ORGANK KMYA - DERS NOTLARI HDROKARBONLAR

alkanlarn zellikleri; - Doymu olduklar iin katlma tepkimesi vermezler. - Alkanlar apolar bileiklerdir. - Alkanlardaki H atomu baka atomlarla yer deitirebilir. (Cl, F, Br, I ...) Aromatik (Arenler) - Benzen ve trev leri - Aromatik nitro ve amino bileikleri ALKENLER (CnH2n) - Alkanlardaki -an eki yerine, -en eki getirilerek adlandrlrlar. - Homolog sra olutururlar. C2H4 Eten(etilen), C3H6 Propen, C4H8 Bten - alkenlerde izemeri;
X C=C X H cisH C=C X transH H X H C=C X X X X C=C H X

Alifatik (Zincir yada halkal)

Doymu Alkanlar

Doymam Alkan Alkin

ALKANLAR (CnH2n+2) - Doymu hidokarbonlardr. - Homolog sra olutururlar.

CH4 Metan C2H6 Etan C3H8 Pr opan C 4H10 Btan C 5H12 Pen tan C6H14 Heksan C7H16 Heptan C8H18 Ok tan C9H20 nonan

- Alkanlardan bir hidrojen eksik olan gruba Alkil denir R ile gsterilir. CnH2n+1 genel formlne uyarlar.
CH3 Metil C 2H5 Etil C3H7 Propil ......

k i m y a a l e m i . c o m

cis - trans izomeri grlmez.

alkenlerde elde; * 1 mol mono alkolden 1 mol su ekilmesiyle CH3 - CH2 - OH Alkol C2H4 + H2O Alken

Alkanlarda izomeri; - Btan (C4H10) ile balar. CH3 I CH3 - CH - CH3 2 - Metil propan

* Alkinlere 1 mol H2 katlmasyla CnH2n-2 + H2 Alkin CnH2n Alken

CH3 - CH2 - CH2 - CH3 n - Btan

* alkanlarda; ikinci karbona bir metil veya iki metil balysa -izo ve -neo izomeriyi olutururlar. CH3 I CH3 - CH - CH3 2- Metil propan (izo - btan) CH3 I CH3 - C - CH2 - CH3 I CH3 2,2 di metil btan (neo - heksan)

w w w.

* Alkil halejenrlerin bazlarla tep.

H H I I H - C-CI I H Br H I C - H + KOH CH3 - HC = CH2 + KBr + H2O I H

alkenlerin zellikleri * Doymam olduklar iin katlama tepkimesi verirler. CnH2n + H2 Alken CnH2n+2 Alkan

alkanlarda elde; * Wrtz Sentezi - Bu yntemle ift karbonlu alkanlarn eldesi tam verimli olarak gerekleir. 2R - X + 2Na
Alkil halejenr

* Katlma tep. Markownikov kuralna uyulur.

R - R + 2NaX
Alkan

CH3 - HC = CH2 + H - OH propen

* Grignard Bileiklerinden - Bu yntemle tek karbonlu alkanlarda elde edilir. R - MgX + H - X R - H + MgX2
Alkan

CH3 - HC - CH3 I OH 2 - propanol

-1-

ORGANK KMYA - DERS NOTLARI * Alkenler deriik KMnO4 ile ykseltgenme tepkimesi verirler. Bu tepkimelerde ALDEHT, KETON ve AST ler oluur. * Alkenlerde if balar alp birbirine balanarak byk molekller oluur. Bu olaya POLMERLEME denir. * Alkinler metal iyonlaryla yer deitirme tepkimesi verirler. Bu tepkimelerin gereklemesi iin l baa bal olan karbonlarda H atomu bulunmaldr. HC CH + 2Cu+ NH3 Cu - C C - Cu + 2H
krmz kelek +

H H I I C=C I I H H

H H I I C=C I I H H

H H I I C-C I I H H poli etilen

CH3 - C C - C H3 + 2Cu CH3 - C C - H + Ag +

n

Tepkime olmaz. CH3 - C C - Ag + H+

beyaz kelek

* amonyakl ortamda Cu+ ve Ag + iyonlaryla verilen bu tepkime ALKN lerin ayrt edici reaksiyonudur. * ALKN lerde ALKEN lerde olduu gibi polimerleme tepkimesi verirler.

