MEYVE-BAĞ VİRÜS HASTALIKLARI

Dr. Aydan KAYA

rnova Zirai Mücadele Araştırma Enst
 NEKROTİK HALKA LEKE HASTALIĞI
men: Prunus necrotic ring spot ilarvirus (PNRSV

Konukçu bitkiler:
Kiraz, Vişne, Erik, Kayısı,
Şeftali,Badem, İdris

Belirtiler:
Hastalık belirtilerinde virüs ırkına bağlı
olarak iki farklı durum vardır. Birinde
belirtiler maskelenir yani görülmez,
diğerinde yaprak ve meyvelerde belirtiler
gözlenir.
NEKROTİK HALKA LEKE HASTALIĞI

İlkbaharda,
yapraklarda
belirgin olmayan,
açık ve koyu yeşil
renkte
beneklenme ve bu
beneklerin
arasında, koyu
griden
kahverengine
kadar değişen
renkte, sayısız
nekrozlar görülür.
 NEKROTİK HALKA LEKE HASTALIĞI
Zamanla nekrozlar dökülür ve yaprak
delik deşik olur.
 NEKROTİK HALKA LEKE HASTALIĞI
Delinmiş yaprak görüntüleri
 NEKROTİK HALKA LEKE HASTALIĞI
Nekroz olan yerlerde, gelişme
olmayacağı için, yaprakların şekli
bozulur.
NEKROTİK HALKA LEKE HASTALIĞI

Yapraklarda
açık yeşil
benekler,
küçük
halkalar ve
bantlar
görülür.
 NEKROTİK HALKA LEKE HASTALIĞI

Yapraklarda kıvrılma ve burulmalar

meydana gelir.
 NEKROTİK HALKA LEKE HASTALIĞI
Meyve gelişiminde gecikmeye,
meyvelerde çökmeye ve şekil
bozukluğuna sebep olur.
 NEKROTİK HALKA LEKE HASTALIĞI

Taşınma şekli:

Üretim materyali

Polen

Tohum
 KİRAZ YAPRAK KIVRILMA HASTALIĞI

Etmen: Cherry leaf roll nepovirus (CLRV)

Konukçu bitkiler:

Kiraz, Vişne, Ceviz, Karaağaç, Dişbudak

ve Rubus türleri
 KİRAZ YAPRAK KIVRILMA HASTALIĞI
Belirtiler:
Yapraklar yukarıya
doğru kıvrılır.
Bunlar, el ile
dokunulduğunda,
kırılacak gibidir.
Hassas çeşitlerde,
yaprak erguvani bir
renk alır.
Yaprak altlarında
orta damar boyunca
sıralanan
teşekküller
KİRAZ YAPRAK KIVRILMA HASTALIĞI

Yapraklar yukarıya doğru kıvrılır.

 KİRAZ YAPRAK KIVRILMA HASTALIĞI
Yaprak sapı kısalır ve yapraklarda
açık yeşil halka lekeler meydana
gelir. Orta damar ve ana damarlarda
damar beyazlaşması meydana gelir.
 KİRAZ YAPRAK KIVRILMA HASTALIĞI

Sürgünlerde uçtan geriye doğru ölüm

meydana gelir.
 KİRAZ YAPRAK KIVRILMA HASTALIĞI

İlkbaharda, dalda
çok seyrek
yapraklanma
olur.

Çiçeklerin
açılması 3
haftaya kadar
gecikebilir. Çiçek
açmadaki bu
gecikme, bu virüs
için iyi bir teşhis
KİRAZ YAPRAK KIVRILMA HASTALIĞI

Sürgünlerde
kuruma ,
yapraklarda
azalma ve
rozetleşme
KİRAZ YAPRAK KIVRILMA HASTALIĞI

Rozetleşme
 KİRAZ YAPRAK KIVRILMA HASTALIĞI

Taşınma şekli:

Vegetatif üretim materyali

 Nematodlar ( Xiphinema coxi,

X.diversi-caudatum ve X.vuittenezi )
 ERİK CÜCELİK HASTALIĞI

Etmen: Prune dwarf ilarvirus (PDV)

