Aile likilerinde Hz. Peygamber'in rneklii -I. BLM- Prof. Dr.

Ali Akpnar
Kltrmzde Allah'n emriyle ve peygamberin kavliyle' ilkesiyle temeli atlan aile yuvalarnn salam temeller zerinde huzurlu bir ekilde devam edebilmesi, ancak Allah ve peygamberinin bu konudaki emir ve isteklerini yerine getirmekle mmkn olacaktr. Bu konuda Yce Allah'n evrensel emirleri, Hz. Peygamberin hayatnda pratie dnm ve bizler iin canl modeller oluturmutur. Bu yzden onu anlamak ve tanmak borcundayz. te bu yazmzda Hz. Peygamberin aile hayatndaki rnekliinden kesitler sunmaya, onun akrabalaryla ilikilerine ksaca deineceiz.

Hz. Peygamber, elerine, ocuklarna, torunlarna ve onlarn yaknlarna kar sergiledii tutumuyla en gzel rnektir. O, bu konudaki sorumluluklarn hakkyla yerine getirmi ve mmetine de bu konuda ok nemli tavsiyelerde bulunmutur.
a- Akrabalk likilerinde Hz. Peygamber Hz. Peygamber, yaknlarna ve ailesine dkn bir kii idi. Onun insanlk sevdals bir kii olarak ncelikle akrabalarn uyarmakla ie balamas ve aile bireylerini asla ihmal etmemesi bunun ak kantdr. nk o, Ailene namaz emret; kendin de ona sabrla devam et. Senden rzk istemiyoruz, seni biz rzklandryoruz. Gzel sonu, takva iledir. (Taha 132) emrinin muhatabyd. Peygamberimiz davetine nce kendi ailesinden balam, ei Hz. Hatice ve kzlar bata olmak zere aile fertleri ona ilk iman edenler arasnda yeralmtr. O, akrabalarna son derece dknd, onlarn dier problemleriyle ilgilendii gibi, onlarn din yaantlaryla da ok yakndan ilgileniyordu. Hibir zaman onlarla ilikiyi kesmedi. Slayrahim zerinde her zaman srarla durdu. Amcas Ebu Talib bata olmak zere yaknlarnn Mslman olmas iin midini yitirmeyerek sonuna kadar urat. b- Aile Hayatnda Hz. Peygamber Hz. Peygamber, domadan nce babasn ve ok kk yata annesini kaybetmi olmasna ramen, anne babasn ve yetimesine katks olan dier yaknlarn hibir zaman unutmam, onlar hep hayrla yd etmitir. Yetimlii ve kszl btn versiyonlaryla bizzat yaayan Peygamberimiz, ana babann ne kadar nemli varlklar olduunu ok iyi fark etmi ve anne baba hakkna riayet konusunda srarla durmutur. Hz. Peygamber, elerine, ocuklarna, torunlarna ve onlarn yaknlarna kar sergiledii tutumuyla en gzel rnektir. O, bu konudaki sorumluluklarn hakkyla yerine getirmi ve mmetine de bu konuda ok nemli tavsiyelerde bulunmutur. Aile bireylerine sorumluluklarn hatrlatrken o yle diyordu: "Hepiniz yneticisiniz ve hepiniz ynettiklerinizden sorumlusunuz. Kii, ailesinin yneticisidir ve onlardan sorumludur. Kadn, einin evinin yneticisidir ve ondan sorumludur." (Buhr, Cuma 11, Ahkam 1; Mslim, mare 20; Ahmed, II, 54, 55, 111) "Elbette Yce Allah, her yneticiye ynettiinden soracaktr. Onlarn haklarn koruyup korumadndan soracaktr. Kiiye de ailesinden soracaktr." (Nes, 'Iret'n-Nis, Beyrut,1989, s, 170) Bu anlaml szleriyle o, aile bireylerinin hepsine sorumluluklar yklyor ve mutlu bir aile yuvasnn kurulmasnda her bireyin rol ve sorumluluuna dikkat ekiyordu. Onun aile bireylerine kar ykmllklerini yerine getirmesiyle ilgili birka kesit yledir: 1. Annesi ve Hz. Peygamber Domadan nce babasn kaybeden Peygamberimiz, alt yalarnda iken annesi mineyi kaybetmitir. O, stannesinin yannda geirdii seneler karldnda bu srenin birka senesini annesi ile birlikte geirmitir. Onun anne ve babaya verdii deer, bu anne baba zlemi yannda, anne babann insann dnyaya geliindeki yerini anlatmas asndan nemlidir. Hz. Peygamber, Medine'de daylarn ziyaret ettikten sonra Mekke'ye dnerken Ebv denilen yerde annesi mine'yi kaybetti. mine otuz yanda gen bir kadnd. Son anlarnda baucunda duran alt yandaki oluna bakp unlar sylemiti: "Her canl lmldr. Her yeni eskir. Her yalanan yok olur. Ben de leceim, ama hep anlacam. nk temiz bir oul dourmu, arkamdan hayrl bir hatra brakm bulunuyorum." (Kksal, age, II, 52-53; Aie A. Bint t, Rasulllahn Annesi ve Hanmlar, (eviren: smail Kaya), Konya, 1987, I, 152) Peygamberimiz, Hudeybiyye umresine giderken Ebv kyne uram, annesinin kabrini ziyaret etmi, kabrini eliyle dzeltip alamt. Niin aladn soranlara da yle cevap vermitir: "Merhamet duygusu beni duygulandrd da onun iin aladm." (Dimyt, es-Sretn-Nebeviyye, Suriye, 1996, s, 37; Kksal, age, II, 55; Aie A. Bint t, age, I, 158) Yllar sonra kk yata kaybettii annesinin kabrini ziyaretinde anne hasreti ile dopdolu, vefal bir evlat ve duygulu bir insan olduunu grmekteyiz. O, anne baba hakk konusunda uyarc pek ok sz sylemitir.

