You are on page 1of 128

OKLU BAKI AISIYLA SOSYAL BLGLER VE TARH RETM: ETKNLK RNEKLER

Harf Eitim Yayncl: 50 Akademik: 4 * Editrler (alfabetik srayla) Semih AKTEKN Penelope HARNETT Mustafa ZTRK Dean SMART * Birinci Basm Ankara, 2009 * Kapak Tasarm Mehmet zzettin YILMAZER * Sayfa Dzeni Harf Eitim Yayncl Harf Eitim Yayncl Reit Galip Cd. Hatr Sk. 23/2 GOP - ankaya ANKARA Tel: 0 312 437 08 86 Faks: 0 312 437 08 87 e-posta: bilgi@harfegitim.com.tr web: www.harfegitim.com.tr * Bask Dumat Ofset * ISBN: 978-975-6048-51-1

Bu kitabn her trl yayn hakk sakldr. Yazarlarnn izni olmadan eitim ve tantm amal ksm alntlar hari olmak zere hibir ekilde kitabn tm veya bir ksm yaynlanamaz ve oaltlamaz. Bu proje Avrupa Birlii tarafndan desteklenmektedir. Bu kitapta yer alan gr ve dnceler yazarlarna aittir ve hibir ekilde Avrupa Birlii'nin grleri ve dnceleri olarak deerlendirilemez.

indekiler
nsz 5 Blm 1: Ben ve Yaadm Dnya 8 Dr. Penelope Harnett Blm 2: Kiisel Tarihler: Hayatmzda nemli Olan Nedir? 11 Dr. Penelope Harnett Blm 3: Olgular Bizi Hakikate Ulatrr m? Hollandal Bir Kadn Kahramann Tarihteki Muhtemel Rol 18 Joke Van Der Leeuw-Roord Blm 4: Yerel Kahramanlar Hatrlamak 24 Dr. Dean Smart Blm 5: Byk Britanya Adl Buharl Geminin Suya ndirilmesi: Yerel, Ulusal, Uluslararas ve Kresel Tarihi likilendirmek 35 Dr. Penelope Harnett Blm 6: Bristol Otobs Boykotu 46 Dr. Penelope Harnett Blm 7: ngiltere ve Endstri Devrimi 51 Dr. Ian Phillips Blm 8: Osmanl Devleti: Osman Gazi Dnemi Siyasi Olaylar 58 Dr. Mustafa ztrk ve Dr. Cevdet Krpk Blm 9: Osmanl Devleti Nasl Byd? 63 Dr. Cevdet Krpk Blm 10: Osmanlnn Miras: Farkl ama Bir Arada Yaamak 67 Dr. Cevdet Krpk Blm 11: Tarihten Portreler: Mustafa Reit Paa 71 Ahmet Tokdemir Blm 12: Kim Kahraman Kim Deil 79 Blm 13: anakkale Sava: lk Elden Kaynaklarn retim Materyali Olarak Kullanlmas 93 Dr. Dean Smart Blm 14: Modern Trkiyenin Kkenleri 107 Dr. Dean Smart

nsz
Elinizde tuttuunuz etkinlik kitab Erciyes niversitesi'nin yrtc, Karadeniz Teknik niversitesi Fatih Eitim Fakltesi (Trabzon/ Trkiye) ve the West of England niversitesinin (Bristol/ngiltere) ortak olduu "SOSYAL BLGLER VE TARH ETMCLERN OK KLTRL AVRUPA N ETMEK" balkl projemizin rnlerinden birisidir. Projemiz Avrupa Komisyonu ve Trkiye Cumhuriyeti arasnda Sivil Toplum Diyalogu'nu Gelitirme Projesi hibe programlar kapsamnda Avrupa Birlii tarafndan desteklenmitir. Kamuoyunun yakndan bildii zere Avrupa Komisyonu ve Trkiye Cumhuriyeti arasnda katlm mzakereleri devam etmektedir. Bu mzakerelerin birinci blm Trkiye'deki reformlar desteklemek, ikinci blm katlm mzakerelerinin erevesini belirlemek, nc blm ise Trkiye Cumhuriyeti ile Avrupa Birlii arasndaki birlik almalarna sivil toplumu dhil ederek politik ve kltrel bakmdan lkeler arasndaki diyalogu gelitirmektir. Sivil Toplum Diyalogu'nu Gelitirme Projesi hibe programlar resmi kurumlardan ziyade bireyleri bir araya getirmeyi, toplumlarn bu ekilde birbirlerini anlamalarn, katlm mzakereleri srecine sivil toplumun sahip kmasn amalamaktadr. nk resmi kurumlar arasnda bir ibirlii teden beri mevcut olup mevzuatn Avrupa Birlii ile uyumlu hale getirilmesi de yine resmi kurumlarca srdrlmektedir. Trkiye asndan bir medeniyet projesi kabul edilen Avrupa Birlii'ne katlm srecinin baarl olmas iin sadece resmi kurumlarn meseleye sahip kmas yetmemektedir. Asl olann bu politikalarn toplum tarafndan sahiplenilmesidir. Srece sivil toplum kurulular ne kadar sahip karsa; katlm almalarnn baarya ulamas o kadar kalc, derinlikli, gndelik politikalardan etkilenmeyen bir yap kazanacaktr. SOSYAL BLGLER VE TARH ETMCLERN OK KLTRL AVRUPA N ETMEK balkl projemizin amac da ncelikle Trkiye ile Avrupa Birlii lkeleri arasndaki "Sivil Toplum Diyalogu'nun Gelitirilmesi"ne katkda bulunmaktr. Avrupa Birlii, kurulu felsefesi olarak insan haklar, demokrasi, ok kltrllk, hogr gibi kavramlara dayanmaktadr. Trkiye gibi eitli ynleriyle farkl tarihe ve medeniyete sahip bir lkenin katlm halinde birlik imdiye kadarki grnnn aksine bir "Hristiyan Birlii" gibi grnmekten uzaklaarak, bir "Medeniyetler Birlii" halini alacaktr. Bylece kurulutaki felsefe de tam anlamyla hayatiyet kazanacaktr. Projemiz Trkiyenin Avrupa Birlii'ne yelik srecine sivil toplumun katlmas ve yelik sonrasndaki "ok kltrl Avrupa"ya toplumun hazr olmasnda etkili olacak olan Sosyal Bilgiler ve Tarih retmenlerinin eitilmesini amalamaktadr. Projemiz ortak niversite tarafndan yrtlmekle birlikte, Tarih eitimi alannda uluslararas deneyimi olan Avrupa Tarih Eitimcileri Birlii EUROCLIO ile de proje sresince yakn ibirlii salanmtr.

6 oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi

Projemiz faaliyetleri kapsamnda Kayseri ve Trabzon illerinde ilk ve ortaretim okullarnda grev yapan Tarih ve Sosyal Bilgiler retmenleriyle, Eitim Fakltelerinde eitim gren Tarih ve Sosyal Bilgiler retmen adaylarna proje orta niversitelerin retim yeleri tarafndan eitim seminerleri ve altaylar dzenlenmitir. Yrtlen bu eitim almalarnda proje ekibimiz tarafndan hazrlanm deiik eitim materyali rnekleri katlmclarla birlikte uygulanm ve daha sonra da bu materyallerle ilgili tartmalar yaplmtr. Elinizdeki kitaptaki materyallerin bir ksm sz konusu eitim almalarnda sunulup gelitirilen materyallerdir. Bu materyaller okullarmzda Sosyal Bilgiler ve Tarih derslerinde retmenlerin farkl nitelere uyarlayarak kullanabilecekleri nitelikte hazrlanmtr. Bilindii gibi lkemizde 2004 ylnda ilkretim ders programlar yenilenmi ve buna paralel olarak yeni ders kitaplar yazlmtr. Ayn ekilde ortaretim ders programlar da yeniden yazlm ve geen yl itibariyle yeni tarih ders kitaplarnn yazm da tamamlanmtr. MEB tarafndan yazlan yeni Sosyal Bilgiler dersi retim programlarnda tm dnyada bireysel, toplumsal ve ekonomik alanda yaanmakta olan deiimi ve geliimi; lkemizde de demografik yapda, ailenin niteliinde, yaam biimlerinde, retim ve tketim kalplarnda, bilimsellik anlaynda, toplumsal cinsiyet alannda, bilgi teknolojisinde, i ilikileri ve i gcnn niteliinde, yerelleme ve kreselleme srelerindeki deiim ve geliimleri eitim sistemimize ve programlarmza yanstmak zorunluluundan bahsedilmektedir. Yeni hazrlanan retim programlar Trkiyede ve dnyada yaanan deiimler ve gelimelerle birlikte, Avrupa Birlii normlarn ve eitim anlayn, mevcut programlarn deerlendirmelerine ilikin sonular ve ihtiya analizlerini dikkate alarak hazrlanmtr (MEB, 2005). Sosyal Bilgiler Programn oluturan temel eler: beceriler, kavramlar, deerler ve genel amalardr. Programda yer alan balca becerileri yle sralayabiliriz: Eletirel Dnme Becerisi, Yaratc

Dnme Becerisi, letiim Becerisi, Aratrma Becerisi, Problem zme Becerisi, Karar Verme Becerisi, Bilgi Teknolojilerini Kullanma Becerisi, Gzlem Becerisi, Zaman ve Kronolojiyi Alglama Becerisi, Deiim ve Sreklilii Alglama Becerisi, Sosyal Katlm Becerisi, Empati Becerisi. Bu becerilerle paralel kavram ve deerlere de deinen yeni programlar, bilginin rencinin kendisi tarafndan yaplandrlmasn savunan yaplandrmac (constructivist) anlaya dayanmaktadr. Bu yaklam karar verici olarak rencilerin yetitirilmesinde bilginin, bir ama olarak deil, bir problemin zmnde ara olarak edinilmesini salamay hedeflemektedir. MEB tarafndan kabul edilen yeni Tarih dersi retim programnda da benzer ekilde dnyada yaanan gelimelere paralel olarak renci merkezli, bilgi ve beceriyi dengeleyen, rencinin kendi yaantlarn ve bireysel farkllklarn dikkate alarak evreyle etkileimine imkn salayan yeni bir anlay, yaama geirilmeye allmtr (MEB,2007). Trkiyenin son yllarda retim programlarn yenilerken yaad tartmalarn benzerleri yllar nce baka lkelerde de yaanmtr. rnein 1970li yllara kadar geleneksel bir tarih retimine sahip olan ngiliz okullarnda bilgi arlkl ve ezbere dayal bir tarih eitimi verilmekteydi. eitli eletiriler sonucu 1970lerden itibaren ngiliz okullarnda beceri kazandrmay nceleyen yeni bir tarih eitimi anlay arlk kazanmaya balamtr. Ancak zaman zaman bilgi ve beceri arasndaki dengenin salanamamas ngilterede de eitimciler arasnda eitli tartmalara yol amtr. Proje ortamz olan ngiltereli uzmanlar ve Hollandal danmanmz proje sresince Trk eitim sistemindeki deiim ve tartmalar kendi deneyimleri nda incelediler ve altaylar sresince deneyimlerini Kayseri ve Trabzondaki akademisyen, retmen ve retmen adaylaryla paylatlar. Bu kitaptaki etkinlik rnekleri bu paylam ve deneyimler nda yeni Sosyal Bilgiler ve Tarih dersi retim programlarna uygun ders ilemek isteyen retmenlerimize destek olmak zere hazrland. Mevcut Tarih ve Sosyal Bilgiler

oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi 7

dersleri retim Programlarnda kazanmlar, etkinlik rnekleri ve aklamalar yer almaktadr. Kazanmlar; retim srecinde rencilerin edinecekleri bilgi, beceri, tutum ve alkanlklar kapsamaktadr. Yeni programlarda yer alan kazanmlarn hayata geirilmesi ve hedeflenen bilgi, beceri, deer, tutum ve alkanlklarn kazandrlmas iin eitli etkinlik rneklerine yer verilmitir. MEB, retmenlerimizi programdaki hedeflere uygun olmak artyla kendi etkinliklerini oluturma ve uygulama konusunda serbest brakmaktadr. Programlardaki etkinliklerin birer neri niteliinde olduu vurgulanmaktadr. retmenler mevcut programlardaki etkinlikleri olduu gibi veya deiiklikler yaparak uygulayabilir, yeni etkinlikler tasarlayabilir. Bu etkinlikler uygulanrken hangi kazanmlara ynelik olduuna dikkat edilmeli, rencilerin ilgi ve ihtiyalar gz nnde bulundurmaldr. lk ve ortaretimdeki retmenlerimizle yrttmz eitli faaliyetler esnasnda retmenlerimizin yaplandrmac anlaya uygun, renci merkezli etkinlik bulma ve oluturmada skntlar yaadn gzlemlemekteyiz. retmenler her ne kadar yeni etkinlik retme konusunda serbest braklsalar da bu konuda yeterli rnek olmay onlarn yeni etkinlikler retmesini zorlatrmaktadr. Bu kitapta sunulan etkinlik rneklerinin gerek Sosyal Bilgiler gerek Tarih retmenlerine yeni retim programlarnn amacna uygun bir eitim gerekletirmede faydal olacan ummaktayz. Kitaptaki etkinliklerimiz anahtar bir soruyla balamakta ve dersin ama ve kazanmlaryla ilgili n bilgiler vermektedir. Daha sonra konuyla ilgili farkl kaynaklar ve bunlara dayal etkinlikler sunulmaktadr. Bu etkinliklerin hedefleri, sreleri, ne ekilde uygulanabilecekleri, bu etkinliklerin ilgili olduklar beceri, kavram veya deerler de blm boyunca aklanmtr. Bu rnek uygulamalar kullanlrken unutulmamas gereken husus bunlarn retmenlerin kendi snf ihtiyalarna gre deitirilip uygulanabilecei veya baka konu ve nitelere uyarlanabileceidir. Projemizin rnlerinden biri olan bu kitabn lkemizde Tarih ve Sosyal bilgiler derslerinde-

ki uygulamalar esnasnda mevcut eksikliklerin giderilmesine ve rencilerin farkl bak alarn tartlabilme, yaratclk, hogr, kendini ifade etme, bakalarn dinleyebilme ve evrensel bak alar kazanma niteliklerine katkda bulunmas kitabn yazar ve hazrlayclarn mutlu edecektir.
Semih AKTEKN Penelope HARNETT Mustafa ZTRK Dean SMART

Kaynaklar: MEB. (2005). Sosyal Bilgiler 6.-7. Snf Program. Ankara: MEB Talim ve Terbiye Kurulu Bakanl. MEB. (2007). Tarih Dersi retim Program(9.snf). Ankara: MEB Talim ve Terbiye Kurulu Bakanl.

Blm 1

Ben ve Yaadm Dnya


Dr. Penelope HARNETT*

Hedeflenen renme ktlar Tm renciler alma yaprandaki dairelerden her birine en az bir tane kendilerini yaadklar dnyaya balayan e yazabileceklerdir. Birok renci kendilerini yaadklar dnyaya balayan ok sayda balantlar yazp bunlarn kendilerini dnyaya nasl farkl ekillerde baladn aklayabileceklerdir. Baz renciler her embere ok sayda balant yazp bu balantlarn kendileriyle ilikili olan kiilere nasl etki ettiini syleyebileceklerdir. Kazanmlar renciler yerel, blgesel, ulusal ve kresel topluluklarla olan farkl balantlar hakknda dnecekler; farkl balantlar aklayp bunlarn insanlarn yaantlarna olan etkilerini ortaya koyabileceklerdir.

?
Anahtar Soru Yaadm dnyayla ne tr balantlarm var?

Dersin Amac rencilerin yaadklar dnya ile olan balantlarnn farkna varmalarn ve bu balantlarn farkl etkilerini grmelerini salamaktr.

Derse Hazrlk 1 numaral alma yapran hazrlaynz ve her renci iin yeterli kopyann bulunduundan emin olunuz. Sizin dnyayla nasl balantl olduunuzu gsteren yiyecek, resim, eya gibi malzemeler getirip bunlar rencilere gsteriniz. Balang rencilerin uzaklk ve yaknlk kavramlaryla ilgili grleri ile mesafeleri anlatmakta kullanmak zorunda olduklar kavramlar belirleyerek derse balaynz. rencilerden evlerinin yaknndaki, uzaktaki ve ok uzaktaki yerleri sylemelerini isteyiniz. rencilerin verdikleri cevaplar tahtaya yazabilirsiniz. rencilerle mesafe alglar hakknda konuunuz mesela bir cep telefonu kullanmak uzaklk hissini azaltabilir, ya, yeryz ekilleri ve yolculuun hz da ayn ekilde uzaklk kavramna etki edebilir.

Sre

5 dakika

Ana Etkinlikler 1. Yerler hakkndaki farkl bilgileri nasl edindikleri hakknda rencilerle konuunuz. Bu tartma, rencilerin, ziyaret ettikleri, ailelerinden, medyadan ya da okuldan rendikleri yerler hakknda olabilir. Getirmi olduunuz malzemeleri (hediyelik eyalar, resimler gibi) kullanarak kendi balantlarnz hakknda bilgi veriniz. rencilere dnyann farkl ksmlar ile nasl balantl olduklarn anlatan notlar alacaklarn belirtiniz.
*

5 dakika

West of England niversitesi, Eitim Fakltesi, Bristol, ngiltere

oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi 9

2. 1 numaral alma yapran rencilere datnz ve onlardan merkeze kendilerini koymalarn isteyiniz. Sonra emberlerin kendilerinden uzaklaacak ekilde izilmi ve isimlendirilmi olduuna dikkatlerini ekiniz. 3. rencilerden aileleri ve tandklar insanlar dnmelerini isteyiniz ve onlarn isimlerini kiisel ilikiler ksmna yazmalarn ya da izmelerini isteyiniz. Bu ksmn tamamlanmasndan sonra rencilerden dier ksmlar tamamlamalarn isteyiniz. Eyalar ksm ev eyalar, giysiler, oyuncaklar gibi eyleri ierebilir. Kltr ksm iin renciler televizyon, medya, kitaplar, hikyeler, mzik ve filmler gibi unsurlar dnebilirler. 4. Bu grevi tamamladktan sonra rencilerden yaptklar almay yanlarndaki arkadalarna gstermelerini isteyiniz. Onlardan teker teker emberlerindeki ilgin eler, benzerlikler ve farkllklar hakknda konumalarn isteyiniz. renciler gzlemlerini aklamaya ve onlar hakknda gerekeler sunmaya tevik edilmelidirler.

10 dakika

10 dakika

10 dakika

Gelitirme Etkinlikleri Farkl rencilerden alnan bilgiler bir snf emas oluturmak iin kullanlabilir. Bilgi letiim Teknolojisi (BT) uygulamas: Farkl rencilerden alnan bilgiler bir veri tabanna girilerek veri analizi yaplabilir ve benzerliklerin, farkllklarn frekanslar ortaya karlabilir.

Biti renciler alma arkadalaryla paylatklar bir ksm gzlemleri tm snfa sunarlar. emberlerin btn ksmlar doldurulmu mu? Baz blmler dierlerine gre daha m youn? rencilerden blmlere yazdklar maddelerin dalmyla ilgili aklamalar ve gerekeler sunmalarn isteyiniz. rencilerden verdikleri bilgilerin gnmz dnyasnda kendi ya gruplar iin ne denli olaan olduu hakknda yorum yapmalarn isteyiniz. Onlardan muhtemel farkllklar belirlemelerini ve bunun gerekesini aklamalarn isteyiniz. Bu balantlarn dnyann baka bir yerindeki bir kiinin hayatna etkilerinin neler olabileceini cevaplamalarn isteyiniz.

5 dakika

Bu Ders Nasl Gelitirilebilir? Bu ders rencilerin kendi yaamlar ve beklentilerini nceki nesillerle kyaslamalar iin kullanlabilir. rencilerden etkinlikleri daha nceki nesillerden birisiyle/bir kayla birlikte yapmalar istenebilir (ebeveynleri, dedeleri, nineleri vs.). renciler kendi ktlarndakiyle nceki nesillerin ktlar arasndaki farkllklar ortaya koyup bunlarn neden domu olabileceini aklayabilirler. Daha nceki nesillerin yaadklar dnya ile olan balantlarnn derecesi tartlabilir. renciler ayrca bu altrmay farkl alarda yaadklarn dnerek yapabilirler. Eer 100/200/300 yl nce yaasalard ne gibi deiiklikler olurdu?

10 oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi

1. 21. Yzylda Ben ve Yaadm Dnya

A. Tandnz insanlar yaadklar yere gre dairelerde yerlerine koyunuz. B. Sevdiiniz yiyecekleri dnp nereden geldiklerini yaznz. C. Oyuncak-giysi-ev eyalar gibi sahip olduunuz eyleri dnp bunlar eyalar ksmna koyunuz. D. Hangi televizyon programlarn, mzikleri, filmleri, kitaplar vs. beeniyorsunuz? Bunlar kltr ksmna yaznz.

nsanlar

Yiyecek

Uzak Yakn

ok Uzak

Eyalar

Kltr

Blm 2

Kiisel Tarihler: Hayatmzda nemli Olan Nedir?


Dr. Penelope HARNETT

?
Anahtar Soru: Kiisel hayatmzda nemli olan ey nedir? Derse Hazrlk: Balang:

1. Ders
Dersin Amac: rencileri kendi hayatlar ve hayatlarnda nelerin nemli olduu hakknda dnmeye sevk etmek; rencilerin yaantlarn karlatrmak.

Hedeflenen renme ktlar: Tm renciler kendi hayatlarndan baz nemli olaylar belirleyebilecekler ve bunlarn neden nemli olduunu aklayabileceklerdir. Birok renci insanlarn deneyimlerinin birbirine benzer ve birbirinden ayrlan yanlarnn olduunu ve bunlarn nedenlerini aklayabilecektir. Baz renciler bir eyin neden nemli olduu yargsnn kiisel, ekonomik, siyasi, sosyal ve dini birok inan ve deerden kaynaklandn anlayacaktr.

Kazanmlar: renciler kendi hayatlarndaki olaylar tartmak suretiyle nem addedilen eylerin doasn kefedeceklerdir. renciler kendi hayatlarndaki deiimleri ve nemli olaylar tanyacak ve kendi hayatlaryla dierlerininki arasnda benzerliklerle farkllklar kavrayacaktr.

1. alma yapran hazrlaynz. Makas ve yaz materyallerini hazr bulundurunuz. Kendi hayatnzdan sizin iin nemli olan bir hikyeyi anlatmakla derse balaynz. Hikyeyi anlattktan sonra rencilerin bu olay hakknda daha fazla bilgi edinmelerine imkn salamak iin onlara soru sorma imkn tanynz. rencilere hikyenin sizin iin neden nemli olduu hususundaki dncelerini sorunuz.
Ana Etkinlikler:

Sre

5 dakika

1. rencilerden kendi hayatlarndaki en nemli olaylar dnmelerini isteyiniz. retmenler rencilerin evdeki durumlar hakknda duyarl olmal ve onlardan snfta sadece dier arkadalaryla paylamaktan ekinmeyecekleri olaylar anlatmalarn istemelidir.

3 dakika

12 oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi

2. Birinci alma yapran rencilere datnz. alma yapranda 6 tane kare vardr. rencilerden bu kareleri kendi hayatlarndan nemli olaylar bir sra iinde yazarak ya da izerek anlatmalar iin kullanmalarn syleyiniz. izerek olay anlatanlar izimlerinde olay srasnda kiinin ka yanda olduunu dier rencilerin tahmin etmesine imkn verecek ipularn dikkatlice belirleyerek izimlerini oluturmaldrlar. rencilere izimlerinde ya da yazlarnda tarih ya da saylardan kanmalar sylenmelidir. nk bu kareler daha sonra dier rencilerle paylalarak bir bulmaca iin kullanlacaklardr. Baz renciler iin 6 kare nispeten zor olabilir. Bylesi durumlarda retmen rencinin durumuna gre daha az sayda karenin doldurulmasn isteyebilir. 3. renciler kareleri tamamladktan sonra onlara kareleri alma yaprandan makas yardmyla kesmelerini ve kartrmalarn syleyiniz. 4. kili gruplar halinde rencilerden arkadalarnn karelerini kronolojik olarak sraya koymalarn isteyiniz. Bu ilem tamamlannca renciler karlkl olarak birbirlerinin sralamasn kontrol ederler. renciler karlkl olarak birbirinin setikleri olaylar neden setikleri hususunda bir tartma da yapmaldrlar. 5. Tm snf tartmasyla, rencilerin ne tr olaylar kaydettiklerinin listesini tahtaya karnz. rencilere kareleri sraya koyarken ne tr ipularndan faydalandklarn sorunuz. rencilerin cevaplarnn bir listesini yapnz. htimalle baz olaylar sraya koymann dierlerine gre daha kolay olduu ortaya kacaktr. rnein, okulda ilk gn, doum an, okumay renmek gibi olaylar hepimizin benzer tecrbeleri yaamasndan dolay daha kolay sraya konulabilecek olaylardr. Bu tr olaylar toplumun dier bireyleriyle paylatmz olaylardr. Dier baz olaylar ise daha zordur. rnein, bir kardein doumu, favori tatil, yzmeyi renmek gibi. Bu tr olaylar ise kiiseldir ve ounlukla aile ile paylalan olaylardr. rencilerin dikkatini bu farka ekiniz. 6. rencilere ayn eylerin herkes iin ayn derecede nemli olup olmadn sorunuz. Farkllklarn olabileceine ve bu farkllklar tanmak ve sayg gstermek gerektiine rencilerin dikkatini ekiniz.

7 dakika

3 dakika 8 dakika

8 dakika

3 dakika

Gelitirme Etkinlii renciler benzer bir etkinlii aileleri ile yapmak isteyebilirler. Aile bireyleri ne tr olaylar seti? Onlarn setikleri ile rencininki ayn m? Biti renciler oluturduklar olaylar dizininden bir tanesini seebilirler ve bu olay hakknda ksa bir paragraf yazabilirler. rnein, olay ne idi? Olaydan nce ve sonra ne oldu? O olay neden setiler ve seilen bu olay onlar iin neden nemliydi?

8 dakika

Bu Ders Nasl Gelitirilebilir? Bu ders dnyann dier yerlerinde ya da tarihin farkl dnemlerinde yaayan ocuklarn hayatlar hakknda dnmeye balamak amacyla kullanlabilir. renciler ocuklarn yaamlar hakknda bir aratrma yaptktan sonra farkl bir yerde ya da zamanda yaayan ocuklar iin nemli olaylarn dizininin hikyesini oluturabilirler. Etkinlikler rencilerin yaam stilleri arasndaki benzerlikleri ve farkllklar anlamalarna; farkl deerleri tanmalarna ve ayn zamanda kendi deerleri ve anlaylarn aklamalarna yardm edecektir.

oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi 13

Hedeflenen renme ktlar: Tm renciler kendileri iin nemli olan ve kimliklerinin bir boyutunu/zelliini yanstan kartlardan seim yapacaktr. Birok renci kartlar setikten sonra onlar belli bir sraya koyup bu sralamay neden oluturduklarn aklayacaklardr. Baz renciler kendi kimliklerini daha geni bir balam iinde ele alabilecekler ve bunun sonucunda farklla sayg ve dnyann oulcu bir yaps olduu hakknda sonular karabilecektir. Kazanmlar: renciler kendileri iin nemli olan kimlikleri tartacak ve dier renciler tarafndan seilmi kimliklerle kendi setiklerini karlatracaktr. Derse Hazrlk: Kimlikle ilgili bilgilerin yer ald karelerden oluan 2. alma yapran hazrlaynz. rencilerin ikili gruplar halinde almalarna yetecek sayda bu alma yapraklarn oaltnz. Kimlik karelerini kesiniz ancak belli sayda bo kare de oluturunuz. 3. alma yapran oaltarak datnz veya alma yaprandaki metnin snfta gsterilmesini salaynz. retmenler baz rencilerin kiisel durumlarna kar duyarl olmal ve tm rencilerin baz kiisel detaylarn aklamak istememesini anlayla karlamaldr. Balang: rencilere ikierli gruplar oluturmalarn syleyerek derse balaynz. Daha sonra ikili gruplar halinde rencilerden kimlik kelimesinin ne anlama geldiini tartmalarn isteyiniz. Kendi kimliklerini nasl tanmlyorlar? Kendilerini oluturan ey nedir? ki dakikalk tartmadan sonra iki grubu bir araya getirerek bylelikle her grupta drt kiinin olmasn salayarak ayn etkinlii yeniden yapmalarn salaynz. dakika sonunda rencilerden tarttklar hususlardan bazlarn tm snfa aktarmalarn isteyiniz. rencilerin sylediklerini tahtaya yaznz.
Sre

?
Anahtar Soru: Benim iin hangi kimlikler nemlidir?

2. Ders
Dersin Amac: rencilere kimliklerini ve nelerin onlar iin nemli olduunu tartmak iin frsat sunmak.

8 dakika

Ana Etkinlikler: 1. kili gruplara kimlik karelerini datnz. rencilerden kartlardaki hangi zelliklerin kendi kimliklerini daha fazla etkiledii ve bunun nasl gerekletii hakknda konumalarn isteyiniz. Kartlardaki ifadeleri farkl ekillerde gruplandrmalarn syleyiniz. Eer renciler kendi kimlikleri asndan kartlarda yer almayan bir zellii eklemek isterlerse bunu bo kartlar kullanmak suretiyle gerekletirebilirler.

10 dakika

14 oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi

2. renciler kendi kimliklerini tartrlarken kimliklerinin grnen yanlar (giysiler, cinsiyet, ya gibi) ile kiiliklerine bal zellikler (z sayg, hayata bak gibi) ya da kltrel kimlik (gelenekler ya da inanlar gibi) arasndaki farka dikkat ekerek onlara destek salaynz. 3. Tartmay takiben tm snfa gruplarnda tarttklar hususlarn ana noktalarn sylemelerini isteyiniz. Bu her iki kiilik gruptan aadaki hususlar cevaplamalar istenerek organize edilebilir: a) En ilgin bulduklar noktalar. b) zerinde anlatklar ya da anlaamadklar noktalar. c) Bo kimlik kartlarna ekledikleri zellikler.

5 dakika

15 dakika

Gelitirme Etkinlii: nc alma yapran rencilere datnz ya da tanmlar tahtaya veya bir kartona yaznz ya da bilgisayarda yazlm halde nceden hazr bulundurunuz. Kltrn tanmlar zerinde rencilerle birlikte konuunuz. rencilere kendileri iin en nemli zelliin ne olduunu dndklerini sorunuz. Baka insanlar yarglamak iin hangi zellikleri en ok kullanyorlar?

Biti: rencilere kendi kimliklerini tanmlamalarn syleyiniz. renciler grlerini farkl ekillerde ifade etmek isteyebilirler. rnein, yazarak, iirle, resim izerek, bir mzikle, pandomimle ya da bir heykel gibi donmu bir ekilde.

15 dakika

Bu Ders Nasl Gelitirilebilir?

Bu ders gemi bir toplum ya da dnyann farkl yerlerindeki insanlar hakknda almaya balamak iin balang olarak kullanlabilir. renciler dier insanlarn kltrleri ve onlar iin neyin nemli olduu (gemite veya imdi) hususlar hakknda bilgilenmek iin eitli sorgulamalar gerekletirebilirler. Bu tr sorgulamalar gemite dnyann farkl yerlerinde yaayan insanlara ynelik gelitirilen kalp yarglar ortadan kaldrmak iin yararldr.

oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi 15

Birinci alma Yapra: Kiisel Tarihler


Hayatnzda banza gelen olaylar hakknda dnnz. Bunlarn hangileri en nemliydi? Aadaki kutularn her birine kendinizle ilgili nemli bir olay izerek ya da bir cmle ile yazarak belirtiniz. Kareler iine herhangi bir tarih ya da yanz belirtecek bir rakam koymaynz. nk bu kareler daha sonra bir bilmeceye dntrlecek ve arkadalarnz sizin bu olaylar gerekletiinde ka yanda olduunuzu tahmin edecekler!

16 oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi

kinci alma Yapra


Aadaki karelerde kimliklerimizi etkileyen nnz. Bo kareleri eklemek istediiniz zelfarkl zellikler belirtilmitir. Bu kareleri kesiniz likler iin kullanabilirsiniz. ve hangilerinin sizin iin nemli olduunu dDoduum yer Yiyecek Giysi

Din

Arkadalarm

Dil

Ulus

Cinsiyet

Hobiler/ilgiler

Aile

Yaadm yer

Mzik, TV program, filmler

Gelenek ve grenekler

Eitim

oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi 17

nc alma Yapra
Kltrn seviyesinden bahsetmek mm- da onlarn grebilecei bir yere asnz. kndr. Bu yapra ya rencilere datnz ya

1. Somut: Kltrn en maddi yani grnen seviyesidir. Giysileri, mzii, yiyecekler, oyunlar vb. kapsar. Kltrn bu boyutu zellikle festivaller ve kutlamalar srasnda n plana kar.

2. Davransal: Kltrn bu seviyesi dil, cinsiyet rolleri, aile yaps ve siyasi ballklar gibi bize sosyal rollerimizi tanmlamamzda yardmc olur. Davransal seviye renilir ve kltrel deerleri yanstr.

3. Sembolik: Kltrn bu seviyesi deerleri, adetleri, dnya grlerini, inanlar ve dini kapsar. nsanlar kendilerini genellikle bu seviyedeki zellikler balamnda tanmlarlar.

Hildago, N. (1993) Multicultural teacher introspectionin Perry, T. and Fraser, J. Teaching in the Multicultural Classroom. New York, Routledge.

Blm 3

Olgular Bizi Hakikate Ulatrr m?


Hollandal Bir Kadn Kahramann Tarihteki Muhtemel Rol
Joke van der Leeuw-Roord*

n Aklama
Sklkla tarih eitimcileri yeni mfredat gereksinimlerini okuduklarnda huzursuz olurlar. Bu gereksinimler genellikle teorik bir biimde aklanr ve bu sebeple uygulayclar tarafndan kolay anlalmazlar. Farkl programlarn benzer kavramlar kullanmalarna ramen bunlara ou zaman ok farkl anlamlar yklemeleri karkla neden olmaktadr. Bu alma Trk Sosyal Bilgiler retim Programndaki kavramlardan yola karak hazrlanmtr. Ancak daha ileri bir almaya ynelinildii zaman benzer kavramlara farkl anlamlar yklenebildii grlecektir. Kavramlara yklenen anlamlarn tam olarak anlalabilmesi iin daha detayl aklamalarn dikkatle okunmas gerecektir. rencilerin tarih eitiminde bilgi, beceri ve anlaylarn derinletirmek iin programlarda bulunmas gereken temel unsurlarn neler olduu noktasnda son yirmi ylda ortak bir anlay olumaya balamtr. Trkiyede yeni uygulamaya konan Sosyal Bilgiler retim Programnda bu ortak anlay yanstan birok unsur ayr balk altnda ele alnmtr; beceriler, kavramlar ve deerler. Sosyal Bilgiler retim Program beceriyi rencilerde, renme sreci ierisinde kazanlmas, gelitirilmesi ve yaama aktarlmas tasarlanan kabiliyetler olarak tanmlamaktadr. Sosyal Bilgiler Programnda u beceriler detayl olarak ele alnmtr: Eletirel Dnme Becerisi, Yaratc Dnme Becerisi, letiim Becerisi, Aratrma Becerisi, Problem zme Becerisi, Karar Verme Becerisi, Bilgi Teknolojilerini Kullanma Becerisi, Giriimcilik Becerisi, Trkeyi Doru, Gzel ve Etkili Kullanma Becerisi, Gzlem Becerisi, Mekn Alglama Becerisi, Zaman ve Kronolojiyi Alglama Becerisi, Deiim ve Sreklilii Alglama Becerisi, Sosyal Katlm Becerisi ve Empati Becerisi. Bu balklar
*

altnda pek ok alt balklarda bulunmaktadr. Bu ksmda yorumlama, sebep ve sonu ilikisi, kltrel farkllk ve cinsiyet gibi eitli kavramlar da becerilerin iinde ele alnmtr. Kavramlar bal altnda ise, aile, Rnesans, ulus, kresel sorun ve estetik gibi pek ok kavram ele alnm olmasna ramen, grld kadaryla bu kavramlarn retilmesiyle ilgili sosyal bilgiler dersini alm gen bir insann bu kavramlar bilmesi gerektii fikri dnda aka belirtilmi bir gerekeye rastlanmamtr. Deerler bal altnda da aile birliine nem verme, adil olma, bar, drstlk, sorumluluk ve vatanseverlik gibi prensipleri barndran bir liste bulunmaktadr. Ayrca kltrel miras ve kltrel farklla kar hassasiyet gibi tutumlarn gelitirilmesi de hedeflenmitir. Beceriler, kavramlar ve deerler arasndaki farkllklar okurken bunlardan bazlarnn deiik balklar altnda birok kez ele alndn ve snflandrmalarn bazlarnn yapay olduunu grebiliriz. Beceri, kavram ve deer arasnda belirgin snrlar izmek her zaman mmkn olmamaktadr. Fakat yeni retim program ileriye dnk byk bir admdr ve Trk Sosyal Bilgiler retmenlerine pek ok yeni frsat sunmaktadr. Bu ders Trk Sosyal Bilgiler retim Programnda dile getirilmi olan bir takm beceri, kavram ve deerleri ele almay hedeflemektedir. Programn gereklerine uygun olarak uygulanabilir, kullanma hazr snf ii grup almalar dzenlenmitir. Bu ders rnei ayn zamanda tek bir alma ile nasl pek ok program hedefinin ayn anda ilenebileceine bir rnek tekil etmektedir. Son olarak bu ders rnei grup almas gibi yeni retim yaklamlarnn akran deerlendirmesi ve z-deerlendirme iin nasl kullanlabileceine rnek olacaktr. nerilen etkinlik, snf en fazla 5 kiilik kk gruplara blerek en iyi ekilde uygulanabilir.

