Uluda niversitesi Mhendislik-Mimarlk Fakltesi Dergisi, Cilt 16, Say 1, 2011

KANSERN TEHS VE TEDAVSNDE NANOTEKNOLOJNN NEM

mer OYLAR* smail TEKN*

zet: Kanser, lm nedenlerinin ba sralarnda yer alan karmak ve nemli bir hastalktr. Kanser tedavisinde kullanlan geleneksel yntemlerin yan etkileri, tedavinin baarsn ve etkinliini azaltmaktadr. Erken tehis, kanser tedavisinde nemli bir husustur. Geleneksel tan yntemleri ile kanserin erken evrelerde tehis edilmesi gtr. ok disiplinli bir bilim olan nanoteknolojideki gelimeler, kanser tehis ve tedavisi asndan nemli olanaklar sunmaktadr. Bu almada temel olarak nanoteknolojinin kanser tehis ve tedavisindeki yeri irdele nmitir. Anahtar Kelimeler : Kanser tedavisi, nanoteknoloji, nano manivela, nano krecik, kuantum noktalar , nano teller, teranostik.

Nanotechnology in Cancer Diagnosis and Treatment

Abstract: Cancer is a complex and important disease that leading cause of death worldwide. Conventional therapeutic methods have some side effects in cancer treatment such as non specific drug delivery, multi drug resistance. Furthermore with conventional diagnostic techniques it is not possible early cancer detection. Recent progress in nanotechnology offers unique opportunities in cancer diagnosis and treatment. Highlights of this review are about use of nanotechnology in cancer diagnosis and treatment. Keywords : Cancer treatment, nanotechnology, nano cantilevers, nano shells, quantum dots , nano wires , theranostics.

1. GR
Kanser, gnmzde tm dnya lkeleri iin byk sorun tekil eden hastalklarn banda gelmektedir. Dnya Salk rgtne (WHO) bal Uluslararas Kanser Aratrmalar Kurumunun (IARC) 2030 yl iin ngrs, kanserin lm nedenleri arasnda birinci srada olaca ynndedir (Tuncer, 2008). Yaplan bilimsel almalarla kanserin tehis oran durmadan artarken kanser nedenli lm oran hemen hemen sabit kalmaktadr (Davis ve Heath, 2008). Bu tablo, kanserin kazanlabilir bir sava olmas ynnde mit vericidir. Kanser tan ve tedavisinde kullanlan yntemlerin eitli dezavantajlar, bu yntemlerin etkinliini azaltmaktadr. Daha etkin tan ve tedavi yntemleri gelitirmek iin nanoteknoloji nemli avantajlar sunar. Kanser, hcre byme ve blnmesini kontrol eden genlerin hasar grmesi ile ortaya kan kritik ve kompleks bir hastalktr. Kanserin en nemli tanmsal zellii, vcudun eitli blgelerinde ortaya kan ve dier organlara yaylabilen anormal hcre blnmeleridir (Nayak ve Pal, 2010). Anormal blnen hcre topluluu, evreledii doku veya organ basklayarak dokunun veya organn ilevini yerine getirmesini engeller. Kansere yol aan etkenler kabaca genetik ve evresel olarak iki grupta toplanabilir. Bu etkenler lkeden lkeye de deiiklik gsterebilir. rnein Japon halknda mide kanseri oran, kolon kans eri oranna gre yksekken; Havai halknda kolon kanseri oran, mide kanseri oranna gre yksektir.

Uluda niversitesi Mhendislik-Mimarlk Fakltesi Elektronik Mhendislii Blm, 16059 Grkle, Bursa.