CI C=C H

poli vinil klorr (P.V.C)

k i m y a a l e m i . c o m

CI I CI H

H I C I H

* Asetilenin (Etin) benzen halkasn oluturduu tepkime polimerlemedir.

H C H H C C C H H C C H C C H C6 H6 C H C6 H6 (Benzen) H H H C C C H O

ALKNLER (CnH2n-2) - Dz zincirlerinde en az bir tane l ba bulun duran hidrokarbonlardr. - Alkanlardaki -an eki yerine -in getirilerek adlandrlrlar. C2H2 Etin C3H4 propin (Asetilen) alkinlerin eldesi * ki halojenli alkanlardan CH3 - CH - CH2 + 2KOH CH3 -C CH + 2H2O + 2KBr I I Br Br propin * alkinlerin metal bileiklerinden R - C CNa + R - X R - C C - R + NaX C4H6 btin

HALKALI HDROKARBONLAR Siklo Alkanlar * * * * CnH2n genel formlne uyarlar. Halkal alkanlar, alkenlerle izomeridir. Her karbon atomu 4 sigma ba yapar. lk yeleri 3 karbonlu siklo propandr.
CH2

w w w.

H2 C

CH2

Siklo propan CH3

CH3 Metil siklo propan

alkinlerin zellikleri * doymam olduklar iin katlma tepkimesi verirler. CnH2n-2 + 2H2 CnH2n+2 Alkin Alkan * alkinlere su katlmasyla aldehit ve ketonlar oluur. O II HC CH + H - OH CH3 - C - H (Aset aldehit) Asetilen O II CH3 - C CH + H2O CH3 - C - CH3 (propanon) Aseton -2-

Br CH3 1,3 dimetil siklo btan

CI 1-brom-2-klor siklo pentan

Siklo Alkenler * CnH2n-2 genel formlne uyarlar. * Halkal alkenler, alkinlerle izomeri gsterirler. * lk yeleri 3 karbonlu siklo propendir.

ORGANK KMYA - DERS NOTLARI 1 2

ALKOLLER VE ETERLER Alkoller

Siklo propen

Siklo bten

siklo heksen

3 4 1,3 siklo heksadien

CI CI 2,4 diklorsiklo heksen

1) Mono alkoller * molekllerinde bir tane _ OH grubu bulunduran alkollerdir.

2) Poli alkoller * Farkl karbonlara bal olmak artyla birden fazla _OH grubu bulunduran alkollerdir.

1o alkol (Primer) FONKSYONEL GRUPLAR Madde Alkol Fonksiyonel Grup Genel forml R _ OH rnek CH3 _ OH metanol CH3 _ O _ CH3 dimetil eter O II CH3 _ C _ H Etanal O II CH3 _ C _ CH3 propanon O II CH3 _ C _ OH Etonoik asit (asetik asit) O II CH3_C_O_ C2H5 etil etanoat (asetik asit etil esteri) H I R - C - OH I H 2o alkol (Sekonder) R-H I R - C - OH CH2 - OH I CH - OH I CH2 - OH propantriol (Gliserin) CH2 - OH I CH2 - OH Etandiol (Glikol)

_ OH _O_

Eter

R_O_R

Aldehit

O II _C_H

O II R_C_H

k i m y a a l e m i . c o m w w w.

3o alkol (Tersiyer) R I R - C - OH I R Alkollerin Eldesi * Alkil halojenrlerden R - X + NaOH

alkil halojenr

Keton

O II _C _

O II R_C_R

Asit

O II _ C _ OH

O II R _ C _ OH

Ester

O II _C _O_

O II R_C_O_R

R - OH + NaX Alkol

* Alkenlere su katlmasyla (Markownikov) R - CH = CH2 + H - OH Alken R - CH - CH3 I OH Alkol

* * * Fonksiyonel grup izomeresi; ayn karbon saysna sahip alkol-eter, aldehit-keton, asit-ester izomeri gsterirler.

