Cumhuriyet niversitesi lahiyat Fakltesi Dergisi Cilt: VIII / 1, s.

61-74 HAZRAN-2004, SVAS

TRK DUYGUSU MECMUASI ZERNE BR NCELEME smet EMRE1 Anahtar kelimeler: Trk Duygusu Mecmuas, mecmualar, Trk Edebiyat tarihi, Trk Dili, Trk ekonomisi. zet: Bu aratrmada, Trk edebiyat tarihi, ekonomisi ve teki sosyal konular kapsayan trk Duygusu Mecmuas ele alnmtr. Trk Duygusu Mecmuas, . Ulu ile M. Fazl tarafndan 8 Mays 1913 ile 5 Haziran 1913 tarihleri arasnda yaymlanm ve say srmtr. Belki ksa mrl bir dergi olmutur fakat Trk kltr tarihinde nemli bir yeri vardr. Key words: Turk Duygusu Mecmuas, Periodicals, Turkis literature history, Turkish language, Turkish economics etc. An Examination on the Periodical of Trk Duygusu Abstract In this research, we argued that Trk Duygusu Mecmuas which contains Turkish literature, history, economics and the other social topics. Trk Duygusu Mecmuas was published by . Ulu and M. Fazl on 8 May 1913 and then It was ended on 5 June 1913 after third number. It was maybe short-lived but its effects long-lived and very important on history of Turkish cultural aspects. II. MERUTYET DNEM TRK TARHNE GENEL BR BAKI I- Siyasi ve Sosyal Durum 1865 ylnda Namk Kemal, Ziya Paa ve arkadalarnn da iinde bulunduu bir grup tarafndan Osmanlda Meruti bir rejim tesis etmek gayesiyle Jn Trk adl gizli bir cemiyet kurulur ve bu hareket, semeresini ancak kurulduktan 43 yl sonra, 1908de verir. Bu tarihte Binba Enver ile Edirne Posta ve Telgraf Ba Memuru Talatn da ye bulunduklar Selanik Cemiyeti ayakland ve Merutiyetle ilgili taleplerini bir telgrafla II. Abdlhamide bildirdi. Bunun zerine, padiah bu hareketin nne geilemez olduunu kavrayarak 24 Temmuz 1908de otuz bir yl nce yrrlkten kaldrd Merutiyeti tekrar ilan etmeye raz oldu. stanbulda, bir grup insan Abdlhamid idaresinin sona eriini byk sevinle karlad. Hatta, Merutiyetin ilanyla memlekette bir bayram havas esmeye, Ermenilerle Trkler, Rumlar vs. birbirlerine sarlp bunu bir zafer sarholuuyla kutlamaya baladlar. Ancak hrriyet havas memlekette uzun zaman devam etmedi. nk Batllar daha seim kampanyas srdrlrken, stanbuldaki geici iktidar
1

Cumhuriyet niversitesi Fen Edebiyat Fak. r. yesi.

