T.C.

MLL ETM BAKANLII Talim ve Terbiye Kurulu Bakanl

ORTARETM

BYOLOJ DERS
(9, 10, 11 ve 12. SINIFLAR)

RETM PROGRAMI

ANKARA 2013

Ortaretim Biyoloji Dersi retim Program

NDEKLER
BYOLOJ DERS RETM PROGRAMININ GENEL AMALARI................................................................ I TEMEL BECERLER................................................................................................................................................... II RENMERETME YAKLAIMI................................................................................................................. VI LME DEERLENDRME YAKLAIMI.......................................................................................................... VII PROGRAMIN UYGULANMASI LE LGL AIKLAMALAR......................................................................... VIII 9. SINIF BYOLOJ DERS RETM PROGRAMI........................................................................................... 1 10. SINIF BYOLOJ DERS RETM PROGRAMI......................................................................................... 7 11. SINIF BYOLOJ DERS RETM PROGRAMI .................................................................................. 12 12. SINIF BYOLOJ DERS RETM PROGRAMI....................................................................................... 19

Ortaretim Biyoloji Dersi retim Program

BYOLOJ DERS RETM PROGRAMININ GENEL AMALARI

Biyoloji dersi retim program 1739 sayl Milli Eitim Temel Kanununun 2. maddesinde ifade edilen Trk Milli Eitiminin genel amalar ile Trk Milli Eitimin Temel lkeleri esas alnarak hazrlanmtr. Bilim ve iletiim teknolojilerinde gerekleen devrimsel nitelikteki gelimeler nedeniyle yirminci yzyl, tarihteki her dnemden daha fazla toplumsal deiime tanklk etmitir. Son yzyldaki bu devrimsel ilerleme, bilim ve teknolojinin snrlarnn hayal gcmzn ok tesinde olduunu gstermektedir. Bu dnem DNAnn gizeminin aydnlatld, insanolunun genetik kodunun zmlendii ve antibiyotiklerin kefedildii bir dnem olmutur. Ayrca bilim ve teknolojinin ortaklaa almas insan hayatna inanlmaz bir konfor getirmitir. amzda bilim; sosyal, kltrel ve ekonomik hayatmzn nemli bir paras olmutur. Bu yzden gnmzn demokratik toplumlar bilimi ve bilimin topluma katksn takdir eden, bilimin ileyii ve bilimin ortaya koyduu temel fikirler hakknda yeterli bilgiye sahip ve en nemlisi, bilimin ortaya koyduu bilgi ve tartmalara eletirel yaklaabilen bireylere, yani bilimsel okur-yazar bireylere ihtiya duymaktadr. Bilimsel okur-yazarln gerekletirilmesi, bireylerin bilim hakkndaki anlaylarnn toplumda bilim ve teknolojiyi ilgilendiren konularda tartmalara katlabilecek ve bilinli kararlar verebilecek ekilde gelitirilmesine baldr. Bu gereklilikler nda hazrlanan retim programnn temel hedefleri; Biyolojide yer alan temel teoriler, kavramlar, sreler ve uygulamalar konusunda yeterli bilgi, beceri ve anlaya sahip, Biyoloji ve bilimle ilgili tartmalara etkin olarak katlabilen ve bu tartmalar deerlendirebilen, Gnlk hayatta karlaacaklar bilimsel bilgi ve uygulamalarn bilinli tketicisi, Hayat boyu bilim renmeye istekli

bireyler yetitirmektir. Biyoloji Dersi retim Programnda 9. ve 10. snf konular rencilerin beklenti ve ihtiyalarna cevap verecek ekilde biyolojinin temel konularn iermektedir. Programn temelleri ounlukla somut ve rencileri motive edici rnekler zerine kurulmutur. st snflarda renciler, bu temeller zerine kavramlarda derinleme, genelleme ve deiik yaklamlarda bulunabilme imkn kazanmaktadrlar. Ayn zamanda renciler, programn geni bir perspektif sunmas sayesinde ileriye dnk kararlarn verirken bilinli hareket edebileceklerdir. Bu hedefe ulamak iin program, rencilerin aada verilen alanlardaki geliimlerini gzetmektedir. Her ne kadar bu alanlar ayr balklar olarak ifade edilmi olsa da, renme ve retim srecinde bu alanlar bir btnn paralar olarak dnlmeli ve sre bu btnlk ierisinde planlanmaldr.

Ortaretim Biyoloji Dersi retim Program

TEMEL BECERLER
Bilimsel Bilgiyi Anlama ve Uygulama Biyoloji canllk ve canllarla ilgilenen, canllarn yapsn, ilevlerini, canl ve cansz evreyle ilikilerini, dalmlarn, deiimlerini ve eitliliini inceleyen bir bilimdir. Gnmzde biyoloji pek ok alt disiplinden oluan, kimya, fizik ve jeoloji gibi dier bilim alanlar ile ortak alma alanlar bulunan ve ok hzl gelien bir bilim alan haline gelmitir. Biyoloji, sunduu bilgiler ile doay anlamamza byk katklarda bulunmakta ve toplumsal hayatmzda byk dnmlere neden olmaktadr. Bireyleri btn alt disiplinleri ile biyolojinin n plana kt gnmz dnyasna hazrlamay hedefleyen biyoloji retim programnn doal hedeflerinden birisi, rencilerin biyolojinin temel teori, kavram ve prensiplerini anlamalar ve biyolojide kullanlan aratrma yaklamlar hakknda bilgi ve anlay kazanmalardr. rencilerin biyolojiyle ilgili kazandklar bu bilgi ve anlaylar, kendi hayatlarnda kullanmalarnn yan sra, toplum, evre, endstri, ziraat, salk ve teknoloji alanlarnda biyoloji ile ilgili uygulamalar anlamada kullanmalar programn nceliklerindendir. Bu balamda programda yer alan bilgi kazanmlar biyolojide yer alan temel teoriler ve kavramlar nda, rencinin gnlk hayat ile ilikili konular n plana karlarak belirlenmitir. Ayrca programdaki eitli kazanmlar ve aklamalar ile rencilerin biyolojinin rettii bilginin kullanm alanlar hakknda bilgilendirilmesi hedeflenmitir. Bilimsel srete deney yapmann nemli bir yeri vardr. Bu nedenle biyoloji dersi retim programnda deneylere zel bir yer verilmitir. Deneylerin gerek amacna ulaabilmesi iin rencilerin srecin btn aamalarnda sosyal ve bilisel olarak aktif rol almalar gerekir. Biyoloji dersi retim program kapsamnda yaplmas beklenen deneylerin gerektirdii ara ve gereler genelde kolay ulalabilen trdendir. Fakat fiziksel ve teknik snrllklarn sz konusu olduu durumlarda gsteri deneyi veya simulasyonlar gibi farkl yollarn kullanlmas nerilmektedir.

II

Ortaretim Biyoloji Dersi retim Program

Bilimsel Sre Becerileri Bilim eitiminin temel amalarndan ve bilimi anlamann n koullarndan birisi bilimsel bilginin retimi srecini anlama ve bu srece ilikin becerileri gelitirmektir. Bu nedenle biyoloji retim programnn temel hedeflerinden birisi de rencilerin bilimsel dnme ve aratrma srecine dair anlay ve becerilerinin gelitirilmesidir. Bu noktadan hareketle programda belirlenen kazanmlar, rencilerin bilimsel aratrma-sorgulama, problemi belirleme, zmne ilikin ngrlerde bulunma, problemin zm iin uygun yntemi belirleme, en uygun ve gvenli ekilde uygulayabilme, deney ve gzlemlerden toplanan verileri tablo, grafik, istatistiksel yntemler veya matematiksel ilemler kullanarak snflandrma, dzenleme ve analiz etme, delillere dayal karmlarda bulunma ve sonular dier bilimsel bulgularla karlatrma, bilimsel dnceleri ve sonular raporlama ve sunma gibi birok aratrma ve sre becerilerinin gelitirilmesini salamak zere kurgulanmtr. Program kazanmlarnda retmenlerden, rencilere konu ile ilgili aratrma ve inceleme yapma, analiz etme ve deerlendirme yapma gibi frsatlar vermeleri, bu sreler boyunca rencilerin yukarda verilen anlay ve becerilerindeki geliimleri takip etmeleri ve desteklemeleri beklenmektedir.

Bilim-Teknoloji-Toplum likisi Programda, rencilerin genelde bilimin zelde biyolojinin insan hayatndaki rol, bilim tarihi ve bilim kltr, bilim-teknoloji-toplum ve evre arasndaki karlkl etkileimlerle ilgili bilgi ve anlaylarnn gelitirilmesi vurgulanmtr. Bu balamda rencilerin biyolojide kazandklar bilgi, beceri ve anlaylar kiisel, sosyal ve ekonomik alanlarda uygulayabilmesi, gncel biyoloji uygulamalar hakknda bilinli deerlendirmeler yapabilmesi ve srdrlebilir kalknmann ekolojik, ekonomik, sosyal ve kltrel boyutlarn iselletirebilmesi hedeflenmektedir. Bu amala programda rencilerin biyoloji ile ilgili rendikleri bilgi, beceri ve anlaylar toplumsal balamlara transfer etmesine ve rencilerin bilinli karar verme becerilerini gelitirmesine zemin hazrlayacak kazanmlar yer almaktadr.

