G I D A

M H E N D S L

D E R G S

FARKLI LAKTK AST KLTRLERYLE RETLEN YOURTLARDA LAKTK AST BAKTERLERNN Aspergillus flavus (*) ZERNE ANTIFUNGAL ETKS
ZET
Bu almada, laktik asit bakterikltrlerinin Aspergillus flavus zerine antifungal etkisi depolama sresince aratrlmtr. Bu amala, Streptococcus thermophilus +Lactobacillus delbrueckii subsp. bulgaricus (A), Lactobacillus rhamnosus (B), Bifidobacterium longum (C) ve Streptococcus thermophilus+Lactobacillus delbrueckii subsp. bulgaricus+Lactobacillus acidophilus+Bifidobacterium sp. ieren (D) kltrler kullanlarak yourt retilmi ve 15 gn sreyle depolanmtr. Sonu olarak, probiyotik laktik asit bakterilerinin A. flavus zerine depolamann 8. gnne kadar etkili olduu bulunmutur. Srasyla, Lactobacillus rhamnosus ve Bifidobacterium longumun en yksek antifungal aktiviteyi gsterdii saptanmtr.. Anahtar szckler: Yourt, Laktik asit bakterileri, Antifungal, Aspergillus flavus

Antifungal Effects of Various Lactic Acid Cultures on Aspergillus flavus in Yoghurts ABSTRACT
In this research, the effect of lactic acid bacteria on Aspergillus flavus in storage period was investigated. For this purpose, the yoghurt was produced by using Streptococcus thermophilus +Lactobacillus delbrueckii subsp. bulgaricus (A), Lactobacillus rhamnosus (B), Bifidobacterium longum (C) and Streptococcus thermophilus+Lactobacillus delbrueckii subsp. bulgaricus+Lactobacillus acidophilus+Bifidobacterium sp. (D) lactic cultures and stored 15 days. As a result, it was found that probiotic lactic acid bacteria in yoghurts effected on A. flavus for 8 days while the best results of antifungal effect of lactic acid bacteria were obtained from Lactobacillus rhamnosus and Bifidobacterium longum. Key words: Yoghurt, Lactic acid bacteria, Antifungal, Aspergillus flavus

Zerrin ERGNKAYA, Mehmet GVEN, Canan KAVAS, Il VAR, Blent KABAK, O. Berkay KARACA ukurova niversitesi Ziraat Fakltesi Gda Mhendislii Blm

(*) Bu aratrma ..Z.F. tarafndan BAP 99/4 nolu proje ile desteklenmitir.