62

trk duygusu mecmuas

boluundan yararlanp Osmanllarn hemen karlk veremeyecei inancyla darbelerini indirdiler. 5 Ekim 1908de Avusturya, Bosna Herseki ilhak etti. Bulgaristan bamszln ilan etti ve her ikisi de padiahn egemenliini reddederek hazineye vergi demeyi durdurdular. Ertesi gn de Yunanistan, Avrupa devletlerinin boaltmalarndan yararlanp Giriti ilhak etti.2 13 Mart 1909da, 31 Mart Vakas meydana geldi. Subaylarna kar ayaklanan askerler eriat isteyerek Mebusan Meclisini kuatmlar, ehre hakim olmulard. Bu hareket, Selanikten yola karlan askeri birliklerin 28 Nisanda stanbula giriiyle bastrld, vaka ile alakas bulunmayan Sultan II. Abdlhamid de tahtan indirildi. ttihak ve Terakki Cemiyeti o zamana kadar hkmet ilerine karmamt. Bundan sonra, iktidara cemiyet taraftar devlet adamlar getirildi. 1912 Ekiminde balayan Balkan Harbinde Osmanl ordusunun yenilmesi zerine Enver Beyin bakanlnda kk bir subay topluluunun 23 Ocak 1913te Bab- liyi basp sadrazam istifaya zorlamasyla da ttihak ve Terakki Cemiyeti devletin mukadderatn dorudan doruya ele ald ve imparatorluu 1918 sonlarna kadar sert bir tarzda ynetti. On yl sren ttihak ve Terakki devrinde Trkiye hzla yenilemitir. Bu arada ehirlerde belediye tekilat kurulmu, hususiyle stanbulda 1854ten beri mevcut olan ehremeneti gelitirilerek payitahtn temizlik, asayi ve itfaiye ileri Bat usulnde dzenlenmitir. Zirai ve iktisadi kalknmada milli bankacln nemi idrak olunduundan, menei 1864 ylna kadar giden Ziraat Bankas yannda Osmanl tibar- Milli Bankas 1917 Martnda devlet messesesi hviyetinde faaliyete geirilmitir. ttihatlar balangta Osmanlclk ideolojisine inanyorlard. Fakat Hristiyan tebaann yan sra Mslman Arnavut ve Araplarn da kendi milli egemenliklerini gerekletirmeye altklarn grnce Osmanlclktan vazgetiler. Bu yllarda imparatorluun fikir hayat eitli cereyanlarla alkalanyordu. slamclar ve Batclar Osmanl toplumunun itimai ve iktisadi meselelerine zm yollar 3 aryorlar, kardklar dergi ve kitaplarda dncelerini yayyorlard. Aslnda ister baskc bir ynetimle ister hrriyetten feragatle lkeyi ynetmek zorunda kalsn, II. Abdlhamit, Osmanl ats altnda barnan, hi olmazsa Mslman kitleyi kaynatrmann yollarn bulmutu. O, Arap ayrlk hareketini durdurmak urunda, hilafet messesinden etkili bir ekilde faydalanmtr. Sultan, her tarafa gnderdii hocalar vastasyla slam propagandas yapmtr, Mslmanlar arasndaki birlik ve beraberlii kuvvetlendirmek iin slamn bu uurdaki umdelerinden faydalanmtr II. Abdlhamit, Araplarn gnln kazanmak urunda daha baka tedbirler de ald. Yldz Saraynn muhafazas urunda Araplardan da bir tabur kurmas, bu cmleden bir tedbir idi. Sonra, Arap ileri gelenlerini taltif eder, onlar stanbula celbederek birtakm vazifeler verirdi. zzet Hulo, Necip Melhame, Abdlhda ve erif Hseyin gibi nlleri saraynda bulunduruyordu. Hatta, erif Hseyin ve entrikalarndan ekindii iin onu srekli sarayda tutmu, merkezden uzaklamasn nlemek iin elinden geleni yapmtr. Zaten, ttihatlar, erif Hseyin
2 3

Stanford J. Shaw, Ezel Kural Shaw: Osmanl mparatorluu ve Modern Trkiye, 2. cilt, s. 334. Ercment Kuran, Trk Dnyas El Kitab, Osmanl mparatorluunda Yenileme Hareketleri, s. 1012-1013.

