfiye yeri bir kasaba. S. 33. B y k M ir-i hr : S. 6. 28. 48. B y k B z-nm e ; S. 28. 32.

Canm-H oca-zde : Bak, Mustafa Bey. Canikli A li P aa : Bak, A li Paga Canikli. Kars Ser-askeri. Cebeci : S. 7, 50. C ebeci-ha: S. 31, 43. Cebe-hne : Cebeci Oca. S. 9. 35.

alk K a v a k : Balkanlarda, gumnu civarnda bir semt ad. S. 22. atalcal A li A a : Bak, A li Aa. avu~ba S. 5. 31. 33. 34. 36. 39* 50. 76. avular D u c s : S. 46. avuan K tibi : S. 46. ekm ece-i s a g r : Bak, Kiisk-ekmece. elebi A li P aa ; Bak, AH Paga. e lebi. elebi-zde ; Bak, smail Asm Efen di. engel K .a p w : umnu etrafndaki kala kaplarndan birinin ad. S. 9. erke ; S. 41. erke H aan P aa,: Bak, Haan Pa a. erke M ehm ed Paa ; Bak, Mehmed Paa. erke. Mir-i hur. erke M ehm ed Paa: Bak, Mehmed Paa. erke Sadr- azam. erke P aa : Bak, Haan Paa, er ke. ra a n -ya ls; S. 31. ivi-zde : Bak, Mehmed Efendi.

EM DAN-ZADE SLEYMAN E F E N D TARH ivi-sde : Bak, eyh Mehmed Efen di. orlulu A li Paa: Bak, Ali Paa. or lulu.

89

D
Bahh-zde^r Bak, Mehmed Efendi. Dabb-zde. D astan : Kafkas dalarnn kuzey dousu, Hazar Denlzinin kuzey bat kylar. S. 6. D astn A li P aa : Bak, A li Paga. Dastn. D astn P aa : Bak, Ali Paga. D altaban M usta fa P aa; Bak, Mus tafa Paa. Daltaban. D m ad A li P aa : Bak, Ali Paa. Damad. D m ad H aan P aa : Bak, Haan P a a. Dmad. D am ad brahim P aa : Bak, brahim Paa. Dmad. Nevehirli. D m ad-sde : Bak, Eblhayr Ahmed Efendi. D m ad-sde : Bak, Feyzullah Efendi. D m ad-zde : Bak, Mehmed Murad Efendi. Drende : Orta Anadoluda Malatya nn bir kazas. S. 38. 45. D rendeli M ehm ed P aa : Bak, Meh med (Efendi) Paa. Drendeli. D avud Paa: II. Bayezid devri Sadr- azam. S. 55. D avud P a a ; I. Mustafa zamanmda Sadr- azam. S. 57. D avud P a a : stanbulda. Topkap surlar dmda, Davut Paa klasmm bulunduu saha. S. 29. D avud Paa S a r a y : stanbulda, Topkap surlar dnda. S. 29. D efterdar : S. 3. 5, 6. 9. 12. 28. 31. 36. 37. 38. D efterdar A li P aa : Bak, A li Paa. Defterdar.

D efterda r is k e le s i: stanbul'da, Halide ve Eyyb iskelesine yakn bir yerde. S. 29. D e fte r -e m n e ti: S. 43. D e rb e n d : Balkanlarda yni Bulga ristann merkezi yerinde geit mahlll bir mevki. S. 23, D ervi P aa : I. Ahmed devri Sadr- azam. S. 57. D ervi (E fen d i) P a a : Defterdar. 1774 ylnda, Osmanl-Rus sava esnasmda Tuna boylarmda bu lunmas. S. 6. 9. Ordunun m himmtm salam as. S. 12 Vezr-Kethdalmdan Sadr- a zam la getirilm esi. S. 31. 33. 34 35. 36. Azli. S. 38. 43. 44. Gelibo luya srlmesi. S. 45. 61. 74. D ervi M ehm ed E fe n d i : Ba defter dar olmas. S. 30. D ervi M ehm ed F a a : IV. Mehmed zaman Sadr- azam. S. 58. 79, D erya K a p d n : S. 33. D evlet G iray : Krm Han. S. 30. 47. Sadr- azamn ziyafeti ve sk dar Sultaniyeden Burgos iftli ine gnderilmesi. S. 48. D evlet-i aliyye : Osmanl mparator luu. S. 14. 20. 21. 27. 33. 42. 47. 50. D evlet-i O sm aniye : S. 45. 51. 67. D ilver P a a : II. Osman devri Sadr- azamlarndan. S. 57. D lvn- h m yu n : S. 34. 38. D ivn T e rc m a n : S. 14. D ivn-yolu : stanbulun mehur cad desi. S. 29. D ivitdr M ehm ed P aa : Bak, Meh med Paa. Divitdr. D iy a r b a k r : Gney Dou Anadolu da il merkezi. S. 38. D o lm a b a h e; stanbulda, Boaziginde. Kabata le Beikta arasm da bir semt. S. 30. 31. 47.

90

M. lTNR AKTEPE de iki defa eyhl-islm olmu tur. S. 63. 67. 81. E db E fe n d i: Rumeli Kazaskeri Dmad-zde Mehmed Murad Efendinin Kethdas. Bilhire Mri Ktibi oldu. S. 48. E d im e : Rumelide, Osmanl Imparatorlu fu nun ikinci ba ehri. Bu gn ise serhad vilyetimizdir. S. 3. 28. 48. 52. E d im e P y e s t: S. 4. E fdl-zde ; Bak, Hamd'd-din. E f l a k : Tuna Nehrinin kuzeyi ile Transilvanya Alpleri arasnda kalan ve dofudan Dobruca, ba tdaki Srbistan ile evrili bulu nan arazi zerinde, Osmanl mparatorlufuna bal bir VoyvodaUk. S. 13. 20. 26. E ri-boyun A bdullah P aa: Bak, Ab dullah Paa. Eri-boyun. E ri-b o yu n A h m ed P aa : Bak, Ah m ed (A a) Paa. Turnac-zde. E lm a s M ehm ed P aa : Bak, Mehmed Paa. Elmas. E m in E fen d i; Slih-zde Efendi. Topkap. Rum-eli Kazaskerliin den, eyhl-islm olmas. S. 32. 33. Azli. S. 37. 38. 43. Bursada veft. S. 44. 67. 73. E m in P aa : Abdl-celil-zde. Rusya esaretinden dnde, sadr- azam ' Dervi Paa tarafmdan kendisi ne Beykozda ziyafet verilmesi. S. 31. E m in P a a : Yalkc-zde. III. Mus tafa zamannda Sadr- azam. S. 61. E m n -i ehir ; Bak, ehremini. E m ir m a m : Zileli. Pdihm ikinci imamlndan azl olunmas. S. 30. E ndern- H m y n : S. 39. 42. E rm en i S leym a n P aa ; Bak, Sley man Paa. MalatyalI. Ermeni.

D omali (D om ani) d a : Bursa ve negln gneyinde. S. 46. D urali Paa-zde : Bak, Said Bey. D urinbuk : R usyann gney batsn da ve Lehistan snrlar civarn da bir kasaba olup, II. Katerinaya kar isyan eden Kazaklarn reisi, Sgaef tarafndan igal edilmesi. S. 26. D bro-Venedik (D ubrovnik = R agusa) : Bugnki Yugoslavyann Adriyatik denizi kylarnda. S.
20.

D rr E fe n d i: Res Kisedar. 18 Mart 1774 trihinde, Ruslarla bar g rmeleri in Bkree gnderil mesi. S. 14. D rr M ehm ed E fe n d i: I. Mahmudn eyhl-islmlarndan. S. 66. D rr-zde M usta fa E fe n d i: Bak, M ustafa Efendi.

Ebe-gde : Bak, Abdullah Efendi. Eb E y y b l-E nsr T r b e s i: stan bulda, Eyyb kazasnda. S. 28. E b ts h a k E fen d i zde : Bak, Ishak Efendi. E b -lsh a k E fe n d i zde : Bak, Meh med E sad Efendi. E b-Satd-zde : Bak, Feyzullah Efendi. E b -Said M ehm ed E fe n d i: E sad Efendi-zde. Sultan brahim ve IV. Mehmed zamannda defa eyhl-islm olur. S. 64. 67. 81. E b s-suu d H oca e le b i: Knni S leyman, II. Selim ve . Murad devirleri eyhl-islm. S. 63. E bl-hayr A h m ed E fe n d i; Dmadzde. I. Mahmud devrinde ey hl-islm. S. 66. E bl-m eym in M ustafa E fe n d i : III. Mehmed ve I. Ahmed devirlerin

EM DN-ZDE SLEYMAN EFE N D TARlH E H u ru l G si: OsmanlI Devleti'nin kurucusu Sultan Osmann baba s. S. 52. E rzu ru m : Dou Anadoluda il mer kezi. S. 45. E s ad E fen d i bn. S a deddin : I. Ahmed ve Sultan Mustafa ile H Osman v% ' IV. Murad zamannda iki defa eyhl-islm olur. S. 63. 64. 67. E sad E fendi-zde ; Bak, erf Mehmed Efendi. E s ad M olla E fe n d i; Abdullah Vassaf Efendi-zde. Resl-ulem. eyhl-islm olmas. S. 37. 44. 45. Shil-hnesinde, sadr- azam ile Kazasker efendilerin ve dier memurlarn, Rusya m eselesini grmeleri. S. 49. 51. 67. 81. E s k i-C m i; Edirne Cmilernden olup, hazresine, sadr- azam Muhsin-zde Mehmed Paa, Karn-bddan getirilerek, ikinci defa gmlmtr. S. 28. E ski-S a ra y ; stanbulda Sultan Byezid meydannda. S. 43. E ref-zde ; Bursada. S. 44. E y b : stanbulda, Hlim nihye tinde kaza merkezi. S. 37. 38.

