www.semazen.

net

MARF- HAZRET- SULTAN VELED

Meliha lker ANBARCIOLU

NSZ
Marif adl bu eserin yazan, Bahaeddin Sultan Veled, 25 Rebilhr 623/25 Nisan 1226 tarihinde, imdi Karaman denilen, Lrende kasabasnda dodu. Babas, XIII. yzylda Anadolu'da yaayan byk Trk mutasavvf ve iri, Mevln Celleddin-i Rm, annesi, Mevln'nn lalas ve dostu olan Semerkandl eyh erefddin'in kz Gevher Hatun'dur. Olunu ok seven Mevln ona babasnn adn vermitir.(1) Mevln ve yaknlar tarafndan Bahaeddin diye arlan mellif, daha ok Sultan Veled olarak bilinir. Gevher Hatun'un kk olu Aleddin'in doumundan bir sre sonra lmesi zerine, kk yata annesiz kalan Sultan Veled'le, dads Kiramana ve vey annesi Kira Hatun'un annesi Byk Kira Hatun megul olmulardr. Eflki'nin bakalarndan naklen Sultan Veled'in ocukluu hakknda yazd eylerden, Mevln'nn da ocuu ile ok yakndan ilgilendiini anlyoruz: "Hazret-i Sultan Veled kkken dima Hazret-i Mevln'nn kucanda uyurdu. Mevln namaza kalknca o uyanp alard. Bunun zerine Mevln, ocuunu avutmak iin namaz brakr, onu kucana alrd. Annesinin stn istedii zaman da onu, baba sevgisinin sf st ile doyururdu. Bu mnevi stle doyan Sultan Veled, tekrar uyurdu." (Mankb al-'rifn s.428). ocukluu hakknda daha fazla bir ey renemediimiz Sultan Veled'in ilk renime nasl ve ne zaman baladna dair etrafl ve kesin olarak bir ey bilmiyoruz. Yalnz, aydn bir baba olan Mevln'nn lzum grd andan itibaren ocuunun eitim ve renimi ile bizzat megul olduu bir gerektir. Sultan Veled'in bir htrasn anlatrken: "Henz kktm; yeni yetiiyor, yeni yaz yazyordum." (Mankb al-rifin s.441) demesi, Mevln'nn bu lzumu ne kadar erken grdn aklyor. Byle iyi bir hazrlk devresi geirdii kuvvetle tahmin edilen Sultan Veled, daha sonra, yine Mevln'nn gerek grmesi zerine, daha sistemli bir ekilde renmek ve yetitirmek iin, kk kardei Aleddin ile beraber, dedesi eyh erefddin'in ynetimi altnda, nce Haleb'e daha sonra am'a gitmitir. Eflk, bir vesile ile, ocuklarn

www.semazen.net
am'da uzun zaman kaldklarn yazyor; fakat ne zaman gittiklerini, ne kadar kaldklarn ve hangi medreselerde okuduklarn sylemiyor. Mevln'nn da bu srada ocuklarna byk babalarna itaat etmeleri ve onu incitmemeleri iin yazd, onlarn renmeleri kadar eitimleri ile de ilgilendiini gsteren bir mektup (Mektubat- Mevln'da)2 vardr. Fakat bu mektuptan da bahsedilen tarihleri renemiyoruz. Din ilimleri rendikten sonra Konya'ya dnen Sultan Veled, babasnn bulunduu her toplantya katlm, buradaki ilm, din ve tasavvuf! konumalar byk bir dikkatle izleyerek, bilgisini ve grgsn artrmtr. Eflak eshbn ileri gelenlerinden Mevln Hsmeddin iskender, Cemleddin Kumr, Siraceddin Tatar ve imam htiyarddin'den naklen yle anlatmaktadr: "Sultan Veled, babasndan hi ayrlmazd; hatt genlik ana kadar daima babasnn yannda otururdu. Genliinin ilk devrelerinde birok kimseler onu Mevln'nn kardei zannederlerdi. Mevln de bu benzerlie: "Sen, insanlarn i ve d yaratllar bakmndan, bana en ok benzeyenisin" szyle iaret etmitir." (Mankb al-arifin s.428) Ve yine Allahsal dost Siraceddin Mensevihan yle rivayet eder ki: "Bir gn Hazret-i Mevln'nn ziyaretine byk adamlar gelmilerdi. O gn, marifet esnasnda, Mevln, Musa'nn asasnn vasfn anlatyordu: "Musa'nn asas, sihirbazlarn yetmi deve yk ipini ve uydurma takmlarn, Allah'n yardm ile, yle yuttu ki, onlardan en kk bir iz kalmad. Byle hepsini yok ettii halde, ne byd ne de kld. imdi bu esiz, benzersiz ie nasl bir rnek verelim ki, insanlarn aklna ssn ve bunun yardm ile onu kavrayabilsinler"2 dedi ve daima babasnn inayet gzn gzleyen Hazret-i Veled'e: "Bahaeddin, mnay sen akla", diye iltifat etti. Hazret-i Veled, yere kapanp, bunun rnei udur: "Bir kimsenin byk bir saray olsa; karanlk bir gecede, bu saraya yanan bir mum getirseler; bu mumun , sarayn iindeki karanl yle yutar ki, karanlktan bir eser kalmaz. Buna ramen mum, ne artar, ne de eksilir" dedi. Bunun zerine Hazreti-i Mevln hemen kalkp, Sultan Veledi kucaklad, gzlerinden pt ve durup durup aferin Bahaeddin! aferin!... yi anlattn, nadir bir inciyi deldin "buyurdu". (Mankb al-arifin s.431) Eflki'de bulunan bu ve daha bunun gibi rivayetlerden, Sultan Veledin babasnn bulunduu toplantlara itirak ettii anlalmaktadr. Mevln'nn bu toplantlarda, olunun bilgi ve anlay derecesini tyin etmek ve konumalarn onun ve bakalarnn anlayabilecei, faydalanabilecei bir hale getirmek iin bir ekilde olunu denedii anlalyor. Sultan Veled'in yirmi yanda halvete girip ile karmas, bu tarz bir yetimenin onun iin ne kadar verimli olduunu gsterir, Eflk, bakalarndan naklen, bu olay btn ayrntlar ile anlatyor: "Hazret-i Veled, yirmi yanda iken, bir gn Hazret-i Mevln'dan, halvete girip ile karmak iin izin istedi. Mevln: "Bahaeddin, halvet Muhammed mmeti iin deildir; bizim dinimizde bid'attr. Fakat Musa ve sa'nn -Onlara selm olsun- eriatnda halvetin yeri vardr. Bizim btn bu alp abalamalarmz, oullarmzn ve dostlarmzn, rahat ve huzurunu yerine getirmek iindir. Halyete lzum yok; zahmet ekme, mbarek vcudunu inciltme." buyurdu. Fakat Hazreti Veled: "Mutlaka krk gn halvette kalp, ile karmak istiyorum. Yalnz, Hazret-i Hdavendigr'dan himmet ve kuvvet dileyecektim." diye srar edince, Hazret'i Mevln, izin verip bir halvet hazrlatt ve halvete girdikten sonra ona ara sra iek getirmelerini tenbih etti. gnde bir, eyh Salhaddin ve Mevln Hazretleri, halvetin etrafnda dolayor ve onu yklyorlard. Krk gn tamam olunca, yarann ve byklerin hepsi, gyendelerle hzr olup, byk bir gurur ve sayg iinde halvetin kapsn atlar. Hazret-i Mevln, Hazret-i Veled'in, nura batm ve yznn baka bir ekil alm olduunu grd. Hazret-i Veled de, babasnn yzn grnce yere kapanp, babasnn mbarek ayaklarna sarld ve uzun uzun onlar pt. O gn Mevln, ne kadar ok bata bulundu! Dostlar sevinlerinden sem etmeye baladlar. Mevlna birok hil'at baladlar. Sem bitti; ortalk tenhalat, en yakn dostlardan baka kimse kalmamt. Hazret-i Mevln: "Bahaeddin, haydi! bizim eyh Salhaddinimizin huzurunda, halvette iken Allah'n sana bildirdii srlardan bir remiz syle, nk halvet erbab, onun tadn almadan yapamazlar" buyurdu. Hazret-i Veled, yere kapand ve: "Halvetin otuzuncu gn yksek dalar gibi, rengrenk nurlarn, birbiri arkasndan gzlerimin nnden getiini grdm ve o nurun arasndan, "Allah btn gnahlar balar", diyen bir ses duydum. Bu ses, birok defalar akl kulama geldi; bu sesin etkisiyle aklm bamdan gitti, kendimden getim. Yine, gzmn nnde krmz, yeil ve beyaz nurlarn peyda olduunu ve bunlarn ortasnda, "Senin benden yz evirmenden baka, btn gnahlarn affedilir." ibaresinin yazl bulunduunu grdm. Mevln, lk kopararak dnmee balad. Dostlar, kyametler kopardlar. Bunun zerine, Mevln: "Bu sylediklerin gerekten, grdn ve iittiin gibidir, hatt anlattnn yz katdr; fakat eriatn namusu ve eriat sahibine uymak iin, bu srlar kimseye syleme, gizli tut. nk, almadan oynayan bu insanlar, eer bu gereklerin srrna vkf olurlarsa, ykcla balarlar. mmetten gnlleri zayf olanlarn ise, srlar bilmeye tahammlleri yoktur.Bunlar Allah'n hikmetlerinden habersiz, beer suretinde eeklerdir" buyurdu.( Mankb al-arifin 421-4)3 Bu ekilde olunun istedii gibi yetimesinden, olgunlamasndan memnun olan Mevln, sevincini ve oluna verdii deeri: "Bahaeddin, benim bu leme geliim, senin zuhurun iindir. Benim btn