C.. ilahiyat fakltesi dergisi, VIII/1, 2004

ismet emre

63

konusunda ayn hassasiyetleri gsteremedikleri iin ileriki aamada Arap yarmadas elimizden kmtr.4 Avrupa ve Balkanlardaki topraklar elimizden knca Batllarn, zellikle de ngilizlerin dikkatleri bu kez Mslman tebaaya yneldi ve Ortadoudaki yerli Mslman halk Osmanlya kar kkrtmak iin Robert Koleje benzer, Beyrutta bir Amerikan Protestan Koleji kurmular, bu okullardan mezun olanlar sonralar Osmanlya kar yrtlen ayaklanmada ba ekmede birincil rol stlenmilerdir. Buna ramen Osmanllarda, ttihatlarn istikrarsz iktidarnda bile, Araplar iin bir art niyet yoktu. Araplar darltan birka icraattan daha sonra vazgemilerdi. Cemal Paann Suriyenin imar iin harcad para, Anadoluya harcansayd, o 5 gnn artlarnda Anadolu bir Anadolu daha olurdu. Btn bunlar gsteriyor ki, ttihatlarn lke ynetimindeki acemiliklerinden, i karmaadan ok, gzlerini Osmanldan para koparmaya dikmi Batl emperyalist devletlerin bir eseri olarak lke gn gn blnm ve toprak kaybna uramtr. Yerasimos, tersi bir bak asyla, Batllarn Osmanlnn kn hzlandrmaktan ok, geciktirdii kanaatinde: Osmanl mparatorluunun can ekimesinin tam bir yz yl boyunca uzayp gitmesi ksmen Avrupadaki emperyalist devletler arasndaki atmalar; ksmen de lkenin ynetici snf iinde ulusal bir bilinlenmenin yokluu yzndendir. kinci olgu, belli ki birinci olgunun veya genel olarak emperyalist smrnn dolayl bir sonucudur ve her zaman meselenin asl temelini tekil eder. Bu bilinlenme 1908 ylndaki baarsz ulusal devrimle balayacak ve i elikilerden ok d dnyayla olan temaslar yoluyla hzlanacaktr.6 Bir baka Marksist yazar, Niyazi Berkes de, ayn kaynaktan kmasna, Yerasimosun sylediklerini tekrarlayacaktr: Osmanlda her millette en azndan bir ulus olma dayana bulunduu halde Trklerin byle bir dayanaktan yoksun olduklar bir gerektir. te Yeni Osmanllarn ve Yeni Trklerin bir eyrek yzyl iinde gerekletiremedikleri bir eyi, yani Trk halk arasnda ulusal bir birlik olma bilincinin en ilkel grnn 1908 Devrimi bir iki ay iinde ortaya kard. Byle olduu halde, Trk ulusuluu yine de yeni dnemin stn siyasal ideolojisi olamamtr. Sadece bir imparatorluk iindeki milliyetlerden biri olarak Trk halknn ayr varl duyulmaya balamtr. ttihak ve Terakki uzun sre bunlar birlemi (mttehit) bir Osmanl ulusu olarak grmekte direnmitir.7 Yukardaki her iki gr de zellikle Yerasimosun gr, lkenin yklnn sebebini mutlak surette yine kendisinde arayan ve d sebepleri hie indirgeyen grler bizi, Bat konusunda masumca dnmeye sevk eder ki bu yanltr. Aslnda, Batllarn emperyalist emelleri srekli Osmanly megul etmese, sz konusu ynetim, belli bir sre iinde kendine bakma, eki dzen verme frsat bulacak belki ykl mukadder olmaktan kacakt. Btn bunlara ramen, Berkesin de ifade ettii gibi ttihat ve Terakki Partisi, ynetime geliinden itibaren kat bir Trklk programyla ie balamam, bilakis, mmkn olduunca bunu telaffuzdan sarf- nazar etmitir.

4 5 6

Sleyman Kocaba, Trkiye ve ngiltere, Vatan Yaynlar, stanbul, 1985, s. 175. a.g.e., s. 175-176. Stefanos Yerasimos, Azgelimilik Srecinde Trkiye, Belge Yaynlar, stanbul 1986, 2. cilt, s. 482. 7 Niyazi Berkes, Trkiyede adalama, Dou-Bat Yaynlar, stanbul, 1978, s. 386.