147

Oylar, ., Tekin, .: Kanserin Tehis Ve Tedavisinde Nanoteknolojinin nemi

Burada evresel faktrler baskndr; nk Havaide yaayan ikinci nesil Japon gmenlerde Havai halkna ait kanser karakteristiklerine rastlanmtr (Auyang, 2006). Kanserlerin yalnzca %1i genetik tanm ile oluur. Kaltm ile edinilen baz genlerdeki bozukluklar zellikle ocukluk andaki kanserleri oluturur. Fakat BRCA1 ve BRCA2 gibi genlerdeki bozukluklar, ileri yalarda kanser oluumuna sebebiyet verebilir. rnein bu mutasyonlu genlere sahip kadnlarda gs kanseri riskinin normal populasyona gre %80 artt gzlenmitir (Ephrat ve Sharon, 2003) . Yaamsal fonksiyonlar iin gerekli olan kimyasallar, genlerdeki kodlara gre sentezlenir ve metabolik faaliyetlerde kullanlr. Bu faaliyetler sonucu ortaya kan ou kimyasal, vcudu korumak iin vcuttan atlr (detoksifikasyon). Bu metabolik tepkimeler sonucu oluan baz kimyasallar, DNA hasarna neden olarak kanseri tetikleyebilir. Metabolik faaliyet hzna ve ortaya kan metabolik rnn veya kimyasaln kanserojen olup olmamasna gre kanser riski artar veya azalr (Adami ve di., 2001). Kanserlerin geriye kalan %99luk oran insanlarn yeme ime alkanlklar, alma artlar, yaam ortamlar, maruz kaldklar doal veya yapay radyasyon ve kanserojen kimyasallara baldr. Bunlar evresel kanser risk faktrleri olarak adlandrlr. Nronlar ve kas hcreleri gibi baz hcreler belirli bir yatan itibaren sayca sabit kalrlar. Boyutlar byyebilir veya dier hcrelerle olan balant saylar artabilir; fakat hcre saylar deimez. Kanser oluumlar genelde byle stabil dokularda deil de hcrelerin srekli yenilendii dinamik d okularda geliir (Auyang, 2006). Mitotik hcre blnmeleri, somatik hcrelerde (vcut hcreleri) gerekleen, blnme sonucunda genetik bilgileri ana hcrenin ayns olan iki yeni hcrenin olutuu blnmelerdir. Mitotik blnmenin interfaz evresinin S faznda DNA dublikasyonu gerekleerek genetik materyal iki katna kar (Aktmsek ve di., 2001). DNA dublikasyonu ve rekombinasyonu esnasnda eitli sebeplerle mutasyonlar ve hatalar meydana gelebilir. ou mutasyon ve hata, anlk olarak hcrenin lmyle elimine edilir. Fakat baz nadir durumlarda bu mutasyonlar somatik hcrelere yaamsal avantaj salar ve bu mutasyonlar mitotik blnmeler ile yeni (progen) hcrelere aktarlr. Progen hcrelerden bazlar mutasyon sayesinde ortam artlarna daha uygun adaptasyon salar ve tad mutasyonu mitotik blnmeler ile oaltr. Eer bu mutasyonlu genler, hcrelerin anormal oalmasna sebebiyet veriyorsa, kanser genleri olarak adlandrlrlar (Balmain ve di., 2003). Biyolojik adan nanoteknoloji, nano boyutlarda tasarlanm mhendislik materyalleri ile hcresel ve biyomolekler yaplar arasndaki etkileim ile ilgilenir. Kullanlan nano yaplar, biyolojik yaplar ile ayn boyutlardadr. rnein insan hcreleri 10.000 nm 20.000 nm apndadr. Biyomakro molekllerden hemoglobin ise 5 nm apndadr. 50 nmden kk olan nano yaplar ou hcrenin iine kolaylkla girebilir. 20 nmden kk nano yaplar ise kan dolam ile tanabilir (NCI, 2004). Madde nano boyutlarda, kuantum mekaniksel sebeplerden tr fiziksel, kimyasal ve biyolojik bakmdan farkl zellikler gsterir. Kimyasal kompozisyonunu deitirmeden maddeyi nano boyutlarda reterek istenilen zelliklerde (fiziksel, kimyasal, vb.) nano yaplar elde etmek mmkndr. Nanoteknolojinin salad bu imkanlar, nanoteknolojiyi kanser tehis ve tedavisinde etkin klar.

2. KANSER TEHS VE NANOTEKNOLOJ

Kanser, geliimi uzun sren bir hastalktr. Erken evrelerde tehis edilmesi tedavisinde kolaylklar salar. Hcrelere, mutasyonun erken evrelerinde mdahale edilebilirse kanser geliimi durdurulabilir (Auyang, 2006). Kanser tehisinde kullanlan klasik yntemlerde, X-Ray ve/veya CT taramalar ile organlardaki bymeler ve deiimler tespit edilir. pheli durumlarda biyopsi yaplarak kanser tehisi netletirilir. Bu yntemlerle erken tehis ok mmkn olmamaktadr. ou durumda tmr 1cm apa veya yaklak 1 gr arla ulatnda grntlenebilirler. Bu durumda kanserli hcre says yaklak olarak 108dir. Kanser vakalarnn 2/3si vaka lmcl hale geldiinde tehis edilmitir (Wang, 2004). Klasik tehis yntemlerinde karlalan eitli problemler, bu yntemlerin verimliliini azaltr. En nemli problemler spektrum aralnn snrl oluu, penetrasyon derinliinin yeterli olmay, hedef hcrelerin tam olarak odaklanamamas ve sinyal / grlt orann ( SNR ) dk olmasdr (Ehdaie, 2007). 148