www.semazen.net
sylediklerim, nihayet szlerimden ibarettir. Halbuki sen, benim iim ve eserimsin." szleriyle ifda ediyor. Sultan Veled, yalnz babasndan faydalanmakla kalmam, genliinin ilk devrelerinden itibaren srasiyle Mevlna'nn bozan etkisinde kald, ekseriya etkide bulunduu ve byk bir deer verdii, Seyyid Berhaneddin Muhakkik Tirmiz, emseddin Tebriz, Salahddin Zerkb ve Hsameddin elebiden de feyz alm, bunlara gsterdii saygya karlk, hepsinin sevgisini kazanmtr. Mevln'nnki kadar derin, kuvvetli ve devaml olmamakla beraber, bunlarn da srasyla Veled'e tesir ettikleri anlalyor. Mesel dilimize evirdiimiz Marif adl bu kitapta bu etkinin izlerini aka grmekteyiz. Eflki: Hazret-i Veled, Hazret-i Seyyid Burhaneddin'i cannn ve gnlnn kblesi yapmt. Ona pek ok hizmet ve hrmette bulundu. (Mankb al-rifn s.429) yazyor. Yine Eflakinin Seyyid Burhaneddin'e ait olduunu syleyip kaybettii bir hikyeyi Sultan Veled. Marifinde anlatyor. Seyyid Burhaneddin 638/1240 tarihinde ldne gre, Veled bu tarihte henz on be yanda gen bir ocuktur. Onun bilgisini tamamen kavrayacak bir ada olmamakla beraber, etkisinde kalmas mmkndr. Ona sayg gstermesi ve hizmetinde bulunmas da bunu gsterir. Sultan Veledin bu ahsiyetlere lzm gelen nemi vermesinde babasnn byk bir etkisi olduu gibi, kendi "deerlendirme yeteneinin" de pay vardr. Mevln, olunu ems'e murd yapmtr; (Mankb al-'rifn s.333) Sultan Veled ise, babasnn lmnden sonra, iten gelme bir kadirbilirlikle, kendiliinden, Hsameddin elebi'nin mrd olmutur. 643/1245 tarihinde Konya'y terkederek am'a giden ems'i davet iin Mevln, Sultan Veledi am'a gndermiti. Salihiye denilen bir kervansarayda ems'i bulan Sultan Veled, bir hayli rica ve srarda bulunarak, nihayet onu birlikte Konya'ya dnmee raz etti. ems'i kendi atna bindirip, kendisi yaya olarak am'dan Konya'ya kadar geldi. Yolda, ems onu ata bindirmek istedike "ah atl, kle atl, byle ey olur mu?" diye bu teklifi kabul etmedi. ems Konya'ya gelince, Mevln ve dostlarna Sultan Veledin bu hizmetini vm ve "Ulu Allah'n balarndan iki eyim var: Bam ve srrm. Bam itenlikle Mevln'nn yolunda feda ettim. Srrm Bahaeddin'e baladm. Eer Bahaeddin'in mr, Nuh'unki kadar olsa ve bunun hepsini harcasa idi, bu yolculukta benden elde ettii feyzi elde edemezlerdi. Kendisini sizin de dllendireceinizi ve onun kmil bir pir, byk bir eyh olacan umuyorum." szleriyle Veled hakknda iltifatta bulunmutur (Mankb al-arifin s.377-379). Olunun, sevdiklerine kar, bu trl hizmetlerde bulunmasndan ok memnun olan Mevln, bir gn medresenin duvarna: "Bizim Bahaeddinimiz bahtldr. yi yayor ve rahata lecek." diye yazmtr. Sultan Veled, ems'in tamamen kaybolmasndan sonra, babasnn tevecchn kazanan eyh Salhaddin Zerkb'un da ilgisini ekmi, onun itimadn ve sevgisini kazanmtr. Bir gn eyh kendisine: "Bahaeddin, benden baka bir insana bakma, kimseye iltifat etme. Gerek eyh benim. teki eyhlerin szleri zararldr." dn vermitir (Mankb al-'rifn s.383). Sultan Veled, bu zatn kz Fatma Hatun ile evlenmitir. Bu hanmdan ilk ocuu Arif elebi'nin doum tarihi, Eflakinin yazd gibi 670/1271 olmayp, 660/1261 olur ve eyhin lm 662/1263 ylnda kabul edilirse, Fatma Hanm evlendii zaman, babasnn hayatta olmas mmkndr. Eflki: "Hazret-i Sultan Veled, bir gn kaynpederi eyh Salhaddiriin huzurunda vaaz etmek istedi" diye eyhten, Sultan Veledin kaynpederi olarak sz ediyor. Bir yerde de, Sultan Veledin kaynpederi eyh Salheddin hakknda gsterdii alak gnlllk anlatlamaz, diyor. Bunlar, Sultan Veledin evlendii zaman, kaynpederinin hayatta olmas ihtimalini kuvvetlendiriyor. Fatma Hatundun Mevln'nn evinde bydn ve Mevln'nn kendisini ok sevdiini, ona okuyup yazmay rettiini, babas eyh Salhaddin'i ok sevdii iin, kzn olu Sultan Velede aldn ve Fatma Hatun'un dindar, faziletli, kerametler gsterecek kadar ermi bir kadn olduunu Eflki'den renmekteyiz. (Mankb al-rifin s.392). Fatma Hatun, Mevln'nn kendisine gsterdii yaknl: "Benim hakkmda, kklmden beri inayeti vard. Bana byklk ve babalk ederdi." szleriyle doruluyor. (Mankb al-rifin s.452), Sonradan, Mevln'nn Fatma Hatun'a yazd bir mektup, Eflaki'nin rivayetlerini dorulayc niteliktedir. Mevln, Sultan Velede Fatma Hatun'u zd iin ok sert bir mektup yazarak, karsn ho tutmasn tenbih etmitir.4 Bir gn, Byk Kira Hatun, evdeki hizmetilere iyi davranmad iin, Sultan Veledi babasna ikyet etmiti. Bunun zerine Mevln: "Allah Bahaeddin'i seviyor, ona sert sz syleyemem o, hareketlerinde serbest ve kendisine boyun eilecek bir insandr." szleriyle olunu mdafaa etmiti. Halbuki, gelinine yazd mektuplarda, Sultan Veled kendisini incitmeye devam ederse, ona selm bile vermeyeceini, hatt cenazesine gelmemesini vasiyet edeceini sylemitir.s Allah'n bile sevdiine inand oluna o kadar sert davranmas iin Mevln'nn eyh Salhaddin'in htrasna ve gelininin haklarna, byk bir nem vermi olmas gerekir. eyh Salhaddin Zerkb'un lmnden (1261) sonra Mevln, mrd-lerinden Hsameddin elebi'yi halife semiti. Etrafndakiler gibi Sultan Veled de bu seime taraftar olmamakla beraber, babasna duyduu byk saygdan dncelerini aklamamtr. Son gnlerini yaayan Mevln'ya eshbn, kendinden sonra halifenin kim olacan ve Bahaeddin iin ne vasiyet edeceini sormalar zerine Mevln, ilk soruya: "Hsameddin elebi, ikinciye ise, o pehlivandr, vasiyete ihtiyac yoktur" cevabn vermitir (Mankb al-rifn s.300).

www.semazen.net
Mevln'nn 672/1213 tarihinde lmnden sonra, Sultan Veled, babasnn son arzusuna sayg gsterip, tesis etmekte olduu hAevlev tarikatnn bu ekilde hareket etmekle, kazancn da phesiz gznnde tutarak, Hsameddin elebi'nin halifeliini kabul etmitir. Eflk, bu olay yle yazmaktadr: "Hazret-i Mevln'nn lmnden yedi gn sonra, Hsameddin elebi, Hazret-i Sultan Veled'in huzuruna gelerek ona, babasnn yerine gemesini teklif etti. Hazret-i Veled: ah'in vasiyeti olduu gibi hilfet ve taht sizindir dedi ve elebi'nin elini pt. Bylece onbir sene onu babasnn yerinde grm, mrd bir halife bilmi ve tam bir samimiyetle ona mrdlik etmitir (Mankb al-rifn s.429). Sultan Veled de bunu ibtidanme'sinde yle: anlatmtr: "Onun zamannda bizim halifemizdin, bundan sonra da hibir deiiklik olmayacak. Sen, bir imam gibiydin, biz de imama uyanlardk. Biz, ah'tan byle renmitik. Sen bizim eninde sonunda halifemizsin ve her iki lemde eyhimiz ve rehberimizsin."6 Veled'in bu hareketi, yaknlar tarafndan iyi karlanmam, hatt Byk Kira Hatun itiraz ederek, onu babasnn yerine gemee ve Hsameddin elebi'nin elinden hilfeti almaa tevik etmitir. Bunun zerine Sultan Veled"Ben onu kendime rehber yaptm halife bildim. mrm olduka onun peinden koacam" diyerek, sonuna kadar sznde duracan belirtmi ve gerekten de szn yerine getirmitir. Marif de, bir insann hayatta iken, yani lmeden yerini ve iini elinden almann, kpeklerin bile yapamayaca, ok aalk bir davran olduunu anlatan Sultan Veled'in bunlar yazmasna bu olayn sebep olduu dnlebilir. Nihayet, Hsameddin elebi'yi lmeden birka gn nce, mrdleriyle beraber ziyarete giden Sultan Veled, alayp szlayarak, ona: "Bu dnyadan gmenizden sonra benim halim ne olacak? Kiminle oturaym: Canmn besinini kimden alaym? Gnlmn srrn kime syleyeyim? Bu ayrlk derdimin orta kim olacak?" dedi. Hsameddin elebi, yerinden dorulup Sultan Velede yaslanarak oturdu ve: "Canm, nurum! zlme, keder etme. Bundan sonra karlaacan glkleri, sana baka bir ekilde grnmek suretiyle hallederim. Bu ekilde baka birine ihtiyacnz kalmaz. rad iin nne kan her suretin benden bakas olmadn bil!" diye onu teselli etmitir.7 683/1284 tarihinde Hsameddin elebnin lmesi zerine Sultan Veled, byk bir manev sarsnt geirmi, byk bir yalnzlk duymutur. btidanme de bu halini ok samimi ve ili beyitlerle anlatyor: "O, onyl sonra bir gn hastaland ve Allahnn huzuruna gitti. Veled, yetim bir ocuk gibi, yapayalnz kald. Korkudan alad ve ok zayflad. lde, snaksz ve kimsenin efkatini grmeden yaayan ve aknlk iinde kalan bir ocuk gibi kendinden midini kesti; karanlk ve gam kuyusunda kaldm, diyerek, byle bir dostun ayrlnn verdii znt ve keder ile, ban duvarlara vuruyordu." (Velednme, s. 123.) Bizzat Sultan Veled'in anlatt bu olaylardan, onun elebye olan balln ve elebi'nin de onun zerindeki byk etkisini grm oluyoruz. Halkn dayanlmaz srar zerine 683/1224 tarihinde Sultan Veled, halifelii kabul ederek Mevln postuna oturmutur. Bu tarihten lnceye kadar bu makamda kalarak eserlerini yazm, Mev/ev tarikatnn sistemli bir ekilde kurulmasna alm, babasnn esaslarn koyduu tarikat dabna yeni bir takm usuller, kaideler ilve etmi, Konya dnda tekke ve zaviyelerin kurulmasn salamtr. btidanme'de, bu faaliyetini: "Hepsi hakkyla rehber oldular ve her biri eyh ve rehberlie lykt. Hepsi bir gneten birer ll oldu, hepsine Allah'dan bir mjde eriti; hepsi merte yollarna devam ettiler; canlarn ve varlklarn feda ettiler; biz onlar iin ecere yazncaya kadar onlarn balar, hesapsz meyveler verdi; hepsi Faruk gibi sadakat gsterdiler ve her birinin sesi ayyuka kt." (Velednme, s. 156). szleriyle anlatmaktadr. Eflk de, bunu: "Tam yetmi yl, durup dinlenmeden babasnn szlerini ak ve kesin bir ifade ile takrir buyurdu ve srlarn erhinde, haberlerin tefsirinde yed-i beyz gsterdi, btn Rum lkesini deerli halifelerle doldurdu." (Mankb al-'rifn s.429) diye yazmtr.8 Eflakide bu faaliyet tarzn anlatan daha birok menkbeler vardr. Bunlarn menkbe taraflar nazar- itibre alnmasa bile, ortak ve gerek olan yanlar, Sultan Veledin, etrafn iddet gstererek deil, zamann ve evresini inandrabilecek ekilde zek ve bilgi mahsul olan kerametler gstererek kazanm olmasdr. Bundan baka, yaad devrin politik ve sosyal durumunun da Onun byk bir nfuz salamasnda, rol vardr. Birinci Aleddin Keykubt'tan sonra Anadolu huzur ve refahn kaybederek Mool hkimiyeti altna girmiti. Mool zulm ile memlekette genel bir huzursuzluk, halkta byk bir bezginlik meydana gelmi; bu durum, insanlara gerek bir mutluluk ve huzur vadeden eyhlerin ve dervilerin, halk zerinde byk bir nfuz elde etmelerini salamt. Ebed bir hayata ve sonsuz bir mutlulua kavumak isteyen ve manen perian olan insanlar, mtemadiyen eyhler ve dervilere komular, bunlarn dncelerini yaymakta olduklar tekke ve zaviyelere snmlard. Sultan Veled'in de babasnn tasavvuf! gr ve dncelerini yaymas ve tarikatn kurup kuvvetlendirmesi iin, bu durum ok uygun bir zemin hazrlamtr. Doksan yllk mrn, medreselerin, zel toplantlarn din, ilm ve tasavvuf havas iinde, byk bir itenlikle inand eyleri retmek ve yaymak amac ile bazan sadk bir mrd, bozan otoriteli bir mrd olarak almakla geiren ve halifelii srasnda Mevlevlii tekiltl bir tarikat haline getiren Sultan Veled, nihayet 10 Recep

www.semazen.net
7/2/2 Kasm 1312 tarihinde bir Cumartesi gecesi, sabaha kar Konya'da ld.9 Cenaze namaz, kendi vasiyeti zerine Tacedddin Aksaray tarafndan kldrlarak, Mevlnnn yanna defnedildi.10 Sultan Veled lmeden nce u rubyiyi ve beyti okumu: "Benim gibi, ruh lemine baknz; aczi braknz, kudretli olunuz. Zarif insanlar birer birer gittiler. Sra bize geldi, hazr olunuz." "Bu gece mutlulua erdiim ve kendi benliimden kurtulduum gecedir." (Mankb al-arifin s.449). Risle-i Sipehslr'da Sultan Veled'in trbesinden gn, gece ge kadar nur ykseldiini, Konyallarn bu nurun ululuu karsnda hayran kald ve gnlerce alayarak yas tuttuklar yazldr. (Risle-i Sipehslr tercmesi s.58) Eflk de ayn menkbeyi tekrar ettikten sonra, dostlarn, bu nurun Sultan Veled'in yerine geen Ulu Arif elebi olduunu sylediklerini yazyor. (Mankb al-arifin s.448). Sultan Veledden sonra hilfete, Mevln'nn hakknda: "Bahaeddin, ben bu ocukta"yedi velinin" nurunu gryorum; bizim Arifimiz Kutuplarn nurunu kendinde toplamtr", buyurduu Celleddin Feridun Ulu Arif elebi gemitir. Eflknin Ulu Arif elebden naklen yazd u hikyeden Sultan Veled'in Fatma Haturiun lmnden sonra Nusret Hatun ve Snble Hatun ile evlendiini ve bunlardan da olu olduunu reniyoruz: "Bir gn muhterem babam ok hastalanm, dostlar ondan mitlerini kesmilerdi. Annem Fatma Hatun, bu srada bir gece babamn ba ucunda sessiz sessiz alayarak murakabeye dalmt.Birdenbire, babam gzlerini aarak, Fatma Hatun zlme, hakkn hell et. Bu dnyadan gmenin sras geldi. Ben lyorum, dedi. Annem de: "Hayr! Hayr sen lmeyeceksin, ben senden nce leceim, sen beni mbarek ellerinle topraa teslim edeceksin; zlme, iin rahat etsin. Benden sonra bir kadnla evleneceksin, bundan bir olun olacak, bundan sonra biriyle daha evleneceksin, bundan da iki olun olacak. te, ocuklarn baba, baba diye etrafnda dolaacaklarn gryorum, dedi. Sultan Veled gerekten, Fatma Hatundan sonra, evvela Nusret Haturila, daha sonra Snble Hatunla evlenerek birinci hanmdan bir, ikinciden iki olu olmutur. Bunlar srasiyle bid elebi (Doumu: 682/1283, lm: 730/1329), Emin Zhid (Doumu: 686/1287, lm: 735/1334) ve elebi Vcid'dir (Doumu: 685/1286, lm: 734/1333) (Mankb al-'rifin s.446). Olu Arif elebi'nin 718/1319 tarihinde lmnden sonra, hilfete kardei Hsameddin bid elebi gemi, 730/1329'a kadar bu grevde kalmtr. Bunun da yerine kardei Vcid elebi geerek 734/1333 tarihine kadar halifelik yapmtr. Zhid elebi Mevln postuna oturmamtr. Sultan Veled'in ilk ei Fatma Hatun'dan Mutahhara bide ve Saraf Arife adl iki kz da vardr. Mutahhara Hatun'dan doma Hzr Paa ve Burhaneddin lyas Paa ve mir ah adnda 4 torunu bilinmektedir.