64

trk duygusu mecmuas

Berkesin II. Merutiyet ve ttihat ve Terakki hakkndaki bir baka yanlgs da, Trklk hareketinin II. Merutiyet sonras ortaya kt ivme kazand deil, ortaya kt- gr ve bunun ithal olduu. yle diyor Berkes: nklabn II. Merutiyet- slamc, Batc, Trk ya da slamlamak, Batllamak, Ululamak ynlerinde olmas etrafndaki dnce akm da bu zaman balamtr ki bu, partilere ayrllara paralel olmayan bir dzeyde yrmtr. Bunun nedeni, bu yndeki dncenin ada uygarlk karsnda yalnz Trk Mslmanlarnn sorunlar etrafnda dnmesidir. Parti ayrlklar ise milliyetler aras sorunlar, milliyetlerle devletler aras ilikiler gibi sorunlar etrafnda dner. 1908-1918 yllar arasndaki on yllk tartma, buraya kadar izlediimiz iki yz yl birikmi adalama sorunlarnn tmn kapsayan bir tartma olacaktr. Bu dnce akmlarnn, slamclk, Batclk, Trklk szckleriyle adlandrlmalar, yanlmyorsak Rusyadan gelen Trklk dncesinin etkisi altnda balamtr. Rusyada Rus aydnlar arasnda kullanlan Batclar, slavclar, Rusular terimlerinin etkisi altnda o gelenekten gelen Rusyal Trkler kartlarna Batc, slamc adlarn taknca, onlar da karlk olarak (ve balangta alay etmek iin) onlara Trk adn taktlar. Batclar ve slamclar arasnda Osmanllk hl bir gereklik olarak alnd halde Trklerin hepsi iin byle deildi. arlk ynetimi altndaki milliyetilik geleneinden gelen Trkler, Osmanl mparatorluunun kmeye mahkum olduunu; Ermeni, Rum, Makedon, Arnavut, Arap uluslarnn davalarnn hakl olduunu aka yazmakla birlikte, Rusyadaki Trk ya da Tatar, Ukrayna, Polonya, Baltk milletleri ve hatta Musevi cemaat davalarna sempati gsterdikleri bilindiinden bu dn rnn en radikali olarak gzkyorlard. Bundan tr migr Trkler bir sre Osmanl hkmeti tarafndan kovuturmaya uramlardr. Ancak Osmanlc Ziya Gkalpin Trkl Rusya Trklnden karp yine Osmanllk altnda teki iki rla kaynatrarak ttihat ve Terakkinin Batc-slamc-Milliyeti karmas ideolojisi haline getirmesinden sonradr ki Trklk itibarl bir anlam kazand ve hkmete deilse bile partice desteklenmeye baland.x 8 Bu ifadelerden de aka anlald gibi, Berkes Trklk fikrinin Osmanl aydnnn kafasnda, II. Merutiyetle yer etmeye baladn ve bunun da Rusya kanalyla gerekletiini sylyor. Oysa, aktan aa savunuculuunu yapmam olsalar bile bu fikir, Namk Kemal neslinde dahi mevcuttu ama devrin artlar gerei telaffuzdan kanlyordu. Ali Suvai, Ahmet Hikmet, Mehmet Emin gibi aydnlar sz konusu fikirleri kltr plannda savunmu yazarlardr II. Merutiyet devri olaylar ve fikir hareketlerine yn veren veyahut sz konusu fikirlerin savunulup yaylmasnda kullanlan siyasi partiler ise unlardr: 1- ttihat ve Terakki Frkas 2- Hrriyet ve tilaf Frkas 3- Osmanl Ahrar Frkas 4- Fedakrn- Millet Cemiyeti
x

Burada parti ile hkmetin ttihat ve Terakki- ayn eyler olduu akla gelebilir. Ancak hkmetin banda slamc Halim Paa le, parti iindeki en nfuzlu dnr olan Ziya Gkalp arasndaki fark, parti-hkmet ayrllarna bir k tutar sanrz. 8 Niyazi Berkes, a.g.e., s. 404-405.

