LABORATUVARDA TEHLKELER RSKLER VE NLEMLER RSK DEERLENDRMES

A SINIFI GVENL ve SG BLM UZMANI KMYA YK. MH.

Ruhi KTEM
Sn. Mjdat AYDIN ve Sn. Hilal KINLI nn Risk Ynetimi Yahoo Grubunda yaynlanm sunularndan yararlanlmtr.

18.05.2013 KMO st. Sb. Lab. Riskleri Ruhi ktem

Sunu Balklar
1-HANDELER TP YAKMASIN
2- Genel sorumluluklar 3- Lab. Gvenlii Kurulu 4- 6331 e Gre Risk Deerlendirmesi 5-Tehlike ve risk tanmlanmas

6- Baz Kontrol nlemleri

7- Kimyasal Aciller

8- Kimyasal Hijyen Plan

18.05.2013 KMO st. Sb. Lab. Riskleri Ruhi ktem

Hande leri Tp Yakmasn!

Deerli arkadalar Konu ou arkadamzn dikkatini ekmedi. Konumaya deerlendirmeye demez mi ??????? Fakat ekteki sizlere paylaacam 5 blmde gndereceim LABORATUVARDA GVENL ALIMA TEKNKLER ppt sunumu dikkatinizi ekecektir. yi Gnler Mjdat AYDIN Handeyi deney tp yakt Uluda niversitesinde yksek lisans yapan Hande ....., deney srasnda yere drd tpn parlamas nedeniyle alevler arasnda kald. Vcudunun yzde 40nda yanklar oluan gen kz, tedavi altna alnd. ntvmsnbc ve Ajanslar
Gncelleme: 10:10 TS 16 Nisan. 2013 Sal BURSA - Uluda niversitesi Ziraat Fakltesi'nde yksek lisans eitimini srdren 25 yandaki Hande zyrek, laboratuvarda 18.05.2013 KMO tpn st. Sb. yere Lab. drd. Riskleri zyrek, tpn parlamas nedeniyle alevler ya analizi yapt srada iinde hekzan gaz bulunan deney 3 Ruhi ktem iinde kald.

Genel Sorumluluklar
retim kurumlarnda da laboratuvarlarda sk sk kazalar olumaktadr. Tm personelinin (tam gn ve part-time alanlar, isi veya szlemeliler, misafir aratrmaclar, renciler, stajyerler, ziyaretiler v.b. dahil) Kanunu ve ilgili mevzuata gre hazrlanm talimatlar dorultusunda; alma esnasnda karlalabilecek her trl risk hakknda bilgilendirilmesi ve personelin de bu talimatlara uymas gereklidir.

18.05.2013 KMO st. Sb. Lab. Riskleri Ruhi ktem

Yneticilerin Sorumluluklar-2
inde; hangi kimyasallarn mevcut olduunu; ne denli ve nasl tehlikeli olduklarn aklamak; kimyasal maruziyetten kanma yollarn gstermek ve Kayt sistemi MSDS ve Etiket tehlikeli kimyasallarla almann risklerinin nasl azaltlacana acil bir durumda neler yaplacana
dair alanlar eitmek,
18.05.2013 KMO st. Sb. Lab. Riskleri Ruhi ktem

Yeni bir kavram: Laboratuar Gvenlii Kurulu Neden Oluturulmasn?

1. politika belirlemek, yllk alma planlarn yapmak, ileyii denetlemek ve rapor hazrlamak.
S&G

2. Uygulamalarn yrtlmesinde grev alacak alma gruplarn teklif etmek; grev dalmlarn belirlemek ve bu gruplar ile toplantlar dzenleyerek almalarn izlemek.
3. Genel gvenlik eitimi mfredatn ve eitim dokmanlarn periyodik olarak gzden geirmek, gncellenmesini salamak.
18.05.2013 KMO st. Sb. Lab. Riskleri Ruhi ktem