III

Ortaretim Biyoloji Dersi retim Program

Bilime Ynelik Tutum ve Deerler Kukusuz ki bilim, kltrn en nemli ortak deerlerinden birisidir. Bilimin sunduu bilgiler evreni ve hayat anlamamzda byk bir etki yapmtr. Dolays ile bilim eitiminin en nemli amalarndan birisi bireylerin bilime ynelik tutumlarn gelitirmektir. Bu nedenle biyoloji retim program, rencilerin zelde biyolojinin, genelde bilimin evreni ve hayat anlamamzda yol gstericiliini takdir etmelerini, doa olaylarn anlamada bilimsel yaklamn ve sorgulayc dnmenin nemini zmsemelerini, bilimin ve biyolojinin sunduu bilgilerin snrllklarn ve bunun nedenlerini fark etmelerini salamay hedeflemektedir. Bu balamda program, tm nitelerde rencilerin biyolojinin sunduu bilgilerin hayat anlamamza salad katklar analiz etmeleri ve biyoloji ile ilgili olumlu tutum ve deerler gelitirmelerini salayacak kazanmlara yer vermitir.

Bilimsel Bilginin Doasn Anlama Bilim, sadece gerekler, teoriler ve kanunlardan olumamaktadr. Sosyal bir aktivite olarak bilim, aratrmalar yrten bilim insanlar, bu bilim insanlarnn sahip olduu tutum ve anlaylar, kullandklar yntem ve sreler, iinde bulunduklar toplum gibi birok faktr de iermektedir. Bu yzden biyoloji eitimi, rnein DNAnn yapsn ya da fotosentezi retmek veya renmekten ok daha fazlasn iermelidir. Bu balamda biyoloji retim program rencilerin bilimsel bilginin doas konusundaki anlaylarn gelitirmeyi hedeflemektedir. Bilimsel bilginin doas konusunda programn hedef ald balca konular bilimsel bilginin delillere dayandrlabilir yaps, bilimde kullanlan delillerin kaynaklar ve nitelii, bilimsel bilginin deiebilir doas ve deiimde etkin olan faktrler, bilimde kullanlan yntemlerin eitlilii, bilimde znellik ve nesnellik, bilimsel topluluun yaps ve bilim-toplum ilikisidir. Bu hedefe ulamak iin bilimsel bilginin doasnn retimi hem ayr bir konu olarak dorudan biyoloji retim programna dhil edilmi, hem de programda yer alan dier nitelerde, bilim tarihinin incelenmesi, rencilerin bilimsel alma yapmas veya yaplan bilimsel almalar incelemesi gibi etkinlikler yaplmas desteklenerek bilimsel bilginin doasnn retiminin sreklilii salanmtr.

IV

Ortaretim Biyoloji Dersi retim Program

21. Yzyl Becerileri inde yaadmz yzyln beraberinde getirdii toplumsal, bilimsel, teknolojik, evresel ve ekonomik deiim ve dnmler, bireylerin bu deiim ve dnmleri anlamalar ve bunlara ayak uydurabilmeleri iin eitli becerilere sahip olmasn gerektirmektedir. Eitimin genel amac olan bu becerilerin gelitirilmesine bilim eitiminin de katk vermesi gerekmektedir. Bu noktadan hareketle biyoloji retim program rencilerin alan ve alana ilikin bilgi, beceri ve tutumlarn gelitirmenin yannda, 21. yzyl becerileri olarak adlandrlabilecek kiisel becerilerinin geliimini de hedeflemektedir. Bu balamda ncelikle gzetilen beceriler analitik ve eletirel dnme, yaratclk ve yenilikilik, problem zme, biliim, takm almas, giriimcilik ve sorumluluk bilincidir. Programda yer alan kazanmlarn ierii ve yaps bahsedilen becerilerin geliimine destek olacak ekilde kurgulanmtr.

Ortaretim Biyoloji Dersi retim Program

RENMERETME YAKLAIMI
renme, her bireyin ncl bilgi, beceri ve tutumlarna ve bireysel renme stratejisine bal olarak gerekleen bir sretir. renme bireysel olduu kadar sosyal bir sretir; renmeye araclk eden etkinliklere, renme ortamnn yapsna ve gerekletii kltre baldr. Ayrca renilen bilgi ve beceriler otomatik olarak dier durumlara transfer edilemez, renmenin transferi renme srecinde ele alnmas gereken bir durumdur. Bu noktadan hareketle Biyoloji Dersi retim Programnda renme, bireyin aktif olarak katld, mevcut bilgi yapsnn renmede nemli rol oynad, sorgulama ve aratrmann esas olduu, dier renciler, retmen ve evre ile etkileim iinde gerekleen, renilen bilginin gerek ortamlara transferinin hedef alnd bir sre olarak deerlendirilmitir. Hazrlanan biyoloji retimi programnn baarl bir ekilde uygulanabilmesi, rencinin kendi renme hedeflerini belirleyebildii, bamsz alma kadar dier rencilerle birlikte alabilecei, renme iin anlaml balamlar sunan renme ortamlarnn hazrlanmasna baldr. Bu yzden retmenlerin, rencilerin bireysel ihtiyalarnn, n bilgilerinin, becerilerinin ve renme stillerinin birbirlerinden farkl olduu gereinden yola karak retim yaklamlarn eitlendirmeleri gerekmektedir. Programda rencilerin bireysel farkllklarnn dikkate alnmasnda retmene geni bir pedagojik zgrlk alan braklmtr. retmen bir konuyu ilemek iin ayn snf iinde bile rencilerin durumlarna gre her zaman farkl etkinlikler belirleyebilir. Ancak genel olarak biyoloji retim programnn yaps ve ierii, aratrma ve sorgulamay temel alan, rencilerin yl boyunca deiik yntem ve ara-gere kullanmlarna zemin hazrlayan, kendilerini rahata ifade edebildikleri, bireysel olduu kadar dier rencilerle ibirlii iinde almasna imkan salayan retim yaklamlarn gerektirmektedir. zel eitime ihtiyac olan renciler iin; zellikleri, eitim performanslar ve ihtiyalar dorultusunda biyoloji retim program temel alnarak Bireyselletirilmi Eitim Program (BEP) hazrlanmal ve uygulanmaldr. BEPde yer alan kazanmlarn berlirlenmesinde, renme-retme uygulamalarnn yaplmasnda ve baarnn deerlendirilmesinde bireylerin akademik, zihinsel, sosyal, bedensel zellikleri ile bireysel farkllklar dikkate alnmaldr.

VI

Ortaretim Biyoloji Dersi retim Program

LME DEERLENDRME YAKLAIMI

Bilimsel bilginin reniminin nelere bal olduu ve renmenin nasl gerekletii ile ilgili teoriler gelitike, lme ve deerlendirme yaklam da deimitir. renme, tecrbelerin yaplandrlmasyla srekli gelien bir sretir. Buna gre, lme de renmenin bir parasdr ve iinde dnt vermeyi barndrr. lme ve deerlendirmenin amalarndan bir tanesi, rencinin renme srecinin neresinde olduunu belirlemek ve ne bildii ya da ne kadar anlad hakknda geerli karmlar yapmaktr. lme ve deerlendirme, rencinin geliimini etkiledii gibi, retim zerinde de etkilidir. lme ve deerlendirmenin bir dier amac da retmene dersini ne kadar etkili iledii, kulland retim yaklam ve yntemlerinde ne derece baarl olduu ve retimin gl ve zayf ynleri hakknda geri bildirimler vermektir. renci iin belirlenen renim hedefleri veya kazanmlar da zaman ierisinde deimitir. Artk rencinin yalnzca bilgiyi hatrlamas ve uygulayabilmesi deil, st dzey becerilerini de kullanarak analiz edebilmesi, sentezleyebilmesi, deerlendirebilmesi, pek ok beceriyi ayn anda kullanabilmesi ve gnlk hayatta karsna kabilecek problemleri zebilmesi beklenmektedir. rencinin bu kazanmlarn ne kadarna, ne dzeyde sahip olduunu belirleyebilmek iin, lme ve deerlendirme yaparken aada verilen ilkelerin benimsenmesi uygundur. Programda yer alan bilgi ve beceri kazanmlarn dikkate alarak yaplacak lme srecini planlamak, Geerli ve gvenilir lme yntemleri hazrlamak, lme yntemlerini eitlendirmek, Hatrlama yerine bilginin kullanlmasn gerektiren lmler kullanmak, renciyi sk sk lmek, Yalnzca sonucu deil, sreci de lmek, retimden nce, retim srasnda ve retim sonunda deerlendirme yapmak. Bu erevede, programn yaps, ierii ve hedefleri rencilerin bilgi, beceri ve tutumlarn sergileyebilecekleri sre odakl lme ve deerlendirme yaklamlarnn da kullanlmasn gerektirmektedir.

VII

Ortaretim Biyoloji Dersi retim Program

BYOLOJ DERS RETM PROGRAMININ UYGULANMASI LE LGL AIKLAMALAR

Giri Ksm Biyoloji Dersi retim Programnda, her snf dzeyi iin yeterliliklerin belirtildii ve sene sonunda rencilerin sahip olmas beklenen bilgi, beceri ve dier yeterliklerinin ifade edildii bir giri ksm bulunmaktadr. niteler (Konu Alanlar) ve Zaman Dalm Tablosu Biyoloji Dersi retim Programndaki nite (Konu Alanlar) ve Zaman Dalm tablosunda; belirtilen snf dzeyinde yer alan konu alanlar, nite adlar ve nite numaralar ile bu niteler iin n grlen sreler yer almaktadr. nitenin Amalarnn Belirtildii nite Giri Ksm Biyoloji Dersi retim Programnda nitede kazandrlmak istenenlerin genel olarak ifade edildii bir nite giri ksm bulunmaktadr. nitede Yer Alan Her Konu in nerilen Konu Balklar, Kavram ve nerilen Srelerin Belirtildii Ksm retim Programnda nite kapsamnda ele alnan konularn ve kavramlarn belirtildii bir sralanma dzeni mevcuttur. nite Kazanmlar ve Aklamalar Biyoloji Dersi retim Programnda, nite kapsamnda ele alnan konular, numaralarla belirtilerek gruplandrlmtr. Kazanmlar sadece bilgi renme alan kazanm olabilecei gibi, beceri ve/ veya duyu kazanmlar ile ilgili bir anlay, beceri, tutum ve deeri de ierebilmektedir. Her kazanma ait verilen numaralandrma sisteminde; snf dzeyi, nite numaras, konu numaras ve kazanm numaras belirtilmitir. Aadaki ekil, bu numaralama sistemini aklamaktadr.

