Tanpnardan edebiyat dersleri

Ahmet Hamdi Tanpnarn ders notlarnn derlenmesinde byk pay sahibi olan Prof. Dr. Abdullah Uman, son olarak bu konuda daha geni bir derlemeyi Edebiyat Dersleri adyla yayna hazrlad. Ders notlarnda, air ve hoca Tanpnar portresi var karmzda. EDEBYAT DERSLER, AHMET HAMD TANPINAR, HAZ.: ABDULLAH UMAN,DERGH YAYINLARI, 320 SAYFA, 16 TL Eserleri ve meslei gz nne alndnda karmza birka tane Tanpnar kyor. lkin air, sonra romanc, denemeci, akademisyen/aratrmac Tanpnar ve tabii bir de snfta, krsde rencilere ders veren bir hoca olarak Tanpnar air, romanc, denemeci ve akademisyen Tanpnar eserlerinden tanyorduk, hatta Gnlklerinden onun yaamna, mizacna, eitli konulardaki dncelerine ilikin zel bilgilere de vkf olduk ama fakltedeki Tanpnar nasld; derslerinde nasl bir pedagojik yntem izlerdi, neler anlatrd, rencileriyle mnasebeti, snftaki davranlar Bunlar dier ynleri kadar bilmiyorduk, hl da tam anlamyla biliyor saylmayz. Bununla beraber, son yllarda birbiri ardna yaymlanan rencilerince tutulmu ders notlar sayesinde, en azndan bir hoca olarak Tanpnarn derslerde ne anlattn, nasl ders verdiini renme imkn bulduk. Krsde de air Prof. Dr. Abdullah Uman, Tanpnarn ders notlarnn derlenmesinde byk pay sahibi bir akademisyen. Son olarak daha derli toplu ve geni bir derleme yapt ve Tanpnarn ders notlarn Edebiyat Dersleri adl kitapta bir araya getirdi. Tanpnarn ders notlar blmden olumakta. lk blmde Gzde Halazaolunun, Tanpnarn 1953-54 ders ylndan itibaren birka yl verdii derslerin dzenli ve olabildiince eksiksiz tutulmu notlar yer alyor. Eser okunduunda, bu notlarn dikkatle tutulduu ve hocann sylediklerinin ounun kayda geirildii grlyor. kinci blmdeki notlar, Do. Dr. Ali Fehmi Karamanloluna, son blmdeki notlar da Prof. Dr. Mehmed avuoluna ait. Karamanlolu ve avuolunun notlar Gzde Halazaolunun notlarna gre daha ksa ve seme; onlar Hocann her dediini not etmemiler. Tanpnarn air ve sanatkr mizacnn akademik almalarna da yansdn, zellikle 19. Asr Trk Edebiyat Tarihinde bunun kendini slupta iyice hissettirdiini okuyanlar bilir. Notlardan anlald kadaryla krsde, ders verirken de zaman zaman Tanpnarn sanatkr ruhu yansyor konumalarna Her eyden nce kendini armlara brakan bir air/hoca ile karlayoruz, ou kez yntemin snrlarn, kronolojik ak, hatta dersin konusunu ap Divan edebiyatna, Fransz ve ngiliz edebiyatlarna, bir arketip kazsna, bir edebiyat karnavalna evet belki tam da bu denebilir Tanpnarn dersleri iin dnyor dersler. Sanrm bu derslerde renciler, yeni Trk edebiyat durandan otobse binip kimi kez Divan edebiyatna, Bakiye, Fuzuliye, Nefiye, eyh Galibe, kimi kez Fransz edebiyatna; Baudelaire, Mallarm, Valery, Verlaine, Rimbaud, Hugo, Balzac ve Lamartinee, ngiliz edebiyatna, Shakespearee, sonra yer yer Rus edebiyatna, Dostoyevskiye airane bir yolculuk yapyorlard. Derslerde Tanpnarn sadece edebiyatla snrl kalmad,