POLTKASI

*SG RD Ynetmelii 28512 sayl RG. 29.12.2012

Risk deerlendirmesinin yenilenmesi MADDE 12 - (1) Yaplm olan risk deerlendirmesi; tehlike snfna gre ok tehlikeli, tehlikeli ve az tehlikeli iyerlerinde srasyla en ge , be ve yedi ylda bir yenilenir. (2) Aada belirtilen durumlarda ortaya kabilecek yeni risklerin, iyerinin tamamn veya bir blmn etkiliyor olmas gz nnde bulundurularak risk deerlendirmesi tamamen veya ksmen yenilenir: a) yerinin tanmas veya binalarda deiiklik yaplmas, b) yerinde uygulanan teknoloji, kullanlan madde ve ekipmanlarda deiiklikler yaplmas, c) retim ynteminde deiiklikler olmas, ) kazas, meslek hastal veya ramak kala olay meydana gelmesi, d) alma ortamna ait snr deerlere ilikin bir mevzuat deiiklii olmas, e) alma ortam lm ve salk gzetim sonularna gre gerekli grlmesi, f) yeri dndan kaynaklanan ve iyerini etkileyebilecek yeni bir tehlikenin ortaya kmas.
18.05.2013 KMO st. Sb. Lab. Riskleri Ruhi ktem 7

Laboratuvarda risk analizinde dikkat edilecek konular:

Tm ilerin listesi karlmal

1-Sre admlarna gre, 2-Ekipmanlarn listesine gre, 3- Grev bazl 4-Alan bazl analiz yaplabilir.

(Taeron ziyareti de dahil edilmeli) Gzlem - gr alma ihmal edilmemeli Etki altnda kalacak kiiler saptanmal
18.05.2013 KMO st. Sb. Lab. Riskleri Ruhi ktem 8

tm ilerin listesi
ncelikle ynetmelie uygun bir ekip kurmalsnz. Bu aamadan sonra ilk etapta risk deerlendirmesi almasnn erevesini izmek nemlidir. O nedenle ilk olarak laboratuarda yaplan tm ilemlerin listesini karn. rnein; numune kabul, A deneyi, B deneyi, n hazrlk, tezgah temizlii, bulak ykanmas, yer temizlii, cam temizlii gibi
18.05.2013 KMO st. Sb. Lab. Riskleri Ruhi ktem 9

sre admlar
Yukarda tanmladnz her bir ilemin sre admlarn oluturun. rnein; numune kabul srecinde numune ne ekilde ve kimler tarafndan laboratuara getiriliyor?, ne ekilde kabul ediliyor? (numune kabulde herhangi bir n kontrol, kayt, baka kaba aktarma, vb. var m?)
18.05.2013 KMO st. Sb. Lab. Riskleri Ruhi ktem

10

sre admlar 2
ve n hazrlk aamasna kadar ne ekilde muhafaza ediliyor?. Personel numuneyi tesis ii/d ilgili yerlere gidip kendisi de numune alyor olabilir. Bu durumda risk deerlendirmesine bu aamadaki riskleri de dahil etmi oluruz. Bir blm ayn zamanda ofis olarak da kullanlyorsa ofisle ilgili faaliyetleri de faaliyet listenize eklememiz gerekecek.
18.05.2013 KMO st. Sb. Lab. Riskleri Ruhi ktem 11

ekipmann listesi 2
kinci olarak laboratuarda kullanlan tm ekipmann listesini karn. rnein;

etv, frn, eker ocak, otoklav, terazi, vb. santrifj, Ayrca laboratuarda kullanlan mikroskop, mikrodalga basnl hava, vakum, frn, Azot, Hidrojen, Propan, vb. UV cihaz, hatlar ve basnl tpler varsa szme seti bunlarn trlerini ve yerlerini tanmlayn.
18.05.2013 KMO st. Sb. Lab. Riskleri Ruhi ktem 12

Taeron/ ziyareti yi dahil ediniz

Laboratuara mesai ii/d eitli amalarla giri k yapan taeron personeli ve ziyaretiler dahil tm kiileri tanmlayn. rnein; *temizlik taeronu sabah kimse yokken temizlik yapyor olabilir, gvenlik taeronu gece/hafta sonu gelip laboratuar kontrol ediyor olabilir, kat grevlisi ay-kahve servisi yapyor olabilir, stajerler numune getiriyor olabilir, vb.