VIII

Ortaretim Biyoloji Dersi retim Program

9. SINIF BYOLOJ DERS RETM PROGRAMI

9. Snf Biyoloji retim Programnn temelleri canllk, hcre, canllarn eitlilii ve gncel evre sorunlaryla ilgili somut ve rencileri motive edici rnekler zerine kurulmutur. st snflarda ise renciler, bu temeller zerine kavramlarda derinleme, genelleme ve deiik yaklamlarda bulunabilme imkan bulacaklardr. Ayn zamanda renciler programn geni bir perspektif sunmas sayesinde ileriye dnk kararlarn verirken bilinli hareket edebileceklerdir. Bu balamda biyoloji programnda yer alan kazanmlar, biyolojide yer alan temel teoriler ve kavramlar nda, rencinin gnlk hayat ile ilikili konular n plana karlarak belirlenmitir. Ayrca programda ele alnan konularla, rencilerin biyolojinin kullanm alanlar hakknda kazanm elde etmeleri hedeflenmitir. niteler (Konu Alanlar) ve Zaman Dalm
No 1 2 3 nite / Konu Alan Ad Yaam Bilimi Biyoloji Canllar Dnyas Gncel evre Sorunlar Toplam Kazanm Says 7 11 7 25 Sre Ders Saati 33 57 18 108 Yzde (%) 30, 5 52, 8 16, 7 100

9.1. Yaam Bilimi Biyoloji Bu nitede rencilere; biyoloji biliminin ilgi alanlar, alma yntemleri, alt disiplinleri, tarihsel sre ierisindeki geliimi, insanla katklar, canl ve canllk anahtar kavramlar temelinde canllar dnyasnn temel zellikleri ile canllarn yapsnda bulunan inorganik ve organik bileiklerin tantlmas amalanmtr. 9.1.1. Bilimsel Bilginin Doas ve Biyoloji nerilen Sre: 6 Saat Kavramlar/Terimler: Bilimsel bilgi, biyoloji, teknoloji, kariyer 9.1.1.1. Genelde bilimin zelde biyolojinin doasn anlar. a. Bilimin ve bilimsel bilginin delillere dayandrlabilir yaps, bilimde kullanlan yntemlerin eitlilii, bilimsel bilginin deiebilir yaps ve deiimde etkin olan nedenler, bilimde znellik ve nesnellik ile bilim toplum ilikisi gibi konular gncel ve biyoloji bilimi tarihinden rnekler zerinden tartlr. b. Biyolojide kullanlan bilimsel alma sreleri ezberletilmez, bu srelerin deneysel etkinlik kurgusu iinde renciler tarafndan kefedilmesi salanr. c. Biyoloji ile ilgili elde edilen bilgilerin, tarihsel sre ierisinde dier bilim dallarndaki ve zellikle teknolojideki gelimelere bal olarak deiimi aratrlr ve tartlr.
9. Snf

Ortaretim Biyoloji Dersi retim Program

9.1.1.2. Biyolojinin gnlk hayatta karlalan problemlerin zmne salad katklarn farkna varr. a. Hayat tehdit eden sorunlarn (gda sknts, kresel iklim deiiklii, salk sorunlar vb.) zmnde biyolojinin katklar sorgulanr. 9.1.1.3. Biyolojinin gncel alma alanlarn tanr ve kariyer alanlaryla ilikilendirir. a. rencilerin ileriye dnk meslek seimlerinde bilinli tercihler yapabilmeleri iin biyoloji ile ilgili meslekler ve kariyer alanlar aratrlr. 9.1.2. Canllarn Ortak zellikleri nerilen Sre: 6 Saat Kavramlar/Terimler: Canllk, hcre, byme ve gelime, hareket, metabolizma, anabolizma, katabolizma, uyum, beslenme, solunum, boaltm, gelime, hareket, uyarlara tepki, reme 9.1.2.1. Canl ve cansz varlklar arasndaki farklar belirler. a. Yakn evreden seilen canl ve cansz varlk rnekleri, genel yap, fiziksel zellikler vb. temelinde birbirleriyle karlatrlr. 9.1.2.2. Canllarn ortak zelliklerini kefeder. a. Yakn evresindeki canllardan yola klarak, rencilerin canllarn ortak zelliklerine ulamas salanr. b. Canllarn ortak zellikleri olarak; hcresel yap, beslenme, solunum, boaltm, hareket, uyarlara tepki, uyum, reme, byme ve gelime zellikleri verilir. c. Metabolizma kavram rneklerle tartlr. . Hareket kavramnn tek bana canllkla ilikilendirilmesinden kaynaklanan baz kavram yanlglarnn (r., animizm) nne gemek iin, sadece hareketin canll aklamada yeterli olmad rneklerle tartlr. 9.1.3. Canllarn Yapsnda Bulunan Temel Bileikler nerilen Sre: 21 Saat Kavramlar/Terimler: Organik, inorganik, enzim, hormon, dengeli beslenme, ATP, DNA, RNA, mineral, obezite, asit, baz, tuz, su, ya, karbonhidrat, protein, vitamin 9.1.3.1. Canllarn yapsn oluturan balca kimyasal maddeleri tanr ve snflandrr. a. Karbon, hidrojen, oksijen, azot, fosfor ve kkrdn btn canllar iin ortak olduunu, deneyler yaptrlarak ve/veya animasyonlar-simlasyonlardan yararlanlarak rencilerin kefetmesi salanr. b. Su, mineraller, asitler, bazlar ve tuzlar ayrntl olarak kimya dersinde ileneceinden bu maddelerin sadece canllar iin nemi sorgulanr. c. Karbonlu bileiklerin canllar iin nemi tartlr. . ATP gibi molekllerin, enzimlerin ve hormonlarn kimyasal formllerine yer verilmeden canllar iin nemi sorgulanr. d. Nkleik asitlerin yap ve fonksiyonlar temel dzeyde animasyon-simlasyonlar veya modellerle ilenir. Matematiksel hesaplamalara girilmez.

9. Snf

Ortaretim Biyoloji Dersi retim Program

9.1.3.2. Ya, karbonhidrat, protein, vitamin ve minerallerin yaam iin nemini kavrar, salkl beslenme ile ilikisini kurar. a. Karbonhidrat, ya, protein ve vitaminler, yapsnda bulunduklar besinler ile deneyler yaplarak ilikilendirilir. Ancak karbonhidrat, ya, protein ve vitaminlerin ayrntl kimyasal formlleri kullanlmaz. b. Karbonhidrat ve ya eitleri aratrlr ve rneklendirilir. c. Vitaminler sadece yada ve suda znenler eklinde snflandrlr; vitaminlerin eksikliinde ya da fazlalnda ortaya kan salk sorunlar aratrlr ve tartlr. . Kalsiyum, potasyum, demir, iyot, flor gibi balca minerallerin salk asndan nemleri irdelenir. d. Dzenli ve dengeli beslenmenin nemi ile obezite, inslin direnci ve diyabet ilikilendirilir.

9.2. Canllar Dnyas Bu nitede rencilerin; canllarn temel yapsal birimi hcreyi kavramalar, evrelerinde bulunan canl eitliliini fark etmeleri, ikili isimlendirmenin ve snflandrmann nemini kavramalar, canl lemlerinin genel zelliklerini renmeleri amalanmtr. 9.2.1. Canlln Temel Birimi Hcre nerilen Sre: 27 Saat Kavramlar/Terimler: Hcre teorisi, osmoz, kk hcre, prokaryot, difzyon, hcre/doku kltr, karyot, aktif tama, yapay doku/organ, organel, mikroskop 9.2.1.1. Canllarn temel yapsal biriminin hcre olduunu kavrar. a. Hcrenin canlln yaama ve reme yeteneindeki temel birimi olduu, bir hcrede ifade edilen zelliklerin tm canllarda ortak olduu ve hcrelerin kendine benzer hcreleri blnerek meydana getirdii farkl rnekler zerinde incelenir. 9.2.1.2. Hcre ve hcre teorisine ilikin almalar tarihsel sre ierisinde analiz eder. a. R. Hook ve A. Von Leeuwenhoekun mikroskop ve hcre ile ilgili yapt almalar aratrlr. b. M. Schleiden, T. Schwann ve R. Virchowun, hcre teorisinin oluumuna yapt katklar balamnda bilimsel bilginin yaplanma sreci analiz edilir. c. Tarihsel sre ierisinde mikroskop ve ileri grntleme teknolojisinde meydana gelen gelimelerle hcreye ilikin bilgilerin geliimi, bilim-teknoloji ilikisi temelinde deerlendirilir. 9.2.1.3. Hcresel yaplar ve grevlerini aklar. a. rnekler zerinden prokaryotik hcrelerin sadece ksmlar gsterilir detay verilmez. b. karyot bir hcrenin yaps ve yapy oluturan elemanlar incelenir. c. Hcre zar ilenirken, zardan madde geii, aktif tama, osmoz ve difzyonla ilgili deneysel etkinliklerden yararlanlr ve gnlk hayatla ilikilendirilir. . Organeller hcrede ve dolaysyla organizmada aldklar grevlerinden yola klarak organizma btnl iinde ele alnr.