Sultan Veled'in kiilii:

Veled r, nist ney Um u ney velayet Czan ilm u velayet ke peder dd. "Veledin babasnn verdii ilim ve velayetten baka bir ilmi ve velayeti yoktur." Ve "Benim btn zahir ve batini ilimlerim o Sultann bereketindendir." Diyen Sultan Veledin Divan' Mesnevileri ve Marifinden ibaret bulunan eserleri, onun bu szlerinde ne derece hakl olduunu gstermektedir. Yukarda bahsedilmi olduu zere, Mevln'dan gerekli din ve tasavvuf! bilgileri elde eden Sultan Veled, bunlar yalnz retmekle yetinmemi bilgilerini bakalar iin faydal bir hale getirmee ve retmee de almtr. Risle-i Sipehslr, onun bilgisini ve faaliyetini u ekilde anlatyor: "Hazret-i Sultn'l-mahbubn, Mauku'l-evvelin ve'l-hirn Arf'l-esrar- Uluhiyyet, cemi ulm-i resmde bir dery-y bikerne bir padiah idi. Cemi lemin paslanm yine-i dernundan mkilt- mphemelerini baka mahade ile hal buyurdu. Srr-i lbb-i dekyki ber aheng-i kat ve delil-i vazh ile kamu huzzr zere ren ve hvveyd buyururdu. Kamu fuzelnn ve lema-y mmetin hayret parma dehn- haclet-lerinde kalrd. Hacle neinn- Hazret-i Kuds ve mcavirn- Hazret-i ns ol Hazretin hakknda: "Aleyke 'aynullah" dediler (Risale-i Sipehslr tercmesi s.57). Eflki de onun ilmini anlattktan sonra onun retim faaliyetini yle vmektedir: "Pek ok dncesiz ve duygusuzlar arif ve lim yapt. Babasnn btn szlerini baka baka misller ve esiz nazirelerle anlatt ve okuttu. "El veled srri ebih" hads-i nebevisi sanki Hazret-i Sultan iin varid olmutu (Mankb al-rifn, s.429).

www.semazen.net
Sultan Veledin din, er' ve tasavvuf! kltrnn deeri onun bu geni ve kkl bilgisini herkesin faydalanabilecei bir hle getirmi ve dima bu gerei duymu olmasndan ileri gelir, Byle yapmam olsayd, bilgisinin ayr bir zellii olmayacak ve tekrara decekti. Babasnn fikirlerini yayamyacak, tarikatn tesis edemeyecek, babasndan ayr bir kiilii de olmayacakt. Henz babas hayatta iken bu iin nemini kavrayan Sultan Veled, daha sonra eserlerini bilhassa bu maksatla meydana getirmi ve vazlerinde ve zel musahabelerinde bu noktaya byk bir nem vermitir. Sipehslr Rislesi'nden baz hususlarda, glkleri bulunan mrdlerin bunlar zmek iin, Sultan Veledin, eserlerine ba vurduklarn, bu ekilde de glklerini zmleyemeyince Sultan Veledin bunlar, onlara bizzat akladn reniyoruz. Daha nce de anlattmz gibi, bu ekilde davranmasnda Mevln'nn da balangta nemli bir etkisi olmutur. Sultan Veled, bu tarzda almasayd Mevln'nn deeri, onu anlamaa, bilgileri ve anlaylar yeterli olmayanlar tarafndan lyk ile takdir edilemeyecekti. Onun gsterdii btn bu gayrete ramen, zaman zaman babasnn byk dncelerini ve samimi hareketlerini mkul karlamayanlar, onun yaknlarna olan balln anlamayanlar olmutur. Bu, Mevln'nn onlarn kavrayamayaca kadar her hususta onlardan ileri oluunun doal bir sonucu idi. Mevln: Murdem ender hasret-i merd-i durust Anki mguyem be kadr-i fehm-i tust (Akll, anlayl, bir insann zlemiyle ldm. Bu sylediklerim, sadece senin anlayn lsndedir) beyti ile kendi stn dncesini ve ileri grn vurgulamaktadr. Sultan Veled btn glne ramen, byk mrd ve mrdleri arasndaki bu uzun mesafeyi ksaltmaa, mrdi, mride eritirmee almtr. O Veled Mevln'nn yaknlar iin de ayn ekilde uram, bu yzden, bazan mrdlerin dmanln kazand olmutur. btidanme'nin nsznde: "emseddin Tebriz ile eyh Salhaddin ve elebi Hsmeddin gibi Mevln halifeleri, velayet, ululuk ve ilimleri ile tannmlard. Ama, onlar benim szlerimle mehur oldular." diyerek iinin nemini belirtiyor. Hakl olarak duyduu bu gururu bazan yenemedii grlr. Sultan Veled bir mecliste eyh Salhaddin'in huzurunda vaaz etmek istemi; bunun zerine eyh: "Sen dinle, marifet ve mev'izeyi ben syleyeyim. Vahdet lemine ikilik smaz." diyerek onu susturmutur. Bir defasnda da Mevlna'y inkr edenleri para para etmeyi dnrken Mevln kendisine: "Bahaeddin, eer cennette olmak istersen, herkesle dost ol, kimseye kin besleme, herkese tevazu gster, bakalarndan ileri olmak isteme ve olma. Mum ve merhem gibi yumuak tabiatl ol. ne gibi batc olma. Sana kimseden ktlk gelmemesini istersen, kt eyler dnme ve renme." dnde bulunmutur. Mevln'nn bu nasihate, olunun bu kk zaafn yenmek iin lzum grm olmas dnlebilir. Eflkinin anlatt menkbeler ve Sultan Veledin eserlerinden anlaldna gre Sultan Veledin salam yapl ve dnceli, mzie ve nazma vkf, keramet derecesinde zeki bulular olan, dncelerini daima ak ve salam bir ekilde ifde eden, szlerinde ve hareketlerinde dima aklnn kontrol grlen ve elikiye dmeyen bir kiilie sahip olduu anlalyor. Eserleri bahsinde grlecei zere, manzum ve mensur eserleri ise Sultan Veledin airlii ve mutasavvflnn derecesini belirleyecek niteliktedir.

Eserleri:
Sultan Veledin eserleri Mevln'nnkiler gibi manzum ve mensur olmak zere ikiye ayrlr. Babas gibi bir divan mesnevi ve bir de mensur Marifi yazmtr. Ancak Sultan Veled devrinde Trke'nin Anadolu'da varln kabul ettirecek bir hle gelmesinden dolay, eserlerinde Trke'ye daha fazla yer vermesiyle Mevln'nn eserlerinden ayrlmaktadr. Sultan Veledin eserleri yazl tarihine gre srasyla unlardan ibarettir: I-DVAN. Sultan Veledin Mevln'ya uyarak tahminen 660/1267-69/1291 tarihleri arasnda tanzim ettii Farsa Divan'nda aruzun muhtelif kalplariyle yazd 925 gazel ve 455 rubai mevcuttur. Hepsi, 12719 beyittir. Bunun 129 beyti Trke'dir. Byklerden Kl Arslan, Taceddin Hseyin, Emin Almeddin Kayser, Muinddin Pervane, Sahip At Fahreddin li, Gne Hatun, Seluk Hatun ve Tabib Ekmelddin iin yazlm vgler ve mersiyeler mstesna, btn gazeller tasavvufi ve didaktik bir mahiyettedir. Bu gazellerin ve rubailerin en byk zellikleri if denin hepsinde ak ve sde oluudur." 2-BTDANAME

www.semazen.net
Sultan Veledin 25450 beyitlik ayr ciltten mteekkil mesnevilerine "Mesneviyt- Velediye" denilir. Bunlarn birincisi olan btidname 690/1291 tarihinde yazlmtr. Ve filtn mefiln fln veznindedir. Her birinin banda ksa veya uzunca mensur bir ksm bulunan 163 para manzum ksmdan oluan bu eser Trke 80 beyti ile birlikte eitli yazmalara gre 9 bin ile 10 bin beyit civarndadr. Sultan Veled, bu mesnevide, Mevln ve onun hemdemi ve musahibi olanlarn, Seyyid Burhaneddin Muhakkik Tirmizi, emseddin Tebriz, Salhaddin Zerkb ve eyh Kerimddin Begtimur gibi, byklerin hal tercmelerini anlatmtr: Eserin edebi deeri byk olmakla beraber Mevln ve etrafndakiler hakknda mracaat edilecek gvenilir ve nemli bir kaynak olmak bakmndan bilhassa, deerlidir. Eflk ve Risle-i Sipehslr sahibi Feridun Ahmed eserlerini yazarken Ibtidanme'den ok faydalanmlardr.12 3-REBBNME Mesneviyt'n ikinci cildi olan Rebbnme'de Hicri 700/1300 tarihinde yazlmtr. 8000 beyitti ve filtn filtn filn veznindedir. Mesnevinin sonunda: "Bu defterde bildiim eyleri iki yz ekilde aklayarak bildirdim. Bunlar pek yksek eylerken herkesin anlayabilecei bir hale getirdim. Orta halli bir slik bile bunlar anlayabilir. O halde huccetullah benim zamanmda Mslmanlara tamam olmutur. Bu kitab okuyup da Hakyoluna gitmeyen ve Hakka ermeyen kimse iin artk hibir sebep kalmamtr." demekle Sultan Veled, eserinin gaye ve mhiyetini anlatmtr. Yani bu eserde de tasavvuf dnce ve tler yer almtr. Bu Farsa mesnevilerden btidanme'de 80, Rebbnme'de de 162 Trke ve yine Rebbnme'de 26 Rumca beyit mevcuttur.l3 4-NTHANME Mesneviyt'n' sonuncusu olan Intitanme'nin yazl tarihi 700/1303-712/1312 tarihleri arasndadr. 7000 beyittir ve filtn filtn filn veznindedir. Bunun da mukaddimesinde Sultan Veled, hikmet ve vaazlarn tekrar lzumundan ve ilk iki mesnevisindeki hkmleri baka bir ekilde ifade ettiinden bahsederek konu ve mahiyetini belirtmi oluyor. Tamamen tasavvufi tlerden ibaret olan bu mesnevi de sade ve akc bir Farsa ile yazlmtr. Sultan Veledin bu manzum eserleri arasnda gzel ve kuvvetli yazlm gazeller vardr. Ancak umumiyetle telkin ve retme, eitme amacyla yazlan ve iiri iir yapan duygu ve hayal gibi unsurlar bakmndan zayf olan bu manzumeleriyle, onu bir air olmaktan ziyade bir nzm olarak kabul etmek yerinde olur. Btn manzumelerde hkim olan yegne unsur, fikirdir. Esasen "iirden vazge Veled, nk Allah tecelli etti. Nazm, irlerin nasibi, mahvolmak ise, senin kaderindir" ve "iirin benim iin ne deeri var? Benim irlerin hneri olan iir sylemekten baka bir sanatm var." beyitleriyle Sultan Veledin de airlii kendisine maletmedii anlalmaktadr. O, iiri gaye deil, vasta bilmitir. Nazmnn en byk zellii kendisinin de u rubaisinde syledii gibi, ifadesinin ak ve sde oluudur. Bd ren suhenh-y ki goftem Suhen r mukil u mulk negoftem Hezran dr-ri deryay mani Berverdem ber-yi halk suftem, "Sylediim szler aydnlk ve parlakt. Mkil ve mulk bir sz sylemedim. Mn denizinin binlerce incisini topladm ve halk iin deldim, deldim" Ktib elebi'nin Kef'z-Zunn adl kitabnda Sultan Veled'in, Nf'flfru adl bir eseri daha olduu yazldr. Bu eser hakkndaki bilgimiz, yalnzca isminden ibarettir.14 5- Marif, konusu, mahiyeti, yazl tarz ve tarihi: evirisini verdiimiz Marif, Sultan Veled'in Farsa mensur, tasavvufi bir eseridir ve onun tarikat kuruculuu ynn, dier eserlerine nazaran daha ak olarak gstermektedir. Marif ihtiva ettii bahislere nazaran muhtelif uzunlukta elli alt fasla ayrlmtr. Fasllara balamadan nce, Sultan Veled, zamanndaki limlerin peygamberlerin ve evliyann her birinin bir mucize ve kerameti tannm olduklar grne kar kendisinin bunlardan her birinin her trl mucize ve kerameti gsterebileceklerine, yalnz onlarn zamann ve evrelerinin ihtiyalarn gznne aldklarna inandn ileri sryor ve bu grn:"Evliya ve peygamberlerin Allah'dan ayr bir varlklar yoktur. Bunlar, Allah'n birer leti hkmndedirler. Allah, her eyi yapmaa kaadirdir. O halde, bunlarn da baz eyler yapp, bazlarn yapmamalar sz konusu olamaz. Onlarn her eyi yapabileceklerini, her trl mucize ve kerametleri gsterebileceklerini kabul etmek zorunludur." szleriyle savunuyor. Bu ekilde Allah'n birliini, btn kudretin onda olduunu, onun dnda mstakil bir varln olamayacan anlattktan sonra, ilk faslda, amelden kastedilen eyin namaz klmak, oru tutmak, zekt vermek ve hacca gitmek olmayp, bunlarn yardm ile, insann ruhunda, manev bir ilerleme ve gelimenin meydana gelmesi ve gerek dindarln da ancak bu olabileceini belirtiyor. Dier fasllarda, tasavvufa, tarikata ve eriata dair ele ald konular, zetle