91

(Efendi) Paa. Drendeli. Feld M arel : Bak, Romanzov. Rus mareali. F erhad P a a : III. Murad devri Sadr- azamlarndan. S. 56. 62. F eyzu lla h A a ; Abaza Hazinedar ki tu verilerek, Tutrakan mu hafz olmas. S. 17. F eyzullah E fe n d i: Dmad-zde. III Osman zamannda iki defa ey hl-islm olur. S. 66. 67. 81. F eyzu lla h E fe n d i: Eb-Sad-zde II. Ahmed devrinde iki defa eyhl-islm olur. S. 65. 67. 81 F eyzullah E fen d i: Krm Kazaskeri stanbula gelmesi. S. 30. 76. F eyzullah E fe n d i; Seyyid. II. Sley man ve II. Mustafa devrinde iki d e fa eyhl-islm olur. S. 65 67. 81. F eyzullah E fendi-zde : Bak, Muta fa Efendi. Seyyid. F oka n (F okani) : Tuna Nehri del tasm a yakn. Kalas ehri kuze yinde ve Karpat dalar ile Siret nehri arasmda bulunan bir ehir dir. S. 15. F orta ; 1774 senesi, Osmanl-Rus sa va sonunda yaplacak grme mahUi. S. 19.

G
Fas : A frikanm kuzey batsmda ve Ak-deniz ile Atlas Okyanusu zerinde bulunan, bir devlet. S. 32. F tih Sultan M ehm ed : Bak, Meh med II. F a y y u m : Msrda, Kahire ehrinin gneyinde ve Nil nehri zerinde bir kaza merkezi. S. 38. 39. F zl A h m ed Pa^a; Kprl zde. IV. Mehmed devri vezir-i azam. S. 59. F zl M ehm ed Pa^a : Bak, Mehmed Galata ; stanbulun Beyolu yakas. S. 11. Gz H dvendigr; Bak, Murad Hn. S. 5J1. G edik A h m ed Paa : Bak, Ahmed Paga. Gedik. Gelibolu : anak-kala Boaznm ku zeyinde ve Avrupa shili zerin de, kaza merkezi. S. 32. 36. 45. 46. G em -alm az B l k -b a ; 1774 yl Osmanl-Rus sava srasmda, d

92

M. M NR AKTEPE H fz M uham m ed : I. Abdlhamidin bag-imam. Edirne ve Mekke pyeleriBin verilmesi. S. 4. H ali : stanbulda. S. 47. Halil A a : Bostanc-bag. A zl fidUmesi. S. 33. Halil A a : stanbul Gmrk Emni. Tenkil edUmesi. S. 31. H alil E fe n d i: Mardini eyh. Lleli Cmiinde Seltin vaizi. S. 75. Halil E fe n d i: Seyyid. Ocak Ktibi. Limni A dasna srlmesi. S. 49. Halil P aa : III. Ahmed zamannda ve 2 r-i a zam. S. 60. H alil P aa : enderi ilesinden bra him Paganm oludur. Vezirlik etmitir. S. 55. H alil P a^a ; ivaz Mehmed Paga za de. III. Osman devri vezr-i azam. S. 61. 79. Halil P a a : Kayseri. I. M ustafa ve II. Osman devri Sadr- azamlarmdan. S. 57. 62. H alil H am d P a a : I. Abdlhamld devri vezr-i a zarm. S. 62. 80. H lisa Osman E fe n d i: I. Mahmud devri Vezr-i azam Kethdas. S. 46. H m id E fe n d i: ivl-zde damad. III. Murad devri eyhl-ilm, S. 63. H am dd - d in : Efdl-zde. Hicr 901 (1495/96) senesinde fetv maka mn igal eder. S. 62. H a m za Paa : Ktib. Tevk. (Hamza Hmid) Paga. III. Mustafa devri Vezr-i azam. S. 61. H am za Paa : Silhdar. (Mahir Ham za Paga). III. Mustafa devri ve zr-i azam. S. 61. 79. H an ef M ehm ed E fe n d i; XVII. yz yln ikinci yansnda eyhl-islm. S. 64. H a rem -K e th d a s: S. 77. H aan A a : Silhdar A a kardei.

man g-zetlemek zere, Kozlucadan Hac-ogluna gnderilme si ve lm. S. 7. G om ancof ) : 1774 senesin de, umnuyu muhasara eden Rus generali. S. 23. 24. 27. G l-hne: stanbulda, Saray- h myn civrmda bahe. S. 43. G m rk ; stanbul'da Emn-n ci vrmda bir dire. S. 40. G m rk E m n i; S. 31. 37. G rcistan : Kafkas dalarnn gney bats, Kura nehri vderi. S. 14. G rc : S. 20. 41. Grc M ehm ed P aa : Bak, Mehmed Paa. Grc. Mustafa I. devri. Grc M ehm ed Pa^a ; Bak, Mehmed Paa. Grc. IV. Mehmed devri.

H ac A li P aa : Bak, A li Paga. Hac. Merzifonlu. H ac H asan-zde : ilk Anadolu Kaz askeri. S. 67. Hac-olu [P azar] : Dobric. Dobruca blgesinin gneyinde ve Varna limanmm kuzeyinde olup, hlen Bulgaristanda kalan eski bir Os manlI ehridir. S. 7. 31. H adm A li P aa : Bak, A li Paga. Ha dm. H adm H aan P aa : Bak, Haan P a ga. H adm Sinan P aa : Bak, Sinan P a ga. Hadm. H adm Sleym an P a a ; Knn S leyman devri Sadr- a zam. S. 56. H adice Sulta n : Osmanl pdigh I. Abdlhamidin, 12 Ocak 1776da dnyaya gelen kz. S. 34. 8 Ka sm 1776da lm. S. 37. 43. H fz A h m ed Paa : Bak, Ahmed P a a. Hafz.

EMDN-ZDE SLEYMAN EFE N D TARH Hnkr Kapclar Kethdas ol mas. S. 48. H aan E fe n d i: Pepeyi. Malikne Ha lfesi. 1776da, Rec Efendi ye rine Defterdar olmas. 37. 39. H aan P aa ; erke. 1774de Kozlucadaki Osmanl-Rus sava sra snda, Gem-almaz Blk-bag ile birlikte, Hac-oluna dman gzetlem eye gnderilmesi. S. 7. Dier savalar. S. 9. 10. Bir tug: daha verilerek tulu olmas. S. 12. 23. H aan P aa: Dmad. Morali, m . Ahmed zaman sadr- azamlarmdan. S. 59. H aan P a a : Gizi. Cezayirli. Mr Kalyonlar ile Akkya gitmesi. S. 33. stanbulda, Tersane Bag:esinde Rus elsiaine ziyafet ver mesi. S. 37. Tersnedeki kavgay basdrmas. S. 38. Mardinli eyh Mehmed Efendi ile mcers. S. 42. Zhir merin oullarndan birini kati ve ikisini stanbula getirmesi. S. 42. 46. 80. H aan P a a : Hadm. III. Mehmed devri Vezr-i azamlarmdan. S. 57. H aan P a a : Meyt. Cenaze. Keth da. erke. III. Selim devri Ve zr-i azam. S. 80. H aan P a a ; Ruscuklu. m . Selim devri Sadr- azam. S. 80. H aan P aa : Seyyid. Kara-hisr. I. Mahmud zaman Sadr- azam. S. 60. H aan P aa : Yemii. III. Mehmed devri Sadr- azam. S. 57. H aan Paa-sde E fe n d i: Bak, Said Efendi. H aan Can : eyhl-islm Hoca Sadeddin Efendinin babas. S. 63. H a seki-A a ; S. 33. 48. Hasib ; Dmad-zde. Rumeli Kazasr

93

keri Mehmed Murad Efendinin Mektubcu ve Kethdas. S. 49. H atib-zde A h m ed A a ; Bak, Ahmed Aa. Hatib-zde. H a v u z lu -k k ; stanbulda, Davud Paa Saray iinde bir mahl. S. 29. H ayti-zde : Bak, Mehmed Emn Efendi. H ayreddin P aa : Kara Hal enderi. lk OsmanlI vezirlerinden. S. 55. H ayri E fe n d i: Beylikci. Resl-kttab Abdrrezzak Efendi Ue bera ber, 1774 senesinde, Osmanl-Rus bar grmelerinde, Vekyi Ktibi olarak bulunmas. S. 19. H azinedar : S. 77. H azinedar A li P aa : Bak, A li Paa. Hazinedar, H azret-i H dlid T r b e s i: stanbulda, Eyyb Sultandadr. S. 3. 28. 73. H elcim -ba : S. 46. H ekim -ba zde A li P aa : Bak, Ali Paa. Hekim-ba zde.. H ersek-zde : Bak, Ahmed Paa. H ezargrdi : Bak, Ahmed (A a) P a a. Turnac-zde. H trka -i erife o d a s : Saray- hmyunun Harem ksmnda, kutsal eyalarn bulunduu dire. S. 29. H tztr B ey : stanbulun fethinde ka d olup, bhire kadlna fetv ilve edmitir. S. 62. 67, H ind : Hindistan. S. 46. 76. H irsova (Hrsova) ; Dobrucann ba tsnda ve Tuna nehrinin sa sa hilinde, geid m ahalli bir kasa ba. S. 5. 6. 7. 23. 25. 26. H oca-B ey : Bak, Odesa. Hoca Sadeddin E fe n d i bn. Haan Can. m . Mehmed devri eyhlislam. S. 63. 80. H oca-zde : Bak, Mehmed Efendi. Hoca-zde : Bak, Mesud Efendi.

94

M. MNR AKTEPE vezr-kethdas olmas. S. 31. Azli. S. 34. Surre-emni ta yini. S. 46. Kars Seraskeri Canikli AH Pagann yanma gnderilmesi. S. 48. brahim B e y e fe n d i: Hac. Mir. vaz Paa-zde. eyhl-islm olmas ve azli. S. 3. 30. 31. 67. 73. brahim B eyefen d i y a h s : stanbul da, Beiktada. S. 31. brahim P aa : Bosnah. III. Mehmed devri Sadr- azam, defa sa drete getirilmitir. S. 57. 61. brahim P a a : Dmad. Nevehirli. III. Ahmedin Vezr-i azam. S. 60. 61. brahim P a a : Halil P aa oludur. Hicri 903 (1497/98) ylnda Sadr- azam olmutur. S. 55. brahim P a a : Hoca-. III. Ahmed devri Sadr- azamlarmdan. S. 60. 79. brahim P a a : Kaba-kulak. Kara kulak. Kara-hisr. I. Mahmud devri Sadr- azam. S. 60. brahim Paa : Kara. IV. Mehmed devri Sadr- a zam. S. 59. brahim P aa : Kara Halil P aanm oludur. lk Osmanl vezirlerin den. S. 5S. 79. brahim P a a : Makbul. Knn devri vezr-1 azam. S. 56. 79. b r il: Eflk blgesinin dousunda, Kalas ehri gneyinde ve Tuna nehri zerinde bir Osmanl eh ri. Hlen Romanya devleti snr lar dahilindedir. S. 26. Ibir M u sta fa P a a : Bak, Mustafa Paa. Ibir. I - A a s : S. 31. llb a sa n : S. 10. lm y e e n i: Bak, Ali Molla Efendi. Im&m- evvel-i S u lt n : S. 4. m m - sniy-i S u lta n : S. 30.