9. Snf

Ortaretim Biyoloji Dersi retim Program

9.2.1.4. Farkl hcre rneklerini karlatrr. a. Farkl hcre rnekleri mikroskop yardmyla ve/veya grsel rnekler (resim, video, animasyon vb.) kullanlarak incelenir ve karlatrmas yaptrlr. b. eitli hcre ve hcresel yaplarn byklkleri ile ilgili orantsal karlatrmalar yaptrlr. 9.2.1.5. ok hcreli canllarda hcresel organizasyonu analiz eder. a. Hcre-doku-organ-sistem ilikisi incelenir, doku ve sistemlerin yap ve grevlerine girilmez. b. Bir hcreli, koloni oluturan ve ok hcreli organizmalarda hcresel organizasyon ve zelleme rneklerle incelenir. 9.2.1.6. Hcre almalarnn tp ve salk alanndaki gelimelere katksn irdeler. a. Kk hcre kavram ve kk hcre teknolojisinin salk alannda kullanm aratrlr. b. Hcre kltr, doku kltr, yapay organ ve yapay doku ile hcre teknolojileri arasnda iliki kurulur. 9.2.2. Canllarn eitlilii ve Snflandrlmas nerilen Sre: 6 Saat Kavramlar/Terimler: Biyoeitlilik, ikili adlandrma, snflandrma, srdrlebilirlik 9.2.2.1. Canllarn snflandrlmasnda kullanlan yaklam ve modellerin tarihi geliimini inceler ve deerlendirir. a. eitliliin anlalmas asndan snflandrmann nemi tartlr. b. Antik alardan modern bilime (gnmzdeki yaklama) dnrlerin ve bilim insanlarnn canllarn snflandrlmasnda farkl lt ve yaklamlar kullanmasnn nedenleri tartlr. c. Canllarn snflandrlmas rneinden yola karak bilimde retilen modellerin doay anlamlandrmada salad katklarn yannda baz konularda snrllklar olduu sorgulanr. 9.2.2.2. Canllarn snflandrlmasnda kullanlan balca kategorileri kavrar ve bu kategoriler arasndaki hiyerariyi irdeler. a. Tr, Cins, Aile, Takm, Snf, ube ve lem kategorilerinin genel zellikleri incelenir. b. Hiyerarik kategoriler dikkate alnarak yakn evreden seilecek canl trleriyle ilgili ikili adlandrma rnekleri verilir. Ayrca yine yakn evreden seilen canl rneklerinin tehis edilmesi ile ilgili uygulamalar yaptrlr. c. Latince isimlerin ezberletilmesinden ok snflandrma mant zerinde durularak, snflandrmann nemi irdelenir. . Canllkla daha ok hayvanlar ilikilendirildiinden, rencilere zellikle hayvanlarn dndaki canllardan rnekler verdirildii uygulamalar yaptrlr.

9. Snf

Ortaretim Biyoloji Dersi retim Program

9.2.3. Canl lemleri ve zellikleri nerilen Sre: 24 Saat Kavramlar/Terimler: Arkebakteriler, hayvanlar, bakteriler, protista, bitkiler, mantarlar, virsler 9.2.3.1. Canllarn snflandrlmasnda kullanlan lemleri ve genel zelliklerini kavrar. a. Bitkiler lemi ve hayvanlar lemindeki balca alt gruplar incelenir. Bakteriler lemi, arkebakteriler lemi, protista lemi ve mantarlar leminin genel zellikleri aklanr, birka rnek verilir, snflandrmasna girilmez. b. Bitkiler lemi ile ilgili tohum kavram ele alnr, tohumlu bitkilerde enek saylarna gre bir snflandrma yaplmaz. c. Tohumsuz bitkiler karayosunlar ve erelti otlar ile snrlandrlr. . Omurgal hayvanlar balklar, iki yaamllar, srngenler, kular ve memeliler yakn evreden rneklerle ilenir. d. Omurgasz hayvanlar, bcekler ve solucanlarla snrlandrlr. 9.2.3.2. Canl lemlerinin biyolojik srelere ve ekonomiye katklarn irdeler. a. Canl lemleri, biyolojik ve ekonomik nemleri temelinde ele alnarak; - Bakterilerin, yourt yapmnda ve endstriyel fermantasyonda kullanlmas, - Arkebakterilerin, gbre sanayiinde kullanlmas, - Protista yelerinin, madde dngsnde ve atklar paralayarak evre kirliliini engellemede grev almalar, - Mantarlarn, hamur mayalamada ve antibiyotik retiminde kullanlmas, - Bitkilerin, besin olarak kullanlmalarnn yannda oksijen kayna olmalar, - Hayvanlarn yine besin olarak kullanlmalar ve madde dngsndeki nemleri gibi rnekler erevesinde ilenir. 9.2.3.3. Virslerin biyolojik snflandrma kategorilerinden herhangi biri iinde yer almamasnn nedenlerini ve salk zerine etkilerini tartr. a. Virslerin zellikleri, virs kaynakl hastalklarn insan hayatna etkileri temelinde tartlr. b. Virslerin sebep olduu herpes, AIDS, kuduz, hepatit, grip vb. hastalklarn bulama ve bu hastalklardan korunma yollar irdelenir. 9.3. Gncel evre Sorunlar Bu nitede rencilerin; insan faaliyetlerinin evre zerine olumsuz etkilerinin farknda olmalar ve bu sorunlara zm nerileri sunabilmeleri, evre sorunlarnn insan sal zerine etkilerini anlamalar amalanmtr. 9.3.1. Gncel evre Sorunlar ve nsan nerilen Sre: 9 Saat Kavramlar/Terimler: Kirlilik, ekolojik ayak izi, asit yamurlar, karbon ayak izi, kresel iklim deiiklii

9. Snf

Ortaretim Biyoloji Dersi retim Program

9.3.1.1. Gncel evre sorunlarnn sebepleri ve olas sonularn sorgular. a. Gncel evre sorunlar; hava kirlilii, su kirlilii, toprak kirlilii, besin kirlilii, radyoaktif kirlilik, grlt kirlilii, asit yamurlar, kresel iklim deiiklii, erozyon, doal hayat alanlarnn tahribi, orman yangnlar vb. erevesinde tartlr. b. Kresel iklim deiiklii ve biyolojik eitliliin gnlk hayat zerine olas etkileri sorgulanr. 9.3.1.2. Birey olarak gncel evre sorunlarnn ortaya kmasndaki roln sorgular. a. Ekolojik ayak izi ve karbon ayak izi ile ilgili uygulamalar yaptrlr. 9.3.1.3. Gncel evre sorunlarnn insan sal zerindeki etkilerini rneklerle ortaya koyar. a. evre sorunlar nedeniyle ortaya kan hastalklar aratrlr. 9.3.2. Doal Kaynaklar ve Biyolojik eitliliin Korunmas nerilen Sre: 9 Saat Kavramlar/Terimler: Endemizm, gen bankas, srdrlebilirlik 9.3.2.1. Doal kaynaklarn srdrlebilirliinin sosyal, ekonomik ve biyolojik nemini analiz eder. a. Doal kaynaklar; toprak, su, besinler, meralar, ormanlar vb. olarak snflandrlr. b. Srdrlebilirlik kavram, lkelerin sahip olduu doal zenginliini kaybetmeden geliimine devam etmesi temelinde analiz edilir. c. Trkiye geneli ve yerel evreden baarl uygulamalar rneklendirilir. 9.3.2.2. Biyolojik eitliliin neminin farkna varr. a. Biyolojik eitliliin yerel dzeyde etkisi tartlr. b. Tabiatta her canlnn nemli olduu vurgulanr. zellikle insann tabiatn hakimi ve kullancs deil var olan sistemin bir paras olduu zerinde durulur. 9.3.2.3. Trkiyenin biyolojik eitlilik asndan zengin olmasn salayan faktrleri sorgular. a. Trkiyenin biyolojik eitlilik asndan zengin olmasnn nedenleri (corafi konum vb.) tartlr. b. Verilecek rnekler ierisinde, yreye zg; endemik trler ile yre halknn deiik amalar iin (gda, salk vb.) kulland trlerin bulunmasna dikkat edilmelidir. 9.3.2.4. Biyolojik eitliliin korunmasna ynelik zm nerilerinde bulunur. a. Trkiyede yok olma tehlikesi altnda bulunan canl trleri ile endemik trlerin korunmasna ynelik yaplan almalar rneklendirilir. b. rencilerin biyolojik eitliliin ve endemik trlerin korunmasna ynelik sivil toplum kurulularnn yaptklar almalara katlm tevik edilir. c. Blge ve lke ekonomisi iin nemli olan canl eitlerine ve lkemize zg trlere ait gen bankalar aratrlr.

9. Snf

Ortaretim Biyoloji Dersi retim Program

10. SINIF BYOLOJ DERS RETM PROGRAMI

10. Snf Biyoloji Dersi retim Programnn temelleri reme, kaltm ve yaadmz evre konularyla ilgili somut ve rencileri motive edici rnekler zerine kurulmutur. st snflarda ise renciler, bu temeller zerine kavramlarda derinleme, genelleme ve deiik yaklamlarda bulunabilme imkan bulacaklardr. Ayn zamanda renciler programn geni bir perspektif sunmas sayesinde ileriye dnk kararlarn verirken bilinli hareket edebileceklerdir. Bu balamda biyoloji programnda yer alan kazanmlar, biyolojide yer alan temel teoriler ve kavramlar nda, rencinin gnlk hayat ile ilikili konular n plana karlarak belirlenmitir. Ayrca programda ele alnan konularla, rencilerin biyolojinin kullanm alanlar hakknda kazanm elde etmeleri hedeflenmitir.

niteler (Konu Alanlar) ve Zaman Dalm

No 1 2 3 reme Kaltmn Genel lkeleri Dnyamz Toplam nite / Konu Alan Ad Kazanm Says 8 6 7 21 Sre Ders Saati 39 42 27 108 Yzde (%) 36, 1 38, 9 25 100

10.1. reme Bu nitede rencilerin; mitoz ve mayozun nemini sorgulamalar; eeysiz reme ve eeyli remeyi renmeleri, insanda reme, byme ve gelimenin temel esaslarn ve reme saln anlamalar amalanmtr. 10.1.1. Mitoz ve Eeysiz reme nerilen Sre: 12 Saat Kavramlar/Terimler: Mitoz, blnme, tomurcuklanma, rejenerasyon, eeysiz reme, vejetatif reme, interfaz, replikasyon, kanser 10.1.1.1. Bir hcreli ve ok hcreli canllarda mitozu kavrar ve nemini tartr. a. nterfaz temel dzeyde ilenir, alt evrelerine (G1, S, G2) girilmez. b. nsanlarn ve dier ok hcreli canllarn bymesi ve gelimesi iin mitozun nemi sorgulanr. c. Hcre blnmesinin kontrol ve bunun canllar iin nemi incelenir, kanserle ilikisi kurulur.