* Aldehit ve ketonlardan - Aldehitler bir kademe indirgenirse 1o alkoller. - Ketonlar bir kademe indirgenirse 2o alkoller. O II R-C-H Aldehit O II R - C - R [H2 ]

R - CH2 - OH 1o Alkol

[H2 ]

R - CH - OH I R 2o Alkol

-3-

ORGANK KMYA - DERS NOTLARI * Organik asit ve Esterlerden - Asitler iki kademe indirgenirse 1o alkoller - Esterlerin indirgenmesiyle 2 mol mono alkoller oluur. O II R - C - OH
Asit

H I R - C - OH
I R
2o alkol

[O2 ]

O II R - C - R + H2O
Keton

[H2 ] -H20

O II [H2 ] R-C-H
Aldehit

R - CH2 - OH
Alkol

* ncl alkoller ykseltgenemez. POL ALKOLLER - Mono alkollerdeki gibi alkali metallerle tepkime verirler.

* Grignard bileiklerinden O II R - MgX + H - C - H

Form aldehit

Birincil alkol

CH2 - OH I + 2Na CH2 - OH

Etendiol

CH2 - ONa I + H2(g) CH2 - ONa

O II R - MgX + R - C - H
Aldehit

kincil alkol ETERLER

O II R - MgX + R - C - R
Keton

k i m y a a l e m i . c o m

ncl alkol

R-O-R Basit eter CH3 - O - CH3

dimetil eter

R - O - R Kark eter C2H5 - O - C2H5

dietil eter

CH3 - O - C2H5
metil etil eter

ALKOLLERN ZELLKLER

* R - OH R-O-H hidrojen ba ierir. * Ayn karbon sayl ETER lere gre daha yksek scaklkta erir ve kaynarlar. * Alkali metallerle tepkime vererek H2 gaz karrlar. (Na, K) R - OH + Na R - ONa +
Alkolat

C2 H5
difenil eter etil fenil eter

1 2

H2(g)

w w w.

Eterlerin Eldesi * ki mol mono alkolden bir mol su ekilmesiyle 2R - OH R - O - R + H2O

* Asitlerle tepkime vererek ESTER leri olutururlar. * Williamson Senteziyle (Alkolatlardan) O II R - C - O H H-O - R
Asit Alkol

O II R - C - O - R + H2O
Ester

R - ONa + R - X

R - O - R + NaX Eter

Eterlerin zellikleri * Alkollerden su kmasyla ALKEN ler oluur. CH3 - CH2 - OH

Etanol

CH2 = CH2 + H2O

Eten(Etilen)

* Eterlerden oksijen atomunun ortaklamam elektronlar bulunduu iin polar yapdadr, krk dorudur. * Eterlerde Hidrojen ba olmad iin izomerleri olan alkollerden daha uucudur. * Suda iyi znrler.

* 1o alkoller bir kademe ykseltgenirse ALDEHT * 2o alkoller bir kademe ykseltgenirse KETON lar oluur. [O2 ] R - CH2 - OH
1o alkol

O II R - C - H + H2O
Aldehit

-4-

ORGANK KMYA - DERS NOTLARI ALDEHT VE KETONLAR Aldehitler O II R - C - H alkanlardaki adlandrmann sonuna -al eki getirilir. * Birincil alkollerin ykseltgenmesiyle ALDEHT aldehitlerin ykseltgenmesiyle KARBOKSLL ASTLER oluur. Yani aldehitler hem indirgenir hem de ykseltgenir. * Aldehitlerin ykseltgenmesi KMnO4 ve K2Cr2O7 bileiklerinin asitli zeltileriyle olur. * Aldehitlerin ayrt edici tepkimesi Tollens ve Fehling ayralarna etki etmesidir. O II CH3 -C - H Etanal (asetaldehit) O O II II H-C-H CH3 - CH2 - C - H Metanal Propanal (formaldehit) - Aldehitler amonyakl gm nitrat zeltisinde Ag+ iyonunu indirgerken (Tollens) kendisi AST te ykseltgenir. - Aldehitler amonyakl bakr nitrat zeltisinde Cu+2 iyonlarn (Fehling) Cu+1 olarak indirgerken kendileri asit te ykseltgenir. O O II [OH-] II CH3 - C - H + 2Ag+ CH3 - C - OH + 2Ag
Aldehit Tollens Asit

Cl O I II CH3 - CH - C - H 2 - klor propanal

CH3 O I II CH3 - CH2 - CH - C - H 2 - metil btanal

Aldehitlerin Eldesi * Birincil alkollerin bir kademe ykseltgenmesiyle [O] R - CH2 - OH

1o Alkol

k i m y a a l e m i . c o m

O II R - C - H + H2O
Aldehit

O II CH3 - C - H + 2Cu+2 +40H

Aldehit Fehling

O II CH3 - C - OH + Cu2O Asit + 2H2O

* Aldehitler katlma tepkimesi verirler. O II R - C - H + H - OH +

Aldehit

* Asitlerin bir kademe indirgenmesiyle O O II [H+ ] II R - C - OH R - C - H + H2O

Asit Aldehit

w w w.