www.semazen.net
unlardan ibarettir: Evliya Allah'n srrdr. Allah'n srlarn bilmek iin onun vellerini tanmak, bilmek lzmdr. Herkes Allah' idraki lsnde anlayabilir. Allah'n her insandaki tecellisi baka bakadr. M'min kullarna olan tecellisi, onlarn kendi indindeki deerleri nisbetindedir... Allah' bulmak iin, kmil velinin sohbetine mazhar olmak gerekir. Fakr yolu, eriatn zdr. Gerek kulluk ise, eriatn dna kmamakdr. eriatn asl ise, Allah'a ynelmek ve O'na kullukta bulunmaktr. Nebler ile ayn zellikleri tayan veliler de insanlar Hakka arrlar. Doutan iyi olan her muhakkik, bu davete uyar.nsan, ya muhakkik veya mukallittir: mukallitler davete uymazlar. Bununla beraber insanlar tamamiyle bu cevherden mahrum kalm deildirler. Allah'a gtren her vasta doru ve Hakktandr. Bu d varl muhafaza etmek gnahtr. nk ikilik kfrdr. nsan kendi varlndan kurtulup Allah{da yok olunca, Allah' grnce Allah olur. Fakat bunu ancak Allah adam yapabilir. Binaenaleyh Allah'da yok olmu. Allah adamndan meydana gelen harekette hibir hat olamaz. Nebler ve veller de kendilerinden yok ve Allah ile var olmulardr. Kfr insanda yenilgiye uram ve nefs de mahkm olunca, o insan Allahsal (Rabban) olur. Her ey aslnda ona dneceine gre, insan da her eyin ve kendisinin asl olan Allah'a dnecektir. Bunun vastas kmil bir eyh veya cezbedir. eyh yeryznde Allah'n halifesidir. Mademki her ey Hak'tandr ve ona dneceiz, o halde biran nce dnmek ve mesafeyi ksaltmak iin bir eyhe tbi olmak gerekir. Allah, yeryzne nebleri, insanlar hidyete yneltmek ve dalletten kurtarmalar iin gnderilmitir. eyh ve nebiler ayn durumdadrlar. Allah, eyh suretinde Allahlk eder. Her eyin var olmasnda bir neden vardr. nsan da Allah' bilmek iin yaratlmtr. Bunun iin Allah' bilme yolunda her an ilerlemesi gerekir. Yalnz, Allah'n zat hakknda dnmeyip ancak sanat zerinde dnmelidir. nsanda dorudan doruya Allah'n zatn anlama gc ve yetenei yoktur. Hak vellerinin kibir ve tevazular da tamamiyle Allah'dandr. Bir eyin iyi veya kt olabilmesi, Allah'n rzasna uygun olup olmamasn gerektirir. Fakat kendi varlndan ve benliinden tamamiyle kurtulup, boalan Allah ile dolan bir insann ilerinde Allah'n rzas artk sz konusu olamaz. Byle bir kimsenin yapt her ey tamamiyle Allah'n rzasna uygundur. nk meydana gelen her i aslnda Allah'dandr. Bunlar iyi, kt diye ayran kfir olur. Allah'n ilerine itiraz etmemek lzm geldii gibi, tarikatta da mridin Allah ile dolu olan eyhinin ilerine karmamas ve onlar olduu gibi kabul etmesi zarurdir. Tevhid leminde tlib ile matlup birdir. Bunlar ayr olarak gren ne tlibdir, ne de matlub. Allah, yerin ve gklerin nurudur. Her eyin candr. Bu nurdan ancak m'min bir kulun gnlnden parlayarak etraf aydnlatr; yani Allah m'min kulunun gnlnde tecelli eder. Allah iin lenler, grnte, l, gerekte Allah'n huzurunda ve dindirler. Asl lm, bu ekilde lmemektedir. Gerek hayata sahib olan Allah ile kaim ve Allah'n yeryznde halifesi olan bir velidir. Btn bu grlen eitli eylerden Allah'n birliine doru gitmek lzmdr. Hakikatte suretler, mnadan haber verirler. Herkes mnay dorudan doruya kavrayamaz. Bunu yapabilmek iin her mna bir suret kalbna girmitir. Akll bir insan, her eyin suretinden, hayalinden o eyin gereini arar. Bu lem de lemin aksi ve glgesinden ibarettir. Bu leme gnl balayanlar, hibir eye eremezler. O lemi ananlar ise lmszdrler. Kendini bilen Allah' da bilir. Benlik ve bizlik btn ktlklerin asldr. Hakk yolunu katetmek iin dert ekmek, sadakat gstermek, evk ve ak gerek. Bir insan, madd varlndan tamamiyle kurtuluncaya kadar kendinden emin olmamaldr. Bu duygular, daima byk bir tehlikeyle kar karyadrlar. Tehlikeyi uzaklatrmak iin byk bir sadakat ve ak lzmdr. nk ak lmez, ebeddir. Yaamak iin Allah ak ile lmek lzmdr. Amel ve tat insann asln deitirmez. Bunlar, ancak insanda yaratltan var olan cevherin ziyan olmamasn temin ederler. Amel vacibtir. Uyank bir kul Allah' sebepler perdesinden grebilir. bdet ve tatta bulunup Allah'dan yardm diler. Dnya ehline, dnya iin tevazu gstermek yanltr. Tevazu, Allah'n rzasna uymak iin gsterilmelidir. Bu tarz bir davran, o insann Allah hakkndaki dncelerinin ifadesidir. eyh ve velilerin nnde izzet-i nefsini yokeden, zulm ve byklenmeyi bir tarafa brakan bir insan, mutlaka Allah'n inayetine mazhar olur. Dervilere sayg gstermek lzmdr. Sevgi ve dmanlk da Allah'n rzas iin olmaldr. Herkesin srrn Allah ve Allah adamlar bilir. Bunlardan bakalar iin bu srlar, bu dnyada gizlenmitir. Kyamet, benlik perdesinden kurtulmaktan, dallet perdesini yrtmaktan ve Allah'n kemal gneini mahade etmekten ibarettir. Bunlar da, nebilere balanmakla mmkn olabileceinden, nebilerin ve peygamberlerin varl bir Kyamettir. Onlar olmadan kimse, Allah yolunda yryemezdi. Allah, yeri ve gkleri, hlsa bulemi nebiler, abdallar, slihler ve bidler iin yaratmtr. Bunlarn miras da su ve topraktan yaratlm ocuklara deil, gerek manev ocuklara intikal eder. Yeryz mlkne

www.semazen.net
ancak slih ve bid kullar vris olurlar. Ve yeryz mlk tamamen slih dervilerindir. Yaratklar trldr: Hayvan, insan ve melek. nsann ilmi ve nutku melek, cismi ise hayvanidir. nsan, bu cismanilikten yani beer vasflarndan kurtulduu, yani lmeden evvel ld zaman melek olur. Allah adam, iinde bulunduu her halde tattedir. nk btn lem bilerek veya bilmeyerek Allah' ibdet ederler. Her faydal i, bir nevi ibadettir. Allah' bulan her eye kar doymu olan bin insan gnee benzer. Gne gibi varl ile her eye nur verir. Bakalarna muhta deildir. Allahdan baka her ey yok oldu. Varln asl, bu anlamda yokluktur. Binaenaleyh varlktan kurtulup yoklua komak, bunun iin de ak ve vecd lzmdr. nsanlar suret, hayal leminde yaadklarnda mnevi ve hakiki varlklarn tadn bilemezler. Bunun iin, Allah, Cennetin gzelliklerini ve Cehennemin azaplarn insanlara bu lemde trl trl rneklerle gstermitir. Suretler fnidir. Suretlerin bulunduu bu dnyada fnidir. Beka, mnaya mahsustur. M'min bir kulun, niyeti amelinden hayrldr. Amel bedenin, niyet kalbin iidir. Kendisinin, Allah'n bir leti olduu hakikatini bilen, Allah'a ular. nsan, grnte kk, gerekte byk bir lemdir. Btn nebiler, veller ve vsllar ayndr. Bunlardan birini grmek, hepsini grmekle birdir. Nebiler muma benzerler. Vahiy nuru ise bu mumun uleleridir. Namazda Allah' gryormu gibi bulunmak lzmdr. Din yolu, hizmet ve ibdetle katedilir. Gemitekiler, Allah'a bu ekilde ermilerdir. lim ve mnazara insan hibir zaman amac olan Allahya eritirmez. Bilginler nebilerin vrisidir. Fakat bu bilginlerden, velleri ve klar kastediyoruz. Bunlarn bilgisi, kendiliinden domadr. Kitaplardan renilen bilgilerle nebilerin ve vellerin bilgisi bir olmaz. Taklidi ilimle kimse bu dnya zindanndan kurtulamaz. Vellerin bilgisi, insan diriltir. te bu cins bilgilerle ksaltlm olan bilgiler, vellerin vrisi olurlar. Baz kimselerin eyhten uzak bulunmalar, ona yakn olmalarndan daha hayrldr. Allah nebilerinin ve vellerinin emir ve menettikleri eylere kar koyanlarn sonu ebed dallettir. Kendini bu emir ve menedilen eylere feda eden, kendi isteklerini brakp Allah'n irdesi, Kur'an'n hkm, vellerin tleri ve kendi ilerinden gelen ilhamla yaayan kimse nadirdir. Bundan baka, Kur'an ve Hads'in aracl olmadan hareket edebilen kimse de vardr. Bunlar, "Allah diledii eyi yapar" srrna mazhar olmulardr. Kul olan, kendi arzularn terkedip Allah'n arzusuna uyar. Byle hareket eden bir kul, slkn sonunda yle bir dereceye eriir ki, burada her ne yaparsa Allah'n emri ile yapm olur. Bu dereceye gelmi ve bu srra ermi olan bir kulu, vsllar ve Allah' bilenlerden baka pek az insan kabul eder ve ona inanr. Cisimler kesif, ruhlar ise ltiftir. nsann, cann bedeninde grmesi gibi Allah' da cannda grmee almas lzmdr. nk beden, candan can da Allah'dan diridir. Kendini gren, Allah' da grr. Sfl, ulv, nur ve zulmet olarak ne varsa, hepsi insandadr, insann varlnda, i leminde Mira vardr. Allah'n kullar makbul ve makbul olmayan olmak zere iki trldr. Yetmi iki milletten yalnz biri Allah'n indinde makbuldr. Bunlar da kullar ve klar olmak zere iki ksmdr. Peygamberler kullukta kmil ve mertebe itibariyle meleklerden daha stndrler. klk ise, vehbdir. Allah'n ilerini, Allah iin doru yapmak gerekir. Bu dnya, bir hayaldir, ryadr ve bir Cehennemdir. Bunlardan vazgemek ise Cennet'e kavumaktr. Fakat bunu yapabilmek, ok gtr. Allah'dan baka bir kurtarc yoktur. Evliyaya keramet gsterdikleri iin balanmak doru deildir. Btl ehli, Hakk'a yabancdr. Hikmet marifet, gerek srlar ve menedilen eyler, herkesin manevi besini olamaz. Derviin dnya ve dnya ile ilgili her eye yi. evirmesi lzmdr. nk dnya sevgisi, btn ktlklerin badr. bdet ve Allah'a kullukta gevek davranmak, yolunu kaybedenlerin ve grnte dindar olanlarn belirtileridir. Allah erleri Allah'n sfat ve ahlk ile sfatlanm ve ahlklanmlardr. man, zevk ve evkten ibarettir. Varlktan gemedike insan, mutlak yoklukta uamaz. Benliksizfik lemine benlikle mahrem olunabilir mi? Azizlerin sohbeti, uzletten vahdetten, mahade ve riyazetten daha faydaldr. eyhin bir sohbetinden elde edilen fayda, yllarca ibadet etmekle elde edilemez. ile karmak, evliyann deti deildir. Muhammedler iin bidattir. Allah'n tasavvufu gnldedir. Hayrl iler akln sfatdr. Esas olan akldr. Amel ayrntlardr. Bir bakta btn kerametini mride verebilen eyh, gerek eyhtir. Mrid, eyhin hizmetinde bulunur, eyhten faydalanrsa, sonunda eyhin ayn olur. Allah ile megul olmak, zahiren dnya mal ve kaydndan kurtulmak deildir. eriatlerdeki ihtilflar

