ROMA VE BZANS SANATI

ROMA SANATI
Monari M.. 8-6. yy. Demokrasi (Oligari+Cumhuriyet) M.. 6-1. yy. Otokrasi (mparatorluk) M.. 1. yy.- M.S. 4. yy.

DERS NOTLARI

Romallarn kurmu olduklar en grkemli yap Roma Devletinin kendisidir.

Roma imparatorluu talyada Roma kentinde kurulmutur. ok byk ve gl bir orduya sahip olduu iin ksa sre iinde bir ok lkeyi ele geirmi ve btn Akdenize hakim olmutur. Ele geirdii yerlerdeki uygarlklarn sanatlarn renerek bunlar kendi sanatnda uygulamtr. zellikle Etrsk, Yunan ve Msr sanatlarndan ok fazla etkilenmitir. Romallar Anadoluyu da ele geirmi ve burada ehirler kurmutur. Roma geni corafyada egemenliini salayabilmek iin ve bu geni topraklarda ticareti salkl yapabilmek iin yol yapmna zen gstermitir. Ynetim, ulam ve dzenli vergi sistemi nedeniyle fethedilen topraklar eyaletlere blnmtr.

Pax Romana (Roma Bar): mparatorluun en gl olduu ve neredeyse hi savamadan geirilen yaklak 200 yllk dnemi ifade etmektedir.
Be yiler (M.S. 96-180): Nerva Trajan Hadrian Antoninus Pius Marcus Aurelius. Seimle ibana gelen yneticilerin, ayn zamanda grkemli ant ve heykellerin yapld dnemdir.

Pantheon / Roma; Hadrianus 118-125 Kubbe ap 44 m. Ykseklik 44 m.

Maison Care; Nimes/Fransa, M.S. 10

Pont-du-Gard ,Nimes/France, M.S. 16

Colosseum Rome, Italya MS, 70-80

Mimarlk; Roma Dnemi mimari yaplar, byk lde Yunan mimarisinden rnek alnmtr. zellikle tapnak, tiyatro gibi yaplarn planlar Yunanllarn yaptklaryla benzerdir. Ancak bunlarn dnda hamam, zafer tak gibi yeni yaplarda grmekteyiz. Roma mimarisinde yaplarn n yzleri heykeller ve stunlar ile sslenirdi. Roma mimarisinde kemer, tonoz ve kubbe gibi rt sistemleri kullanlmtr. Bu sistemler ile byk ve grkemli yaplar ina edilebilmitir . Kemer: ki akln arasnn bir yay ile kapatlmasna kemer denir. Kemerler yaylarn biimlerine gre isim alr: Yuvarlak kemer. Bask kemer. Sivri Kemer. Tonoz: Kemerin aralksz olarak arka arkaya gelmesiyle oluan rt sistemine tonoz denir. Kubbe: Yarm kre biimindeki rt sistemine kubbe denir. Kemer ve tonozlar ile Romallar, yaplarn eskisinden daha yksek ina edebilmilerdir . Bir ok yapda bunlar gryoruz. Tiyatrolar, zafer kaplar gibi. Yaplar: Bazilikalar: Yunanca krala ait ya da kraliyet anlamna gelir. ehir ve kasabalarn adli ve idari ileri iin yaplm binalar. Tacirler iin bir nevi al veri merkezi olarak da ilev grr. . Tapnaklar: Romallar tanrlarna taptklar gibi imparatorlarna da tanr gibi tapmlardr. Bu yzden imparatorlar iin de bir ok tapnaklar yapmlardr. Bu tapnaklar Yunan tapnaklarna ok benziyordu ve kutsal bir alan iine ina edilirlerdi. Roma dneminde Dor, on ve Korinth stun balklar kullanlmaya devam etmi, ayrca bunlarn hepsini bir araya getirerek yeni bir balk da kullanmlardr. Buna kompozit balk denir. Anadoluda bir ok tapnaklar yaplmtr . Bunlarn en nemlileri Efes Hadrian tapna, Ankara Augustus tapnadr. Romallar bunlarn dnda kent kaplar , su kemerleri, spor alanlar, stadyumlar, hipodromlar , hamamlar ve tiyatrolar yapmlardr .