31

G I D A

M H E N D S L

D E R G S

GR
Yourt, laktik asit bakterileri ile fermente edilerek elde edilen bir st rndr (Kurt, 1995). Yourt retiminde Streptococcus salivarus subsp. thermophilus ve Lactobacillus delbrueckii subsp. bulgaricus trlerininin (Riemelt ve ark., 1996) yan sra son yllarda probiyotik youtlarda L. acidophilus, L. rhamnosus, L. fermentum, Bifidobakterium bifidum, B. longum ve Str. filantn da kullanld belirtilmektedir (Gn, 1995; Vinderola ve ark., 2000). 35 lkede en az 75 farkl eitte yourt retildii ve bu yourtlarda da en az 15 farkl yourt kltr kullanld belirtilmektedir (Weber, 1996). Hijyenik koullarda standart yntemle retilen yourtlarn normal dayanma sreleri buzdolabnda en fazla 3 hafta olarak bilinmektedir. Fakat lkemizde yourt yapm ve muhafazasnda gerekli hijyenik koullara dikkat edilmemesi, bu srenin 2-7 gn gibi daha ksa olmasna neden olmaktadr (zdemir ve ark., 1995). Yourdun muhafazas srasnda kimyasal veya mikrobiyolojik bozulmalar grlmektedir. Mikrobiyolojik bozulmaya en ok dk pH ve scaklkta geliebilen kf ve mayalar neden olmaktadr (nltrk, 1998). Kfler, yourt yzeyinde gelierek beyaz veya mavi film olutururlar. Bu gelimeye bal olarak da kflerin lipolitik aktivitesi sonucu ransit bozulma, proteolitik aktivite sonucu ise peynirimsi ac lezzet oluabilmektedir (nltrk, 1998). Uygun koullarda retilmeyen ve muhafaza edilmeyen yourtlarda en sk rastlanan kflerin banda, Absidia, Alternaria, Aspergillus, Micelia, Monilia, Mucor, Penicillium, Pullaria ve Rhizopus gelmektedir (Varnam ve Sutherland, 1994; Weber, 1996).Geotrichum candidum (Oidium lactis), yourt kf veya st kf olarak bilinir. Bu kf yourt yzeyinde beyaz-sarms film oluturarak, ransit ve proteolitik bozulmaya neden olmaktadr (Frank, 1994; Mller ve Weber, 1996; Riemelt ve ark., 1996; nltrk, 1998). A. flavus ise yourttan en ok izole edilen kf olup, ayrca mikotoksin oluturma zelliine sahiptir. (Varnam ve Sutherland, 1994). Konu ile ilgili olarak yaplan aratrmalardan da anlalaca zere lkemizde piyasada satlan yourtlarda kf geliimine sk rastlanmaktadr. Akyz ve Cokun (1990), Van piyasasnda satlan yourtlarda yaptklar incelemede maya-kf saylarn ortalama 2,8x105 /g bulmulardr. Erkmen ve ark. (1994), Gaziantep yresinde satlan paketli ve paketsiz yourtlarnda yaptklar almada kf-maya says asndan %64 nn standartlara uymadn belirlemilerdir. Daysolu ve ark. (1996) Van yresinde sata sunulan yourtlarda ortalama kf-maya saylarn 2.2x105 /g olarak bulmulardr. Konu ile ilgili yaplan baka aratrmalarda ise; Ibrahim ve ark. (1989) Msrda yaptklar aratrmada ticari yourt rneklerindeki maya-kf saylarn 1,9x106-2,3x108/g

bulmulardr. Jordano ve ark. (1989) spanyada piyasada satlan 20 yourt rneinin 7sinde aflatoksin reten A. flavus suu belirlemilerdir. Yourtlarda kf geliimin nlemek amac ile lkemizde halen antifungal maddelerden yararlanlmaktadr. Paketleme srasnda, yzeye antifungal maddeler belirli oranlarda pskrtldkten sonra ambalaj kapatlmaktadr. Laktik asit bakterilerinin bata fermente st rnleri olmak zere dier fermente gdalarda zeliikle Escherichia. coli, Staphylococcus aureus, Salmonella, Listeria monocytogenes gibi patojen bakterilerin geliimleri zerine antibakteriyal etkileri olduu bilinmektedir (Jay, 1992). Son yllarda, laktik asit bakterilerine ait baz trlerin antifungal etkilerinin de olduu belirlenmitir (Batish ve ark. 1990; Batish ve ark. 1997). Konu ile ilgili almalarn byk bir ounluu daha ok laboratuvar koullarnda laktik asit bakterilerinin antifungal etkileri eklinde younlamtr. Roy ve ark. (1996), A. flavus, A. parasiticus ve Fusariuma ait sular zerine, Lactococcus lactis subsp. lactis CHD-28.3. suunun antifungal etkisi zerine almalar yapmlardr. Lactococcus lactis subsp. lactis biovar diacetylactisin antifungal zellii ile ilgili bir alma yapmlardr. Corsett ve ark. (1997) Lactobacillus sanfrancisco CB1 suunun, Penicillium ve Aspergillus kfleri zerine antifungal etkisi olduunu yaptklar almada bulmulardr. Laitila ve ark. (1997), Lactobacillus plantarumun baz sularnn Fusarium lar zerine antifungal etki gsterdiklerini belirlemilerdir. Alander ve ark. (1997), avdar ekmei retiminde, laktik asit bakterileri ile birlikte propiyonik asit bakterilerini starter kltr olarak kullanmlar, ve sonuta Penicillium chrysogenum kfnn ekmekte geliemediini gzlemilerdir. Probiyotik laktik asit bakterileri arasnda yer alan Lactobacillus acidophilus CH5 suunun rettii acidosin ile yaplan dier bir almada ise, Penicillium, Cladaosporium ve Alternaria zerine acidosinin etkisi aratrlm ve peynirden izole edilen Penicillium suu en duyarl su olarak bulunmutur (Plockova ve ark., 1997a). Plockova ve ark. (1997b), yaptklar almada, L. acidophilus un Penicillium, Mucor ve Fusarium zerine antifungal etkisini gzlemiler ve L. Acidophilusa en duyarl suun ise Fusarium a ait olduunu belirtmilerdir. Yine Plockova ve ark. (2001), tarafndan L. rhamnosus ve L. reuterinin Fusarium, Aspergillus ve Penicillium zerine antifungal etkilerini aratrlm ve sonuta her iki laktik bakterisinin sz konusu kf sular zerine antifungal etkileri olduklar belirlenmitir. Bu almada laktik asit bakterilerinin antifungal etkilerinin incelenmesi amalanmtr. almada, test mikroorganizmas olarak A. flavus seilmi ve 4 farkl starter kltr ile (probiyotik ve non-probiyotik) yourt retilerek sz konusu laktik kltrlerin antifungal etkisi aratrlmtr.