www.semazen.net
onlar ortaya koyan peygamberlerin tabiatlarndaki ihtilftan meydana gelmitir. Btn ruhlar, bedenlere inmeden evvel birdiler. Aralarnda gerek bir lfet vardr. Marifte grld gibi, tevhide ve tasavvufa ait akideler, tarikat dabna ve eriata dair kurallar her faslda, muhtelif vesilelerle ortaya koyularak, yet ve hadsler ile teyid edilmitir. Sultan Veled inan ve grlerini aklamak iin mehur kssalardan, babasnn ve kendisinin iirlerinden Seni ve 'Attar'dan faydalanmtr. Bunlardan ayr olarak verdii kendi z bulular olduu anlalan rnekler, esere baka bir zellik kazandrmtr. Ayetler, Hadisler ve bilhassa Mesneviden alnan beyitler, msralar, rubler, sk sk tekrar edilmi olduu halde, Sultan Veledin kendi bulular olan bu rnekler her yerde baka bakadr. Tekrar edilen yetler, hadsler, manzum paralar, meseller de esere yeknasaklk ver meyip, ayn mahiyette, fakat eitli yollardan ve eitli suretle ifade edilen meseleleri birletirmektedir. Baz fasllarda aa yukar ayn bahislerin tekrar edildii grlr. Risle-i Sipehslr'da, herhangi bir hususta glkleri bulunan mrd-lerin, Sultan Veledin manzum eserlerine ve mensur szlerine bavurduklarn, bunlarda mphem ve mkil grnen ksmlar Sultan Veledin tekrar aklad yazldr. Bu, bize tekrarlarn nedenlerini anlatm olduu gibi, Marifin ne gibi bir ihtiya karsnda ve ne ekilde tertip edildii hakknda da bir fikir veriyor. Sultan Veled, Marifi mesel btidanmesi gibi, belli bir sre iinde balayp bitirmemitir. Bu, muhtelif tarihlerde kendisinden sorulan suallere verdii cevaplar tesbit ve bilhassa telkin etmek istedii fikirleri de bunlara ilve etmek suretiyle, yani para para yazlarak meydana getirilmitir. Eserin krk drdnc fasl u ekilde balar: "Tacddinu'lBuhar, Hazret-i Veled'den -Allah onun glgesini uzun, bereketini ok etsin - unu sordu; Sultan Veled, karlnda unlar buyurdu." Bilhassa bu fasl eserin anlattmz ekilde meydana geldiine byk bir delil tekil etmektedir... Sultan Veled ad geen kimsenin sorusunu cevaplandrrken yannda bulunanlardan biri sylenenleri yazarak Sultan Velede veriyor, o da gerekli dzeltmeyi yaptktan sonra dier fasllarna ilve ediyor. Dua ve ifade tarz bize bu ekil bir izaha imkn vermektedir. Yine eserin elli iki ve elli nc fasllarn Eflk, eyh Salhaddin'in szleri olarak aynen yazmtr. Bu ikier cmlelik fasllar ifade bakmndan olduu gibi, eklen de tekilere benzemiyor. Bunlardan sonra gelen fasllar ise her bakmdan dier fasllarla ayn zellikleri tamaktadrlar. Drt yazmada da bu iki fasl bulunduu iin sonradan ilve edilmi olma ihtimali zayf grnyor. Bu, ilve keyfiyetini de yazarn zamannda kabul etmek zorunlu grnyor. Bu iki rnek de eserin dorudan doruya kaleme alnmayarak para para meydana getirildiini aklyor. Fakat daha nce de sylediimiz gibi, genellikle fasllar arasnda byk bir konu, ifade ve ama birlii vardr. Yalnz para para meydana geldii halde her bakmdan bir btnlk gsteren bu esere, Byk Bahaeddin Veledin Marif adn verdiini kesin olarak sylemeliyiz. nk Eflk, dier eserlerini, divan ve mesneviyt, diye adlariyle yazd halde Mariften hi bahsetmemektedir. Sonra, Sipehslr sahibi de bir vesile ile eserden, "Sultan Veledin mensur szleri," eklinde bahsediyor. Eer bu kadar nemli bir eser daha o zaman adn alm olsayd, Eflk bu derece bilmemezlikten gelmeyecek, Sipehslr sahibi de adn bildirecekti. ran'da ta basmas olarak baslan eser, (1333) Sultan Veledin olduu bilindii halde, Mevln'nn Fihi Mfh'inin ikinci cildiymi gibi, "Fihi Mfh'in ikinci cildi", adn tayor. Bunu Mevln'ya hrmeten yapm olduklar dnlebilecei gibi, esas alnan veya grlen nshalarn asl adn tamas ihtimali de vardr. Sultan'l-Ulem Muhammed Bahaeddin Veledin ciltten ibaret eseri ve Burhaneddin Muhakkikin bir kitab, Marif adn tamaktadr. Veled elebi, ems'in de ayn isimde bir eseri olduunu sylyor.15 Buna nazaran ayn mahiyette olan eserlerin adna uyularak sonradan bu esere de Marif adnn verilmi olmas mmkndr. Baz yazmalarda da Marifnme, adn tamaktadr. Bu eserin yazarnn dier eserlerinden sonra meydana gelmi olmas muhakkaktr. Eer, mesel btidanme'sinden evvel byle bir eseri olsayd Divan gibi bundan da Sultan Veled: "Byk babama uyarak da Marifi yazdm," diye bahsederdi. Dier iki mesnevisinde de bu eserine dir bir ey sylemiyor. Marifin de ntihanme gibi, Hicri 700 ile 712 tarihleri arasnda yazlm olmas mmkndr. Yzyllarca nce yaam byk bir topluluun, dnce ve duygusuna hkim olan inan, dn ve grleri byk bir aklkla ifde ve her ynyle ihtiva etmesi bakmndan Marifin deeri ve nemi, byktr. Sultan Veled'in dnce ynnden deerli olduu gibi nev'inin, tarznn teknik zelliklerini de tebarz ettirebilen nesir dili, nazmna nazaran daha zengin; fakat daha kapaldr. Seili cmleler ve mteradif kelimelerin bolluu eviride Trke karlklarn bulmakta gle yer vermi olup, eserin hacmini kltmee yetkili bulunmadmzdan btn abalarmza ramen, Trkemize yabanc baz kelime ve tertipleri aynen almak zorunluluu kendiliinden domutur. Bununla beraber Marifin slbu, genelde sade ve salamdr. eviride karlatmz birok glkleri halletmek suretiyle daima deerli yardmlarn grdm Hocam Prof. Necati Lgal'i (lm 1964, Ankara) burada minnet ve kran duygularm tekrarlayarak rahmetle anarm. Marifin grdmz, belli bal yazma nshalar unlardr:

www.semazen.net
1- eviriye esas olarak alm olduumuz Dr. Feridun Nafiz Uzluk'a ait yazma nsha: Kahverengi mein citdli, miklabl, 362 sahifelidir. l9xl2.50cm. ebadnda, yaznn kaplad ksm ise 8.5x14.5 cm'dir. Sahifede on be satr vardr. Banda gzel bir tezhip mevcuttur. Dier sahifelerdeki yazlar da mzehhep ereveler iinde bulunmaktadr. Ayetler, hadsler ve mesnevi, nazm, iir rubai, beyit ve msra gibi balk mahiyetinde olan kelimeler surhla yazlmtr. 55 fasl olup yazs ta'fik, kd abaddir. Sonuncu bahis, insanlara akllar nisbetinde sz syleyiniz, ibaresiyle sona erdikten sonra sahife yrtlm, sonradan baka bir ktla tamamlanarak, "Sultan Veled'in Marifi tamam oldu. Allah onun aziz olan ruhunu takdis etsin," yazlmtr. Bu ekilde mstensihi ve istinsah tarihi belli deildir. Dier yazmalarla mukayese edilince gvenilir bir yazma olduu grlmektedir. 2- Mill Eitim Bakanl kitaplnda bulunan 3 No.lu yazma nsha: Yeil ciltli, 103 varakl, 19,5x14 ebadnda ve yaznn kaplad ksm, 17.5x10.5 cm'dir. Her sahifede 26 satr vardr. Banda tezhip mevcuttur. Yazlar surhla izilmi ereveler iindedir. Bunda da yetler, hadsler ve mesnev, nazm, iir, beyit gibi kelimeler surhla yazlmtr. Kad abd, yaznn nevi ta'liktir. B>u nshada 33 fasl vardr. Yalnz ilk nshada ayr ayr gsterilen fasllarn birou, bu yazmada tek fasl olarak gsterilmitir. Bu bakmdan fasl adedi, dier nshalara nisbeten eksiktir. Rdvan adl bir mstensih tarafndan 1020/1611 tarihinde istinsah edilmitir. 3- Konya Eski Eserler Mzesi'nde 2152 numarada kaytl bulunan yazma nsha: Parlak, kahverengi mein cildlidir. 300 sahife ve her sahifede 17 satr vardr. Batarafta ok gzel ve zarif bir tezhip mevcuttur. nce, parlak, ak sar renkte bir kda gzel bir ta'likle yazlmtr. Ayet, hads ve byklerin szlerinin alt krmz mrekkeple izilidir. Ebad, 20x12.55, yaznn kaplad ksm ise 7.8x14.2 cm.dir. 52 fasl vardr; mstensihi ve istinsah tarihi belli deildir. 4- Konya Mzesi'nde 149 numara ile kaytl bulunan yazma nsha; cildi, 278 sahife ve 23.7x16.5 ebadndadr.Her sahifede 19 satr vardr. Yazlar ereve iine alnmamtr. Sahife kenarlarnda Arapa baz ibareler yazlm ve birok sahifelerde rutubetten yazlar silinerek okunulmaz hale gelmitir. Kaln ve koyu renkli bir kt zerine kaln nesihle yazlm. Yazsna ve kdna dayanlarak eski bir nsha olduunu syleyebiliriz. Bunun da mstensihi ve istinsah tarihi belli deildir. 42 fasldr. lk nshann fasl adedinin fazla oluu bunlarda bir fasl olarak grlen baz fasllarn ilk nshada iki ve fasl olarak gsterilmi olmasndandr. Marifin stanbul kitaplklarnda ok daha eski ve kymetli yazmalar olduu daha sonraki aratrmalarmzda grlmtr. Marif ilk nce I949'da Meliha lker Tarkhya (ANBARCIOLU) tarafndan dilimize evrilerek, Dnya Edebiyatndan eviriler ark slm Klasikleri: 19 serisinde, stanbul Mill Eitim Basmevi'nde 1949, baslmtr. Meliha lker ANBARCIOLU