H otin : Osmanh Imparatorluunun kuzey bat smrlarmda, Lehis tan'n gneyinde, Devlet-i aliyye'nin sancak merkezi bir ehir ve kal-a. S. 26. 27. 40. 49. 77. H n k r K apclar K ethdas: S. 45. 48. H n k r m e z s in le r i: S, 29. H nkr S il h d a r : S. 45. H sam -zde : Bak, Abdurrahman Efendi. H seyin A a : Yirmi-drt. Muhzir ol mas. S. 30. H seyin E fe n d i; Ahi-zde. IV. Muradm son eyhl-islm. 64. H seyin E fe n d i: avular duacs. avuan ktibi olmas. S. 46. H seyin E fen d i: Yekegm. 7 Rebi'lhir 1115 (20 Austos 1703 )de gn eyhl-islm olur. S. 65. H seyin P a a : II. Osman devri Sadr- azam. S. 57. H seyin P aa : Amca-zde. II. Mus tafa devri vezr-1 azam. S. 59. H seyin P aa : Merre. I. Mustafa za man Sadr- azamlarmdaa. S. 57. 62. H srev Paa : BosnalI. IV. Murad devri Vezir-i a zam. S, 58.

Ispanak-zde : Bak, Mustafa Paa. Hfz.

brahim H n : Sultan I. Ahmedin olu. OsmanlI Pdih. S. 54. brahim E fe n d i: Nakbl-eraf. S. 46. 76. brahim E f e n d i : ResI-kttab. 1774 Kk Kaynarca bar gr melerinde grevli. S. 22. brahim E fe n d i: Seyyid. kinci defa

em

DA n - z d e S l e y m a n

e f e n d i t a r h

95

tn c i- k k : stanbulda, Saray- h myn (Topkap S aray)nm Marmara sahilinde olan kkler den biri. S. 25. ncirli K a r y e s i: stanbul-ekmece yolu zerinde ve Bakrky kav a civarnda bulunuyordu. S. 29. 36. ra n : S. 45. I s a k c : Tuna Nehrinin gney sahili zerinde ve nehrin delta ksm na yakm bir yerde, Kalas ile bril kasabalar arasnda, ayni za manda Tuna nehri geidi olan bir kasaba. S. 48. sa k c A n b a r E m in i: S. 48. Isb ir A a : Bak, Mehmed tsblr Aa. sh a k A a B a h e s i: stanbulda, Bofa z-iinin Anadolu yakasnda bulunan Beykozda. S. 39. sh a k E fe n d i: Eb Ishak Efendi-zde. I. Mahmud devrinde eyhlislm olur. S. 66. sh a k E fe n d i: Mollack-zde. Anado lu kazaskeri. S. 39. sh a k E fendi-zde ; Bak, erf Mol la. sh a k P aa : Ftih devri Sadr- azam. S. 55. 62. skender A a-zdde ; Kethda-yeri ol mas. S. 30. s k e r le t: Dvn Tercman. 18 Mart 1774 trihinde, Ruslarla bar g rmeleri in Bkree gnde rilmesi. S. 14. Isl m b o l: stanbul. S. 44. 51. 76. 78. s m a il; Tuna nehrinin kuzeyinde ve delta ksmna yakn olup, KUi ile Kalas ehirleri arasmda, Osman-' llann eski bir serhad ehridir. Hlen Rusya snrlan indedir. S. 26. 48. 49. sm a il A a : stanbul Gmrks. Pdih I. Abdlhamde ziyafe ti. S. 39.

sm ail A a : Sekban-ba. S. 3. Yeni eri A fa s olmas. S. 30. Azli. S. . 32. sm a il A a : Yeniehirli. Moradaki savalarda gsterdii baarlar dan dolay tu verilmesi. S. 17. sm a il E fe n d i (E b -lsh a k) ; III. Ahmedin eyhl-islmlarndan. S. 65. sm ail P aa : Grc. I. Mahmud za mannda vezr-i azam. S. 60. sm a il P aa : Nianc. II. Sleyman zaman Sadr- azam. S. 59. sm ail Paa-sde : Bak, Ali Bey. sm ail Asm Efendi : elebi-zde. XVIII. yz yl Vaka-nvsi ve III. Mustafa devri eyhl-islm. S. 66. sm -g e id i: Tuna nehri zerinde, smail kasabas civarnda. S. 76. 77. sm a il M te v e llisi: Tuna nehri ze rinde bulunan smail ehri m tevellisi. S. 48. sm a il R if B e y e fe n d i: stanbulda alt sene Res vekillii yaptktan sonra. A ustos 1774de Reslkttab olmas. S. 28. Azl ve nefy olunarak, grevinden uzaklat rlmas. S. 37. 38. 40. sp a n ya ; Avrupann gney batsnda bir Ak-deniz lkesi. S. 32. sp ir A a : Bak, Mehmed Isbir Aa. s ta n b u l: S. 3. 31. 38. 47. 80. sta n b u l K a d s : S. 46. 67. stan bu l P A y e s i; S. 15. 37. I s t e k f i : 19 Mart 1776 ylnda, Rus larn stanbula gelen orta eli leri. S. 38. va s H a^ M ehm ed P aa : Bak, Meh med Paa. vaz. Hac. vas: Paa : eyhl-islm Mr bra him Beyefendinln babas. S. 3. 30.

96

M. MNR AKTEPE gneyinde, Bat-Karadenize d klen kk nehir. S. 26. K andiya : Girid A dasnm kuzeyinde olup, bu adann ba ehridir. S. 48. K apdan-paa : S. 46. Kap.: Sadret diresi. S. 30. K ap -terc m u m : S. 49. K a p cla r-b a : S. 38. 39. 45. 48. 49. K apclar K eth d a s ; S. 48. K ara A a-sde : Topcu-balktan azli. S. 32. K ara A h m ed Paa : Bak, Ahmed P a a. K ara A li A a : Bak, A li Aa. Kara. K ara-B ekir-zde : Bak, Ahmed Efen di. K ara elebi-ede: Bak, Abdlaziz Efendi. K a r a -d e n iz: Trkiye, Bulgaristan, Romanya ve Rusya ile evrili bu lunan i deniz. S. 14. 24. 49. 77. K ara H alil e n d e ri: Osmanllarm k devirlerinde yaam devlet adamla rndan. S. 55. 79. K ara B a lil E fendi-zde : Bak, Meh med Sad Efendi. K ara-hisr A h m ed B ey : Bak, Ah med Bey. Karahisr. K ara brahim P a a : Bak, brahim Paa. Kara. K ara sm a il (A a ) P a a ; Haseki A a ve Bostanc-ba olan Ali B eyin babasdr, 1765/66 ylla rnda, Edirne Bostanc-bandan ayrlm, Isakc Anbar Emi ni, smail ehri mtevellisi ol mutu. BUhire tulu vezr oldu. S. 48, K ara sm ail P aa-zde : Bak, Ali Bey, K aram n M ehm ed Paa : Bak, Meh med Paa. Karamn. K ara M ehm ed Paa : Bak, Mehmed Paa. Kara.

vas-zde ; Bak, brahim Beyefendi. s m ir M ollas : S. 48. n se t M ehm ed E fe n d i; ehremnl. Bak, z z e t Mehmed Paa. Sadr- azam. I s s e t M ehm ed P aa : ehremini iken, evvel Kaymakam Silhdar Ab dullah P aanm yerine Kayma kam oldu, 10 Austos 1774 tri hinde de, vefat eden Muhsin-zde Mehmed Paa yerine sadrete getirildi. S. 28. Kayk Ue Kkekm eceye orduyu karlamaya gelmesi. 29. eyhl-islm Ivz Paa-zde brahim Beyefendi ile kavgas. . 30 ve azli ile Aydn Valisi olmas. S. 31. 61. 62. 73. ki defa sadr- azam oldu. S. 80. Iszi Sleym an E fen d i : XVIII. yz yl ortalarnda vaka-nvis idi. S. 51.

K aba-kulak brahim Paa : B ak, b rahim Paa. Kaba-kulak. K abarta: Kafkas dalarnn kuzeyin de, byk ve kk Kabartay arazisi. S. 20. K ad-zde : Bak, Ahmed Efendi. Kadiri E fe n d i (A bdl-kdir elebi) : Hicri 948 (1541-1542) ylnda eyhl-islm olur. S. 63. K adri Aa-s&de : Cebeci-ba. Azli. S. 31. K d-hne : stanbulda mesire yeri. S. 33. 37. 38. K a la fa t M ehm ed P a a : Bak, Meh med Paa. Kalafat. K ala-i cedid : Bak, Yeni-kala. K alayl A h m e d P aa : Bak, Ahmed Paa. Kalayl-koz. K a m S u y u ,; umnu ve Islimiye ha valisinden karak, Varnann

EMDN-ZDE SLEYMAN EFE N D TARH K a r a s u : Tuna nehrinden ayrlan ve Silistre, Hrsova, Main, Babada, Kara-harman, Tola, sakc. Kstence, Balk, Mankalya ile Varna ehirleri havalisini su layan bir nehir. S. 6. K ardran : Trakyada, orlu-Babaeski yolu*- zerinde bir nahiye merkezi. S. 29. K arm -bd : Burgaz krfezinin ku zey batsnda, Aydos-Yanbolu tren yolu zerinde kaza merkezi. Hlen Bulgaristanda. S. 3. 27. 28. 73. K ars : Kuzey dou Anadoluda. S. 5. 48. K a ssa b -b a : S. 3. 5. K aterina II. : XVIII. yz yln kinci yarsnda Rus ariesi. S. 16. 26. 27. 40. 47. K tib H am za P aa ; Bak, Hamza Pa a. Ktib. K a y m a ka m ; S. 3. 4. K a y m a k a m P a a : Rikb- hmyn Kaymakam. S. 28. K a sa k : R usyann gney batsnda, Lehistan snrlar zerinde yaa yan etnik bir zmre. S. 26. 47. K a za sker : S. 20. 55. 77. K efe : Krm yarmadasnn gney dousunda mehur liman ve kala gehri. S. 16. K em l Paa-zde : Bak, Ahmed bn. Sleyman. K em a n ke A li P aa : Bak, A li Paa. Kemanke. K er (K er) : Kara-denizi Azak Denizine balayan boaz ve bu bo azn kuzey batsnda bulunan bir kala ad. S. 20. 21. 24. 47. K e th d a : S. 38. 49. 77. K e th d a -y e ri; S. 30. K ib n s : Anadolunun gneyinde bir ada. Evvelce tm Osmanl Im-

