REAKTF PSKOZLAR ve REAKTF DURUMLAR Reaktif psikozlar ve durumlar ad altnda tanmlanan hastalklar, psikojen kaynakl bozukluklardr.

Bu patolojik durumlarn olumasnda ruhsal travmalar sarsntlar nemli rol oynar. kinci nemli etken ise sinir sisteminin genetik zellikleridir. Bu gruba aadaki hastalklar dahil edilir. 1. Psikojen affektif-ok reaksiyonlar (Reaktif stopor ve reaktif eksitasyon) 2. Histerik psikozlar (Pseudodemensiya, puerilizm, bilincin histerik alakaranlk durumu) 3. Reaktif depresyon 4. Reaktif Sanrlar (Paranoid) 5. atrogenialar. 1. Psikojen Affektif ok Reaksiyonlar: Gl ruhsal sarsntlar, mesel savalar, deprem, yangn, trafik kazalar, kitlesel olaylar v.s. sonucunda ok miktarda insan lmne ahit olmakla meydana gelebilir. Psikomotor bozukluklarn zelliine gre iki tip; hipokinetik ve hiperkinetik ok olarak ikiye ayrlr. Reaktif stopor olarak isimlendirilen hipokinetik ok reaksiyonunda sanki emosyonel fel ortaya kar. Hasta oturduu veya durduu yerde donup kalr. Etrafnda oluan tehlikeden kamak, hatta ona reaksiyon gstermee sanki muktedir deildir. Hareketlerin inhibsyonu ile birlikte konumann inhibisyonu da ortaya kar. Reaktif stopor durumu, genellikle, uzun srmemekte, birka dakikadan veya 1-2 saatten sonra geip gitmektedir. Ancak bazen 2-3 gne kadar devam edebilir. Hasta bu durumdan ktktan sonra tam amnezi ve bir ka hafta devam eden astenik vaziyet tesbit edilir. Hiperkinetik reaksiyon veya reaktif eksitasyon hastann aktifliini, kaotik, ieriksiz eylemlerle birlikte gzlenir. Kremer'in "Hareket Kasrgas" olarak isimlendirdii bu tip bozukluklarda kii herhangibir yere kaar veya huzursuz bir halde anlalmaz hareketler yapar. Bilin bozulduundan kendini ve evreyi alglama yetenei (oryantasyonu) normal deildir. Bu duruma dm kii bazen seyir halindeki aralara, atee, suya doru ynelebilmekte, kendini yksek bir binadan atabilmekte veya dier zarar verici eylemlerde bulunabilmektedir. Etrafndakiler bu durumda olan hastaya vaktinde mdahale edebilirlerse, bir felaketin nne gemek mmkndr. nk 15-20 dakikadan sonra hastann bilinci alr ve uursuz otoagressif hareketler yapmaz. 2. Histerik Psikozlar: Ar ruhsal travmalar sonucunda meydana gelen ve ksa sre (bir ka hafta) devam eden bu psikozlarn bir ka klinik subgrubu vardr. Bu psikozlar esasen kt artlarda veya sava dnemlerinde ortaya kmas ve baz ahslar tarafndan simulasyonu (kendini hasta gibi gstermek), onlarn adl psikiyatrideki roln ciddi bir problem olarak nmze koymaktadr. Pseudodemensiya veya yalanc akl zayfl, akut olarak ortaya kan akl yetmezlik belirtileri ile ortaya kan ruhsal bozukluktur. Hastann demansnn, davrannn bozukluu, anlalmas ve zdrap verici olmas, onu tanyanlarn hayretine neden olur. yle ki, yksek tahsilli, zengin hayat tecrbesi olan yal ahs kendini ocuk gibi grr, dilini dar kararak ocuklara mahsus hareketler yapar, sesler karr, ellerini yere koyarak hayvan gibi yrr (vahileme sendromu) v.s. Bu tip hastalar iin karakteristik saylan nemli bir belirtiyi de kaydetmek gerekir. Bu, hastann, verilen suallere yanl cevap vermesidir. Onlar, en basit suallere bile dzgn cevap verememektedir. Elli yanda bir hastadan sorulduunda "Ka yandasnz?" "-Be" diye cevap vermitir. Ka ocuunuz var? - Be. Bugn haftann hangi gndr? -Be v.s. Sanki, hasta "be" sznden baka bir ey bilmemektedir.