OH I R-C-H I OH
Aldehit hidrat

* Asit klorrden O II R - C - Cl + H2
Asit klorr

O II R - C - H + HCl
Aldehit

O II R - C - H + NH3

OH I R - CH I NH2

amonyakl aldehit

Aldehitlerin zellikleri * Bir kademe indirgenirlerse birincil alkoller oluur. O II R-C-H

Aldehit

* Aldehitlere NH3 katlmas olurken ketonlara NH3 katlamaz. * Aldehitler polimerleme tepkimesi verirler. KETONLAR O II R-C-R
basit keton

[H2 ]

H II R - C - OH
Alkol

* Bir kademe ykseltgenirse asitler oluur. O II R-C-H

Aldehit

[O]

O II R - C - OH
Asit

O II R - C - R
kark keton

-5-

ORGANK KMYA - DERS NOTLARI O II CH3 - C - CH3

dimetil keton (propanon)

O II CH3 - C - C2H5
btanon (etil metil keton)

* Ketonlarn en nemli zelliklerinden biri ykseltgenememeleridir. Bylece Fehling ve Tollens ayralarna etki etmezler. * Aldehitler polimerleme tepkimesi verirken Keton lar (aseton = propanon hari) polimerleme tepkimesi vermez. KARBOKSLL ASTLER VE ESTERLER

Ketonlarn eldesi * kincil alkollerin ykseltgenmesiyle Karboksilli asitler H I R - C - OH I R

2o Alkol

[O]

O II R - C - R + H2O
keton

O II R - C - OH

R - COOH CH3 I CH3 - CH - CH2 - COOH

d b a

* Alkinlere su katlmasyla; yada daha fazla karbon sayl alkinlere su katlrsa KETON lar oluur. O II CH3 - CH2 - C - CH3

CH3COOH Etanoik asit

CH3CH2C CH + H2O
1 - Btin

k i m y a a l e m i . c o m

3 - metil btanoik asit (b - metil btirik asit)

Ketonlarn zellikleri * Ketonlarda aldehitlerde olduu gibi katlma (NH3 hari) tepkimesi olur. O II R - C - R + HCN OH I R-C-R I CN

CH3 OH I I HC - COOH CH3 - CH - CH2 - COOH I 3 - oksi btanoikasit HC - COOH 1,2 propandioik asit NH2 I CH3 - CH - COOH 2 - Aminopropanoik asit

w w w.

O II R - C - R + NaHSO3

OH I R-C-R I SO3Na

HCOOH metanoik asit (formikasit)

CH3 - CH2 - COOH propanoikasit

Asitlerin Eldesi * Birincil alkollerin iki kademe ykseltgenmesiyle O II R-C-H

Aldehit

* Ketonlara Grignard bileiklerinin katlmasyla ncl alkoller oluur. O II R - C - R + R - MgX

keton grignard

OMgX I H+ R-C-R I R

OH I R-C-R I R
3o alkol

[O] R - CH2 - OH
Alkol

[O]

O II R - C - OH
Asit

* Ketonlar indirgenerek ikincil alkolleri oluturur. O II R - C - R + H2

keton

* Esterlerin asitli ortamda su ile tepkimesinden (hidrolizinden) O II R1 - C - O - R2 + HOH

Ester

Ni

OH I R-C-H I R
2o alkol

O II R1 - C - OH + R2 - OH
Asit Alkol

-6-

ORGANK KMYA - DERS NOTLARI * Grignard Bileiklerinden O II R - C - OMgX + HX * NEML ORGANK ASTLER Formik asit O II H - C - OH

CO2 R - MgX + 0 = C = 0 O II R - C - OH + MgX2

Asit

HCOOH

asit

aldehit Formik asit hem aldehit, hem de asit grubu bulundurduu iin aldehitten dolay Fehling ve Tollens zeltisine etki eder.