18.05.2013 KMO st. Sb. Lab. Riskleri Ruhi ktem

13

*Temizlik kaygs ile bir kat (laboratuvar) hizmetlisi sizi cannzdan etmesin.
Bir hastanenin acil servisinde her sabah geldiklerinde bir veya birka hastann lm olduunu gren doktorlar uzunca bir aratrma sonucu geree ularlar:... Kat grevlisi yapacan yapmtr... Nasl?
18.05.2013 KMO st. Sb. Lab. Riskleri Ruhi ktem 14

Analiz iin bilgi toplama

Tm bu almalardan sonra yukarda tanml olan hususlarla ilgili mmkn olduu lde bilgi toplayn. rnein; deney fyleri, ekipmanlarn kullanm klavuzlar, MSDS'ler, varsa laboratuarda daha nce yaanm olan yaralanma/salk bozulmalarnn kaytlar, laboratuarda yaplan faaliyetlerin gvenlii ile ilgili yasal artlar, mesleki dokmanlar, vb.
18.05.2013 KMO st. Sb. Lab. Riskleri Ruhi ktem 15

1-sre bazl
Sre ve sre admlar bazl tehlike ve risk tanmlama; rnein; numune alm sreci iin ayr, A deneyi iin ayr, B deneyi iin ayr, yer temizlii iin ayr, vb.
18.05.2013 KMO st. Sb. Lab. Riskleri Ruhi ktem 16

2-ekipman bazl
Ekipman bazl tehlike ve risk tanmlama: rnein; eker ocak ve eker ocakta yaplan faaliyetler kaynakl tehlike ve riskleri bu erevede tanmlayabilirsiniz.
18.05.2013 KMO st. Sb. Lab. Riskleri Ruhi ktem

17

3-grev bazl
Grev bazl tehlike ve risk tanmlama: rnein; Laboratuar personelinin;
laboratuar iinde ve dnda ile ilgili yapt tm faaliyetlerin tehlike ve riskleri

18.05.2013 KMO st. Sb. Lab. Riskleri Ruhi ktem

18

4-alan bazl
Laboratuar alan bazl tehlike ve risk tanmlama: rnein:
Laboratuar aydnlatmas, havalandrmas, asma tavanlar, dolaplar, makina-ekipman yerleimi,
18.05.2013 KMO st. Sb. Lab. Riskleri Ruhi ktem 19

gzlem / gr alma
1. aamada tehlike ve risk tanmlamann dier olmazsa olmaz ; gzlem ve alanlarn grlerinin alnmasdr. rnein; yaplan bir deneyi batan sona gzlemlemek ve deneyi gerekletiren personelin grlerini almakla dardan tahmini bir tehlike ve risk tanmlama arasnda dalar kadar fark bulunabilir.
18.05.2013 KMO st. Sb. Lab. Riskleri Ruhi ktem

20

etki altnda kalacak kiiler i dahil ediniz

etki altnda olacak kiilerin belirlenmelidir. Bu kadar titizlikle yaklamanza ramen yine de minimum seviyede de olsa, ngremeyeceiniz/tanmlanamayan riskler kalacan, bunlarn da zaman iindeki gzden geirmelerde, denetimlerde, olay/meslek hastal vb. durumlarnda tanmlanabileceini hatrlaynz
18.05.2013 KMO st. Sb. Lab. Riskleri Ruhi ktem 21