Pseudodemensiyann iki tipi belirlenmitir. 1. Depressif Tip 2. Ajiteli Tip Depressif tipte hastalar ezgin, hareketleri azalm, ajiteli tipte ise huzursuz, akn ve hareketli grnrler. Hapishane artlarnda, tutsaklar arasnda rastlanan pseudodemensiya onu ilk kez tanmlayan Alman bilim adam Z. Ganser'in ad ile (Ganser Sendromu, 1898) isimlendirilir. Pseudodemensiya, genellikle, devaml olmamakta, onu oluturan ruhsal travma kalktktan sonra sratle geip gitmektedir. Ruhsal travma devam ederse aylarca uzayabilmektedir. Perilizm: Psikojen histerik psikozlarn dier bir tipide perilizmdir. Bu sendromun balca zellii hastalarn kendilerini ocuk gibi grmeleridir. (latince pueriles, ocua benzer demektir) Byle bir durum geiren ahs ocuk gibi hareketler eder; ata binme-inme, el rpma, ocuk sesi ile byklerin onunla oynamasn ukolata, oyuncak almalarn ister v.s. Kendinden hayli kk ocuklara emmi, day, teyze, hala diye konuur. steini yerine getirmediimizde gzlerini ovuturur, dudaklarn bzer, ocuka baklarla etraf szerek alamaya balar. Baz bilim adamlarnn dncesine gre puerilizm ayr bir hastalk tipi deil pseudodemensiyann bir subgrubudur. Bilincin Histerik Alakaranlk Hali: Bu hastaln oluma dinamiine ve klinik belirtilerine gre, affektif ok reaksiyonlarndan ok az farkllk arzeder. Bilincin daralmas neticesinde hastann kendine ve evreye kar oryantasyonunun bozulmas, muhtelif illzyonlar ve hallsinasyonlar ortaya kmas sz konusudur. Kavrama bozukluklarnn ierii ruhsal travmann ierii ile ilgilidir. Hasta kendini rahatsz, bazen ise zdrap iinde hisseder. Bazen alar, bazen gler bazen de odann bir kesinde saatlerce sanki donmu vaziyette durup kalr. Hastalk, genellikle, 5-10 gnden fazla srmemektedir. Dzelme tedricen ortaya kar. Hasta dzeldikten sonra ksm veya tam bir amnezi halinde bulunabilir. 3. Reaktif Depresyon: Psiik orjinli hastalklarn en yaygn tipi olup balca belirtisi depressif sendromdur. Dier hastalklarda karlalan depresyonlardan fark hastann ikayetlerinde, davranlarnda psiik etkenin "vurgulanmasdr." Ruh halinin dmesi kiinin karakterine baldr. yle ki, siklotimik karaktere sahip olan insanlarda hastalk olduka ar geer. Depresyon hali baz vejetatif ve olduka ar geer. Depresyon hali baz vejetatif ve somatik belirtilerle (periferin soumas, kalp-damar sisteminin bozulmas, kabzlk, genel yorgunluk v.s.) arlaabilir. Bazen hastalarda obsessif-kompulsif fikirlerin (kendini sulama, intihar), hipokondrik ikayetler, uykusuzluk gibi belirtiler n plana kar. Daha ar geen reaktif depresyonlarda psiik travmann ieriine uygun hallsinasyonlarda meydana kabilir. Hasta lm ocuunun sesini iitir, nnde sileti canlanr. Reaktif depresyon uzun srse de (2-3 ay veya daha ok), genellikle, ifa ile sonulanr. Ancak baz durumlarda daha da arlaarak endojen tipli depresyonlara dnebilir. 4. Reaktif Sanrlar: Psiik kaynakl sanrlarn klinik deneyimde daha ok karlalan iki tipini belirtmek mmkndr, reaktif