97

paratorluuna bal bir muhassllk idi. S. 40. Kbrs M uhassU : S. 31. Kilburun (K n-hurun) ; Krm ya rmadasnn kuzey batsnda, z nehrinin Kara-denize dkld krfezin gneyinde ve z kalas karsndaki ince burun ve ze rindeki kala. S. 14. 20. 24. 26. 47. K vnm : Kara-denizin kuzeyinde ya nmada. S. 14, 16. 20. 38. 40. 47. 76. K rm Giray : Krm Han S. 17. K rm K a z a s k e r i: S. 30. 47. K r m l: S. 14. 17. 30. 50. K rm T a ta r : S. 13. K rk-b e M u sta fa A a : Bak, Musta fa Aa. Krk-beg. Kzlba : ranllar. S. 39. K z - ta ; stanbul, F tihde bir semt ad. S. 38. 45. K i l i : OsmanlI mparatorluunun eski bir ehir ve kalas. Tuna nehri deltasnn kuzey kanal zerinde ve Kara-denize dklen aza yakn bir mahalde olup, hlen Rusya smrlar iindedir. S. 26. Koca M u sta fa P aa : Bak, Mustafa Paa. Koca. K o s t k i: Kap-tercman. 9.Ekim. 1777 tarihinde Bodan Voyvoda s olmas. S. 49. 50. K ostan ta n ye : stanbul. S. 4. 47. 62. K o u -m e y a n : umnuda bir mahl ad. S. 12. K o z b e k i^ A a : Saray- hmynda bir direnin Aas. S. 44. 45. K ozluca : Karadenizin bat shilinde bulunan Varna limannn batsn da bir kasaba. S. 3. 7. 9. 22. K prl M ehm ed P aa : Bak, Mehmed Paa. Kprl. K prl-zde F zl A h m ed Paa: Bak, Fzl Ahmed Paa.
Forma : 7

98

M. MNR AKTEPE L e h : Lehistan. S. 17. 19. 26. 46. 47. 76. L ig o r : 1774-1777 yllarnda Bodan voyvodas. S. 20. 50. L im n i: Kuzey Ege denizinde bir ada olup, hlen Yunan.istandadr. S. 49. L tfi P a a : Knn Sleyman dev ri Vezr-i azam. S. 56.

Kpriil-^de M usta fa P a ^ a : Bak, Mustafa Paa. Kprl-zde. K yrl-zde N u m an P aa: Bak, Numan Paga. Kprl-zde. K uban ; Kafkas dalarmm kuZ'ey ba tsnda, Kuban nehri boylar. S. 14. ' K u l-K e th d a s: S. 8. 30. 32. 36. K urunlu-m ahzen : stanbulda, Galatada. S. 36. Kuytusu M urad P a a : Bak, Murad Paa. Kuyucu. K u yu cu Sleym an P aa ; Bak, Sley man Paga. Kuyucu. K k-ekm ece ; stanbulun batsn da, Silivri yolu zerinde ve shUde, nahiye merkezi. S. 29. K k-kaynarca : Pazarck, Silistre ve Hrsova arasnda bir kasaba. ' 1774 anlamasnn imzaland ehir. S. 23. 47. K k M r-i ahr : S. 48. K k - s u : stanbul B ofaz-iinde, Anadolu yakasnda mesire yeri. S. 37. 38. 40. K k T eskireci : S. 46. K rd A a : 19 Kasm 1776 trihinde, Isbir A a yerine Cebecl-ba ol mas. S. 43.

M
M beyn-i hm yu n : S. 36. Main : Dobrucanm kuzey batsnda, Tuna nehrinin sa ahili zerin de ve bra Kalas karsnda bir OsmanlI ehri. S. 6. M auka
^y

^ Beiktada, 1775

trihinde m isf ir-hne olarak kullanlan binalar. S. 30. M agrih a s k e r i: S. 33. M ahm ud I. : XVIII. yz yl Osmanl Padiah, n . M ustafanm olu. S. 46. 49. 54. 77. M ahm ud A a : Vezr Vekil-harc. S. 44. M ahm ud E fe n d i ; m am - Sultn. 24 Rebil-hir 1125 (20 Mays 1713 ) de eyhl-islm olur. S. 65. M ahm ud P a a : Ftih devri vezr-1 azam. S. 55. 62. 79. M akbul brahim P aa : Bak, brahim Paa. Makbul. M alikne H a lfe s i: S. 39. M al l-z d e : Bak, Mehmed Efendi. Seyyid. Mall-zde. M a n o la k i: XVIII. yz yln ikinci ya' rsnda, Osmanl Devletinin, Eflak'da bulunan Voyvodas. S. 26. M a r d in : Gney dou Anadoluda il merkezi. S. 37. 42. M ardn ey h : Bak, Mehmed Efendi. M a tb a h -E m n i: S. 32.

Lala M ehm ed P a a : Bak, Mehmed Paa. Lala. Manisal. Lala M ehm ed Paa : Bak, Mehmed Paa. Lala. Bosnal. L leli Cmii ; stanbulda, Lleli semtinde olup, III. M ustafa tara fndan yaptrlmtr. S. 41. 42. L tif : 1775 trihlerinde stanbulda bulunan yahudi dnmelerinden. S. 35. L e fk e li M u sta fa P aa : Bak, Mustafa Paa. Lefkeli.

EMDN-ZDE SLEYMAN EFE N D TARH M ehm ed H n : Sultan Yldrm Bayezldln olu. S. 52. M ehm ed H n- s n : Ftih. Sultaa II. Muradn olu. Osmanl P dih. S. 53. Mehmed, H n- slis : Sultan III. Muradm olu. Osmanh Pdih. S. 53. 78. M ehm ed H n- rbi : Sultan bra himin olu. OsmanlI Padiah. S. 54. M ehm ed : ehzde. I. Abdlhamidin olu. S. 37. 6 Receb 1190 (21 A ustos 1776 ) da doumu. M ehm ed A a : Hac. Kbrs Muhassh. Gmrk Emni olmas. S. 31. M ehm ed A a : Hac. Sadr- azam Dervig Paganm kaym-pederl. avu-ba. S. 31. lm . S. 34. M ehm ed A a : Hac. avu-ba ol mas. S. 39. M ehm ed A a ; Silhdar. S. 3. Sekban-ba olmas. S, 30. M ehm ed A a : Yenlgeri A as ken, Geliboluya srlmesi. S. 32. ikinci defa yenieri A as olma s. S. 46. 76. M ehm ed E fe n d i: Ankarav. XVII. yz y eyhl-islmlarmdan. S. 64. M ehm ed E fe n d i: Bostan zde. III. Murad devrinde eyhl-ilm olur. S. 63. 67. 80. 81. M ehm ed E fe n d i: ivi-zde. III. Mu rad devri eyhl-islm. S. 63. M ehm ed E fe n d i: Dabb-zde. II. Sleyman ve II. Ahmed devirle rinde, iki defa eyhl-islm olur. S. 65. 67. 81. M ehm ed E fe n d i: Esri. IV. Melamed zamanmda eyhl-islm olur. S. 64. M ehm ed E fe n d i: Hoca-zde. III. Mehmed ve I. Ahmed'in eyh'lislmlarmdau. S. 63. 67. 81.

99

M ehm ed E fe n d i: Hnkr SUhdar. S. 45. M ehm ed E fe n d i : Imm- Sultan. II. Mustafa ve III. Ahmed devrinde iki defa eyhl-islm olur. S. 65. 67. 81. M ehm ed E fe n d i: Kapclar-bag. Sadr- azam Kethdas olmas. S. 38. M ehm ed E fe n d i; Seyyid. Mall-zde. III. Murad devri eyhl-islm. S. 63. M ehm ed E fe n d i: Seyyid. Sun-zde. eyhl-islm. S. 64. M ehm ed E fe n d i: eyh, Mardin. eyhliinin kaldrlmas. S. 37. Mardine srlmesi. S. 42. M ehm ed E fe n d i : eyh. Mrz-zde. I. Mahmudm ilk eyhl-islm, S. 65. M ehm ed P aa : Baltac. III. Ahmed devrinin vezr-i azam. S. 59. 62. M ehm ed P aa : Boynu-eri. IV. Meh med devri Vezr-i azamlarndan. S. 59. M ehm ed P aa : Cerrah. III. Mehmed devri Sadr- azam. S. 57. M ehm ed P aa : erke. IV. Murad devri Sadr- azam. S. 58. M ehm ed P a a : erke. Kapclar Kethdas iken, Byk Mr-i hr olmas. S. 48. M ehm ed (E fen d i) P a a : Drendeli. Kapc-ba Aalarndan iken Sadr- a'zam Kethdas ve 5. Ocak.1^77 trihinde de Sadr- azam olmas. S. 38. 45. 48. 49. 50. 61. 78. 79. 80. M ehm ed P a a : Divitdar. stanbullu. I. Mahmud devri Sadr- azam. S. 60. M ehm ed P aa ; Elmas. II. Mustafa devri sadr- azam. S. 59. M ehm ed P a a ; Grc. I. Mustafa