NO 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35

kontrol listesi (check list) rnei

Evet alma birimi, ayn bina iinde yrtlen dier etkinliklerden ayrlm m? alanlarn ie giri ve sonrasnda periyodik olarak salk kontrol yaplyor mu ? alma biriminde bulunanlarn grlebildii gzetleme penceresi veya benzeri.bir blm var m ? Personel kontroll alandan ayrlmadan nce du alyor mu ? "Palto, pards, ceket, apka gibi giyim eyas anta ve kitaplar laboratuar almasyaplan masalarn zerine braklyor mu ?" Lab. alan gerekli kiisel koruyucularn kullanyor mu ? "alma masasnn zeri, almaya balamadan nce ve alma bittikten sonradezenfektan bir madde ile siliniyor mu ?" "Numune ve kltr yaplan kaplarn zerine muhakkak tarih, saat, protokol numaras venumunelerin alnd yer yazlyor mu?" "Kullanlan pipet baget, lam, lamel, gibi cam eya iinedezenfektan zelti (lizol) konmu kaba atlyor mu ?" "Eer kltrler (tp veya petriler) krlp dklecek olursa hemen blge dezenfektan madde ile siliniyor mu?" "Laboratuar almalarna balamadan nce, kullanlan alet ve cihazlarn elektrik aksam, sayar v.b. zellikleri kontrol ediliyor mu ?" Laboratuvarda yiyecek-iecek bulunuyor mu ? Analiz yaplan blmler, alan personelin rahata hareket etmesine olanak salayacak ekilde dzenlenmi mi? Laboratuvarlara personel haricinde giri ve k yapan alan , hasta yada temizlik grevlisi var m ? Tm alanlar iyerinde kullanlan tehlikeli kimyasallar biliyor mu ? Birimde kullanlan her kimyasaln rn Gvenlik Bilgi Formu'nu (MSDS) bulunduruluyor mu? Her kimyasaln uygun bir ekilde etiketlenmesi salanyor mu? Tbbi atklar ( kullanlm enjektr , pamuk , eldiven vb. ) krmz 'tbbi atk poetin'de muhafava ediliyor mu ? Tbbi atklarn toplanmas ve atlmas uygun ekilde yaplyor mu ? Tezgah , raf ve yer temizlii dzenli olarak yaplyor mu ? Ekipman temizlii ve bakm yaplyor mu ? Kimyasal depolama yeri saklama koullarna uygun mu ? Numune kabulunde n kontrol noktas var m ? Laboratuvar havalandrma sistemi ve iklimlendirmesi yeterli mi ? Delici-kesici aletler ortada braklyor mu ? Lab. alanlarna meslek hastalklar ve i gvenlii ile ilgili eitim verildi mi? Lab. alan gvenlii salanyor mu ? Lab iinde ofis olarak kullanlan bir blm var m ? Ofis ara gereleri ( bilgisayar , fotokopi vb ) bakm ve temizlii yaplyor mu ? Laboratuvarda bulunan basnl tplerin kontrolleri yaplyor mu ? Laboratuvardaki elektrik tesisat rutin olarak kontrol ediliyor mu ? Laboratuvardaki yksek dolap ve raflar sarsnt esnasnda dmemesi iin sabitlenmi mi ? alanlara yangn ve ilk yardm eitimi verilmi mi ? Laboratuvarda uygun yangn sndrc bulunuyor mu? Acil k kapsna ulam kolay m ? Hayr Gereksiz

18.05.2013 KMO st. Sb. Lab. Riskleri Ruhi ktem

22

RSK DERECELENDRME SSTEM

Olaslk :Tehlikenin meydana gelme skl iddet : Tehlikenin bykl ve sresidir.

1-ok dk. 2-Dk 3-Orta 4-Yksek 5-ok yksek.

1-ok dk. 2-Dk 3-Orta 4-Yksek 5-ok yksek.

DDET OLASILIK

1 2 3 4 5

3 6 9 12 15

1 risk bykl 6 Kabul edilebilir risk

4 6
8 10

8 12
16 20

10 15
20 25

8 risk bykl 12 Kritik risk

15 risk bykl 25 ok kritik risk

18.05.2013 KMO st. Sb. Lab. Riskleri Ruhi ktem

23

RSK ANALZ
KISIM: KALTE VE LETME KONTROL LABORATUVARLAR
Aktivite Kimler ve Zarar Tehlike Grebilir
Dolaptan Malzeme Alma

Geerlilik Tarihi:

Mevcut nlemler ve Tehlikeler

-Bel ars -Kimyasal maddelerin yere derek yaylmas ve zarar vermesi

Kontrol Yokken Risk Derecesi 4 O 2 R 8

Alnacak lave nlemler

Kontrol Varken Risk Derecesi O 1 R 4

2 kii

Recine 2 kii Gazlama Testi

Kimyasal maddeleri depolama

-Argon tpnn devrilmesi -DMETL ETLAMN den zarar grme buhar kaa -patlama

12

2 kii

-Tehlikeli

kimyasallardan zarar grme -Kimyasal maddelerin etrafa yaylma tehlikesi

-Tehlikeli kimyasallardan zarar grme Eldiven kullanma Doru kaldrma teknikleri

12

-Doru kaldrma teknikleri eitimi -Kimyasallarn tehlikeleri ve nlemleri talimat -Absorban malzeme ve el sprgesi -Uygun depolama -Argon tpnn sabitlenmesi -Reine gazlama testi talimat -ex-proof elektrik tehizat -Buhar kaaklarnn nlenmesi -Daha zarasz G5 le alma -Uygun depolama -Uygun ambalaj -Eitim -MGBF -Kimyasal maddelerin etrafa yaylma tehlikesine kar absoban malzeme temini ve el sprgesi -Talimat hazrlama ve eitim -Az dar bidon temini