10. Snf

Ortaretim Biyoloji Dersi retim Program

10.1.1.2. Eeysiz remeyi kavrar ve hayattan rneklerle ilikilendirir. a. Blnerek reme, tomurcuklanma, sporla reme (ieksiz bitkiler zerinden ilenir) ve bitkilerde vejetatif reme gibi eeysiz reme eitleri verilir. b. Eeysiz remede mitozun nemi tartlr. 10.1.1.3. Eeysiz remenin ve mitozun tarmsal retimdeki nemini fark eder. a. Eeysiz reme tekniklerinin bahecilik ve dier tarm sektrlerindeki uygulamalar (elikle, soanla vb. reme ekilleri) rneklendirilir. 10.1.2. Mayoz ve Eeyli reme nerilen Sre: 15 Saat Kavramlar/Terimler: Mayoz, eeyli reme, cross-over, tetrat, dllenme, oogonez, spermatogenez, menstrual dng, tp bebek 10.1.2.1. Canllarda mayozu kavrar. 10.1.2.2. Eeyli remeyi kavrar ve hayattan rneklerle ilikilendirir. a. D dllenme ve i dllenme konusu verilmez. b. Eeyli remenin bitkilerde de grld vurgulanr. c. Eeyli remenin temelinin mayoz ve dllenme olduu aklanr. 10.1.2.3 Canllarn eitlilii asndan eeyli remenin ve mayozun nemini tartr. a. Baz basit canllarda kaltsal eitlilii salayan mekanizmalar aratrlr (konjugasyon vb.). b. Cross-over ve genetik rekombinasyonun biyolojik eitlilie katks tartlr. 10.1.2.4. nsanda reme sisteminin yapsn ve ileyiini aklar, salnn korunmas iin karmlarda bulunur. a. nsanda dii ve erkek reme sistemleri incelenir. b. Dii ve erkek reme hcrelerinin oluumu incelenir. c. Menstrual dngy dzenleyen hormonlar grafiklerle ifade edilir. . Menstruasyon hijyeninin nemi tartlr. d. reme sal ve cinsel yolla bulaan yaygn hastalklar (AIDS, frengi, hepatit, HPV vb.) tartlr. e. Tp bebek yntemi benzeri in vitro fertilizasyon yntemler aratrlr. f. Aile planlamasnn nemi tartlr.

10. Snf

Ortaretim Biyoloji Dersi retim Program

10.1.3. Byme ve Gelime nerilen Sre: 12 Saat Kavramlar/Terimler: Byme, gelime, ultrason, amniyosentez 10.1.3.1. nsanda embriyonik geliim srecini inceler. a. Embriyonik tabakalar ve bunlardan meydana gelen organlar ile embriyonik indksiyon verilmez. b. Bebein doum ncesi geliimi incelenir. c. Hamilelikte bebein geliimini olumsuz etkileyen faktrler (alkol, sigara, madde bamll, folik asit yetersizlii vd.) incelenir. . Hamileliin izlenmesinde kullanlan ultrason ve amniyosentez gibi yntemler aratrlr.

10.2. Kaltmn Genel lkeleri Bu nitede rencilerin; kaltm ve Mendel lkeleri ile ilgili kavramlar ve sreleri anlamalar, insanda ortaya kan kaltsal hastalklar rneklendirmeleri, biyolojik eitliliin kaltsal temellerini anlamalar amalanmtr. 10.2.1. Kaltm ve Biyolojik eitlilik nerilen Sre: 30 Saat Kavramlar/Terimler: Dominant, resesif, homozigot, gen-kromozom teorisi, monohibrit, dihibrit, punnett karesi, eksik basknlk, heterozigot, alel, soyaac, eeye bal kaltm, renk krl, hemofili, e basknlk, Down sendromu, mutasyon/ varyasyon, rekombinasyon 10.2.1.1. Kaltmla ilgili kavram, model ve teorilerin tarihsel geliimini analiz eder. a. Bilim tarihinde kaltmla ilgili kavram, model ve teorilerin geliimi irdelenir. 10.2.1.2. Kaltmn genel esaslarn kavrar ve aleller aras etkileimleri zmler. a. Mendel ilkeleri rneklerle aklanr. b. Monohibrit ve dihibrit aprazlamalarda Punnett Karesi de kullanlr, kontrol aprazlamas rnekler zerinden ilenir. c. Eksik basknlk, e basknlk, ok alellik (kan gruplaryla ilikilendirilir) ve pleiotropizm rneklerle incelenir. . X ve Y kromozomlarnn eeyin belirlenmesindeki rol tartlr. d. Otozom ya da gonozomlarda ayrlmama olay aratrlr. e. Eeye bal kaltm hemofili ve ksmi renk krl gibi hastalklar balamnda incelenir. f. Akraba evliliinin olas riskleri tartlr. g. Soyaac rneklerle aklanr. 10.2.1.3. Genetik varyasyonlarn biyolojik eitlilii aklamadaki roln irdeler. a. Varyasyonun nedenleri (mutasyonlar vb) tartlr.

10. Snf

Ortaretim Biyoloji Dersi retim Program

10.2.2. Modern Genetik Uygulamalar nerilen Sre: 12 Saat Kavramlar/Terimler: DNA parmak izi, biyoteknoloji, genetik mhendislii 10.2.2.1. Genetik mhendislii uygulamalarnn insan hayatna etkilerinin farkna varr. a. Gen teknolojileri, DNA parmak izi analizi, kk hcre gibi teknolojilerin kullanm alanlar aratrlr. 10.2.2.2. Biyoteknoloji uygulamalarnn insan hayatna etkisini analiz eder. a. Geleneksel ve modern biyoteknoloji uygulamalar incelenir. b. Dnyada ve lkemizde bitki ve hayvan slah aratrlr ve hayata etkileri tartlr. 10.2.2.3 Biyoteknoloji ve genetik mhendislii uygulamalarnda etik konular saptar, tartr ve deerlendirir. a. Tartmalar temel seviyede verilen konulara paralel rnekler (genetik mhendislii, in vitro fertilizasyon, kk hcre tedavisi gibi uygulamalar ve bunlarn toplumsal adan nemleri) zerinden yaplr.

10.3. Dnyamz Bu nitede rencilerin; ekosistem ve biyom kavramlarn renmeleri ve bu kavramlar arasndaki ilikiyi kurabilmeleri; madde ve enerji ak ile ilgili yorum yapmalar, doadaki madde dngleri ve nemini fark etmeleri amalanmtr. 10.3.1. Ekosistem Ekolojisi nerilen Sre: 21 Saat Kavramlar/Terimler: Ekosistem, holozoik beslenme, besin piramidi, madde dngs, simbiyosiz, kresel iklim deiiklii, enerji piramidi, mtalizm, habitat, biyolojik birikim, parazitlik, ekolojik ni, retici, tketici, ayrtrc, besin a, besin zinciri 10.3.1.1. Ekosistemin canl ve cansz bileenlerini kavrar ve aralarndaki ilikiyi irdeler. a. Ekosistem, ekoloji, habitat, ekolojik ni, tr, poplasyon vb. kavramlar nite ierisinde konularn anlalmasna katk salayacak biimde yeri geldike vurgulanr. b. Poplasyon, komnite ve ekosistem arasndaki iliki rneklerle aklanr. c. Abiyotik faktrlerden k, scaklk, iklim, toprak, mineraller, su ve pH; biyotik faktrlerden reticiler, tketiciler ve ayrtrclar verilir. 10.3.1.2. Canllar arasnda beslenme ynnden farkllklar olduunu kavrar. a. Canllardaki beslenme ekillerine rnekler verilir.

10

10. Snf

Ortaretim Biyoloji Dersi retim Program

10.3.1.3. Ekosistemde madde ve enerji akn analiz eder. a. Madde ve enerji aknda retici, tketici ve ayrtrclarn rol incelenir. b. Ekosistemdeki besin zinciri, besin a ve besin piramidi arasndaki iliki analiz edilir. c. Enerji piramidi zerinde ekosistemdeki enerji ak irdelenir. . Tarmsal ilalarn biyolojik birikimi ve bu birikimin canllar ve insan sal zerine olumsuz etkileri aratrlr. d. rencinin yakn evresinden seilen bir alanda canllarn eitlilii, mevcut habitatlarn tespiti, canllarn evrelerine uyumu, seilen bir canlnn enerji dngsndeki yeri vb. konular ekolojide kullanlan eitli yntemlerle incelenir. 10.3.1.4. Madde dnglerinin ileyiini kavrar, hayatn srdrlebilirlii iin nemini irdeler. a. Madde dngleri olarak karbon, su ve azot dngleri verilir. b. Madde dnglerinde yer alan mikroorganizmalarn tr isimleri verilmez. 10.3.1.5. nsan faaliyetlerinin ekosistemlerin srdrlebilirlii zerine etkisini aratrr ve olas sonularn tartr. a. Doal alanlarn yok edilmesi, tarm, trlerin farkl habitatlara tanmas gibi insan aktivitelerinin etkileri tartlr. 10.3.2. Biyomlar nerilen Sre: 6 Saat Kavramlar/Terimler: Karasal biyomlar, sucul biyomlar 10.3.2.1. Ekosistem ve biyomlar arasnda iliki kurar. a. Dnyadan ve Trkiyeden karasal ve sucul biyomlar rnekler zerinden incelenir. 10.3.2.2. Biyomlarn yeryznde dalmna etki eden faktrleri analiz eder. a. klim ve ykseltinin biyomlarn dalna etkisi incelenir.