* Karboksilat tuzlarndan R - COONa + HBr

Karboksilat tuzu

R - COOH + NaBr
Asit

Asetik asit Karboksilli asitlerin genel zellikleri * Metallerle tekimeye girerek H2 gaz karrlar. O II CH3 - C - OH (CH3 - COOH)

R - COOH + Na

R - COONa +
+2

+1

1 2

H2(g) H2(g)

k i m y a a l e m i . c o m

sirkenin ekiliini veren asittir. (meyvelerde bulunur)

Ya asitleri * Molekllerinde karbon says ift olan, dz zincirli monokarboksilli asitlere ya asitleri denir. * Doymu ya asitleri kat ve hayvansal yalarda bulunur. * Doymam ya asitleri de ift sayda karbon atomu ierir. Dz zincirde ift ban varl asidi doymam hale getirir. * Sv yalar doymam ya asitlerinden oluur. * Doymam ya asitleri hidrojenle doyurularak margarinler oluur. OPTK ZOMER - Bir karbon atomuna drt farkl atom ya da grup balysa, bu tr karbon atomuna asimetrik karbon atomu denir. H I F - C * - Br I Cl
brom flor klor metan

2R - COOH + Mg

(R - COO)2Mg

* Bazlarla ntrleme tepkimesi verirler. RCOOH + KOH

Asit Baz

RCOOK + H2O
Tuz

* ki mol mono asitten 1 mol su karsa Anhidritler oluur. O O II II R - C - O H + OH - C - R

Asit Asit

O O II II R - C - O - C - R - H2O
Anhidrit

* Ester oluumu O II R - C - O H + H O- R
Asit Alkol

w w w.

* Tuzlarla tepkimeye girerek CO2 gaz karrlar.

O II R - C - O - R + H2O
Ester

COOH I H - C * - OH I CH3
st asidi

* Asitler indirgenerek aldehitleri ve alkolleri olutururlar. O O II [H2 ] II [H2 ] R - C - OH R-C-H

Asit Aldehit

R - CH2 - OH
Alkol

- Bu tr bileikler biri dierinin ayna grnts olan iki tr molekl olutururlar. Bu tr izomeriye optik izomeri denir. Buna gre bir maddenin optik izomeri gstermesi iin asimetrik karbon atomu iermesi gerekir. Byle maddeler optike aktiftir.

-7-

ORGANK KMYA - DERS NOTLARI * Dzlem polarize k asimetrik karbon atomu bulun duran zeltilerden geirilirse, n yaylma dzlemi saa veya sola doru evrilir. COOH I H - C * - OH I CH3 D - st asidi COOH I HO - C * - H I CH3 L - st asidi
2- Asit klorrlerden

O II R - C - Cl + H O - R Esterlerin Genel zellikleri

O II R - C - O - R + HCl

- Ho kokulu maddelerdir. Parfmeride kullanlrlar. - Ester moleklleri arasnda hidrojen ba olu mad iin ayn karbon sayl asitlere gre daha dk scaklkta kaynarlar. 1- Esterleme tersi olan hidroliz olaynda ester, karboksilli asit ve alkole dnr. O II R - C - O - R + HOH O II R - C - OH + R + OH
Asit Alkol

* Polarize k saa evriliyorsa (+), sola evriliyorsa ( - ) iareti kullanlr. * D- ve L- izomerleri birbiriyle ters etkiye sahip olduklar iin bu iki izomerin eit miktarda karm optike aktiflii kaybeder. Bu tr karmlara rasemik karm (rasemat) ad verilir.

Asit

k i m y a a l e m i . c o m

ESTERLER Karboksilli asit molekl ve alkol moleklnn tep kimesinde su molekl ile birlikte oluan maddeye ester, olaya da esterleme denir. O II R - C - OH + O H - R O II R - C - OR + H2O

2- Esterlerin baz ortamdaki hidrolizine sabunlama denir. O II R - C - OR + NaOH O II - + R - C - ONa + R - OH

sabun

Sabun

esterleme hidroliz

YALAR Ya asitlerinin gliserinle oluturduu esterlere ya denir.

O CH2 - OH + CH - OH OH CH2 - OH
Gliserin

* Esterleme olay bir denge tepkimesidir. Adlandrma * nce alkolden gelen alkil grubunun ad yazlr. Sonra asitin -ik asit ksm kaldrlr ve yerine -at eki getirilir. O II CH3 - C - O C2H5
etil etanoat

w w w.