(1) Mevln Celleddin Rm, eskiden beri Belh'te yaayan bir Trk ailesine mensup bulunan, nesebini Ebubekir'e kadar karan, Eflkye gre Harzamah'la akrabal olan, baz kaynaklara gre Harzemah Mehmed Teke'in etkisiyle veya Mool istils yznden 616-618/1219-1221 tarihleri arasnda Belh'i terkederek Badad ve Hicaz'a gelip buralarda birka yl kaldktan sonra, Anadolu'ya gelen, Erzincan veya Lrende'de birka yl oturarak, Seluk Sultanlarndan I.Aleddin Keykubat'n daveti zerine Konya'ya gelerek yerleen ve burada yine Eflkfye gre 628/1230 tarihinde len Sultan'lUlema Mehmed Bahaeddin Veled'in oludur. Bahaeddin Veled, 628 tarihine kadar yaadna gre, 623 ylnda doan torununa adn bizzat kendisi ver mi olabilir. Sultan'l-Ulem Bahaeddin Veled'in hayat, dnceleri ve eseri iin bak: Dr. Mahbub Serac, Mevln-y Belh ve Pedere, Kabil 1340 H; Ma'arif-i Muhammed ibn Hseyin Hatibi-yi Belh mehur be Beh Veled be tashihi-i Bediu'z-zaman Furuzanfer Tahran, aphane-i Meclis, 1333 H. (nsz, S.Elif-M). (2)Mevlna Celleddin-i Rm, Mektubt, ner-i Yusuf Cemid pr-Gulm Hseyin-i Emin, Tahran 1956; S. 140,62.mektup. (3) Burada Mevln, eyh Salhaddin'den, bizim eyh Salhaddinimiz, diye bahsediyor. Mevln, Salhaddin Zerkb'u 652/1254 tarihinde mr"dlerine eyh tyin etmitir. Buna gre, Sultan Veled'in bu halvete girdii zaman, Eflki'nin dedii gibi, yirmi yanda olmayp, en az yirmi dokuz yanda olmas gerekir. Sultan Veled, birka defa halvete girmitir. Eflkinin, bununla dierlerini veya daha ncekileri kartrm olmas ihtimal dahilindedir. (4)Bak: Mektubt- Mevln, S.77-78; Mankb al-rifn, S.399. (5)Mektubt- Mevln, S.127-128 (6)Bak: Mesnevi-yi Veled, ma'rf be Velednme-i Bahaeddin Sultan Veled, ner-i Cell Hum, tahran 1315 H.S.123. (7)Bak: Veled-nme, S.l 27;Mankb al-rifn, S.340. (8)Mevlevlik tarikat iin Bak: Abdlbki Glpnarl, Mevln'dan sonra Mevlevlik, stanbul 1953; I.A.C. 11.S.32, Tahsin Yazc Sultan Veled Maddesi (9) Eflk lm tarihini, 712 senesi Receb aynn 10'ncu gnne rastlayan bir cumartesi gecesi (11 Kasm 1312) olarak bildiriyor. (Mankb al-'rifn S.449) Sipehslr Rislesi'nde ise "96" yl yaad ve 716/1316 tarihinde ld yazldr. Buna gre Sultan Veled'in 623/1226'da deil, 620/1223'de domu olmas gerek; Mevln on sekiz yanda evlendiine gre, 622 ylna rastlyor, Veled'in 620'de deil, 623'de domas zorunludur. mr de genellikle doksan yl olarak kabul edildiinden Sipehslr'n bu hususta biraz mbala ettiini kabul etmek gerekir. (10) Bak: Cavahir al-Mudia fi Tabakat al-Hanafiya, Haydarbd 1332, s.ll, 120. (11)Divan, 1941 ylnda Ankara uzluk Basmevi'nde Feridun Nazif Uzluk tarafndan "Divan- Sultan Veled" adyla ve bir nsz ile birlikte

www.semazen.net
bastrlmtr; Bak: I.A. Sultan Valad Maddesi (12) btidanme, Hicr ems 1357 ylnda Tahranda Hseyin ikbal adl bir kitap tarafndan (Velednme) adl altnda bastrlmtr. Banda Cell Hm tarafndan yazlm 128 sahifelik etrafl ve ok faydal bir nsz vardr; Sultan Veled, btidanme, eviren Abdlbaki Glpnarl, Ankara 1976, nsz S.XV-XXI. (13) Xlll'nc yzyl Anadolu Trkesi'nin ilk manzum rneklerinden olmalar bakmndan byk bir deer tayan bu Trke manzumlar Veled elebi zbudak tarafndan 1925 ylnda (Divan- Trk-i Sultan Veled) ad altnda neredilmitir. Ayrca msteriklerden Radloff C.Salemann ve Simimou tarafndan da incelenmi ve neredilmitir. Radloff, Die Seldchukischen Verse im Rebb-Nmeh (Melanges Asiatique Tires du Bulettin de L'academi imperiale des sclences de St. Peterzburg, Tome X.S. 1 73-245) C.Salemann, Noch enfem aidle Seldschukischen Verse Von C.S. Melanges Aslatique Tires du Bulettin de L'academi mperiale des sciences de St. Petedzburg, Tome X.S. 1890. Simirnou, les vers dits Seidjouk et le christanisme Tur, Dans actes du XI eme Congres International des Oriantalltes, Paris, 1899.R 143 et suiv M.Hartman, Der slamische orient III. mpulitische Briete aus der der trkci, Leipzig 1910 R 193 sur les vars Seldjoukides; Mecdut Mansurolu, Sultan Veled'in Trke Manzumeleri, istanbul 1985, S. 10-42; .A.Sultan Valad Maddesi; Rababname-i Sultan Valad, Dr. Ali Sultan Gerd-Feramevzi Neri, Tahran 1980.
(14)

Kef-'z-Znn, Marif Matbaas, 1943, C.ll. s.1922; Ibtid-nme, nsz S.XIV

(15) Hazret-i ems'in dahi bir cila1 mensur Ma'rif i olup, blda sylediim yaran buna da Hirka diye ayr bir ad koyup, kendilerine ayrdklar Divan- Sagir vesaire idadnda havasa ait stanbul 1937 (S. 111), ems'in bu eseri "Makalt - ems" adyla da tannr. Bak: Makalt- ems-i Tebriz, Ycel Tankaya Dil ve TarihCorafya Fakltesi Fars Dili ve Edebiyat Krss'nde yaptrlan Doktora tezi-1972, Ankara).

www.semazen.net

MARF- HAZRET- SULTAN VELED

Esirgeyen, balayan Allah'n adyla balarm. Nebler ve vellerin her biri, bir mucize ve keramet ile mahsus ve mehur idiler. Bilginler ve doruyu arayanlar (muhakkikler): "Ulu Allah onlardan her birine bir ey balad, birine verdii eyi, brne vermedi." derler. Veled der ki: "Peygamberlerin her biri, her trl mucize ve kerametleri tamamen ve mkemmelen gstermee muktedirdir;fakat onlarn her biri, zamann ihtiyac ve o zamanda yaayan insanlarn arzular lsnde bir mucize gstermitir." Bu fikrin aydnlanmas iin rnekler verelim: mesel kuyumculuk, ayakkabclk, terzilik ve bunlardan baka sanatlar da bilen bir kimse, birtakm insanlar iin elbise dikince: "Bu adam yalnz elbise dikmei bilir" demezler veya fkh ve hey'et bilen hekimlie vkf olan bir bilgin, bir hastay iyiletirirse, bilgisi bundan ibarettir, denilemez. O, muhakkak zamana, ie ve ihtiyaca gre, bildii eylerden yalnz bir tanesini gstermitir. Bunun gibi, deirmeni dndren su iin akll bir insan: "Bu su, yalnz bu deirmeni dndrmee yarar," der mi? Bu, su bilindii gibi pek ok ie yarar. Hem amarlar artr, hem tarlalara ve balara tazelik ve canllk verir, otlar ve iekler bitirir. Sadece, bu deirmenin bulunduu yerde, deirmeni dndrmektedir. Eer onu ba ve krlara doru brakrsan ayn su, orada daha baka iler grr. O halde bir peygamberde de btn mucize ve kerametler mevcuttur; fakat o, zamann ve kavminin ihtiyac kadar mucize ve kerametler gsterir. yle ise, btn peygamberlerde mevcut bulunan mucizelerin ve kerametlerin hepsi, her birinde ayr ayr ve tamamiyle mevcuttur. Yalnz u kadar var ki dier mucizeleri de gstermee muktedir olduu halde, bunlardan ancak birini gstermitir. Daha bakalarn da gsterebilir. Peygamber, Allah'n mazhar ve letidir. Hakkn nnde fni ve yok olmutur. Allah her eye kaadir deildir, demek doru olmaz ve imknszdr. i yapan (faal) Allahdr. Onlar, ktibin elindeki kalem gibidirler. Kalemin izdii her eyi, hakikatte ktip izmitir. Veya bir insann elindeki ok ve yaya benzerler. Okun frlamas yaydan deil, insandandr. Bunun iin Ulu Allah:1 Ey Muhammed attn oku sen atmyorsun. Onu atan biziz. Biz ki Allah'z, yaptn her ey bizim istek ve buyruumuzladr. Bunda senin ne yerin olabilir? nk ii biz yrtyoruz ve bizim isteimiz yerine geliyor. O halde her kim seninle dr, savarsa bunlar bizimle yapm olur ve her kim sana uyar, senin buyruunu yerine getirir ve seninle dost geinirse bizimle yapm olur." buyurmutur.

FASIL: 1
Biri: "Asl olan ey ameldir" dedi. Bu hususta sylenecek sz, bundan ibaret deildir. Ameli hakkyle anlatabilmek iin, bir kimsenin ortaya kp ameli nasl anlyabilirsin? Sen amelden, namaz klmay, oru tutmay, hacca gitmeyi, geceleri uyumayarak alayp inlemeyi ve perhiz etmeyi anlyorsun. Halbuki bunlarn hibiri de amel deildir. Bunlar ancak amelin sebepleridir. Hepsini yaptn zaman bunlarn sende bir etki salamas mmkndr. te o zaman sen, ibadet etmi ve olduundan baka bir ey olmu bulunursun. Kur'anda2: Namaz seni gnahtan, su ilemekten, ktlkten, noksan ve kusurlardan ve isyandan korur, temizler, buyrulmutur. te senin bunlar yapmam olman ve bunlardan temizlenmi bulunman ameldir. Eer kendini bunlardan kurtarmamsan, namaz klmam saylrsn. Bunun iin Peygamber -O'na Selm olsun namaz klm olan bir kimseye: "Namaz klmadn, kalk namaz kl" (H..). diye buyurdu. Bunun zerine o adam kalkp namaz kld. Tekrar: "Kalk namaz kl, namaz klmadn" buyurdu. O adam yine kalkt ve namaz kld. Peygamber bu defa da: "namaz klmadn" dedi ve sonunda: "Kalb huzuru olmadan, namaz klmak doru deildir" (H..) buyurdu. O halde ortaya koymu olduklar bu rk, scd ve kyam yerine getirmekle, gerek amel yaplm