Pompei talyann Campania blgesinde, Napoli kenti yaknlarnda bulunan ehirdir. M.S. 78 ylnda Vezv Yanardann pskrtt kl bulutu altnda kalmtr. Yanardan pskrtt kl buluntundan kaamayan ehrin insanlar ve gnlk yaamlarna dair her ey; villalar, duvar resimleri, yemek kalntlar, gnlk yaamda kullanlan maden, cam ve seramik gereler, volkanik kl tabakas altnda korunarak gnmze gelmitir. Roma dneminde yaplarn iini sslemek iin duvarlarn ve yerlerin resimler ve desenlerde sslenmesi ok sevilen bir uygulamayd. Bu resimlerin yaplmasnda Fresk ve Mozaik ad verilen yntemler uygulanyordu. Fresk teknii slak sva zerine boya ile yaplyordu. Mozaik tekniinde eitli renklerde kk ta ve cam paralarnn bir desen oluturacak ekilde, slak har ierisine yan yana dizilmesiyle oluturuluyordu. Resimlerde genellikle gnlk hayat ve mitolojik konular yer alrd.

BZANS SANATI
Bizans sanatnn balangc kesin bir izgi ile ayrlmaz .

Bu yzden ilk yzyllarn sanat Ge Antik a olarak da adlandrlr.

Erken Bizans Dnemi: 330-726 konoklazma: 726-843 Orta Bizans Dnem: 843-1204 (Latin stilas: 1204-1261) Ge Bizans Dnem: 1261-1453

Pantokrator : Evrenin hakimi. Pantokrator duruunda sa tasvirleri Bizans sanatnda zellikle yaplarn i mekanda en yksek noktas olan kubbelerde yer almtr.

Konstantinus (272-337) Roma Maxentius ve Constantinus Bazilikas 4.yyn ilk yars; Yk.10 m.

2.6 m.

stanbulun 7 Tepesi

I. Akropolis Topkap Saray II. emberlita Forum Konstantini

III. Beyazd, Saray Atik evresi

IV. Fatih Caminin olduu tepe V. Sultan Selim Trbesinin olduu tepe

VI. Blakhernai Blgesi (Tekfur Saray)

VII. Kserolophos (Cerrahpaa)

stanbul Byk Saray

Fatih yarmadasnn gney dou ucunda kurulmu, geni Bizans mparatorluu'nun imparatorluk saray kompleksi. Bizans imparatorlarnn kraliyet yerleimi olarak 330 ylndan 1081 ylna kadar hizmet etmitir. 800 yldan fazla imparatorluk ynetiminin merkezinde yer almtr.

Byk Saray Mozaikleri Mzesi, stanbul'da Sultanahmet Meydanndaki Arasta Pazar'da yer alan mozaik mzesidir. Mze binas, zerine Sultanahmet Cami ars'nn yapld Byk Saray'n taban mozaiklerle kaplanm olan stunlu avlunun kalntlar zerine ina edilmitir. 1872 m2'yi bulan yzey alanyla bu mozaik, ge antik adan bugne ulaabilen en byk ve eitli peyzaj betimlemelerinden biridir. Hayatta kalan mozaik paralarnda 150 insan ve hayvan figr kullanlarak anlatlm 90 farkl tema bulunur. Gnlk yaam konulu resimler ak havada oban yaam, i yapan kyller ve avclarn cesareti gibi konular iler.

HPODROM

Yapmna 196dan sonra Septimus Severus dneminde yaplmaya balanm, Constantin dneminde (324 337) tamamlanmtr. 117 m. geniliinde, 420 m. uzunluunda dikdrtgen planl bir yar alandr. 100.000 kii kapasitelidir. Kent yaamnn en nemli unsuru saylan hipodromun nemi 12. yzylda azalm 1261 ylnda imparatorluk saraynn Blakhernaiye (Ayvansaray) tanmasyla nemsiz bir gsteri alan olarak kalmtr.