Doumunda kendisini ilk olarak emziren Eb Leheb'in cariyesi Sveybe'yi hi unutmad, Mekkede iken onu ziyaret eder ve ona ikramlarda bulunurdu. Hicret edince Medineden ona giyecek gnderirdi.
2. Stannesi ve Hz. Peygamber Doumunda kendisini ilk olarak emziren Eb Leheb'in cariyesi Sveybe'yi hi unutmad, Mekkede iken onu ziyaret eder ve ona ikramlarda bulunurdu. Hicret edince Medineden ona giyecek gnderirdi. Mekke fethinde onun olunun durumunu sorup aratrd, onun da annesinden nce vefat ettiini rendi. (Dimyt, es-Sretn-Nebeviyye, s, 33; Aie A. Bint t, age, I, 161) Stannesi Halime Hatunu grdke,

"mm Eymen, ehl-i beytimin hatras! Benim annem, annemden sonraki annem" der, kendisine iten sevgi ve sayg gsterir, omuz atksn serip zerine oturtur, bir dilei varsa hemen yerine getirirdi. Hz. Hatice ile evlendiinde, Halime Mekke'ye gelmi, Peygamberimiz onu arlayp krk koyun ve bir deve hediye etmiti. Onunla akalar ve ona latife yapard. Bir gn mm Eymen, beni bir deveye bindirsene, deyince Peygamberimiz, Seni, bir deve yavrusuna bindireyim diyerek ona taklmt. (Dimyt, es-Sretn-Nebeviyye, s, 36; Muhammed Mehd- Mustafa Ebunnasr, Nis Havler-Rasul,Beyrut, 1995, s, 235- 236; Kksal, age. II, 46-47, 167) Mekke Fethinde stannesi Halime Hanmn kz kardeini grp stannesini sordu, vefat ettiini renince alad. Stteyzesine izzet ikramda bulundu, ayrca 200 dirhem (nisap miktar) para verilmesini emretti. Kadncaz ona yle dedi: "Sen kkken de byk iken de ne gzel kefil olunan, baklansn!" (Kksal, age. II, 46-47) 3. Stkzkardei ve Hz. Peygamber H. 8. ylda yaplan Huneyn savanda esir den stkardei Hz. eyma'y elbisesinin zerine oturtmu ve 'ho geldin' buyurmu, gzleri dolu dolu olmu, ona stanne ve stbabasn sormu, onlarn lm olduklarn renmi, sonra eyma'ya unlar nermitir: "stersen sevgi ve saygyla yanmda otur, istersen yararlanacan mallar verip seni kavmine dndreyim." eyma ikinci teklifi kabul etmi ve Mslman olarak kavmine dnmtr. (Kksal, age. XV, 431-432) Onun bu davrannda 60 yl kadar sonra bile devam eden vefakrln gryoruz.