Kostik Hazrlama

2 kii

DZENLEYENLER GU, H Belge No lar

MZA

VEREN ADRES

MZA

ADI SOYADI

18.05.2013 KMO st. Sb. Lab. Riskleri Ruhi ktem

24

RSK KONTROL
KISIM: KALTE VE LETME KONTROL LABORATUVARLAR
Aktivite ve Tehlike
Dolaptan Malzeme Alma

Geerlilik Tarihi:

Alnacak lave nlemler

-Doru kaldrma teknikleri eitimi -Kimyasallarn tehlikeleri ve nlemleri talimat -Absorban malzeme ve el sprgesi -Uygun depolama -Argon tpnn sabitlenmesi -Reine gazlama testi talimat -ex-proof elektrik tehizat -Buhar kaaklarnn nlenmesi -Daha zarasz G5 le alma -Uygun depolama -Uygun ambalaj -Eitim -MGBF -Kimyasal maddelerin etrafa yaylma tehlikesine kar absoban malzeme temini ve el sprgesi -Talimat hazrlama ve eitim
-Az dar bidon temini

Kontrol Varken Risk Derecesi 4 O 1 R 4

Alnacak lave nlemleri Yapacak/Yaptracak Personel

Alnacak lave nlemlerin Biti Tarihi

Recine Gazlama Testi Kimyasal maddeleri depolama

Kostik Hazrlama

DZENLDZENLEYENLER GU, H Belge No lar

MZA

VEREN I ADRES

MZA

ADI SOYADI

18.05.2013 KMO st. Sb. Lab. Riskleri Ruhi ktem

F.19/Rev:0

25

DDT- Van (1949)

Vanda bit ve pirelere kar DDT kullanlmas

18.05.2013 KMO st. Sb. Lab. Riskleri Ruhi ktem 26

BAZI KONTROL NLEMLER

Toplanma Alan iaretli- herkes biliyor- acil k iaretleri ile ynlendirme var m? Acil Durum Plan

18.05.2013 KMO st. Sb. Lab. Riskleri Ruhi ktem

27

Kimyasal Aciller Bence en acil- hatta trafik kazalarndan 37 kat daha acil bir konu

18.05.2013 KMO st. Sb. Lab. Riskleri Ruhi ktem

28

KMYASAL GEMSZLK
Genel Kurallar Tabloda sol kolonda verilen maddeler, sa kolonda karlk gelen maddeler ile kazara temas etmelerine izin verilmeyecek ekilde saklanmal/depolanmal ve kullanlmaldr. Bu tr geimsiz kimyasallardan bazlar ve ortaya kabilecek reaksiyonlar da aada bir rnek verilmitir;

MADDELER:Alkali metaller, rn; Sodyum,Potasyum, Sezyum ve Lityum KAZARA KARILAMAMASI GEREKEN MADDELER CO2, klorlu hidrokarbonlar, su
18.05.2013 KMO st. Sb. Lab. Riskleri Ruhi ktem 29

Basnl Gaz Tpleri

Gvenlik nlemleri Basnl gaz tpleri her zaman gvenli bir yerde tutulmaldr.
OKSJEN TP SABTLENMEL

YALI ELLE TP VE MANOMETRELERNE DOKUNMA!