O 3R - C

CH2 - O - C - R O CH - O - C - R + 3H2O O CH2 - O - C - R

ya

O II C2H5 - C - OCH3
metil propanoat

* Bir baka adlandrma nce asit ad, sonra alkolden gelen alkil isminin sonuna ester szc eklenir. O II CH3 - C - O C2H5
asetik asitin etil esteri (etanoik asitin etil esteri)

Yalar yaplarna giren asitlere gre e ayrlrlar. a) Kat Yalar Doymu ya asitlerinin oluturduk lar esterlerdir. Hayvansal yalar bu trdendir. Sv Yalar Doymam ya asitlerinin olutur duklar esterlerdir. Zeytin yai pamuk ya, soya ya gibi. KuruyanYalar Yaplarnda ok sayda ift ba bulunur. Ak havada brakldklarnda havann oksijeni ift balar krar. Katlamaya balar.

O II CH3 (CH2)2 - C - OCH3

btanoik asitin metil esteri

b)

Esterlerin Eldesi 1- Karboksilli asitlerle Alkollerin tepkimesinden O II R - C - OH + H O - R H+ O II R - C - O - R + H2O -8-

c)

ORGANK KMYA - DERS NOTLARI * Yaplarnda ift ba bulunduran doymam yalar Ni katalizrlnde H2 ile doyurularak margarinler oluur. Deterjanlar - Yaplar sabuna benzeyen bileiklerdir. - Farklar, ve da ie yararlar. Ca+2 Mg+2 iyonu ieren sert sularda * En nemlileri sakkaroz (ay ekeri), laktoz, maltoz ve sellobiyozdur. C6H12O6 + C6H12O6
glikoz fruktoz

Dissakkaritler * ki monosakkarit moleklnden 1 molekl su kmasyla oluan karbonhidratlardr. * Genel formlleri C12 H22 O11 dir.

C12H22O11 + H2O
sakkaroz

KARBONHDRATLAR
klorofil fotosentez

Polisakkaritler (CH2O)n + O2
karbonhidrat

CO2 + H2O + Gne Enerjisi

* ok sayda monosakkaritin birlemesiyle oluurlar. Genel formlleri (C6H10O5)n dir. * En nemlileri niasta, selloz, glikojendir.

k i m y a a l e m i . c o m w w w.

Karbonhidrat lar yaplarnda aldehit veya keton grubu bulunduran polialkollerdir.

* Niasta; buday, patates ve msrda bol miktarda bulunur. * Selloz; bitkilerin yap ta olup en bol bulunan polisakkarittir. * Glikojen; hayvanlarn karbonhidrat deposudur. Karacier ve kaslarda bulunur. ALFATK AMONYAK TREVLER 1- AMNLER * Amonyaktaki hidrojen atomlar yerine alkil gruplarnn gemesiyle oluan bileiklerdir. .. H-N-H I H
amonyak

Monosakkaritler

Disakkaritler

Polisakkaritler

Monosakkaritler - Daha basit ekerlere ayrlamayan polihidroksi aldehit veya ketonlardr. - Suda znen tatl maddelerdir. - En nemlileri glikoz, fruktoz ve galaktoz dur.

H H H H

CHO I - C - OH I - C - OH I - C - OH I - C - OH I CH2OH
Glikoz

CH2OH I C=O I HO - C - H I H - C - OH I H - C - OH I CH2OH

Fruktoz

CHO I H - C - OH I H - C - OH I H - C - OH I H - C - OH I CH2OH
Galaktoz

.. R-N-H I H
birincil amin

.. R-N-H I R
ikincil amin

.. R-N-R I R
ncl amin

H I CH3 - N - H
metil amin

NH2 CH3 - NH - CH3

siklo hekzil amin dimetil amin

Bu bileiin kapal formlleri ayn (C6H12O6) yap formlleri farkl birbirinin izomeridir. * inde aldehit grubu bulunduran monosakkaritler Fehling ve Tollens zeltisine etki ederek burdaki iyonlar (metal) indirgerler.

* Doymam azot bileikleri hidrojenlenirse aminler oluur. Ni

R - C N + 2H2
nitril

R - CH2 - NH2
amin

* Aminler kt kokulu bileiklerdir.