32

G I D A

M H E N D S L

D E R G S

MATERYAL VE YNTEM
Aratrmada materyal olarak kullanlan inek st ..Z.F. Dner Sermaye letmesinden temin edilmitir. pH deeri 6.590.02, asitlik derecesi 7.921.02 oSH, kurumadde oran % 13.750.13, ya oran % 2.880.10, protein oran % 3.990.51, laktoz oran % 6.400.48 olan i stler yourda ilenmitir. Projede kullanlan Yourt kltrleri liyofilize olarak Wiesby ve Ezal Firmasndan, A. flavus suu TBTAKdan, besiyerleri ise Merck ve Oxoid Firmalarndan temin edilmitir. i st, vakum altnda kuru madde artrm yapldktan sonra 901C de 5 dakika sl ilem uygulanarak 441C soutulmutur. Stler 4 eit partiye ayrlarak mlsinde 107 kob laktik asit bakterisi ieren kltrlerden her birine %2 orannda ilave edilmitir. Sonra her bir parti iki gruba ayrlarak, birer tanesine 103 organizma /ml olacak ekilde kf sporu inokle edilmitir. 200g lk kaplara dolum yaplarak, 421oC de, pH 4.7 ye dnceye kadar inkbe edilmitir. Oda scaklnda soutulan rnekler 41oC de 15 gn depolanmtr. Her bir deneme 2 tekerrrl olarak gerekletirilmitir. Yourtlar 15 gn sre ile buzdolabnda depolanm ve depolamann 1. 8. ve 15. gnlerinde yourtlarn kf (Kreisel ve Schauer, 1987) ve laktik asit bakterilerinin saymlar (Baumgart, 1993) ile birlikte pH deerleri ve toplam aerob mezofilik bakteri saymlar (Temiz, 1996), yaplmtr. Stlere ilave edilen laktik asit kltrleri ve kf ile yourtlarn kodlar izelge 1de verilmitir.