Konukçu bitkiler:
Kiraz, Erik, Şeftali
 ERİK CÜCELİK HASTALIĞI
Belirtiler:

Yeni enfekte olmuş yapraklarda klorotik

halkalar meydana gelir. Daha sonra bu
alanlar kurur ve düşer, saçma deliği
benzeri görüntü oluşur.
 ERİK CÜCELİK HASTALIĞI
Yapraklar daralır, küçülür.
 ERİK CÜCELİK HASTALIĞI
Sürgünlerde körleşme ve burulmalar
meydana gelir.
ERİK CÜCELİK HASTALIĞI
Sürgünlerde
çalılaşma
meydana gelir.
Meyve veren sürgün
sayısı azalır.
ERİK CÜCELİK HASTALIĞI

Duyarlı anaca
aşılama
yapıldığında tüm
bitkide kuruma
 ERİK CÜCELİK HASTALIĞI
Taşınma şekli:

Vegetatif üretim materyali (aşı gözü

vs.)

 Enfekteli bitki özsuyu ile mekanik

taşınma

 Polen

Tohum (%10)
 SHARKA HASTALIĞI
Etmen: Plum pox potyvirus (PPV)

Konukçu bitkiler:
Erik, Kayısı, Şeftali, Nektarin, Kiraz,
Vişne, Badem

Belirtiler:
Prunus türlerinde sharka virüs
simptomları yapraklarda, meyvelerde,
çiçeklerde ve tohumlarda görülebilir.
 SHARKA HASTALIĞI

Belirtiler:
Simptomların şiddeti, prunus türü ve
çeşidine, PPV ırkına, mevsim ve bölgeye
göre değişkenlik göstermektedir.

ERİK
Yaprak
belirtileri
sarı leke,
band, halka
şeklindedir.
SHARKA HASTALIĞI

ERİK
 SHARKA HASTALIĞI

Meyve kesitinde, bu çökmüş yerlerin

koyu kahverengi, lastik gibi ve
çekirdeğe yapışık olduğu görülür.
SHARKA HASTALIĞI

Olum döneminde
meyvede halka
şeklinde
çöküntüler
 SHARKA HASTALIĞI

Meyve olum dönemine yakın, çöküntüler

meydana gelir.
 SHARKA HASTALIĞI

ERİK
Meyve belirtileri, genellikle nokta ve
bantlar veya halka şeklindedir.
 SHARKA HASTALIĞI

KAYISI
Yaprak belirtileri erikle benzerdir.
Yapraklarda sarı leke, band ve halka
şeklinde belirtiler meydana gelir.
 SHARKA HASTALIĞI

Halka
şeklinde
belirtiler

Damar
bantlaşması
şeklinde
belirtiler
 SHARKA HASTALIĞI

KAYISI
Meyvede genellikle deformasyon, halka
ve bantlar görülür.
 SHARKA HASTALIĞI

Deformasyon
SHARKA HASTALIĞI

Çekirdekte belirtiler
çok belirgindir.
Koyu renkli nokta,
halka ve bantlar
şeklindedir.
 SHARKA HASTALIĞI

ŞEFTALİ
Yaprak belirtileri, damarlar boyunca
renk açılması, sarı lekeler ve
deformasyon şeklinde görülür.
 SHARKA HASTALIĞI
Yapraklarda sarı lekeler ve deformasyon
 SHARKA HASTALIĞI
ŞEFTALİ

Meyvede, halka
ve bantlar
görülür.
SHARKA HASTALIĞI

ŞEFTALİ
SHARKA HASTALIĞI

Bazı şeftali
çeşitlerinde
çiçek
petallerinde
renk kırılması
belirtileri
görülür.
 SHARKA HASTALIĞI
Belirtiler ilkbaharda, ilk yapraklanma
devresinde görülebilir, bir sürgünde
birkaç yaprakla sınırlanır.Yaşlı ağaçlarda
yaprak belirtileri güç tespit edilebilir.

Meyve dökümü her üç türde meyve

olumundan önce görülür ve oldukça
önemlidir.