C.. ilahiyat fakltesi dergisi, VIII/1, 2004

ismet emre

65

5- Osmanl Demokrat Frkas 6- ttihad- Muhammediye Frkas 7- Mtedil Hrriyetperveran Frkas 8- Islahat- Esasiye-i Osmaniye Frkas 9- Ahali Frkas 10- Osmanl Sosyalist Frkas 11- Milli Merutiyet Frkas Bunlarn iinde, ttihat ve Terakki Partisi, II. Merutiyet sonras fikir hayatnda tekilere nazaran daha etkin olmu, devleti 1908-1918 yllar arasnda on yl ynetmi hatta Milli Mcadelenin de zn tekil ederek kendine Trk fikir ve siyasi hayatnda zel bir yer edinmitir. Dier frkalardan birou sonralar, Hrriyet ve tilaf Frkas ats altnda toplanm ve ttihat ve Terakki Partisine srekli muhalif olmutur. II- II. Merutiyet Devri Basnnn Genel Karakteri II. Abdlhamidin parlamentonun toplantya arlacan ve Anayasann tekrar yrrle konulacan bildiren drt satrlk ferman, 24 Temmuz 1908 sabah stanbul gazetelerinde yaynlanarak, tm yurttalara duyurulmutur. Bu fermanla II. Merutiyet dnemi, yani lke ynetimini Batl anlamda ikinci defa dzenleme dnemi balam oluyordu.9 Yllardr sregelen basn sansrnn birdenbire kalkmas zerine irili ufakl, nemli nemsiz bir yn dergi tremeye balad. Fakat bu kez de snr tanmayan, lsz serbestlik ortam gazetelerin deer yarglarn gzard ederek yayn yapmalar sonucunu dourdu ve ykmadk namus, dokunmadk haysiyet brakmadlar. Hrnlaan matbuat, daha ileriye gidersek siyaset sahnesini, bir huzura kavuturmak gerekesiyle dnlen tedbirlerden biri de gazete imtiyaz alabilmenin be yz lira teminat akesine balanmas oldu. Bylece gazetelerin k kontrol edilmek ve says azaltlmak isteniyordu.() kanunda dikkat eken bir dier husus, fiil hizmette bulunanlar bir yana ihtiyata ayrlm askerlerin bile, mstear isimle de olsa dahil ve haric siyas meseleler hakknda yaz yazmalarnn yasaklanmasyd. Gazetelerin bu gibi yaz nereden mesul mdrler iin, bir haftadan alt aya kadar hapis, be altndan yirmi be altna kadar para cezas verilmesi ngrlyordu.10 Yayndan evvel kontrol ve muayene kalkt gibi, yayndan sonra da hibir cezalandrma szkonusu olmadndan, o gnlerin basn hayatn tam bir anari 11 olarak nitelendirmek daha doru olacaktr. Herkes her eyden ve her tarzda sz edebiliyordu. Bu yaynlarn nemli bir ksm Abdlhamide hcumlar, eski idarenin sakatlklarn meydana vurmak, halka yol gstermek iin yaplm fazla popler vazlardr. Maarif ve Tercman- Hakikat artk kmyordu ; Srat- Mstakim, Merutiyetten sonra da bir sre kmaya devam etmi, sonra yerini Sebilr-Reada brakmtr. Abdlhamid Devrinin siyasetten uzak, basit meselelerle ilgilenen Muallim, Asar, Nilfer, Mektep gibi dergileri oktan kapanmtr. Buna karlk
9 10

M.Nuri nuur, Basn ve Yayn Tarihi, alayan Kit., st., 2.bask 1982. Ali Birinci, a.g.e., s. 76-77.