Kf sporu inoklasyonu yaplmayan A1, B1, C1 ve D1 rneklerinin hi birinde depolama sresi boyunca kf geliimine rastlanmamtr. Dier A2, B2, C2 ve D2 rneklerine ise 103/g A. flavus sporu inokle edilmi ve tm rneklerde 8. gnde kf saysnda azalma gzlenmitir. Antifungal etkinin en ok grld rnekler sras ile B2 (L. rhamnosus), C2 (Bifidobacterium longum), D2 (Str. thermophilus, + L. delbrueckii subsp. bulgaricus + L. acidophilus+ Bifidobacterium spp.) ve kontrol rnei olan A2 (Str. salivarus subsp. thermophilus+ L. delbrueckii subsp. bulgaricus) olmutur (ekil 1). Benzer almay Plockova ve ark. (1997a) laboratuvar koullarnda aratrmlar ve L. acidophilusun Penicillium, Mucor ve Fusarium zerine antifungal etkisini gzlemilerdir. almada L. acidophilusa en duyarl suun ise Fusarium olduunu belirtmilerdir. Yine Plockova ve ark. (2001), tarafndan L. rhamnosus ve L. reuterinin Fusarium, Aspergillus ve Penicillium zerine antifungal etkilerini aratrm ve sonuta her iki laktik bakterisinin sz konusu kf sular zerine antifungal etkileri olduunu belirlemilerdir. Bu almada da L. rhamnosusun A. flavus zerine antifungal etkisi, dier laktik kltrlere gre daha fazla olduu gzlenmitir.

BULGULAR VE TARTIMA
Yourt retiminde kullanlan farkl laktik kltrlerinden elde edilen yourtlarn (probiyotik ve non-probiyotik) depolama sresince Aspergillus flavus zerine antifungal etkilerinin belirlenmesi amac ile rneklerde kf saymlar gerekletirilmitir.

ekil 1: Yourtlarda saptanan kf saylar

izelge 1: Yourt retimi Deneme Plan

Yourtlar A1 A2 B1 B2 C1 C2 D1 D2

Laktik Asit Kltr Str. salivarus subsp. thermophilus+ L. delbrueckii subsp. bulgaricus, Str. salivarus subsp. thermophilus+ L. delbrueckii subsp. bulgaricus, L. rhamnosus L. rhamnosus B. longum B. longum Str. thermophilus, + L. delbrueckii subsp. bulgaricus+ L. acidophilus+ Bifidobacterium spp. Str. thermophilus, + L. delbrueckii subsp. bulgaricus+ L. acidophilus+ Bifidobacterium spp.

Kf Yok A. flavus Yok A. flavus Yok A. flavus Yok A. flavus

33

G I D A

M H E N D S L

D E R G S

Yourt rneklerinde laktik asit bakterilerinin geliimleri incelendiinde; 8. gnde A1 ve A2 kontrol rneklerinde art gzlenirken, D1 rnei hari, dier B2, C1,C2 ve D2 rneklerinde az bir azalma ve D1 rneinde ise azalma ve art gzlenmemitir. Depolamann 15. gnnde ise en fazla arta B1, C1 ve C2 rneklerinde rastlanrken, bu art hzn sras ile B2, D1, D2, A1 ve A2 rnekleri izlemitir (ekil 2). Yourtlarda starter kltr olarak ilave edilen laktik kltrlerin canl saymlarnn >107/ml olmas istenmektedir (Weber,1996). Genelde taze yourtlarda canl yourt kltr saylarnn 2x108-1,0x109/g arasnda deitii bildirilmektedir (Topal, 1995). Deiik lkelere ait yourt standartlarnda canl laktik asit bakteri says belirtilmesine karn, lkemizde TS 1330 yourt standardnda yer almamtr. Taze yourtlarda canl yourt bakteri saylar, Fransa ve spanyada >5x108/ml, svire ve talyada >106/ml, Japonyada >107/g ve Portekizde >108/g olarak istenmektedir (Brollo ve ark., 2000). Aratrmada yourt rneklerinin 1. gnndeki laktik asit bakterileri saymlar D1 rnei hari (7,9x106/g), >107/g olarak bulunmutur. Depolamann 15. gnnde ise rneklerdeki laktik asit bakterileri saylar 1,7x107/g - 2,8x108/g arasnda bulunmutur (ekil 2). Yourt rneklerinde toplam aerob mezofilik bakteri saylar depolamann 8. gnnde kf alanmayan A1, B1 ve C1 rneklerinde art, kf alan rneklerden B2 ve C2, azalma, A1 kontrol rnei sabit kalrken, D1 ve D2 rneinde yok denecek kadar az bir azalma gzlenmitir. Depolamann 15. gnnde toplam aerob mezofilik bakteri saylar artarak hemen hemen tm rneklerde ayn dzeye (1,1x1091,8x109/g) ulamtr (ekil 3). Yourtta mikrobiyal kaliteyi belirlerken mikroorganizmalar obligat flora (kullanlan yourt starter kltrleri) ve yabanc flora (mezofilik ve psikrotrofik bakteri, patojenler, maya ve