Uluda niversitesi Mhendislik-Mimarlk Fakltesi Dergisi, Cilt 16, Say 1, 2011

Nanoteknoloji yardmyla, tmrler erken dnemde tehis edilebilir. Nanoyaplarn, tek bir tmr hcresine girebilmesi, bu konudaki grntleme tekniklerinin limitlerini artrmaktadr. rnein mamografi ile meme kanserine klinik tehisin konmas iin 1.000.000 tmr hcresinin olumu olmas gerekir. Nanoteknoloji yardm ile 100den az tmr hcresinin olutuu durumda dahi meme ka nserini tehis etmek mmkndr (Singh, 2005). Sathe ve arkadalarnn yapt almada silis kreler iine kuantum noktalar (quantum dots) ve demir oksit nanokristalleri yerletirilerek, bu yaplar grntlemede kullanlmtr. Yaplarn ierdii demir oksit nanokristallerinden dolay belirli hcrelere odaklanma, kuantum noktalardan dolay ise yksek grnt kalitesi salanmtr. Bu almadan yola klarak demir oksit nanokristalleri ve kuantum noktalardan oluan bileimin en iyi grntleme kalitesini elde etmede kullanlabilecei belirlenmitir (Agrawal, 2006). Erken kanser tehisi iin, kansere zg biyomolekller ile biyokonjugasyon oluturabilen nanoyaplar da kullanlmaktadr. Biyomolekller ile birletiklerinde, nano yaplarn eitli fiziksel zellikleri deiim gsterir. Bu deiimler optik, mekanik ve elektriksel yntemlerle tespit edilerek sz konusu biyomolekln varl veya miktar hakknda bilgi edinilebilir.

3. KANSER TEDAVS VE NANOTEKNOLOJ

Radyoterapi, kemoterapi ve cerrahi, kanser tedavisinde kullanlan balca yntemlerdir. Cerr ahi yntemler, kanserli dokunun rezeksiyonundan (karlmasndan) ibarettir. Organ kayb, kanserin tekrarlama riski ve tm kanser tiplerine uygulanamamas bu yntemlerin dezavantajlarndandr. Ra dyoterapide kanserli hcreler, spesifik frekans bandnda ve spesifik iddette radyasyon ile yaklr. Kanserli hcrelerin yannda salkl hcrelerin de zarar grmesi, radyasyon dalmnn tm kanser hcr elerine eit younlukta olmamas ve radyasyona maruz kalan dokuda fonksiyon kayb olumas bu y ntemin dezavantajlarn oluturur. Kemoterapide ise kanserli hcrelerin toksik etkisi bulunan ilalar ile ldrlmesi, kanserli hcrelerin blnmesini salayan mekanizmalarn ortadan kaldrlmas hedeflenir (Nehru ve Singh, 2008). Klasik kemoterapi ilalar vcutta hedefe ynelik hareket etmemektedir. Kullanlan ilalar kanserli hcrelere etki ettii gibi salkl hcrelere de etki etmektedir. Ayrca kanserli hcrelere, tedavi iin gereken dozlar da ulamamaktadr (Chen ve di., 2009). Kemoterapi, hastann baklk sistemini zayflatmakta ve hasta, dier hastalklara daha duyarl hale gelmektedir. Karlalan bir dier sorun, antikanser bileenlere kar gelien MDR (Multi Drug Resistance) durumudur. Tm bu nemli yan etkiler, kemoterapi ilalarnn dokuya zg etki etmemesinden kaynaklanr. Kanser tedavisinde kemoterapi ilalarnn mmkn olduunca tmrleri hedef almas ve salkl dokular zerinde etkisinin snrl olmas, tedavideki baar bakmndan esastr. Bu husus ayrca hastann yaam sresi ve kalitesinin artmas bakmndan nemlilik arz eder. Nano - onkolojideki gelimeler, hedefe odakl ila datm konusunda nemli yenilikler getirmitir (Goel ve di., 2009). Bu sayede ilalarn kanser hcrelerindeki hcre ii konsantrasyonlar arttrlabilirken, salkl hcrelere olan toksik etkileri en aza indirilebilmektedir. Aptamerler, belirli hedef molekllere balanabilen DNA veya RNA oligonkleotidleridir. zellikleri itibariyle hedefe ynelik tedavide kullanlabilirler. mmnojenik olmamas, dolam sist eminde uzun sirklasyon sreleri boyunca stabil kalmas, boyutunun yeterli derecede kk olmas nedeniyle hedef molekln tm yzeyiyle arpmamas aptamerlerin nemli avantajlarndandr (Farokhzad ve di., 2006). 2006 ylnda yaplan bir almada, farelerde LNCaP prostat epitel hcreleri kullanlarak prostat kanseri hcreleri indklenmi ve kanser geliimi 21 gn boyunca incelenmitir. Sonular gstermitir ki nanoparack - aptamer kapsll docetaxel kullanm tmr hacmini 300 mm3ten 120 mm3e drmtr. Hedef ynelimi salanmayan (aptamer kullanlmayan) docetaxel nanoparack tedavisi, tmrn ktlesinin azalmasnda hedef ynelimli tedavi salanm grup kadar baarl olamamtr. Ayrca hedef ynelimli tedavi uygulanarak, salkl hcreler zerindeki yan etkiler en aza indirilmitir (Cheng ve di., 2006). P glikoprotein, birok ilacn tanmasn gerekletiren ATP baml transmembran (hcresel membran tamamen geebilen) proteinidir. Kanser hcrelerinde eksprese olmasnn ve MDR durumuna yol amasnn yan sra karacier, beyin, bbrek gibi normal dokularda da bulunduu gzlenmitir. Kanser tedavisinde kullanlan immnsupresanlar (immn basklayc ajanlar) , gnlk alnan gda bile149