Avrupa Tarih Eitimcileri Dernei (EUROCLIO) Genel Direktr

oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi 19

?
Anahtar Soru Olgular Bizi Hakikate Gtrr m? Balang:

Dersin Amac Bu derste ncelikle yorumlama kavram ve becerisi zerinde durulacaktr. Tarihilerin ve dier kiilerin olaylar, kiileri ve durumlar neden farkl biimlerde ve farkl aralarla yorumladklarnn anlalmas hedeflenilmektedir. Yorumlama, bir kii grd ve duyduu her eyi yorumlad iin karmak bir kavramdr. Yazl, szl ya da grsel her gzlem bir yorumdur. almann anahtar sorusuna mantkl (bilimsel) cevaplar vermek amacyla rencilerden bir takm kaynak ve kantlar geerlilikleri ve uygulanabilirlikleri ynnden deerlendirmeleri istenmektedir. Son olarak renciler grup olarak tutarl, btnsel ve gerekeli aklamalar sunabilmelidirler.

Hedeflenen renme ktlar Tm renciler Kenaunun ehrin savunmasnda bir rol olduunu bir ka kaynaa dayanarak syleyebilecektir. Birok renci Kenaunun roln farkl kaynaklar karlatrmak suretiyle yorumlayabilecektir. Baz renciler Kenaunun rolnn baz tarihiler tarafndan abartlm olabileceini kaynaklar karlatrarak fark edebilecektir. Kazanmlar ster yazl, ister szel ya da ister grsel kaynaklara dayal olsun her gzlemin bir yorumlama olduunu kavramak. Kadnn tarihteki roln tartmak. Tarihsel bir olaya farkl kaynaklarn farkl bak alaryla yaklaabileceini fark etmek.
Sre 5 dakika 3 dakika snf bilgilendirme

Bu derse herhangi bir sava srasnda kadnlarn rolnn ne olabileceini sorarak balaynz. Beyin frtnas yoluyla elde ettiiniz cevaplar tahtaya yaznz. Bu derste Hollandal bir kadn olan Kenau Simonsdochter Hasselaern hayatndaki birtakm olaylara deinilecektir. Ksaca Kenau diye anlan bu kadn Hollandada Haarlemde 1572 ylndaki Hollanda Devrimi zamannda, spanyol askerlerinin yapt kuatma srasnda yaamtr. 19. yzylda yerel ve neredeyse ulusal bir kahraman haline gelmitir. rencilere dneme ve sonrasna ait bir ksm kaynaklar araclyla u sorunun cevabnn aranlacan syleyiniz: Kenaunun rol ehrin savunmasnda ne kadar nemliydi?" Ana Etkinlikler: 1. Snf en fazla beer kiilik olmak zere gruplara ayrnz. Her gruba ekte verilen kaynaklar datnz. rencilerin Kenaunun rol ehrin savunmasnda ne kadar nemliydi? sorusunu verilen kaynaklara dayanarak grup halinde bulmalarn isteyiniz. alma srasnda kaynaklar daha eletirel bir gzle okumalarn salayacak u iki destekleyici soruyu da sorunuz; Kenau kuatma srasnda ne yapmaktayd?, O zamanda zel bir kii olarak grlmekte miydi?

3 dakika hazrlk

20 oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi

2. renciler grup halinde almaya balamadan nce onlara tarihsel bir sorunun cevabn bulmak iin mevcut kaynaklarla ilgili zellikle bu kaynaklarn tarihsel deerinin tespiti asndan u sorularn da sorulmas gerektii hatrlatlmaldr (bu sorular tahtaya yazmanz ya da sunum program ile yanstmanz gerekebilir): Bu kaynak ne amala retilmitir? Zaman ve meknn kaynaa etkisi ne olmutur; kaynak tarafl mdr? Bu kaynaktaki bilgiler dier kaynaklarla elimekte midir? Kaynak bir olaya tank olan birisi tarafndan m yoksa olay bakalarndan duyan birisi tarafndan m yazlmtr? 3. Gruplardan kaynak materyalleri inceledikten sonra Kenaunun rolnn ehrin savunmasnda ne kadar nemli olduuyla ilgili grlerini aklayacaklar bir metin oluturmalarn isteyiniz. Bu metin verilen kaynaklar kant olarak kullanmak suretiyle oluturulmaldr. Ancak renciler verilen kaynaklar arasndan seimlerini yaparken neden birisini tekine tercih ettiklerini de aklamaldrlar. 4. Her grup ana soruyla ilgili ulat sonucu kantlaryla birlikte tm snfa sunar. 5. rencilerin Kenau hakkndaki kanaatlerini verilen kaynaklara bal olarak tartmalarn saladktan sonra verilen kaynaklardaki tm bilgilerin tarafl olduklarn vurgulayp onlara u ilave bilgiyi veriniz: Kaynak 5'te bahsi geen nl Hollandal tarihi PC Hooft, Kenau'nun torunlarndan Cornelis Hasselaar tarafndan yaptrld sanlan Groeneveld Kalesinin iindeki konan dzenli ziyaretilerinden biridir ve Kenau'dan 1642 ylnda yazd "Dutch Histories" isimli kitapta bahsetmesinin tek sebebi bu kona ziyaret esnasnda duyduklardr. Kaynaklara gre elimizde emin olabileceimiz ok az kant niteliinde bilgi bulunmaktadr. Tek gerek bilgi onun ehre odun gtrddr. Bu savaa bir katkda bulunmu olabilir ya da bunu bir i kadn olarak da yapm olabilir. Kaynaklardaki tm dier bilgiler tarafldr. Biti Sunumlardan sonra akran deerlendirmesi yoluyla gruplara dier gruplarn sonular hakknda ne dndklerini sorunuz. Sunumlarla ilgili u sorular sorulabilir: Sizce grup anahtar soruya cevap verebildi mi?, Eletirel bir biimde kantlar yorumlayp geerli ve ispatlanm bir sonu ortaya koyabildi mi? Son olarak gruplardan kendi sonularn dierleriyle kyaslayarak kendi gruplarnn sonularn deerlendirmelerini isteyebiliriz. Yine grup olarak ne kadar iyi alld deerlendirilebilir (bu kanya nasl vardklar belirtilmelidir). Tm bu etkinliklerden sonra bu almada hangi kavram, beceri ve deerlerin ele alndn tm snf tartmasyla ele almak mmkndr. Bu almada kullanlm olan Trk Sosyal Bilgiler mfredatnda bulunan beceri ve yeterliliklerin eitlilii olduka fazladr. Deinilmi olan temel kategorilerin bir ou; eletirel ve yaratc dnme becerileri, aratrma ve iletiim becerileri, problem zme ve empati becerileri, gzlem ve sosyal katlm becerileri olarak listelenebilir. Ayrca gereki, destekli ve yaplandrlm bir cevap istemekle Trke yi doru, gzel ve etkili kullanma becerisinin de uygulamaya koyulmu olduu sylenebilir. alma ayn zamanda vatanda, kant, gr ve sava gibi kavramlar iermekte ve son olarak ta rencilerden bilimsel bir yaklam sergilemelerini istedii iin bilimsel genelleme yapma becerisinin gelimesine de fayda salamaktadr.

5 dakika bilgilendirme

25 dakika grup almas

20 dakika

7 dakika

6 dakika

6 dakika

oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi 21

Aadaki kaynaklar Kenaunun rolnn olduu sorusuyla ilgili farkl bak alar sunHaarlem kuatmas srasnda ne denli nemli maktadrlar.
Kaynak 1:

Kenau savaan bir grup kadnn komutan olarak gsteren bir resim. 854 yl tarihli bu resim, Haarlem kuatmasndan yaklak 300 yl sonrasna aittir. Kasabann Belediye Meclisi tarafndan yaptrlm ve Haarlem belediye binasnda sergilenmitir. Bu resmin renkli bir versiyonu kitabn sonunda Ek-1de verilmitir.

22 oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi

Kaynak 2:

1945 tarihli bir romandan alnt. Yazar Kenauyu ulusal bir kahraman olarak tantmtr.

Aralk 1572. II. Philipe kar Hollanda ehirlerinde aktif bir ayaklanma balamtr. Haarlem de isyankarlar arasndadr. spanyol askerleri Haarleme saldrp buray kraln adna yeniden ele geirmeye hazrdrlar. Haarlem vatandalar kendilerini saldrya hazrlarlar. ehir duvarlar ykseltilmi ve toplar yerlerini almtr. Nanning Borst tersanesi sahibinin dulu Simon kz Kenau endielidir. Zutphen ve Naarden gibi ehirlerin kaderinden haberdardr. Bu ehirler spanyol askerleri tarafndan kuatma altna alnm ve fethedilmitir. Evleri yaklm ve yamalanmtr. Sakinlerinin byk bir ksm da katledilmitir. Herkes beklerken ilk spanyol top atlar yine de bir srpriz olur. Camlar krlmtr ve paralanm odunlar gkyzne doru havalanmtr. Trompet sesleri savunmaclar ehir duvarlarna arr. Kenaunun olu Nicolaas da mdafaaclar arasndadr. Arkadalaryla birlikte spanyol askerlerini durdurmay baarmlardr. Gecenin kyle birlikte askerler geri ekilmitir. Fakat kutlamaya ayracak vakit yoktu. Toplar duvarlara zarar vermiti ve duvarlarda gedikler almt. Yzlerce kadn ve erkek birlikte alarak duvarlar tamir etmi ve ncekinden de iyi bir hale getirmilerdi. Artk bir sonraki saldr iin bekliyorlard. spanyollar kasabay kuatma altna alp kasaba sakinlerini a braktlar. Ardndan ehre saldrdlar. ehri almay baaramadlar, fakat ok sayda kii ld. Kenaunun olu Nicolaas da lenler arasndayd. Kenau acyla kahrolmutu ve len olunun intikamn almaya karar verdi. ehrin komutanna gitti ve benim gibi pek ok kadn kocalarn ve oullarn kaybetti. Onlar da kasabay tpk askerlerimiz ve mttefiklerimiz gibi savunmak istiyorlar. Ltfen bizimde duvarlar savunmamza izin verin, bize mzrak ve kl verin dedi. Komutan kafasn evirdi ve oda boyunca yukar aa yrmeye balad. Bir zaman sonra yle dedi bir kadnn senin konutuun gibi konutuu ender grlr, seni takdir ediyorum. ehri tpk erkekler gibi savunmak istediinizi anlyorum. Bir kadnlar ordusu olutur! Bu grmeden sonraki ilk hcumda kadnlar duvarlardayd etek giyinmi halde olmalarna ramen ellerinde tabanca ve kllarla. Bakn Kenau duvarlarda ilk spanyol askerini fark eder. Ordusunu gnderir ve barr silahlarnz kullanp bu katilleri buradan kovun! Kadnlar savap spanyollar geri srdler. Peki her ey nasl sona erdi? Haarlem yenildi. Yiyecek sknts ok bykt bu yzden savamaya devam edemediler. spanyol askerleri ehri ele geirip yzlerce insan katlettiler.

oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi 23

Kaynak 3:

Arcerius tarafndan 1573 ylnda Haarlemde yazlm olan bir gnlk. Kadnlar arasnda olduka erkek ruhlu bir kadn vard ad Kenau olan, artk gen deildi. Olduka zengindi. Parasyla ehri savunmak iin silah ald.
Kaynak 4:

Bir Alman asker tarafndan yazlm gnlk. (Asker Kenauyu tanmyordu. Fakat onun adn duymutu.) Haarlemde Kenau adnda bir kadn olduu kesindir. lm kocas bir gemi yapmcsyd. Bu kadn belinde bir tabanca ve elinde bir baltayla dolard. Fakat bazlar onun srtnda bir mzrakla dolatn syler. spanyol baskn srasnda ehri savunanlara cesaret verdi ve cephane datt. Ayrca onlara bira verdi. Kuvvetli hcumlarda bile dar kp erkelere cesaret vermeye cret edebildi.'
Kaynak 5:

nl Hollandal tarihi Hooftun 1642de Kenau hakknda yazdklar. Haarlemlilerde yzlerce kazc vard, her eit insan ve ayrca Kenau Simons Hasselaarsn gzetiminde ayn ii yapan 300de kadn. O cesur bir kadnd, en iyi ailelerden birinden gelen 46 yanda bir duldu. Kadn giysileri giyerken, dman mzrak ve tfekle geri pskrtmekten korkmuyordu'.
Kaynak 6:

1586da Kenau tarafndan Haarlem belediye bakanna yazlm bir mektup. Mektup 1573 ylnda ehrin savunulmasn ve Kenau nun ehir savunmasna yardmc olmak iin ehre odun gtrmesini anlatr. Kendisine 250 Florin vaat edilmi olmasna ramen hibir dl almadndan yaknmaktadr. Kenau kuatmadaki rolnden bahsetmitir: ehrin savunmasna, ehir dmanlar tarafndan sarlmken, iyi bir vatansever olarak yardmc oldum.
Kaynak 7:

1589da Kenaunun lmnden bir yl sonra kznn avukatnn yazd bir mektup. Mektupta bu kez ehir konseyinden borlu olduklar miktarn Kenaunun ocuklarna denmesi istenmitir. Mektupta ayrca Kenaunun Haarlemin ele geiriliinden sonra neden ehri terk ettii de anlatlmtr. Yeni ehir konseyi Haarlemin spanyollarla aras iyi olan sakinlerinden olumutur. Kenau ve dier vatandalar bu insanlar tarafndan nefret edilen kiilerdi. Kenau Haarleme geri dnmeyi denememeliydi bile. Mallarna el konulmas ve daha baka tehlikelerle kar karyayd.

Blm 4

Yerel Kahramanlar Hatrlamak


Dr. Dean SMART* leri iin Giriimci Tccarlar Topluluuna nakdi yardmlarda bulunmutur. Okul 1861 ylnda Bu blmde, ncelikle tarihsel anlatlar na- Stapleton' a tanmtr. sl oluturduumuz ile kimleri yerel ve ulusal Edward Colston, 1710 ylnda Bristolden kahramanlar olarak grdmz konusu zeMilletvekili seilmitir. 1721 ylnda ldnde rinde durulacaktr. Sonrasnda kimin tarihine Bristoldeki All Saints Kilisesine gmlmtr. deer verdiimiz hususunda gerein bulaOkulda ve ehir merkezinde onun ansna dikilnklat yerlere deinip, gemile ilgili bak mi heykeller bulunmaktadr. Okulun yemek alarnda nerelerde ihtilaf olduu konusuna salonunda ve ngiltere kilisesinin Bristoldeki deinilecektir. Piskopos Saraynn ana giriinde portresi aslBurada kullanlan materyaller, bize tarihsel dr. Edward Colstonun doum gn eski Julian bir kiinin gnmzde nasl hatrland ya da takviminde Kasmn 2sine, ngiltereye 1752 hatrlanmas gerektii hususlarnda dnmeye ylnda gelmi olan Gregorian takviminde ise sevk edecek niteliktedir. rencilere ncelikle Kasmn 13ne denk gelmektedir. Bristolde kastl olarak incelenen kiinin zel ve nemli Edward Colstonun ansna kurulmu drt topolduunu ileyen ve onun hakknda olumlu fi- luluk vardr: Colston topluluu, Colston gkirler tayan kaynaklar verilmitir. Bu kiinin nn Kasmn 2sinde kutlar. apa, Yunus ve yaad ehrin merkezi bir yerine heykeli ve Minnettarlk adl topluluklar ise bu gn Kasnemli binalara onun ad verilmitir. Bu sebeple mn 13nde kutlarlar. dikkate deer bir yerel kahramandr. Fakat daha Colstonun servetinin nemli bir ksm Transonra sunulan kantlarla birlikte, daha nce vesatlantik kle ticaretinden gelmektedir. Bu nerilen bilgiler doru olmasna ramen, bu kiinin denle Bristoldeki Afrika-Karayip topluluunun Bristol halkyla paylat ve bu ehirde yatrbir ksm, aznlklarn acsndan kr elde etmi ma dntrd zenginliinin, gnmzde olan byle bir kiinin yaamnn vlmesinin etik olarak kabul edilemeyecek kaynaklardan yanl olduunu dile getirmektedirler. elde edildii ortaya konulmaktadr.

n Aklama

n Bilgi
Edward Colston (1636-1721) Bristolde domu olan, fakat sonradan Londraya tanan ve Surrey Mortlakede len zengin bir tccard. Servetinin byk bir ksmn Bristolde King Street ve St. Michales tepesinde imarethaneler ve en by Colston Okulu (orijinal ad Colstons Hastanesi) olan okullar yaptrmak iin harcamtr. Gnmzde ehrin ana konser salonu olan Colston salonunun bulunduu Byk Aziz Augustine Evinin arkasndaki arazide 1710 ylnda kurulmu olan okulu idare etme*

West of England niversitesi, Eitim Fakltesi, Bristol, ngiltere

oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi 25

Ders Materyalleri
Bu konunun retimi amacyla alt adet materyal sunulmutur.
Etkinlik yapraklarnn balklar 1 2 3 4 5 6 Heykel (Kaynak A) Snflandrma kartlar Edward Colston Hakknda Aklama (1636-1721) (Kaynak B) Edward Colston Hakknda Alternatif Gr (Kaynak C) Edward Colston Hakkndaki Tartma Bristol Haberleri gazetesinden paralar (Kaynaklar D-G) Dersle lgili Beceri ve Kavramlar Grsel kaynak kullanm- Tmdengelimci karsama. Gr oluturma ve bunun gvenirliini tartmak. Kanta dayal tarihsel bilgi ve yarglara ulamak. Tarihsel yarglar deerlendirmek ve farkl kaynaklardan gelen kantlar karlatrmak. Dengeli aklamalar yazmak ve tarihsel bir argman oluturmak. Olaya oklu bak asyla yaklamak.

Anahtar Sorular Neden baz insanlar tarihsel olarak nemli bir kii ve yerel kahraman olarak hatrlanmaktadr? Bu zamanla deiir mi?

nitenin Amalar renciler, baz tarihsel kiiliklerin nasl olup da tarihte zel bir yere kavutuklarn bir takm hatralarla balant kurarak anlama imkn elde edeceklerdir. rencilerin ayn zamanda bu tr kiilerle ilgili yorumlarn ve deerlerin deime potansiyelinin sz konusu olduunu ve bunun sonucunda bu kiilerin sahip olduu zel statnn tartlan bir konu olabileceini kavramalar amalanmtr.

Hedeflenen renme ktlar Tm renciler Edward Colston' un gl yerel balantlar olan baarl bir tccar olup yaad ehre katklarnn ok olmasnn ona yerel kahraman stats kazandrdn ve onun toplumda nemli bir yeri olduunu anlayacaklardr. Birok renci Edward Colston hakknda gnmzde bir tartmann olup olmadn aklayp tarihsel kant ve sonula (kaynaklarla) desteklenen kiisel bir gr sunacaklardr. Baz- nispeten daha az yetenekli- renciler gemiteki kiileri deerlendirmek balamnda snrl bir farkndalk kazanp Colston hakknda tarafl bir gr elde edebilir ya da arlkl olarak iddialara ve tarihsel kantlara dayanan bir gr sahibi olabilirler. Baz- nispeten daha yetenekli- renciler oklu bak as ve tarihin toplumsal olarak nasl anlaldndan yola karak Colston taraftar ve dman bak alarnda doruluk paylar olduunu gsteren karmak bir yaklam sergileyebileceklerdir. Ayrca gemiteki insanlarn tutumlarnn gnmzn ahlaki yarglar ile deerlendirilemeyeceinin farkna varacaklardr. Bu renciler kendi bak alar hakknda iddialarn destekleyecek bilgiler ortaya koyarak dengeli ve destekli bir aklama sunabileceklerdir.

26 oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi

1. Ders
Kazanmlar renciler Edward Colston'un birtakm toplumsal abalar cmerte destekleyen nemli bir tarihsel kiilik olduunu ve bu sebeple memleketinde olduka olumlu bir ekilde hatrlanmakta olduunu anlayacaklardr. Not: Bu dersin ilk almalar sizin rencilere Edward Colston hakknda hibir bilgi vermemenize ve buna karn rencilerin kendi kendilerine verdikleri kararlar ve mevcut bulgular dorultusunda gelitirdikleri grlere dayanmaldr. Balang: Birtakm politikac ve futbolcular gibi nl kiilerin resimlerini kullannz. rencilerin kahramanlar kimlerdir? Kim nl ve neden? Bu tr insanlar tarih boyunca bu kadar nl mydler? Bunlar nl olmak istemiler miydi? Bu kiiler torunlar tarafndan ne yaptklar iin ve nasl hatrlanmak isterlerdi?
5 dakika Tartma Sre

Ana Etkinlikler: 1. Heykel balkl 1 nolu alma yapran kullannz. Bu alma yapra Bristoln merkezindeki bir heykeli gstermekte olup 4 soru sormaktadr. Bu resimde ne grebiliyorum? Burada ne gsterildiini dnyorum? Bu resimle ilgili baka ne bilmek isterdim? Daha fazla bilgiyi nasl bulabilirim? renciler alma yapra ile uramaya balamadan nce (ve daha sonra renci cevaplarn tartmadan nce), gzlemlenebilen/olgusal gerekler, gzlemler ve grler arasndaki farkll belirgin hale getiriniz. Bu almann amalarndan birisi rencilerin grdkleri baz eylerin olgu/gerek olduunu anlamalarn salamaktr. rnein resim bir adamn heykelini gstermektedir, bu kii eski tarz kyafetler giymekte ve elinde baston tutmaktadr. Ancak baz eylerin yorum ya da bizim karmlarmz olduunu anlamalar da salanmaldr. rnein sanrm bu gemite nl olan birisi yorumuna kar gzlemimize dayanarak bence iyi birisine benziyor karm yaplabilir. Yorumlar ve gzlemler arasndaki fark udur: ilki onu desteleyecek bir eit kanta ihtiya duyarken, gzlem kanta gerek duymayan bir gr ve bak asdr. Ayrca rencilerin pek ok tarihsel kaynan bizlere ilgi ekici ve bazense can skc cevaplandrlmam sorular sunduu gereine dikkat etmelerini salayarak Bu resimle ilgili daha baka ne bilmek isterler? Nasl bulabilirler? sorular hakknda da tm snf tartmas gerekletiriniz. 2. Heykeldeki kiinin hayat/serveti hakknda herhangi bir bilgi ortaya koymadan heykeli tarttktan sonra imdi bir dizi karakter zelliklerini listeleyen 2 nolu yapra kullannz. Aadaki karakter zelliklerinden hangisinin Edward Colstonu tanmlamak iin kullanlabileceini gerekeleriyle birlikte sorunuz. Dnceli, Gaddar, Anlayl, Sert, Gururlu, Bencil, Merhametli, Sradan, Zarif, Umursamaz, Nazik, Hogrl, Duyarsz.

2 dakika giri

6 dakika alma yaprana cevap verme

6 dakika bilgilendirme ve tartma 6 dakika zellik kartlarnn kk gruplarda tartlmas

oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi 27

Burada renciler Colston'un gerek karakterini deerlendirmemektedirler. Onlarn yaptklar heykeltran heykele yanstm olduklarndan hareketle bir yargya varmaktr. Bu bir yorumdur. Baz renciler bu durumu ortaya koyabileceklerdir. Fakat bu durumu eer rencilerden birisi henz ortaya koymamsa bunu onlara belli etmeyiniz. Bu resimden yola karak Colston hakknda baka hangi karakteristik zelliklere ulaabilirler? 3. Colstonla ilgili 10 aklama sunan 3 nolu yapra kullanarak onun yaam ve yapt iyi ileri okuyunuz (ya da fotokopi yoluyla rencilere datp onlarn okumasn salaynz). rencilere u sorular sorunuz: Buradaki ifadeler doru mu? Bu kii bir yerel kahraman m? Yerel kahraman demekle ne ifade ediyoruz? rencilerden bu kiinin Bristolde hatrlanmas gereken nemli bir kiilik olup olmadn yazmalarn isteyiniz. 4. 4. Bu noktada ben genellikle bir 17. yzyl kostm ve peruu takarak Edward Colston rlnde snfa girerim ve rencilerin bana sorular sormasna izin veririm. Bu ksm iin basit bir kstm ya da daha detayl bir kostm kullanabileceiniz gibi rencilerin karsna oturup onlara sizin Edward Colston olduunuzu dnmelerini syleyerek de bu almay yapabilirsiniz. Eer renciler soru sormakta sknt ekerlerse onlara Bristoln nemli vatandalarn hatrlayp hatrlamadklarn sorarm ve nasl hatrlandm sorarak onlar konumaya tevik ederim. rencilere bu etkinlik srasnda Colstonla ilgili herhangi olumsuz bir bilgi vermem. Bazlar nasl para kazandm ya da iimin yasal ve adil olup olmadn soracaklardr Ben de zamann koullarn gz nnde bulundurarak onlara tabiki yasal ve adil cevabn veririm. Biti: Kahramanlar hakknda tartma Colston bir kahraman mdr? Onu hatrlamak ve anmak iin daha fazla ey yapmal myz?

6 dakika paylama sresi

4 dakika okuma ve tartma 10 dakika yazma 10 dakika Sorgulama etkinlii

5 dakika

2. Ders
Kazanmlar renciler Edward Colston hakkndaki grlerini yeniden gzden geirmek iin daha fazla kant kullanrlar, yerel kahraman kavramn tekrar gzden geirirler ve gemiteki bir kiinin hatrlanmaya deer olmas hususunda hangi kriterleri kullandmz dnrler. renciler Colston hakknda bir yargya ulaabilirler ve tarihsel nem kavramn sorgulayabilirler. Balang Colston gnnde yaplan anma trenleriyle ilgili resimler gsteriniz- Bkz. http://www.colstons.bristol.sch.uk/09-news/ColstonDay13Nov2008.html Edward Colston bu insanlar tarafndan bir kahraman olarak m grlmektedir?
5 dakika Tartma Sre

28 oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi

Ana Etkinlikler: 1. Colston hakknda daha fazla bilgi sunmak iin Colston'a Alternatif Bir Bak adl 4 numaral yapra kullannz. rencilerin bak alar nasl deiti? Bak alarn deitirmeleri gerektiini dndler mi? 2. nsanlarn Colston hakknda ne dndklerini ortaya koyan ve onun hakkndaki tartmalarn hangi hususta odaklandn gsteren Edward Colston Hakknda Tartma: lave Bilgilendirme adl 5 numaral yapra rencilere datnz. Bu alma yapra kendi cevaplarn bulmalarna yardmc olmak amacyla bir yaz yazma etkinlii iin kullanlacaktr. 3. Gnmzdeki Bristolllerin Edward Colstona nasl farkl bak alaryla baktklarn grmek iin Bristol Haberlerinden Alntlar balkl 6 numaral yapra kullannz. Bu grler nasl ve neden birbirinden ayrlmaktadr? Beyaz kkenli bir ngiliz vatandayla siyahi bir ngiliz vatandann bak alar farkllk gsteriyor mu? Gsteriyorsa bunun nedeni ne olabilir? 6 numaral yapra rencilerin yazmakta olduklar yazlara detaylar eklemek iin kullannz. Bu dersin bir blmnde kendinizi tekrar Edward Colston rolnde sunarak rencilere onun hayatn yeniden sorgulama frsat sunabilirsiniz.
5 dakika

5 dakika devi dzenlemek iin, 15 dakika yazmak iin 5 dakika tartma, 10 dakika yazmak iin

10 dakika

Biti: Tartma: Edward Colston hakknda ne dnyorsunuz? O nemli binalara ad verilmesi gereken yerel bir kahraman mdr? Yoksa bu denli saygy hak etmeyen birisi midir? imdi rencilerden vardklar karar yazlarna eklemelerini isteyiniz.
5 dakika

Bu Ders Nasl Gelitirilebilir? Kahramanlk ve tarihsel nem kavramlarn dnmek Bu alma tarihte kimleri nemli grdmz ve onlar hakknda neler bildiimizi ortaya koymaya ve bunun stnde dnmemizi salamaya dnk bir frsat sunmaktadr. Ayrca bizlere hret, tannmlk ve nem kavramlar hakknda ve bu meseleleri daha derinlemesine aratrmakla nasl bir deer elde edilebilecei hususunda bir fikir sunmaktadr. rencilerin gerek kahramanlar ve ktler hakknda bir sunum ya da aklama yapmalar da istenebilir. Bilgi letiim Teknolojilerini (BT) Kullanarak Aratrma ve Deerlendirme devleri Edward Colston'un yaamnn hatrlanmasn salayan resimler internette bulunmaktadr ve bu resimler 2. dersi destekleyecek bir PowerPoint sunusu hazrlamak iin kullanlabilir. Alternatif olarak renciler Colston Vakasna bak asnn ve yorumlarn zamanla nasl deiebildiine bakarak bir sunum hazrlayabilirler. Ayrca BT araclyla Transatlantik Kle Ticaretinin doasn aratrmak ve Bristol, ngiltere ve dier Avrupa devletlerinin bu ticaretle ilikilerini incelemek de mmkndr. Bu konuda www.historyfootsteps.net ve www.understandingslavery.com web siteleri kullanlabilir.

oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi 29

1. Heykel
1. Ne grebiliyorum? (Sadece fotorafta dorudan grdklerinizi yaznz.) 3. Ne renmek istiyorum? (Bu fotorafa baktnzda cevabn bulamadnz sorular nelerdir?)

Kaynak A

2. Burada ne gsterildiini dnyorum? (Benim bu resimden karmlarm nelerdir?)

4. Daha ok bilgiye nasl ularm? (Bu konuda bana kim ve ne yardmc olabilir?)

30 oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi

2. Snflama Kartlar

Dnceli

Maceraperest

Acmasz

Saygl

Sert mizal

Gururlu

Bencil

efkatli

Alelade

Rafine

Kaytsz

Anlayl

Kibar

Duyarsz

oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi 31

3. Edward Colston (1636-1721) Hakknda n Aklama


Kaynak B

1. Bir ngiliz hayrsever. Bristolde 2 Kasm 1636da zengin bir tccar olan William Colstonnun olu olarak dodu. 2. Tarihiler Edwardn spanyada ailesinin arap ve ya ilerini ynetmek iin bir ka yl harcadn dnrler. Aile serveti daha da byr. 3. ngiltereye dndnde Londraya yerleip kendi servetini oluturmaya balad. Bir eker fabrikas kurdu ve Bristolle ticari kazan salad. 4. 1681de babas ld. Edward, Christs (Mesihin) Hastanesine ok cmert yardmlarda bulundu ve hastanenin ynetim kuruluna girerek yneticisi oldu. 5. 1682 ylnda Bristol Yerel Ynetimi hemen hemen iflas etmi durumdayd. ehir kaytlarna gre, Edward ehre 1800 Sterlin bor para verdi ki, bu miktar o zaman iin ok byk bir parayd. 6. 1683de Edward ehir kaytlarna yksek statye sahip tccar snfndan birisi olarak geirilir: o saygn bir vatanda, bir St Kitts tccar, Mteebbisler Dernei yesi idi. 1684de Bristoln zengin mahallesi Cliftonun ilerini yneten komitelerden birine atand. 7. 1691de 8000 Sterline mal olan 24 fakir erkek ve kadn iin bir darlaceze kurdu. Alt denizci iin bir ev kurdu ki, bu kendisine 600 Sterline mal oldu. Kral Caddesindeki Tccar Darlacezesine maddi katklar salad. Her yl byk miktarlardaki paray fakir insanlar destekleyen hayr kurumlarna balad. Ancak salad destein sadece ngiltere Kilisesinden olan insanlara verilmesi konusunda kat bir art vard. 8. 1696da 40 erkek renciyi giydirmek ve eitmek iin 8000 Sterline bir vakf kurdu. Alt yl sonra okul binasnn yeniden ina edilmesi iin 1500 Sterlin verdi. 1708de baka bir okulu ina etmek ve srdrmek iin 41,200 Sterlin dedi. 9. 1710-1713 yllar arasnda Bristol Milletvekili olarak parlamentoda grev yapt. 1721 ylnda 85 yandayken vefat etti. Bristol deki All Saints Kilisesine gmld. 10. Bugn Bristol ehrinde Edward Colstonnun adnn verildii iki zel lise, bir ilkretim okulu, drt yol, iki darlaceze, ehrin ana konser binas, ok byk ve ok merkezi bir yere ina edilmi i han vardr. ehrin meydanndaki tiyatrolardan birine ve sava antna yakn bir yere Edwardn heykeli dikilmitir.

32 oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi

4. Edward Colston Hakknda Alternatif Bir Gr

Kaynak C

Edward Colston, zamannn ngiliz hayrseverlii iin model bir kiiydi. Olduka zengin bir adamd ve gelirinin byk bir orann ihtiya sahiplerine vermiti. 18. yyda onun cmertliinden okullar, kiliseler, fakir evleri, eitli cemaatler ve hastaneler faydaland. Her yardma muhta dul benim eimdir ve onun yetimi benim ocuumdur diyerek iftihar ederdi. Ancak baz gruplara salad bylesi yardmlar baka bazlarnn aclar sayesinde gerekleiyordu. Colston bir kle tccar idi. Eer krlar yksekse riyakrlk kolaydr. Daha mkemmel bir dzenleme herhalde hayal edilemezdi: Fabrikada retilmi rnler Afrikaya, kleler ise Bat Hint adalarna gtrlrd ve buradan eker ya da rom ngiltereye tanrd. Dnyann en barbar endstrisi dnyann en medeni kltrne hemhal edilmiti. Kle ticaretinden dorudan faydalanmayanlar bile bu ticaretle derinden ilikiliydiler. Klelerin ok nemli bir ksm eker tarlalarnda altrlyordu ve Britanyallar doymak bilmez bir tatl die sahiptiler. Bir fincan kahve, bir ikolata bar, bir yudum rom, hepsi kle ticaretini artrc etkilerde bulundu.

Gerard DeGroot St. Andrews niversitesi, ada Tarih Profesr, skoya.

oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi 33

5. Edward Colston ve Byk Tartma: lave Bilgilendirme

Colston kle ticareti ile Kraliyet Afrika irketinin resmi bir grevlisi sfatyla urat. Servetinin byk bir ksmn kle ticaretinden elde etti. ldnde ok byk miktardaki paray farkl Bristol okullarna, hastanelerine ve kiliselerine brakt. Colston Bristolde hl anlmaktadr. ehrin merkezinde onun bir heykeli vardr ve ehrin ana konser salonuna onun ad verilmitir. Birok cadde ve yol ile ehrin merkezindeki manzaraya byk oranda hkim olan ok byk bir i hanna onun ad verilmitir. Fakat Colston antlarnda, heykelinde ya da kamusal alanda onun adn tayan binalarda onun kle ticaretiyle olan ilgisi hakknda hi bir ifade yer almaz. Baz insanlar Colstonnun parasnn byk blmn kle ticaretinden elde ettii iin hi anlmamas ve hatrlanmamas gerektiini dnmektedirler. Bristol, Colston Konser Salonunun yerine geecek yeni bir salonun ina edilmesini umut etmektedir.

Bristoln yerel gazetesi Bristol Haberlerinde kan aadaki mektuplar yeni konser salonunun adnn Colston Konser Salonu olarak kalp kalmamas hususunda farkl grleri gstermektedir.