Hastalık belirtisi gösteren meyveler

tatsız, kuru ve kauçuk gibi bir hal alır ve
ticari değerini kaybeder.
 SHARKA HASTALIĞI
Taşınma şekli:
-Yaprak bitleri ile

Sharka virüsü sadece 4-6 tür

önemli olmakla beraber 20 yaprak biti
türü ile taşınmaktadır.
Taşınmanın başarısı virüs ırkına,
konukçu çeşidine, yaprak biti türüne ve
sezona bağlıdır.
Birçok ülkede en önemli vektörler
olarak Brachycaudus cardui, B.
helichrysi, Myzus persicae, ve Phorodon
humuli bildirilmiştir.
 SHARKA HASTALIĞI

    Yaprak biti, virüsü 30 saniye kadar

kısa sürede alır ve 1 saatlik bir süre
boyunca taşıyabilir.
Yaprak biti beslenmeden önce aç
bırakılırsa bu süre 3 saate kadar
uzayabilmektedir.

Yaprak bitlerinin PPV’ nü 100-120 m

içinde taşıdığı belirlenmiştir, fakat eğer
uçuş sırasında beslenme gerçekleşmezse
bu mesafe birkaç kilometreye kadar
uzayabilmektedir.
 SHARKA HASTALIĞI

- Vegetatif kısımlar ( aşı kalemi, göz,

çelik)

- Kök kaynaşması

- Tohum
 ELMA MOZAİK HASTALIĞI

Etmen: Apple mosaic ilarvirus (ApMV)

Konukçu bitkiler: Başta elma olmak

üzere, Prunus triloba, badem, mürdüm
eriği, kuş kirazı, gül, böğürtlen, huş
ağacı, fındık ve şerbetçi otu gibi bitkiler
 ELMA MOZAİK HASTALIĞI
Belirtiler:
Elma yapraklarında,
açık sarı, kenarları
belirgin leke ve
çizgiler ile beraber
mozaik belirtisi,
aynı zamanda
bulaşık yapraklarda
damar sarılığı da
görülür.
Hassas çeşitlerin bütün yapraklarında bu belirtiler
oluşur. Tolerant veya dayanıklı çeşitlerde ise
birkaç yaprakta küçük sarı lekeler görülür.
 ELMA MOZAİK HASTALIĞI

Güllerde, nekrotik
halkalı lekeler
oluşturur.
 ELMA MOZAİK HASTALIĞI

Taşınma şekli:

Mekanik olarak

Aşı ile taşınır.

 GÖÇÜREN HASTALIĞI

Etmen: Citrus tristeza closterovirus (CTV)

Konukçu bitkiler:

Turunç, lime, mandarin, limon, kaba

limon, portakal, greyfurt
 GÖÇÜREN HASTALIĞI

Belirtiler:

Turunçgillerde belirtiler çevre

koşullarına, konukçu türüne ve virüs
ırkına bağlı olarak değişir.

Anaç olarak kullanılan turunç ve üç

yapraklı bu virüse karşı oldukça
duyarlıdır.
 GÖÇÜREN HASTALIĞI

Turunçgillerde genel olarak gelişme

geriliği
ve bodurlaşma meydana gelir.
GÖÇÜREN HASTALIĞI

Şiddetli olarak
enfekte olmuş
greyfurt ağacında
bodurlaşma ve
sararma
 GÖÇÜREN HASTALIĞI
DECLİNE
(KURUMA)
Ekonomik olarak en önemli belirti
ağaçlarda kurumadır (decline).
 GÖÇÜREN HASTALIĞI

Ağaçlarda cılız sürgün oluşumu, meyve

tutumunda azalma ve geriye doğru ölüm
meydana gelir.
 GÖÇÜREN HASTALIĞI

Yeni oluşan sürgünlerde yapraklarda

damarlarda önce renk açılması
meydana gelir, daha sonra
kahverengine döner.
 GÖÇÜREN HASTALIĞI
STEM PİTTİNG
En önemli diğer belirti gövde
çukurlaşması (stem pitting)’dır. Aşı
yerinin hemen üstünde dışa doğru
şişkinlik görülür.
Aşı yerinden kabuk
kaldırıldığında
kabuğun iç kısmında
çıkıntılar, odun
dokusunda ise bu
çıkıntılara uyan
oyukların bulunduğu
dikkati çeker.
 GÖÇÜREN HASTALIĞI

Odun
dokusunda bu
çıkıntılara uyan
oyuklar (honey
combing)

20 yaşında
ağaçta
gövdede
çukurlaşmalar
 GÖÇÜREN HASTALIĞI

Gövde çukurlaşması (stem pitting)

meyvede de belirtilere neden olur.