Oylar, ., Tekin, .: Kanserin Tehis Ve Tedavisinde Nanoteknolojinin nemi

enleri ve evresel olarak maruz kalnan ksenobiyotikler P - glikoprotein substrat, aktivatr ya da inhibitr olabilmektedir. Bu bileikler, P - glikoproteinin dokulardaki aktivitesinde deiiklie yol aabilmekte ve substrat olan ila ya da bileenlerin farmakokinetik ve toksikokinetik parametrelerinde klinik adan nemli sonulara yol aabilecek deiiklikler (tedavi edici etkinliklerinde azalma veya toksik etkilerinde art) meydana getirebilmektedir (Gelal ve Kaplan, 2006). Nanoteknolojik yntemler ile hedefe ynelik tedavi uygulandnda P - glikoprotein salnm devre d edilmektedir. Bunun sonucu olarak kemoterapide karlalan MDR sorunu kstlanm olur. Belirli bir dalga boyundaki radyasyonu absorbe edip snacak nanoyaplar retilebilir. Bu nanoyaplar kanserli hcrelere girdiinde uygun dalga boyundaki radyasyona maruz br aklrsa iinde bulunduu kanser hcrelerini yakabilir. Bu yntem, radyoterapinin alternatifi olarak uygulanabilir (Nehru ve Singh, 2008).

4. KANSER TEHS VE TEDAVSNDE KULLANILAN NANOTEKNOLOJK ARALAR

Kanser tehis ve tedavisinde kullanlan nanoteknoloji ile retilen aralar be ana grupta inc eleyebiliriz. 4.1. Nano Cantilever Nano cantilever, litografik yntemler kullanlarak yar iletken malzemeler ile retilen nanoyapdr. ekil 1de (NCI, 2004) grld gibi nano boyutlarda bir ubuktan dallanm aralkl ve esnek yapda yan ubuklardan oluur. Yan ubuklar pikonewton mertebelerinde mekanik etkilere duyarldr (Kim ve di., 2007). Bu yaplarn zeri ilgilenilen protein ile konjugasyon oluturabilecek antikorlar ile kaplandnda o proteine zg bir biyosensr elde edilir.

ekil 1: Nano Cantilever Nano - cantilever yzeyine, deimi DNA proteinleri ile birleebilecek molekller yerletir ilebilir. Ortamda ilgili proteinler bulunduunda proteinler bu molekller ile birleerek nano cantilever yzeyinde mekanik gerilim oluturur. Oluan mekanik gerilim, cantilevern eilmesine neden olur. 150