Sizin deviniz
Bristol Haberleri'ndeki mektuplar kararnzda yardmc olacak ekilde kullanp, Colston Salonunun adnn deitirilip deitirilmemesi gerektiine karar veriniz. Grlerinizi belirten bir yaz yaznz. Aadaki verilmi fikirleri ya da yaz ablonunu kullanabilirsiniz.
Cmlelerinize u ekilde balayabilirsiniz Cmleye fikrinizi Bence Colston Salonunun ad deitirilmeli/ destekleyecek ilk sebeple deitirilmemeli nk. balayabilirsiniz Sonraki paragrafta- yeni smin deitirilmesi/deitirilmemesiyle ilgili baka bir kant ve muhakemeyle bir sebep ise.. devam edebilirsiniz Grnz desteklemek iin baka bir sebep Bunlara ek olarak, Colston Salonu hlihazrdaki adn belki siz ten fazla sebep korumal/korumamal nk ne srebilirsiniz? Sonu yarglar ve zet Sonu olarak unlar sylenebilir.. Bu fikirler size yardmc olabilir Tarihsel nem Duygu younluu Kamuoyunun grleri Gemii drst bir ekilde hatrlamak Tarih hakknda dncemizin deimesi

34 oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi

6. lave: Bristol Haberlerinden Alntlar


Mektup 1: Saygdeer Beyefendi, Colston Salonu hakkndaki tartmayla ilgili mektubu ilgiliyle okudum. Salonun adnn deitirilmesini dnyor olmamz bence utan verici. Eminim ki Bristol ehrinin ounluu da benim gibi dnyordur. Bristol ehri de kle ticareti ile oka ilgilendii iin ehrin adn da deitirelim o zaman?... Acaba Colston ismine kar olanlar Japon ya da Alman arabalar kullanyorlar m, ya da Japon/Alman elektronik aletleri var m? Tahminimce bu sorularn cevab evettir. Almanlar bizim balk ve patates kzartmas dkknlarmz bombalad iin affettik- ve biz Edward Colstonu yaptn dndmz eyler iin de affedebiliriz. Bize gemite yanl eyler yapm olanlarla bar yaptmza gre, ltfen Bay Colstonu huzur iinde brakalm. Sayglarmla, Molly Griffin, 84 yanda. Mektup 2: Saygdeer Beyefendi, Colston Salonunun adn neden deitirelim? Tarihi deitiremeyiz ve ayn ekilde tarihi modern zamanlarn deerleriyle yarglayamayz. Bristolller iin en iyi zm Edward Colstonun mirasn rahat brakmaktr. Ona ithaf edilmi heykel, salon ve saysz cadde bu ekilde kald srece, onun erdemleri ve eylemleri tartlacak ve bylece bizlere iyi ya da kt ok nemli bir tarihsel deeri olan grnt sunmaya devam edecektir. Sayglarmla, Kzgn bir vatanda

Internet Tartma Forumu: Simon Nelsonnn mesaj, Afrika-Karayip Cemaati Merkezi Bir ehre ve insanlarna o ehrin gemiinin hatrlatlmas elzemdir. Bristol zenginliini ve bugnk var oluunu tccarlarn elinde ac ekmi o insanlara (klelere) borludur. Birok Bristol meskeni bu ticaret sonucunda kazanlm servetin zerinde oturmaktadr ve bu meskenlerin mirasna konanlara bu gerek hatrlatlmaldr.
Mektup 3: Saygdeer Beyefendi, Colston Salonunun adn deitirmek gazetenizde yaynlanan birok mektupta belirtildiinin aksine tarihsel bir vandalizm (ykclk) deildir. Bu salonun yeniden adlandrmak kendi iinde tarihsel bir eylem olacaktr. Bu olay tarihi deitirmek deil tersine onu gzler nne sermektir. 100 yllk srete tarihiler, ehirde yaayanlar asndan bir bina isminin iren bir ierie sahip olduu hissedildiinde bina isimlerinin deitirildiini kaydetmilerdir. Meselenin z udur Bristoldeki birok kii bu ismi tm artrdklaryla birlikte olduka itici bulmaktadr. Bu sadece kuru bir akademik tartma deildir- bu insanlarn i dnyasnda nasl hissettiiyle ilgilidir, fikir veya dncelerinin ne olduuyla ilgili deil Hemerilerime kar kalc bir hakareti, bina isimlerini deimenin tarihin inkr anlamna gelecei yanl inancndan tr niin ho grmeliy miiz? ... Ama sonu olarak binaya hangi isim verilirse verilsin binaya binann eski ismini ve niin deitirildiine dair aklamalar da ieren bir levha da aslmasnn faydal olacan dnyorum. Sayglarmla, Phillipa Cauldwell, Tarih Topluluu

Blm 5

Byk Britanya adl buharl geminin suya indirilmesi:


Yerel, ulusal, uluslararas ve kresel tarihi ilikilendirmek
Dr. Penelope HARNETT

n Aklama
ss Byk Britanya Bristol'de 1843 ylnda suya indirildi. Bu olay bize yerel bir olayn daha geni aptaki olaylarla ilikilerine bakmak ve bir yerle dierleri arasndaki balantlar grmek iin nasl kullanabileceimiz asndan bir frsat sunmaktadr. Bu alma, gen insanlarn gemi olaylar ve kiilerle yaratc ve aktif bir ekilde iliki kurmalarn salayan iki ders ve bu derslerle ilgili etkinlikleri iermektedir.

mtr. ss Byk Britanya zamannn en hzl gemilerinden biriydi ve Avustralyaya gidi-dn yolculuu 120 gn srmekteydi. 1854-1855 yllar arasnda gemi ngiliz hkmeti tarafndan kiraland ve Krm savana 44,000den fazla asker tad. Gemi ayn zamanda 1859 ylnda Hindistana da asker tad. 1861de gemi ilk ngiliz kriket takmn Avustralya turu iin bu lkeye gtrd. 1870'lerin balarnda geminin motorlar karlarak ve gemi yelkeni olan yelkenli bir gemiye dntrlmtr. Bundan sonra gemi Gallerden ABDnin San Francisco ehrine kmr tamak iin kullanlmtr. nc yolculuunda gemi Cape Horn aklarnda sorun yaad ve Falkland adalarndaki Stanley Limanna snd. Gemi Stanley Limannda kmr ve odun depolamak iin satld. Birinci Dnya Savanda (1914-1918) sava gemileri, bu gemide depolanm olan kmr kullandlar. 1937 ylnda gemi artk su almaya balad iin Stanley Limannn yaknna kyya ekildi. 1970 ylnda gemi baaryla Bristole getirilinceye kadar enkaz bir ka kere kurtarlmaya alld. Gemi restore edildi. u an Bristol limannda ziyaretilere ak halde sergilenmektedir.
Dersle lgili Beceri ve Kavramlar Bilgi ve Anlama Kronolojik sralama becerisini gelitirmek Karar verme becerisini gelitirmek Grsel kaynaklarla almak Empati becerisini gelitirmek

n Bilgi
Gemi Atlas Okyanusunu gemek iin ina edilmi olmasna ramen yeterli sayda yolcu bu gemide seyahat etmeyi tercih etmedii iin okyanusun iki yakas arasnda fazla sayda yolculuk yapmamtr. 1846 ylnda gemi Kuzey rlanda kysnda karaya oturmu ve ardndan satlmtr. Yeni sahipleri gemiyi Avustralyaya insan tayan bir tama gemisi olarak kullanmak amacyla revizyondan geirmilerdir. Bu alma sonucunda gemiye yeni bir motor ve bir st gverte eklenmitir. Bu sayede gemi farkl snfta toplamda 750 yolcu tama kapasitesine ulamtr. 24 yl boyunca gemi 32 sefer yapmtr ve 16,000 den fazla gmeni Avustralyaya taalma Yapraklarnn Balklar 1a 1b 1c 2 3 4 Haberler Haberler (Uzun dokman) Snflama Kartlar Haberler (Ksa dokman) Snflama Kartlar zel Gn Suya ndirilii zleme Suya ndirilme Olaynda Bulunmak

36 oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi

Anahtar Soru ss Byk Britanya'nn suya indirilmesinde ne oldu? Bir gazetenin haberini o gn neler olduunu renmek iin kullanmak.

Hedeflenen renme ktlar Tm renciler gazete haberlerine dayanarak olaylar silsilesini syleyebileceklerdir. Birok renci olaylar bir zaman izgisine yerletirip aradaki bilgi boluklarn meydana gelmi olabilecek olaylarla dolduracaklardr. Baz renciler gazetede yer alan ifadeler ile kendi nerilerinin gnn olaylaryla ilgili yorumlar ortaya koyduunu fark edeceklerdir.

Dersin Amac Bir yerel tarih olayn ilemek ve bu olay ulusal ve kresel tarihle ilikilendirmektir.

Kazanmlar Gazete'den alnan ifadeler araclyla bir dizi olayn sralanmas sayesinde ss Byk Britanya'nn suya indiriliinin hikyesinin renilmesi. Bilgideki snrllklar ve bu snrllklarn nasl olup da olayn deiik yorumlarnn ortaya kmasna sebebiyet verdii hakknda farkndalk oluturmak. Derse Hazrlk Hazrlk almasnda verilen gemi hakkndaki bilgileri okuyunuz. "Haberler" balkl bir nolu yapraktaki aklamalar kesiniz. Aklamalar dzgn srasnda olmayacak biimde kartrnz. nternet'i hikyeyle beraber kullanabileceiniz daha fazla resim bulmak iin kullannz. Balang: Derse rencilere 19. yzyldaki sanayilemeyle ilgili bilgi vermek suretiyle balaynz. Buhar gcnn kefi sanayileme dnemindeki yaylmcln anahtardr. Bu g mineral ve kmr gibi temel endstrilerdeki madencilii gelitirmitir. Byyen ehir ve kasabalardaki fabrikalarn says arttka imal edilen rnlerin miktar da art gstermitir. Daha fazla hammaddeye ihtiya duyulmutur ve bunlarn dnyann her bir kesinden fabrikalara tanmas gerekmitir. retimden sonra rnlerin de ulusal ve uluslararas pazarlara tanmas gerekmitir. Hammadde temini ve rnlerin pazarlara datlmas tamaclkta geliimlere sebep olmutur. Buharl lokomotifler 19. yzyln balarnda yaplm ve demiryolu alarnn ina edilmesini salamtr. ngilterede 1840-1850 arasnda Avrupadaki 7000 mile kyasla, 6000 mil demiryolu ina edilmitir. Sonraki yllarda Avrupa ngiltereden daha fazla demir yolu ina etmitir (1850-1860 yllar arasnda ngilterede 4000 mile kyasla Avrupada 13000 mil). Buhar gc ayn zamanda gemileri yrtmek iin de kullanlmtr ve 1830larda gemilerin Atlantiki gemesi olaan hale gelmitir. 1838de Isambard Kingdom Brunel adl bir mhendis tarafndan ina edilen Great Western Buharl Gemisi Atlantiki 14,5 gnde gemitir. 1839 ylnda o vakte kadar yaplm olan en byk geminin yapmna baland ve bu ss Byk Britanyadan bakas deildi. te bu nedenlerden tr ss Byk Britanyann inas ve suya indirilmesi karlmamas gereken bir olayd. Bu olay Bristolun yerel tarihiyle ilgili bir olay olmakla birlikte ngiliz ulusal tarihi ile kresel tarihe de mal edilebilir.

Sre

5 Dakika bilgilendirme

oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi 37

rencilerin dikkatini ekecek bir soruyla/bulmacayla derse balaynz. Onlara Prens Albertin yaamnn bir gnndeki olaylar reneceklerini syleyiniz. Prens Albert Kralie Victoriann kocasyd. 1840 ylnda evlenmi ve 3 ocuk sahibi olmulard. Prens Albert Londradan Bristole trenle gitmektedir. Neden Bristole gitmektedir?

4 Dakika

Ana Etkinlikler: 1. rencilere Prens Albertin neden Bristole gittiini reneceklerini syleyiniz. Londra Resimli Haberleri adl gazetenin haberinden dolay o gn hakknda olduka fazla bilgiye sahibiz. rencilere gazeteden alnm farkl aklamalarn elimizde olmasna ramen maalesef bunlarn kartn syleyiniz. Onlardan bu aklamalar kronolojik olarak dzenlemelerini isteyeceinizi syleyiniz. (ki farkl seri snflama kart ve makalenin dz bir yazm bulunmaktadr (1a alma yapra). Snflama kartlarnn daha karmak ve basit olmak zere iki tr mevcuttur (alma yapraklar 1b ve 1c). Snflama kartlarnn renciler iin nceden hazrlanmas gerekmektedir. 2. Resimli Londra Haberlerinden alm olduunuz aklamalar (alma yapraklar 1b ya da 1c) rencilere dattktan sonra onlardan Prens Albertin o gnn ortaya koyacak ekilde aklamalar dzenlemelerini isteyiniz. Prens Albertin neden Bristole gittiini bulabildiler mi? rencilere aina olmadklar kelimeleri aklaynz. 3. Bu devi tamamladklarnda rencilerden oluturduklar sralamalar karlatrmalarn isteyiniz. Hepsi ayn ekilde mi sralam? rencilere sralama yaparken hangi ipularndan yola ktklarn sorunuz. rencilerin tm kantlar doru sraladklarndan emin olunuz. Doru cevap - e a f c b d h g 4. Resimli Londra Haberleri ya da Snflama Kartlarndan aldnz bilgilere dayanarak; rencilerden zaman izelgesini doldurmalarn isteyiniz (alma yapra 2: zel Gn). Aklamalardan Prens Albertin gnn her saatinde ne yapm olduunu bulamayabilirler. rencileri bu saatlerde ne olmu olabileceini hayal etmeleri iin tevik ediniz. rencilerin nerilerini birbirleriyle paylamalarna izin veriniz.
13 Dakika

7 Dakika

10 Dakika

Biti Tm rencilerin doru sralamay yapp yapmadklarn kontrol ediniz. rencilerle o gn yaananlar nasl rendiimiz hakknda konuunuz. Onlara gazetenin gvenilir bilgi salayp salamadn sorunuz. Tarafl olabilir mi? yleyse neden tarafl olabilir? rencilere zaman izelgesindeki boluklar nasl doldurduklarn sorunuz. Onlar o gn yaananlarla ilgili iyi tahminlerde bulunmaya neyin ynlendirdiini sorunuz.

6 Dakika

Bu Ders Nasl Gelitirilebilir? Bu ders rencilere ss Byk Britanyann suya indiriliini kurgulayacaklar bir sonraki ders iin ihtiya duyduklar geri plan bilgileri salamaktadr.

38 oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi

2. Ders

Anahtar Soru ss Byk Britanya'nn suya indiriliinde bulunmak nasl bir eydir?

Hedeflenen renme ktlar Tm renciler ss Byk Britanyann suya indirilii ile ilgili bir takm gzlemlerde bulunabileceklerdir. Birok renci olayn bir yorumunu yapabilecek ve bir karakter yaratabileceklerdir. Baz renciler biyografiler ve olayla ilgili kaytlardan yola karak bir yorum ortaya koyduklarnn farkna varacaklar ve bunun doruluu ile ilgili yorumlarda bulunabileceklerdir. Kazanmlar ss Byk Britanyann suya indiriliini tasvir eden bir resimden yola karak gzlemlerde bulunmak ve olayn yorumunu yapmak. Olayn yeniden anlatmnda hayal gcnn nemini ortaya koymak. Derse Hazrlk Ana ders planndaki bilgilendirme notlarn okuyunuz. "Suya indirilii zlemek" adl 3 numaral ve "Suya indirili alannda" adl 4 numaral alma yapraklarn hazrlaynz. Aadaki web sitesinden ss Byk Britanya ile ilgili bilgi ve renkli bir resim alnz www.historic-uk.com/HistoryUK/England-History//ssGreat.Britain.htm. rencilerin uygun rol oynayabilmeleri iin gerekli malzemeleri hazrlaynz. Balang: rencilere 1. dersteki almay hatrlatnz. O gn neler olmu olabileceini anlamalarn fayda salayacak baka hangi bilgilere ihtiya duyulduunu sorunuz. renciler resimler, hatralar, gnlkler, arklar, fotoraflar gibi rnekler verebilirler. Onlara bunlardan hangisinin daha iyi bir kant olacan sorunuz. ss Byk Britanyann suya indirilii ile ilgili daha fazla bilgi sunmak iin u bilgiyi kullannz. Byk Bat Buharl Gemi irketi iin ina edilen bu gemi, mhendis Isambard Kingdom Brunel tarafndan tasarlanm ve 1843 ylnda Bristolde suya indirilmitir. Brunel gemiyi itmesi iin yaklak 5 m boyunda byk bir pervane tasarlamtr. Ss Byk Britanya bu tarz bir pervane kullanan ve okyanus ar seyahat eden ilk demir gemidir. Gemi ayn zamanda yapld dnemde 100 metrelik boyuyla en yakn rakibini 30 metre geride brakarak dnyann en byk gemisi olmutur. Gemi orijinal olarak lks bir Transatlantik seyahati iin retilmi ve 252 birinci snf ve ikinci snf yolcu ile 130 mrettebat barndracak ekilde imal edilmitir. Ana Etkinlikler: 1. rencilere ss Byk Britanyann suya indiriliini tasvir eden bir resim olan 3 numaral alma yapran veriniz. Resmin renkli bir versiyonu u siteden elde edilebilir; www.historic-uk.com/HistoryUK/England-History//ssGreat.Britain.htm
3 Dakika Sre

5 Dakika

oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi 39

2. rencilerden resmi tarif etmelerini isteyiniz. Ne grebiliyorlar? Onlardan kalabalktaki birisi olduklarn hayal etmelerini isteyiniz: Hangi kokuyu alyorlar? Ne duyabiliyorlar? rencilere resimde ilk etapta grnenlerin tesinde neleri gzlemleyebileceklerini ve bu resimden ne tr karmlarda bulunabileceklerini sorunuz. 3. rencilerle ss Byk Britanyann suya indiriliinde kimlerin bulunabileceini konuunuz ve bu insanlarn neden oraya gitmi olabileceklerini sorunuz. rencilere 1. derste elde ettikleri bilgileri hatrlatnz. 4. rencilerden olay srasnda orada olan birisi olduklarn hayal etmelerini isteyiniz. Bu kiinin ksa bir biyografisini oluturacaklardr. Bunun iin 4 numaral alma yapran doldurmalarn isteyiniz (Bu rencilerin kalabalktaki birisi hakkndaki fikirlerini not almalarna yardmc olacaktr). 5. Biyografilerini oluturduktan sonra rencilere, kalabala bir gazetecinin katlm olduunu ve kalabalktaki birisiyle ne grdne dair konumak istediini syleyiniz. rencilerden muhabirin neler sorabileceine dair neriler alnz. rencilerin nerdii sorular tahtaya yaznz. Baz sorular unlar olabilir: Naslsnz? Kimsiniz? Adnz ne? imdiye kadar ne grdnz? Ne zamandr buradasnz? Olay hakknda ne dnyorsunuz? Trenden sonra ne yapacaksnz? 6. rencilerden 4 numaral alma yapranda biyografisini oluturduklar karakterin rolne girmelerini isteyiniz. Rollerine almak iin giysilerden yararlanabilirler. rnek olarak apkalar, allar, pelerinler vs. kullanabilir. rencilerden birini muhabir olarak seiniz ve ondan kalabaln iindekilerle o gnle ilgili rportaj yapmasn isteyiniz. Muhabir daha nce not alm olduunuz sorulardan da faydalanabilir. Farkl rencilerin muhabir ve kalabalktan birisi olup soru sormalarn ve cevaplamalarn isteyiniz.

5 Dakika

5 Dakika

7 Dakika

5 Dakika

10 Dakika

Biti rencilere rportajlarn ne kadar gvenilir olduunu dndklerini sorunuz. rencilerden bu ders boyunca ne oranda bilgiye ve ne oranda kendi hayal glerine bavurduklarn not etmelerini isteyiniz.
5 Dakika

Bu Ders Nasl Gelitirilebilir? Ben bu dersi yerel bir olayn ulusal ve uluslar aras boyutta gerekleen olaylarla balants rneklendirmek iin kullanrdm. ss Byk Britanya sanayilemeyle birlikte 19. yzylda mhendislik ve teknolojik gelimenin nnn nasl aldna iyi bir rnektir. Yine ayn dnemde iletiim alar, ulam ve tamaclk hzla gelimekteydi. Ben rencilerin ilgisini bu gelimelere ekmek iin onlardan bir dnya haritasnda geminin ziyaret ettii yerleri bulmalarn isterdim.

40 oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi

1a. Haberler
Resimli Londra Haberlerinden Uyarlanmtr. 1843. Hametli Prensimiz ve maiyeti Londradaki Byk Bat Tren Terminaline saat 7den biraz nce terif ettiler. Prense hametli Saxe-Coburg Prensi ve dier Lordlar elik etti. Tren ayn zamandabuharl gemilere uygulanabilen pervaneyi icat eden Bay Smithi de getirdi. Bay Brunel mhendis olarak grev yapt. Hametli Prens, daha sonra Bristola doru yola devam etti ve saat 10nu biraz gee Bristol Tren Terminaline ulat. Prens ve maiyeti, kendileri iin krmz kumalarla kaplanm Terminal platformunda yerlerini aldlar. Platformda toplanan insanlar yksek sesle prense tezahratta bulundular ve tren ekibi Tanr Kralieyi Korusunu (ngiltere Milli Mar) ald. Hametli Prens zerinde Garter Kurdelas olan sade bir redingotla (cppe vari bol elbise- .N) olduka iyi grnyordu. Prensin bu yolculuktan keyif ald yznden okunuyordu. Erken bir saat olmasna ramen tm Bristol uyank ve canlyd. Caddeler tatil elbiselerini giymi insanlarla doluydu; sabah saatlerinde evre yerlerden ve krsaldan birok insan gelmiti. Bristol genellikle irkin bir ehir olarak dnlmesine ramen o gn olduka gzeldi. Prensin tren terminalinden iskeleye kadar olan gzergh boyunca tm evlerin pencerelerini insanlar doldurmutu, kilise kulelerinden ve evlerin atlar arasna ekilmi hatlardan bayraklar dalgalanyordu. Caddeler ieklerden yaplm zafer revaklar (yay eklinde arklar, .N) ile donatlmt. Bristol tren istasyonunda belediye bakan Hametli Prensi karlad ve teekkrlerini sundu. Prens kraliyet arabasna bindi ve tren alay oluturuldu. Arabaya askerler elik etti. Prens arabasnda istasyondan iskeleye giderken gzergh boyunca bayraklar ve zafer revaklar ona doru yneltildi. Kraliyet grubu gemiyi incelemek iin 2 saat ayrdlar ve sonrasnda nemli insanlarla yemee geildi. Yemek souk etler ile tatl iin dondurma ve meyvelerden oluuyordu. ecek olarak ampanya, arap ve limonata mevcuttu. Yemee yaklak 600 kii katld, bu arada bir mzik grubu fevkalade gzel arklar ald. Yemekten sonra Prens Albert nemli misafirlerle birlikte ss Byk Britanyann denize indiriliini seyretmeye gitti. Gemi birok lkenin bayraklar ile sslenmiti. ss Byk Britanyann etrafnda insanlarla dolu dier gemiler ve botlar vard. Ayn ekilde, iskele taraf da gemiyi seyretmeye gelen kalabalkla doluydu. leden sonra 3.15de, bir iaret sesinden sonra ss Byk Britanya ihtiaml bir ekilde binlerce insanlarn cokulu barlar ve alklaryla suya doru hareket ettirildi. Tren alaynn ald mzik ile top atnn sesi duyuluyordu. Gemi suya doru hareket halindeyken Prens Albert gemide bir arap iesi krarak Byk Britanya dedi. Ancak ie geminin kenarna arpmad. Bunun zerine Prense baka bir ie verildi ve Prens ieyi gemiye frlatt. ie krld ve cam krklar ile arap aada bekleyen insanlarn stne geldi. Geminin denize indirilmesinden sonra Prens Albert arabasna dnd. nsanlar tren istasyonuna gidinceye kadar ona yol boyunca sevgi gsterilerinde bulundular. Hametli Prens Bristol stasyonundan leden sonra 4.17de ayrld ve Londradaki Paddington stasyonuna 6.57de ulat. Prens istasyon yetkililerine kendisine yol boyunca ok iyi baktklar ve 278 Kmlik yolu ksa bir zaman dilimi olan 12 saatte gereklemesini saladklar ve bunun 6 saatini Bristolda geirdikleri iin teekkr etti .

oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi 41

1b. Haberler Sralama Kartlar


Aklamalar kesip kartrdktan sonra rencilerden doru sraya koymalarn isteyiniz. h. leden sonra 3.15de, bir iaret sesinden sonra ss Byk Britanya ihtiaml bir ekilde binlerce insanlarn cokulu barlar ve alklaryla suya doru hareket ettirildi. Tren alaynn ald mzik ile top atnn sesi duyuluyordu. Gemi suya doru hareket halindeyken Prens Albert gemide bir arap iesi krarak Byk Britanya dedi. Ancak ie geminin kenarna arpmad. Bunun zerine Prense baka bir ie verildi ve Prens ieyi gemiye frlatt. ie krld ve cam krklar ile arap aada bekleyen insanlarn stne geldi. a. Hametli Prens, daha sonra Bristola doru yola devam etti ve saat 10nu biraz gee Bristol Tren Terminaline ulat. Prens ve mahiyeti, kendileri iin krmz kumalarla kaplanm Terminal platformunda yerlerini aldlar. Platformda toplanan insanlar yksek sesle prense tezahratta bulundular ve tren ekibi Tanr Kralieyi Korusunu (ngiltere Milli Mar) ald. Hametli Prens zerinde Garter Kurdelesi olan sade bir redingot (cppe vari bol elbise- .N) la olduka iyi grnyordu. Prensin bu yolculuktan keyif ald yznden okunuyordu. g. Geminin denize indirilmesinden sonra Prens Albert arabasna dnd. nsanlar tren istasyonuna gidinceye kadar ona yol boyunca sevgi gsterilerinde bulundular. Hametli Prens Bristol stasyonundan leden sonra 4.17de ayrld ve Londradaki Paddington stasyonuna 6.57de ulat. Prens istasyon yetkililerine kendisine yol boyunca ok iyi baktklar ve 278 Kmlik yolu ksa bir zaman dilimi olan 12 saatte gereklemesini saladklar ve bunun 6 saatini Bristolda geirdikleri iin teekkr etti e. Hametli Prensimiz ve mahiyeti Londradaki Byk Bat Tren Terminaline saat 7den biraz nce terif ettiler. Prense hametli Saxe-Coburg Prensi ve dier Lordlar elik etti. Tren ayn zamandabuharl gemilere uygulanabilen pervaneyi icat eden Bay Smithi de getirdi. Bay Brunel mhendis olarak grev yapt. f. Erken bir saat olmasna ramen tm Bristol uyank ve canlyd. Caddeler tatil elbiselerini giymi insanlarla doluydu; sabah saatlerinde evre yerlerden ve krsaldan birok insan gelmiti. Bristol genellikle irkin bir ehir olarak dnlmesine ramen o gn olduka gzeldi. Prensin tren terminalinden iskeleye kadar olan gzergh boyunca tm evlerin pencerelerini insanlar doldurmutu, kilise kulelerinden ve evlerin atlar arasna ekimi hatlardan bayraklar dalgalanyordu. Caddeler ieklerden yaplm zafer revaklar (yay eklinde arklar, .N) ile donatlmt.

d. Yemekten sonra Prens Albert nemli misafirlerle birlikte ss Byk Britanyann denize indiriliini seyretmeye gitti. Gemi birok lkenin bayraklar ile sslenmiti. ss Byk Britanyann etrafnda insanlarla dolu dier gemiler ve botlar vard. Ayn ekilde, iskele taraf da gemiyi seyretmeye gelen kalabalkla doluydu.

c. Bristol tren istasyonunda belediye bakan Hametli Prensi karlad ve Prens teekkrlerini sundu. Prens kraliyet arabasna bindi ve tren alay oluturuldu. Arabaya askerler elik etti. Prens arabasnda istasyondan iskeleye giderken gzergh boyunca bayraklar ve zafer revaklar ona doru yneltildi. b. Kraliyet grubu gemiyi incelemek iin 2 saat ayrdlar ve sonrasnda nemli insanlarla yemee geildi. Yemek souk etler ile tatl iin dondurma ve meyvelerden oluuyordu. ecek olarak ampanya, arap ve limonata mevcuttu. Yemee yaklak 600 kii katld, bu arada bir mzik grubu fevkalade gzel arklar ald.

42 oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi

1c. Ksa Haberler Sralama Kartlar


Aklamalar kesip kartrdktan sonra rencilerden doru sraya koymalarn isteyiniz. h. leden sonra 3.15te ss Byk Britanya yzlerce kiinin tezahratlar arasnda zarafetle suya indi. Orkestrann ald mzik ve top atlar duyulmaktayd. Prince Albert gemiye bir ie arab frlatmak suretiyle ieyi krd ve onu ss Byk Britanya olarak isimlendirdi. d. Yemekten sonra Prens Albert nemli misafirlerle ss Byk Britanyann suya indiriliini izlemeye gitti. Gemi pek ok lkenin bayraklaryla sslenmiti. ss Byk Britanyann evresinde dier gemiler ve botlar insanlarla dolmu bir biimde bulunmaktayd. Liman taraflarnda bir araya gelmi pek ok seyirci bulunmaktayd. c. Bristol istasyonunda Belediye Bakan ekselanslarn karlad. Prens, askerler tarafndan refakat edilen kraliyet aracna bindi. e. Majesteleri Londra Tren istasyonuna saat 7:00den biraz nce vard. Prense Saxe-Coburgun prensi, dier lordlar ve mucitler Bay Smith ile Bay Bruner elik etmekteydi. Prens 278 km lik yolu 6 saatte kat etmesini salayarak ve Bristolde 6 saat geirebilmesini imkn tandklar iin demiryolu personeline teekkr etti. g. Trenden sonra Prens Albert demiryolu istasyonuna dnd. Bristol istasyonunu 16:17 de terk etti ve Londraya 6:57de vard. a. Majesteleri Bristole 10:00dan sonra vardlar. stasyondaki insanlar onu tezahratlarla karladlar ve orkestra Tanr Kralieyi Korusunu (ngiliz Milli Mar) ald.

b. Kraliyet grubu gemiyi incelemek iin 2 saat harcad ardndan 600 kadar nemli kiiyle birlikte yemee gitti. Yemekte sebzeler ve souk et vard. Tatl olarak ise meyveli dondurma vard. ecek olarak ampanya, arap ve limonata vard. Orkestra ahane bir mzik ald.

f. Yemekten nce Bristolde sokaklar tatil giysilerini giymi insanlarla dolmutu. Krsal alanlardan gelmi ok sayda kii vard. Kilise kulelerinde ve binalarn arasna ekilen hatlarda aslm ok sayda bayrak vard.

oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi 43

2. zel Gn
Bu zaman izelgesini Prens Albertin geirdii gn not almak iin kullanabilirsiniz. Gnn baz saatlerinde neler yapm olabileceini ortaya karmak iin hayal gcnz kullanmanz gerekebilir. Sizce ne olmu olabilir?

Zaman 6.00 7.00 8.00 9.00 10.00 11.00 12.00 13.00 14.00 15.00 16.00 17.00 18.00 19.00 20.00

Prens Albert'in Etkinlikleri

44 oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi

3. Treni izlemek
Eer kalabalktaki birisi olsaydnz Ne grrdnz? Ne duyardnz?

Hangi kokuyu alrdnz?

Burada olmak nasl bir duygu?

oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi 45

4. Trende
Treni izleyen kalabalktaki birisi olduunuzu hayal ediniz.

1. Kimsiniz? 2. Adnz ne? 3. Ka yandasnz? 4. Ailenizde kimler var? 5. Mesleiniz ne? 6. Neden trene geldiniz? 7. Ne grdnz, duydunuz ve kokladnz? 8. Trene gelmeden nce ne yaptnz? 9. Trenden sonra ne yapacaksnz? 10. Tren hakknda ne dnyorsunuz?

Blm 6

Bristol Otobs Boykotu


Dr. Penelope HARNETT

Anahtar Soru nsanlar rk ayrmna kar 1960larda nasl kampanya yaptlar?

Hedeflenen renme ktlar Tm renciler Bristol boykotuna yol aan olaylarn srasn anlayarak grlerini ifade edeceklerdir. Birok renci farkl protesto biimleri hakknda grlerini ifade edeceklerdir. Baz renciler bu olaylar kresel tarih ve insan haklar balamnda daha geni bir ereve iinde ele alabileceklerdir. Kazanmlar: Olaylar kronolojik olarak sralayarak Bristol Boykotunun hikyesini renmek; adaletsizlie kar insanlarn neden ve nasl harekete getiini anlamak.

Dersin Amac: Irkla kar bir kiinin mcadelesini renmek ve farkl protesto biimleri hakknda dnmek.

Derse hazrlk Birinci alma yaprandaki ifadeleri kesiniz ve ayn srada olmalarn engellemek iin kartrnz. kinci alma yaprann fotokopilerini ekiniz. nerilen web sayfalarndan olay daha detayl bir ekilde aratrnz. Bristolun yerini gsteren bir Avrupa ve ngiltere haritas bulunuz. Balang: rencilere yaadklar evrede ne tr iler yapldn sorunuz. Verilen cevaplar tahtada snflandrarak listeleyiniz. rencilere daha sonra o evrede yaayan herhangi birisinin tahtada listelenen ilere bavurup vuramayacan sorunuz. Belli iler sadece belli kiilerce mi yaplabilir? nsanlar belli ilere bavurmaktan alkoyan eyler olabilir mi? rencilerin dncelerini ya, sahip olunan diplomalar, cinsiyet, deneyim, rk vb. unsurlarla ilikilendirmelerini salaynz. rencilere bu derste Bristol Omnibus irketine ait bir toplu tam otobsnde almak isteyen bir gen adama ne olduunu reneceklerini syleyiniz. Bristol ngilterenin gney batsnda yer alan bir ehirdir ve bu ehrin yerini gstermek iin bir haritann olmas yararl olacaktr. Tartma hakknda daha fazla bilgi aadaki web sayfalarndan bulunabilir: www.englandspastforeveryone.org.uk/counties/Bristol/Projects/EthnicMinorities/ Items/Black_and_white_on_the_buses. www.breazeshare.net/blackbristolianspeoplewhocanmakeadifference/bristolbusboycottresourcessealsobiographiesofpaulstephens www.bbc.co.uk/legacies/work/england.bristol/article_1.shtml

Sre

7 dakika

3 dakika

oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi 47

Ana Etkinlikler 1. rencilere otobs boykotu hikyesini, olay hakknda baz geri plan bilgileri vermek suretiyle tantnz. kinci Dnya Savandan sonra ngiltere gelien ekonomisine destek salamak amacyla iiye ihtiya duymaktayd. Britanyann smrgeleri ile mparatorluun eski lkelerinden zellikle de Karayipler ve Hindistandan insanlar ngiltereye gelmeye ve kamu hizmetlerinde almaya cesaretlendirilmilerdi. Salk ve toplu tam sektr iiye ihtiya duyulan alanlardand. Bu, gerekli nitelie sahip ve toplu tam otobsnde almak isteyen bir adamn hikyesidir. rencilere iki nolu yapraktaki otobs resimlerini gsteriniz. 2. rencilere ikili gruplar halinde almalarn syleyiniz ve gruplara birinci alma yaprandan kestiiniz boykotla ilgili ifadeleri datnz. rencilerden bu ifadeleri doru ekilde sralamalarn isteyiniz. Sralamay tamamladklarnda rencilerden kendi sralamalarn dier bir grubunkiyle karlatrmalarn isteyiniz. Onlara sralamay neden bu ekilde oluturduklarn ve bunu yaparken ne tr ipularndan faydalandklarn sorunuz. Tartmadan sonra tm rencilerin doru sralamay yapmalarn salaynz. 3. Srasyla tm olaylarn zerinden giderek rencilerin hikyeyi tam olarak anladklarndan emin olunuz. Paul Stephenson, Bristol Omnibus irketinin siyah insanlar ie almayacan biliyordu. Ancak o bunun nasl adaletsiz bir durum olduunu herkesin bilmesini istiyordu. Bu nedenle irketi telefonla arayarak i mlakatna girecek Guy Reid Bailey isimli kiinin bir siyah olduunu syledi. 4. kinci alma yaprandaki Bristol boykotu srasnda ekilmi protesto resimlerini rencilere gsteriniz. rencilere eer kendi i mlakatlar iptal edilseydi ne yapacaklarn sorunuz. rencilerden farkl grler toplaynz. Snfta uygun bir yere bir ip ya da benzeri bir eyle iaretleyerek bir izgi oluturunuz. Bu izginin bir ucuna protesto taraf dier ucuna ise protesto yapmayan taraf ibarelerinin yer ald bir etiket yaptrnz. rencilerden teker teker bu izgi stnde kendilerini konumlandrmalarn isteyiniz. Onlardan daha sonra seimlerinin nedenlerini aklamalarn isteyiniz. Bu etkinlik renciler izgi zerinde yrrken birbirlerinin grlerini dinlemelerine imkn salayacaktr. 5. Etkinliin sonunda rencilere Britanyada rk ayrmclnn ancak bu olaydan 5 yl sonra karlan Irk likileri Yasas (1968) ile yasaklandn syleyiniz. Bu yasa insanlara rklarndan dolay ev ve i verilmemesini, kamu hizmetlerinden yararlanamamasn yasaklamtr.
5 Dakika bilgilendirme

12 dakika

5 dakika

12 dakika

3 dakika

Gelitirme Etkinlikleri rencilere adaletsizlie kar bar protestolarn gerekletirildii farkl zamanlarda meydana gelmi olaylar bilip bilmediklerini sorunuz. Bu ayn zamanda modern dnyada bar olmayan protestolarn kabul edilebilir olup olmad hakknda bir tartmaya da nclk edebilir. rencilere 1960larda ABDdeki yurtta haklar hareketi hakknda bilgi verilebilir. Siyah insanlarn Bristol otobslerinde ie alnabileceine dair anlamann yapld gn Martin Luther King nl konumas benim bir ryam var yapmt. Bu konumada rk ve renge dayal bir ayrmn yaplmad bir gelecee ar yapmt. Irk ayrmna kar 1995 ylnda ABDnin Montgomery kentinde gerekletirilen baka bir otobs boykotu hakknda bilgi uradan elde edilebilir: http://www.montgomeryboycott.com/frontpage.htm

48 oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi

Biti: renciler bu derste rendikleri ana noktay snfa geri bildirirler. rencilerden sokaklarda protesto amacyla tamak iin bir slogan oluturmalar istenir.
8 dakika

Bu Ders Nasl Gelitirilebilir? Bu ders rencileri atma ve bunun hangi yollarla zmlenebilecei hususlarnda dnmeye cesaretlendirmek iin bir balang noktas olarak kullanlabilir. Bu, rencilere, ABDdeki yurtta haklar hareketine daha derin bir ekilde bakmaklarn ya da daha yakn zamandaki bir soruna odaklanarak sorun ve zmleriyle ilgili farkl grleri ortaya karmalarn salayarak gerekletirilebilir. Bu ders ayn zamanda insan haklarndan bahsetmek iin bir balang noktas olarak da dnlerek rencilerden, bugnk toplumlarda hangi haklarn nemli olduunu dnmeleri istenebilir.

oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi 49

alma Yapra 1
Aadaki ifadeleri kesip kartrnz. rencilerden ifadeleri doru ekilde sralamalarn isteyiniz.