Obelisk (Dikilita) Tutmosis (Tahutmes) III (M.. 1549-1503)

19 m. (7 m.si krk) Heliopolis Karnak Tapnandan getirilmitir. I. Konstantinos dneminde Konstantinopolise getirilmi, I. Theodosius dneminde Hipodroma konulmutur. Kaidesi zerinde I. Theodosius ve oullar II. Valentianus, Arkadios ve Honorios saray maiyetiyle birlikte hipodromdaki oyunlar izlerken gsterilmitir.

stanbul, Hypodrom- Atmeydan Ylanl Stun-Burmal Stun

Yunanistanda Delphideki Apollon Tapnandan getirilmitir. Bu ant Persleri yenen 31 Yunan ehir Devletinin Tanr Apollona sunduklar bir adaktr. Yunan ehir Devletleri Persleri M.. 479 ylnda Plataea Savanda yenmilerdir. Ardndan da sava alannda len Pers askerlerinin silah ve zrhlarn eriterek bu ant yapmlardr. Savaa katlan 31 Yunan ehir devletinin adlar antn alt ksmnda ylan gvdelerine kaznmtr. Stun Konstantin tarafndan kente getirilmitir.

BAZLKA

Roma mimarisi ierisinde icat edilmi bir yap tipidir. lk bazilika M.. 184 civarnda Pompeide ina edilmitir. Bazilika farkl amalar iin kullanlsa da ncelikle bir kamu yapsdr. Bu binalarda ticaret, toplantlar yaplr ve mahkemeler kurulurdu. Bazilikann plan etraf odalar ya da koridorlarla evrili geni bir merkezi holden oluur. Merkez hol, dier blmlerden yanlardaki stun sralaryla ayrlr ve ats daha yksektir. Bazilikann bir ucunda hakim/ynetici krss (Tribunal) ve nnde bir altar bulunur. zeri iten dz at ya da tonozlarla, dtan ise kiremit kapl atyla rtldr.

Ayasofya (Hagia Sofia) Megela Ekklesia (Byk Kilise) Hagia Sophia (Tanrsal Bilgelik)

mparator Iustinianus (527-565)

lk Hagia Sophia (Aya Sofya) kilisesi 15 ubat 360 tarihinde Konstantinosun olu Konstantios tarafndan ina edilmitir. Megela Ekklesia olarak adlandrlan bu kilise 20 Haziran 404 ylnda patrik Ioannes Khrysostomosun mparator Arkadiosun kars Eudoksia tarafndan srgne gnderilmesini protesto eden halk tarafndan kartlan ayaklanma srasnda yanmtr. kinci kilise Theodosius dneminde (408-450) 10 Ekim 415 ylnda almtr. kinci kilise 13 Ocak 532 ylndaki Nika Ayaklanmas srasnda yanmtr. Bugn grdmz 26 Aralk 537de Aziz Stephenos gnnde almtr. (I. Iustinianos dnemi) Mimarlarndan Trallesli Anthemius matematiki ve fiziki, Miletoslu Isidorus geometri uzman ve Atina Akademisi bakanyd.

Gen Isidorosun kubbesi 558-562 989 Trdatn tamirat 1354 John Peraltan tamirat

15 m.

Kubbe : dou-bat 31 m. kuzey-gney 33 m.

163 derece kavis yapar. 40 kaburgal ve her dilimde pencere Kubbenin toplam 12 taycs vardr. Ana payeler ikincil payeler payandalar Toplam zemin 18000 m ; tayclar zeminin sadece % 8ine oturur.

41 m.

KONOKLAZMA 726-843

konophil: Tasvir Yanls konoklast: Tasvir Krc

Kutsal kitaptaki olaylar ve kiileri resimle anlatan geleneksel anlayn yasaklanarak, yerine sembollerin ve zellikle han izin verilerek tek tasvir tarz olmas fikrinin n plana kmasdr. 730 ylnda yaynlanan ferman ile ikonoklast dncenin devletin resmi ideolojisi olduu aklanmtr.