Uluda niversitesi Mhendislik-Mimarlk Fakltesi Dergisi, Cilt 16, Say 1, 2011

Dolaysyla ortamda ilgili proteinlerin varl, cantileverdaki eilmeler ile alglanabilir. Bu yntem ile kanser geliiminin erken evrelerinde oluum gsteren biomarkerlar ( biyolojik iaretleyiciler ) alglanp kansere erken tan koymak mmkn olabilmektedir (NCI, 2004). Cantileverdaki eilmeler direkt olarak lazer ile gzlemlenebilir veya eilmelerin yaratt fiziksel zelliklerdeki deiimler alglanabilir. rnein eilmelerden dolay oluan rezonans frekansnn belirlenmesi ile alglama yaplabilir. Rezonans frekans, ilgilenilen molekln ortamdaki konsan trasyonuna ait bilgi tar (Kramer, 2006). Bu nanoyaplar yardmyla gerek zamanl olarak birden ok protein ayn anda alglanabilir. Ferrari ve arkadalarnn yapt almada, 10 baz molekll DNA oligonkleotidlerindeki SNPler (Single Nucleotid Polymorphysim) nano cantileverlar yardm ile alglanabilmitir (Ferrari, 2005). Ayrca nano - cantileverlar ile klinik anlamda nemli konsantrasyonlarda PSA (Prostate Specific Antigen ) kuantizasyonu yaplabildii gsterilmitir (Cote ve di., 2001). 4.2. NanoShell ( NS ) NSler, kanser tehis ve tedavisi iin gelitirilmi nano yaplardr. NSler, merkezinde silisyum ekirdek bulunan ve zeri altn tabaka ile kapl kreciklerdir. Altn tabakann kalnl deitirilerek istenen dalga boylarndaki n emilmesi salanr. Uygun dalga boyundaki yakn kzltesi (NIR) a maruz braklan NS, iinde bulunduu hcreyi ldrebilecek, fakat etraftaki salkl hcrelere zarar vermeyecek derecede s yayar. NSlerin yzeyine ilgili antikor ve/veya anti kanser ilalar yerletirilerek NSler kanserli hcrelere ynlendirilebilir. Yaplan laboratuvar almalarnda uygun dalga boyunda NIRe maruz braklarak s yaymas salanan NSlerin, tmr hcrelerini ldrd tespit edilmitir. stelik bu srada tmr hcreleri etrafndaki salkl hcreler zarar grmemitir (Nehru ve Singh, 2008). Altn NSler, immnoassay (biyokimyasal test ajan) olarak kullanlabilmektedirler. Bu ekilde biyolojik ortamda aranan molekller, rnek preperasyonu yaplmadan saptanabilir. NS antikor (aranan molekle zel) konjuge yaps kullanlarak ortamda aranan molekllerin bu yapya balanmas beklenir. Ortam, NSin duyarl olduu dalga boyunda aydnlatlp ortamdaki konjuge yap younluu spektroskopik yntemlerle llr. Elde edilen veriler ortamda aranan molekllerin younluk bilgisini tar (Nayak ve Pal, 2010). 4.3. Quantum Dot ( QD ) QDlar Cadmium Selenide, Cadmium Telluride veya Indium Phosphide gibi yar iletkenlerden yaplan 2 ile 10 nm apnda nanokristallerdir. Tanda, grntlemede ve tedavide floresan problar olarak kullanlrlar ve organik floresan proteinlerine gre esiz optik ve elektrik zelliklere sahiptirler (Nayak ve Pal, 2010). QDlar beyaz emerek, nano saniyeler sonra paracklarn farkl kombinasyonu eklinde geri yayar. Yaydklar n dalga boyu, QDun boyutu deitirilerek ayarlanabilmektedir. Farkl boyutlardaki QDlar farkl dalga boylarnda floresan k (400 - 1350 nm) yaymaktadrlar. rnein 2 nm aptaki CdSe / ZnS QDlar mavi k yayarken, 7 nm apnda olanlar krmz k yayar (Kim ve di., 2007). 630 nm 1100 nm dalga boylarnda lazer kullanlarak, dokulardaki penetrasyon derinlii 50 mmye ulaabilmektedir (Ahmed ve di., 2007). QDlardan yaylan n dalga boyu NIR (650 nm - 950 nm) olarak ayarlanrsa doku penetrasyon derinliinin artrlabilecei gsterilmitir. QDlarn dier bir nemli zellii geni bantta absorbsiyon yapp dar bantta emisyon yapmalardr. Bu zellik tek bir k kayna kullanlarak ayn anda oul grntleme ilemlerin yaplabilirliini salamaktadr. QD grntleme problar, uzun zamanl fotostabilite salayabilir. Bu sayede hcre dinamiklerinin (srekli zamanl hcre migrasyonlar, deiimleri , metastaz vb.) gzlemlenmesi mmkn olmaktadr (Kim ve di., 2007). 4.4. Nanowire ( NW ) NWlar, molekler birlemelerin elektriksel olarak alglanmasna imkan veren nano yaplardr. Metal, yar iletken veya polimer yaplarda oluturulabilirler. Antikor veya oligonkleotidler ile fonks iyonelletirilerek tmr biomarker proteinlerinin alglanmasnda kullanlabilirler (Kim ve di., 2007). NWlarda akm, yzeye ok yakndan akmaktadr ve yzeyde oluabilecek minr deiimlere ok 151