Bristol Omnibus irketi (BOC) 1963 yl Nisan ay itibari ile toplu tam otobslerinde hibir siyah insan altrmyordu. Guy Reid-Bailey adnda gen bir adam Jamaikadan ngiltereye geldi. Bristolde yaayan bu kii otobslerde ie girmek istedi. Siyah Genlik Dernei alan Paul Stephenson otobslerde alacak insana ihtiya duyulduunu ve Guyn otobste almak iin yeterli nitelie sahip olduunu grd. Paul Stephenson, Guy iin Bristol Omnibus irketinde almak zere irketle bir i mlakat ayarlad.

Bristol Omnibus irketi, Guy i mlakatna almay kabul etti. Mlakat ayarlandktan sonra Paul Stephenson, Bristol Omnibus irketini telefonla arayarak Guyn Afrika-Karayip kkenli birisi olduunu syledi ve onlarn bir siyah insan ie alp almayacaklarn grmek istedi. Bristol Omnibus irketi, Guyn mlakatn iptal etti. Protesto amacyla otobsler boykot edilmeye baland. nsanlar Bristolde ya yaya olarak ya da dier aralar kullanarak seyahat etmeye baladlar. Gazeteler ve televizyon boykotu haber yaptlar

Yerel ve ulusal siyasetiler Guy desteklediler. Ona destek amal sokak yryleri gerekletirildi.

Bristol Omnibus irketi, Guy destekleyen insanlarla ve sendikalarla uzunca bir sre mzakerelerde bulundu.

Bristol Omnibus irketi sonunda Austos 1963de siyah insanlar da ie almaya raz oldu.

Eyll 1963te ilk siyah kii otobslerde ie balad. Bu kiinin ad Raghbir Singh idi.

50 oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi

alma Yapra 2
1960l yllarda Bristol Otobsleri

Bristol Omnibus irketine ynelik protestolar

Blm 7

ngiltere ve Endstri Devrimi


Dr. Ian Phillips* renciler ders kitaplarnda verilen ykl miktardaki bilgiyi ilemekte/renmekte zorluk Bu alma ngilterede Sanayi Devriminin ekerler. Geleneksel olarak ders kitaplarndaki geliimini ele almakta ve zellikle neden-sonu bu metinler bilgiyi kronolojik bir anlat ereilikisine dayal olarak rencilerin kavram- vesinde ve youn olarak verirler. renciler de sal anlamalarn gelitirmeyi amalamaktadr. bu anlat iindeki eitli desenleri ve eilimleri rencilerin tarihsel anlaylarnn bir paras ortaya karmak iin abalamak zorunda kalrolarak onlarn kavramsal anlaylarnn geliti- lar. Bu blmde verilmi olan etkinlik bilgiyi rilmesinin gerekli olduu fikri tarihin bir seri birbirinden ayr kk paralara blmek sure(tarihi) anlatdan te organize bir sorgulama tiyle vermektedir. Kart Snflama ad verilen ve ekli olduu dncesine dayanr. Tarihsel an- rencileri metinle etkin bir ekilde uramalayn temelini eylerin (olaylarn) neden mey- sn salad kantlanm bu retme stratejisi dana geldiini anlamak ve buna dair mantkl ngilterede birok tarih retmeni tarafndan bir aklama getirmek oluturur. Yine bu an- kullanlmaktadr. Kartlardan birini tutmak, ona lay bir konu hakknda ayn fikirde olmamay bakmak ve farkl bir yere yerletirmek gibi bada ierebilir. Tarihiler, tarih lisans rencileri site yaplabilecek eylemler bu metne herhangi ve hatta ilk ve ortaretimdeki renciler ta- bir sayfann ya da paragrafn ortasndaki bir merih derslerinde elikili kantlar inceleyebilirler. tinden ok farkl bir zellik kazandrr. Bu tr bir Bu, rencilerin nemli baka becerileri de ge- etkinlik aktif renme erevesinde ele alnabilir. litirmelerine imkn salayabilir. lk aamada Aktif renme ve retmenin temelinde renrencilerin tutarl bir yaz ile ya da szel bir cileri dnmeye sevk etmek yatar. Burada sunu ile iletiim becerileri gelitirmelerine frsat rencilerden basite sral olaylar hatrlamalarn salar. Daha ileri aamada ise renciler kendi istemek yerine, onlardan bilgi paralar arasnda aklamalarn oluturabilir ve argman gelitir- balantlar kurmalar ve bunun sonunda manme becerilerine sahip olabilirler. tkl aklamalar gelitirmeleri istenmektedir.

n Aklama

Anahtar Soru Sanayi Devriminin nedenleri ve sonular nelerdir?

Hedeflenen renme ktlar Tm renciler Sanayi Devrimine yol aan olaylar dizisini ve bunlarn etkileriyle ilgili sorulacak sorularn cevaplarn metinden bularak cevaplayabilecektir. Birok renci Sanayi Devrimine yol aan olaylar arasndaki ilikileri farkl boyutlaryla neden-sonu ilikisi erevesinde ele alabilecektir. Baz renciler Sanayi Devrimiyle ilgili neden-sonulara bal olarak mantkl aklamalar yaparak kendi argmanlarn oluturabileceklerdir.
*

Dersin Amac: rencilerin Sanayi Devriminin nedenleri ile sonularn farkl boyutlar ve ilikileri gz nne alarak kavramalarn, konuyla ilgili mantkl aklamalar ortaya koymalarn salamak.

Edge Hill niversitesi, Eitim Fakltesi, Liverpool, ngiltere

52 oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi

Kazanmlar: renciler Sanayi Devriminin nasl ve neden meydana geldiini ve sonularnn neler olduunu tartacaklardr. Bu sayede tarihi argmanlarn nasl oluturulduu ve farkl birinci el kaynaklardan kantlarn nasl elde edildiini anlayarak bunlar eldeki vakay aklamak iin kullanabileceklerdir.

Derse Hazrlk Eer renciler iin kullanacaksanz 1 numaral yapra yeteri sayda oaltnz. 2 numaral yapra da her grup iin bir tane ya da ikili gruplar iin bir tane olacak ekilde oaltnz. oaltma ileminden sonra her seti keserek tm metni birbirinden ayr paralar haline getiriniz. Bunlar daha sonraki derslerinizde de kullanmak iin kartlar mukavvann zerine yaptrmay ya da kaplatmay dnebilirsiniz. Balang rencilere kendi yaamlarnn ayrlmaz bir paras haline gelmi ara ve gereleri sorunuz. Bunlarsz hayat nasl olurdu? Onlara bugnk yaam ekillerinin meydana gelmesinde ok nemli bir rol oynam bir gelimenin ileneceini syleyiniz.

Sre

3 dakika

Ana Etkinlikler 1. 1 numaral yaprak 18. ve 19. yzyllarda ngilterede gerekleen Sanayi Devrimiyle ilgili arka plan bilgiler salayan ve basit bir ekilde olaylarn kronolojik srasn veren bilgi yapradr. Bu yaprak size konuyla ilgili bilgi vermesi amacyla hazrlanm olmasna ramen, arzu edildiinde renciler iin de kullanlabilir. Eer rencilerle bu bilgiyi paylamak isterseniz yapran fotokopilerini rencilere datnz. Eer fotokopi imknnz yoksa tm snf tarafndan okunabilecek ekilde yanstlmasn salaynz. Bu tr metinler tarih derslerinde kullanldnda genellikle rencilere metni anlamaya ynelik bir takm sorular sorulur. Bu onlarn metin iinde sorunun cevabn bulma becerilerini gelitirmeye yneliktir. Ancak renciler tm sorular doru olarak cevaplandrm olsalar bile bu onlarn her eyi anlad ve hatta her hangi bir eyi anlad anlamna gelmediine dikkat etmek gerekir. 2. 2 numaral yaprakta Sanayi Devrimiyle ilgili bir takm ifadeler mevcuttur. Bu ifadeler rencileri daha fazla dndrmek amacyla eitli ekillerde kullanlabilir. Bu ifadelerden bazlar, baz dikkate deer gelimelerin neden gerekletiini anlatan sebeplere odaklanmtr. rnein, sanayi mallar retimindeki deiime etki eden faktrler ele alndnda en aikr aklama nfus artna paralel olarak eitli rnlere ynelik talebin de artm olduudur. Bu rencilerden deiime yol aan faktrleri tespit etmelerinin istendii greceli olarak basit bir almadr. Ancak bahsi geen faktrler birbiriyle balantl olmalarndan ve bir icadn ya da gelimenin aslnda birok faktrn sonucu olarak ortaya kt gereinden hareketle etkinlik daha zor bir hale getirilebilir. Bu balamda, baz faktrler belli bir zamanda bir deiimin ortaya kmasnda tetikleyici bir etki oluturmuken dier bazlar deiimi ok daha uzun bir sre sonucunda ve deiime yol aan artlarn olgunlamas asndan etkilemi olabilir.
Okuma ve soru-cevap iin 12 dakika

oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi 53

Bahsi geen faktrlerin deiimi ne oranda etkiledikleri ve bu balamda greceli olarak nemleri hakknda fikir birliine varlmamas da mmkndr. Bu sayede rencilere tarihin neden bazen tartmal bir alan olduu da gsterilmi olur. Bu tr kaynaklara dayanarak ibirlikli alan renciler tarihsel olaylarn nasl ve neden meydana geldikleri ve sonularnn neler olduu hakknda birbirleriyle tartma frsat elde edeceklerdir. Bu sayede renciler tarihi argmanlarn nasl oluturulduu ve farkl birinci el kaynaklardan kantlarn nasl elde edildiini anlayarak bunlar eldeki vakay aklamak iin kullanabileceklerdir. Bir sonraki admda yine rencileri dndrerek ve tarttrarak belli yarglara ulatrmay isteyebilirsiniz. Meydana gelen olaylarn sonular dnldnde onlardan u sorunun cevabn dnmelerini isteyebilirsiniz: Sanayi Devrimi iyi bir gelime miydi? 3. Tm kartlar m yoksa bunlardan setiiniz bazlarn m kullanacanza karar veriniz. 4. rencileri gruplara ayrnz ve gruptaki her rencinin iki ya da kart almasn salaynz. renciler bu kartlardaki bilgilerin Sanayi Devrimine yol aan faktrler asndan ne derecede nemli olduuna karar vereceklerdir. 5. renci sralarnn iki ucuna aadaki ifadelerin yer ald iki kart yerletiriniz. OK NEML --------------------------------------------- NEML DEL 6. renciler ellerindeki kartta yer alan faktrn Sanayi Devrimi iin nemli bir neden olduunu dnyorlarsa, bu kart OK NEML ibaresine yakn bir yere yerletirmeleri gerekmektedir. 7. Kartlarn iki u arasnda nereye konduu onlarn greceli nemlerine iaret etmektedir. 8. Dier grup yeleri de ayn ilemi yaparken baz kartlarn yeri hakknda fikir ayrlklar sz konusu olabilir. 9. Tm kartlar hiza boyunca yerletirildikten sonra rencilerden kartlara yeniden bakarak gerekli grdkleri deiiklikleri yapmalarn isteyiniz. Bu etkinlik srasnda rencilerden kendi dnmelerine odaklanmalarn isteyiniz. Bu sayede renme daha etkin bir ekilde gerekletirilmi olur. Burada renmenin temelini rencilerin kendi aralarnda gerekletirdikleri tartmalar oluturur. Kartlar sadece herhangi bir yere koymak yerine onlardan u aklamalar yapmalar istenmelidir: Bu kart buraya koyuyorum. nk... Bence bu kart Xden daha nemlidir. nk X.... 10. rencilerden gruplarnda Sanayi Devrimini oluturan nemli faktrlerin neler olduunu tartmalarn isteyiniz. Biti: rencilerden Sanayi Devriminin neden meydana geldiine dair ortak bir grup karar oluturmalarn ve bunu tm snfla paylamalarn salaynz. Her gruptan bir veya iki szc kendi grup kararlarn tm snfa aktarabilir.

5 Dakika

Toplam 20 Dakika alma sresi

15 Dakika sunum ve tartma

Bu Ders Nasl Gelitirilebilir? Yukarda aklanan dersin devam olarak Sanayi Devrimine sektrler asndan da baklabilir. 2. yapraktaki snflama kartlar ayn zamanda tarm, tekstil, kmr ve demir sektrleri ile Sanayi Devrimi arasndaki ilikiyi ierecek ekilde 4 farkl gruba ayrlabilir. Snf da bu ekilde en az drt gruba ayrmak suretiyle her bir gruba bir sektrle ilgili kartlar verilebilir. Dolaysyla bir veya bir ka grup Sanayi Devriminde tarmn rolne bakarken, dier gruplar tekstil, kmr ve demirin rolne bakacaklardr. Her gruba kendilerine verilen kartlar nem srasna gre dzenledikten sonra Sanayi Devrimi asndan hangi sektrdeki gelimelerin en nemli olduu sorusu sorulabilir. Gruplardan kendi sektrlerinin nemini savunmalar istenebilir.

54 oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi

1. Sanayi Devrimi

Sanayi devrimi 18. yzylda ngilterede balayan hzl bir deiim sreciydi. Dnemin karakteristik zellikleri nfustaki hzl art ve ekonomik retimdeki gelimeler olarak ortaya kar. lk deiimlerden biri, toprak ilemedeki metotlarn gelimesinin ve arazilerin yeniden organize edilmesinin, daha iyi ve bol rn elde edilmesini salad tarm alannda gereklemitir. Ayn zamanda seici besicilikte gerekleen gelimelerde iftlik hayvanlarnn kalitesini artrmtr. Sonu olarak yiyecek retimi ve fiyatlar artm ve iftilik karl bir hale gelmitir. Birtakm varlkl toprak sahipleri ayrca Bat Hindistandaki kolonilerde ounlukla eker ticaretinden olmak zere byk bir servet kazanmlardr. Bu para sk sk yeni iftilik metotlarn finanse etmitir, bazlar da bu parayla yeni sanayi kollarna yatrm yapmlardr. Demircilik endstrisi 18. yzyln balarnda deiime urayan ilk sektrlerden birisidir. Abraham Darby kmr demiri eritmekte kullanlabilen kok kmrne dntrmeyi kefetmitir. Bu teknolojik gelime daha fazla demirin retilebilmesine imkan salam ve bu sayede demir yaygn bir imar malzemesine dnmtr. Ayn zamanda zellikle James Wattn almalaryla mhendislik alanndaki gelimeler ilk balarda ounlukla kmr madenlerindeki suyu pompalamak iin kullanlan verimli buhar motorlarnn retilmesini salamtr. Daha sonralar Watt makinelere g salamak zere buharl motorlar retmitir. 18. yzyl boyunca tekstil rnlerine ynelik artan bir talep ortaya kmtr. ou kyafetler ynden retilirken modada meydana gelen deiiklikler pamuklu kyafetlere olan talebi arttrmtr. Tekstil retimindeki ilk nemli gelime 1730larda mekikli dokuma tezgahnn William Kay tarafndan icat edilmesiyle gereklemitir. Kayn mekikli dokuma tezgah bir dokumacnn retebilecei giysi miktarn artrmasna ramen bu durum iplik skntnn ortaya kmasna sebebiyet vermitir. Lancashiredaki mucitler retilen iplik miktarnn artmasn salayacak olan bir dizi makine gelitirmilerdir. Bunlarn arasnda en baarl olan Richard Arkwrightn su gcyle alan iplik eirme makinesidir. Baarl bir i adam olan Arkwright bu buluunu patentlemitir. Bu alet kalifiye olmayan iiler tarafndan bile iletilebilen ve fabrikalarda kullanlmak zere tasarlanm ilk eirme makinesi olmutur. 1820lerde pamuk tekstil endstrisi tamamyla makinelemitir ve retimin byk ksm Manchester, Bolton ve Oldham gibi byk ehir ve kasabalarda bulunan buharl motorlarla alan imalathanelerde gereklemitir. ngilteredeki bu endstriyel geliim ounlukla Gney Galler, ngilterenin Orta ve Kuzey ksmlar, Yorkshire ve Newcastle kentleri ile skoyann kuzeydou ve orta kesimlerinde gereklemitir. Bu yerlerin hepsinin sahip olduu ortak bir zellik hepsinde kmr ve demirin bulunmasyd. Bu yerlerde gelimi olan dier kilit endstriler ise, gemicilik, tekstil (yn ve pamuk) ve mhendislikti. Ulamda meydana gelen gelimelerde endstri devriminin nemli bir unsuruydu. 18. yzylda ve 19. yzyln balarnda ngiltere boyunca kanal alar yayld, fakat 1830'lardan sonra kanal ulam daha verimli olan demiryolu sistemiyle deitirilmeye baland. 1860larda tm byk ehirler ve kasabalar demiryollaryla birbirine balanmt. Bu sadece ham madde ve rnlerin deil tarm rnlerinin de kasabalara kolaylkla gelmesini salad ve bu da ucuz ve daha kaliteli yiyecein temin edilebilmesine imkan verdi.

oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi 55

2. Snflama Kartlar
18. yzylda nfus belirgin bir biimde artmaya balad iftilik daha bilimsel yaplmaya baland: seici besicilik hayvan kalitesini artrd. Hayvanlar irileerek daha fazla et salamaya balad. Toprak sahipleri topraklar itle evirilerse kiralar arttrabileceklerini fark ettiler. Tarm alanlarnn byk kesimi itle evrildi. Arazi daha verimli hale geldi ve buday, arpa ile yulaf retimi dikkate deer biimde artt. Daha fazla toprak itlerle evrildike iftilik daha verimli hale geldi fakat daha az iiye ihtiya duyulmaya baland. iftlik iilerinin byk bir ksm kyden ehirlere g etti. mparatorlukla ticaret, ngiliz damak tadnn deimesine neden oldu; insanlar ay ekerle imeye baladlar. Arkwrightn su gcyle alan eirme makinas fabrikalarda pamuk ipliinin erilmesini salayarak kitlesel imalat mmkn kld. lk sanayicilerin karlatklar problemlerden birisi uzak krsal alanlardaki igc yetersizliiydi

Kirac iftiler artan yiyecek fiyatlarndan yksek karlar elde etmeye baladlar ve kazanlarn araziyi gelitirmek iin yeniden yatrma ynlendirdiler. Nfus arttka giyecee olan talep artt.

Bat Hindistandaki smrgelerden gelen para lks mallar almakta kullanld. Daha fazla pamuklu giysi retilmesini mmkn klan bir seri icat yapld. lk fabrikalar genellikle hzl akan nehirlerin civarna ve gvenilir su kaynaklarnn bulunduu yerlere ina edildi.

Modann deimesi pamuklu giysilere olan talebi arttrd.

Mhendisler su deirmenlerinin tasarmlarn ve verimliliklerini gelitirmek iin dkme demir gibi yeni materyaller kullanarak daha byk fabrikalarn yaplabilmesini mmkn kldlar. Arkwrightn eirme makinas gibi makineler yetenekli iilere ihtiya duymadan altrlabilmekteydiler.

Abraham Darby demiri mangal kmr yerine normal kmrle eritmenin yolunu buldu ve bu daha byk maden eritme ocaklarnn kurulabilmesini salad Yeraltnn derinliklerindeki kmr buradaki suyu pompalayan ve dipteki kmr yukar tamaya imkan veren etkin buharl motorlarn icadyla kartlabildi. ngilterenin kuzeyindeki Liverpool ve Manchester ve ortalarndaki Birmingham gibi ehirler olduka hzl bir biimde geliti.

Ucuz demir nemli bir inaat malzemesi haline geldi. Demir kiriler ok blmeli fabrikalarn ina edilmesini salad. Dkme demir kpr yapmnda kullanld. Fabrikalara g salayan buharl motorlarn yaygnlamas ve demir endstrisinin bymesi sebebiyle kmr retimi de bunlara paralel olarak artt. Sanayi devrimi sresince ngilterenin nfusu yaklak olarak 1750deki 6 milyondan 1800de 10 milyona ulat. 1841 de 18.5 milyon olan bu say 1900lere gelindiinde 30 milyona ulamt.

James Watt gibi mhendisler buharl motorlarn tasarmn ve verimini gelitirdiler. Bu motorlar makinelere g salamada ve madenlerden su pompalama da kullanldlar. Kanal ann genilemesi kmr gibi ar hammaddelerin byk miktarlarda endstri kasabalarna ucuz bir ekilde tanabilmesini mmkn hale getirdi.

56 oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi

3. Endstri Devriminden nce ve Sonra ngilterenin Haritalar


Bu haritalarn amac deiimlerin nerede gerekletiini ve 200 yl iinde Sanayi Devrimi erevesinde geekleen deiimlerin doasn ortaya koymaktr. Eer bu haritalar kullanyorsanz rencilerinizden ngiliz Premier liginde oynayan takmlarn isimlerini bulmalarn istemek gzel bir uygulama olabilir. ngilterenin kuzeybats: ngilterenin kuzeydousu: Orta ksmlar: Londra. Dier alanlar: Manchester United, Manchester City, Liverpool, Everton, Bolton, Blackburn, Wigan. Newcastle, Sunderland, Middlesborough, Stoke City, Aston Villa, West Bromwich Albion Chelsea, Arsenal, West Ham, Fulham, Tottenham Hull, Portsmouth

Bu haritalarn renkli versiyonlar kitabn sonunda Ek-2 ve Ek-3'de verilmitir.

oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi 57

Blm 8

Osmanl Devleti: Osman Gazi Dnemi Siyasi Olaylar


Dr. Mustafa ZTRK* ve Dr. Cevdet KIRPIK**
Anahtar Soru Osmanl Devleti 12991326 dneminde nasl geniledi? Dersin Amac: Osmanl Devletinin genileme alanlarn Bilgi letiim Teknolojilerini kullanmak suretiyle deiim ve sreklilik balamnda ele almak.

ngrlen renme ktlar: Tm renciler Osmanl Devletinin ilk padiah dnemindeki fetih alanlar hakknda bilgi sahibi olacaklardr. Birok renci fethedilen yerlerin fetih sebeplerini reneceklerdir. Baz renciler Osmanl Devletinin kurulduu ve yayld blgenin fizik, ekonomik ve siyasal artlarnn fetihler zerindeki etkisini reneceklerdir. Kazanmlar: Osmanl Devletinin ilk padiah dnemindeki fetihlerin sebepleri, fethedilen blgelerin zellikleri, fetihlerin hz, evre lkelerle olan ilikiler ve fetih ilkelerini bilgisayar kullanmak suretiyle kavrayacaklardr. Ders Hazrl: renci says kadar internet balantl olan bilgisayar laboratuar hazrlaynz eer yeteri kadar bilgisayar yoksa her bir bilgisayar iki renci kullanabilir). Eklerde verilmi olan slaytlar ieren bir sunu dosyas hazrlaynz. Bu sunu iin Microsoft Office Powerpoint veya OpenOffice Impress yazlmlarn kullanabilirsiniz. Hazrladnz sunuyu her bir bilgisayara a zerinden gnderiniz ya da ders ncesinde bilgisayarlara ykleyiniz. Balang: rencilere zengin olmak isteyip istemediklerini ve sebeplerini sorunuz. Rahat yaama, nl olma, topluma faydal olma v.b amalardan hangisinin kendileri iin daha nemli olduunu karlatrmalarn isteyiniz. Daha ok servete sahip olmak iin bireysel olarak neler yaptklarn ve neler yaplmas gerektiini, bireysel baarlarn toplumun dier yelerini nasl etkilediini sorunuz. Ana Etkinlikler 1. Bu derste renciler, sizin nceden hazrlam olduunuz sunum ablonunu kullanarak oradaki ynlendirmeler paralelinde konuyla ilgili bir sunum dosyas hazrlayacaklardr. 2. Osman Bey Dnemi adl ikinci slaydn sol tarafna internetten Osman Beyin resmini bularak yaptrmalarn isteyiniz. Sa tarafa ise tahta gei yl ile ka yl hkmdarlk yaptn yazmalarn isteyiniz. Bu bilgilere internet zerinden ulaabilirler. nerilen baz web siteleri: http://www.osmanli.org.tr/yazi-5-210.html http://www.ttk.org.tr/index.php?Page=Sayfa&No=116
* **

Sre

10 dakika

5 dakika

Erciyes niversitesi, Eitim Fakltesi, Kayseri, Trkiye Erciyes niversitesi, Eitim Fakltesi, Kayseri, Trkiye

oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi 59

3. nc slayda Osman Bey zamannda fethedilen yerleri internetten bularak yazmalarn isteyiniz. 4. Sonra drdnc slayttaki harita zerinde Osman Bey zamannda fethedilen yerleri yeil renge boyamalarn isteyiniz. Bu harita Ek-4'te sunulmutur. Bu haritay taramak suretiyle ablona yerletiriniz. 5. Beinci slayttaki harita zerinde komu devlet/beylikleri dikkate alarak devletin Osman Bey zamanndaki snrlarn izdiriniz ya da internetten ilgili blgenin haritasn bulunuz. 6. Snrlar doru izip izmediklerini grmelerini temin iin Ek-5de verilen Osman Bey Zamannda Osmanl Snrlar adl haritay slayttan projeksiyon cihaz ile yanstnz. Farkllklar gidererek doru snrlar izmelerini isteyiniz. 7. Yedinci slayttaki Osman Gazinin Olu Orhan Gaziye Nasihatn dikkatle okumalarn syleyiniz. 8. Sekizinci slaytta Sizce Osman Beyin bu nasihatlerinden hangileri gnmz iin de geerlidir? sorusunun cevabn yazmalarn isteyiniz. Sonra ikili gruplar oluturarak bir birlerinin yazdklarn okumalarn isteyiniz. renciler bu sayede tarihsel olaylarn gnmzle ilikisini kurabileceklerdir. 9. Dokuzuncu slaytta nasihatin yer ald eserin 15. yzyln ikinci yarsnda yazld dikkate alnrsa Trkenin o gnden bugne nasl deitiini ve deiimin sebeplerini yazmalarn isteyiniz. Sonra ikili gruplar oluturarak birbirlerinin yazdklarn okumalarn isteyiniz. Bu sayede zaman iinde deiim ve sreklilik konular ele alnm olacaktr. 10. Onuncu slayda yazlmak zere Osman Beyin baarsnn srlarnn neler olabileceini sorunuz.

10 dakika 5 dakika

5 dakika

5 dakika

5 dakika 10 dakika

10 dakika

5 dakika

Biti: On birinci slaytta Siz babakan/cumhurbakan olsaydnz sizden sonraki babakana/ cumhurbakanna nasihatiniz neler olurdu? sorusuna cevap vermelerini isteyin ve ikili gruplar oluturarak bir birlerinin yazdklarn okumalarn isteyiniz. O gnn artlaryla gnmz artlar ayn m? Neler deimi, neler ayn kalm? Bu dersi bilgisayarla ilemek sizin iin daha m kolay ya da elenceliydi? En sonunda rencilerin yaptklar almalar ieren Powerpoint dosyasna kendi isimlerini vererek sizin elektronik posta adresinize gndermelerini isteyiniz. Her birini inceleyip dnt vererek elektronik posta adreslerine postalaynz.
10 dakika

Bu Ders Nasl Gelitirilebilir? Kuruluundan yaklak iki yzyl kadar sonra ktaya yaylarak byk bir imparatorluk olan Osmanl Devletinin ilk padiah dnemindeki kurulu felsefesi, ynetim anlay, fetih politikas ve fetih yn hakknda bilgi sahibi olmak nemlidir. Devletin baarl geliimi sonraki politikalar deiim ve sreklilik asndan ele alnabilir. Bu balamda Osmanl Tarihi Kurulu-Genileme ve Duraklama dnemlerini kapsayacak ekilde bu etkinlik devam ettirilebilir.

60 oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi

Sunum Slaytlar:

2 Osman Bey Dnemi

Osmanl Devleti: Osman Gazi Dnemi Siyasi Olaylar (1299-1326)


renci smi: No:

Osman Bey'in resmi (nternet'ten bulunarak buraya yaptrlacak)

Ka ylnda tahta geti?

Ka yl hkmdarlk yapt?

3
Osman Bey'in fethettii yerleri sralaynz (nternetten yalarlanarak)

4
Osman Bey dneminde fethedilen yerleri yeil renge boyaynz.

oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi 61

5
Osman Bey dneminde Osmanl Beylii'nin komularn harita zerinde iaretleyerek tahmini snrlar iziniz.

Osman Gazi'nin oluna yapt nasihat dikkatle okuyunuz.

7
Osman Gazi'nin Olu Orhan Gazi'ye Nasihati
Ve dahi bir nasihatnn budur ki bir kimesne (kimse) sana Hak teal buyurmadu szleri irab itse (st kapal bir ekilde sylese), sen kabul itmiyesin. Tanr buyruundan gayri i ilemiyesin. Bilmediini ulema-i eriattan (slam limlerinden) sorub istifsar idesin. Tahkik (bir iin i yzn) bilmeyince, bir ie mbair (mjdeci) olmyasn. Ve dahi sana mut olanlar (itaat edenleri) ho tutasn. Ve dahi nkerne (askerlerine) inam ihsan (iyilik etmeyi) eksk itmeyesin ki, el-insan bid-l ihsandr (insan iyiliin kuludur). Mehmet Neri, Kitb- Cihan-Nm, cilt: 1, s. 147.

8
Sizce Osman Bey'in bu nasihatlarndan hangileri gnmz iin de geerlidir?

62 oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi

9
Nasihatin yer ald eserin 15. yzyln ikinci yarsnda yazld dikkate alnrsa Trkenin o gnden bu gne nasl deitiini ve deiimin sebeplerini yaznz.

10
Osman Bey'in baarsnn srlar nelerdi?

11
Siz babakan/cumhurbakan olsaydnz sizden sonraki babakana/cumhurbakanna nasihatiniz neler olurdu?

Blm 9

Osmanl Devleti Nasl Byd?


Dr. Cevdet KIRPIK

?
Anahtar Soru Osmanl Devleti neden baarl ve kalc oldu?

Dersin Amac: Bir devletin bymesine etki eden faktrleri analiz ederek karmlarda bulunmak.

Hedeflenen renme ktlar Btn renciler Osmanlnn bymesine ve baarsna yol aan etkenler hakknda bilgi sahibi olacaklardr. Birok renci takip edilen fetih politikasnn ok kltrl bir toplumun inasna olan katksn deerlendirebilecektir. Baz renciler dier beyliklerle kyaslama yaparak Osmanl Beyliinin baarsn salayan politikalar deerlendireceklerdir. Baz stn yetenekli renciler bir devletin, bir irketin, bir organizasyonun, bir kurumun baarl ve uzun mrl olmas iin ne tr politikalar takip edileceine dair karmlarda bulunacaklardr.

Kazanmlar: renciler, Osmanl Devletinin bymesinin sebeplerini sralayarak dier baarl devletlerin takip ettii politikalarla kyaslama yaparlar.

Ders Hazrl: 1. alma yaprandaki (Ek-1) ifadeleri keserek rast gele kartrnz. 2. Osmanl Beyliinin kurulduu yerle ilgili haritalar renci says kadar oaltnz ya da varsa projektrle yanstnz. Balang rencilere evrelerindeki baarl insanlarn zellikleri ve bu baarya ulamada takip ettikleri yollarn neler olduuna dair sorular sorunuz. Yine onlara insanlarla iyi geinmenin, onlarn gnllerini kazanmann yollarnn neler olduunu sorunuz. Cevaplar olabildiince ksa srede tahtada listeleyiniz. Yaanlan yerin, corafyann, kentin, kyn/mahallenin insanlara ne tr avantaj ya da dezavantaj saladn sorunuz. rencilere Osmanl Beyliinin kurulduktan bir sre sonra komu beyliklerle kyaslandnda nasl hzla yayldn fizik ve siyas harita zerinde gstererek izah ediniz. rnein Ankara Savana kadar olan Osmanl yaylmasn yani fetih alanlarn harita zerinden gsteriniz.

Sre

10 Dakika

64 oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi

Ana Etkinlikler 1. rencilerden fizik harita zerinde Osmanlnn ilk yerleim yerlerini gstermelerini ve devletin takip ettii fetih politikasnda fiziki corafyann etkisinin neler olabileceini sorunuz. Burada Ek-7'de verilen fiziki haritasn kullanmak suretiyle Osmanl Beylii'nin neden douya deil de Marmara blgesine doru ilerlediini gsterebilirsiniz. Marmara blgesi yer ekilleri ve iklim asndan yaamaya daha elverili bir blgedir. 2. rencileri drtl gruplara ayrarak, alma yaprandaki Osmanl yaylmasyla ilgili kestiiniz kartlar her bir gruba datnz. (24 kart gruplara eit sayda datnz). Kartlar nem srasna gre dizmelerini syleyiniz. almalar srasnda baz sorular gelebileceinden aralarda dolaarak sorular cevaplandrnz. Grup szcsne nasl bir sralama yaptklarn sorarak en baa hangi kart, neden koyduklarn sorunuz. 3. Sonra ellerindeki kartlar gelimenin siyasal, ekonomik ve dini sebeplerine gre yeniden tasnif etmelerini isteyiniz. Gruplara bu sebeplerden hangisinin daha nemli olduunu semelerini syleyiniz. Grup kararn savunmak zere ncekinden farkl bir grup szcs seilmesini isteyiniz. Szcler grup kararn aklasnlar. 4. rencilere baarl ve kalc olmu baka devletler bilip bilmediklerini sorunuz. O devletlerle Osmanl Devletinin benzer ve farkl ynlerini tartmalarn isteyiniz. Eksik kaldn dndnz noktalar izah ediniz.
15 Dakika 5 Dakika

15 Dakika

10 Dakika

Biti: rencilere derste rendikleri ana noktann ne olduunu sorunuz. Gnmz yneticilerine rnein cumhurbakanna devletin daha da glendirilmesi konusunda dncelerini ieren en az yz kelimeden oluan bir mektup yazmalarn isteyiniz.
15 dakika

Bu Ders Nasl Gelitirilebilir? rencilerin Osmanl baarsndan yola karak toplumumuzun yaad sorunlara ne tr zmler retilebilecei konusunda dnmeleri istenebilir. Baarl bir ynetimin neler olabilecei konusuna deinilerek farkllklara sayg ve bir arada yaama kltrnn bu baarya etkileri zerinde tartlmas salanabilir.

oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi 65

Ek-1
Osmanl Devletinin Baarl ve Kalc Olmasnn Nedenleri

Osmanl Beyliinin kurulduu yerin iki kta arasnda bir gei blgesi hviyetinde olmas nedeniyle jeopolitik adan nem arz etmesi. Kurulduu ve gelitii blgenin verimli tarm alanlarna sahip oluu, ipek ticareti ve boazlara yakn olmas gibi nedenlerle yksek bir ekonomik ve ticari potansiyele sahip olmas. Kurulutan itibaren fetih blgelerinin idaresinin, merkezle sk bir ba kurulmas amacyla gl valilere deil, ehzadelere verilerek hkimiyetin blnmemesi ilkesine sadk kalnmas. Gaza ve cihat anlayyla hareket edilmesinden dolay Osmanl snrlar dndaki Anadolu Beyliklerinden fetih hareketleri iin gerekli kuvvetlerin kolayca salanmas. Fethedilen blgelerde kalcl salamak iin Anadoludan Trk yerleimciler getirilerek baarl bir iskn siyaseti uygulanmas. Gelime dneminde devlet ynetiminin merkez ve tara tekilatlar ile asker idarenin kilit noktalarnda Trklerin yer almas. Osmanllarn, Anadoludaki Trk Beylikleri arasnda srmekte olan karde kavgasna katlmayarak Hristiyanlara kar gaza ve cihat duygusu ile mcadele etmeleri sonucu yakn evredeki Mslman halkn gnln kazanmalar. Bizansn eski gcnden uzak olmas ve Bizans tekfurlarnn halka siyasi ve ekonomik bakmdan bask uygulamas. Balkanlarda feodal yapnn hkim olmas nedeniyle halkn zellikle ekonomik ve sosyal bakmdan derebeyiler tarafndan bask altnda tutulup smrlmesi. Kurulu devri hkmdarlarnn, yetitirilme tarz ve ahlak bakmndan stn zelliklere ve st dzey ynetim ve asker strateji bilgisine sahip olmalar. Fethedilen yerlerdeki insanlarn inanlarna, dillerine, gelenek ve greneklerine karlmayarak insanlarn bunlar zgrce yaamalarna imkn tannmas ve hogr siyasetinin takip edilmesi. Fethedilen yerlerde yaayan Gayrimslimlerden, eski ynetimlerin aldndan daha az verginin alnarak onlarn refah dzeylerinin ykselmesine katk salanmas; derebeylerin halka ykledii angaryalarn kaldrlmas.