-9-

ORGANK KMYA - DERS NOTLARI * Aminlerde N - H ba bulunduundan hidrojen ba ierirler. Erime ve kaynama noktalar bu nedenle yksektir. * ncl aminlerde hidrojen ba yoktur. * Suda iyi znrler. zeltileri bazik zellik gsterir. AMTLER - Karboksilli asitlerin, karboksil gruplarndaki O II - C - OH (OH) gruplar yerine NH2 grubunun gelmesiyle oluurlar. O II R - C - NH2
amit

* Proteinlerin yap talar olan amino asitler canllnda temelidir. * Amino asitler proteinlerden hidroliz ile elde edilirler. * Suda iyi znrler. Hem asit hem de baz grubu tadklar iin i tuz olutururlar. * Amfoter zellik gsterirler. * Bir amino asit moleklyle, dier amino asit moleklnn su k ile birbirine balanmasna peptitleme denir. * ok sayda amino asit moleklnn peptitlemesine polipeptit denir. Proteinler birer polipeptitdir.

* Asitlerdeki -ik yada -oik asit ekleri kaldrlarak -amit szc getirilir. O II H - C - OH
formik asit

O II H - C - NH2
formamit

k i m y a a l e m i . c o m

AROMATK HDROKARBONLAR VE AROMATK BLEKLER BENZEN (C6H6)

H C C H C C H H

O II CH3 - C - OH
asetik asit

O II CH3 - C - NH2
asetamit

H C H C

w w w.

O II CH3 - CH2 - C - NH2

propiyonamit (propanamit)

O II H2N - C - NH2
re

* Hidrojen ba ierdiklerinden suda iyi znrler. * Amitler ntr bileikleridir. Asit ve bazlarla tepkime vermezler. * RE: Sentetik olarak elde edilen ilk organik bileiktir.

- Benzen ve dier aromatik bileikler yazlrken karbon ve hidrojenler gsterilmez. Benzen formlnde her kede bir karbon ve bir hidrojen bulunur. - Tm karbon balar ayn kuvvettedir. Bu nedenle katlma tepkimesi vermez. Yer deitirme tepkimesi verirler.

AMNO ASTLER Yaplarnda hem amino (-NH2), hem de karboksil grubu (-COOH) bulunduran bileiklerdir. COOH I H2 N - C - H I R naftalin (C10H8) antrasen (C14H10)

- Benzen halkasna bir atom ya da grup balysa yeri sylenmez. Br CI

monobrombenzen

monoklorbenzen

-10-

ORGANK KMYA - DERS NOTLARI -

CH3

NH2

OH CH2OH

Uygun artlarda Ni katalizrlnde H2 katlarak siklohekzona dnr.

Ni

Toluen

Anilin

Fenol

Benzialkol

3H2

O II C-H

O II C - OH

COOH

Nitro Benzen
O II O -C - COH2

NO2

Benzaldehit

Benzoikasit

Asetil salisilik asit (aspirin)

* Benzen halkasna iki atom veya grup balysa -orto, -meta, -para n ekleri alarak adlandrlrlar.

* Toluene mol NO2 katlrsa trinitrotoluen oluur. Patlayc zellik gsterir.

CH3 NO2 NO2

X X orto X meta NH2 NO2

X para CH3 NH2

k i m y a a l e m i . c o m

NO2

NO2 Trinitrotoluen (TNT)

FENOL
OH

1,2 dinitro benzen (ortodinitro benzen)

1,3 di amino benzen (meta di amino benzen)

CH3
1,4 di metil benzen (para di metil benzen)

* Benzene iki metil grubunun balanmasyla ismi ksilen olur.

CH3 CH3
o - ksilen

w w w.

Alkole benzemesine ramen alkol deildir. Suda zndnde zayf AST zellii gsterir.

Fenol (fenikasit)

CH3 CH3 CH3

meta - ksilen

CH3

ANLN
para - ksilen

NH2

* Benzen; takmrnn damtlmasndan, petrolden, Asetilenin basn altndan polimerlemesiyle elde edilir. 3 C2 H 2
Asetilen

* Zayf baz zellii gsterirler.

Amino benzen (Anilin)

C6H6 Benzen

* Kolaylkla katlmc tepkime vermezler. * Yer deitirme tepkimesi verirler.

Cl
+

+ Cl2

HCl

-11-