rencilerine zellikle mzik, resim, hatta fotoraf ve sinema sanatna ilikin bilgiler aktard da dikkati ekmekte. Resim, sinema ve fotoraf sanatna ilikin u cmlelere dikkat: Biz asrlarca resim sanatn klliyen lzumsuz addettik. Resim, gzn istikllidir; fotoraf, bir zaman realiteyi, anlar yakalad; sonra renkli sinema kt; binlerce tabloyu bir araya getirdi. Bu erevede yer yer derslere Dede Efendinin, Beethovenn, Hoffmannn, Wagnerin, Degasnn eitli eserleriyle konuk olduunu gryoruz. Hele bir yerde, Tevfik Fikreti anlatt derste, sz Dede Efendiye, Acemairan ve Ferahfeza Perevine geldiinde, Allah vardr keman alarken derler, neyler alarken de vardr. deyip sonra aniden rencilerini Beiktataki Resim ve Heykel Mzesine, mze mdr Halil Dikmenden neyle Ferahfez yinini dinlemeye gtrmesi var ki, ite air/hoca Tanpnar diyorsunuz. Esas itibariyle neler var bu derslerde? Byk oranda Tanzimat edebiyat, Namk Kemal, Abdlhak Hamid, Ziya Paa, Ahmet Mithat Efendi, Recaizade Mahmut Ekrem Edebiyat- Cedideden Tevfik Fikret, Halit Ziya. Sonraki kuaktan Yahya Kemal, Ahmet Haim, Yakup Kadri, Halide Edip, Refik Halit Karay. Daha sonra Orhan Veli, Sait Faik, Orhan Kemal Bir derste Sait Faik ve Orhan Kemali karlatrm ki, enfes bir karlatrma. Tanpnarn bu derslerde kendini armlara brakp bir anda edebi karlatrmalara daldn bata sylemitik. Bu karlatrmalarda Dou-Bat edebiyatlar i ie girer, edebi eserler, kimi kez tematik olarak, kimi kez etkilenmelerle, kimi kez de imgeler bakmndan karlatrlr. Bu balamda Tanpnarn Haim ve sembolizm konusunu anlatt derste, Bachelardn psikanaliz ynteminden hareketle, edebiyatta ate, su, toprak ve hava imgelerini, eitli airlerin eserlerini karlatrmas mthi bir arketip ve karlatrma almas olarak dikkati eker. Hoca bu derste su imgesini Mallarmden, Shakespeareden, Baudelaireden, Fikretten, Yahya Kemalden, hatta tasavvuf edebiyatmzdan, mitolojiden rnekler vererek karlatrr. Bylece yine ders bir imge karnavalna dnr. Tanpnardan iirsel cmleler Dersler yalnzca edebiyat tarihini kapsamaz Tanpnarda, yeri dtke dier gzel sanatlar hakknda da poetik bilgiler aktarr. rnein bu derslerde iire, musikiye, mimariye, resme ilikin poetik fragmanlara ska rastlanr: iir, dilin bir ritmin etrafnda toplanmasdr., air, dili yeni batan yapar., Byk air, kendisinden evvelini silen adamdr., Can sknts bilhassa modern iirde olur, daha evvel olamazd, Musikinin objesi yok: Ne eyay tekrar eder, ne onu tarif eder, ne de onun etrafnda mnl bir ekilde konuur., Musiki maddesiz bir kinattr, Mimari en muhteemidir sanatlarn; hislerimizden bir concret lem yapabilme sanatdr. iiri derinletirmeliyiz, yoksa folklorda kalrz. demi bir derste, Cemal Sreyay mjdelercesine. Sonra Bizde buhran yok, individu yok, hazr kaynaklardan istifade ediyoruz, kolaya kayoruz, deerlerimizi bilmiyoruz. diyerek Trk modernlemesini eletirmi. Bir de rencilerine ders verirken o konuyla ilgili okunmas gereken kaynaklar sylyor. Dorusu lisans rencilerine okunmasn nerdii kaynaklar bugnk pek ok okur-yazarn okuduundan pheliyim.

Tanpnarn dersleri dz, kronolojik bir izgide ilerlemeyen, corafyadan corafyaya, iirden iire atlayan, hatta bir imgeler geidine dnen zengin bir sanat karnaval, evet bir karnaval onun dersleri 2013-06-05 Muhabir: ALATTN KARACA