66 oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi

Abdaln- Rum, Bacyn- Rum ve Ahilik gibi tekilatlarn da etkisiyle toplumsal dayanma ve yardmlamann st dzeyde olmas. Fethedilen yerlere kpr, eme, kervansaray, cami, medrese, hamam, hastane gibi sosyal, kltrel, eitim ve ticar amalara ynelik messeselerin kurulmas ve imar faaliyetlerine nem verilmesi. Daha nce Seluklular dneminde slam dnyasna ynelik olarak dzenlenen Hal seferlerinin intikamnn alnmak istenmesi.

Fethedilen ya da fethedilmesi planlanan yerlerde verimli ovalarn ve zengin maden yataklarnn bulunmas.

Osmanl Beyliinin kurulduu blgenin civarnda ok gl devletlerin olmamas.

Kkenleri 4. yya kadar uzanan Ortodoks ve Katolik kiliseleri arasndaki atma ve bu atmann Avrupa siyasetine yansmas.

Venedik ve Cenevizin ticar kayglardan dolay Osmanl Devleti ile iyi geinme siyaseti gtmeleri.

Bizansn, Osmanly blmek ve paralamak iin tahta geme arzusundaki ehzadeleri yanna alarak Osmanldaki hanedan mcadelelerini kkrtmas. Avrupann en gl devletlerinden Srbistann, nl hkmdar Stefan Duannn lmesi (14. yzyln ortalarnda) sonucu devletin giderek g kaybna uramas.

Btn dnyaya adalet gtrme ve slam yayma dncesi olan Nizam- lemin hkim klnma istei.

ngiltere ve Fransa arasnda devam eden yzyl savalar ve Avrupadaki feodalite dzeninden dolay Avrupann siyas birlikten yoksun olmas. Hal seferleri sonrasnda istenen baarnn elde edilmemesinden dolay papaln ve genel anlamda da din adamlarnn siyasal ve toplumsal hayatta itibar kaybetmeleri.

Blm 10

Osmanlnn Miras: Farkl Ama Bir Arada Yaamak


Dr. Cevdet KIRPIK

Anahtar Soru Osmanl Devletinde farkl topluluklar bir arada tutan etkenler nelerdi?

Hedeflenen renme ktlar Btn renciler Osmanl Devletinin farkl yapdaki insanlar ynetme tarzn reneceklerdir. Birok renci baka imparatorluk ya da devletlerle kyaslayarak benzerlik ve farkllklar hakknda bilgi ve fikir sahibi olacaklardr. Baz renciler gnmz dnyasnda farkllklarn bir arada yaayabileceine dair karmlarda bulunacaklardr.

Dersin Amac: Farkl din, dil, mezhep ve etnik yapdaki insanlarn bir arada yaamalarn salayan uygulamalar hakknda fikir sahibi olmak.

Kazanmlar: Osmanl Devletinin ynetim anlayn kavrayarak, farkl ama bir arada yaamann salanmasna yardm eden etkenler, kurallar ve ho grl bir ynetim anlaynn nemini bilirler.

Ders Hazrl: Her bir renciye bir tane decek ekilde birinci alma yapran oaltnz. Yine 1 numaral alma yapra ve 2 numaral alma yapran renci says kadar oaltnz. Osmanl Devletinin XVI. yzyldaki snrlarn gsteren haritay rencilere datnz. Yaklak 5x5 cm boyutlarnda renci says kadar beyaz kt hazrlaynz. Her drt kiiye bir adet decek kadar A3 kd temin ediniz. Grup says kadar farkl renklerden oluan karton ve bu kartonlar asmak iin raptiye veya yaptrc temin ediniz. Balang rencilere evrelerinde din, dil, mezhep, kken, renk bakmndan ya da baka ekilde farkl grdkleri insanlarn olup olmadn sorunuz. Dierlerinin kendilerinden ne ekilde farkl olduklarn sorarak, isim zikretmeksizin bu farkllklar sralamalarn isteyiniz. Ana Etkinlikler 1. Farkl kltre, dine ve etnik yapya sahip insanlar bir arada tutan en nemli etken nedir? konulu beyin frtnasn ynetiniz. Daha nce hazrladnz bo beyaz ktlar datarak beyin frtnas konusunu buraya yazmalarn, ardndan en nemli etkeni, maksatlarn ifade edecek ekilde (mmkn olduunca ksa ekilde) yazmalarn isteyiniz. Ktlar toplayarak her bir yazlan fikri ksaca tahtaya yaznz. Sonra yazlanlardan en nemlisinin hangisi olduunu teker teker oylayarak ilk be etkeni karnz. 2. Birinci alma yapran datarak Osmanl Devletinde farkllklar bir arada tutma abalarn ve buna dair kurallarn okunmasn salaynz.

Sre

5 Dakika

15 Dakika

5 Dakika

68 oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi

3. rencilerin nce bireysel, sonra ikili, daha sonra da drtl gruplara ayrlarak metne gre Osmanlda farkllklar bir arada tutan be etkenin neler olduunu sralamalarn isteyiniz. 4. Ardndan beyin frtnasndan kan sonularla metinden kardklar sonular karlatrmalarn isteyiniz. 5. 2 numaral alma yapran yani yaplandrlm zihin haritasn datarak bo kalan yerleri kendilerinin doldurmasn isteyiniz. Bu etkinlii nce bireysel sonra da gruplar halinde yaptrnz. 6. A3 ktlarn drder kiiden oluan gruplara datnz. rencilere XIX. yzyln ortalarna doru milliyetilik hareketleri karsnda ok kltrl Osmanl toplumunun devamn salamak iin bir slogan retmek ve bir de afi tasarlamak isteseydiniz bunu nasl yapardnz? eklinde sorarak slogan afile birlikte kullanmalarn isteyiniz. Gruplarn ortaya kan rnlerini tantmalarn salaynz. 7. Sessiz konuma tekniinin uygulanmas. Drt grup ve bu gruplara sorulacak sorular unlardan olumaktadr. A. Mslmanlarn farkl kltrlere yaklamlar asndan Osmanl dnemi ile gnmz Trkiyesi arasnda srekli olan ve deien eyler nelerdir? B. Milliyetilik hareketlerini engellemek iin siz Osmanl padiah olsaydnz nasl bir slogan gelitirirdiniz? C. Trkiyenin Avrupa Birliine girmesi halinde bugnk Trk toplumunun yaayaca en byk zorluk sizce ne olabilir? D. Gayrimslimlere baknz ifade eden bir slogan yaznz.

10 Dakika

3 Dakika 7 Dakika

15 Dakika

15 Dakika

Bu sorular kk beyaz ktlara yazarak her bir kartonun ortasna yaptrnz. Sonra her bir gruptaki rencilerin hepsinin sz konusu kartonlara kendi grlerini yazmalarn isteyiniz. Btn rencilerin farkl renkteki kartonlara yazmalarn temin ettikten sonra gruplara kendi nlerindeki kartonlarda dile getirilen en nemli gr semelerini isteyiniz. Kartonlar snfn deiik noktalarna asarak btn rencilerin okumalarn salaynz.

7 Dakika

Biti: rencilerin, grup veya bireysel olarak, gnmz dnyasndaki farkl din, dil ve kltrlere sahip topluluklar, tekiletirmeden bir arada yaamalarnn nemine dair bir slogan gelitirmelerini isteyiniz.
5 dakika

Bu Ders Nasl Gelitirilebilir? Derste bir arada yaama kltrnn Osmanl rnei zerinde nasl mmkn olduuna deinildi. Sz konusu tarih tecrbe, bugnk dnyada farkl ama bir arada yaamann temel unsurlarnn neler olmas gerektiine dair ipular vermektedir. Farkllklarn bireyden balamak zere gruplar, topluluklar ve milletler iin atma ve ayrlk sebebi deil, bilakis zenginlik ve ho gr ierisinde yaamaya vesile olabilecei vurgulanabilir.

oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi 69

alma Yapra 1
Osmanlnn Miras: Farkl, Ama Bir Arada Yaamak Osmanl toplumu farkl din, dil, mezhep ve etnik yapdaki insanlardan olumaktayd. Rum, Bulgar, Srp, Ermeni gibi birok gayrimslim etnik grup ile Trk, Bonak ve Araplardan oluan Mslman gruplar yzyllarca bir arada yaadlar. Dosta ve bar iinde geen birlikte yaay nasl salanmt? Devletin yneten ve hkim unsuru Mslmanlard. Bunlar slam hukuku ve rf hukuka gre ynetir ve ynetilirlerdi. Osmanl Devletindeki zimmler ise tbi olduklar hukuk gerei baz hak ve sorumluluklara sahiplerdi. Osmanl vatanda olarak devlete sadakat, kanunlara uymak, cizye ve hara ile taktir edilecek dier vergileri vermekle ykmlydler. Buna karlk devlet de onlarn can, mal, inan ve ibadet hrriyeti gibi temel zgrlklerini garanti altna almaktayd. Osmanl Devletinin gayrimslimlere ynelik sergiledii ynetim anlay birlikte ve bar iinde yaamaya ok byk bir katk salamt. Gayrimslim reayann idaresi slam zimmet hukukuna gre yaplmaktayd. Bu hukuk, gayrimslim tebaa iin baz konularda yar zerk bir statnn kendilerine tannmas demekti. Bu erevede oluturulan millet sistemi ile her bir cemaat, kendilerini devlet katnda temsil ve idare eden liderlerini usullerince semekte, padiah da onlar tayin etmekteydi. Seilen bu kiiler cemaatin hem din, hem de idar lideri olarak devlete kar sorumlu idi ve kendileri milletba diye anlmaktayd. Hukuk bakmndan ister millet olarak tekilatlandrlm bulunsunlar isterse bamsz kilise ve cemaatler halinde var olsunlar, her iki halde de zimmlerin hukuk ve yargsal muhtariyetten faydalandklar grlmektedir. Hatta nfus younluu az olan topluluklarn dahi kendi inan ve mezheplerine gre organize olmalarna imkn tannmt. Osmanl snrlar ierisindeki yerleim alanlarnda gayrimslim tebaa ile Mslmanlarn ehirde, kasabada, nahiyede ve kyde ksaca her yerde yan yana bir hayat yaadklar, yaanan meknlar arasnda fizik ve manev duvarlarn olmad yani bat tarz gettolarn olumad rahatlkla sylenebilir. Gayrimslimler, Mslmanlarn youn olarak yaad bir mahallede taraf Mslman eviyle evrili bir evde oturabilmekte, komularyla bar ierisinde hayatn idame ettirebilmekteydi. Komuluk ilikilerine ilave olarak Mslmanlarla gayrimslimlerin birbirinden mal alp ticar ortaklklara giritikleri, bu konuda bir taassubun olmad, bir Mslmann maln zimm bir erkee ya da kadna satt, birbirleriyle bor-alacak ilikisi iinde olduklar grlmekteydi. Hatta bir gayrimslim, Mslman ahitlerin yardmyla baka bir Mslman aleyhine dava kazanabilmekte ve yine davasn takip etmek zere bir Mslman vekil tayin edebilmekteydi. Osmanl toplumunda iki kesimin bar iinde yaamas ve birbirine gven duymas yadrganacak bir ey deildi. Farkl dinden, farkl kltrden olmak asla atma nedeni deildi. Gayrimslimler devlete ve mahkemelere de byk bir gven duygusu iindeydiler. Zimmlerden bazlar ahsn hukuku ile ilgili vesayet, velayet, nikh, boanma, miras taksimi gibi konularda kendi Cemaat mahkemelerine gidebilecekken slam hukukunun hkmlerinden yararlanmay tercih ederek Mslman mahkemelerine bavurmaktaydlar. Bununla birlikte farkl kltrlerden insanlarn bir arada yaamas tamamen sorunsuz deildi. Mslmanlarla gayrimslim gruplar arasnda dayanma kadar dmanlk, ortaklk kadar rekabet, uzlama kadar inatlama da yaanmaktayd. Ancak atmalar din ve kltrel farkllktan deil, sosyolojik nedenlerden kaynaklanmaktayd. Yani bir kii sadece farkl dine ve kltre mensup olduu iin zarar gryor deildi. Mslmanlarn kendi arasndaki tartma ve atmalar gayrimslimlerle olanlardan ok daha fazlayd. Ayn ey zimmler iin de geerliydi. Uzun yllar byle geti. Taraflar birbirlerinden soyutlanarak tamamen ayr, birbirini dlayan, yok sayan tavr sergilemediler; byle bir giriimin peinde olmadlar. Toplumlar arasnda salanan sosyal bar ve denge, milliyetilik ve smrgeciliin etkili olduu XIX. yzylda d mdahalelerle temelinden sarslmaya balad. Milliyetilik dncesi Osmanl toplumunu oluturan baz gayrimslimler asndan belki bir mit demekti ama ok kltrlle, bir arada yaamaya vurulan darbeydi. Geriye dnp bakldnda farkl ama bir arada, bar iinde yaanan sre atma ve ayrlk dnemlerine gre ok daha uzundur. Zaten bu gn lkemizdeki gayrimslim oran cidd lde azalsa da yaanan sorunlara ramen gemiin zengin mirasnn ve salam temellerinin zerinde bir arada yaama devam etmektedir.

alma Yapra 2: Zihin Haritas

70 oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi

Milliyetilik ncesi atma nedenleri?

Birlikte yaamay salayan temel etkenler nelerdi? Osmanlda Farkl Ama Bir Arada Yaamak

Millet Sistemi nasld?

Birlikte yaam ykld. Neden?

Vatandalk balar nasl kurulmutu?

Birlikte, uzun bir bar dneminin gstergeleri nelerdir?

Blm 11

Tarihten Portreler: Mustafa Reit Paa


Ahmet TOKDEMR*

Anahtar Soru Siyasi ve sosyal deiimlerde kiilerin rol nedir?

Hedeflenen renme ktlar Tm renciler M. Reit Paann Tanzimat Fermanndaki roln aklayabileceklerdir. Birok renci tarihte n plana km kiilerin insanlar nasl etkiledikleri ve ne tr zelliklere sahip olduklarn kavrayacaklardr. Baz renciler toplumda az insann etkili ve srkleyici, ou insann edilgen olduunu; etkili birey olabilmek iin belli yeterlik ve becerilere sahip olunmas gerektiini anlarlar. Kazanmlar: renciler M. Reit Paadan hareketle tarihte n plana km kiilerin siyasi ve toplumsal hayat nasl etkilediklerini reneceklerdir. renciler, snflarndaki, evrelerindeki ve toplumdaki etkili bireylerin nasl srkleyici olabileceklerini, liderlerin zelliklerini ve yetime artlarn kavrayacaklardr. Ders Hazrl: 1. alma yapran hazrlaynz. (Mustafa Reit Paann hayat ve baz sorular). Balang rencilerden tarihte baarl olmu, tarihe yn vermi kiilerin zelliklerini dnmelerini isteyiniz. Bu kiilerin gnmzde yayor olmalar durumunda ne tr eyler yapabileceklerini ya da ne tr sorunlarla karlaabileceklerini tartnz. Ana Etkinlikler 1. Mustafa Reit Paann neden Koca unvan ile anldn rencilerle tartnz. rencilerin anlamad kavramlar varsa bunlar aklaynz, sorulan sorulara cevap veriniz. 2. Birinci alma yapran rencilere datnz. alma yapranda Mustafa Reit Paann hayat paragraflarn yeri deitirilerek verilmitir. rencilerden paragraflar sralamalarn isteyiniz. Ardndan alma kdnn altnda bulunan sorular cevaplamalarn salaynz. steyen renciler cevaplar yazl olarak da verebilirler. 3. Birinci soruda ifade edilen M. Reit Paann konutuu diller ve yaad bakentleri harita zerinde rencilerin iaretlemelerini isteyiniz. Bylece renciler hem harita bilgilerini gelitirecekler hem de M. Reit Paann ne kadar geni bir alanda hareket ettiini somut olarak greceklerdir.
*

1. Ders
Dersin Amac: rencilerin, nemli ahsiyetlerin tarihi nasl etkiledikleri konusunda dnmelerini salamak; onlara gnmzde toplumu ve siyaseti etkileyen bireyleri fark ettirebilmek.

Sre

5 dakika

3 dakika 10 dakika

5 dakika

Rize niversitesi, Eitim Fakltesi, Rize, Trkiye

72 oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi

4. alma yaprandaki ikinci soruyu dnerek nc ve drdnc soruyu tartmalarn salaynz. Burada bata ikili eletirmeler yaparak rencileri tarttrnz ardndan tm snfn tartmasn salaynz. 5. Tm snf tartmasnda, rencilerin cevaplarn her iki soru iin ayr ayr maddeler halinde tahtaya yaznz. rencilerin Ben onun yerinde olsam gibi dndnde bazen ilgisiz yorumlar getirebileceini unutmaynz. Bunlar da tahtaya yaznz. Demokratik bir tutum sergileyiniz, herkesin grn rahata syleyebilmesini salaynz. 6. rencilere gemite baarl olabilmek iin gerekli yeterliliklerle gnmzde baarl olabilmek iin olmas gereken yeterliliklerin ayn olmadn fark ettiriniz. Gerekirse rencilerin sayd zelliklerden hareketle bunu rnekleyiniz.

12 dakika

Gelitirme Etkinlikleri rencilerin yakn ve uzak tarihten baka nemli kiileri ve zelliklerini de dnmeleri salanabilir. Karlatrmalar yaplabilir. Gnmzde etkili siyaseti, bilim adam, gazeteci, sanat vb kiilerin yeterlik ve becerileri incelenebilir. rencilerin M. Reit Paann imdi yaamas halinde ne tr bir ite alabilecei ile ilgili tartmalar istenebilir. Biti renciler belirli bir gemite, imdi ve gelecekte baarl olabilmek iin ne tr yeterlilikler olmas gerektii ile ilgili bir maddeler listesini tablo halinde yapabilirler ya da M. Reit Paann kiisel baarsna etki eden unsurlarla ilgili ksa bir metin hazrlayabilirler.

10 dakika

Bu Ders Nasl Gelitirilebilir? Bu ders zaman iinde etkili ve baarl birey olabilmenin artlarnn nasl deitiini anlatmaya bir rnek olarak kullanlabilir. Tarihin eitli dnemlerine etki eden kiilerin nasl yetitii ve gnmzde baarl olabilmek iin ne tr yeterliklere sahip olmak gerektii gibi konular bu ders zerine yaplandrlabilir. Tanzimat Devrinin zellikleri ve etkileri konusu bu dersin devamnda ele alnabilir.

2. Ders

Anahtar Soru Tanzimat Fermann Osmanl Devletinde yaayan farkl unsurlar nasl karlamtr?

Hedeflenen renme ktlar Tm renciler Tanzimat Ferman ile gelen deiikliklerin toplumdaki herkes tarafndan ayn derecede kabul grmediini anlayacaklardr. Birok renci yeniliklerin her ynnn olumlu olamadn, olumsuzluklar da beraberinde getirebileceini grecekleridir. Baz renciler her durum ve olayda avantajl olanlar olabilecei gibi avantajn kaybedenlerin de olabileceini, birilerinin mutluluunun bakalarnn mutsuzluuna sebep olabileceini kavrayacaklardr.

Dersin Amac: Deiim ve dnmn toplumun deiik kesimlerince farkl alglanp deerlendirilebileceini rencilere kavratmak.

oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi 73

Kazanmlar: renciler Tanzimat Fermanna Osmanl toplumunun farkl kesimleri ve yabanclardan nasl tepkiler verildiini tartacak ve bu tepkilerin nedenlerini anlayacaklardr. Balang Tanzimat Fermann nternet veya baka bir kaynaktan bulunuz. Metni gnll bir renciye okutunuz ya da her renciye datlarak bu metinden maddeler kartlarak tahtaya yazdrnz. Bilinmeyen kavramlar varsa bunlar retmen tarafndan aklanr. Fermanla ilgili olarak tahtaya yazlan maddelerin Osmanl toplumunda yaayanlar asndan olumlu ve olumsuz ynleri incelettirilmeye allr. Tanzimat Fermannn getirdii deiim, sebep ve sonular ortaya konulmaya allr. Bu hususta rencilerin 3-5 dakikalk snf tartmas yrtmeleri salanr. rnein; Tanzimat Fermannn ilannn sebebi nedir? Fermana kimler etki etmi olabilir? Mal gvenlii garantisi ne anlama geliyor? Bundan kimler daha ok yararlanr? Mslman toplum iin ne deiti vb sorular sorularak maddeler analiz edilir. Deiim taraftarlar ve kartlarnn dayanaklar tespit edilmeye allr. Ana Etkinlikler 1. rencilere Osmanl Toplumunda deiik gruplardan seilmi resimler datlarak bu resimlerden birer tane semeleri istenilir. 2. renciler setikleri resimlerle ilgili olarak alma yapra 2deki sorular cevaplarlar. 4-5 kiilik gruplar oluturularak kendi aralarnda setikleri resimleri ve verdikleri cevaplar tartrlar. 3. Daha sonra alma yapra 3 datlr. rencilerden kendilerini tabloda yer alan nce A grubundan bir kiinin sonra da B grubundan bir kiinin yerine koyarak kda Tanzimat Ferman ile ilgili dncelerine dair bir cmle yazmas istenir. (Burada renciler hangi karakteri setiklerini birbirlerine sylememelidir.) Tm renciler kendi cmlesini yazdktan sonra her grubun nce A blmndeki sonra da B blmndeki cmleleri tm snfa okunur. 4. Ortak noktalar tahtaya yazlarak Tanzimat Fermannn farkl unsurlarca nasl karland aklanm olur. Osmanl toplumunda hangi topluluklarn Tanzimat Fermanna nasl tepki gsterdii ile ilgili karmlarda bulunur. Bunlar maddeler haline getirir.Sre

15 dakika

20 dakika (Toplam alma sresi

5. Gelitirme etkinlii Gnmzde her hangi bir olayn toplumda deiik kesimlerce farkl karlanmasna ilikin rneklerden bahsedilebilir ve bunlar tartlabilir. rnek olarak: Demokratik alma toplumda nasl baklyor gibi. Biti renciler eletirilerek (ya da kk gruplar haline getirilerek) Tanzimat Ferman ya da dnemini tantan bir poster hazrlamalar istenebilir. Posterde bir baln olmas, grsel ve yazl unsurlarn bulunmas istenebilir.

10 dakika

Bu Ders Nasl Gelitirilebilir? Bu ders ayn olayn farkl gruplarca farkl alglanabileceine iyi bir rnek olabilir. Bakalarn/tekini anlamann retilmesine katkda bulunabilir. Bu dersle Fransz ihtilli sonrasnda gelien fikir akmlarnn Osmanlya etkileri daha iyi izah edilebilir. Mutlakiyetten Cumhuriyete geite yaanan gelimelerin aklanmasnda nemli bir yer tutabilir.

74 oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi

alma Yapra 1: Tarihten Portreler


rencilerin M. Reit Paann hayatn okuyarak paragraflar kronolojik sraya koymalarn ve aadaki sorular cevaplamalarn isteyiniz. Bu sorular hakknda rencilerin ok ksa tartmalarna izin veriniz.

Mustafa Reit Paa 1829'da Rusya ile yaplan Edirne Antlamas ile 1833'te Kavalal Mehmed Ali Paa ile yaplan Ktahya Antlamas grmelerine ktip olarak katld. almalaryla dikkati ektiinden 1834'te Paris eliliine atand. kinci kez Hariciye Nazr olan Mustafa Reid Paa, Tanzimat Ferman'nn ngrd yeniliklerin uygulanmas iin aba harcarken, 1840'ta imzalanan Londra Antlamas ile Msr sorununu da bir zme kavuturdu. Ancak hem stanbul'daki kartlarnn, hem de Kavalal Mehmed Ali Paa'nn antlamaya kar direnmeleri zerine Abdlmecid ortal yattrmak amacyla 1841'de Mustafa Reid Paa'y nazrlktan alarak Paris Bykelisi yapt. 1836'da da Londra elisi oldu. Ayn yl stanbul'a arlarak II. Mahmud'un reformlar erevesinde yeni kurulan Hariciye Nezareti mstearlna getirildi. 1837'de Hariciye Nazr olunca II. Mahmud'la daha yakn iliki kurdu. Padiaha sunduu raporlarla lkede kkl reformlar yaplmas gereini belirtti. 1838'de gittike arlaan Msr sorununda destek salamas amacyla Londra Bykeliliine atand. 1800 ylnda stanbul'da doan Mustafa Reid Paa ksa bir sre medreseye devam ettikten sonra days Seyyid Ali Paa'nn yannda yetiti. Beylerbeylik, sadrazamlk, seraskerlik gibi nemli grevlere getirilen Seyyid Ali Paa'nn mhrdarln yaptktan sonra 1824'te Sadaret Mektubi Kalemine girdi. 1853'te drdnc kez Hariciye Nazrlna getirildii srada Krm Sava patlak verdi. Rusya'ya kar ngiltere ve Fransa'y Osmanl Devleti'nin yanna ekmeyi baaran Mustafa Reid Paa sava btn hzyla srerken 1854'te drdnc kez Sadrazam oldu. Bir yl kadar sren bu grevden sonra 1856'da onun yetitirdii yeni sadrazam Ali Paa'nn hazrlad Islahat Ferman'n devletin karlarna aykr bulduunu belirten bir raporu Abdlmecid'e sundu. 1858 ylnda ld. 1839'da II. Mahmud lp Abdlmecid padiah olduunda yeni padiah kapsaml bir reform programnn gereine inandrmay baard. Bunun ilk adm ve hukuki temeli olarak da 3 Kasm 1839'da Tanzimat Ferman (Glhane Hatt- Hmayunu) ilan edildi. Mustafa Reid Paa, 1845'te nc kez Hariciye Nazr olduktan sonra 1846'da sadrazamla getirilince 1839'dan beri Tanzimat Ferman'nn getirdii yenilikler konusunda fazla bir ey yaplmadn grerek hzla atlmlara giriti. zellikle ynetim, eitim ve hukuk alannda balayan deiimler, tepkiyle karlanca Mustafa Reid Paa 1846-52 arasnda kez istifa etmek zorunda kald.

oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi 75

Sorular:
1- Mustafa Reit Paann bildii diller ve alt bakentler hangileridir? Aadaki harita zerinde gsteriniz/ iaretleyiniz?

2- Sizce farkl yerler grmek, deiik kltrleri tanmak ve birok dili konuabilmek etkili birey olmak iin ne kadar nemlidir? Dnn. 3- Kendinizi M Reit Paann yerine koyarsanz ondan farkl olarak neler yapardnz? 4- Gnmzde Baarl bir birey olabilmek iin nerelere gitmek hangi dilleri bilmek istediniz?

KSEL BECER VE YETERLLKLER


Belirli bir gemite (rnein Tanzimat dnemi) abcimdi (gnmzde) Gelecekte

76 oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi

alma Yapra 2: Farkl Kimlikler Farkl Tepkiler


rencilerden aadaki resimlerden birini semeleri ve setikleri resimle ilgili olarak alttaki sorular ksaca cevaplamalar istenilir.

Tanzimat padiah Abdlmecite biat

Selanikli Yahudi Kadn (Solda) Bulgar Kadn (ortada) ve Trk kadn (sada )

Rum Soylusu 1662

Edirneli Yahudi Kz 1662

Arnavut Mslman

oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi 77

Bosnal Mslman 1820

Moral Esir

Klemens von Metternich (pariste Avusturya Elisi 1830)

Sorular:
1- Bu resmi neden setiniz? 2- Resim sizde hangi izlenimleri brakt? 3- Resimde grdnz kii ya da kiiler sizce kim olabilir? 4- Resimde grdnz kii ya da kiilerin ii ne olabilir? 5- Siz bu resimdeki kii olsaydnz Tanzimat Ferman hakknda neler dnrdnz?

78 oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi

alma Yapra 3
A grubu Yahudi tccar Ermeni Ta ustas ngiliz Konsolosluk grevlisi Soylu bir Rum Kyl bir Bulgar (Slav) 1. renci 2. renci 3. renci 4. renci 5. renci 6. renci B grubu Padiah Abdlmecit Mustafa Reit Paa Mslman bir Trk Mslman bir Arap Mslman bir Bonak

Blm 12

Kim Kahraman Kim Deil*


n Aklama
Bu blmde, ncelikle tarihi olaylarn anlatlmas srasnda bu olaylarda rol oynayan kiilerin hangi ltlere gre kahraman olarak tanmlanp tanmlanamayacaklar zerinde durulacaktr. Sonrasnda zaman ierisinde ayn toplumda yaayan insanlarn ayn olaylar niin farkl deerlendirebildii gsterilerek asl gerein ne olduu tartmasna deinilecektir. Gemie ynelik bak alarnda nerelerde ve neden farkllamalar ve deimeler olduu tartlacaktr. Burada kullanlan materyaller, bir kiinin tarihteki rol ile sonraki nesiller tarafndan nasl hatrland, hatrlanmas gerekip gerekmedii, hatrlanan ile gerein ayn olup olmad gibi hususlarnda dnmeye sevk edecek nitelikte hazrlanmtr. retmenler kastl olarak rencileri ncelikle konu hakknda yorum gerektirmeyen, herkese gre ayn nitelik tayan bilgilerle tantracaktr. Daha sonra Enver Paayla ilgili ihtilafl konular gndeme getirilerek tarihteki kiilikler hakkndaki bak alarmzn tarihsel sre iinde nasl ekillendii tartlacaktr. Bu amala ncelikle Enver Paann bir dneme damgasn vuran zel ve nemli bir tarihsel ahsiyet olduunun anlalmas salanacaktr. Gcnn zirvesine ulat dnemde herkes onun yaknnda yer almaya almaktayd. Hrriyet Kahraman olarak anld. Gen yata paalk rtbesine kavutu. Padiaha damat oldu. Osmanl Devletinin Birinci Dnya Savana girmesinde etkili oldu. Ancak bu sava srasnda meydana gelen Sarkam Hezimetine sebep olan kararlaryla hain ilan edildi. Aradan uzun bir zaman getikten sonra, getiimiz yllarda yurtdndaki mezar Trkiyeye nakledilecek derecede ilgi ve itibar ile anld.
*

n Bilgi
Enver Paa 1881 ylnda stanbul'da dodu. Soukeme Askeri Rtiyesi'nde renim grd. Harp Okulu'nu 1899'da piyade temeni olarak bitirdikten sonra, 1903'te kurmay yzba olarak Harp Akademisi'nden mezun oldu. Selanik'teki nc ordunun emrine girdi. 1906'da binba oldu. ttihat ve Terakki Cemiyeti kurucular arasna katld. Bu topluluk iinde tutunup, kendini sevdirdi. II. Merutiyet'in ilan edilmesinde nemli rol oynad. Makedonya Genel Mfettilii ve Berlin Ateemiliterlii gibi grevlerde bulundu. 31 Mart olaynda Hareket Ordusu'na katld. kodra mutasarrf ve cephe komutan olarak talyan saldrsna baaryla kar koyan Enver Paa, 1912'de yarbay oldu. 23 Ocak 1913'te ttihat ve Terakki tarafndan dzenlenen Babli basknna katld. Sadrazam Kamil Paa'nn istifasn salad. Bylece ttihat ve Terakki Cemiyeti'nin iktidar ele geirmesinden sonra, Edirne'nin kurtarlmasnda nemli rol oynad. Bu baarsndan sonra albayla, ardndan da tugenerallie ykselen Enver Paa, 1914'te de Sait Halim Paa hkmetinde Harbiye Nazr oldu. ehzade Sleyman'n kz ile evlendi. Orduda baz dzenlemeler yapan Enver Paa, Fransz modeli yerine Alman modelini uygulad. Birinci Dnya Sava'na Almanlarn yannda katlmamzda etkin rol oynayanlar arasndayd. Bu sava srasnda meydana gelen bazlarna gre 90 bin askerin donarak lmesine sebep olan Sarkam Harektn ynetti. Dou ordusunun yok olmasna yol aan, Aralk 1914teki bu harekt srasnda gerekli tedbirler alnmadan, askerlere klk giyecek datlmadan balatlan bu harekttn facia ile bitmesinin ba sorumlusu Enver Paadr. I. Dnya Savann Osmanl mparatorluu'nun yenilgisi ile sonulanmasndan sonra,

Bu blm Dr. Dean Smartn Edward Colston adnda bir ngiliz yerel kahraman ele ald drdnc blmdeki ders plan ve rnek etkinliin Trkiyede daha iyi uygulanabilmesi iin Enver Paa rneine uyarlanm eklidir.

80 oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi

ttihat ve Terakki partili arkadalaryla birlikte uralar Partisi'ni kurarak Trkistan' kurtarnce Odessa' ya, oradan da Berlin'e gitti; daha ma hareketini balatt. Ancak Rus kuvvetleri sonra Rusya'ya geti. Anadolu'daki Milli M- karsnda baarl olamad. 42 yanda iken 4 cadele hareketine katlmak istediyse de kabul Austos 1922'de Tacikistan'da, Belcivan yaknedilmedi. 1920 Eyllnde Bak'de Dou Ulus- larnda Ruslarla yaplan bir arpmada ld ve lar toplantsna katld ve Batum' da Trkiye een kyne defnedildi.

Ders Materyalleri
Bu konunun retimi amacyla alt adet materyal sunulmutur.
alma yapraklarnn balklar 1 2 3 4 5 6-7 Tren (Kaynak A) Snflandrma kartlar Enver Paa hakknda aklama (Kaynak B) Enver Paa ve Sarkam Facias (Kaynak C) Enver Paa hakkndaki tartmalar (Kaynak D) Farkl kaynaklara gre Enver Paa (Kaynaklar E-H) Dersle lgili Beceri ve Kavramlar Grsel kaynak kullanm Tmdengelimci karsama Gr oluturma ve bunun gvenirliini tartmak Kanta dayal tarihsel bilgi ve yarglara ulamak. Tarihsel yarglar deerlendirmek ve farkl kaynaklardan gelen kantlar karlatrmak. Dengeli aklamalar yazmak ve tarihsel bir argman oluturmak. Olaya oklu bak asyla yaklamak.

renme retme sreci: nsanlarn Gemite Yaptklar Gnmzdeki Deerlendirmeler

Anahtar Sorular Baz insanlar tarihte neden vlr ya da yerilir? Bu durum zamanla deiir mi?

Dersin Amalar renciler, baz kiilerin niin tarihte zel yerleri olduunu olaylarla balant kurarak anlama imkn elde edeceklerdir. Ayn zamanda tarihte rol olan kiilerle ilgili yaplan deerlendirmelerin nesillerin deimesi ile birlikte deime potansiyeli tadn greceklerdir. Bunun sonucunda her dnemde insanlarn tarihteki olaylara ve kiilere ayn perspektiften bakmadklarn ve tarihte edinilen statnn her zaman tartmaya ak olabileceini kavrayacaklardr.

Hedeflenen renme ktlar Tm renciler Enver Paann orta dereceli bir memurun ocuu olarak askeri okula gittiini, ihtiras ve atlganl sayesinde hzla ykseldiini, vatansever olduunu, fakat ald kararlarn her zaman isabetli olmadn, Osmanl Devletinin yklnda etkili biimde rol oynadn anlayacaklardr. Birok renci Enver Paa hakknda gnmzde bir tartmann olup olmadn aklayp tarihi kaynaklarla desteklenen kiisel bir gr sunacaklardr. Baz-nispeten daha az yetenekli renciler gemiteki kiileri deerlendirmek asndan snrl bir farkndalk kazanp Enver Paa hakknda tarafl bir gr elde edebilir ya da youn olarak baz iddialara ve tarihi kantlara dayanan bir gr sahibi olabilirler.

oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi 81

Baz-nispeten daha yetenekli renciler oklu bak as ve tarihin toplumsal olarak nasl anlaldndan yola karak Enver Paa taraftar veya dman bak alarnda doruluk paylar olduunu gsteren karmak bir yaklam sergileyebileceklerdir. Ayrca gemiteki insanlarn tutumlarnn gnmzn ahlaki yarglar ile deerlendirilemeyeceinin farkna varacaklardr. Bu renciler kendi bak alar hakknda iddialarn destekleyecek bilgiler ortaya koyarak dengeli ve destekli bir aklama sunabileceklerdir. Yorumlarn zaman ierisinde deiebilirliini, bunun sosyal bilimlerin doasndan kaynaklandn aklayabileceklerdir.