100

M. MNIR AKTEPE3 Mahmud devrinde Sadr- azam. S. 60. M ehm ed P aa : Silhdar. Seyyid. Ka ra Vezr. I. Abdlhamid devri Vezr-i azam. S. 61. 80. M ehm ed Paa: Sofu.' Sultan IV. Meh med devri Vezr-i azam. S. 58. 79. M ehm ed P a a : Sultan-zde. Sultan brahim devri Vezr-i azam. S. 58. 79. M ehm ed Paa : Taban-yass. IV. Murad devri Vezr-i azam. S. 58. M ehm ed P aa : Tavl. Sokullu. Knn. II. Selim ve III. Murad devri Vezr-i azam. S. 56. M ehm ed P a a : Tiryaki. I. Mahmud zamannda vezr-i a zam. S. 60. M ehm ed P aa : Yeen. Antalyal. I. Mahmud devri Sadr- azam. S. 60. 80. " M ehm ed J*aa ; Yeen. A a Paa. Hac. Sansuncu ve Zaarcrlktan Kul-kethdas ve Yenieri Aas oldu. Bilhire vezret tevcih edil diinden, A a Paa denildi. 25 Mays 1774 trihinde, Tuna bo yunda, Osmanl-Rus savalarna Ser-asker olarak katld. S. 5. 6. 7. 8. 10. Ordu Kaymakam olma s. S. 28 ve Aydn Muhassl verilmesi. 30. Sadreti. 61. 62. 79. M ehm ed A s is E fe n d i; Subhi-zde. Ser-etibb olmas. S. 37. Azli. S. 38. 46. M ehm ed E m n E fe n d i: Hayti-zde. Ser-etibb. I. Mahmud devri eyhl-islm. S. 66. M ehm ed E m n E fe n d i; Bak, Emn Efendi. Slih-zde. TopkapU. eyhl-lslm. M ehm ed E sad E fe n d i: Eb-tshak Efendi zde. I. Mahmud devri eyhl-islmlarmdan. S. 66. M ehm ed E sad E fe n d i: Bak, Esad

devri Vezr-i azamlarmdan. S. 57. M ehm ed P aa : Grc. IV. Mehmed devri Sadr- azam. S. 58. M ehm ed P a a : vaz. Hac. I. Mahmud zaman Sadr- azam. S. 60. Tdehmed P aa : Kalafat. I. Abdlhamid devri Sadr- azam. S. 80. M ehm ed P aa : Kara. Dmad. I. Ahmed Devri Sadr- azam. S. 57. 62. M ehm ed P aa : Karamni. Ft dev ri Sadr- a zam. S. 55. M ehm ed Paa. Kprl. IV. Mehmed devri Vezr-i azam. S. 59. M ehm ed P aa : Lala. Bosnal. I. Ahmed devri Vezr-i azam. S. 57. M ehm ed P aa ; Lala. ManisalI. III. Mehmed devri Vezr-i azam. S. 57. 79. M ehm ed Paa : Melek. 5.Nisan.l774de Kaymakamlktan azli. S. 4. m . Selim in Vezr-i azamlarm dan. S. 80. M ehm ed P aa : Muhsin-zde. Sadr- a zam. kinci sadreti dnemi. 1774 senesinde, Osmanl-Rus sa vandaki faaliyetleri. S. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 10. 11. 12. 13. 14. 17. 18. 19. 24. 27. lm. S. 28. 30. 41. 47. 60. 61. 62. M ehm ed P aa ; Nianc. Kayseriyeli. III. Ahmet devri vezr-i azam. S. 60. M ehm ed P a a : Rum. Ftih devri ve zr-i a zamlarmdan. S. 55. 79. M ehm ed P aa : Silhdar. Eski sadr- azamlardan. S. 13. M ehm ed P aa: Silhdar. I. Mahmudn ilk vezr-i a zam. S. 60. M ehm ed P a a : Silhdar. stanbullu dur. III. Osman zaman Sadr- a zam. S. 61. 79. M ehm ed P a a : Silhdar. Seyyid. I.

EMDN-ZDE SLEYMAN EFE N D TARH olla Efendi. Abdullah Vassaf Efendi-zde. M ehm ed Giray : 1637-1638 yllarnda, Krmda isyn eden hanzdelerden. S. 47. M ehm ed Giray : Krm Han Devlet Girayn kardei. stanbul'a gel mesi. S. 30.* 49. 77. M ehm ed sb ir A a : avu-balardan. Cebeei-ba olmas. S. 31. Azli. S. 43. 73. M ehm ed M olla E fe n d i: Seyyid. erf-zde. S. 25. Gurre-i Cmdelhire 1187 (20 Austos 1773)'de eyhl-islm olur. S. 66. M ehm ed M urad E fe n d i: Dmad-zde. Sadr- Rumeli. S. 48. M ehm ed N a h ifi E fe n d i: Beylikci. 1774 ylnda, Kk-kaynarca bar grmelerinde, mkleme ktibi. S. 23. M ehm ed Shib E fe n d i : Pr-zde. Selh-i Muharrem 1158 (4 Mart 1745) de eyhl-islm olur. S. 60, M ehm ed S a id : Subh-zde. S. 75. M ehm ed S a id E fe n d i: avu-ba. S. 31. M ehm ed Sad E fe n d i: Kara HalU Efendi-zde. I. Mahmud devri eyhl-islmlarmdan. S. 66. M ehm ed Sad E fe n d i: Mrz-zde. Seyyid. III. Mustafa devri eyhl-islm. S. 66. M ehm ed Said E fe n d i: Ser-etibb. s tanbul payesi iken grevinden azli. S. 37. Tekrar tayini. S. 38. 46. M ehm ed Said Faa : Yirmi-sekiz za de. III. Osman zaman Sadr- a zamlarmdan. S. 61. M ehm ed Salih E fe n d i: III. Mustafa devri eyh'l-islm. S. 66. M ehm ed erif E fe n d i: Bak, erif

101

Mehmed Efendi. E sad Efendizde. M ehjed Z eynel-bidin el-H seyni : A k Mahmud-zde. Seyyid. I. Mahmud devri eyh'l-islmlarndan. S. 66. M ehter-hne ; S. 11. 35, M elike P a y e s i: S. 4. M ektub cu : S. 49. 77. M ekt b i Ser-halfesi ; S. 15. M elek A h m ed P a a : Bak, Ahmed Paa. Melek. M elek M ehm ed P a a : Bak, Mehmed Paa. Melek. M em ik-zde : Bak, Mustafa Efendi. M ente-zde: Bak, Abdrrahim Efen di. M etre H seyin Paa : Bak, Hseyin Paa. Merre. M ersifont M u sta fa P aa : Bak, Mus ta fa Paa, Merzifon!, M esih P aa : U. Bayezld devri Vezr-i azamlarmda.ndr. S. 55. M esih P a a : Hadm. III, Mehmed devri Vezr-i a zamlarmdan. S. 56. M esu d B ey : Said Paa-zde. Kapc-ba. lm. S. 47. M esud E fe n d i: Hoca-zde. IV. Meh med devri eyhl-islm. S. 64. M ehat- Islm iye : eyhl-islmhk. S. 24. 30. M%svr: Osmanl mparatorluunun gneyinde bulunan bir eyleti olup, hlen bamsz bir devletdir. S. 33. 37. 42. M sr D vn ; Anadolu Kazaskerinin, Msr m eselelerini hlletmek in toplad dvn. S. 39. M sr Kou : Bak, Mustafa Aa. M id illi: Anadolunun batsnda ve kuzey E gede bir ada olup, hlen Yunanistandadr. S. 49. M inkr-zde ; Bak, Yahya Efendi.

102

M. MNR AKTEPE M uhsin-zde A bdullah P aa ; Bak, Abdullah Paa. Muhsin-zde. M uhzr.: S. 27. 30. M ud A h m ed E fe n d i: Kaz-bd. Sultan brahim devrinin eyhlislm. S. 64. M urad H n : GzI Hdvendigr. Sultan Orhann olu. S. 52. M urad- s n i: Sultan elebi Mehmedin o'lu. Osmanl Pdih. S. 53. M urad H n- slis : Sultan II. Sellm'ia olu. Osmanl Pdih. S. 53. 78. M urad H n- r b i': Sultan I. Ahmedin olu. Osmanl Padiah. S. 54. 78. M urad P a a : Sultan IV. Mehmed devri Sadr- azam. S. 58. 62. M urad P aa : Kuyucu. I. Ahmed dev ri Vezr-1 azamlarndan. S. 57. M u s a : Sultan Ydrm Bayezidin olu. S. 52. 78. M u sta fa H n : Sultan III. Mehmedin olu. Osmanl Pdih. S. 53. M u sta fa H n- s n : Sultan IV. Meh medin olu. Osmanl Pdih. S. 54. 78. M u sta fa I I I . : Osmanl Pdih. HI. Ahmedin olu. S. 4. 5. 13. 26. 42. 54. M u sta fa A a : Altuncu. Zaarc ol mas. S. 30. M u sta fa A a ; Hac. Byk Mr-1 hr. 1774 Maysmda, pdihdan vezr-1 azam a krk ve han er getirmesi. S. 6. 7. Yeni g revleri. S. 48, M u sta fa A a : Krk-be. Kul Kethdalmda kalmas. S. 30. Yeni eri A as olmas. S. 32. 33. A a lktan azli. S. 36. M u sta fa A a : Msr Kou. Topcuba olmas. S. 32.

M t brahim E fe n d i; Bak, brahim Efendi. Mr. M r-i hr ; S. 7. 39. M r-i hr- e v v e l: S. 28. 31. 39. M r-i hr K k : S. 39. M ir-i hr M u sta fa P aa : Bak, Mus tafa Paa. Mr-i hr. M tr-i alem : S. 67. M r-i m r n : S. 3. M tri A tlt-a s k e r i: S. 7. 69. M r K tib i: S. 48. 76. M r L evendi : S. 7. 69. M rz M usta fa E fe n d i: lU . Ahmed devri eyhl-islm. S. 65. M rz-sde ; Bak, Mehmed Efendi. M rz-zde Bak, Mehmed Sad Efendi. M oldovanc A li P aa ; Bak, Ali Paga. Moldovanc. M olla A b d l-K e r m : Hicri 877 (1472-1473) ylmda, eyhl-islm idi. S. 62. M olla A li A r a b : Mderris iken, Hic ri 879 (1474/75 )da fetv Uve olunmutur. S. 62. 67. 81. M olla G r n : Bak, Ahmed emsddin. M olla H iisrev (M ehm ed) E fe n d i; eyhl-islm. S. 62. 67. 81. M olla K a s ta l n i: lk Rumeli Kazas keri. S. 67. M ollack-sde : Bak, shak Efendi. M ora : Yunan yarun adas gneyinde bir OsmanlI eyleti. S. 17. 19. M oskov : Rusya. S. 13. 14. 15. 16. 20. 21. 22. 26. 27. 30. 31. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 46. 47. 49. 50. 71. 75. M oskov K r a li e si: Bak, II. Katerina. M oskovlu : S. 47. M uhllefat K tib i: S. 9. M uhiddin M ehm ed bn. A li el-F enri : XVI. yz yl eyhl-lslmlarmdan. S. 63. M uhsin-zde : Bak, Mehmed Paa.