ekil 2: Yourtlarda saptanan laktik asit bakteri saylar

ekil 3: Yourtlarda saptanan toplam aerob bakteri saylar

izelge 2. Yourtlarda Depolama Sresince Saptanan pH deerleri (n=2)

Yourtlar A B C D

Depolama sresi (gn) 1 4.480.03a(*) 4.660.03b 4.660.03b 4.680.03b 8 4.240.02a 4.580.01b 4.550.03b 4.520.05b 15 4.100.11a 4.450.08b 4.440.04b 4.370.02b

* : Stunlar yukardan aaya doru incelendiinde, ayn harfle gsterilen ortalamalar LSD testine gre birbirinden farkl deildir (p=0,05).

34

G I D A

M H E N D S L

D E R G S

kfler) olmak zere 2 grupta incelenmektedir. Toplam aerob mezofilik bakteri says ierisinde yourt starteri olarak kullanlan laktik asit bakterileri de sayld iin, genelde laktik asit bakterileri geliimine bal olarak toplam bakteri saym sonular da deimektedir. Bu nedenle de rnde gelien laktik asit bakteri saylarnn dnda kalan ve yabanc flora olarak adlandrlan saym sonucu deerlendirmeye alnmaktadr. Toplam aerob mezofilik yabanc flora says, yourtta fazla veya dk asitliin yan sra, mukoz olumas, istenmeyen tat, patojen varl ve genel kirlilik hakknda bilgi vermesi asndan saym sonular dikkate alnmakta ve <103/ml iyi, 103-5,0x 104 /ml yeterli ve >5,0x 104/ml ise kt kalite olarak deerlendirilmektedir (Weber, 1996). Aratrmada, tm yourt rneklerindeki toplam aerob mezofilik saym sonular 15. gnn sonunda 1,1x109- 1,8x109 /g arasnda bulunmutur. Saymlar yabanc flora ve obligat flora olarak ayrlmad iin, laktik asit bakterileri saym sonucuna bal olarak yksek bulunduu dnlmektedir. Yourt rneklerinde depolama sresince fermentasyonun kontrol amac ile pH deerleri llm, en dk pH deerine 4.48 ile Str. salivarus subsp. thermophilus+ Lb delbrueckii subsp. bulgaricus (A) yourdunun sahip olduu ve depolama sresince dier yourtlardan nemli dzeyde farkl olduu belirlenmitir (p<0.05). Dier yourtlarn pH deerleri 4.66-4.68 olarak birbirlerine yakn deerler almtr. 15 gnlk depolama sresince yourtlarn pH deerleri dm ve oluan deiimin nemli dzeyde olduu grlmtr (p<0.05).