1. Ders
Kazanmlar renciler Enver Paann bir dnem Hrriyet Kahraman olarak anldn, yurt dnda bulunan mezarnn Trkiyeye byk bir trenle nakledildiini bu sebeple Trkiyede olumlu bir ekilde hatrlanmakta olduunu anlayacaklardr. Not: Bu dersin ilk almalar sizin rencilere Enver Paa hakknda hibir bilgi vermeden onlarn verilen fotoraflara bakarak kendi kendilerine verdikleri kararlar ve bulduklar bulgular dorultusunda Enver Paa hakknda gelitirdikleri grlere dayanmaldr. Balang: Birtakm politikac ve futbolcular gibi nl kiilerin resimlerini kullannz. rencilerin kahramanlar kimlerdir? Kim nl ve neden? Bu tr insanlar tarih boyunca bu kadar nl mydler? Bunlar nl olmak istemiler miydi? Bu kiiler torunlar tarafndan ne yaptklar iin ve nasl hatrlanmak isterlerdi? Ana Etkinlikler: 1. 1-TREN balkl 1. alma yapran kullannz Bu yaprak bir trenle ilgili basnda kan fotorafla ilgili 4 soru sormaktadr: Bu resimde ne grebiliyorum? Burada ne gsterildiini dnyorum? Bu resimle ilgili baka ne bilmek istiyorum? Daha fazla bilgiyi nasl bulabilirim? renciler alma yapra ile uramaya balamadan nce (ve daha sonra renci cevaplarn tartmadan nce), gzlemlenebilen/olgusal gerekler, gzlemler ve grler arasndaki farkll belirgin hale getiriniz. Bu almann amalarndan birisi rencilerin grdkleri baz eylerin olgu/gerek olduunu anlamalarn salamaktr. rnein resim bir treni gstermektedir, bu kiiler belirli bir ama iin bir araya gelmilerdir. Ancak rencilerin baz eylerin yorum ya da bizim karmlarmz olduunu anlamalarn salamak da gerekir. rnein sanrm bu bir al trenidir yorumuna kar gzlemimize dayanarak bence nemli bir ant alyor karm yaplabilir. Yorumlar ve gzlemler arasndaki fark udur -ilki onu desteleyecek bir eit kanta ihtiya duyarken, gzlem kanta gerek duymayan bir gr ve bak asdr. Ayrca rencilerin pek ok tarihsel kaynan bizlere ilgi ekici ve bazense can skc cevaplandrlmam sorular sunduu gereine dikkat etmelerini salamak gerekir. Bunun iin Bu resimle ilgili daha baka ne bilmek isterler?, Bu bilgileri nasl bulabilirler? gibi sorular hakknda tm snf tartmas gerekletiriniz.
5 dakika tartma Sre

2 dakika giri 6 dakika alma yaprana cevap verme 6 dakika bilgilendirme ve tartma

82 oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi

2. Resimdeki tren hakknda ayrntl bilgi vermeden ve kiiyi tantmadan nce Enver Paann resimlerinin yer ald ve onun muhtemel karakter zelliklerini listeleyen 2-A ve 2-B alma yapraklarn kullannz. Aadaki karakter zelliklerinden hangisinin Enver Paay tanmlamak iin kullanlabileceini gerekeleriyle birlikte sorunuz: Dnceli, Maceraperest, Acmasz, Saygl, Sert mizal, Gururlu, Bencil, efkatli, Alelade, Hrsl, Kaytsz, Anlayl, Kibar, Duyarsz. Burada renciler Enver Paann gerek karakterini deerlendirmemektedirler. Onlarn yaptklar resimlere yansyan grntden hareketle bir yargya varmaktr. Bu bir yorumdur. Baz renciler bu durumu ortaya koyabileceklerdir. Fakat bu durumu eer rencilerden birisi henz ortaya koymamsa bunu onlara belli etmeyiniz. Bu resimden yola karak Enver Paa hakknda baka hangi karakteristik zelliklere ulaabilirler? 3. Enver Paa ile ilgili 10 aklama sunan nc yapra kullanarak onun yaam ve yapt iyi ileri okuyunuz (ya da fotokopi yoluyla rencilere datp onlarn okumasn salaynz). rencilere u sorular sorunuz: Bu bilgiler doru mu? Bu kii bir kahraman m? Kahraman demekle ne ifade ediyoruz? rencilerden bu kiinin Trkiyede hatrlanmas gereken nemli bir kiilik olup olmadn yazmalarn isteyiniz. 4. Bu noktada retmen 20. yzyl balarnda kullanlan bir kostm giyerek ve Enver Paann karakteristik tipteki byn takarak onun rolnde snfa girer ve rencilerin kendisine sorular sormasn isteyebilir. Bu ksm iin basit bir kstm ya da daha detayl bir kostm kullanabileceiniz gibi rencilerin karsna oturup onlara sizin Enver Paa olduunuzu dnmelerini isteyerek de bu almay yapabilirsiniz. Eer renciler soru sormakta sknt ekerlerse onlara Birinci Dnya Savan hatrlayp hatrlamadklarn ve Sizin (Enver Paann) nasl hatrlandn sorarak onlar konumaya tevik edebilirsiniz. rencilere bu etkinlik srasnda Enver Paayla ilgili herhangi bir olumsuz bilgi vermeyiniz. Baz renciler nasl asker olduunuzu ya da hangi savalara girdiinizi soracaklardr. Bazlar sizin bir kahraman olup olmadnz soracaklardr. Siz de zamann koullarn gz nnde bulundurarak onlara tabii ki evet cevabn veriniz. Biti: Kahramanlar hakknda tartma yaptrnz. Enver Paa bir kahraman mdr? Onu hatrlamak ve anmak iin daha fazla ey yapmal myz?

6 dakika snflandrma kartlarnn kk gruplarda tartlmas 6 dakika paylama sresi

4 dakika okuma ve tartma 10 dakika yazma 10 dakika Sorgulama etkinlii

5 dakika

2. Ders
renme Hedefleri renciler Enver Paa hakkndaki grlerini yeniden gzden geirmek iin daha fazla kant kullanrlar, Milli kahraman kavramn tekrar gzden geirirler ve gemiteki bir figrn hatrlanmaya deer olmas hususunda hangi kriterleri kullandmz dnrler. renciler Enver Paa hakknda bir yargya ulaabilirler ve Tarihsel nem kavram hakkndaki anlaylarn ortaya koyabilirler.
Sre

oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi 83

Balang Enver Paann sorumlusu olduu Sarkam Faciasn anmak zere dikilen antn al treniyle ilgili 1 numaral alma yapranda yer alan resmi yeniden gsteriniz. Enver Paa baz insanlar tarafndan bir kahraman olarak m grlmektedir? sorusunu sorunuz. Ana Etkinlikler: Enver Paa hakknda daha fazla bilgi sunmak iin Enver Paa ve Sarkam Facias adl drt numaral alma yapran kullannz. Bak alar nasl deiti? Bak alarn deitirmeleri gerektiini dndler mi? nsanlarn Enver Paa hakknda ne dndklerini ortaya koyan ve onun hakkndaki tartmalarn hangi hususta odaklandn gsteren Enver Paa hakknda tartmalar: lave bilgilendirme adl 5 numaral alma yapran rencilere datnz. Bu alma yapra kendi cevaplarn bulmalarna yardmc olmak amacyla bir yaz yazma etkinlii iin kullanlacaktr. amzda yaayan insanlarn Enver Paaya nasl farkl bak alaryla baktklarn grmek iin lave: Bir gazete haberi balkl 6 numaral alma yapran kullannz. Nasl ve neden bu grler birbirinden ayrlmaktadr? Ayn olaya insanlarn bak alar farkllk gsteriyor mu? Gsteriyorsa bunun nedeni ne olabilir? 6 numaral alma yapran rencilerin yazmakta olduklar yazlara detaylar eklemek iin kullannz. Bu dersin bir blmnde snftan birisini tekrar Enver Paa rolnde sunarak rencilere onun hayatn yeniden sorgulama frsat sunabilirsiniz. Biti: Tartma- Enver Paa hakknda ne dnyorsunuz? O nemli binalara ve caddelere gereken milli bir kahraman mdr? Yoksa bu denli saygy gerektirmeyen birisi midir? Bu ksmda Darbe ve Ant balkl 7 numaral alma yapra eliinde tartmay tamamlayabilirsiniz. imdi rencilerden yazlarna vardklar karar eklemelerini isteyiniz.
5 dakika 5 dakika devi dzenlemek iin, 15 dakika yazmak iin 5 dakika tartma, yazmak iin 10 dakika daha 10 dakika 5 dakika Tartma

5 dakika

Bu Ders Nasl Gelitirilebilir? Kahramanlarn Doas ve nemini Yanstmak Hakknda Bu alma tarihte kimleri nemli grdmz ve onlar hakknda neler bildiimizi ortaya koymaya ve bunun stnde dnmemizi salamaya dnk bir frsat sunmaktadr. Ayrca bizlere hret, tannmlk ve nem kavramlar hakknda ve bu meseleleri daha derinlemesine aratrmakla nasl bir deer elde edilebilecei hususunda bir fikir sunmaktadr. Dahas muhtemelen rencilerin gerek kahramanlar ve ktler hakknda bir sunum ya da aklama yapmalarn onlardan istemektedir. Bilgi letiim Teknolojilerini (BT) Kullanarak Aratrma ve Deerlendirme devleri Enver Paann yaamnn hatrlanmasn salayan resimler internette bulunmaktadr ve bu resimler 2. dersi destekleyecek bir PowerPoint sunusu hazrlamak iin kullanlabilir. Veya renciler Enver Paa konusunun doasna ve bunun tarihsel anlayn bak asnn ve yorumlarn zamanla nasl deiebildiine bakarak bir sunum hazrlayabilirler. Ayrca BT araclyla savan doasn aratrmak ve Osmanl Devleti ile dier Avrupa devletlerinin bu savataki durumlarn incelemek iin imknlar bulunmaktadr. Balang noktas olarak http://www.enverpasadergisi.com; http://www.sehitenverpasa.com adl web siteleri kullanlabilir.

84 oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi

1-Tren
1. Ne grebiliyorum? (Sadece fotorafta dorudan grdklerinizi yaznz.) 3. Ne renmek istiyorum? (Bu fotorafa baktnzda cevabn bulamadnz sorular nele?)

Kaynak A

2. Burada ne gsterildiini dnyorum? (Benim bu resimden karmlarm neler?)

4. Daha ok bilgiye nasl ularm? (Bana bu konuda kim ve ne yardmc olabilir?)

oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi 85

2-A Resimler
Kaynak B ve C

86 oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi

2-B Snflama Kartlar

Dnceli

Maceraperest

Acmasz

Saygl

Sert mizal

Gururlu

Bencil

efkatli

Alelade

Rafine

Kaytsz

Anlayl

Kibar

Duyarsz

oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi 87

Enver Paa (1881-1922) Hakknda On Aklama


Kaynak D

Bir Trk paasdr. stanbulda 1881de orta halli bir devlet memurunun ocuu olarak dnyaya gelmitir. Harp Okulu'nu 1899'da piyade temeni olarak bitirdikten sonra, 1903'te kurmay yzba olarak Harp Akademisi'nden mezun oldu. Selanik'teki nc orduda grev yapmaya balad. 2. Bu tarihlerde Makedonya blgesi ve zellikle Selanik devrin hkmdar II. Abdlhamit ynetimine kar yrtlen siyasi muhalefet hareketinin merkezi konumundayd. Bu grup Merutiyet ynetiminin gerekletirilmesi iin mcadele etmekteydi. 3. Enver Paa, Selanikte bulunan ve muhalefet hareketinin lideri durumunda olan gizli ttihat ve Terakki Cemiyetine katlarak aktif olarak almaya balad. 4. 1908 ylnda ttihat ve Terakki Cemiyeti, Merutiyetin ilan edilmesi ve Meclisin toplanabilmesi iin padiah zorlamak amacyla baz asker taraftarlarnn daa kmasna karar verdi. Enver Paa da emrindeki askerlerle daa karak padiaha isyan ettiini ilan etti. 5. 24 Temmuz 1908 tarihinde II. Abdlhamit Merutiyetin ilan edildiini duyurdu. Enver Paa Hrriyet Kahraman olarak karland. ttihat ve Terakki Cemiyetinin (daha sonra parti) ynetici kadrosuna dhil oldu. 6. 1911-1912 Osmanl Devleti ile talya arasnda meydana gelen Trablusgarp Savana gnll olarak katld. Bu sava hretini daha da artrd. 7. Enver Paa 23 Ocak 1913 tarihinde ttihat ve Terakki Partisi tarafndan dzenlenen ve tarihlere Babli Baskn diye geen hkmet darbesini yapan askerin banda yer ald. Bu olayla subaylkta hzla ykselir ve 1913te Yarbayken, ayn senenin sonlarnda Albayla, 19 gn sonra 1 Ocak 1914te Paala ykseltilir. Ayn yl hkmette Harbiye Nazr olarak grev alr ve Erkan- Harbiye-yi Umumiye Reislii (Genelkurmay Bakanl) grevini de stlenir. Bir sre sonra da Bakumandan Vekillii yetkilerini de elinde toplar. 8. Bu arada Naciye Sultan ile evlenerek saraya damat olur. Birinci Dnya Savanda Trk ordusunu o ynetir. 9. Enver Paa, Birinci Dnya Savandan sonra Almanyaya gider. Burada iken Sovyet yetkilileriyle ibirlii yapar. nce Anadoluya gemeye alr, fakat Mustafa Kemal Paann izin vermemesi zerine o srada Ruslara kar bamszlk sava yrtlen Trkistana gider. Buradaki savata Ruslara kar baarl olamaz ve 4 Austos 1922'de Tacikistan'da, Belcivan yaknlarnda bir arpmada lr ve een kyne defnedilir. 10. lm yldnm olan 4 Austos 1996 tarihinde naa een Ky'ndeki mezarndan alnp stanbul'a getirildi. Naa devlet treniyle II. Merutiyetin ilan edildii srada lenlerin gmld stanbul-ilide bulunan Abide-i Hrriyet Meydanndaki ehitliinde bulunan Talat Paa'nn mezarnn yanna defnedildi.

1.

88 oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi

4 Enver Paa ve Sarkam Facias


Kaynak E

28 Aralk 1914 Allahekber Dalar 25 Aralk'ta Enver Paa, tm ordulara emrini vermiti, dman Sarkam'ta yok edilecekti. Anadolu'nun ilerinden, Samsun'dan yola km ordular 10-12 gndr durmakszn yryordu. Galip Paa son iki gndr yiyecek yetitirin telgraflar gnderiyordu. Ordularn nnde st karla kapl Akmezar ve ilhoroz Dalar korkun bir vahilikte grnyordu. Savalar bata ka yryorlard. Kar, inemekle ezilemeyecek kadar oktu. Askerler ksa zamanda yoruluyorlar, kalalarn dayanlmaz arlar saryordu... Kzlkilise kk bir kyd. Hristiyan olan halk ky olduu gibi brakp kamt. Bo evlere girerek azck dinlenmeleri, snmalar, bireyler yemeleri askerlere g kazandracakt...Biraz sonra Enver Paa ve yanndaki Alman subaylar Kzlkilise'ye girdiler. Enver Paa Albay Arife fkeyle bard. "Niin durdunuz? Ne bekliyorsunuz?" Bararak emretti: "Hemen yola kn." Kyn evlerine dalarak, sekilere, ocak balarna, hasrlar stne serilip biraz dinlenmeyi birka lokma bireyler yemeyi umanlar henz girdikleri evlerden karldlar. Askerler Kzlkilise kyn boynu bkk gerilerde brakrlarken Enver Paa ve Alman subaylar, kyn bacas tten en byk evine yerlemilerdi. Ev sahibinin kaarken ocakta brakt tencerede et halanyordu. Almanlar itah kabartan yemek kokusunun ekiciliine kaplmlard. hsan Paa son gelimeleri sunmak amacyla eve girmek zereyken kap ald. Enver Paa kt: "Siz burada msnz, ne bekliyorsunuz, ileriye, yry kolunun bana gein..." 29. Tmen yine kalalara varan yumuak karla boumaya balamt. Erimi kardan srlsklam olan arklar birden dona ekmi, askerlerin ayaklarnda kaskat kesilmi ve buzdan mengenelere dnmt. Buzlaan arklarn parmak ularnda balatt karncalanmalarn dona evrilmemesi iin, kimi sava yry biimini deitirmiti. Parmaklarda balayan donma hzla ayak bileklerine ulayordu. Bilekler bklemez olunca, birka kt admdan sonra yere yklmak kanlmaz oluyordu. Yrylerini srdrenler, yklp kalanlarn ksa srede donarak leceklerini dnyorlar, korkuya kaplarak can havliyle zplamalarn arttryorlard. Sarkam'a giden yolun getii boyun noktasnn iki yannda, Ruslar'n mevzilendikleri grlyordu.Artk dmanla cephe ilikisi kurulmu, herkes nemli olaylarn balamakta gecikmeyeceini sezmiti... Enver Paa sorumlu kolordu komutannn grn beklemeden, saldr hazrlklarna balamt... Da topu taburu yeni gelmiti. Sabahtan beri srtlarndaki top paralaryla, cephane sandklaryla karlar yararak yol alan hayvanlar yorgunluktan bitkindi...Enver Paa ve Alman subaylar bir saldr plan kurdular. En nde bulunan 86. Alay sessizce Rus mevzilerine yaklaacak, aniden sng hcumuna kalkarak dman tepeleyecek. Ne hsan Paa'ya ne de Albay Arife haber vermeye gerek grmeden saldry balattlar. Srta kmak, Ruslar sngleyip hemen ardndaki Sarkam'a girmek demekti... Rus mevzilerinde kanl bir sngleme balam, savalardan "Allah, Allah" sesleri, Rusa verilen komutlar birbirine karmt. Karanlkta kimin Trk, kimin Rus olduu zor seiliyordu. Mevzilere ilk giren alayn ikinci taburu Ruslar kovalamaya koyuldu. Kanl boumay yarasz beresiz atlatan savalar ise srta trmanrken, can pazarnda dvrken terlere bulaan i amarlarnn kaskat kesilmesinden, donuu kolaylatracak buz zerreciklerinin bedenlerini sarmasndan korkuyorlard. Enver Paa amacna ulam, srt alnm, sra, srtn hemen gerisindeki Sarkam'a girmeye kalmt. Sarkam yoktu grnrlerde.. Saa bakld, sola bakld, drbnlerle her yan tarand, mutlu haberler getirecek atllar gnderildi, bounayd... Sonunda facia anlald. Sarkam sekiz kilometre uzaktayd. Bu yanlgya eldeki 1/200.000 lekli haritann Oltu paftas neden olmutu. Paftann bu blmnde "Sarkam'a gider" anlamnda Sarkam yazyordu. Haritaclk tekniinde yollarn uzantsnda nereye gidildiini belirtmek iin. Bata Enver Paa olmak zere, uydurma haritalarla Kafkasya'nn fethine kan herkes yanlmt... Trk ordular, yln en souk gecesi, souk, kurtlar, le kargalar, bitler ve macerasever komutanlara, Allahekber Dalar'nda, ldrp donarak teslim olmutu.Enver Paa savala ilgili tm anlar, belgeleri yasaklad. (Alptekin Mderrisolu, Sarkam Dram, Aktaran: Nihat Gen, Modern an Canileri) http://www.turkforum.net/showthread.php?t=677629

oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi 89

5 Enver Paa Hakknda Tartmalar: lave Bilgilendirme


Kaynak F

Trkiyede kan gazetelerde Enver Paann mezarnn nakledilmesi, srasnda onun gerek bir kahraman olup olmad konusunda birok tartmalara yer verildi. Her yl Sarkam faciasnn yldnmnde de bu tartmalar sklkla tekrarlanmaktadr. smet nn hatralarnda diyor ki; "Enver Paa, ahsi meziyetleri ile iyi bir asker, iyi bir subay, iyi bir insan olarak, toplumun kusur olarak bildii unsurlardan, insann tasavvur edemeyecei kadar nasibi olmayan bir tiptir. Asker vasflar bakmndan vazife sever, alkan ve korku nedir bilmez mstesna kahraman olarak, askerliin arad llerin en yukar seviyesinde yer almtr". (http://www.enverpasadergisi.com (26.10.2009) Buna karn Alptekin Mderrisolu, Sarkam Dram (Kasta Yaynlar) adl kitabnda yle demektedir: 1914 Aralk aynn karaknda, Enver Paa komutasndaki Trk Dou Ordusu, karsndaki Rus Ordusunu imha etmek zere taarruz etmiti. ki hafta gibi bir srede, 90 bini akn Trk evlad dmana bir tek kurun skmadan dondurucu karakn kar ve ayazndan, Allahekber Dann doruklarnda donarak ehit oldu. Delice hayaller peindeki Enver Paann, bile bile yok olmaya gtrd kolordularn sonu, ne yazk ki alnan tutsaklar Sibiryadan dnene kadar bir belirsizlik perdesiyle sarlmt. Ordular yzst brakarak kaan Enver Paa ise, bu iten de baaryla syrlmay becermiti.

Sizin deviniz
6 ve 7 numaral alma yapraklarnda yer alan resim ve bilgilerden hareketle Enver Paann kiilii ve kimlii hakknda dnerek onun adnn cadde ve binalara verilip verilmemesi hakknda karar veriniz. Grlerinizi belirten bir yaz yaznz. Aadaki verilmi fikirleri ya da yaz ablonunu kullanabilirsiniz.
Cmlelerinize u ekilde balayabilirsiniz Cmleye fikrinizi Bence Enver Paann ad cadde ve binalara destekleyecek ilk sebeple verilmeli/verilmemeli nk. balayabilirsiniz Sonraki paragrafta- yeni bir delil ve muhakemeyle devam edebilirsiniz Bu fikirler size yardmc olabilir Tarihsel nem Duygu younluu Kamuoyunun grleri smin verilmesi/verilmemesiyle ilgili baka bir sebep ise.. Gemii drst bir ekilde hatrlamak Tarih hakknda dncemizin deimesi

Grnz desteklemek iin baka bir sebep Bunlara ek olarak, Enver Paann cadde ve binalara belki siz ten fazla sebep ad verilmeli/verilmemeli nk ne srebilirsiniz? Sonu yarglar ve zet Sonu olarak unu diyebiliriz ki...

90 oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi

6 lave: Bir Gazete Haberi


Kaynak G

Osmanl-Rus Sava sonucu Kars, Ardahan, Batum ve Sarkam'n Rusya'ya kaybedilmesi sonucu 1914 ylnda Dneminin Bakomutan Vekili olan Enver Paa, Sarkam' geri ele geirmek amacyla 19 Aralk tarihinde harekt plann kurmaylarna sunmutu. Kurmaylar manevrann baarszla urayacan Enver Paa'ya birok kez sylemi olmalarna karn Enver Paa hareketin yaplmasna karar vermiti. Enver Paa'nn doa koullarn planna katmamas Allahuekber Dalar'nda tipi ve boranda on binlerce Trk askeri tek kurun atmadan ehit dt. Enver Paa'nn komutanln yapt bu sava ateli bir tartma konusu olmay gnmze kadar srdrd. Enver Paa hakknda "vatan haini" sylemleri zaman zaman baskn olarak kamuoyunda seslendirilmeye baland. Bugn Genelkurmay Bakanl'nn yapt bir aklama ile bu tartmalara da son nokta kondu. Genelkurmay'n internet sitesinde yaynlanan Sarkam Harekt balyla verilen yazda bugne kadar 90 bin olarak verilen ehit says 60 bin olarak dzeltilirken Enver Paa'nn Sarkam sava stratejisi iin "baarl bir plan" tanmlamas yapld. www.gazetevatan.com

oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi 91

7-lave Materyaller: Darbe ve Ant


Kaynak H

II. Merutiyetten sonra Enver Bey adna baslan bir kartpostal

(Yaasn Vatan, Yaasn Millet, Yaasn Hrriyet) http://tr.wikipedia.org/wiki/Dosya:1908-mesrutiyet.jpg


Kaynak I

1913 Babli Baskn

http://www.enverpasadergisi.com

92 oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi

Kaynak J

stanbul-ilideki Abide-i Hrriyet- Enver Paann mezar 1996da buraya nakledildi.

Blm 13

anakkale Sava:
lk Elden Kaynaklarn retim Materyali Olarak Kullanlmas
Dr. Dean SMART tonlukla, savan ykc doasnn ortaya kt zamanlar kapsayacak ekilde seilmitir. Materyallerin bu ksm I. Dnya Sava (1914Bir kiinin kiisel gnlnden alnm be 1918)yla ilgili birincil kaynaklarn seimine ve alnt vastasyla I. Dnya Savanda anakkullanmna ynelik olarak hazrlanmtr. Bu kale Cephesindeki Gelibolu Harektna bu kikresel atma Avrupann byk glerini, inin nasl bir reaksiyon gsterdii anlatlmaAsya, Afrika, Amerikadaki lkelerle Britanya ya allmtr. Onba David Lindsayin Trk mparatorluunun hkimiyetindeki Avustralya Ordusuna kar Avustralya Ordusunda verdii ve Yeni Zellanday da iermektedir. 20. yy.da hizmeti anlatt orijinal kaynak nerdeyse 60 atma ngilterede zorunlu olarak 13-14 ya sayfadr. Bu gnlkte bir eylerin olmasn bekgrubundaki tm rencilere verilmesi gereken lemekle gelen monotonluk ile her gn lmle bir konu baldr. Yine ayn konu 14-16 ya- uramann nasl bir duygu olduunu ve aslarn kapsayan ancak zorunlu olmayan retim kerlerin yz yze kald dehet verici koullar programlarnda da nemli bir yer tutar. aklamtr. Alntlar Lindsayin bak asyla Burada sunulmu materyallerin hepsi ret- Geliboluya ulatklarnda, harekt srasnda ve men tarafndan ynetilecek bir etkinlikle ili- salk nedenleriyle tahliyesi ncesinde hayatn kilendirilmitir. Bu materyaller gen insanlara nasl gzktn anlatacak ekilde seilmiyazl kiisel anlatmlarla nasl allabilecei tir. Lindsayin ifadeleri genellikle grdklerinin hakknda farkl yollar sunmaktadr. Tarihsel ksa tasvirlerini ieren ok duygusal ve ikayetci kaynaklara dayal almalar ounlukla belli olmayan bir slupla yazlmtr. Gnlk yaynmetinlerden ok ksa ve yine deitirilerek aln- lanma kaygs ya da sansr kaygsndan uzak tam alntlara dayandrlmaktadr. Bu balamda mamen kendisi iin yazlm gibi durmaktadr. kaynan gvenirlilii (ne tr n yarglar ierdiGnlk ve dier belgeler David Lindsayin i) ve faydas gibi hususlar soru iaretleri olarak kz, Jane tarafndan Sidneyde yaayan Dr. karmza kmaktadr. Burada verilen alntlar Errol Tompkinse braklmtr. Alntlar Dr. Gelibolu Harektnn tm ynlerini kapsaya- Tomkinsin ve deifreleri yapan Geoffrey cak bir hikye/anlat oluturulmas amacn Millerin nazik izinleri ile kullanlmtr. Metintamaktadr. Dolaysyla alntlar iyimserliin lerin tam versiyonuna I. Dnya Sava Arivinin hkim olduu zamanlarla birlikte kayplarn bir paras olarak Internet zerinden ulamak yol at duygular, boluun getirdii mono- mmkndr.

n Aklama

retme ve renme Materyalleri


Bu nite iin sekiz sayfalk retim materyali salanmtr.
alma Yapraklarnn Balklar 1 2 3 4 5 Saym David Lindsayin sava gnl Geliboluya gidi Sava hakknda eve yazmak Saldr ve Savunma, 1915 yaz Beceri ve Kavram Gelitirme Balang etkinlii, Grsel kaynaklarn kullanm erik bilgilendirmesi: Bilgi ve anlama; kronolojik farkndalk Kavrama, tarihsel anlay gelitirme, metin analizi Uslup ve hedef kitle hakknda farkndalk; empati Anahtar terimler ile tanmlar eletirme

94 oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi

6 7a 7b

Kant inceleme: Temmuz 1915 Gelibolu, Austos 1915 Gelibolu, Austos 1915

Metin analizi, deerlendirme ve ie yararlk Metne yneltilmi basit kavrama sorular Metinden karlm anahtar noktalarla ilgili kestirimler ve sentezler gerekletirmek- zet ve becerilerin yeniden gzden geirilmesi

retmen Notlar: anakkale Sava/Gelibolu Harekt Ders Planlar


Anahtar Soru anakkale Sava (Gelibolu Harekt) Avustralyal ve Yeni Zellandallar iin neden ok nemliydi?

Dersin Amalar rencilerin bir askerin yazlarn kullanarak Gelibolu kartmas ve bu kartmann n cephede bulunan birlikleri cezalandrc doas hakknda igrler edinmelerini salamaktr. Kullanlan materyaller okuyucuya askerlerin ilk etapta zerlerine den grevi yapmak adna Geliboluya gelme isteklerini ancak daha sonra siper savann ac yz ile ANZAKlarn karlaklar zor artlar grmelerine imkn tanmaktadr.

Hedeflenen renme ktlar Tm renciler I. Dnya Savann birok insann dhil olduu kresel bir olay olduunu ve Gelibolu kartmas srasnda meydana gelen atmalarn doas ile etkilerini kavrayacaklardr. Birok renci verilen ar kayplar ile bu kayplarn ksa sreli etkilerini aklayabilecekleridir. Baz -nispeten daha az yetenekli- renciler kartmayla ilgili olarak snrl bir farkndala sahip olacaklardr ancak savan ve kayplarn ho olmayan doas zerine bir farkndalk gelitireceklerdir. Bu renciler cevaplarn desteklemek iin genellikle basit iddialar ne srecekleridir. Baz- nispeten daha yetenekli- renciler Gelibolunun toplum ve bireyler zerine etkisi hakknda sofistike bir kavraya sahip olacaklardr. Bu renciler Geliboluyu dier olaylar ve savan dier zellikleriyle ilikilendirecek, Gelibolunun ksa ve uzun vadeli etkilerini gz nne alabilecek ve yarglarn kantlara dayandrarak ortaya koyabileceklerdir. Yarglarn desteklemek iin ilave aratrma yapmalar da sz konusu olabilcektir.

1. Ders
renme Hedefleri renciler: Gelibolu kartmasnn doasn ve savan ilk evrelerinde nelerin meydana geldiini kavrayacaklardr. Balang: Gen rencilerin dikkatlerini ve ilgilerini toplamak amacyla 1. Yapra (Saym), ya da Gelibolu atmasyla ilgili modern bir metni kullann. Bu kiilerin kim olduunu ve neden orada olduklarn tartn. Resimle ilgili bilgiyi, renciler etkinlikle uramaya balamadan nce vermeyiniz
Sre Kk gruplar halinde dnme ve tartma zaman iin 3 dakika

oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi 95

Saym Avustralya Ordusundan Signaller Ellis Silas tarafndan yaplm bir yal boya resimdir. Bu resimi yapmasn ondan Avustralya Sava Kaytlar Birimi istemitir. Bu resim imdi Canberradaki Avustralya Sava Mzesindeki Gelibolu Galerisinde asldr. Silasa gre bir savatan sonraki saym daima insann yreini derinden inciten bir olaydr. simler birbiri ardna arlr; cevap ise derin bir sessizliktir... Resim hakknda renciler baka neyi bilmek istiyorlar? Bu bilgilere nasl ulaabilirler? Ana Etkinlikler: 1. Bilgilendirme/Tartmalar nceki renmelerle ilikilendirerek anakkalenin nerede olduunu ve Gelibolunun neden nemli bir askeri hedef olarak dnldn aklaynz. rencilere Gelibolu kartmasnda blgenin arazi yapsnn ve karlalacak engellerin yeterince iyi deerlendirilemediini aklaynz. Eer akll bir tahta ya da projeksiyon cihaz kullanyorsanz aadaki Avustralya kayna konuyla ilgili faydal haritalar ve dier grsel kaynaklar sunmaktadr: http:// www.anzacsite.gov.au/operationclick/Topic_01/1B_WS_intogall.pdf 2. Ad geen askerin hikyesini anlatmak iin 2. alma Yapran kullannz: David Lindsayin Sava Gnl (bu uzun bir metin olduu iin snfn hikyeyi okumasn istemek yerine siz hikyeyi onlara anlatabilirsiniz). Tartma srasnda snfa neden insanlarn sava iin gnll olduklar ve bu balamda hayatlarn riske attklar, emirlere uyduklar ve cesaret gerektiren ilere soyunduklar zerinde dnmelerini salaynz. Tahtay rencilerin aklamalar dorultusunda bir rmcek diyagram oluturmak iin kullannz. 3. Yazl dev (snfta yaplacak): rmcek diyagramndan faydalanarak 2. yapraktaki soruyu cevaplaynz. 4. David Lindsayin gnlne bakmaya balamak iin 3. alma yapran: Geliboluya Gidi i kullannz. Yapran sol tarafndaki sorular size gnlkte yazlanlarn ana temalarna odaklanmanz salamaya yardmc olmak amacyla verilmitir. Neden gen insanlar savaa gitme hususunda ok isteklilerdi? Onlarn fikirlerini neler deitirmi olabilir? Gnlk ne tr bir uslupla yazlm? Bu uslubu aklamak iin ne tr sebepler ne srebilirsiniz? Biti: Tartma- renciler Gelibolu kartmasnn ilk aamalar ve bahsi geen askerin bunlara reaksiyonu hakknda ne rendi?

Bilgilendirme ve tartma iin 5 dakika

12 dakika

15 dakika

20 dakika

5 dakika

2. Ders
renme Hedefleri renciler gnl bir kaynak olarak kullanmak suretiyle Geliboludaki artlar kavrayacaklar ve atmann n cephedeki yaamn sadece bir unsuru olduunun farkna varacaklardr.
Sre

96 oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi

Balang: 4. alma yaprann (atma Hakknda Eve Yazmak) bir ksmn ya da tamamn okumak suretiyle insanlarn hangi artlar altnda attklarn dnn. Snf konuya dhil etmenin bir yolu u olabilir: rencilerden gzlerini kapatmalarn ve kendilerini David Lindsayin yannda hayal etmelerini isteyiniz. Gnlk okunurken Davidin kendilerine son bir ka gnde yaananlar anlatn dnmelerini ve olaylar zihinlerinde canlandrmalarn isteyiniz. Alternatif olarak powerpoint sunusu yardmyla Gelibolu siperlerindeki artlar rencilere gsterebilirsiniz/anlatabilirsiniz. Ana Etkinlikler: 1. Mektubun nasl oluturulduu, tonunun ve uslubunun kimin tarafndan ve kime yazldna bal olarak nasl deitiini tartnz. 2. Subaylarn mektuplar sansrlemek gibi bir grevleri olduunu nk belli kiileri eletirmenin vatanseverlikle badamadnn dnldn aklaynz. Ancak askerler ve denizciler genellikle bu tr kurallara uymazlard. Mektup eer anneniz yerine gvendiiniz yakn bir arkadanza yazlm olsayd nasl deiirdi? - Tahtada bu mektuba yazlacak cevap iin bir rnek/model oluturunuz. Bu aamada rencilerin nerilerini de dikkate alabilirsiniz. - rencilerden mektubu yazmalarn ve ilk paragraflar oluturmalarn isteyiniz. 3. atmann doasn daha iyi ortaya koymak iin 5. alma Yapra, Saldr ve Savunma ile 6. alma yapran Kantlar incelemeki kullannz. Bu rencilerin uzmanlk bilgileri ile kelime daarcklarn gelitirmeye ynelik bir kart eletirme almasdr. nceden bu kartlarn yeteri sayda fotokopisini ektikten sonra bunlar makasla kesin ve her bir seti bir zarf iine koyun ya da atalayn. renciler, gruplar halinde tanmlar aklama ile eletirme ilemini gerekletireceklerdir. Bu etkinlik tm snf almas eklinde bir bilgi yarmas mant ile de gerekletirilebilir. Bu snfn bir yarsnn dier yarsyla yart bir oyun olabilir. - rencilerden mektuplarn edindikleri baz olgular (gerek bilgileri) de kapsayacak ekilde bitirmelerini isteyiniz. Onlardan mektubu yazdklar kiiyi dikkate alacak bir uslupla bu ilemi yapmalarn isteyiniz. rnein anneye yazlan duygusal bir mektup. Biti: Tartma- Tarihi kaynaklarn kim tarafndan ve kime hitaben (kime ynelik) yazldklarn bilmemiz neden gereklidir? Bu kaynaklarn gvenirlilii ile kkenleri onlarn kullanll zerinde ne tr bir etkisi vardr?
5 dakika 5 dakika Bilgilendirme ve tartma iin 5 dakika

5 dakika

5 dakika

7 dakika

Bilgilendirmeyi de ierecek ekilde 8 dakika

20 dakika

3. Ders
renme Hedefleri renciler tarihsel nem fikrini kefetmeye balayacaklar- Gelibolu ANZAK lkeleri iin neden ok nemliydi?
Sre Kk gruplar iinde dnme ve tartma iin 2 dakika

oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi 97

Balang: 1. alma yaprandaki Saym resmine yeniden baknz. Bu resimdeki adamlar hakknda imdi ne biliyoruz? Bu yal boya tablosuyla ressam bize nasl bir mesaj veriyor? Bu resim neden Avustralya Ulusal Sava Anlar mzesinde gsteriliyor? Ana Etkinlikler: 1. 7a ve/ya da 7b Gelibolu, Austos, 1915 alma yapraklarn kullannz. Bunlar ayn metinin iki farkl versiyonudurlar. Birincisi anlamaya ynelik kapal-ulu sorular ierirken ikincisi satr aralarnda kullanlan boluklarla retmenin rencilerle birlikte anahtar noktalar aabilecekleri ve yazl cevap yerine szel cevaplar verebilecekleri bir yapraktr. - Hangi alma yapran kullanacanza karar veriniz ve rencilerin metinleri okumalarn ve bylece Lindsayin bitkinlii ile onun tahliyesini getiren artlar anlamarn salaynz. 2. 8. alma yapra olayn Anlam ve nemini kullannz. A, B ve C blmlerinin her biri Gelibolunun ANZAKlar ve onlarn lkelerine etkileri hakknda size ne sylyor? Grup almas: ngiltere 25 Nisan (ANZAK gn) resmi tatil ilan etmeli midir? Grup iinde bu soruyu tarttktan sonra tm snfa tartma sonularn aklamak iin hazr olun. Trkiye de ayn tarihi bir ekilde zel gn ilan etmeli mi? Neden? Biti: Tartma- renciler Gelibolu harektnn ilk aamalar ve bahsi geen askerin reaksiyonlar hakknda ne rendi?
5 dakika Bilgilendirme ve tartma iin 5 dakika

12 dakika

Tartma iin 15 dakika, her grubun sunumu iin 3 dakika

Bu Ders Nasl Gelitirilebilir? Bu konuyla ilgili farkl ilk elden kaynaklara ek olarak yine ok eitli ve farkl trden (yazl, grsel vs) ikinci el kaynaklar kullanma imknlar sz konusudur. Filmler- Gelibolu harekt hakknda hem ngilizce hem de Trke filmler mevcuttur. Avustralya yapm filmler: Breaker Morant (1980) ve The Lighthorsemen (1987); 5 blmlk televizyon program ANZACs (1985); Mel Gibsonnn baroln oynad the 1981 Gallipoli filmi ile Yeni Zellanda yapm Chunuk Bair (1992) filmi. Bilgisayar destekli aratrma devleri verilebilir. rnein, http://www.spartacus.schoolnet.co.uk/FWWgallipoli.htm sitesinden ulalabilecek Spartacus Eitim Sitesi harektla ilgili birok Britanyalnn ve gzlemcinin szlerini de ieren zl bilgiler salamaktadr; ya da Britanya mparatorluk Sava Mzesinin web sayfas: http://www.iwm.org.uk/upload/package/2/gallipoli/index.htm ; Avustralya perspektifi iin u web sitesi kullanlabilir http://www.anzacsite.gov.au/6teaching/; ve ngilizcede baz iyi hazrlanm retim materyali iin u site ziyaret edilebilir: http://www.anzacsite.gov.au/operationclick/Topic_01/1B_WS_intogall.pdf Mzik kullanm Gelibolu hakknda yazlm baz arklara online olarak ulamak mmkndr. Avustralyal lirik air Eric Bogleun sava kart arksnn: And the Band Played Waltzing Matilda szlerine u siteden ulamak mmkndr: http://ericbogle.net/lyrics/lyricspdf/andbandplayedwaltzingm.pdf, Bu aradaki linki takip etmek suretiyle arknn yazar tarafndan seslendirilmi haline uradan ulaabilirsiniz: http://en.wikipedia.org/wiki/And_The_ Band_Played_Waltzing_Matilda

98 oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi

1. Yaprak: Saym

Burada ne oluyor?