KAZ LEVHASI OLMALI

18.05.2013 KMO st. Sb. Lab. Riskleri Ruhi ktem

30

En Sk Laboratuar Kazalar

Dklmeler-salmalar ne ve dier kesici-delici yaralanmalar Bel incinmesi Patlamalar Yangnlar Ekzotermik (s veren) reaksiyonlar Toksik kimyasal buharlar Azla pipetaj srasnda yutma
18.05.2013 KMO st. Sb. Lab. Riskleri Ruhi ktem 31

Laboratuar alanlar Kazalar; statistiksel

Gvensiz alanlar gvenlik programlar hakknda yetersiz bilgiye sahip, ar risk alan, aceleci i yapan, gen erkekler (17-24 ya) Gvenli alanlar gvenlik kurallarn bilen ve iselletirmi olan, tedbirli alma alkanlklarna sahip, potansiyel tehlikeli durumlar bilen, kadnlar ve yaa byk personel (45-64 ya)
18.05.2013 KMO st. Sb. Lab. Riskleri Ruhi ktem 32

Kimyasal Hijyen Plannn Tanm

Kimyasal Hijyen Plan; laboratuar ortamlarnda bulunan ya da kullanlan kimyasal maddelerden kaynaklanabilecek tehlikelerden ve risklerden alanlarn korunmasna ynelik, politikalarn, prosedrlerin ve sorumluluklarn yer ald yazl bir programdr. Kimyasal Hijyen Plannn artlar OSHAnn Occupational Exposure to Hazardous Chemicals in Laboratories Standardta tanmlanmtr. retim yeleri ve laboratuar asistanlar gibi laboratuarda alanlarda risk altndadr!!! indirek olarak renciler iin de koruma salamaktadr.
33

Kimyasal Hijyen Plannn Gerekli Elemanlar

standart uygulama prosedrlerinin (SUPler) hazrlanmas Tehlikeli maddelere maruziyetin azaltlmas iin kontrol tedbirlerinin belirlenmesi ve uygulanmasna ynelik kriterler (rnein; mhendislik kontrol tedbirleri, idari kontroller ve hijyen uygulamalar Kiisel Koruyucu Donanm kullanm
34

Kimyasal Hijyen Plannn Gerekli Elemanlar

Kimyasal Hijyen Plannn uygulanmasndan sorumlu personel Kanserojen, mutajen, teratojen ve akut toksisitesi olan kimyasallar gibi zel maddelerle allrken alnmas gereken ilave tedbirler Kimyasal Hijyen Plannn yllk olarak gzden geirilmesi ile ilgili dzenlemeler
35

AFF Muh. Bl. Fak. Temel lemler Laboratuvarnda Risk deerlendirmesi almas
r.1 nce Risk Deerlendirme Eitimi sunusu yapld r.1-2 Sonra Kontrol Listeleri ile Laboratuvarlar gezildi r.3 r.3 r.2

r.4
ve son olarak 5x5 e seilen Tehlikelerin risk deerlendirmesi gsterildi r.4 Program Dzenleyen SG Dersi Profesr Sn. Blent AKAY (Dekan Yrd. )
18.05.2013 KMO st. Sb. Lab. Riskleri Ruhi ktem 36

SONU
Nerden Balamal? TM Laboratuvar ieren Okul, Fabrika, antiye vb yerlerde, Hande olay yeni bir milat olmal Baka canlar yanmadan Topyekn bir Laboratuvar Gvenlii Seferberlii balatlmaldr. SGB nn SG Rehberi kitab tm okullar iin rehber olabilir, Kimya Mhendisleri Odamz bu seferberlikte lokomotif grevi grebilir.
18.05.2013 KMO st. Sb. Lab. Riskleri Ruhi ktem 37

Faydalanlan Kaynaklar
Mjdat AYDIN, risk yonetimi yahoo grubunda paylat lab guvenlii ile ilgili sunular, Kimya Mh. SG Bilim Uzman, Asnf Uzman RSKON Gn.Md.
Dr. Hilal KINLI, Lab. Hiyen Plan ve Lab.da risk analizinde dikkat edilecek hususlar sunular RAMS Risk Analizi ve Ynetim Hizmetleri Danmanlk, Ticaret A.. Hilal.Kinli@ramsrisk.com.tr www.ramsrisk.com.tr Riskyonetimi-owner@yahoogroups.com SGB Mesleki ve Teknik Eitim Okullar Sve G Rehberi ISBN: 978-975-455-150-1 Kontrol Listeleri http: //www.okulisg.org

H. Cihangir Tusavul, Kimyasal Risk Etmenleri, ISBN 9786055 688 41 7 , Akademik Kitaplar, stanbul, 2011
18.05.2013 KMO st. Sb. Lab. Riskleri Ruhi ktem 38