Alander, M.; Vatunen, E.; Haggman, M.; Javananen, P .; Skytta, E.; Mattla Sandholm, t.; von Wrght, A.,1997. Lactic and Propionic Acid Bacteria as Mould Inhibitors in Rye Bread. 5th Symp. Lactic Acid Bacteria, Veldhoven,8-12,Sept. Abstract 38. Batish, V.K.; Lal, R.; Chander, H.,1990 . Effect of Nutritional Factors on the Production of Antifungal Substance by Lactococcus lactis subsp.lactis biovar. diacetylactis. Australian Journal of dairy Technology November, 74-76. Batish, V. K.; Roy, U.; Grover, S., 1997. Antifungal Attributes of Lactic Acid bacteria-A Review. Critical Reviews in Biotechnology, 17(3): 209-225. Baumgart, J. 1993. Mikrobiologiche Untersuchung von Lebensmitteln, Behrs Verlag, Hamburg, 503. 1993. Birollo, G.A.; Renhemer, J.A.; Vnderola, C.G., 2000. Viability of Lactic Acid Microflora in Different Types of Yoghurt. Food Research International, 33 :799-805. Corsett, A.; Gobett, M.; Ross, J., 1997. Antifungal Properties of Lactobacillus sanfrancisco. 5th Symp. Lactic Acid Bacteria, Veldhoven, 8-12 Sept. Abstract 36.Dairy Sci. 17: 125-136. Corsett, A.; Gobett, M.; Ross, J., 1997. Antifungal Properties of Lactobacillus sanfrancisco. 5th Symp. Lactic Acid Bacteria, Veldhoven, 8-12 Sept. Abstract 36.Dairy Sci. 17: 125-136. Daysolu, K.S.; Bakrc, .; Akyz, N., 1996. Van Piyasasnda Sata Sunulan Yourtlarn eitli Nitelikleri zerinde Bir Aratrma.16-18 Eyll Gda Mh. Kongresi, Gaziantep, s.485. Erkmen, O.; akc, H.; Kahraman, E.; Sylemez, Z., 1994.. Gaziantep Yresi Yourtlarn Kimyasal ve Mikrobiyolojik Analizleri. Il. Gda Mhendislii Kongresi. 21-23 Eyll, Ankara, s.339. Gn, S., 1995. Yourtta Fermentasyon, Aroma Maddeleri Oluumu ve Soutmann nemi. lll. Milli St ve St rnleri Sempozyumu-Yourt, 2-3 Haziran 1994 stanbul. Milli Prodktivite Merkezi Yaynlar No:548 Ankara, s.411. Frank, H. K., 1994. Lexikon Lebensmittelmikrobiologie.Behrs Verlag, Hamburg,s. 363. Ibrahim, M. K. E.; El- batawy, M. A.; Girgis, E. S., 1989. Evaluation of yoghurt on the cairo market. Egyptian J. Dairy Sci., 17: 125-136. Jay, J. M.; 1992. Modern Food Microbiology. Chapman and Hall, London. S.675. Jordano, R.; Jordal, M.; Martinez, P .; Salmeron, J.; Pozo, R., 1989. Aflatoxin-Production Strains of Aspergillus flavus in Yoghurt. Journal of Food Protection. Vol. 52, No 11:823-824. Kreisel, H.; Schauer, F., 1987 Methoden des mykologischen Laboratoriums. Gustav Fischer Verlag, Stuttgart, s.181. Kurt, A., 1995. Yourdun Tarihesi ve Yeryzne Yayl.

SONU VE NERLER
Farkl laktik asit kltr kullanlarak retilen yourtlarda A. flavus zerine antifungal etkinin belirlenmesi ile ilgili yaplan bu almada sz konusu kf zerine antifungal etkinin en ok grld rnekler L. rhamnosus (B2) ve B. longum (C2) olmutur. Yaplan bu almann ayn laktik asit kltrleri kullanlarak yourtlarda sorun yaratan dier kfler zerine olan etkileri de aratrlmaldr. Bylece bu almada antifungal etkisi belirlenen laktik asit kltrlerinin yourt retiminde kullanlmas ticari uygulamalara katklar salayacaktr. Yourtlarda kf kontaminasyonundan kaynaklanan problemler, antifungal etkiye sahip starterlerin yourtlarda starter kltr olarak kullanlmasyla doal yntemlerle nlenmi olacaktr.