10. Snf

11

Ortaretim Biyoloji Dersi retim Program

11. SINIF BYOLOJ DERS RETM PROGRAMI

11. Snf Biyoloji Dersi retim Programnn temelleri canllarda enerji dnmleri, insan fizyolojisi ve davran konular erevesinde somut ve rencileri motive edici gncel rnekler zerine kurulmutur. Bu snfta renciler, 9. ve 10. snflarda edindii temel kazanmlar zerine, kavramlarda derinleme, genelleme ve deiik yaklamlarda bulunabilme imkan bulacaklardr. Ayn zamanda programn geni bir perspektif sunmas sayesinde renciler, ileriye dnk kararlarn verirken bilinli hareket edebileceklerdir. Bu balamda biyoloji programnda yer alan kazanmlar biyolojide yer alan temel teoriler ve kavramlar nda, rencinin gnlk hayat ile ilikili konular n plana karlarak belirlenmitir. Ayrca programda ele alnan konularla, rencilerin biyolojinin kullanm alanlar hakknda kazanm elde etmeleri hedeflenmitir.

niteler (Konu Alanlar) ve Zaman Dalm

No 1 2 3 nite / Konu Alan Ad Canllarda Enerji Dnmleri nsan Fizyolojisi Davran Toplam Kazanm Says 11 20 3 34 Sre Ders Saati 36 63 9 108 Yzde (%) 33, 3 58, 4 8, 3 100

11.1. Canllarda Enerji Dnmleri Bu nitede rencilerin; canllarda enerji dnm mekanizmalarnn nemini sorgulamalar, oksijenli solunum, oksijensiz solunum ve fotosentezin mekanizmalarn ve ATPnin enerji dnmndeki roln renmeleri amalanmaktadr. 11.1.1. Canllk ve Enerji nerilen Sre: 3 Saat Kavramlar/Terimler: ATP, enerji, fosforilasyon, enerji dnm 11.1.1.1. Canlln devam iin enerjinin gerekliliini fark eder. a. ATP moleklnn yaps hatrlatlarak, canllar iin temel enerji molekl olduu vurgulanr. b. Fosforilasyon eitleri aratrlr.

12

11. Snf

Ortaretim Biyoloji Dersi retim Program

11.1.2. Fotosentez nerilen Sre: 15 Saat Kavramlar/Terimler: Fotosentez, kloroplast, yapay klandrma, k, Kalvin dngs, CO2 zenginletirme uygulamalar 11.1.2.1. Fotosentezin canllar iin neminin farkna varr. a. Fotosentez hakkndaki bilgilerin tarihsel geliimi zerinden bilimsel bilginin dinamik yaps tartlr. 11.1.2.2. Fotosentez reaksiyonlarn kavrar, rn ve sre asndan karlatrr. a. Kloroplastn ince yaps incelenir, Klorofil a ve Klorofil bnin yaps verilmez. b. Ia baml ve ktan bamsz reaksiyonlar karlatrlr. c. Devirli fotofosforilasyon, devirsiz fotofosforilasyon ve C4 bitkileri verilmez. . Ia baml olmayan reaksiyonlarn ribuloz difosfat moleklne CO2 balanmasyla balad, bu evrede ATP ve NADPHn kullanld belirtilir, reaksiyonlarn ayrntsna girilmez, son rnler belirtilir. d. Fotosentez reaksiyonlarnda matematiksel hesaplamalara yer verilmez. 11.1.2.3. Fotosentez hzn etkileyen faktrleri analiz eder. a. Fotosentez hzn etkileyen faktrlerle ilgili basit deneyler tasarlanr ve sonular grafikle gsterilir. b. Tarmsal rn miktarn artrmada yapay klandrma, CO2 zenginletirme vb. uygulamalar aratrlr. 11.1.3. Kemosentez nerilen Sre: 3 Saat Kavramlar/Terimler: Kemosentez, oksidasyon 11.1.3.1. Kemosentez olayn kavrar, hayat iin nemini irdeler. a. Kemosentezin madde dngsne katklar ve endstriyel alanlarda kullanm aratrlr. 11.1.4. Solunum nerilen Sre: 15 Saat Kavramlar/Terimler: Solunum, glikoliz, alkolik fermantasyon, laktik asit fermantasyonu, endstriyel fermantasyon, oksijenli solunum, mitokondri, Krebs dngs, oksijensiz solunum 11.1.4.1. Hcresel solunumun canllar iin neminin farkna varr. a. Soluk alp verme ile hcresel solunumun farkl olaylar olduu vurgulanr. 11.1.4.2. Tm canllarda hcresel solunumun glikoliz ile baladn kavrar. a. Pirvik asite kadar olan ara basamaklar verilmez, sadece kullanlan ve aa kan molekller belirtilir. b. Glikoz ve pirvik asidin karbon (C) saylar belirtilir.

11. Snf

13

Ortaretim Biyoloji Dersi retim Program

11.1.4.3. Oksijensiz solunumda glikozun etil alkol veya laktik aside dnmn aklar. a. Laktik asit fermantasyonu ile insanlarda grlen kas yorgunluu ilikilendirilir. b. Endstriyel fermantasyon rnekleri aratrlr ve tartlr. c. Hamur, yourt ve boza yapm ile ilgili basit deneysel etkinlikler yaplr. 11.1.4.4. Oksijenli solunumun evrelerini aklar. a. Mitokondrinin ayrntl yaps incelenir. b. Krebs dngsnn asetil-CoA ve oksaloasetik asidin tepkimeye girmesi sonucu oluan sitrik asitle balad belirtilir. c. Krebs dngsnde ara basamaklarda oluan molekllerin sadece karbon saylar verilir, ancak ak formlleri ve isimleri verilmez. . Krebs dngsnde aa kan CO2 , ATP, NADH, FADH belirtilir. d. Elektron Tama Sistemi (ETS) basamaklar ema zerinde incelenir. Ancak ETS elemanlarnn isimleri verilmez. e. ETSde ATP retimi incelenir, kemiozmozis aratrlr. f. Oksijenli solunumda reaksiyona giren ve reaksiyon sonunda aa kan son rnlere ilikin deneyler yaplr. g. Solunumdaki tm reaksiyonlarn enzimler tarafndan katalizlendii belirtilir, ancak enzim isimleri verilmez. . Oksijenli solunumda, oksijensiz solunuma gre enerji verimliliinin daha fazla olmasnn nedenleri irdelenir. h. Solunum reaksiyonlarnda matematiksel ilem yaplmaz. 11.1.4.5. Karbonhidrat, ya ve protein monomerlerinin oksijenli solunuma katld basamaklar zetler. a. Enerji kayna olarak yukardaki maddelerin kullanm ncelii aratrlr ve tartlr. 11.1.4.6. Fotosentez ve solunumu ilikilendirir ve bu ilikinin hayatn srdrlebilirlii iin nemini aklar. a. Fotosentez ve solunumun doadaki madde ve enerji dengesini salanmasndaki nemi tartlr. b. Bitkilerin gece ve gndz solunum yapt vurgulanr.

11.2. nsan Fizyolojisi Bu nitede rencilerin insan fizyolojisi ile ilgili olarak denetleme ve dzenleme, destek ve hareket, sindirim, dolam ve baklk, gaz alverii, boaltm konularn renmeleri amalanmtr. 11.2.1. Dokular nerilen Sre: 3 Saat Kavramlar/Terimler: Doku, organ, sistem 11.2.1.1. Doku, organ ve sistem ilikisini irdeler. a. Doku, organ ve sistem ilikisi, sistemler ilenirken yeri geldike deerlendirilir.