EMDNI-ZDE SLEYMAN EFE N D TARH M u stafa A a : On-bir. Muhzr. Tur nac olmas. S. 30. M u stafa B ey : Canm-Hoca-zde. Ve fat. S. 33. 74. M u sta fa B e y e fe n d i: Kanbur. Mbfeyn-i hmyndan, 3. II. 1776da Ba.-muhsebe ile ra olduk tan sonrd'-srgrne g-nderilmesi. S. 36. M u sta fa E fen d i ; Bl-zde. IV. Mehmed zamannda eyhl-lslm. S. 64. M jstafa E fe n d i: Bolav. IV. Mehmed zamannda Meihat makmma geer, S. 64. M u sta fa E fe n d i: Drr-zde. n c defa eyhl-islm olmas. S. 3. 24. 25. Mehatdan azli. S. 30. 66. 67. 81. M usta fa E fen d i : Feyzullah Efendizde. Seyyld. I. Mahmud zam a nnda eyhl-islm olur. S. 66. M u stafa E fe n d i: Grc. Vezr-Kethdas. Azli. S. 45. M u sta fa E fe n d i: Hac. Alskal. Ye nieri Efendisi. 1774de OsmanlRus sava srasnda, Ordudan stanbula haber getirmesi. S. 23. 25. Vezr-Kethdas olmas. S. 37. Azli. S. 38. M u stafa E fendi': Memik-zde. XVII. yz yl eyhl-islmlarmdan. S. 64. M u sta fa E fe n d i: Serdrlar Ktibi. Tersane Emini olmas. S. 37. 38. M usta fa Paa : Bykl. Boz-oklu. II. Ahmed devri Sadr- azam. S. 59. M u stafa Paa : Daltaban. II. Musta fa zaman vezr-i azamlarndan. S. 59. M usta fa Paa : Ispanakc-zde. Hfz. Badad Vlisi olmas. S. 34. 35. Dlyarbekirde katli. S. 38.

103

M usta fa P a a ; bgir. IV. Mehmed devri Vezr-i azam. S. 58. M usta fa P aa : Kara. IV, Murad ve brahim devri Sadr- azam. S, 58, 79, M usta fa P aa : Koca, II. Bayezid ve Yavuz Sultan Selim devri Ve zr-i azamlarndan. S. 56. M usta fa P aa : Kprl-zde. II. S leyman ve II. Ahmed devri ve zr-i azam. S. 59. M usta fa P a a : Lefkeli. I. Mustafa zaman Vezr-i azam. S. 57. M u sta fa P a a : Merzifon. Kprl Mehmed Paa damad. IV. Meh med devri Vezr-i azam. S. 59. M u sta fa P aa : Mr-i hr. Bhir. Kse. I. Mahmud ve III. Osman zaman Sadr- azam defa sadrete geer. S. 60. 61. 79. M usta fa P aa : Tekfur-dal. II. S leyman zaman Vezr-1 azam. S. 59. M usta fa P a a : Zurnazen. IV. Meh med devri vezr-i azamlarndan. S. 59. . M ft : eyhl-islm. S. 25. 30. 33. 37. 43. 44. 45. M ft-K aps : Bb- meghat. S. 39. M ft-s d e : Bak, Ahmed Efendi. M nih brahim E fe n d i: Rznme-i evvel. Resl-kttab olmas. S.
10 .

M rteza E fen d i: Seyyid. I. Mahmudun son eyhl-islm. S. 66. N N dir A li ah : Osmanl padiah I. Mahmud devrinde, rann ban da bulunan hkmdar. S. 49. N a h f E fe n d i: Mektb Ser-halfesi. 1774 Kk Kaynarca grme lerinde mkleme ktibi olmas. S. 15.

104

M. MNR AKTEPE OcaU K tib i : S, 49. O cak K e th d a s : S. 32. Odesa : Hoca-Bey. Kara-denizin kuzey-batsmda, Dniester ve Bu nehirleri arasnda, R usyaya it tir liman ehri. S, 24. On-bir M u sta fa A a : Bak, Mustafa Aa. On-bir. Ordu K ads : S. 18. 21. 23. 25. 28. Ordu K a ssa b -b a s: S. 5. Ordu K a y m a k a m l : S. 28. Orhan H n : OsmanlI hkmdar. Sultan Osmanm olu. S. 52. 55. Orlof : Rus ba generali. 1774 Kk Kaynarca barmdan nce, m treke In Ruslarn, Osmanl D evleti nezdine gnderdii birin ci mrahhas. S. 13. 14. 16. 17. O sm an : Osmanl hkmdar. Erturul Gzinin olu. S. 52. O sm an H n- s n i : Sultan I. Ahm edin olu. Osmanl Pdih. S. 53. O sm an H n-t slis : Sultan II. Musta fa nm olu. Osmanl Pdih. S. 54. 78. Osm an E fe n d i: A stne Defterdar. III. Mustafa zamannda, sefer lerinde, istikll sevdasnda oldu u in tu -ile stanbuldan uzaklatrlmas. S. 5. O sm an E fe n d i: Ysinci-zde. Ayasofya Cmii eyhi. 1774 Kk Kaynarca barndan nce, Ruslarla-Osmanllar arasnda yap lacak mtreke grmelerine ikinci mrahhas olarak m emr edilmesi. S. 13. 14. 15. Orduya dnmesi. 17. 21. 41. 70. O sm an E fe n d i: Yeniehirli, Tevk. Nianc. 1768 senesinde balayan Osmanl-Rus savanda, m tre ke in ba murahhas olarak gnderilmesi. S. 3. 13. 14. 15. 16. Orduya dnmesi. 17. 18. 41.

N ili A bdullah P a ^ a : III. Osman devri Sadr- azam. S. 61. 79. N a U b l-eraf : S. 29. 34. 46. N asuh Paa : I. Ahmed devri Vezr-i azam. S. 57. N a zif A h m ed E fe n d i : Selim Aazde. ehremini ve Matbah-Emni. Byk Rznme olmas. 32 avu-ba A a tayia olunmas. 50. 73. N a sf elebi E fe n d i: Bak, N azif Ah med Efendi. N a z f brahim E fe n d i : Vezir Keth das olmas. S. 34. lm. S. 37. N em e : Avusturya. S. 14. N em el : Avusturya. S. 13. N im e t E fe n d i: 1774 senesinde, Osmanl-Rus savanda Ordu Kad s idi. S, 18. 19. N i a n c : S. 18. 22. N ianc A h m ed Paa : Bak, Ahmed Paa. Nianc. N ianc M ehm ed P a a : Bak, Mehmed Paa. Nianc. Kayseriydi. N u m an Paa: Kprl-zde. III. Ah med devri Vezr-i azamlarndan. S, 60. N uri E fe n d i: eyhl-islm Drrizde M ustafa Efendi imam iken, imm- sniy-i sultan ol mas. S. 30.

O
ObreTiof : Ruslarn, XVIII. yz y ln ikinci yarsnda, stanbulda bulunan Kap-kethdalar (eli leri). 1774 Kk Kaynarca ba rndan nce, yaplacak m t reke grmelerine, Ruslar tara fndan ikinci mrahhas olarak gnderilmesi. S. 13. 14. 15. Bamrahhas olmas. S. 19. -20. 21. OcaU A a s : S. 37.

EMDNI-ZDE SLEYMAN EFE N D TARH Osman P aa : zdemirolu. III. Murad devri vez!r-i azm. S. 56. O sm an P a a : Topal. Morali. A re. I. Mahmud zamannda Sadr- . azam. S. 60. 79. Osm an M olla E fe n d i (O sm an Shib): Pr-zde. III. Mustafa devri eyhl-islri; S. 66. O sm a n lI: Osmanl mparatorluu. S. 15. 17. 20. 27. m er A a : Bostanc-ba nasb olun mas. S. 33. Azli. S. 48. m er E fe n d i: Atf-zde. avu-ba vekli. Astne Defterdar Osman Efendi yerine gem esi. S. 5. D ef terdarlktan azil. S. 30. 73. m er P aa : Badad Valisi. Azli. S. 33. Yeni vli Ispanakc-zde Mustafa Paa tarafndan ehir den rc. S. 35. m er Vahd E fe n d i: Defterdar. S. 3. Resl-kttab olmas. S. 3. 37. 41. 46. z: Kara-denizin kuzeyinde ve z nehri zerinde eylet merkezi bir ehir. S. 14. 20. 24. 77. z su y u : z nehri. Rusyann g neyinde, Kara-denize dklen bir nehir. S. 24.

105

P azarcn : Bak, Hac-olu Pazar. P etreh u rk (P etersburg) : Bugnki Leningrad. Baltk kylarnda bir Rus ehri. S. 17. 20. P ey kle r : Pdihlarm korunmasile grevli asker. S. 29. P r M ehm ed P aa : Karamni. Ka nun devri Sadr- azam. S. 56. P iri Paa : Bak, Pirt Mehmed Paa. Pr-zde : Bak, Mehmed Shib Efen di. Pr-zde : Bak, Osman Molla Efendi. P ru sya : S. 13. 14.