Oylar, ., Tekin, .: Kanserin Tehis Ve Tedavisinde Nanoteknolojinin nemi

duyarldr. Tmr biomarker proteinlerinin NW yzeyindeki antikorlar ile birlemesi, NWdan akan akmda deiime sebep olur. Bu deiimin elektriksel yntemlerle tespit edilmesi, yeni bir elek triksel biyosensr sisteminin temelini oluturur (Alivisatos, 2004). Silikon NWlar (SiNW) mkemmel biyo-uyumlulua ve istisnai fiziksel zelliklere sahip yar iletken nanoyaplardr. Ayrca silikon, zerinde oka almalarn yapld bir madde o lduu iin SiNWlarn yzeyleri bilinen metodlarla kolaylkla modifiye edilebilir. Bundan dolay SiNWlar, tmr biomarker proteinlerinin hassas olarak alglanmasnda kullanlabilir (Choi ve di., 2010). Lieber ve arkadalar, yar iletken NWlarn biyolojik makromolekller ile fonksiyonelletirilebileceini ve elektriksel devreler ile kullanlabileceini gstermilerdir. Yaplan almada SiNWlar, biotin ile fonksiyonelletirilmitir. Oluturulan nanoyap tampon zeltideyken NWnun iletkenlii 1.600 nS llmtr. zeltiye 250 nM streptavidin eklendiinde NWnun iletkenlii 1.650 nSee ykselmitir. Nanoyap tekrar saf tampon zeltiye alndnda ise iletkenlik deimemitir. Biotin ile fonksiyonelletirilmemi NWnun iletkenlii her durum iin de 1.550 nSte sabit kalmtr (Alivisatos, 2004). Yaplm olan bir dier almada ise anti-VEGF (Vascular Endothelial Growth Factor) aptamerleri ile fonksiyonelletirilmi SiNWlar, kanser biomarker olan VEGFnin alglanmasnda kull anlmtr (Choi ve di., 2010).

ekil 2: Biyo-Transistr NW dizileriyle, binlerce sensr ieren tek bir ip oluturulabilir. Gerek zamanl olarak birden fazla biomarkern ayn anda tespit edilebilmesi bu sayede mmkndr. ekil 3te (Ferrari, 2005) NWlarn yer ald mikro akkan sistem grlmektedir. Burada source ve drain arasnda yer alan farkl renkteki izgiler, farkl antikorlar ile kaplanm NWlar gstermektedir. Source ve drain aras ndaki kanaldan akan biyolojik sv ierisinde bulunan tmr biomarker proteinleri, uygun NW zeri ndeki antikorlar ile birleir. Bu birleme sonucunda NWnun iletkenliinde meydana gelen deiimler elektronik yntemlerle gerek zamanl olarak alglanabilir. Bu sistem, molekler birlemeler sonucu iletkenlik deiimi tepkisi verdiinden bir alan etkili biyo-transistr gibi davranmaktadr (Ferrari, 2005). 4.5. Dendrimer Dendrimerler, i boluklarnda veya yzeylerinde molekl tamak iin gelitirilen kresel nanoyaplardr. Tekrarl kimyasal sentezler ile molekllerden nano boyutlarda dendrimerler oluturulur. 152

Uluda niversitesi Mhendislik-Mimarlk Fakltesi Dergisi, Cilt 16, Say 1, 2011

la taycs olarak kullanlan dendrimerler 10 ile 100 nm apndadr. Yzeylerindeki oklu fonksiyonel gruplar, dendrimerleri hedef ynelimli ila tama ilemlerinde ideal klmaktadr. Dendrimerlerin yzeylerine uygun ligandlar (balayclar) yerletirilerek, kanserli hcreler ile birlemeleri salanabilmektedir. indeki boluklara anti kanser ilalar yerletirilerek salkl hcreler zarar g rmeden kanserli hcreler yok edilebilmektedir. Dendrimerlere, kanser hcreleri ldnde tepkime veren molekller eklenerek tedavinin baars hakknda bilgi elde edilebilir. Ayrca dendrimerler, yaplarna katlan uygun floresan molekller ile genetik mutasyonlar tespit etmede kullanlabilir (Nayak ve Pal, 2010).