14

11. Snf

Ortaretim Biyoloji Dersi retim Program

11.2.2. Sinirler, hormonlar ve homeostazi nerilen Sre: 15 Saat Kavramlar/Terimler: Sinir hcresi, epilepsi, renk krl, homeostasi, fel, duyu organlar, iitme kayb, diyabet, multipl skleroz (MS), gz kusurlar, hormon, geri bildirim 11.2.2.1. Sinir sisteminin yap, grev ve ileyiini aklar. a. Nronun yaps, eitleri ve impuls iletimi incelenir. b. Merkezi ve evresel sinir sistemi aklanr. c. Gncel aratrmalar (koku-hafza ilikisi vd.) rneklendirilir. 11.2.2.2. Homeostazinin salanmasnda sinir sisteminin ve hormonlarn roln fark eder. a. Kandaki glikoz, CO2 ve pH dzeyinin ayarlanmas, vcut ssnn ve dokulardaki su dengesinin dzenlenmesi gibi srelerle hormonlar ilikilendirilir. b. Hipotalamus-hipofiz ilikisi incelenir, hipofiz hormonlar ve vcuda etkileri aratrlr. c. Geri bildirim mekanizmas rneklerle aklanr. . Diyabetin kontrol edilememesinin olas sonular aratrlr. 11.2.2.3. Sinir sistemi rahatszlklarn aratrr ve sinir sisteminin saln korumak iin karmlarda bulunur. a. Fel, MS, epilepsi gibi hastalklarla balant kurulur. b. Alkol ve madde bamllnn sinir sistemine etkisi aratrlr ve tartlr. 11.2.2.4. Duyu organlarnn yapsn ve ileyiini kavrar. 11.2.2.5. Duyu organlarnn salkl yapsnn korunmas iin karmlarda bulunur. a. Gz kusurlar, iitme kayb vb. hastalklarla iliki kurulur. b. Alandaki teknolojik gelimeler aratrlr. 11.2.3. Destek ve Hareket Sistemi nerilen Sre: 6 Saat Kavramlar/Terimler: Kemik, kkrdak, kas, eklem, tendon, ligament, menisks, krk-kk, kemik erimesi 11.2.3.1. Destek ve hareket sistemi elemanlarnn yapsn ve ileyiini kavrar. a. Kkrdak ve eklem eitleri ile vcutta bulunduu yerlere rnekler verilir. Yaplarna girilmez. b. Kemik ve kas eitleri ile yaplar incelenir. c. Huxley Kayan plikler Modeli incelenir. 11.2.3.2. Destek ve hareket sisteminin salkl yapsnn korunmas iin karmlarda bulunur. a. Destek ve hareket sistemi iin sporun ve beslenmenin nemi aratrlr ve tartlr. b. Krk, kk, burkulma, menisks ve eklem rahatszlklar aratrlr.

11. Snf

15

Ortaretim Biyoloji Dersi retim Program

11.2.4. Sindirim Sistemi nerilen Sre: 9 Saat Kavramlar/Terimler: Sindirim, emilim, ishal, gastrit, lser 11.2.4.1. Sindirim sistemindeki organlarn yapsn ve ileyiini kavrar. a. Sindirime yardmc yap ve organlarn (karacier, pankreas ve tkrk bezleri) grevleri irdelenir ancak yapsna girilmez. 11.2.4.2. Sindirim sisteminin salkl yapsnn korunmas iin karmlarda bulunur. a. Gastrit, lser, ishal vb. hastalklarla balant kurulur. 11.2.5. Dolam Sistemleri nerilen Sre: 12 Saat Kavramlar/Terimler: Kan, damar, varis, kan dolam, kalp krizi, dem, lenf dolam, kangren, baklk, kan ba, B ve T lenfositleri, interferon, yangsal tepki, tansiyon, nabz Kan dolam 11.2.5.1. Kalp, kan ve damarlarn yap, grev ve ileyiini kavrar. a. Kalbin almasna etki eden faktrler (sempatik sinir sistemi, adrenalin, tiroksin, kafein, tein, asetilkolin, vagus siniri vb)aratrlr. b. Alyuvar ve akyuvarlar incelenir, akyuvar eitleri B ve T lenfositleri ile snrlandrlr. 11.2.5.2. Kalp, kan ve damarlarn salkl yapsnn korunmas iin karmlarda bulunur. a. Kalp krizi, damar tkankl, kangren, varis gibi hastalklarla balant kurulur. b. Kan dokusu naklinde doku uyumazl aratrlr. c. Kan bann nemi tartlr. . Kan yoluyla bulaan hastalklara rnekler verilir. Lenf dolam 11.2.5.3. Lenf dolamn aklar ve kan dolam ile ilikilendirir. a. dem oluumu ve baklk ile balant kurulur. 11.2.5.4. Baklk eitlerini bilir, vcudun doal koruma mekanizmalarnn bulunduunu fark eder. a. Baklk, antijen, antikor, a, serum, interferon vb. kavramlar nite ierisinde yeri geldike deerlendirilir. b. Hastalk yapan organizmalar ve yabanc maddelere kar vcudun oluturduu tepkiler rnekler (deri, tkrk, mide zsuyu, mukus ve gzya) zerinden ilikilendirilir. c. AIDS, Krm-Kongo Kanamal Atei, grip gibi virtik hastalklar ve alerji gibi baklk sistemi rahatszlklar aratrlr. . mmunoglobulinler verilmez. d. Sosyo-bilimsel bir konu olarak alanmann nemi tartlr.

16

11. Snf

Ortaretim Biyoloji Dersi retim Program

11.2.6. Solunum sistemi nerilen Sre: 9 Saat Kavramlar/Terimler: Solunum, gaz deiimi, akcier, diyafram, alveol, bron, bronit, astm, hemoglobin 11.2.6.1. Solunum sistemi organlarnn yap, grev ve ileyiini kavrar. a. Soluk alp verme ile ilgili deneyler yaplr ve soluk alp verme mekanizmas irdelenir. 11.2.6.2. Alveollerden dokulara ve dokulardan alveollere gaz tanmasn aklar. 11.2.6.3. Solunum sisteminin salkl yapsnn korunmas iin karmlarda bulunur. a. Solunum sisteminin saln tehdit eden hastalk, zararl alkanlklar ve evresel etkenler (hava kirlilii, polenler vb.) tartlr. 11.2.7. Boaltm sistemi nerilen Sre: 9 Saat Kavramlar/Terimler: reter, nefron, boaltm, bbrek talar, retra, szlme, homeostazi, diyaliz, mesane, salglama, bbrek yetmezlii, bbrek nakli 11.2.7.1. Boaltm sisteminde yer alan balca elemanlarn yap, grev ve ileyiini kavrar. a. Bbrein yaps verilerek ilevsel birimi olan nefronun yaps incelenir. b. Nefron ile ilgili olarak szlme, geri emilim ve salglama (sekresyon) mekanizmalar irdelenir. c. Bbrein alyuvar retimine etkisi aratrlr ve bbrek rahatszl ile kanszlk ilikilendirilir. 11.2.7.2. Boaltm sisteminin salkl yapsnn korunmas iin karmlarda bulunur. a. Bbrek ta, bbrek yetmezlii, diyaliz, bbrek nakli gibi konular aratrlr. 11.2.7.3. Boaltmn homeostazi asndan nemini tartr. a. Bbrek, deri ve akcierin boaltma ilikin homeostatik ilevleri tartlr. 11.3. Davran 11.3.1. Davran nerilen Sre: 9 saat Kavramlar/Terimler: Davran, sosyal davran, renilmi davran, doutan gelen davran, yn bulma, yer belirleme 11.3.1.1. Davran aklar. a. Davrana etki eden faktrler sorgulanr.

11. Snf

17

Ortaretim Biyoloji Dersi retim Program

11.3.1.2. Doutan gelen ve renilen davranlar rneklerle aklar ve hayatn devam iin nemini sorgular. a. Hayvanlarda yn bulma, yer belirleme gibi davranlar rneklendirilir. 11.3.1.3. Sosyal davranlar aratrr. a. Karncalarda i blm, arlarda haberleme gibi sosyal davran rnekleri zerinden tartlr.

18

11. Snf

Ortaretim Biyoloji Dersi retim Program

12. SINIF BYOLOJ DERS RETM PROGRAMI

12. Snf Biyoloji retim Programnn temelleri nkleik asitler, protein sentezi, bitki biyolojisi, komnite ve poplasyon konular erevesinde somut ve rencileri motive edici gncel rnekler zerine kurulmutur. Bu snfta renciler, 9., 10. ve 11. snflarda edindii temel kazanmlar zerine, kavramlarda derinleme, genelleme ve deiik yaklamlarda bulunabilme imkan bulacaklardr. Ayn zamanda programn geni bir perspektif sunmas sayesinde renciler, ileriye dnk kararlarn verirken bilinli hareket edebileceklerdir. Bu balamda biyoloji programnda yer alan kazanmlar, biyolojide yer alan temel teoriler ve kavramlar nda, rencinin gnlk hayat ile ilikili konular n plana karlarak belirlenmitir. Ayrca programda ele alnan konularla, rencilerin biyolojinin kullanm alanlar hakknda kazanm elde etmeleri hedeflenmitir.

niteler (Konu Alanlar) ve Zaman Dalm

No 1 2 3 4 nite / Konu Alan Ad Genden Proteine Bitki Biyolojisi Komnite ve Poplasyon Ekolojisi Hayatn Balangc ve Evrim Toplam Kazanm Says 7 11 6 5 29 Sre Ders Saati 42 33 24 9 108 Yzde (%) 38, 9 30, 6 22, 2 8, 3 100

12.1. Genden Proteine Bu nitede rencilerin; DNA ve RNAnn bulunuu, yaps ve nemi; genetik ifre, protein sentezi ve santral dogma olaylar ile ilgili bilgi edinmeleri; biyoinformatik almalarn rneklendirmeleri; insan genom projesi ve genetik danmanlk ile ilgili almalarn canllar zerindeki olas etkileri ile ilgili kestirimlerde bulunmalar amalanmaktadr. 12.1.1. Nkleik Asitlerin Kefi ve nemi nerilen sre: 12 saat Kavramlar/Terimler: Nkleik asit, nkleotit, DNA, RNA 12.1.1.1. Nkleik asitlerin keif srecini analiz eder ve bu srece katkda bulunan bilim insanlarn aratrr. a Nkleik asitlerin bulunmasnn insanla katklar tartlr.