Meyvede sarı
lekeler
oluşur.
 GÖÇÜREN HASTALIĞI

Meyvede,

renk bozulması,

deformasyon,

zayıf
gelişme,çekirdeklerde
lekelenme, renk
değişimi
GÖÇÜREN HASTALIĞI

Renk bozulması
 GÖÇÜREN HASTALIĞI

Taşınma şekli:

-Yaprak bitleri ( 6 yaprak biti türü,

özellikle Toxoptera citricida,
Aphis gossypii,
A. citricola , sokucu-emici ağız parçaları
ile)

-Vegetative üretim materyali (anaç, göz,

kalem)
 SATSUMA CÜCELİK
HASTALIĞI

Etmen: Satsuma dwarf nepovirus (SDV)

Konukçu bitkiler:
Başlıca satsuma mandarini ve diğer
turunçgiller
 SATSUMA CÜCELİK
HASTALIĞI
Belirtiler:
Hastalığın belirtileri ilkbahar
sürgünlerinde gözlenir.
Yapraklar küçülür,
kayık ya da kaşık şeklini alır.
 SATSUMA CÜCELİK
HASTALIĞI
Sürgünler ve boğum araları kısalır.
Yaprak kırışması ve sürgün çalılaşması da
gözlenir.
 SATSUMA CÜCELİK
HASTALIĞI

Hasta
ağaçlar
bodurlaşır
ya da
cüceleşir.
 SATSUMA CÜCELİK
HASTALIĞI

Kuvvetli ırkla
hastalanan
ağaçların
meyveleri
küçük olur ve
şekli bozulur,
koflaşır.
 SATSUMA CÜCELİK
HASTALIĞI

Taşınma şekli:

Vegetatif üretim materyali (Aşıgözü, kalem v.s

Mekanik olarak özsu ile

 ASMA YELPAZE YAPRAKLILIK HASTALIĞI

Etmen: Grapevine fan leaf nepovirus (GFLV)

Konukçu bitkiler:
Bütün V. vinifera ve Amerikan asma
türleri ile bunların melezleridir.
Belirtiler:
Hastalığın asmalardaki etkisi çeşitlere
göre değişmektedir. Amerikan asma
türleri ve bunların melezleri bu virüse
karşı herhangi bir dayanıklılık
göstermezler. Bütün Vitis vinifera çeşitleri
bu hastalığa karşı duyarlıdır.
ASMA YELPAZE YAPRAKLILIK HASTALIĞI
Belirtiler:
Yapraklarda çeşitli
şekil bozuklukları
görülür;

•yaprak asimetrisi
bozulur,

•yaprak ayası
çukurlaşır
kırışır,

•yaprakta diş sayısı

ASMA YELPAZE YAPRAKLILIK HASTALIĞI

Yapraklarda birkaç sarı benek, halka ve çizgiden

oluşan belirtiler görülebildiği gibi, damar
aralarında çeşitli büyüklüklerde beneklerden
başlayarak yaprağın tümüyle sararmasına da
sebep olur.
ASMA YELPAZE YAPRAKLILIK HASTALIĞI

Sürgünler
anormal
dallanır;

çift boğum,
farklı
uzunluklarda
veya aşırı
derecede kısa
boğum araları,

yassılaşma ve

zig-zag
ASMA YELPAZE YAPRAKLILIK HASTALIĞI

Salkım sayısı azalır ve salkımlar küçülür.

ASMA YELPAZE YAPRAKLILIK HASTALIĞI

Taşınma şekli:

 Bulaşık kalem ve anaçlar

 Mekanik olarak

Vektörü olan Xiphinema

index, X. americanum ve bazı
Longidorus spp. türü
nematodlarla taşınır.
 ASMA YAPRAK KIVRILMA HASTALIĞI

Etmen: Grapevine leafroll associated closterovirus

(GLRV) (1,2,3,4,5,6,7)
Konukçu bitkiler:
Bütün asma çeşitleri ve Amerikan asma
anaçları konukçusudur.