5. THERANOSTICS
Theranostics terimi, eitli hastalklar iin tan ve tedavinin tek bir platformda birletirilmesini ifade eder. Tany, hedefe odakl tedaviyi ve tedavi cevabnn izlenmesini bir arada salayan nano tedavi sistemleri, theranostic nano-tp olarak tanmlanr (Sumer ve Gao, 2008). Kanser, heterojen bir hastalktr. Ayn tip kanserler arasnda, tmr ve metastaz oda arasnda hatta tek bir tmr meydana getiren hcreler arasnda molekler heterojenlikler bulunmaktadr. D olaysyla kullanlan tm tedaviler, snrl hasta alt poplasyonlarnda ve hastaln belirli evrelerinde etkilidir (Xie ve di., 2010). Tan ve tedavinin tek bir platformda birletirilmesi sayesinde nce her bir tmrdeki hcresel fenotipler karakterize edilip ardndan hedefe ynelik tedavi uygulanabilir. Bu ekilde, genel tedaviler yerine kiiselletirilmi tedaviler uygulanarak tedavilerin etkinlii artrlabilir (Sumer ve Gao, 2008). Halihazrda grntleme ajanlar olarak kullanlan nanoparacklara kemoterapi ilalar ekl enerek theranostic platformlar oluturulabilir. Bagalkot ve arkadalarnn yapm olduu almada Quantum Dot (QD)Aptamer (Apt)Dox nanoyaps, kanserin ezamanl olarak tedavisi ve grntlenmesinde kullanlmtr. Bu almada hedef ynelimini salamak iin CdSe/ZnS QDlarn yzeyleri A10 PSMA aptamerleri ile fonksiyonelletirilmitir. Oluan QD-Apt yapsna Dox eklenmitir (QDApt( Dox )) (Xie ve di., 2010). Burada QD ve Dox, floresans molekllerdir ve bi-floresans rezonans enerji transferi (FRET) mekanizmasyla birbirlerinin floresans zelliklerini snmlemilerdir. D olaysyla floresans zellii basklanm QD-Apt(Dox) nanoparac elde edilmitir. Bu nanoparack, PSMA-dolayl endositoz ile prostat kanseri hcrelerine girdiinde tad Doxu serbest brakmtr. Bunun sonucunda Dox ve QD, floresans zelliklerini geri kazanmlardr (Ray ve White, 2010). Bu ekilde QD-Apt(Dox) theranostic nanoyaplaryla hedef ynelimli ila tedavisi ve grntleme ayn anda gerekletirilebilir.

6. SONULAR
Bu almada, nanoteknolojinin kanser tehis ve tedavisindeki nemi irdelenmitir. Gerek tehisinde gerekse tedavisinde kanser, olduka zorlu bir hastalktr. Yaplan aratrmada kanser ile ilgili geleneksel tehis-tedavi yntemlerinin yetersizlikleri ve yan etkileri grlmtr. nterdisipliner bir bilim olan nanoteknoloji bu konuda nemli avantajlar sunmaktadr. Nanoteknoloji yardmyla kanserli dokuya ynelik kemoterapi mmkn olma ktadr. Bu sayede halihazrda kullanlan kemoterapi ilalarnn yan etkileri byk lde ort adan kalkm olur. Ayrca kanserli dokulara etkili dozlar ulatrlarak iyileme sresi ksaltlabilir. Nanoteknoloji, kanser tedavisi yannda tehisi konusunda da nemli imkanlar sunmaktadr. Nanoteknolojinin sunduu erken tehis ve etkili tedavi imkanlar ile kanser, rutin tedavi edilebilir, iyileme oran yksek, lm oran dk bir hastalk haline gelebilir.

KAYNAKLAR
1. 2. 3. Aktmsek, A., nsal, S., Kalyoncu, L. ( 2001 ) Genel Zooloji, Nobel Yaynlar, Ankara. Alivisatos, P. ( 2004 ) The Use of Nanocrystals in Biological Detection , Nature Biotechnology , 22 : 1 . Auyang, Y. S. ( 2006 ) Cancer Causes and Cancer Research on Many Levels of Complexity, http://www.creatingtechnology.org/biomed/

153

Oylar, ., Tekin, .: Kanserin Tehis Ve Tedavisinde Nanoteknolojinin nemi

4. 5. 6. 7. 8.

9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16.

17. 18. 19. 20. 21. 22.

23. 24. 25. 26. 27. 28. 29.