lk ei Hz. Hatice hakknda yle buyurmutur: "Hatice, dnyadaki kadnlarn en hayrlsdr. Onun cennette altndan evi vardr. Ben onun stnln kesinlikle biliyorum. Bana onun sevgisi bahedildi. Ben Hatice'nin sevdiklerini severim."
4. E Olarak Hz. Peygamber? Hz. Peygamberin konu ile ilgili uyar ve ynlendirmelerinden birka yledir: "Sizin en hayrlnz, ailesine kar iyi davranannzdr. Ben aileme kar en iyi davrananzm. Sizin en hayrlnz, kadnlarna kar iyi davrananlardr." "Mminlerin iman bakmndan en mkemmeli ahlaki bakmdan en gzel olan ve ailesine efkat ve mlayemetle davranandr." "Kadnlara kar hep hayr tavsiye edin. Zira onlar sizin yannzda birer emanettir." (Tirmiz, man 6; Ahmed, VI, 47,99) "Elerinize yediinizden yedirin, giydiinizden giydirin, sakn onlar dvmeyin ve onlar incitecek irkin szler sylemeyin." (Tirmiz, Rad' 11; bn Mace, Nikah 4; Ahmed, V, 72-73; Nes, 'Iret'n-Nis, s, 167) "Harcayacan tm harcamalardan dolay, Allah'n izniyle mkfat alacaksn. Hatta einin azna verdiin bir lokmann bile karln alacaksn."(Eb Davd, Nikah 4041) "Sizden biri hem karsn kle gibi dver, hem de utanmadan sarlp yatar."(Buhr, man 56; Mslim, Vasyye, 5; Eb Davd, Vasay 2; Tirmiz, Vasay 1; Nes, Vasay 3) buyuran Hz. Peygamber, bu konuda en gzel rneklii kendisi sunmutur. O, Yce Allah'n "Elerinizle en gzel bir biimde geinin." (Ahmed, IV, 17; bn Sa'd, et-Tabakt'l-Kbr, Beyrt,1957, VIII, 148) emrini en gzel bir biimde uygulamtr. O, eleriyle en gzel bir ekilde geinmi, onlara her konuda yardmc olmu, ev ilerinde onlara ortak olmu, onlara asla bir fiske vurmamtr. Onlar hayatlarnda ve vefatlarnda her zaman hayrla anmtr. O, "Ey Aie, bu gece bana, Rabbime ibadet iin izin verir misin?" (Nisa, 19) diyerek nafile ibadet iin elerinden izin isteyecek kadar ince bir ruha sahiptir. lk ei Hz. Hatice hakknda yle buyurmutur: "Hatice, dnyadaki kadnlarn en hayrlsdr. Onun cennette altndan evi vardr. Ben onun stnln kesinlikle biliyorum. Bana onun sevgisi bahedildi. Ben Hatice'nin sevdiklerini severim.' Bir koyun kestiinde bir ksmn Hz. Hatice'nin yaknlarna gnderirdi. Hz. Aie "Peygamberin hanmlarndan hibirini Hz. Hatice kadar kskanmadm."(Elmall, age, II, 1256) diyerek, Peygamberimizin Hz. Hatice'ye olan vefasn dile getirmitir. Hz. Aie hakknda, "Halkn en sevimlisi kadnlardan Aie, erkeklerden Ebubekir'dir." (Balezr, Ensbu'l-Erf, s, Beyrut, 1996, II, 41; Aie A. Bint t, age, II, 4-49) Buhar, Megaz 63, Fedail's-Sahabe 5; Mslim, Fedil's-Sahabe 8) diyerek, Hz. Aie'ye ve kaynpederine iltifat etmitir. Elerine kar son derece yumuak huylu ve akac olan Peygamberimiz, Hz. Aie ile yar yapmtr. (Bkz. brahim Canan, Ktb-i Sitte, Ankara, 1990, XVII, 215) Hz. Aie'nin bildirdiine gre, Peygamberimiz ev ilerinde elerine yardm eder, et, kabak dorar, evi sprr ve eitli hizmetler grrd. (Bkz. Gmhanev, Rmuzl-Ehds, (Terc, Abdlaziz Bekkine), st, 1982, II, 553/13) O, elerinin yanna gzel kokular srnerek giderdi. (Bkz. ayn eser, II, 550/9) Peygamberimiz hanmlaryla ilm tartmalar yapan, onlarla akalaan, onlarla yaran, onlarla elenen, onlarn isteklerini imknlar lsnde karlayan, kendisinden memnun kalmadklar takdirde onlar boanma konusunda serbest brakmasn bilen (Bkz. Ahzab 28-29) rnek bir koca idi. Nadir oullaryla hicretin 7. ylnda yaplan Hayber savanda babas ve kocas ldrlerek esir den, daha sonra da Hz. Peygamberle evlenen Hz. Safiye, "Babamn ve kocamn ldrlmesine neden olduu halde Allah'n Rasul beni honut etti" diyerek, Hz. Peygamberin gzelliklerini zetler. Nitekim Peygamberimiz iki dizini birletirerek durur ve ei Hz. Safiye onun dizlerine basarak devesine binerdi. Onu 'Yahudi kz' diye hakir gren kumalarna kar, Hz. Peygamber unlar sylemesini tavsiye etmiti: "Benim kocam Muhammed, babam Harun, amcam ise Musa'dr." (Aie A. Bint t, age, II, 181) Hudeybiyye anlamasnda aresiz kalan Hz. Peygamber, ei mm Seleme ile istiare etmi ve onun teklifi dorultusunda hareket etmi ve problem bylece zlmt. (Asm Kksal, age, XIII, 215; Aie A. Bint t, age, II, 143) Bir hadislerinde o yle diyordu: Kendilerini ilgilendiren konularda kadnlarla istiare ediniz. (Mnv Muhammed Abdurraf, Feyzul-Kadr, Beyrut, ty, I, 56)