Bu resim hakknda baka ne bilmek istiyorum?

oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi 99

2 David Lindsayin Sava Gnl

Arkaplan Bilgilendirmesi David Gardyne Stuart Lindsay Gney Avustralyadaki Adelaide kentinde 3 Ekim 1889 tarihinde dodu. 1907den 10 Austos 1914 ylnda 1. Avustralya Hafif Atl Birliine seilinceye kadar Yeni Gney Galler Bankasnn Gney Avustralya ubesinde banka memuru olarak alt. David Lindsay 1914 ve 1915 yllarnda yaadklarn bir gnlkte toplad. Gnlk ilk askeri konvoylar Sidney limanndan Msra tayacak Star of Victoria (Vitorya Yldz) gemisine binmesiyle balar. Daha sonra Lindsay gnlnde Msrdaki askeri eitimi ile Geliboluda Mays 1915-Eyll 1915 arasnda Onba olarak yaadklarndan bahseder. Gelibolu Harekt I. Dnya Sava srasnda 25 Nisan 1915 ile 9 Ocak 1916 tarihleri arasnda Trkiyedeki Gelibolu yarmadasnda cereyan etmitir. ngiliz mparatorluu ile Fransa ortak bir operayon balatmak suretiyle Osmanllarn bakenti stanbulu ele geirmeyi ve Rusya iin gvenli bir deniz rotas oluturmay amalamlard. Bu aba her iki tarafn da ar kayplar vermesine neden olarak baarszlkla sonuland. Hastaln mtekiben Lindsay Geliboludan tahliye edilerek Msrda hastane istirahatine gtrld. Gnlk hastalnn iyilemesi ve birliine yeniden katlmasyla sona erer. Gnlk bu sreteki her gn kapsamakla birlikte yer darl nedeniyle burada gnln belli paralar ele alnmtr. 1. Avustralya Hafif Atl Birlii Geliboludan Msra dndkten sonra, Lindsay birlii ile beraber Sunusilere kar gerekletirilen harekta katld. Daha sonra topu birliine subay olarak atand ve Fransadaki Bat Cephesinde 1917deki Polygon Wood savanda yer ald. Burada sol el bileinden yara ald ve hastanelik oldu. Frandadaki bir hastanede kaldktan sonra Londradaki 3 Numaral Londra Genel Hastanesine sevk edildi. ubat 1918de Avustralyaya geri dnd. Terhisini takiben bankadaki iine yeniden balad. David Lindsay birlii asndan deerlendirildiinde srad bir insand- silah arkadalarnn byk ounluu savata hayatlarn kaybederlerken o hayatta kalmt. Gelibolu Harekt Yeni Zellandal ve Avustralyal insanlarn hayatlarnda ok nemli etkiler meydana getirmi bir savatr. Onbinlerce gen, salkl enerjik kii savamaya gnderilmi, ancak ok daha az sayda salkl kii eve dnebilmiti. Biroklar da yorulmu, paralanm/harap olmu, yaralanm ya da sakat kalm bir ekilde eve dnebilmiti. Gelibolu harekt Mttefik Glerin komutanlarnca kt bir ekilde planlanm bir giriimdi. Arazi ile oray savunanlar byk oranda kmsenmiti ve sava iyi ynetilememiti. Sava meydanna yeni teknoloji rn silahlar getirilmi olmasna ramen kullanlan taktikler bu yeni teknolojiyle uyumlu deildi. Zayf lojistik destek ve yetersiz kararlarn bedelini binlerce Avustralyal, Yeni Zellandal, Britanyal, Hintli ve Kanadal asker ve denizci ok ar bir ekilde hayatlaryla dediler. Soru: Savamak iin gnll olmak, n cephede yer almak ve siperin zerinden atlayarak dmanla yzlemek bugn bize byk bir lgnlk gibi gzkyor. Sizce neden David Lindsay ve arkadalar gibi kiiler kendi paylarna deni yapmak, emirlere uyarak grevlerini yerine getirmek hususlarnda ok istekliydiler?

100 oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi

3 Geliboluya Gidi
1915 ylnda Geliboluda bulunmu Onba David Lindsayn sava gnlklerinden alnm aadaki alntlar okuyunuz. Sa taraftaki stuna cevaplarnz yaznz.
Gnlk alnts 30 Nisan 1915. Avustralyallarn anakkaleye ayak bastklarna dair ok nemli bilgi rapor edildi. Gerekten ok iyi i karmlar. Arkadalarmz orada tm zorluklara ramen tarih yazarken bizim burada braklm olmamz kendimizi rm hissettiriyor. Neden biz de gidemiyoruz? 1 Mays. anakkalede byk zaiyat verildiine dair sylentiler var. Yzlercesi yaralym... Grev: David Lindsey anakkale Harekt hakknda ne hissediyor?

Sizce neden ok sayda kiinin ld ve yaraland bilgisi dorudan askerlere sylenmeyip bir dedikodu eklinde yaylyor?

10 Mays. Bize bugn eer bir arkadamz yaralanrsa onu Trklerin eline brakmak yerine vurmamz sylendi. Trkler mahkumlara onlar ktrm brakacak ekilde davranyorlarm. Olduka keyifli ha!

Sizce Avustralya ordusu neden askerlerinin kafasna Trklerin barbar olduu inancn yerletirmeye almt?

dlek biri gibi davranacam sanmyorum. Umarm savamam gerektii gibi savarm.

Onba Lindsay nasl bir tepki gsterecei hususunda neden endieli?

Kaynak: http://wwi.lib.byu.edu/index.php/The_War_Diary_of_David_Lindsay Dr. Errol Tompkins ve Geoffrey Millerin nazik izinleri ile kullanlmtr. Sidney, Avustralya

oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi 101

4 atma Hakknda Eve Yazmak


Mays 1915in sonunda Geliboluda bir Avustralya askeri olan Onba Lindsay evine mektup yazacaktr ve son dnemde gnlne yazdklarn gzden geirir. Gnlkte neler yazdna baktktan sonra eve nasl bir mektup yazacan dnnz. Kendinizi Lindsay'in yerine koyup eve bir mektup yaznz.

14 Mays. Gn boyunca snamda uyumaktan baka bir ey yapmadm. Zaman zaman top gllelerinin lklar ile mermilerin grlts insan sar edecek bir hal alyor. Bir hedefi seme imknmz olmad iin ok az ate ediyoruz. Periskopumuzla siperimizin dn ve Trklerin kendi siperlerinden km tfekleri ile bize ate ettiklerini grebiliyoruz. Cehenneme dnen geceki atmada yaklak 200 el ate ettim. 16 Mays. Hemen hemen tm gn uyudum. Gece olduka sessizdi ama siperdeki birisi iin gece hibir eyi grmeden ve Trklerin ne zaman srnerek bize saldracaklarn tahmin ederek beklemek korkun bir gerginlik oluturuyor. 19 Mays. Saat daha 11 olmad, hl siperlerdeyiz ve henz kahvalt yapmadk. Sanrm yaknda bizden Trk siperlerine saldrmamz isteyecekler. Umarm bunu bizden istemezler nk makinali tfein nne insanlar gndermek bir cinayetten farksz. unu dnyor ve kabul ediyorum ki aramzdan herhangi birinin bu son dakikas olabileceini bilerek siperde oturup beklemek korkun bir duygu. Bana yle geliyor ki, buras bir lm tuzandan farksz. Eer yaral halde burdan gtrlmezseniz buraya gmlrsnz. 22 Mays. Snama sabaha kar saat 5de geri dndm. Yakndan tandm zavall bir adam benim yanmdaki snakta kafasndan vuruldu. Bir biskvi yiyordu. Zavall adamn tabii ki yaama ans olmad. Biraz yamur yad ve imdi her yer amur iinde. 26 Mays. Bu sabahn ilk ii adamlarmzdan birisinin snan hemen yannda siperde vurulmas oldu. Sanrm bu sapan bir kurundu ama byk ihtimalle onu ldrecek. nk kurun bir yanndan girip teki yanndan kt. Zavall dilenciyle gece boyunca birlikte nbet tuttuk. Byle bir oyunun iinde insann lmn dehetini kaybetmesi, hissizlemesi ok acayip bir ey. Yol boyunca lnn yanndan geip gidiyorsunuz, bir an bile durup dnmeden. ok iyi bir gece uygusu ektim. u hususlar hakknda dnmeyi unutmaynz: Mektubu kime yazyorsunuz? Yazdnz kiiler Gelibolu hakknda hlihazrda ne biliyorlar? Onlara ne sylemek istiyorsunuz?

Kaynak: http://wwi.lib.byu.edu/index.php/The_War_Diary_of_David_Lindsay Dr. Errol Tompkins ve Geoffrey Millerin nazik izinleri ile kullanlmtr. Sidney, Avustralya

102 oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi

5 Saldr ve Savunma, 1915 Yaz


Aadaki ifadeleri kesiniz ve gnlk alntlarn doru tanmlama kartyla eletiriniz
7 Mays. Trk siperlerinin altna doru tnel kazyorduk. Dilencilerin de aynn yaptklarn kazma seslerini duyunca anladk. Bizimkini bu gn havaya uurduk. 7 May. Uamz tepemizde sklkla uuyor. Geen gece buradan 5 mil kadar teye iki bomba braklt grlm. 28 Mays. Bizimkiler destek alamaynca geri dnmek zorunda kalmlar. Sngleri takp dn boyunca da savamak zorunda kalmlar. Yzlercesi yolda lm. 28 Haziran. Sava gemilerimiz tm gn boyunca bombardman gerekletirdiler. Tepelerin srtlarnda bombaladmz yerlerde byk yangnlar grnyordu. ok sayda gemi, torpido gnderen destroyer, karma gemileri vs. vard. Muhteem bir grntyd. 28 June. Akamzeri 8.45de siperimizdeki tm arkadalar neeli lklar atarak siper duvar zerinden kar tarafa nanik yapmaya balad. Trkler saldrya getiimizi dnerek her yeri bombaladlar. 8 Temmuz. Acaba neden tm zayiatlarmz yaynlamyorlar! Nerdeyse 20000 zaiyat vermemize ramen bunun 5000 olduunu sylyorlar. Akrabalarn bunu bilmemesi utan verici. 8 Temmuz. Buraya geldiimizde tm tepeler llerle kaplyd ve vadi boyundaki yolda daima l ynlar olurdu. Yine sedye taycalar sahile yarallar tarken grrdk. imdilerde ise ok fazla l ya da lmekte olan kii grmyoruz. Zayiatlarmz ok ar deil. Tm tepeler maynlarla kapl ve etrafta imdilerde nispeten daha gvenli yryoruz. Tabii bazen grup liderleri birine basmaktan son anda kurtuluyor.

a Keif ve Bombalama

b Deniz borbardman

c Maynlama

d Sansr

e Gs gse atma

f Sahte saldr

g Siper kazmak (tahkimat)

Kaynak: http://wwi.lib.byu.edu/index.php/The_War_Diary_of_David_Lindsay Dr. Errol Tompkins ve Geoffrey Millerin nazik izinleri ile kullanlmtr. Sidney, Avustralya

oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi 103

6 Kantlar ncelemek: 1915 Temmuzu


Bu, Avutralya Ordusundan Onba David Lindsayin I. Dnya Sava srasnda Geliboluda tuttuu gnln Temmuz 1915e ait blmlerinden bir alntdr. Siz Gelibolu Harektnn tarihini yazyorsunuz. 1. Lindsayin yorumlarn okuyunuz
Temmuz 1915 18 Bgun hi bir ey yapmadan geti. Akamst 4te siperden ayrldm ve babama bir mektup yazdm. Mektupta beni burada nasl bloke edip tuttuklarn ve subaylk bavurumdan bahsettim. imdilik 1 Sterling istedim. Bu mektup subaylardan birisi tarafndan sansrleniyor dolaysyla beni nasl burada tuttuklarnn farknda olduumu biliyorlar. Sessiz bir gece. Mektup okudum. 19 Tm gn hi bir ey yapmadm. Sipere akamst 4de geldim. Sessiz bir gece. 20 Tm gn hi bir ey yapmadm. Siperden akamst 4de ayrldm. Sessiz bir gece. 21 kinci hafif atl birliinden ayrlarak snama geldim. Hibir ey yapmyorum. 22 Hi bir sey yapmyorum. Trklerin bu gece byk bir saldrya gemelerini bekliyoruz ve buna kar hazrlklar sryor. Gaz kullanabileceklerinden gaz maskeleri datld. Eer gelirlerse onlar kt ekilde benzeteceiz. Gece saat 23.40 ve 3te silahlar saldr pozisyonuna getirdik ancak hibir ey olmad. 23 Bugn sessiz geiyor. Gzelce yzdm. Byk bir saldrya kar her nlem alnyor. Silahlarla birlikte gece 1.30 ve 3te saldrya hazr halde bekledik ama Trkler gelmedi. Sanrm ok gemeden burada bir eyler yaanacak- ya biz saldrya geeceiz ya da Trkler. Hangisi nce saldrrsa saldrsn sonuta korkun bir katliam yaanacak. Umarm bundan sa salim kurtulurum. nk bu birinin mr boyu hatrlayaca bir olay olacak. 24 Bugn sessiz bir gn. Hi bir ey olmuyor. Saldr yok. 25 Sabah ilk i yzmeye gittim. Saat 10da Komnyan (cemaat toplants) vard. Tm leden sonra uyudum. Trk siperlerinin altndaki olukta/su yolunda ileri karakol grevim var. Sessiz gece. 26 Hl oluktaki karakol grevindeyim ve ok sessiz bir gn. Hibir ey olmuyor. 27 Hi bir ey olmuyor. 28 Sabah 4.30da gzelce yzdm. dzine yumurtay 2 Shilling 6 pensee aldm. Bylece bir kez ya da eer anslysam iki kere iyi bir yemek yiyeceim. Mektup aldm. Gndz ya da gece hi bir ey yapmadm. 29 Sessiz bir gn. Gn boyunca bir fincan ay iebilecek suyu temin edebilmek iin sabah saat 4te kalktm. Tm gn bir ey yapmadm. 3 n ok gzel yemek yedim. Halanm pilav, konsantre st ve kadnbudu kfte. 30 Tm gn boyunca hi bir ey olmad. ok sessiz. 31 Hi bir ey yok. Koleraya kar a olduk bugn. ok scak bir gn.

2. n cephede bulunan askerlerin gnlk hayatlaryla ilgili rendiklerinizi aklayan bir notu editrnze yaznz.
Sayn Editr, gnln Temmuz 1915 tarihlerini ieren blmlerini okuduumda, bana yle geliyorki...

Geliboludaki asker hakknda rendiklerinizi aklamay unutmaynz.


Kaynak: http://wwi.lib.byu.edu/index.php/The_War_Diary_of_David_Lindsay Dr. Errol Tompkins ve Geoffrey Millerin nazik izinleri ile kullanlmtr. Sidney, Avustralya

104 oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi

7a Gelibolu, 1915 Austosu


Onba David Lindsayin sava gnlnden alnm aadaki alntlar okuyarak sorular cevaplaynz:
7 Austos. Sabah saat 4te hcum balad. u anda tepenin yamacnda uzanm kendimi siper altnda tutmaya alyorum. Bombalar korkun. Her taraf l insanlarla kapland. Tanr beni korusun. Korkmuyorum ama cehennem bu olsa gerek. Bombalardan dolay mevzimi koruyamyorum. Bombalardan kurtulmak iin devaml saa sola sryorum. Bunu dn yolunda dinlenirken yazyorum. Sanrm bugn ya da yarn tekrar deneyeceiz. Yeterince cehennemi yaadk aslnda. Tepenin yamacnda uzanm haldeyken hemen yani bamda ve nmde tam drt ceset vard. Hi biri yaamyordu... bombalar yznden sanrm. Geri ekilirken kotuumuzu sanmyorum. ok fazla yrdk. 19:30. Bu sabah 200 kiiyi gnderdik ve 157si ya ldrld, ya yaraland ya da kayp durumda. Biz sabah 4de ktk ve yine sabah 6.30da dndk. Solumuzda ok korkun bir atmaya ahit oldum. Siperden kanlar 25-35 metre nispeten sorunsuz ilerledikten sonra olduklar yere cansz bir ekilde kyorlard. Bizimkilerden sanrm hibiri Trk siperlerine ulaamad. 8 Austos. Gece fena saylmayacak bir uyku ektim. Saldrya uramadk. Tm gn dinlendim. Alaymz artk sadece 189 kiiden oluuyor. Bu gece gene siperdeyim. Saldr pozisyonunun tam ortasnda yer alyoruz ve Trklerin bize her an saldrmalarn bekliyoruz. Eer saldrrlarsa onlar geri pskrtmek nispeten zor olacak. nk bu pozisyonu koruyanlarn says ok azald. Dnk hucumdan hayatta kalanlar ise hem ok gsz hem de vcutlar yara bere iinde, bombalarn pskrtt paralar, talar vs. vcutlarmzda sapl duruyor. Msrdan ayrldmzda benim birliimde toplam 35 kii vard. Sonra 13 kiiye dtk. Bir ay nce gelen destek kuvvetlerinin katlmyla saymz 29a kmt. Bu gece siperde sadece 12 kiiyiz. Geri kalanlar ya ldrld, ya yaraland, ya kayp ya da hasta. 2 buuk saatliine dardaydk. Bir iki kadeh yuvarlamay ok istedim ancak bunun alacam riske demeyeceini biliyordum. Ama aklmdan geirdim. Drt ya da be yaral arkadamz hala Trk siperlerinin altnda yaral bir ekilde yatyorlar. Onlar getirmek iin gnll olurdum ama bu tam anlamyla bir intihar olurdu ve hlihazrda brakn bir adam ancak bir sinei tamaya gcm yeter. Her tarafm ac iinde ve kendimi ok zayf hissediyorum... Olduka sessiz bir gece geirmemize ramen uyank ve dikkatli kalmak olduka zor bir iti. Yarallarmzdan bazlar ancak gece gelebildiler. 9 Austos. Siperlerden saat 11de ayrldk ve dinlenmek iin vadiye indik... Botlarm karp srt st yatp uykuya dalmak cenneteymiim hissini uyandrd. Sonra sulu bir yemek yaptm ve kendimi yeni bir insan gibi hissettim. Bir haftadr ne doru dzgn bir yemek yedim ne de botlarm ayamdan karabildim. 1. Trk mevzilerine yaplan 7 Austostaki saat 4 saldrs baarl myd? 2. Gnln 8 Austosta yazlan blm Avustralyallar iin Gelibolu Harektnn ne derece iyi gelitii hakknda size ne sylyor? 3. 8 Austoda yaral arkadalarn kurtarmak iin siperden kmamasnn nedenlerini Lindsay nasl aklyor? 4. 9 Austosda birlii n cepheden gnderildikten sonra Lindsay ne yapyor?
Kaynak: http://wwi.lib.byu.edu/index.php/The_War_Diary_of_David_Lindsay Dr. Errol Tompkins ve Geoffrey Millerin nazik izinleri ile kullanlmtr. Sidney, Avustralya

oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi 105

7b Gelibolu, 1915 Austosu


Onba David Lindsayin sava gnlnden alnm aadaki alntlar okuyunuz.

7 Austos 1915. Sabaha kar 4de hcum balad. u anda tepenin yamacnda uzanm kendimi siper altnda tutmaya alyorum. Bombalar korkun. Her taraf l insanlarla kapland. Tanr beni korusun. Korkmuyorum ama cehennem bu olsa gerek. Bombalardan dolay mevzimi koruyamyorum. Bombalardan kurtulmak iin devaml saa sola sryorum. Bunu dn yolunda dinlenirken yazyorum. Sanrm bugn ya da yarn tekrar deneyeceiz. Yeterince cehennemi yaadk aslnda. Tepenin yamacnda uzanm haldeyken hemen yan bamda ve nmde tam drt ceset vard. Hi biri yaamyordu... Bombalar yznden sanrm. Geri ekilirken kotuumuzu sanmyorum. ok fazla yrdk 19:30. Bu sabah 200 kiiyi gnderdik ve 157si ya ldrld, ya yaraland ya da kayp durumda. Biz sabah 4de ktk ve yine sabah 6.30da dndk. Solumuzda ok korkun bir atmaya ahit oldum. Siperden kanlar 25-35 metre nispeten sorunsuz ilerledikten sonra olduklar yere cansz bir ekilde kyorlard. Bizimkilerden hibiri sanrm Trk siperlerine ulaamad.

Grev:
Yukardaki olaylar dizisini dikkatlice okuyunuz ve bunu kendi kelimelerinizle baka birisine yeniden anlatnz. Mmkn olduunca ne yaandysa onu aktarmaya gayret gsteriniz.

Kaynak: http://wwi.lib.byu.edu/index.php/The_War_Diary_of_David_Lindsay Dr. Errol Tompkins ve Geoffrey Millerin nazik izinleri ile kullanlmtr. Sidney, Avustralya

106 oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi

8 Rakamlarla Gelibolu A. statistikler


ngiltere Fransa (tahmini) Avustralya Yeni Zellanda Hindistan Newfoundland (Kanada) Mttefik Glerin toplam Osmanl mparatorluu (tahmini) Genel Toplam l 21,255 10,000 8,709 2,721 1,358 49 44,092 86,692 130,784 Yaral 52,230 17,000 19,441 4,752 3,421 93 96,937 164,617 237,290 Toplam 73,485 27,000 28,150 7,473 4,779 142 141,029 251,309 336,048

Kaynak: Milletler Topluluu Gazi leri Blm, Avustralya

B. Anzak Koyundaki Ant


Geliboluda hayatn kaybeten binlerce Trk ve Anzak askeri iin onlarn hatrasn yad etmek amacyla yaplm Anzak Koyundaki Ant. Antn zerindeki yaz: Bu memleketin topraklarnda kanlarn dken Ingiliz, Fransz, Avustralyal, Yeni Zelandal, Hintli kahramanlar! Burada, dost bir vatann toprandasnz. Huzur ve skn iinde uyuyunuz. Sizler, Mehmetiklerle yanyana koyun koyunasnz. Uzak diyarlardan evlatlarn harbe gnderen analar! Gzyalarnz dindiriniz. Evlatlarnz bizim barmzdadr. Huzur iindedirler ve rahat uyuyacaklardr. Onlar bu topraklarda canlarn verdikten sonra, artk bizim evlatlarmz olmulardr Atatrk 1934

C. 25 Nisan, Anzak Gn
Anzak Gn Avustralya ve Yeni Zellanda ile Cook Adalar, Niue, Samoa ve Tongada ulusal anma gn olarak her yln 25 Nisannda kutlanr. Balangta sadece Geliboluda savam askerleri onurlandrmak amacyla gerekletirilmi olsa da gnmzde bahsi geen lkelerin dier savalarnda da hayatlarn kaybetmi askerleri anmak iin kutlanmaktadr.

Grev:
Gelibolu Harekt Avustralya ve Yeni Zellandal insanlar iin neden ok nemlidir?

Blm 14

Modern Trkiyenin Kkenleri


Dr. Dean SMART

n Aklama
Bu konuda Trkiyenin selefi (ncesi) olan Osmanl ve Seluklu devletlerinin ok milletli ve ok kltrl yapsna baklacak ve Trk tarihine dair bir perspektif verilmeye allacaktr. Bylece bu devletlerin bu gnk Trk halknn mozaik yapsna ve zengin tarihi, kltrel ve etnik mirasna yapt etkiler anlalabilecektir. Bu materyaller bize daha ileri seviyede lkenin karakteristik zelliklerini ve tarihini kefettirecek ek almalar da iine alan geni apl bir genelleme yapma ansn verir.

retme ve renme Materyalleri


1. Dnya Savan takip eden yllarda Os-

manl mparatorluundan kalanlarla kurulan Modern Trkiye, Osmanlnn ok farkl kltrel ve dini geleneklerden gelen vatandalarn da bnyesine kabul etmiti. Gnmz Trkiyesi, baz blgelerinde kendi zel otonom idarelerine sahip olsalar da btn gruplar tek bir millet olarak gren Modern Fransa ve dnyann dier gl ve gelien ekonomileri gibi nfus hareketlerine dair meselelerle karlamakta ve Bat Avrupada olduu gibi byk deiim ve geliim srelerine uyumda zorlanmakta ve benzer zorluklarla yzlemektedir. Bu konunun bir paras olarak aadaki retim materyaleri verilecektir.

Etkinlik Sayfalarnn Balklar 1a 1b 2 3 4 5 6 7 8 Modern Trkiyenin zorluklara ramen kuruluu Trkiye ile ilgili zihninizdeki mevcut imaj nedir? Antik a ve Erken Dnemlerde Trkler Radyoda Osmanl mparatorluu Tarihi (ok uluslu bir imparatorluk kurmak) Sultann Yeni Ordusu - Yenieriler Altn kafes Fikrinizi sylemek Bireyin rol ve etkisi; Modern Trkiyenin kurucusu Mustafa Kemal Atatrk Modern Trkiye; eitlilik ve farkllk, benzerlik ve devamllk.

Beceri ve Kavram Gelitirme nceki bilgilere atfta bulunan balang etkinlii Kimlikten dolay meydana gelen klielemi anlaylara kar durma Kronolojik farkndalk ile ilgili bilgi ve anlay gelitirmek Tarih anlaynn geliimini kavrama Huzura kabul ve gnlk hayat tarz hakknda bilinlendirme Motivasyon ile ilgili metin analizi Argman gelitirme ve destekleyici nedenleri kullanma Tarihi anlamaya katkda bulunacak kronolojik sralama Aratrma ve anlama becerilerini gelitirme

108 oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi

Trkiyenin ok Kltrl Tarihine Bir Bak renme ve retme Sreci


Anahtar Soru Gl liderliin Trk Tarihindeki nemi nedir? Gemiteki liderler hangi yntemlerle imparatorluun ok milletli yapsn bir arada tutmay baarabilmilerdi?

Dersin Amalar Byk ve karmak bir devletin ynetiminde Sultann nemini anlayabilmek ve Osmanl Devletinin sonunu getiren baz nedenleri gsterebilmek, Seluklu ve Osmanl mparatorluklarnn ok uluslu yapsna dair baz ynleri kefederek, modern Trk insan ve devletinin kkenlerini ortaya koymak

Hedeflenen renme ktlar Tm renciler Tm renciler kk beyliklerden Seluklu ve Osmanl Devletleri gibi byk devletlere pek ok siyasi yapy oluturan Orta Asya kkenli gebe kabile insanlar hakknda bilgi sahibi olacaktr. Gl liderliin ne olduuna dair bir fikir edineceklerdir. Birok renci Sultann kiiliinin ve grevinin nemi hakknda grlerini aklayabilecek ve neden gl bir liderin varlnn byk neme sahip olduunu syleyebilecektir. Grlerini teyit etmek iin destekleyici mantkl bilgiler salayabilecektir. Baz nispeten daha az yetenekli- renciler Sultann/Liderin rolne dair snrl bir bilince sahip olacak ancak bazlar tarafndan kt liderlik rnei verildiini syleyebilecektir. Bu renciler muhtemelen basit deerlendirmelerle grlerini destekleyeceklerdir. Liderlik ve tarihi deerlendirmenin karmaklna dair yeterince gelimemi bir anlaya sahip olabilirler. Baz nispeten daha yetenekli- renciler byk ve ok uluslu bir imparatorlukta bir fert olarak Sultann rol ve g politikalarnn doas hakknda takdire deer bir anlaya sahip olabilirler. Bunlar Sultann rolnn, Osmanl Devletinin nihai ykl ve Trkiye Cumhuriyetinin ykseliinin sebeplerinin sadece bir paras olduunu aklayabileceklerdir.

1. Ders
Kazanmlar retmen, rencilerin nceki bilgilerine dayanarak konuyla ilgili bir bilin oluturacaktr. renciler, liderliin tabiat hakkndaki grleri paylaacaklardr. Balang: Bu balang blm kk ocuklar veya Trkiye hakknda renmeye yeni balayan veya sadece kendi yakn blgelerini bilen gruplar iin planlanmtr. 1a alma Yapra basit bir gzden geirme snav olup bir dizi ders sonunda konuyla ilgili bilgilerinin ne kadar arttn gstermek amacyla tekrar uygulanabilir. rencilerin snrl bir bilgiye sahip olmalarnn u an iin sorun olmadn, sizin bu snavlarla onlarn konuyla ilgili bilgisi hakknda bir fikir sahibi olacanz, bu noktada bilinmesi gereken her eyi bilmelerinin gerekli olmadn sylemeyi unutmaynz.
5 dakika kk snav ve bilgilendirme Sre

oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi 109

1b alma Yapra rencilerin zihinlerindeki milliyet ve milli tercihlere dair klielemi imajlarn ne olduuna bakmak iin kullanlabilir. Ayn yaprak kk ocuklarn kafasnda teki milletler hakkndaki klielemi anlaylar iinde kullanlabilir. 1. alma Yapra, Modern Trkiyeyi kullannz. Genler Trkiye hakknda ne kadar bilgiye sahipler ya da ne kadar bilmeleri gerektiini dnyorlar. (Bu nitenin bitiminde bu etkinlie tekrar bir balant kurunuz.) Cevaplar tartnz ve baka bir takm bilgileri paylanz. Konunun Geniletilmesi; Konuyla ilgili daha fazla bilgi vermek iin tarihi ve modern Trkiye hakknda baz ana gerekleri, resimleri ve haritalar kullanabilirsiniz.

Ana Etkinlikler: Ana Etkinlikler: 1. Tahtaya Liderlie Bakmak baln yaznz ve yandaki ekildeki gibi basit bir ba ve omuz iziniz. Buradaki ama gl bir liderden beklenen temel zellikleri bu eklin iine ve etrafna yazmaktr. Bu etkinlik kk gruplar halinde veya tm snfa gerekletirilebilir. Etkinlik rencilere g ve liderlikle ilgili duygularn ifade etme imkan sunmaldr. Daha yetenekli renciler liderliin hangi balamda ele alnmas gerektiini sorabilirler (irket liderlii mi, takm liderlii mi, devlet liderlii mi gibi). Kabile liderlii ile ie balayabilirsiniz ve sonrasnda birok kabileyi bir arada ynetmek gerektiinde liderlikten beklenenlerin deiip deimeyeceini (ve nasl deieceini) sorunuz. Etkinliin devamnda rencilere Seluklu Devletinin farkl gruplar bir arada toplam oklu etnik yapya sahip bir devlet olduunu ve ayn ekilde Osmanl mparatorluunun ise etnik olarak ok daha eitli olduunu aklaynz. Bu noktada rencilerle farkllk fikri ile ok kltrllk ve ok etnikli imparatorluk kavramlarn tartmak ihtiyac doabilir. Muhtemelen farklln sosyal snflarla, dil, inan (ya da bunun yokluu ile), kltrel alkanlklar, gelenekler ve cinsiyetle ilikili olduunu ortaya koymak isteyebilirsiniz. Birok sultan fethettii blgelerdeki insanlarn dillerini, hukuki yaplarn, geleneklerini ve dini uygulamalarn srdrmelerine izin vermi, bylelikle onlar mparatorlua problemsiz bir ekilde asimile etmitir. Baz durumlarda bu uygulamalar hlihazrda boyunduruk altna alnm insanlara daha fazla zgrlk getirmi ve ok nceki dnemlerine gre vergi ve eitli ykmllkler bakmndan kolaylklar salamtr. Bu sebeple Osmanl mparatorluu ok milletli bir rejim olmutur. Ticari faaliyetler ya da dier nedenlerden tr meydana gelen nfus hareketleri beraberinde farkl etnik gruptan insanlarn evlenmelerini getirmi ve bunun sonucunda nfusun doas da deimitir. zellikle ticaret yollar zerindeki nispeten byk ehirler, kasabalar ve limanlar ok milletli bir yapya kavumutur. 2. Aada yer alan etkinlikler Trk tarihini ana hatlaryla ortaya koymak ve ok etnikli bir imparatorluun ortaya kna odaklanmak amacyla oluturulmutur.