R
R gib M ehm ed P a a : III. Osman ve III. Mustafa devri vezir-i a zamlarmdan. S. 61. R m i M ehm ed P a a : II. Mustafa devri Sadr- azam. S. 59. R ec E fe n d i: 7 Mart 1776 trihinde defterdar olmas ve azli. S. 37. 38. 39. R ec E fe n d i: Res vekli. avu-bag vekli olmas. S. 3. 5. Receb P a a : IV. Murad zamannda Sadr- azam. S. 58. R es : S. 3. 5. 9. 22. 38. 40. R es E fe n d i: Bak, Abdrrezzak Efen di. R es K is e d a n : S. 14. R e s m -k tta b : S. 3. 37. 40. 41. 46. R esm A h m ed E fe n d i : Vezir Keth das. N ianclk rtbesi verilme si. S. 5. 22. 23. 28. Matbah Emni olm aa. S. 32. 41. 73. R ik a b - H m y n K a y m a k a m : S. 4. R ik b -k a y m a k a m l : S. 28. R iy s e t: Resl-kttablk. S. 5. R iy se t ve k le ti : S. 28. R om anzov : 1774 senesinde OsmanlRus savalar srasnda, Rus Ma reali olarak grevde bulunmu yordu. Bhire, Kk Kaynar

P a a -k a p ts: stanbulda, Alay-kk ve Zeyneb Sultan Cmii civarn da veya ir toir yerde Sadr- azamlarm vzife grd dire. S. 4. 34. 35. 36. 38. 39. 40. 43. 44. 45. 77. P a a -k a p s: umnuda Sadr- azam Muhsin-zde Mehmed Paanm bulunduu dire. S. 11. 44.

106

M. M n i r

aktepb

ca barmm grmelerine ve im zasna memr edildi. S. 11. 13. 18. 22. 24. 27. Rbnin (Repnin, Nicolas) : 1768 Osmanl-Rus seferinde, Trklere kar savaan Rus generali. S. 17. 1774de, Kk-Kaynarca ba rnda Ruslar tarafndan gr melere memr edilmesi. S. 24.'33. Byk eli olarak stanbulda bulunmas. S. 34. 35. 36. 37. 38. R usyaya dnmesi. S. 39. 40. R u h Sleym an A a : Ser-bevvbn-i ehriyr. 21 Temmuz 1776 tri hinde Ba-bak kulu olmas. S. 39. R u m e li: OsmanlI mparatorluu'nun Avrupa k tas zerinde kalan topraklar. S. 22. 36. 77. R u m eli K a s a s k e r i ; S. 47. 67. R u m M ehm ed P aa : Bak, Mehmed Paa. Rum. R u s u k : Tuna nehri zerinde ve Silistre ile Niebolu arasnda bir OsmanlI ehri. S. 5. 12. 15. 24. 25. 70. R u su k a d a s ; S. 21. R u s y a : S. 13. 14. 15. 19. 20. 26., 31. 47. 70. R usya lu : S. 13. 15. 17. 20. R s n m e c i: S. 77. R snm e-i evvel : S. 10. R iistem P aa : Knn devri Sadr- azam. S. 56.

Sadeddin E fen d i : Bak, Hoca Sadeddin Efendi. Sdik M ehm ed E fe n d i: Sadreddinzde. II. Mustafa ve III. Ahmed devirlerinde, iki defa eyh l islm olur. S. 65. 67. 81. Sadi E fe n d i: Sadullah Sadi. Hicri 940 (1533/34) ylnda eyhlislm olur. S. 63.

Sadreddin-zde : Bak, Sdk Mehmed Efendi. Sadr-t A nadolu : Anadolu kazaskeri. S. 45. Sadr- asa m : S. 7. 12. 29. 30. 38. 43. 49. Sadr- asa m K e th d d s : S. 38. 46. Sadr- fe tv a : eyhl-islm. S. 29. Sadr- R u m ; Rumeli Kazaskeri. S. 31. 32. Shib-i D e v le t; Bak, Vezr-i azm. Sadr- azam. Shil) G iray : Krm Han. S. 47. Shil-hne-i B ahriye : Bak, Bahari ye yals. Said A a : avu-ba. nc defa azl olunmas. S. 39. Said B ey ; Durak Paa-zde. Kk Mr-i hr olm as (Mays 1777). S. 48. S a id E fe n d i : Haan Paa-zde. s tanbul Kadlgndan azli. S. 46. S a id P aa-zde : Bak, Mesud Bey. Slih P a a : Sultan brahim devri y ezr-i azam. S. 58. Slih-zde E fe n d i: Bak, Emin Efendi. Sliha S u ltan S a r a y ; Dvn-yolunda, At-m eydanna yakn bir mahlde. S. 29. Sancakdar : Seferde Peygam bere it sanca- tayan kimse. S. 29. Sansuncu : S. 30. S a ra y -b u rn u : stanbulda, Saray- hmym nnde ve Hli ile Marmarann birletii noktada mevcd burun, S. 34. S a ra y- m ire : Bugnki Topkap Sa-ra y . S. 29. Saray- h m y n ; stanbulda, bu gnki Topkap Saray. S. 25. 29. 44. 45. 50. Sekban-ba : S. 3. 30. Selim H n : Yavuz. Sultan II. Bayezidin olu. S. 53.

EMDNI-ZDE SLEYMAN EFEND T A R iH l Selim ^H n- sni : Knn Sultan S leym ann olu OsmanlI Pdigh. S. 53. 78. Selim H&n- slis : Osmanl Pdih. III. M ustafann oludur. S. 78. Selim A a ; eyhl-islm brahim Beyefendlnin babas vaz Mehmed Paann adamlarndan. S. 30. Selim A a-sde : Bak, N azf Ahmed Efendi. Selim E fe n d i: Tersane Emni. 14 N i san 1776 trihinde, grevinden azli. S. 37. 38. 16 Mays 1777 se nesinde Badad Kap-Kethdas olmas. S. 48. S em is A li Pa^a : Bak, Ali Paga. Se miz. S e r -a sk e r: S. 5. 6. 7. 24. 27. 33: 45. 48. Ser-bevvbn : Bak, Kapuclar-ba. Ser- avun : S. 3. Serdr- ek re m : 12. 25. Serdarlar K tibi : S. 37. 38. Ser-etibb : S. 37. 46. Ser-ktib : S. 14. S eyyid H aan P aa : Bak, Haan P a a. Seyyid. Kara-hisr. Silhdar : S. 3. 7. 30. Silhdar A a l : S. 5. 45. 48. Silhdar K tib i: S. 19. Silhdar H am sa Pa^a ; Bak, Hamza Paa. Silhdar, Silhdar M ehm ed P aa : Bak, Mehmed Paa. Silhdar. Silhdar M ehm ed P aa : Bak, Meh med Paa. Silhdar. stanbullu. Silhdar M ehm ed P aa : Bak, Meh med Paa. Silhdar. Seyyid. Silhdar M ehm ed P aa : Bak, Meh med Paa. Silhdar. Seyyid. Ka ra vezir. Silistre : Bkrein giiney dousunda ve Tuna nehri zerinde bir Os m anlI ehri ve kalas. Hlen

107

Bulgaristandadr. S. 23. 24, 25. 30. S iliv r i: Trakyada, Istnbul-orlu yolu zerinde, stanbula bal ve Marmara sahilinde kaza mer kezi. S. 29. Sim olen : 1774 ylnda, bar gr meleri in Ruslarn Bkree gnderdikleri murahhas. S. 14. Sinan P aa : III. Murad ve III. Meh med devirlerinde be defa Sadr- a zam olmutur. S. 56. 57. 61. 79. Sinan P aa : Cgala-zde. Sultan III. Mehmed devri Vezir-i azam. S. 57. Sinan P a a : Hadm. Yavuz Sultan Selim devri Sadr- azamlarndan. S. 56. Siph (Siphler) ; S. 7. 10. 49. 69. Siphiler A a s : S. 49. S iy vu P aa : III. Murad zamannda defa Vezr-i a'zam olur. S. 56. S iyvu P aa ; IV. Mehmed devri Sadr- azam. S. 58. 61. S iyvu P aa : Abaza. IV. Mehmed devri Vezr-i a'zam. S. 59. 62. Sokullu M ehm ed Paa: Bak, Mehmed Paa. Tavil. Sokullu. Solaklar : Pdihlarn korunmasile grevli askerler. S. 29. SU>hi E fe n d i; XVIH. yz yln ilk yars vaka-nvislerinden. S. 51. Subhi-zde.; Bak, Mehmed Aziz Efen di. Sulta n A h m ed Cmii ; stanbulda, A yasofya ve Atmeydan civrmda.S. 50. S ult nye : stanbul, skdarda bir mevki. S. 47. 48. S un-zde : Bak, Mehmed Efendi. Seyyid. Sun-zde. S unullah E fe n d i : Cafer zde. III. Mehmed ve I. Ahmed devrinde Meihat makamn drt defa i gal etmitir.. S. 63. 67. 81.

108

M. MNR AKTEPE Sleym an Penah E fe n d i: Ba-Muhsebeci. Resl-kttab Abdrrezzak Efendi ile birlikde, 1774 ylmda, Osmanl-Rus bar g rmelerine katlmas. S. 19. Srm eli A li P aa : Bak, Ali Paa. Defterdar. Srmeli. Svari M u ka b elecisi; S. 14.

Surre E m n i: S. 46. 48. Sgaef ( ) : R usyann g ney batsnda, Lehistan snrlar zerinde yaayan Kazaklarn bakan. S. 26. S leym an H n : Sultan Yldrm Bayezidin olu. S. 52. 78. S leym an H n : Knn. Yavuz Sul tan Selimin olu. Osmanl Pdi h. S. 53. 78. S leym an H n- s n i : Sultan bra him in olu. Osmanl Pdih. S. 54. S leym an E fe n d i: Fndkll. emdn-zde. Mrit-tevrih yaza r. S. 17. 21. Msile derecesinde olan Fayym Kadlgna atan mas. S. 39. 48. 51. 72. S leym an E fe n d i ; Vezr Mektubcusu. Sadr- azam Kethdas olmas. S. 46. S leym an E fe n d i: Yazc. S.ubat. 1776da srgne gnderilmesi. S. 36. S leym an P aa : Osmanl hkmda r Sultan Orhanm oludur. S. 55. S leym an P aa : Bak, Hadm Sley man Paa. S leym an Paa : Abaza. III. Ahmed devrinde Vezr-i a zam idi. S. 60. S leym an Paa : Bosnal. IV. Mehmed devri Vezr-i azam. S. 59. Sleyman P aa : Hbasanl. 1774 y lnda, OsmanlI-Kus savalarnm Kozluca ve umnu blgesi sava larnda bulunur. S. 10. S leym an P a a ; Kuyucu. 5 Nisan 1774de Kaymakam olmas ve 37 gn sonra azli. S. 3. 4. 13. Hazi ran 1774de, Kozlucada Osmanl-Rus savana katlmas. S. 7. 9. S leym an Paa : MalatyalI. IV. Mehmed devri Sadr- a zam. S. 58. Ermeni lkab ile mehur. S. 79.