66

trk duygusu mecmuas

Merutiyetin ilk yllarnda Bab- Ali camekanlarn saysz yeni dergiler doldurmaktadr. Bunlarda, ksa zamanda ard ardna slamcla, Trkle, Avrupacla ait halk seviyesinde yazlar yaymlanmaya balamtr. Avrupaclk artk eski nesillerin anlad dar ereveyi krmtr. imdi Batnn yeni problemleri zerinde de tartmalar ve yaynlar olmaktadr. Bunlar fertilik-toplumculuk, sosyalizm-kapitalizm, hrriyetilik-devletilik, evrimcilik(tekml)-devrimcilik(inklap) vb. kart kutuplar zerinde dolamaktadr. Fransz ihtilalinden kan c o l l e c t i v i s m e, a n a r c h i s m e, c o m m u n i s m e, fikirleri de bunlarn arasna girmektedir.12 Merutiyetin ilk gnlerinde stanbul basnn temsil eden ve bu kavramlar etrafnda dnen belli bal gazeteler KDAM, SABAH, TERCMAN-I HAKKAT ve SAADETtir. O yllarn ar zgrlk havas iinde bask makineleri btn gn almakta, baslan gazeteler, daha matbaa kaplarnda halk tarafndan kaplmaktadr. On paraya satlan kdam gazetesinin, Merutiyeti ve zgrl ven ateli yazlar nedeniyle karaborsaya dt ve elli kurua satld o gnleri yaayanlar tarafndan anlatlmaktadr. Yllardan beri mizah gazeteleri yaymland halde, Ahmet Rasim, Hseyin Rahmi ve brahim Hilmi tarafndan (BOBOAZ), Sait Hikmet, Sermet Muhtar ve Osman Kemal tarafndan (ELFRK), Ali Fuat tarafndan da (KARAGZ) adl mizah gazeteleri kurulmu ve yayna balamtr. Daha sonralar bunlar, KALEM, DAVUL, AKA, YUHA, EEK, LAKLAK, HACVAT, CNGZ, ZEVZEK, CURCUNA, EL MALUM gibi mizah gazeteleri izlemitir. Merutiyet ilan edildii zaman, Abdlhamit dneminden kalma gazetelerden Ahmet Cevdetin kdam yayna devam etmektedir. nceleri Babanzade smail Hakk, Abdullah Zhd, Ahmet Rasim ve Hseyin Cahit gibi nl yazarlar bu gazetenin yaz kadrosunu oluturmulardr. Merutiyet dneminde (TANN) ve (YEN GAZETE)nin yayn hayatna girmesiyle, Hseyin Cahit ve Abdullah Zhd kdamdan ayrlmlardr. Ali Kemal bayazar olduktan sonra kdam Gazetesi kuvvetli bir muhalefete balam ve ttihatlara kar AHRAR Partisinin fikirlerini savunmutur. Ahmet Mithat Efendinin 1878de kurduu TERCMAN-I HAKKAT gazetesi bu dnemde tarafsz olmaya alm, bir sre sonra da Ahmet Mithat Efendi bu gazeteden ayrlmtr. Daha sonra da Tercman- Hakikat gazetesini kr ve Behet Beyler birlikte karmlardr. Bu dnemde tarafsz kalan gazetelerden biri Mihran Efendinin karmakta olduu SABAH, dieri de Mehmet Efendi ile olu Fethinin yaynlad SAADET gazetesidir. Ahmet hsann gndelik hale getirdii Servet-i Fnn da tarafsz olarak nitelendirilmektedir. Bu devirde, ilerinde Trk Duygusu mecmuasnn da bulunduu belli bal gazeteler unlardr: Tanin Gazatesi, Hukuk- Umumiye Gazetesi, Serbesti Gazetesi, Mizan Gazetesi, Sada-y Millet Gazetesi, Yeni Gazete, ra-y mmet Gazetesi, Osmanl 13 Gazetesi, Volkan Gazetesi, Takvim-i Vakayi Gazetesi

11 12 13

M.Nuri nuur, a.g.e., s. 305. Hilmi Ziya lken, Trkiyede ada Dnce Tarihi, lken Yay. stanbul, (kinci bas.) 1979, s.135. M. Nuri nuur, a.g.e., s. 307.

C.. ilahiyat fakltesi dergisi, VIII/1, 2004

ismet emre

67

TRK DUYGUSU MECMUASININ EKL ZELLKLER Trk Duygusu mecmuasnn yazlar doyurucu, halkn isteklerine karlk verecek nitelik ve yetkinlie sahip olmasna ramen ancak say kabilmitir. Bunlar periyodik olarak: 25 Nisan 1329 (8 Mays 1913), 9 Mays 1329 (22 Mays 1913) ve 23 Mays 1329 (5 Haziran 1913) tarihlerinde kmtr. Kapakta, byk puntolar ve rika ile Trk Duygusu ibarelerine yer veren dergide, alttaki iindekiler ile stteki Trk Duygusu ibaresi arasnda biri iyice am, dier ikisi tomurcuk halinde bulunan bir lle vardr. Birinci sayfada, kapaktakinin ayns bir Trk Duygusu ibaresi yer almakta, 14 bu ibarenin altnda ise dier derginin k tarihi, messisleri vs. u sra ile alt alta dizilmektedir: 25 Nisan 1329 . Ulu M. Fazl -------Adres: Bb- li Caddesinde Zaman Ktphanesi Derginin sol tarafnda, bu diziliin tam karsnda ise yle bir mizanpaj ile karlayoruz: 1 Cemaziyel Ahir 1331 Abone artlar Son sahifededir Mesleinize uygun Yazlar kabul edilir Baslmayanlar geri verilmez -------Deeri: Krk paradr. Sada ve soldaki bu iki kompozisyonun altnda yer alan balk alt yazs ise bir bant ierisinde On be gnde bir kar Trk risalesidir eklindedir. Dergi, dzenli olarak, on be gnde bir kma prensibine uymu ve gn bile armakszn perembe gnleri kmtr. Son sayfasnda ise abone artlar u ekilde belirlenmi ve bu dzen her sayda ayniyetini muhafaza etmitir: Abone artlar: Dahil iin: Senelii: 20 kuru Atl ayl: 10 kuru Hari iin: Senelii: 7 Frank Rusya ve ran iin:

68

trk duygusu mecmuas

Senelii: 3 Ruble Alt ayl: 1,5 Ruble Bununla birlikte, derginin 2. ve 3. saylarnn d kapaklarnn en altnda ve orta ksmda (2. saynn (b) yz; 3. saynn (a) yz olmak zere) birer bulmaca ve msabaka kuponlar mevcuttur. Trk Duygusu mecmuas Necm-i stikbal matbaasnda baslmtr. inde fotoraf bulunmamakla birlikte, yazlar ve iirler arasna nadiren de olsa, yer yer iek, yaprak, deiik motifler vs. gibi ssler yerletirilmitir. TRK DUYGUSU MECMUASININ MUHTEVA ZELLKLER Trk Duygusu mecmuas (8 Mays 1913-5 Haziran 1913)15, daha ilk saysndan itibaren yayn esaslarnn aa yukar genel izgilerini Canmz slam, Kanmz Trk makalesiyle verir gibidir. Nitekim, ayn makalede Emin ve Akif Beylere ithafnn bulunmas da mecmuann Mehmet Emin Yurdakul ve Mehmet Akif Ersoyun milliyeti-mukaddesat izgilerini birletirme gayesini gayet ak bir biimde gstermektedir. Mecmua adna kaleme alnan ayn makalenin bir baka yerinde, derginin dnya gryle ilgili u satrlara rastlyoruz: Biz Trkler, her eyden evvel (Mslman Trk) milletiyiz Bunu sylemekle btn mesleimizi anlatm oluyoruz; din yceltici bir saiktir. Milliyet ise yaatc bir kuvvettir. Kzl bayramzla, dnyalara kol salan byk yal bayran, slamiyet bayrann altnda bulunduumuzu unutmayzUnutamayz dabtn Trkleri milli bir bayrak etrafnda toplamakla beraber btn Mslmanlar da dini bir bayran ilahi glgeleri altnda toplayabilmek yolunu takip ediyoruz. Mecmua, bu yazy, ileriye ynelik faaliyetlerde nasl bir metod izleyeceini ima ederek noktalyor: Tekrar ediyoruz; biz elhamdlillah mslmanz, gzmzde btn Mslmanlar kardeler Onun iin siyaset, medeniyet itibariyle umum ark ile beraberizFakat kendimiz Trk, dilimiz TrktrOnun iin idare ve iktisat cihetlerinden soydalarmz dnrz Mecmuann ikinci saysndaki Milliyet adl yaz ile nc saydaki Uyan ve Gr balkl yazlar da hemen ayn konular okuyucuya sunmak, onlardaki milliyet bilincinin daha da kkletirilmesine gayret etmek iin kaleme alnm gibidirler. Milliyet makalesi, derginin Batya bakn aksettirmesi ve bugn bile birok eyin deimediini gstermesi bakmndan hayli dikkat ekicidir:Hayr, mazisini hor gren milletler istikballerini horlam olurlarBiz bugn Garplamak istemiyoruzTrk ruhumuzla, arkl ruhumuzla muasrlamak istiyoruz. Ayn izgi ve tutarllk derginin nc saysnda da devam etmektedir. Bu sayda, Ak Konumalar balyla kaleme alnan ve okuyuculara, Trkl tenvir eden, milli bir mefkure telkin eden yazlarn dergi tarafndan benimsendii ve bundan byle dergide, Kprl-zade M. Fuad, Aka Gndz, Mehmed Eminle Falih Rfk gibi
14

Trk Duygusu Mecmuas, daha nce Byk Duygu adyla kan bir baka derginin devamdr. Trk Duygusu Dergisinin kndan nce drt say km olan Byk Duygu dergisi, dergi yneticilerince belirsiz oluundan dolay Trk Duygusuna dntrlmtr. 15 Mecmua, aslnda, daha nce Byk Duygu adyla kan bir baka derginin devam niteliindedir. Fakat bu ifadeyi belirsiz ve anlalmaz bulan dergi yneticileri bunu daha belirgin olan Trk Duygusu adyla karmay mnasip grmlerdir. Bu durum derginin Trk Duygusu adyla kmaya balad ilk says olan