Kk gruplar halinde 3 dakikalk tartma ve dnme gruplar oluturma 7 dakika tartma ve bilgi verme

10 dakika okuma ve tartma sresi

110 oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi

2. Yapra (Antik a ve Erken Dnemlerde Trkler) kullanmak suretiyle rencilerin Seluk mparatorluu hakknda belli bal bilgileri edinmelerine ve anlamalarna yardmc olunuz. Bu devlet kendisine komu olan kk devletleri zamanla iinde eriterek bym ve baarl bir ticari ve askeri rejim kurmutur. Yapra snfla birlikte okurken u sorular sorabilirsiniz: Eski kabileler neden batya g etmitir? Baz kabileler daha byk bir lkenin veya grubun paras olma ansn kendi istekleriyle neden kabul etmilerdir? Bizans ve Seluklu Devletlerinin birbiriyle mcadele etmelerindeki sebepler nelerdir? Tarihilerin altn a olarak adlandrdklar bir dnemde neler gerekletiini dnyorsunuz? rencileri bir olayn tarihsel nemi hakknda yaratc bir ekilde dndrmek ve onlarn metin zerinde daha dikkatli almalarn salamak iin, onlardan pul tasarlamalarn isteyiniz. rencilerin pulla neyin yd edileceini ve tasarmnda hangi bilginin kullanlacan semeleri gerekmektedir. Bunun iin bir harita, eitli resimler ya da dier baka yollar kullanlmak suretiyle rencilere kullanacaklar imge/resimler hakknda yardmc olunuz. Bizzat izmek istemeyen ve yine Bilgi letiim Teknolojilerinden de faydalanmak istemeyen renciler iin on tane resim/imgeyi nceden oluturabilirsiniz. Bu renciler kendi pullar iin drt tanesini seebilirler. renciler hangi drt olay setiklerini, neden bunlar setiklerini ve neden belirledikleri imge/resimlerle bu olaylar temsil etmek istediklerini yazarak belirtmelidirler. Biti: Genler pullar iin hangi imge/resimleri setiler? Pullara elik eden bilgiler neleri ieriyor? Neden belli imge ve bilgileri kullandlar? Eski Trk tarihi hakknda ne rendiler?
5 dakika 40 dakika alma sresi

2. Ders
Kazanmlar Liderliin doas hakknda dnme imkn tanmak; Osmanl mparatorluunun ok milletli bir g haline gelmesini kavramak. Balang: Bir konuyu ksaca ileyen bir radyo programn snfta rencilere dinletiniz (5 dakikadan fazla olmamak kaydyla). Buradaki hikyenin doasn tartnz. Gazeteci (ya da radyo programcs) konuyu ilgi ekici hale getirmek iin neler yapm? Bu trdeki ksa hikyelerin temel zellikleri nelerdir? Ana Etkinlikler 1. 3. alma Yapran (Radyoda Osmanl mparatorluu Tarihi) kullannz. Bu etkinlik Gallerde kurulu bir radyo istasyonunun Trkiye topraklar, insanlar ve tarihi hakknda ksa programlardan oluan bir dizi planlamas fikrine dayanmaktadr. renciler 3 programlk bu dizinin oluturulmas iin programa danman ve aratrmac olarak dhil ola20 dakika 10 dakika Sre

oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi 111

caklardr. Programn ana temas Osmanl Sultanlar ile onlarn ok milletli bir imparatorluu nasl oluturduklar ve ynettikleri hakknda olacaktr. Bir Trk arkada programn yapmcsna Osman Gazinin bu yneticiden en nemlisi olduunu sylemi olmasna ramen, yapmc bu konuda tam olarak emin deildir. Dolaysyla danmanlar olarak renciler verilen bilgiyi okuyarak Osman Gazinin en nemli ynetici olup olmadna karar vermeliler ve yapmcya bir aklama notu yazarak hangi Sultann programda ele alnmas gerektiini sylemelidirler. Bu etkinlikle rencilere kazandrlmas hedeflenen tarihsel beceriler unlardr: aratrma becerisi, bilgi seme becerisi, kantla desteklenmi aklama yapma becerisi ve ikna edici yaz yazma becerisi. 2. 4. alma yapran (Sultann Yeni Askerleri- Yenieriler) kullannz. Bu yaprak radyo program fikrini devam ettirmektedir. rencilerden Yenierilerle ilgili bilgi ieren alma yapran okumalarn isteyiniz. Daha sonra onlardan Yenieri birliklerini oluturmann ok iyi ya da kt bir fikir olup olmadn ileyecek be dakikalk bir radyo program iin metin hazrlamalarn isteyiniz. renciler bu aamada sahip olunan bilgileri tekrarlamak yerine bir slup dhilinde dengeli bir vaka analizi yapmaya cesaretlendirilmeli ve bu noktada retmen tarafndan gerekli ynlendirmeler yaplmaldr. rencileri yaratc olmalarn ve yazdklarndan keyif almalarn salayacak ekilde cesaretlendiriniz. Devam etkinlii: rencilerden setikleri Sultan hakknda yapacaklar program kaydetmelerini isteyiniz. Biti: Etkinlikler zorlayc nitelikte miydi? Neden? Yenieriler hakknda ne karara vardlar?
20 dakika

5 dakika

3. Ders
Balang: Kutuda ne var? Snfa ipek bir atk veya kravat getiriniz (veya ipek ss vereceiniz bir atk kravatta olabilir). Bunu rencilerin gremeyecei ekilde bir kutuya onlar gelmeden nce yerletiriniz. rencilerden kutuda olan eyi tahmin etmelerini isteyiniz. Siz sorulara sadece evet veya hayr cevabn verebilirsiniz (belki zaman zaman ksmen cevab da verilebilir). Buradaki ama, rencilerin birbirlerinin sorularn dinlemelerini salamak ve bir dahaki sefere nceki sorularn nda doru cevaba ulatracak soruyu sormalarn salamaktr. Rastgele tahminlerden ziyade (o bir fil midir?) kutudaki cismin hangi materyalden yapldna ynelik sorular daha iyidir. Yine cismin boyutuyla ya da rengiyle ilgili Bu cisim benim kalem kutumdan daha m kk? tipi sorular yerine sorgulamay daraltacak nitelikte olan bu cisim daha nce canl olan bir varlktan m retilmi tr sorular tercih edilmelidir. renciler oyunun sonunda phesiz yeniden oynamak isteyeceklerdir (ve ikinci defada cevab daha kolay bulabileceklerdir. Byk bir kutunun aslnda kk bir nesneyi gizledii hilesini de artk anlam olacaklardr). Eer bu oyunu oynamak iin vaktiniz varsa, kutuya ilk olarak ipek olmayan bir nesne koyunuz. pek nesneyi ikinci kere de koyunuz.
4 dakika (Soru cevap blmn ksa tutunuz)

112 oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi

Dersle balant kurma: Sultanlar ipek ipleri/yay kirilerini ne iin kullanmladr? pek nesne Osmanldaki karde katli ile ilgilidir- tahta yeni kan Sultan potansiyel rakiplerini ortadan kaldrmak iin erkek kardelerini ipek bir yay kirii ile bodururlard. Ana Etkinlikler 1. 5. alma yapra Altn Kafes ve 6. alma yapra Fikrinizi sylemeki kullannz. Bu etkinliin amac rencilerin nitelikli yaz yazma becerilerini gelitirmeye ynelik olarak planlanmtr. Erkek akrabalarn ldrlmesini ve gelitirilen alternatifi aklayan 5. Yapra okuyunuz. rencilerden verilen sorularn cevaplarn yazmalarn isteyiniz. Alternatif olarak sorularn cevaplarn tm snf tartmasyla da ele alabilirsiniz. 2. Daha sonra rencilere iki tarafn da grlerini/delillerini ieren bir denemenin nasl yazlabileceini syleyiniz. 6. alma yapra rencilere dengeli bir sonuca ulamak iin yardmc olmak zere bir yaz ablonu vermektedir. 3. rencilere yapmalar gereken grevi anlatnz. rencilerle birlikte aadaki soruyu cevaplamak iin hangi anahtar szckler ile bilgilerin kullanlabileceine karar veriniz. Osmanl mparatorluu iin Altn Kafes politikas m yoksa tm kardelerin ldrlmesi politikas m daha iyi idi? Biti: Timurun Sultan Beyaztn karsn tutsak edip onu aalamasndan sonra uzun bir sre Osmanl Sultanlar cariyeleriyle evlendiler. Haremdeki kadnlar olduka iyi artlarda yaayan, k elbiseler ve mcevherler verilen insanlar olmalarna ramen genellikle fethedilen yerlerden getirilmi klelerdi. Tahtn varisleri anne taraflar asndan dnldnde genellikle kle kan ya da en azndan yabanc bir kan tayorlard.
5 dakika

20 dakika okuma, tartma, ve sorulara cevap verme 30 dakika yazma etkinlii iin hazrlk ve yazma

Ders 4 ve devam
Kazanmlar Bu etkinlik, Mustafa Kemal Atatrkn hayatyla ilgili olarak hazrlanm snflandrma kartlarnn kullanlmas suretiyle bir bireyin tarihteki rolne bakmaktadr. Sonrasnda bugnk Trkiye konusuna deinilmektedir. Balang: Baz dnya liderlerinin ve gl karar alclarn resimlerini gsteriniz. Bazlar hemen tannabilecek iken dierleri Dnya Bankas Bakan ya da Avrupa Birlii Bakan gibi hemen tannmayacak ekilde seilmi olsunlar. Ortak noktalar nelerdir? Neden baz nemli isimler bilinmiyor? Bizler iyi vatandalar olarak nemli bankaclar, pop sanatlar ya da futbolcular gibi kolayca tanyabilmeli miyiz? lk derste ilediiniz iyi liderliin zellikleri etkinlii ile balant kurunuz- grnrlk anahtar zelliklerden birisi olarak ortaya konmu muydu? Neden? Hatrlanr olmak ya da topluma etki eden bir i yapmak onlarn kriterleri arasnda myd? Snfa unu syleyiniz: Bugn Trkiyede hatrlanan ve ok sayg duyulan bir bireyi ele alacaz. Bu kii modern bir devletin kurucusudur ve bu balamda biz ayn zamanda modern Trkiyeyi ele alacaz.
Sre

5 dakika

oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi 113

Ana Etkinlikler 1. rencilere 20. yyn banda Osmanl mparatorluunun zor bir dnem iinde olduunu ve birok vatandann reform istediinde bulunduunu aklaynz. Lozan Antlamas, Osmanl Hanedanlnn kaldrlmas gibi ok nemli bir sonu ortaya kartmt. Modern Trkiye nemli lde bylesi bir balamda ortaya kan ve bugn de hl ulusal bir kahraman olarak grlen bir lider tarafndan ekillendirilmitir. 2. 7. alma Yapran (Bireyin Rol: Modern Trkiyenin Kurucusu Mustafa Kemal Atatrk) kullannz. Bu bir snflandrma etkinliidir. renciler ikili ya da kk gruplar halinde bu etkinlii gerekletirebilirler. rencilerden kartlar kronolojik olarak sralamalarn isteyiniz. 7. alma Yapra iin doru kronolojik sralama c. Mustafa, gnmzde Yunanistannda yer almasna karn, o dnemde Osmanl mparatorluunun bir ehri olan Selanikte dodu. g. Mustafa 12 yanda Askeri Okula balad, retmeni tarafndan ona Kemal ismi verildi. Askeri eitimini 1905te temen olarak tamamlad ve 5. orduya katlmak zere Suriyeye gnderildi. h. Subay olarak ilk ylnda Osmanl mparatorluunda yenilik yapmak amacyla arkadalaryla kurduklar Vatan ve Hrriyet adl gizli bir toplulua katld. e. Kariyerinin ilk zamanlarnda stratejik yeteneklerini ispatlam ve cesur, becerikli ve yetkin bir karar alac oluuyla nlenmiti. Arburnu (Gelibolu) Cephesini savunan birliklerin komutanyd. Burada Britanya gleri ar zayiatlar vermilerdi. j. 1916-1919 arasnda Mustafa Kemal terfi ettirilerek, daha byk askeri sorumluluklar stlenmitir. Bu dnemde bir ordu grubunun General olarak komutanln stlenmi ve mfetti olmutu. Askerleri arasndaki n ve poplaritesi daha da artmt. i. Trk tarihiler Trk Kurtulu Savan Mustafa Kemalin 1919da Samsuna ayak basmasyla balatr. Bu I. Dnya Savandan sonra igal altnda kalan topraklarn yabanc glerden temizlenmesi srecinin balangcdr. b. Trkiye Byk Millet Meclisi lkelerini igalden kurtarmay amalayan delegelerin bulumasyla 1920de Ankarada kurulmu ve Mustafa Kemal tarafndan almtr. Mustafa Kemal 1921de meclis tarafndan Bakumandan olarak atanmtr. Bu srada, stanbuldaki Sultana bal hkmet Mustafa Kemalin ldrlmesi iin bir karar almt. d. 1923de Mustafa Kemal Trkiye Cumhuriyetinin kurulduunu ilan ederek onun ilk Cumhurbakan olmutur. Uluslararas Lozan Antlamas Trkiyeyi uluslararas hukuka gre tanmtr. Ankara yeni bakent olarak ilan edilmitir. a. 1920ler ve 1930lar boyunca Mustafa Kemal hukuk ve politika alanlarnda gerekletirdii devrimler aracl ile Trkiyeyi modernletirmitir. rnein, 1928 ylnda Arap alfabesi yerine Latin alfabesini benimsemitir. Kadnlara daha fazla zgrlk tanm ve devletin ynetimini dini etkilerden arndrmtr. f. 1931de Byk Millet Meclisi Mustafa Kemale Trklerin atas anlamna gelen Atatrk soyadn verilmesini yasalatrd. Reformlarn gerekletirmeye devam etti ve poplerliini artrd. Kasm 1938de stanbulda hayatn kaybetti.
10 dakika+ 5 dakika bilgi alverii

114 oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi

3. 8. alma Yapran (Modern Trkiyeyi Aratrmak) kullannz rencilerinize Modern Trkiye hakknda aratrmaya dayal bir rapor oluturma ya da bir grsel (pano, poster gibi) tasarlama grevi veriniz. renciler lkeyi ilgin ve dinamik klan ve ztlklar ieren ok kltrl yapsn ortaya koymaldrlar. Ancak baka kaynaklardan aynen aktarlm ya da kopyalanm bir rn ortaya karmamaldrlar. deal olan kullandklar kaynaklar eletirel bir ekilde kullanmalar ve girift bir kltr ve tarihe sahip bu lkeyi iyi anladklarn gstermelidirler.
Hazrlk ve aratrma iin 5 dakika

Biti: Bu zaman snf imdiye kadar yaptklar asndan vmek ve onlar aratrma ve sunumlarn gerekletirecekleri sonraki aama iin odaklamak iin kullannz. Onlara ortaya koyacaklar son rnde benzerlik ve farkllklar nasl ortaya koyacaklar hakknda ve konuyla ilgili ek kaynak ve materyali nereden bulabilecekleri konusunda yardmc olunuz.
5 dakika

Devam Dersi Bu dersin devamnda bir ya da daha ok ders aratrmann yaplmas ve final rnn oluturulup, renci almalarnn sunulmas iin ayrlabilir.

oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi 115

1a Modern Trkiye: Kendinizi Snamaya Var msnz?


Trkiye ka kilometre karelik alana sahiptir? Trkiyenin gnmzdeki nfusu katr?

Trkiyedeki en yaygn din nedir?

Modern Trkiye bir monari midir, yoksa cumhuriyet midir?

Trkler hangi dili konuur?

Trkiyenin bakenti neresidir?

Trk tarihi hakknda ne biliyorsunuz? (Ana hatlaryla buraya yaznz)

Trkiye hakknda bildiiniz en sra d ve ilgin ey nedir?

116 oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi

1b Kafanzda Beliren Resim Nedir?


Sayfay ok zaman harcamadan doldurunuz. Buradaki ama zihninize ilk neyin geleceini test etmektir (hangi basmakalplara sahip olduunuzu grmek iin).

Holandklar

Holanmadklar

Giysisi

Bu gr bir basmakalptan oluturulmutur. Basmakalp:

Sevdii iecekler

Sevdii yiyecekler

oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi 117

2. alma Yapra: Antik a ve Erken Zamanlarda Trkler


Posta idaresi zaman zaman zel gnleri yd etmek iin snrl sayda pul basar ve bu tr pullar zellikle pul koleksiyonu yapanlar tarafndan toplanr. PTT imdi bylesi bir pulu basmak iin alma yrtyor. Pul beyaz bir zarfn zerinde yaptrlmak suretiyle piyasaya srlecek. Zarfn iine yerletirilen zarf byklnde bir kart ise pulun nasl tasarlandn ve bu tasarmn bize ne anlattn aklayacak. Grev: Drt tane pul tasarlaynz ve bununla ilgili bilgileri karta yaznz. Pullar temel tarihi olaylar ya da ilgin ve nemli bulduunuz kiilere odaklanmaldr. M.. binli yllarda, imdiki Moolistann kuzeyinde ve inin batsnda bulunan otlaklarda gebe kabileler vard. M.. iki yzyl ncesine ait eski in kaynaklar svarilerden ve onlarn koyun obanlarndan oluan kabilelerin batya doru hareket ettiklerini ve Afrika, Asya ve Avrupann birletii geni blgelerde kk devletler kurduklarn syler. Dokuzuncu ve onuncu yzyllarda Ortadoudaki Arap haklarla kurulan ticari ve dier ilikiler bu halklarn slamiyeti kabul etmelerini salad. Bu insanlarn torunlarndan bazlar Seluklu ve Osmanl mparatorluu ile Modern Trkiyenin kurucular oldular. Byk Seluklu mparatorluu ( M.S. 1040 1157 ) Kim? Seluklu mparatorluu, Seluk Bey liderliindeki Trkmen kabilesi tarafndan kuruldu. Ne zaman? M.S. 11. yzyln ortalarndan 12. yzyln ortalarna kadar. Nerede? Bakenti Konstantinopolis (imdiki stanbul) olan Bizans mparatorluu snr boyunca bakenti imdiki randa Isfahan olan 10 milyon kilometrekare alan. Ne olmu? Bu imparatorluk sonra kurulacak olan Osmanl mparatorluunun kuruluuna zemin hazrlamtr. Blgede yllar boyunca iki byk imparatorluk arasnda gerginlik hkm srmtr: Hristiyan Bizans ve Mslman Seluklu Trkleri arasndaki snrlarda aknlar ve uyumazlklar meydana gelmi ve baz topraklar iddetli atmalar sonucunda srekli el deitirmitir. 1071 ylnda Bizans mparatoru Romanos Diogenes Ermenistan geri almak iin bir askeri sefere liderlik etti, fakat Seluklu svarileri tarafndan Malazgirt Savanda yenilgiye uratlp Trklere esir dt ve fidye ile kurtuldu. Seluklular gleri ve askeri baarlaryla Mslman olmayan halklarn yaad birok eyaleti ele geirdikleri bir dnem boyunca mutluydular. Bununla beraber bu Altn an ardndan Seluklular doudan gelen ve anavatanlarndan itibaren in snr boyunca geni Seluklu topraklarn yamalayan Mool svarilerinin saldrlar nedeniyle byk bir bask altnda kaldlar. Hristiyan Hal Seferleri de dier bir tehdidi oluturmaktayd ve imparatorluk Anadoluda kk devletlere blnme riskiyle kar karya kald. 26 Haziran 1243 tarihinde birleik Seluklu ve Bizans gleri Sivas yaknlarndaki Kse Da savanda Moollar tarafndan ar bir yenilgiye uratldlar. Mlteciler batya kaarken Moollar Seluklu topraklarndaki ilerlemelerine devam ettiler. Ancak daha sonra Moollar umulmadk bir ekilde anavatanlarna ekildiler ve Seluklu Devletinin otoritesi zayflaynca Anadoluda irili ufakl birok kk devlet kuruldu. Osman Bey de bu kk beyliklerden birinin kurucusu idi. Bu devlet daha sonra dnyann en byk imparatorluklarndan biri haline geldi.

Seluklu mparatorlar
Turul Bey (1040 - 1063) Alp Arslan (1063 - 1072) Melik ah I (1072 - 1092) Mahmud (1092 - 1093) Rkneddin Berkyaruk (1093 - 1104) Melik ah II (1104 - 1105) Mehmed Tapar (1105 - 1118) Mu'izzeddin Sencer (1118 - 1157)

118 oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi

3. Radyoda Osmanl mparatorluu Tarihi


dev: Gallerde bir radyo istasyonunda Trkiye hakknda bir dizi ksa program yaynlanmaktadr. Program zellikle bu byk lkedeki eitliliklerin-farkllklarn zerinde durmaktadr. Programlardan bazlar lke ve halk hakknda, dierleri ise lkenin tarihi hakkndadr. Programn yapmcs blm ayraca Osmanl Sultanlarnn bir blm iin sizden Osmanl Sultanlar ve onlarn ok etnikli bir mparatorluu baarl bir ekilde nasl oluturduklarn aratrmanz istiyor. Burada ad geen hkmdardan yalnz birini ele almak iin yeterli zaman var. Yapmcya bir Trk arkada bu sultandan en nemlisinin Osman Gazi olduunu sylemi. Aadaki bilgilendirmeyi okuyunuz ve ayn fikirde olup olmadnza karar veriniz. Sonrasnda yapmcya Osmanl Tarihindeki en nemli Sultann kim olduu hakkndaki dncelerinizi yazarak iletiniz. kna edici bir aklama yapmak iin yeteri kadar sebep ve destekleyici kant sunduunuzdan emin olunuz. Muhtemel SeeneklerA-Osmanl mparatorluunun kurucusu: Osman Gazi Osmanl mparatorluu 1258-1326 arasnda yaam olan Osman Gazi tarafndan kurulmutur. Osman Gazi airet lideri olan Erturul Gazinin olundan biri idi. Osman Gazi 1281 ylnda Kay boyunun lideri oldu ve 1299 ylnda babasnn lmnden sonra 27 yl hkm srd. Onun balangtaki politikas dier Trkmen kabileleri kendi liderlii altnda birletirmek ve Bizans mparatorluu ile savamak eklindeydi. Osman Gazi Anadolu Seluklu Sultan Alaaddin Keykubatla ilikili idi. Bu devletin gcn kaybetmesinden sonra 1299da Osmanl Beylii bamsz hale geldi. B-Sultan: II. Murat II. Murat, Sultan unvann kullanan ilk kiiydi (Genellikle II. Murat olarak adlandrlr, 1421-1451 yllar arsnda hkm srmtr. M.S. 1403-1451 yllar arasnda yaad, Osman Gazinin torunudur). Politikalar u ekildedir: mparatorluu geniletti, Selaniki ele geirdi ve Macarlar ve onlarn lideri Hunyadi Yano ile savat. 1444 ylnda Polonya liderliindeki Balkan koalisyonu ile Segedin anlamas imzalad ve Srbistandan vazgeti. Fakat bu blgeyi 1448 ylnda Macar, Srbistan ve Bosna birleik glerini kanl Kosova savanda yenilgiye uratarak geri ald. C- Fatih Sultan Mehmet (II. Mehmet M.S. 1432-1481 yllar arasnda yaad. Mehmet 12-14 yalar arasnda (1444-46) babas II. Muratn tahttan ekilmesi zerine geici olarak tahta geti. Asl olarak 1451-81 yllar arasnda hkmdarlk yapt). Politikalar: Mehmetin ordular Gneydou Avrupada Tuna nehrinden Anadoluda Frat nehrine kadar olan blgeleri ele geirdi. 1453te Bizans Bakenti Konstantinopol fethedip stanbul olarak yeniden adlandrd. Ardndan 1456da Atina, 1459da Srbistan ve 1460da Moray ele geirdi. Bu durum birok farkl dinsel ve dilsel grubun mparatorluk iine katlmasn salad. Eer Osmanl ilerleyiine kar direni olursa ele geirilen ehir ya da kasabalar genellikle gn sreyle yamalanyordu. Hristiyan ehir ya da kasabalar ele geirildii zaman buralarda bulunan en byk kiliseler genellikle camiye evrilirdi, fakat Mslman olmayan halkn vergi demesi ve Osmanl kanunlarna uymalar durumunda hayatlarn olaan ekilde devam ettirmelerine izin verilirdi. Ele geirilen topraklarn byk ksmnda yaayan insanlarn kendi hukuklarn ve yerel hkmdarlarn ynetimlerini srdrmelerine izin verildi. Yenierileri geniletti: Yenieriler, Osmanl mparatorluunda Devirme Sistemi ad altnda Hristiyanlardan asker olmalar iin alnrlard. Bu sistemde baz ailelerin ocuklar imparatorlua hizmet etmeleri iin toplanrd.

oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi 119

4. Sultann Yeni Askerleri Yenieriler

ok geni topraklar ynetmek daima zor bir itir ve genellikle blgesel hkmet sistemi kk topluluklara olduka fazla g ve sorumluluk verir. Bundan dolay Osmanl mparatorluunda beyler ve valiler, bu durumdan faydalanarak daha fazla g istemiler ve zaman zaman Sultann idaresine bakaldrda bulunmulardr. II. Murat, farkl yerel kabile liderlerinden veya valilerden daha sadk bir orduya ihtiyac olduuna karar verdi bu yzden Trk unsurlardan olumayan yeni bir ordu kurdu. Bu ordu Devirme Sistemi ad verilen bir vergi dzeni altnda imparatorlukta yaayan Hristiyan ailelerden alnan gen erkeklerden oluturuldu. Hristiyan aileler bu ocuklarn hassa askerler olarak hizmet etmeleri iin verdiler. Bu durum dier kltrlerdeki klelik gz nne alndnda ok korkun bir ey deildi. Bu erkekler bir eit kul ya da Sultann saray erkn olarak ok gl ve zengin olabiliyorlard. Bu genler gleri, yakklklar ve zeklar dolaysyla seiliyorlard. Bunlardan bazlar Sultann Sadrazam veya veziri olarak terfi ettiriliyorlard. Fakat bu pozisyonlar riskliydi nk Yavuz Sultan Selim (1512-1521) zehirli bir bandan lmeden nce 7 byk vezirin kafasn kestirmiti. 1365 ylnda II. Murat kendisine tamamen sadk bir ordu kurmak iin bu yeni plan devreye soktu. Devirme yntemiyle toplanan gen adamlardan bazlar bu yeni orduya gnderiliyordu. Onlara olduka iyi ekilde baklp yksek maa verileceine ve imparatorlukta st dereceli hizmetlere ykseltileceklerine dair szler verildi. Trkede eri kelimesi asker anlamna gelirdi bu yzden yenieri yeni asker anlamna geliyordu. Bu genler Mslmanlatrldlar ve profesyonel anlamda (devaml bir ekilde) askerlik iiyle uratlar. Ancak yenieri olduklar srece evlenmelerine izin verilmiyordu. Yenieriler gz alc krmz botlar ve beyaz keten balk giyerlerdi: yi bir ekilde eitilip tehiz ediliyorlard. Uygun adm ilerlemeleri olaand olarak sallanarak yrmek eklindeydi ve alaylarnn sembol olarak da byk bir kazan ve iki metre boyunda kepe ya da kak kullanyorlard. Sava kaybetmeyi byk bir utan olarak grrlerdi. Yenieri subaylarnn unvanlar alkla ilgiliydi, orbac, Aba, Suba. En nihayetinde yenieriler isyan ve darbe tehdidiyle Osmanl mahkemelerinin kararlarn etkileyebilecek kadar byk bir g haline geldiler. Bazen tahtn varislerini ldrerek liderleri olan sultanlarn tahta klarn bile etkiliyorlard. 1638 ylnda IV. Murat ocuk haracn kaldrd bundan sonra emekli yenierilerin ocuklar Yenieri ordusuna alndlar. Ancak bu zaman kadar Yenieriler kibirli ve kimseden korkmaz bir hale gelmitiler. stanbulun merkezinde bir aacn altnda toplanrlar ve onaylamadklar kiileri bu aacn dallarna asarlard. syana karar verdiklerinde kazanlarn deviriyorlard. 1807 ylnda III. Selim yeni oluturduu bir orduyla Yenierileri birletirmeyi denemesinin ardndan kan bir isyanda ldrld. Sultan II. Mahmut (Yeniliki Mahmut) toplar kullanarak bir Yenieri isyannn ezdi ve bir fermanla zor kullanarak yenierilii kaldrd. Trkiyede muhtemelen 10000 Yenierinin lmyle sonulanan bu olay Vakay- Hayriye (Hayrl Olay) olarak bilinir. nk bylece dier reformlarn yolu alm oldu. Bu durum yeni reform an iaret ediyordu.

dev: 5 dakikalk radyo program iin bir senaryo yaznz.


Yenieriliin oluturulmas zekice bir dnce mi yoksa bir felaket miydi?

120 oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi

5. Altn Kafes
Sultan ldnde Bat Avrupada olduu gibi en byk erkek varis otomatik olarak yerine gemiyordu. Tahta gemeyi baarabilmek iin iddetli kavgalar ve savalar yaanabiliyordu. 1389 ylnda Balkanlarda I. Murat liderliini yapt bir sefer srasnda adrna girmek iin izin alan bir Srp soylusu tarafndan zehirli bakla baklanarak ldrld. Yldrm adyla bilinen olu Bayezit ynetimi ele ald. Hemen zaferin ardndan Bayezitin kk kardei onun emriyle boularak ldrld. 1- Sizce Bayezit bu emri neden verdi? Ancak Bayezit cezasn buldu. 1402 ylnda Timurlenk tarafndan yenilgiye uratld ve ona esir dt. lk nce Timurun huzurunda sayg ile muamele edildi, fakat kaba bir adam olduu iin sonuta ayakta durulamayacak kadar kk bir kafese kondu. Kars ise Timurun sofrasnda plak hizmet etmeye zorland. Timurun maiyeti hareket ettiinde bu kafeste arkalarndan srklendi. Birka hafta sonra Bayezit intihar ederek zdrabna son verdi. 2- Timurlenki Beyazt ve eine byle davranmas iin neyin gdlediini dnyorsunuz? Beyazt bu olayn ncesinde taht iin muhtemel rakipler olarak grlen kardeler, amcalar, byk amcalar ve onlarn oullar ldrmek gibi yeni bir gelenek balatmt. Yavuz Sultan Selim hkmdar olunca her iki aabeyini ve onlarn en k 5 yanda olan 5 olunu kendisi de yan odada dinlerken bodurdu. II. Murat (15741595) 5 gen kardeini bodurdu. Onun olu III. Mehmet (15951603 ) 19 erkek kardeini ve tm kz kardelerini bodurdu. En byk kardei 12 yandayd. Sultanlar saray erknndaki nemli kiileri ldrebilmek iin zel bir cellt ekibini muhafaza ediyorlard. Bu adamlar kulak zarlar delinerek sarlatryor ve dilleri kesilerek konumalar engelleniyordu. Her cinayetten sonra kant olsun diye kurbanlarn ba kesilip kadife bir anta ierisinde Sultana gnderiliyordu. Celltlar kurbanlarn ldrmek iin ipek yay kirilerini kullanyorlard. Elbette daha kts de olabilirdi. Sultan Osman 1622 ylnda testisleri ezilerek ldrld. 3- Sar ve dilsiz celltlarn kullanm sizce ne gibi bir sebeple aklanabilir? III. Mehmetin olu Sultan I. Ahmet (16031617) ok mfik bir karaktere sahip olarak erkek akrabalarnn Sarayn hareminde bulunan Altn Kafes olarak bilinen iki katl gri bir binada hapsedilmelerini emretti. 4- Kafes sistemi iyi bir dnce midir? Ahmet en gl ve en iyi karar verici olmasa da en byk olun varis olmas kuraln getirdi. Kafes ierisindeki hayat ok tuhaf olmalyd. Hareme sadece hadm edilmi harem aalarnn girmesine izin veriliyordu. Sultann tm erkek akrabalarna hamile kalmamalar iin ksrlatrlm cariyeler veriliyordu. Kafes iindeki hayat Sultan brahimin akln karmasna neden oldu. brahim kafese iki yandayken gnderildi, fakat umulmadk bir ekilde 24 yandayken tahta kt ve 164048 yllar arsnda hkm srd. Onun emirlerinden birisi evresinde daha ok krk bulunmasyla ilgiliydi. Dier bir emri ise 280 cariyenin talarla birlikte uvallara koyulmas ve Marmara denizine atlp boulmasyla ilgiliydi. Dier sultanlar Cariyelerden skldklarnda onlarn zel eyalarn ve mcevherlerini alarak haremden ayrlmalarna veya evlenmelerine izin verirlerdi. 5- Deli Sultanlarn hkmdar olmalarna sizce neden izin verildi?

oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi 121

6. Fikrinizi Sylemek
yi bir tarihsel delil sunmak iin iyi desteklenmi ve ikna edici bir slup gereklidir. Baarl olabilmek ve dengeli bir sonuca ulamak iin farkl bak alarn gz nne almanz, karlatrmalar yapmanz ve bunlardan hangilerine katldnz belirtmeniz gerekmektedir. Aada verilen ablon sizin denemenizi yazarken farkl bak alarn dikkate almanz ve ortaya koyduunuz her noktay kant ve aklamalarla desteklemenize yardmc olmak amacyladr.

deviniz
Konular hakknda temel bilgiler iin bilgilendirme yapran kullannz. Bir sayfaya kendi grlerinizi yaznz. Aada ablondaki fikirleri kullanabilirsiniz.

Bu

Bunun gibi kendi cmlelerinize balayabilirsiniz.

Grup olarak bu stuna yardmc olabilecek anahtar kelime, temel bilgiler ya da fikirleri ekleyiniz

lk cmleye grnz destekleyen ilk sebeple balaynz

Bence Benim byle dnme nedenim

Sonraki paragraf- yeni bir Aslnda.nn oluu nemlidir nk. gr (argman) ve sebebi Sizin grnz destekleyen baka bir sebep belki de ten fazla sebep verebilirsiniz? Ayrca bence nk

Sonulandrc grler ve Bu yzden sonu olarak zet

Eer yapabilirseniz, size daha fazla fikir vermesi iin tarihsel metinleri ve tarihilerin olaylar ve kiiler hakknda ne sylediklerini aratrabilirsiniz.

122 oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi

7. Bireyin Rol: Mustafa Kemal Atatrk, ada Trkiyenin Kurucusu


Buradaki aklamalar kesin ve kronolojik olarak sralayn. a. 1920ler ve 1930lar boyunca Mustafa Kemal hukuk ve politika alanlarnda gerekletirdii devrimler aracl ile Trkiyeyi modernletirmitir. rnein, 1928 ylnda Arap alfabesi yerine Latin alfabesini benimsemitir. Kadnlara daha fazla zgrlk tanm ve devletin ynetimini dini etkilerden arndrmtr. f. 1931de Byk Millet Meclisi Mustafa Kemale Trklerin atas anlamna gelen Atatrk soyadn verilmesini yasalatrd. Reformlarn gerekletirmeye devam etti ve poplerliini artrd. Kasm 1938de stanbulda hayatn kaybetti.

b. Trkiye Byk Millet Meclisi lkeyi igalden kurtarmak amacyla seilen delegelerin bulumasyla 1920de Ankarada kurulmu ve Mustafa Kemal tarafndan almtr. Mustafa Kemal 1921de meclis tarafndan Bakumandan olarak atanmtr. Bu srada, stanbuldaki Sultana bal hkmet Mustafa Kemalin ldrlmesi iin bir karar almt. c. Mustafa, gnmzde Yunanistannda yer almasna karn, o dnemde Osmanl mparatorluunun bir ehri olan Selanikte dodu.

g. Mustafa 12 yanda Askeri Okula balad, retmeni tarafndan kendisine Kemal ismi verildi. Askeri eitimini 1905te temen olarak tamamlad ve 5. orduya katlmak zere Suriyeye gnderildi.

h. Subay olarak ilk ylnda Osmanl mparatorluunda yenilik yapmak amacyla arkadalaryla kurduklar Vatan ve Hrriyet adl gizli bir toplulua katld.

d. 1923de Mustafa Kemal Trkiye Cumhuriyetinin kurulduunu ilan ederek onun ilk Cumhurbakan olmutur. Uluslar aras Lozan Antlamas Trkiyeyi uluslar aras hukuka gre tanmtr. Ankara yeni bakent olarak ilan edilmitir.

i. Trk tarihiler Trk Kurtulu Savan Mustafa Kemalin 1919da Samsuna ayak basmasyla balatr. Bu I. Dnya Savandan sonra igal altnda kalan topraklarn yabanc glerden temizlenmesi srecinin balangcdr.

e. Kariyerinin ilk zamanlarnda stratejik yeteneklerini ispatlam ve cesur, becerikli ve yetkin bir karar alac oluuyla nlenmiti. Arburnu (Gelibolu) Cephesini savunan birliklerin komutanyd. Burada Britanya gleri ar zayiatlar vermilerdi.

j. 1916-1919 arasnda Mustafa Kemal terfi ettirilerek, daha byk askeri sorumluluklar stlenmitir. Bu dnemde bir ordu grubunun General olarak komutanln stlenmi ve mfetti olmutu. Askerleri arasndaki n ve poplaritesi daha da artmt.

oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi 123

8. Modern Trkiyeyi Aratrmak

dev
Bu etkinlik iin kesin bir zaman snr vardr. almanzn ne tr bir formatta olmas gerektiine retmeninizle birlikte karar veriniz. Sizin hedefiniz Trkiyeye ilk defa gelen ziyaretilere Trkiyenin gelimesinin yksn anlatmaktr. Bazen yeni bir yeri ve kltr ziyaret eden insanlar oras hakknda basmakalp fikirlere sahiptirler. Sizin greviniz ziyaretilerin Trk tarihi ve Trkiyenin modern bir lke haline gelmesine katk yapan farkl insanlar hakknda daha fazla ey renmeleri iin onlarn ilgilerini ekmek, onlar tevik etmek ve bu konularda onlara bilgi vermektir. Dikkatlice hazrlanm bir plana ihtiyacnz olacak. Trkiyenin nasl ok kltrl bir orijin zerine ina edildiini ve farkllklarna ramen birok ortak paydaya sahip modern bir ulus olduunu gstermelisiniz. u hususlara bakmak isteyebilirsiniz: Seluklu ve Osmanl mparatorluuna yeni kavimlerin/insanlarn gelmesine yol aan anahtar olaylar; Bu mparatorluklarn doas ve onlarn farkl halklara, fikirlere ve inanlara tolerans gsterip gstermedii; zel meknlar/yerler; lkenin gelimesindeki nemli kiiler; lkeyi etkilemi olan eyler rnein Trk yemekleri, inanlar, kltrel alkanlklar ve gelenekler, giysiler ve geleneksel kostmler.

Planlama ablonu
Ne yaplmaldr? Kim yapacak? Notlar

EKLER

Ek-1

oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi 125

Ek-2

126 oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi

Ek-3

oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi 127

Ek-4

Kaynak: Tarih Atlas (yayna hazrlayan: Saadettin UKAN), Tutku Yaynclk: Ankara.

Ek-5

Kaynak: Tarih Atlas (yayna hazrlayan: Saadettin UKAN), Tutku Yaynclk: Ankara.

128 oklu Bak Asyla Sosyal Bilgiler ve Tarih retimi

Ek-6
Osmanl Kurulu dnemine ait siyasi harita

Kaynak: Tarih Atlas (yayna hazrlayan: Saadettin UKAN), Tutku Yaynclk: Ankara.

Ek-7
Osmanl Devletinin kurulduu blge ve evresini gsteren renkli fizik harita

Kaynak: http://www.cografyakulubu.com/image/harita/turkiye/01marmara.jpg

You might also like