paranoid ve indklenmi sanrlar. Literatrde bu konu ile ilgili dier sanrlar, mesel, cezaevi paranoidi, demiryol paranoidi, sava paranoidi v.s. bilgi verilmektedir. Reaktif paranoya, ayn ahsa ynelmi tehlike, sorumsuz hareket, aile tartmalar ve dier sebeplerle ilgili olarak oluan sanrlara denmektedir. Hastann yanl dnceleri, yksek deere haiz idealar veya sanrsal idealar olarak ortaya kar. Birinci rnekte ahsn yanl alglamalar kolaylkla izah edilir ve hasta tarafndan objektif deerlendirilebilir. kinci rnekte ise ahs yanl fikirlerinin etkisinden kurtulamamaktadr. Bu tip hastalar herkesi inandrmaa alrlar ki, onlar birileri takip etmekte, daima izlemekte, mektuplarn, telefon grmelerini kontrol altnda bulundurmaktadrlar. Hastalk durumu daha da iddetlenirse hallsinasyonlar ve illzyonlar meydana kar. Hastaln karakteristik ynlerinden biri psikopatolojik belirtilerin ieriinin psiik travma ile ilgili olmas ve affektif reaksiyonlarla seyretmesidir. Hastalk, genellikle, bir ka aydan fazla srmemekte ve psiik etken ortadan kalktktan sonra ksa bir sre iinde kaybolmaktadr. ndklenmi sanrlar ise psiik hasta ile yakn ilikide olan (genellikle, aile bireyleri) adamlar arasnda gzlenir. Hastann sanrsal fikirleri hakikata yakn, inandrc olursa dier ahsn bu fikirlerin etkisi altna dme ihtimali bir o kadar artar. Tecrbeler gstermitir ki, "etki altna dme", genellikle, sinir sistemi zayf olanlar arasnda meydana gelmektedir. ndklenmi sanrlar, ayn ahs hastal oluturan ortamdan ayrmakla, amaca ynelik psikoterapi ile ksa srede tedavi etmek mmkndr. 5. atrogenik Sanrlar: Latince iatrus-hekim, genes-oluturulan, meydana kan demektir. Hekimlerin deontolojik prensipleri gznne almadan syledii szler, hastann katlm ile yaplan diagnostik tartmalar, onun sorularna belirsiz, mphem, karmak cevaplar iatrogenik ruhsal hastalklara neden olabilir. Rntgen uzman, bir kiiyi profilaktik muayeneden geirirken sorar. "Sizin yakn akrabalarnz arasnda kanser hastalna tutulan var m?" Kii "Yoktur" diye cevap verir. Doktor hibir bilgi vermeden ona giyinip gitmesini syler. Kii elbisesini giyip odadan kana kadar doktor iki kiiyi daha muyaneden geirir, ancak onlara hi bir sual sormadn farkeder. bundan sonra bu ahsta eitli belirtiler; itahn bozulmas, mide blgesinde arlar, zayflama gibi belirtiler ortaya kar. ay iinde 16 kg. kaybeder, kendinin gnden gne ktlemi hisseder. Haftalarca ie gitmez. eitli tbb kitaplar okuyarak yle bir kanaate gelir ki; onda artk kanser hastal vardr. Aslnda tam salam olan bu ahs tedavi etmek iin doktorlar olduka gayret gstermek zorunda kalmlardr. AYIRICI TEHS Reaktif psikozlarn tehisi, genellikle, zorluk oluturmamaktadr. Bu tip bozukluklarn olumasna neden olan psiik etken (ahsn hayatnda ortaya km facial hadiseler, doal felakete uramak, mahkum olmak, vazifesini kaybetmek korkusu v.s.) tesbit edildikten sonra konu aa kmtr ve tam bir tehis konabilir. Hastala tutulmu ahsn karakterinin, sinir sistemi tipinin de nemi vardr. Mesel, histerik ahslarda Ganser Sendromu, puerilizm, affektif-ok reaksiyonlar, izoid tipe mensup olanlarda ise reaktif sanrlar daha abuk ortaya kmaktadr. nsann hayatnda ortaya km psiik travmalar bir ok durumlarda ar psikozlarn meydana kmasna tekrar neden olabilir ve hastaln balang aamas reaktif psikozlar gibi cereyan eder. Bu bakmdan ilgi douran hastalklardan izofreni, endojen depresyonu zellikle belirtmek gerekir. Hasta yapmamak iin hastaln geliim dinamiini, psikopatolojik semptomlarn spesifikliine, zellikle affektif belirtilerin tip ve