www.semazen.net
olmaz. Yani dinde ortaya konulan bu dla ilgili hareketleri yapmakla amel yerine getirilmi olamaz. Hakik amel, ii deitirmektedir. Nitekim insan tohumu, ana rahminde ekilden ekle girer. Alka ve mudga olur. Nihayet insan eklini alr, canlanr, dnyaya gelir, byr ve bir insan olur. te bu trl deimek, aa derecelerden yukar derecelere kmak, amelidir. Mira dedikleri de bu tarzda olur. Yukarda anlatld gibi kul da bir halden bir hale dner. Bu srada meydana gelen ikinci hal, birinci halden; nc hl ikinci hlden daha iyidir. Bylece bu, sonsuz olarak devam eder. Peygamber Hazretleri - O'na selm olsun-: "ki gn bir olan kimse aldanmtr" (H.K.). buyurmutur. Hadste: Dnya ahretin tarlasdr, varit olduuna gre, bu dnya pazarnda her kulun ekmekte, yani yarn ahrette sevabn grmek maksadiyle ve i yapmak hususunda ilerleyiinde, iki gn bir olmu, her gn manen ilerlememise o kimse aldanmtr. nk insann gnden gne hatt her an manen ilerlemesi lzmdr.te gerek anlamda amel budur. Byle bir ameli insanlar nasl grebilirler? Bunu ancak Allah grr ve bilir. Ulu Allah: "Benim dostlarm, benim kubbelerimin altnda gizlidirler. Onlar benden baka kimse bilemez" (H.K.). buyurmutur. Netice itibariyle bilgi (ilim) amele namaz, oru gibi beden ilerden ve amelden daha yakndr. lmin amelden ayr olmas ve ona faydas dokunmamas mmkn olabilir mi? Halbuki beden hareketlerin amelden ayr bulunmas ve amele faydas olmamas daha ok mmkndr. nk inat, kt niyetli ve iki yzl (Cehud), mnafk (mslman grnen) bir kimse zahiren beden ameli yapm olabilir; fakat dinin asl hkmn yerine getirmi, hakk ispat etmi saylmaz. Eer bunlar bilseydi ve yapabilseydi zaten bu vasflara lyk olmazd. O halde halkn grd ibdetlerden, yinlerden, mezheblerden anlatlan ve gsterilen eylerin hepsi, amelin asl, kendisi olmayp sebepleridir. Bersisa, yllarca hakikattte hibir zahidin yapamyaca bir ekilde ibadette bulundu. Yani zahir ameli yerine getirdi. Fakat sonunda kfir olarak ld. Bunun gibi blis de binlerce yl gkte ibadetle megul oldu. Eer bu zahir ameller onda bir etki yapm olsayd Allah'dan: "Adem'e secde et!" emri gelince, secde ederdi. sa - O'na selm olsun - zahir amelleri yapmamt; fakat gerek ameli o yapt. nkt birdenbire ocukluk halinden ihtiyarlk haline geti ve Muhammed Mustafa'nn krk yanda iken iddia ettii ayn dvay ve vahyi o daha beikte iken beyan eyledi. Peygamber: "Ben Allah'n bir kuluyum. Bana gkten bir kitap indi. Allah beni Peygamber yapt ve beni kerim kld. (Kur'an, Sre: 19, yet:30-31)" buyurmutur. Gerek amel senin bulunduun halde, her an baka bir hale gemen ve manen ilerlemendir.Bunun gibi, iksiri bakr zerine dktn zaman, bakrn altna dnmesi amel olur. Eer altn olmazsa binlerce eki darbesi yese, yz defa kaynasa, genileyip uzasa, yine bakr olarak kalr. Altn tanmyanlar, amelin grnne bakanlar ve bunu esas olarak kabul edenler: "Eer yeryznde altn denen bir ey varsa o da mutlaka budur. nk bu kadar eki darbesi yedi, bu kadar kaynad, uzayp geniledi" derler. Halbuki altn gerekten bilen bir kimse, bunlara bakmayp halis altn olup olmadn anlamak iin nce mihenge vurur, .sonra kabul eder. Olmamsa onu bir paraya bile satn almaz. nk Allah:3 "Ben ki Allah'm; sizin ne grnnze, ne iinize, ne de sznze bakarm. Yalnz gnlnzde benim iin olan sevgin nasldr ve ne kadardr diye gnlnze bakarm" buyurmutur. Akll olan bir insana bir iaret yetiir. Bir evde bir kimsenin bulunup bulunmadn anlamak iin, bir sz kfidir.
(1)Attn zaman sen atmadn fakat onu Allah att. Kur'an, SreVIII, yet:! 7) (2)(Kur'an, Sre:28, yet:44.) (3) Allah bizin ne suretlerimize, ne de amellerimize bakar, yalnz kalblerimize bakar (H..)

www.semazen.net

FASIL: 2
Evliya, Allah'n has ve sekin kullar, hatt Allah'n srlardr. Allah' tanmak ve bilmek ise onun srlarn bilmekten daha kolaydr. Bunun gibi eer bir kimseyi grmek, tanmak istersen pek az bir gayretle buna muvaffak olursun; fakat ne kadar gayret etsen o kimsenin gnlnde bulunan gizli srlar bilemez ve anlyamazsn. O halde bir insan grnd gibi bilmek onun gizli srlarn bilmekten daha ok kolaydr. Bir kimse, bir bilgini kendisinden izin alarak ziyaret etmek istese biraz gayret sarfetmekle bu istei yerine gelir. Fakat bu kimse, eer o bilginin bu bilgisini renmek isterse, onun bilgi hazinesinden bir para sermayenin eline gemesi iin senelerce zahmet ekmee katlanabilen bir can olmas ve pek ok glkler ekebilmesi lzmdr. Herhangi bir ehirde yz binlerce halk Allah'a tapar ve ihtiyalarn Allah'dan ister. Her eyi yapabilenin, herkesin yiyeceini verenin, herkesi terbiye edenin, herkese yol gsterenin, btn gnahlar balyann ayn zamanda her yeli yok ediverenin Allah olduunu bilirler. Can ve gnlden, ballkla ona uyar ve ibdet ederler. Umumiyetle hepsi byledir. Allah' tanma ve bilmeleri nisbetinde, bazsnn ameli kuvvetli, bazsnn az, bazsnn ok olur. Fakat, bu yz binlerce insan arasndan pek az, yzlerini bir eyhe ve doru bir veliye yneltmilerdir. Bunlardan da ancak bir veya iki kii, o veliyi iyice tanyabilmitir. Bundan da anlalyor ki Allah'a tapmak ve onu tanmak umumdir.Herkesin bunda bir yeri ve bir yolu vardr. Hatt kfirler bile Allah'a taparlar. iir: O tektir, onun ei yoktur, diyerek kfir ve dindar, Her ikisi de onun yolunda koarlar. Yetmi iki millete baktn zaman, hepsinin Allah'a taptn ve eitli ekillerde, muhtelif amellerle ve baka baka dillerle Allah'a kulluk ettiklerini grrsn. Yalnz insanlar deil, da, ta, yer, gk, yldzlar, toprak, hava, rzgr ve ate bile hepsi Allah'a taparlar ve hepsi senin bilmediin, gremediin ve anlyamadn bir dille onu verler. Allah' vmeyen (tebih) bir ey yoktur; fakat siz onlarn bunu nasl yaptklarn anlyamazsnz. (Kur'an Sre: 17, Ayet:44). Btn varlklar (mevcudat) ve sonradan meydana getirilen eyler (mas-nat), insanlarn Allah'a tapmalarna engel olan birer perde ve o srrn bulunduu yere girmelerine mni olan birer kapcdrlar. Tatl yemekler, ipekli elbiseler, in ve Hat gzelleri de, insanlar ibdetten alkoyarlar. Taliplerin ve yolcularn yollarn keserler. Yalnz bu insanlardan bazs gece gndz inlemek, zikretmek ve lahavle ekmekle bu yol kesenlerin elinden kurtulurlar. bdet yklerini Allah'n rza ve kabul menziline eriirler. Fakat kimsenin onlarla temas etmemesi, onlar tanmamas, onlara yol bulmamas iin, kendi evliyasna bizzat Allah bekilik eder ve onlar korur. Allah: Benim evliyam ve has kullarm benim kskanlk kubbelerimin altnda gizlidirler. Onlar benden baka kimse gremez ve bilemez" (H.K.). buyurmutur. Bu dnyada da birtakm byk padiahlar adalet tahtlarna oturduklar zaman, husus ve umum her tabakadan insanlarn yanlarna girmelerine msaade ederler. Her birinin ihtiyacn, onlarn bulunduklar yere gre ve mertebeleri nispetinde, temin ederler. Onlara gler yz gsterirler ve balarda bulunurlar. Fakat gzel cariyelerini ve klelerini, hi kimseye gstermezler. Eer bir kimse padiahtan onlarn mahremi olmak ve onlarla beraber dp kalkmak isteinde bulunursa padiah onun derhal ban kestirir. Ancak isterse, huyuna ve doruluuna gvendii bir kimseyi, bunlarn mahremi yapar. nsan ibadetten alkoyan eytanlar, periler gibi yaratklar lahavle ve zikirle kovma mmkndr. Fakat, engel Allah olursa, O'nu hangi zikr ve lahavle uzaklatrabilir? Bu bakmdan evliyay bulmak ve onlar tanmak, Allah' tanmaktan daha gtr. Allah'n velisini tanyan bir insan, elbette Allah' tanr ve bilir. Bunun aksi imknszdr. Yani Allah' tanmakla, evliyay tanmak lzm gelmez. Birok insanlar vardr ki Allah' tandklar ve ona kulluk ettikleri halde Allah'n velisini tanmyor ve bilmiyorlar. Hatt bu veliyi grdkleri zaman ona dmanlk gsteriyor ve onu inkr ediyorlar. Mansur-u Hallc' o asrn ibl ve Cneyd gibi bilginleri ve velileri inkr ettiler. Onu ldrmee karar kldlar. Hepsi birleerek onu asmak iir fetva verdiler. Sonunda da, bu kadar byk, sayg deer ve esiz bir insan astlar. Dar aacndan indirdikten sonra yanmas iin nn atee attlar. Alemde ondan bir eser kalmamas iin de yaktktan sonra kllerini suya attlar. Her ne yaptlarsa yine "Enelhak!" (Ben Allah'm)

www.semazen.net
ibaresinin atete ve suda yazlm olduunu grdler. Kl, att- Badat zerinde toplanarak "Ben Hakkm!" ibaresi nakedilmi bir halde grld. Bu kerameti grdkten sonra hepsi, yaptklarna piman oldular. O zamandan beri O'nun ismi, anlmadan hibir vaaz meclisi revnak bulmaz ve hararetlenmez. O'nu kyamete kadar veceklerdir. Musa'nn ahvali de byle idi. Musa, Allah tarafndan halka gnderilmiti. Ayn zamanda Peygamberdi."Ulu Allah Musa'y, vahyin en son mertebesi olan "kelm" ile taltif etti. (Kur'an, Sre:4, yet: 162.) O, btn bu byklne, bilgisine ve Allah'a olan bu kadar ainalna ramen Hzr'a - O'na selm olsun - talip oldu ve Allah'dan Hzr'la konumay dua ederek diledi. Pek ok yalvarp yakardktan sonra Ulu Allah, onun isteine: "Sefer et ve benim o has kulumu ara ki ona eresin" hitabesiyle karlk verdi. Musa, bylece hareket etti. Bir deniz kysna gelince orada Hzr' buldu.4 Gz ve gnl onun yz ile aydnland ve istedii birok eyler onunla bir konumada hasl oldu. Bir bakta o kadar hil'atlar giydi ve o kadar nimetler tatt ki, bunlar imdiye kadar ne bir gz grm, ne bir kulak iitmi, ne de bir insan tahayyl etmitir. (H.). Hzr'n arkadaln ve sohbetini istedi. Daha grmeden ona nasl kt! Bunlar grd ve tatt zaman aknn ne hale geldiini sen kyas et!

Beyit: Seni, grmeden biz byleyiz, eer grnrsen vay bizim halimize!

Hzr buyurdu ki: "Ey Musa! imdiye kadar elde ettiim fayda ile kanaat et ve artk geri dn. Bizim konumamz mhimdir ve tehlikelidir. Allah saklasn! Bundan sana bir zarar gelebilir." Musa aknn ve ballnn fazlalndan yine yalvard. Bir zaman beraberce gezip dolatlar. Bu sefer esnasnda deniz kysnda, o zaman asrlarca alsa benzerini kimsenin yapamyaca bir gemi buldu. Hzr byle grlmemi bir gemiyi harap etti, deldi. Tamamiyle ie yaramaz bir hale getirdi. Musa: "Bu trl hareket etmen ve bu yaptn i doru deildir. nk bu hikmet ve eriata aykrdr. Bu yaptnn adalet mihenginde, fazilet ve eriat terazisinde karl hitir" dedi. Hzr: "Sen benimle yapamazsn dememi mi idim?" deyince, Musa kendine gelip: "Yaptm yemini ve szlemeyi unuttum. Bu ilk gnahmdr, balanabilir." dedi. Ve Hzr'a o kadar yalvard ki nihayet Hzr dayanamayp Musa'nn bu suunu balad. Tekrar bunun zerinden bir mddet geti. Dolamakta devam ederken bir adaya geldiler. Burada, ehrin ocuklar arasnda, yeryznde bundan daha gzeli bulunmayan, henz ok kk bir ocuk grdler. Her ikisi birden hayretle: "Yaratclarn en gzeli olan Allah ne kadar gzeldir." (Kur'an Sre 23, Mminn yet: 14." dediler. Sonra Hzr, bu ocuu, dier kklerin arasndan okyarak ve gnln alarak ayrd. Elinden tutup yrd. Musa aknlk iinde uzaktan onu taki-betti ve acaba Hzr bu ocuu nereye gtryor? diye dnd. Hzr, insanlarn gznden uzaklap onu tenha bir yere gtrd ve hemen orada ocuu ayaklar altna alarak, kafasn kesti. Musa byk bir isyanla:5 "Byle gnahsz ve masum bir ocuu ldrmek doru mudur?" diye bard. Hzr: "Benimle arkada olamazsn; sen benim yaptm ilere dayanamazsn geri dn git dememi mi idim?" deyince, Musa kendine gelerek: Hata ettim; unutkanlm galip geldi" dedi. Hzr da: "Her zaman ilerimi inkr ediyor, sonra da hata ettim diyorsun" buyurdu. Musa: "Allah iin bu defa da bala, snnette defaya kadardr. Eer bir kere daha inkr edecek olursam mazeretimi kabul etme" dedi.

iir: Eer bir defa daha benden muhalefet grrsen, Benim czime merhamet etme.