12. Snf

19

Ortaretim Biyoloji Dersi retim Program

12.1.1.2. Nkleik asitlerin eitlerini inceler ve grevlerini aratrr. 12.1.1.3. DNAnn kendini elemesini kavrar. a. Helikaz ve DNA polimeraz dndaki enzimler verilmez. 12.1.2. Genetik ifre ve Protein sentezi nerilen sre: 30 saat Kavramlar/Terimler: Genetik ifre, transkripsiyon, antibiyotik, biyoetik, kod, translasyon, inslin, gen terapisi, kodon, klonlama, genetik danmanlk, biyogvenlik, antikodon 12.1.2.1. Genetik ifrenin evrenselliinin farkna varr ve nemini irdeler. 12.1.2.2. Genetik ifre ve protein sentezi arasndaki ilikiyi aklar ve deerlendirir. a. Protein sentezi (transkripsiyon ve translasyon)incelenir. b. Santral dogma ve bir gen bir polipeptid hipotezi irdelenir. 12.1.2.3. Genetik mhendislii ve biyoteknoloji alma alanlarn analiz eder ve alma yntemlerini aratrr. a. Genetik mhendislii ve biyoteknoloji alma alanlar (proteomik, genomik, biyoinformatik vd.) ve alma yntemleri aratrlr. b. Genetik mhendislii ile biyoteknoloji arasndaki fark tartlr. 12.1.2.4. Genetik mhendislii ve biyoteknoloji uygulamalarnn salk ve ekonomiye katklarn irdeler. a. A, antibiyotik, inslin, interferon retimi, kanser tedavisi uygulamalar aratrlr. b. Gen terapisi aratrlr. c. Klonlama almalar ve genetii deitirilmi organizmalarn olas sonular deerlendirilir. . Biyogvenlik ve biyoetik konular aratrlr ve tartlr.

12.2. Bitki Biyolojisi Bu nitede rencilerin; bitkinin yapsn tanmalar; bitkilerde su ve besin maddesi tama mekanizmalarn anlamalar; bitki bymesini etkileyen faktrleri irdelemeleri, bitkilerde eeyli reme ve imlenmeyi kavramalar amalanmaktadr. 12.2.1. Bitkilerin Yaps, Byme ve Hareket nerilen sre: 9 saat Kavramlar/Terimler: Oksin, giberellin, etilen, fotoperiyodizm, tropizma, nasti, apikal, lateral, absisik asit

20

12. Snf

Ortaretim Biyoloji Dersi retim Program

12.2.1.1. iekli bir bitki zerinde bitkinin temel ksmlarn gsterir, bu ksmlarn yap ve grevlerini belirtir. a. Kk, gvde, yaprak kesitlerinde balca dokular incelenir ve bunlarn grevleri aklanr. b. Apikal ve lateral meristemlerin bymedeki rol aratrlr, ya halkalar ile balant kurulur. c. Kk, gvde ve yaprak metamorfozlar verilmez. . Kk, gvde ve yapraklarndan yararlanlan bitkilere rnekler verilir. d. Tketim ile doal denge arasndaki ilikinin korunmas tartma ortamnda deerlendirilir. 12.2.1.2. Tek enekli ve ift enekli bitkileri kk, gvde ve yaprak ynnden karlatrr. 12.2.1.3. Bitki bymesinde etkili olan hormonlar ve bitkilerde hareket eitlerini rneklerle aklar. a. Oksin hormonunun tropizmadaki etkisi incelenir. b. Fotoperiyodizm, nasti ve tropizma hareketleri rneklerle aklanr. c. Bitki retiminde kullanlan hormonlarla balant kurulur. 12.2.2. Bitkilerde Madde Tanmas nerilen sre: 12 saat Kavramlar/Terimler: Odun borular, nodl, terleme, gutasyon, soymuk borular, mikoriza, ekim teorisi, klcallk, ya halkalar, minimum kural, kk basnc, stoma, adhezyon, gbre, kohezyon, basn ak teorisi 12.2.2.1. Kklerde su ve mineral emilimini kavrar. a. yonlarn emilim mekanizmasna girilmez. b. Minerallerin nemi, minerallerin topraktan alnmas, nodl ve mikoriza oluumu aratrlr. c. Minimum kural, tarmda gbre kullanm ile balant kurularak aklanr. 12.2.2.2. Bitkilerde iletim doku elemanlarnn yap ve grevlerini aratrr. a. Ya halkalar ile balant kurulur. 12.2.2.3. Bitkilerde su ve mineral tanma mekanizmasn aklar. a. Suyun tanmasnda terleme-ekim teorisi, kk basnc, klcallk, kohezyon, adhezyon ve gutasyon olaylar incelenir. b. Suyun tanmasnda stomalarn rol irdelenir. c. Stomalarn alp kapanma mekanizmas deneylerle incelenir. 12.2.2.4. Bitkilerde fotosentez rnlerinin tanma mekanizmasn aklar. a. Basn ak teorisi incelenir.

12. Snf

21

Ortaretim Biyoloji Dersi retim Program

12.2.3. Bitkilerde Eeyli reme nerilen sre: 12 Saat Kavramlar/Terimler: iek, dllenme, imlenme, reme hcreleri, tohum, dormansi, tozlama, meyve, erken imlenme 12.2.3.1. iein ksmlarn gsterir, bu ksmlarn grevlerini aklar. 12.2.3.2. Tozlama ve dllenme arasndaki ilikiyi kavrar. 12.2.3.3. Bitkilerin reme ve yaylmasnda tohum ve meyvenin nemini fark eder. 12.2.3.4. Tohumun imlenmesini kavrar ve imlenmeye etki eden evresel faktrleri analiz eder. a. imlenme deneyi yaplarak, imlenmi bir tohum zerinde balca ksmlar gsterilir. b. Dormansi olay aratrlr ve nemi tartlr.

12.3. Komnite ve Poplasyon Ekolojisi Bu nitede rencilerin, poplasyon dinamii ve tama kapasitesini anlamalar, nesli tkenen trleri fark etmeleri, poplasyondaki deiimi rneklendirerek zelliklerini aklayabilmeleri amalanmaktadr. 12.3.1. Komnite Ekolojisi nerilen sre: 12 Saat Kavramlar/Terimler: Komnite, simbiyoz, mtalizm, rekabet, parazitlik, sksesyon. 12.3.1.1. Komnitenin yapsn kavrar, buna etki eden faktrleri analiz eder. a. Komnitelerin ierdii biyolojik eitliliin karasal ekosistemlerde enlem, sucul ekosistemlerde ise suyun derinlii ve suyun kirlilii ile ilikili olduu aklanr. 12.3.1.2. Komnitede tr ii ve trler arasndaki rekabeti rneklerle aklar. a. Komnitede tr ii ve trler arasndaki rekabet rnekler zerinden incelenir. b. Komnitelerde av-avc ilikisi tartlr. 12.3.1.3. Komnitede trler arasnda simbiyotik ilikileri rneklerle aklar. a. Simbiyotik ilikiler ve holozoik beslenme eitleri rnekler zerinden incelenir. b. Parazitlik ve mutualizm insan sal ile ilikilendirilir (bit, pire, kene, tenya, barsak floras vb). c. Bitkisel parazitlere kse otu, canavar otu gibi rnekler verilir. 12.3.1.4. Komnitelerdeki primer ve sekonder sksesyonu rneklerle aklar. a. Klimaks kavram rnekler zerinden aklanr.

22

12. Snf

Ortaretim Biyoloji Dersi retim Program

12.3.2. Poplasyon ekolojisi nerilen sre: 12 Saat Kavramlar/Terimler: Poplasyon, tama kapasitesi, baskn tr, poplasyon dinamii, ya piramidi, ekoton 12.3.2.1. Poplasyon dinamiine etki eden faktrleri analiz eder. a. Poplasyonun tama kapasitesi rnekler zerinden tartlr. b. nsan nfusu, insan ya piramitleri besin-bitki hayat alan grafiklerle irdelenir. c. Poplasyon bymesine ilikin farkl byme erileri (S ve J) izilir. . Hardy-Weinberg prensibi rneklendirilerek aklanr. d. Dnya ve lkemiz nfusunun hzla artmas grafikler zerinden analiz edilir ve olas sonular tartlr. 12.3.2.2. Baz canl trlerinin neslinin tehlikede olmasnn nedenlerini tartr. a. Nesli tkenen ve tkenme tehlikesi altnda olan canl trlerine lkemizden ve dnyadan rnekler verilir.

12.4. Hayatn Balangc ve Evrim Bu nitede rencilerin; hayatn ilk ortaya k ve evrim ile ilgili bilgi kazanmalar amalanmaktadr. 12.4.1. Hayatn Balangc nerilen sre: 3 Saat Kavramlar/Terimler: Biyogenez, ototrof hipotezi, fosil, panspermia, heterotrof hipotezi, jeolojik zamanlar 12.4.1.1. Hayatn ortaya k ile ilgili grleri zetler. 12.4.1.2. Canllarn benzerlikleri ve farkllklar ile fosillerin, hayatn anlalmasna salad katklara rnekler verir. a. Canllarn embriyolojik, biyokimyasal, anatomik, genetik yaplarndaki benzerlik ve farkllklarn hayatn anlalmasna katklar tartlr. 12.4.1.3. Canllk tarihi boyunca canl eitliliinin deiimini ve nedenlerini analiz eder. a. Jeolojik zamanlar boyunca canl eitliliindeki nemli deiimlerin nedenleri sorgulanr.

12. Snf

23

Ortaretim Biyoloji Dersi retim Program

12.4.2. Evrim nerilen sre: 6 Saat Kavramlar/Terimler: Doal seilim, adaptasyon, varyasyon, mutasyon, yapay seilim 12.4.2.1. Evrime ilikin grleri zetler. a. Lamarck ve Darwinin almalar aratrlr. b. Evrime ilikin grler irdelenir. c. Doal seilim, varyasyon, adaptasyon, mutasyon gibi anahtar kavramlar yeri geldike balam ierisinde aklanr. . Tarm ve hayvanclkta yapay seilim uygulamalarna rnekler verilir. 12.4.2.2. Doada meydana gelebilecek iklimsel deiikliklerden hareketle, zaman iinde hayatn nasl etkilenebileceini tartr. a. Baz trlerin (dinozor, mamut vb.) neden yok olduu tartlr.

24

12. Snf