Belirtiler:
Hastalığın en tipik belirtileri, büyüme
mevsiminin sonuna doğru iklim
koşullarına bağlı olarak haziran veya
temmuz başlarından itibaren
görülebilmektedir.
ASMA YAPRAK KIVRILMA HASTALIĞI

Özellikle
kırmızı üzüm
çeşitlerinin
yaşlı
yapraklarında
kırmızımsı
lekeler gelişir.
ASMA YAPRAK KIVRILMA HASTALIĞI

Bu lekeler
genişler ve
birleşir, yaz
sonunda veya
sonbaharda
kırmızımsı ve
sarımsı renk,
yaprak ayasının
tamamını
kapladığı halde,
ana damarlar
yeşil olarak kalır.
 ASMA YAPRAK KIVRILMA HASTALIĞI

Kırmızı ve beyaz üzüm çeşitlerinin her

ikisinde de yaprak ayası kalınlaşır,
kırılganlaşır ve aşağı doğru kıvrılır.
 ASMA YAPRAK KIVRILMA HASTALIĞI

Hastalıklı asmalarda genel bodurluk ve

gelişme durgunluğu hemen göze çarpar.
ASMA YAPRAK KIVRILMA HASTALIĞI

Üzümler geç ve
düzensiz
olgunlaşır.
Sağlıklı
asmaların
meyveleri olgun
renklerini aldığı
halde, hastalıklı
asmaların
meyveleri yeşil
ve beyazımsı
ASMA YAPRAK KIVRILMA HASTALIĞI

Taşınma şekli:

 Bulaşık kalem ve anaçlar

 Unlubitlerden Planococcus ficus,

yaprak kıvrılma hastalığının GLRaV-3’ün
vektörüdür.
 Meyve ve Bağ Virüsleri ile Mücadele

 Virüs ve virüs benzeri hastalık

etmenlerinden arındırılmış sağlıklı,
sertifikalı, ismine doğru üretim materyali
kullanılmalıdır.

Yeni bahçeler, eskilerden uzak yerlerde

ve virüsten arındırılmış fidanlarla
kurulmalıdır.
 Meyve ve Bağ Virüsleri ile Mücadele

 Hastalıklı ağaçlardan tohum, aşı kalemi

vs. gibi üretim materyali alınmamalı,
üretim materyali alınacak ağaç, sağlam
görünüşlü olmalı ve ayrıca teste tabi
tutulmalıdır.

 Çiçek tozları(polen)ile taşınan

virüslerde, eski bahçeleri hastalıktan
korumak hemen hemen imkansızdır.
Ancak iyi bir budama, gübreleme ve bakım
yapılarak, ağaçlardan mümkün olduğu
kadar fazla ürün almaya çalışılmalıdır.
 Meyve ve Bağ Virüsleri ile Mücadele
 Virüsü taşıyan toprak nematodları ile
mücadele yapılması, hastalığın
yayılmasını azaltabilir.

 Fidanlıklar, her vejetasyon döneminde

kontrol edilerek, hastalık belirtisi
gösteren fidanlar, hemen sökülüp yok
edilmelidir.

 Yabancıotlarla mücadele edilmelidir.

 Meyve ve Bağ Virüsleri ile Mücadele
 Virüs vektörü olan böcekler
(yaprakbitleri, unlubitler vs.) Zirai
Mücadele Teknik Talimatına uygun olarak
mücadele edilmelidir.

 Virüs hastalığına karşı varsa dayanıklı

çeşitler tercih edilmelidir.

 Mekanik yolla bulaşmaları önlemek için

bağ ve bahçelerde bakım işlemleri
sırasında kullanılan aletler dezenfekte
edilmelidir.
 SAĞLIKLI ÜRETİM BOL ÜRÜN

Virüs ve virüs benzeri hastalık

etmenlerinden arındırılmış, sağlıklı,
sertifikalı, ismine doğru fidan
kullanılmalıdır.