Balmain, A., Gray, J., Ponder, B. ( 2003 ) The Genetics and Genomics of Cancer , Nature Genetics , 33 : 238 244 . Choi, YE., Kwak, JW., Park, JW. (2010) Nanotechnology for Early Cancer Detection , Sensors, 10:428 455. Cote, J.R. et al. (2001) Bioassay of Prostate Specific Antigen ( PSA ) Using Microcantilevers , Nature Biotechnol. , 19 : 856 860. Davis, E. M. and Heath, R. J. ( 2008 ) Nanotechnology and Cancer , The Annual Review of Medicine , 59 : 251 65. Ehdaie, B. ( 2007 ) Application of Nanotechnology in Cancer Research : Review of Progress in the National Cancer Instutes Alliance for Nanotechnology , International Journal of Biological Sciences , 3 : 108 110 Esnouf, A. , Wright, PA. , Moore, JC. , Ahmed, S. ( 2007 ) Depth of Penetration , Acupunct Electrother Res. 32 ( 1 2 ) : 81 6. Farokhzad, OC. , Karp, JM. , Langer, R. ( 2006 ) Nanoparticle Aptamer Bioconjugates for Cancer Targeting , Expert Opin. Drug Deliv. , 3: 311 324. Farokhzad, OC. , Cheng, J. , Teply, BA , et al . ( 2006 ) Nanoparticle Aptamer Bioconjugates Result in Significant Tumor Reduction in vivo. , Proc. Natl Acad Sci USA.103 (6) : 6315 6320. Ferrari, M. ( 2005 ) Cancer Nanotechnology : Opportunities and Challenges , Nature Reviews , 5 : 161 171. Kaplan, CY , Gelal, A. ( 2006 ) Farmakokinetik ve Toksikokinetikte P Glikoprotein in Rol , Journal of Surgical Medical Sciences , Vol : 2 , Num. 46. Kramer, M. (2006) NanoCantilever Biosensor Design and Analysis, http://www.cims.nyu.edu/vigrenew/ug_research/ Kumar, B. , Yadav, P. R. , Goel, H. C. , Moshahid, M. , Rizvi, A. ( 2009 ) Recent Developments in Cancer Therapy by Use of Nanotechnology , Digest J Nanomater Biostr. , 4 ( 1 ) , 1 12. Mucci, A. L. , Wedren, S. , Tamimi, M. R. , Trichopoulos, D. , Adami, O. H. ( 2001 ) The Role Of Gene Environment Interaction in the Aetiology of Human Cancer , Journal of Internal Medicine , 289 : 1711 1715. National Cancer Institute ( 2004 ) Cancer Nanotechnology , http://nano.cancer.gov/ Nayak, K. A. and Pal, D. ( 2010 ) Nanotechnology for Targeted Delivery in Cancer Therapeutics, Seemanta Institute of Pharmaceutical Sciences, Vol : 1 , Issue : 1. Nehru, M. R. and Singh, P. O. ( 2008 ) Nanotechnology and Cancer Treatment , Asian J. Exp. Sci., Vol : 22 , No : 2 , 45 50. Nie, S. , Xing, Y. , Kim, JG. , Simons, WJ. ( 2007 ) Nanotechnology Applications in Cancer , Annu. Rev. Biomed. Eng. 9 : 257 88. Ray, P. , White, R. ( 2010 ) Aptamers for Targeted Drug Delivery , Pharmaceuticals , 3 : 1761 1778 . Sathe, TR , Agrawal, A. , Nie, S. ( 2006 ) Mesoporous Silica Beads Embedded with Semiconductor Quantum Dots and Iron Oxide Nanocrystals : Dual Function Microcarriers for Optical Encoding and Magnetic Seperation. , Anal. Chem. , 78 : 5627 5632. Sharon, P. E. , Ephrat, L. L. ( 2003 ) A Risky Business Accessing Breast Cancer Risks , Science , 302 : 574 575 Singh, KK ( 2005 ) Nanotechnology in Cancer Detection and Treatment , Technology in Cancer Research and Treatment , 4 : 583 584. Sumer, B. , Gao, J. ( 2008 ) Theranostic Nanomedicine for Cancer , Future Medicine , 3 ( 2 ) : 137 140 . Tuncer, M. ( 2008 ) Globalleen Kanser Ve Trkiye, www.nukte.org. Wang, L. V. ( 2003 2004 ) Ultrasound-Mediated Biophotonic Imaging : A Review of Acouto-Optical Tomography and Photo-Acoustic Tomography , Disease Markers, 19 : 123-138. Wang, X. , Wang, Y. , Chen, Z. , Shin, M. D. ( 2009 ) Advances of Cancer Therapy by Nanotechnology , Cancer Res. Treat. , 41 ( 1 ) : 1 11. Xie, J. , Lee, S. , Chen, X. ( 2010 ) Nanoparticle-Based Theranostic Agents , Elsevier , 62 : 1064 1079 .

Makale 13.06.2011 tarihinde alnm, 14.12.2011 tarihinde dzeltilmi, 21.12.2011 tarihinde kabul edilmitir. letiim Yazar: .Tekin (itekin@uludag.edu.tr).

154