KAYNAKLAR
Akyz, N.; Cokun, H., 1990. Van Piyasasnda Sata Sunulan Yourtlarn Kimyasal, Hijyenik ve Mikrobiyolojik zellikleri ve Bunlarn Standartlara Uygunluu zerinde Bir Aratrma. Yzncyl niv. Zir. Fak. Dergisi, 1(1),71-79.

35

G I D A

M H E N D S L

D E R G S

lll. Milli St ve St rnleri Sempozyumu, Yourt, 2-3 Haziran 1994 stanbul. MPM Yaynlar No:548 Ankara, s.411. Laitila, A.; Alakomi, H.; Raaska, L.; von Wrght, A.; Hakara, A.; Mattla-Sandholm, T., 1997. Antifungal Effect of Lactobacillus plantarum Against Fusarium Moulds. 5thSymp. Lactic Acid Bacteria, Veldhoven, 8-12, Sept. Abstract 37. Mller, G.; Weber, H., 1996. Mikrobiologie der Grundlagen.BehrsVerlag,Hamburg,s. 562. zdemir, S.; Gkalp, H.Y.; Zorba, ., 1995. Yourdun Muhafaza Teknikleri. lll. Milli St ve St rnleri SempozyumuYourt, 2-3 Haziran 1994 stanbul. Milli Prodktivite Merkezi Yayn No:548. Ankara, s.411. Plockova, M.; Chumchalova, J.; Tomanova, J., 1997a. Antifungal Activity of Lactobacillus acidophilus,CH5 Metabolites. Potravinarske-Vedy-UZPI, Feb. vol. 15(1): 39-48. Plockova, M.; Tomanova, J.; Chumchalova, J., 1997b. Inhibition of Mould Growth and Spore Production by L. acidophilus CH5 Metabolites. Bulletin of Food Research, 36(4): 237-247. Plockova, M.; Stiles, J.; Chumchalova, J.;Halfarova,R., 2001. Control of Mould Growth by L. rhamnosus VT1 and L. reuteri CCM 3625 on Milk Agar Plates. Czech J. Food Sci. Vol. 19(2):46-50.

Riemelt, I.; Bartel, B.; Malczan, M, 1996. Milchwirtschaftliche MikrobiologieBehrs Verlag, Hamburg, s. 562. Roy, U.; Batish, V.K.; Grover, S.; Neelakantan, S., 1996. Production of Antifungal Substance by L. lactis subsp. Lactis CHD-28,3. International Journal of Food Microbiology, 32 (1/2): 27-34 Temiz, A., 1996. Genel Mikrobiyoloji Uygulama Teknikleri. Hatipolu Yayn,Ankara, s.274. Topal, .,1995. Yourdun Mikrobiyolojik Kontrollerinde Karlalan Yanlglar ve Sorunlar. Lll. Milli St ve St rnleri Sempozyumu: Yourt, MPM 2-3 Haziran 94 - stanbul, 429s. nltrk, 1998. St ve St rnlerinde Mikrobiyolojik Bozulmalar, Patojen mikroorganizmalar ve Muhafaza Yntemleri Gda Mikrobiyolojisi, Ed: nltrk, A.; Turanta, F., Mengi Basmevi- zmir, s. 605. Varnam, A.H.; Sutherland, J.P , 1994. Milk and Milk Products, Technology, Chemistry and Microbiology. Chapman and Hall, London, s. 436. Vinderola, C.G.; Bailo, N.; Reinheimer, J.A., 2000. Survival of Probiotic Microflora in Argentinianian Yoghurts during Refrigerated Storage. Food Research International, 33: 97-102. Weber, H., 1996. Mikrobiologie der Lebensmittel Milch und Milchprodukte. Behrs Verlag, Hamburg, s. 373.

36