Sevgili ei Hz. Aienin dayak konusunda kocas Hz. Peygamberin durumunu yle zetlemitir: Peygamberimizi ne bir hizmetiye ve ne de bir kadna vururken asla grmedim. O, mbarek eliyle hi kimseye asla vurmamtr. (Nes, 'Iret'n-Nis, s,164) Kadnn dvlmeye devam ettii gnmz dnyasnn bu konuda da onun rnekliine muhakkak ihtiyac vardr.

Namaz klarken torunlarndan biri srtna km, bu yzden namaz biraz uzatmt. (Nes, ftitah, 83) Bir defasnda namazn ksa tutmu ve sebebinin soranlara Bir ocuk alamas duydum ve annesi zlmesin diye namaz ksa tuttum.
5. ocuklar ve Hz. Peygamber Hz. Peygamber, genel olarak ocuklar sever, onlara selam verir, onlarla ilgilenir, onlara deer verir, onlara dua eder, onlar per-koklar, onlarla akalar ve onlarla oynard. u birka rnek onun tm ocuklara olan ilgi ve sevgisini anlatmaya yeter mahiyettedir: Olu brahim'in lmne alam ve bunun sebebini yle aklamtr: "Bu bir merhamet gstergesidir. Gzmz yaarr, gnlmz mahzun olur. Ama asla Rabbimizi raz etmeyecek sz sylemeyiz. Ey brahim, senin ayrln gerekten bizleri mahzun etti." (Buhar, Ceniz 44; Mslim, Fedil 62; Eb Davd, Ceniz, 28) Torunlar Hasan ve Hseyin hakknda yle buyurmutur: "Allahm ben o ikisini seviyorum, Sen de sev, onlar seveni de sev." (Buhar, Libas 60; Mslim, Fedil's-Sahabe, 57-59; bn Mace, Mukaddime 11; Tirmiz, Menakb 30; Ahmed, II, 249) "Hasan ve Hseyin'i seven beni sevmi, onlara kin tutan bana kin tutmu olur." (Ahmed, II, 288, 531) "Onlar benim dnyada pp kokladm iki reyhanmdr." (Buhar, Fedail's-Sahabe, 22, Edeb 18; Tirmiz, Menakb, 30) "Ey ehlibeyit! Allah sizden sadece gnah gidermek ve sizi tertemiz yapmak istiyor" (Ahzab, 33) ayeti inince Peygamberimiz, Hz. Ali, Fatma, Hasan ve Hseyin'i elbisesiyle bryp yle buyurmutur: "Allahm, bunlar benim ehlibeytimdir. Bunlardan gnah kirini gider ve bunlar tertemiz yap." (Taber, Tefsr, XXII, 6-8; Ahmed, V, 292) Bunu gren ei Hz. mm Seleme, "Ben ve kzm ne olacaz deyince Peygamberimiz, "Sen de kzn da ehlibeyittensiniz" (Aie A. Bint t, age, II, 139) buyurarak, eine ve vey kzna iltifat etmitir. Torunu olan ve Hz. Osman-Rukayye iftinden olma Abdullah' alt yanda horoz gagalamt. ocuk hastalanp hicretin 4. ylnda lmt. Namazn Peygamberimiz kldrm, mezar tan dikmi ve sonra yle buyurmutu: "Yce Allah, kullarndan merhametli ve yufka yrekli olanlara rahmet eder." (Kksal, age, XI, 133) ocuklarna ve torunlarna atalarnn isimlerini (Abdullah, brahim, Fatma) koymu, onlar en gzel ekilde yetitirmi, onlarla her zaman zel ilgilenmi, onlara bol bol dua etmitir. Hz. Fatma gelin olduktan sonra alt ay kadar