hin A li P a a : Bak, AU Paa. a hin. hin Giray : Shib Giry'n kardei, s Mays 1777de Krm Han ol mas. S. 47. 48. 49. 50. 76. a tr ; S. 50. ehbas Giray : Krm Han Devlet Giraym kardei. stanbula gel mesi. S. 30. 47. ehrem ini : S. 3. 32. e r if M ehm ed E fe n d i : eyhl-islm E sad Efendi-zde. Rumeli Kaz askeri olmas. S. 32. 25, Cemziy l-hir 1192 (21 Temmuz 1778) de eyhl-islm olur. S. 67. 81. erif M o lla : Ishak Efendi-zde. S. 37. Anadolu Kazaskeri. lm. S. 45. erif-sde : Bak, Mehmed Molla Efendi. eyh M ehm ed E fen d i ; ivi-zde. Hicri 945 (1538/39) ynda Me ihata getirilir. S. 63. eyh l-islm : S. 3. 24. 25. 30. 31. 32. 34. 38. 40. 44. 45. 46. 49. 77. rs : randa bir blgenin ad. S. 45. um n u k a s a b a s ; (umna, umla). Silistrenin gneyinde, Varna lim annn batsmda eski bir Os m anlI ehri. Hlen Bulgaristan dadr. S. 3. 6. 7, 9. 11. 14. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 71. 72. u m n u m e ta s t: S. 3. 14. 19. u m n u S a h r a s : S. 3.

EMDN-ZDE SLEYMAN EFEND TARHl

109

T am an : Krm Yarmadasnn do usunda, Ker Boaz zerinde bir kala. S. 21. Tarhoncu AhTted Paa ; Bak, Ahmed Paa. Tarhoncu. T a ta r : Krmllar. S. 16. 17. 20. 27. 30. 40. 41. 47. T atar S u lta n la r ; S. 8. Tavl M ehm ed P aa ; Bak, Mehmed Paa. Tavl. Sokullu. T a v a n -ta : stanbulda bir semt ad. S. 38. 46. T a yya r M ehm ed P a a : IV . Murad devri Sadr- azam. S. 58. T ekfur-dal M usta fa P aa : Bak, Mustafa Paa. Tekfurdal. T e lh is c i ; S. 44. Tercm an-olu : 4 Austos 1774 t rihinde, Sadr- a'zam Muhsinzde Mehmed P aay tevdi In Edirneden Karn-bda giden doktor. S. 28. Tersne : stanbulda, Halide, Ka sm P aa ile Hasky civarnda bulunan gem i in tesisleri. S. 34. 38. 46. T ers ne-bahesi; stanbulda, Hali de mesire yeri. S. 37. T e rs n e -E m n i: S. 37. 38. 48. 75. T e rsa n e li: Tersne Oca mensublar. S. 35. T e v k ii : S. 14. T ezkireci : S. 48. T iflis : Kafkaslarn gneyinde, Gr cistann merkezi. Hlen R usya nn elindedir. S. 37. T iflis A c e m i: S. 45. T iry k i A h m ed P aa : Bak, Ahmed (A a) Paa. Turnac-zde. T irya k i M ehm ed P a a : Bak, Meh med Paa. Tiryki.

Tolca (Tulca) : Tuna nehri deltasnn batsnda ve sm ail kasabas g neyinde, bir ehir olup, ayni za manda Tunanm geid mahllidir. S. 26, Topu ; S. 50. T o p cu -b a : S. 32. Topu p iy d e s i; S. 7. Topcular-avuu : S. 32. Tophane : stanbulun Beyolu tara fnda bulunan mehur semtin' ad. S. 33. 34. 36. Tophane s k e le s i: stanbulda, Top hane denUen semtde. S. 33. T o p h n eli: Topu Oca mensublar. S. 35. T o p k a p : stanbul Kara surlar ze rindeki kaplardan birinin ad. S. 29. 32. T una N eh ri : S. 6. 14. 18. 25. 26. T u r n a c : S. 30. Turnac-zde : Bak, Ahmed Aa. Hezargrd. T u tra ka n (T o tro ka n ) : Silistre Ue Rusuk arasnda ve Tuna nehri nin gney kylarnda bir ehir. S. 17.

U
UatU (veya Uenli) K a r y e s i; Hacolu Pazarna saat mesfede gzetlem e mahlli. S. 7. U atl (veya Uenli) su yu : S. 7. 8.

U
skdar : stanbulda, Boaz-iinde kaza merkezi. S. 8. 9. 44. 48.

Valide Shil-hnesi : Bak, Vllde ya ls. Valide Y a ls : stanbulda, Eyb-Sultanda. S. 37. 38.

110

M. MNtR AKTEPE Y een M ehm ed P a a : Bak, Mehmed Paa. Yeen. Y een P aa : Bak, Mehmed Paa. Y ek em A h m ed P aa : Bak, Ahmed Paa. Yekem. Y ek em H seyin E fe n d i : Bak, H seyin Efendi. Y em ii H aan Paa : Bak, Haan Paa. Yenice : umnu sahrasna yarm saat mesafede bir kyn ad. S. 10, 12. Y enieri : S. 9. 23. Yenieri A a s : S. 6. 10. 30. 32. 33. 34. 36. 37. 38. 43. 46. 67. 76. Y enieri E fen d isi : S. 23. 24. 27. Yenieri O c a : S. 7. 36. 37. 41. Y en i-ka la : Krm yarm adasnn dousunda ve Ker Boaznm kuzey shilinde. S. 20. 21. 24. 47. Y e n i-K a p : stanbulda, A ksaray civrmda, sahilde bir semt ad. S. 44. Y en ik y : Varna ve Kozluca civarmda, Osmanl-Rus savalarnn yo un olarak getii bir ky. S.
22 .

V a m a : Kara-denizin batsnda ve . hlen Bulgaristan snrlan iinde kalan bir liman ehri. S. 25. VeUyi K t ib i: S. 19. Vel Baba : S. 73. Vel Dede ; S. 73. Velyddin (Vel) E fe n d i: Hattat. XVIII. yzyln ikinci yan s eyhl-islmlarmdan. S. 66. 67. 81. V essaf A bdullah E fe n d i: U I. Osman devri eyhl-islm. S. 66. V esr u h a d a r: S. 22. V ezir K e th d a s : S. 10. 28. 31. 32. 34. 37. 38. 41. 45. 46. 76. V esr M ektubcusu : S. 46. 76.

Yallic-zde : Bak, Emn Paa. Y a h ya E fe n d i bn. Z ekeriyya E fen d i : Sultan Mustafa ve IV. Murad devrinde, defa Meihat m a kamn igal eder. S. 64. 67. 81. Y ahya E fe n d i: Minkr-zde. XVII. yz yln ikinci yars eyh l islmlarndan. S. 64. Y a ku b A a : Mr-i alem. lk Yenieri Aas. S. 67. Yal-K kii : stanbulda, Sirkecide. Daha ziyde sefere kan donan ma in merasim yaplan bir shU-hnedir. S. 43. 44. Yano : 4 Austos 1774 trihinde, Sadr- azam Muhsin-zde Mehmed P aay, tedavi in Edirne den Karn-bda giden cerrah. S. 28. Ysinci-zde E fe n d i: Bak, Osman Efendi. Y a: Bodan blgesinde ve Prut neh ri batsnda eski bir Osmanl eh ri. Hlen Romanyadadr. S. 14. 50. Y a vu z A li P aa : Bak, A li Paa. Y een A li A a: Bak, Ali Aa. Yeen

Y eni-P azar : umnum n ' kuzey dou sunda, umnu-Hac olu Pazar yolu zerinde bir kasaba. Hlen Bulgaristanda. S. 9. Y eniehirli sm ail A a : Bak, smail Aa, Yeniehirli. Y eniehirli O sm an E fe n d i: Bak, Os man Efendi, Yeniehirli. Y e rk k (Giurgiu) ; Kasaba ve kalas. Rusuk kasabasnn kuzeyin de ve Tuna nehri zerinde olup, hlen Romanya devleti snrlar iindedir. S. 5. 14. 15. 26. Y e rk k K ala s : S. 5. Y ldrm B a yezid : Bak, Bayezid. Yl drm. Y ldrm H n : Bak, Bayezid. Y irm i-drt H seyin A a : Bak, H seyin Aa..

EMDN-ZDE SLEYMAN EFE N D TARHI Y irm isekiz-sde M ehm ed Said Paa; Bak, Mehmed Said Paa. Yirmisekiz zde. Yrns P a a : Yavuz Sultan Selim devri Vezr-i azam. S. 56. Y u s u f A a ; Sekban-ba. Mr-1 mrn olmas. S. 3. Y u s u f P aa : 'Balkanda, (Bugnk bat Bulgaristanda), alk Ka vak m evkinde Ruslara ma-lp olan kumandan. S. 22. Y u s u f P asa : Grc. III. Ahmed Za mannda Vezr-i azam idi. S. 60. Y u s u f P a a : Grc. I. Abdlhamid ve III. Selim devrinde iki defa Sadr- azam olur. S. 62. 80.

111

Z ekeriyya E fe n d i: Bayram zde. III. Murad devri eyll-islm. S. .63 . 80. Z ekeriyya E fe n d i: eyhl-islm Yahya Efendinin babas. S. 64. Zend A b d lk erim Han : randa, rz blgesi hkimi. S. 45. Zeyneb S u ltan: lm. 12 Muharrem 1188 (25 Mart 1774). I. Abdlhamdin kz kardei. stanbul da, Paa-kaps civrmda, Alaykgk kargsnda bulunan cmiin sahibi. S. 3. 4. Zeyneb S u ltan Cm ii stanbulda, Alay-kk karsnda. S. 4. Ze : Tokat vilyetine bal kaza merkezi. S. 30. Z iya Y u su f P aa ; III. Selim devri Vezr-i azam. S. 80. Zurna-zen M u sta fa P aa : Bak, Mus tafa Paa. Zurna-zen.

Z a a r c : S. 30. Z hir A li : Msr mersndan. S. 33. Z hir m er : Msr mersndan. S. 37. Ogullarmn isyn. S. 42.