ieriine dikkat etmek gerekir. Uzun sre depressif belirtilerle sren reaktif durumlarn tehisi nisbeten zor olur. izofrenide depresyonun karakteri kendine mahsus snk ve ieriksiz olur. Hasta ile psiik iletiim zor olur, skntlarn ifade etmek istemez, ilgi alan daralr. Reaktif psikozlarda sanrsal fikirleri ancak psiik etken etrafnda toplanr; izofrenide ise gittike karmaklar, anlalmaz ve zdrap ierik ifade etmeye balar. Uzun sreli depresyonlar olursa hastaln seyri daha ok sakin gidili izofreniyi hatrlatabilir. Bu durumlarda tam anamnez almak, hastay uzun sre gzlem altnda tutmak gerekir. Hastalk ncesi dnemde baz patolojik karakter zelliklerinin olmas, mesel, i kabiliyetinin azalmas, ie kapanma ve phecilik gibi belirtilerin olmas izofreniden phelenmeye neden olur. Reaktif psikozlarn tehisini belirlerken aadaki artlar dikkate almak gerekir; 1- Hastaln psiik travmalarla ilgili olarak meydana gelmesi. 2- Psikopatolojik belirtilerin psikojen etkenle rtmesi 3- Hastal oluturan sebeb (psiik travma) kalktktan sonra psikopatolojik belirtilerin ksa bir sre iinde geip gitmesi. Tedavi ve Profilaksi: Ar reaktif durumlar geiren bir ok hasta hekime bavurmadan, ksa sre iinde dzelir. Bu psiik travmann ortadan kalkmas, yani hastay kuatan evrenin salkl olmas ile balantldr. Ar psiik reaksiyonlar tedavi etmek amac ile nroleptiklerden (haloperidol 5-10 mgr/gn, aminazol 50150 mgr, tizersin 50-75 mgr. v.s.) yararlanlabilir. Bu maddeleri ilk gnlerde enjeksiyon eklinde, sonra ise oral veya damla eklinde vermek uygundur. Stopor durumunu ve depresyonu tedavi etmek iin antidepresantlardan ve nroleptiklerden (amitriptilin, ludiomil 50-100 mgr, herfonol 100-150 mgr.) yararlanmak uygundur. Sanrlarla seyreden reaktif psikozlarda trisedil (4-5 mgr.) stellazin, trifazin (1020 mgr.) verilir. Tedavi yalnz psikoformakolojik preparatlarla deil, dier maddelerle de yaplr. Genel destekleyen, vitaminler (Glukoz, Kalsiyumklor i.v., Vitamin C, B1, B12, PP v.s.) tedaviyi daha da sratlendiren aralardandr. Reaktif psikozlarn btn tiplerinde psikoterapiden (amaca uygun, izah edici, analitik, hipnosujjesyon v.s.) yaygn olarak yararlanlr. Psikoterapinin esas amac psiik etkenleri ortadan kaldrmak ve hastay onlarn zararl etkisine diren gstermesine altrmaktr. Bu amala bazen hastann i yerini deitirme, aile ii problemlerini halletmek tavsiye edilir. Gerekirse hastann yakn akrabalar, i arkadalar, sosyal kurumlar tedavi srecine yardmc olabilirler. Psiik travmalara diren gstermek, onlara kar sebatl olmak ve arlamann nne gemek amacyla tranklizanlardan, sedatif maddelerden (seduksen, tozepam, fenazepon, melleril, klarprotiksen v.s.) psikoterapi yntemlerden istifade etmek gerekir. Hastaln prognozu, genellikle, iyidir. Ancak kronik etki eden psiik travmalarn olmas, uzun sren depressif durumlarla seyreden hastalk tiplerinde tedavi az yararl olabilir. ADL PSKYATR BLRKL Su ilemi hastalarn bilinli veya bilinsiz olmalarn tesbit ederken psiik travmann karakteri, psiik faaliyetin bozulma derecesi gznne alnmaldr. Reaktif psikoz durumunda olan hasta tm iyileene kadar doktorun gzlemi altnda olmal ve tedavi almaldr. Su iledikten sonra hastalanan ahslarda tedaviye alnmal, ancak tedavi olduktan sonra mahkemeye karlmaldr.