evine urayarak onlar namaza kaldrmtr. (Bkz. Taber, Cmiul Beyn, XXII, 6) Hicretin 8. senesinde Mariye'den olu brahim dnyaya geldi. Ona atasnn adn koydu. Yllarca onun hizmetinde bulunan Enes b. Malik, "Ben ev halkna Hz. Peygamberden daha efkatli olan birini grmedim" der. (Mslim, Kitabl-Mescid 267; Kksal, age, XV, 565568) Namaz klarken torunlarndan biri srtna km, bu yzden namaz biraz uzatmt. (Nes, ftitah, 83) Bir defasnda namazn ksa tutmu ve sebebinin soranlara Bir ocuk alamas duydum ve annesi zlmesin diye namaz ksa tuttum. (Nes, Kble, 35) buyurmutur. O, her zaman ocuklar kucana alm pp okamtr. (Buhar, Edeb 22) On tane ocuu olduu halde hi birisini alp pmediini syleyen bir adama, Merhamet etmeyene merhamet edilmez. Allah kalbinden merhameti skp almsa ben ne yapabilirim! (Buhar, Edeb, 22) "ocuu olan ocuklasn" (brahim Canan, Hz. Peygamberin Snnetinde Terbiye, stanbul, 1982, s, 251; Deylem, Msned, II, 136 b) ocuklarla ilgilendii gibi genlerle de zellikle ilgilenmi, onlar ciddiye alm, onlara deer vermitir.

O, vefal bir e, mtevaz ve sevecen bir baba, dorularndan asla taviz vermeyen kararl bir ahsiyetti. O, ynlendirici sz ve davranlaryla rnek bir ocuk, rnek, vefal ve duyarl bir e, hassas bir baba, narin bir dede ve rnek bir akraba olarak bizlere k tutmaya devam etmektedir.
Sonu ok ynl bir insan olan Hz. Peygamber, yaad hayatyla her konuda olduu gibi, akrabalk ilikilerinde de en gzel rnekleri sunmutur. O, rnek yaayyla Yce Allah'n Kur'an'da belirledii llerin pratiini gstererek, onlarn nasl uygulama sahasna konulacan net bir biimde ortaya koymutur. Onun peygamber olmadan nceki hayat da, sonraki hayat da dn olduu gibi, bugn de insanl aydnlatacak gzelliklerle doludur. Akraba ilikilerinde de en gzel, iten ve canl rnekleri biz, Hz. Peygamberin hayatnda bulmaktayz. O dier btn insanlara olduu gibi, kan ba ve evlilik balaryla oluan akrabalarna da gereken ilgi, sevgi ve saygy her zaman gstermitir. Onlarn maddi ve manevi ynleriyle ilgilenmi, onlara yardm etmi, onlarn doru yola gelmeleri, iyi bir Mslman olarak dnya ve ahiret saadetine erebilmeleri iin elinden gelen her eyi yapmtr. Hayatlarnda olduu gibi, lmlerinden sonra da yaknlarn dua ve gzelliklerle anarak en gzel vefa rneini sunmutur.

O, vefal bir e, mtevaz ve sevecen bir baba, dorularndan asla taviz vermeyen kararl bir ahsiyetti. O, ynlendirici sz ve davranlaryla rnek bir ocuk, rnek, vefal ve duyarl bir e, hassas bir baba, narin bir dede ve rnek bir akraba olarak bizlere k tutmaya devam etmektedir.

Diyanet Aylk Dergi - Nisan - 2009