Hzr bylece ikinci gnah da, nc gnahta ayrlmak ve baka bir mazeret ve bahane kabul etmemek artiyle balad. Bundan sonra yine bir mddet arkadalk ettiler. Tesadfen bu seferde yedi sekiz gn, yiyecek bulamadlar. Az daha alktan leceklerdi. eriat, alk halinde, murdar olan haram etin bile yenilmesine msaade eder. Byle bir zaruret iinde, iken, bir adaya geldiler. Kalabalk ve byk bir ehirde bulunduklarn grdler. Bu ehirde, birok hazineleri bulunan ok zengin yetimler vard; bunlarn oturduklar sarayn duvar ypranm ve eilmi, yklmak ve harap olmak zere idi. Hzr bu eri duvar dorultup harap

www.semazen.net
olan ksmlarn onard.6 Musa bunu grnce, bu kadar talihsizlik, ksmetsizlik ve alktan sonra, yiyecek eyler ve giymek iin de gml hil'atlar geleceini umdu. Hzr Musa'nn elini tuttu ve o sahilden baka bir yere doru gitmek zere ayrld. Musa'nn sabr kalmamt, ve "Ey Hzr, biz alktan lyoruz; murdar ve haram olan eyler bile artk bize hell olmutur. Sen, baka bir kimsenin tamir etmesine imkn olmyan bir duvar dorultup tamir ettirdin. Ev sahipleri ok zengindi. Onlardan yaptn iin karl olarak, birka gn orada kalp yeniden g, kuvvet bulmamz isteseydin veya bundan vazgetim hi olmazsa yemek iin bir para ekmek isteseydin. Yaptn bu hareket insafszlktr ve hi kimse bunu doru bulmaz." dedi. Hzr "Ey Musa ite nc gnahnda tamam oldu, artk bir mazeretin kalmamtr." 7 Bu nc gnah, ayrlmamza sebep oldu. Balangta hep inkr ettiin bu iin srrndan seni haberdar edeyim ki benim yaptm eyleri inkr deil, kabul etmek gerektiini anlyasn. Sen ii tamamen tersine yaptn. Gemiyi delmemin sebebi u idi:8 O gemi fakirlerin, mminlerin ve iyi iler yapan kimselerin mal idi ve kfirlerin onu, kendi ellerine geirerek, mslman kalelerine gidip mslmanlarn ve iyi insanlar yok etmek dncesinde olduklarn sr gz ile grdm. Bunun iin gemiyi harap ve ie yaramaz bir hale getirdim. O kk ocuu ldrmemin sebebi de u idi:9 O ocuun babas ve annesi mmin ve evliyadan idiler. O ocuun cevheri kt olduundan kt iler yapacak, annesini ve babasn din yolundan alkoyacakt. Ktlk ve dinsizlik yeryznden eksilsin, annesi babas dinsizlikten kurtulsunlar diye onu ldrdm. rnein, bir bahvan da faydal ve iyi dallarn kuvvetlenmesi iin clz ve faydasz dallar kesmez mi? Yetimlerin harap olmu ve eilmi duvarn dorultmamn ve tamir ettirmemin ve buna karlk o kadar zaruret ve aresizlik iinde bulunduumuz halde onlardan cret ve karlk istemememin sebebine gelince: O ocuklarn babas ve annesi, Allah'n has ve salih kullarndan idiler. (Sre: 18, yet: 81.) Mfessirler, onlarn yedinci cedlerinin salihlerinden olduunu ileri srerler. Baz kimseler de "onlarn yetmiinci ceddi salihlerden idi" derler. Halk, ahiretin btn hazinelerine sahip olan ve hazineler balayan Hzr gibi bir kimsenin, yedinci veya yetmiinci cedde kar gereken saygy ve tazimi gsterecei, onlarn ocuklarna kimsenin elinden gelmiyen nemli bir hizmeti yaptktan sonra, bu kadar zaruret ve ihtiya iinde bulunduu halde, onlardan hizmetine bir karlk ve cret almayaca inancndadr. Siz mflis, aresiz ve gnahkr olduunuz halde yardma muhtasnz. Bu durumda evliyann ocuklarna nasl hizmet etmek lzm geldiini kyas ediniz" dedi. Tebriz'de bir alevi pazarda kendinden gemi bir halde yere ylm,kusmu, yz, sakal salyaya ve topraa bulamt. Dindar, byk bir hoca, bu hali grnce kfrederek yzne tkrd. O gnn gecesi bu hoca Peygamberi ryasnda grd. Peygamber gazapla: "Senin benden olduunu iddia ediyorsun ve bana tbi olduun iin cennete gitmeyi umuyorsun da, beni pazarda salyalarla bulam olarak grdn zaman niin evine gtrmedin, beni okamedm ve yzme, sakalma bulaan pislikten temizlemedin? Kleler efendilerine hizmet ederler, sen ise bana bunlarn hibirini yapmadn. Yzme tkrmene gnln nasl raz oldu?" dedi. Hoca iinden kendi kendine: "Ben Peygamber'e bunu ne zaman yaptm?" diye geirdi. Peygamber, derhal ona: "Benim ocuklarmn bizzat "ben" olduklarn bilmiyor musun? Bizim ocuklarmz bizim cierlerimizdir (H.), Eer byle olmasayd babann mal oluna kalr myd?" cevabn verdi. Hoca, Muhammed'in heybetinden, dehetinden uyandktan sonra o alevyi arad ve buldu. Kendi sarayn, maln ve mlkn yarsn ona verdi; yaad mddete daima alevinin hizmetine bel balad. Hlsa bu srrn hikmetini, bylece Musa'ya anlatt ve birbirinden ayrldlar.10 Bu anlam kuvvetlendirmek iin rivayet ederler ki, bir veli baka bir veliye:" Ulu Allah bende her gn yedi defa tecelli ediyor" dedi ve o veli de ona: "Eer insansan git ve Ebayazid'i bir defa gr!" cevabn verdi. Aralarndaki bu mnakaa uzad. Her ne zaman bu, "Ben Allah' gnde yetmi defa gryorum." derse, o da: "Eer insansan git Ebayazid'i bir defa gr," cevabn verirdi. Macera uzaynca bu saf sofi Ebayazid'e gitmee karar verdi. Ebayazid, bir ormandayd. Sofnin hizmetine geldiini kerametle anlad ve sofiyi karlamak zere ormandan kt. Onlarn karlamas ormann yannda olacakt. Fakat sofi, Ebayazid'e bakp onun mbarek yzn grnce, tahamml edemedi, derhal vcut kalbn bo brakarak bu dnyadan br dnyaya gt. imdi esas meseleye gelelim: Orman, Ebayazid'in ii ve ormann aalar, onun kalbinde bulunan fikirleri, ilmi ve makam idi. Sof Ebayazid'in ii olan ormana, nasl girebilirdi? te Ebayazid bunun iin ormandan dar kp sofiye doru gitti. Akll bir insan, bir ocukla konuurken, kendi bilgi ve akl ormanndan kar, ocua doru gelir ve anlyabilmesi iin de ocuun akl lsnde konuur. nk insanlara akllar nisbetinde sz sylemek lzmdr.

www.semazen.net
O sofi, Allah' kendi anlay, kavray ve kudreti nisbetinde grd. Allah'n nuru ve tecellisi Ebayazid'in kuvveti nisbetinde ona arpnca dayanamad ve ld. Cebrail'de Allah'n tecellisi vard. Belki onun iinde yetimiti. Onunla meguld. Ondan baka ii yoktu. Denizin iinde bulunan bir balk gibi o, her zaman vuslat denizinin iinde idi. Muhammed'i Allah' gstermek iin Mi'raca gtrd. Cebrail kendi makamna geldiinde durdu ve daha ileri gidemedi. Bunun zerine Mustafa (Allah'n selm O'nun zerine olsun) ona: "Gel! Niin durdun?" diye buyurunca Cebrail: "Bu makamdan ileri gitmek sana mahsustur. Eer bir parmak daha fazla yaklarsam yanarm. (Sre:37, yet: 164) cevabn verdi. Ondan sonra Peygamber (Allah'n selm, onun zerine olsun) yoluna devam etti ve Hazret-i Hakkn cemalini Kur'an'da: Onun gz, kaymad, dnmedi (Sre:53, Ayet: 17) buyurulduu gibi, hibir gr hatas olmadan, "ba gzyle" grd. Allah' gren her kimse, O'nu, ancak kendi kavraynn kudreti nisbetinde grebilir. Karncadan Sleyman'a varncaya kadar hepsini Allah besler. Hepsinin varl ve canll tamamen Allah'n tecellisindendir; fakat bu iki tecelli arasnda fark vardr. Sleyman'a olan tecelli nerede! Karncaya olan tecelli nerede! Mesel, bir efendinin biri be yanda biri on yanda, biri yirmi yanda, biri otuz yanda ve bylece ta krk ve elli yanda olmak zere be klesi olsa, bunlarn hepsi akllar banda byk ve ayn yata olsalar bile, akl bakmndan bir olmayp, muhakkak ki birinin akl ve kifayeti brne nazaran daha az, dierlerinkinden daha fazla olabilir. O efendi, her biriyle aklnn derecesi nisbetinde konuur, grr; fakat bunlarn en by ve akllsyla konutuu, grt gibi en k ve aklszyla konuursa, en k anlamaz. Tahamml edemez.

Mesel: Ey ruhu dinlendiren kimse! Esvab insann vcuduna gre ler bierler.

Bunun gibi, evliya ve mminlere Hakkn tecellisi de, onlarn Allah'n indindeki mertebeleri nisbetindedir. Allah'n nuru, onlar zerlerine tahamml edebildikleri kadar iner. Bir insan atee kavumak ve ondan faydalanmak isterse, hamam atele kzdrr ve hamam vastasiyle atein vuslatndan istifade eder. Eer dorudan doruya kendisini atee atarsa tabiatiyle yanar. Kemale eren Allah adamlar, semender gibi ate iinde ve balk gibi suda yaayabilirler; fakat dier mminler ve gerei arayanlar dorudan doruya ateten faydalanacak gce sahip deillerdir. Bununla sylemek istediimiz udur ki: Kemale ermi olan Allah adamlarnn yzn grmen, dorudan doruya Allah' grmekten daha g olmaktadr. Yalnz bu, "Evliya ve Allah ayr gayrdr" demek de deildir. Byle dnmek bile yanl ve kfrdr. Bu, "Onlarn Allah' grdkleri kuvvet ve kudret, sizde yoktur." demektir. Kemale ermi olan Allah adamn arayp onun grd gibi grrsnz.

(4) Bizim kullarmzdan bir kul budur. (Kur'an, Sre: 18, yet: 66). (5) O baka kimseyi ldrmedii halde sen byle temiz bir nefsi ldrdn. (Kur'an, Sre: 1 8, yet: 75.) (6) Orada yklmak zere olan bir duvar buldular ve Hzr onu dorulttu. (Kur'an, Sre: 18, yet:78)

(7) imdi birbirinizden ayrlmak zamandr. Sana sabredemediin eylerin hikmetlerini bildireyim. (Kur'an, Sre 18, Ayet:79.) (8) Gemi birtakm miskinlere aittir. Onu denizde kullanarak ihtiyalarn defediyorlard. (Kur'an, Sre: 18, yet: 80) (9) ldrdm ocua gelince: Onun anas, babas mmin idiler. (Sre: 18, Ayet:81.) (10) imdi birbirimizden ayrlmak zamandr. (Sre: 18, yet:79.

www.semazen.net

FASIL: 3
Bir adam: Dervilerden bazsna ebriim (saz) ve saire gibi haram olan sema ile megul olduklarn grdk, bunu dervilik mezhebinde doru grmek nasl olur? Dervie, byle bir ile uramak yakr m?" diye sordu. "Bunun cevab mufassaldr", dedik. (Sadk ve hr trl mcadeleyi yapm, namaz, oru, zikir gibi ibadetlerle senelerce Allah' taleb etmi, ondan hsl olmu olan halet ve zevki i terazisiyle tartm, eksiini, fazlasn bilmi olan bir derviin, dnd ve sazn, rebabn neyin sesini iittii zaman, ilhi hali artar. Ak ve fakr mftleri, dervi iin bunlar reva grrler. nk onun, bunlardan maksad zevk, elence deil, Allah'a yaklamaktr. Eer bu ilah hal kendisinde namaz, oru, zikir ile hasl oluyorsa, bu maksat daha iyi bir ekilde elde edildiinden, elenceye, saza ve sema'a izin vermezler. Bununla beraber bu dervi, sema ve elenceyle megul olsa bile onun bu halini bakalarnn haline benzetmek doru deildir. nk, grnte onun bu hali kfr ise de bu kfrde bir din gizlidir. O dervi, manen tamamiyle imana garkolmutur. Bakalarnn elencesi ise kfr iinde kfr, karanlk iinde karanlk olur. Bundan baka fakr yolu, eriatin z ve iidir. Bir eyin z ve ii ise o eyden baka bir ey deildir. eriat umumun itaatidir. Umumun ilerini halletmek iin kolaylklar gsteren birtakm areler, yollar ortaya koymulardr. nsanlar ok defa gece, gndz hatt be vakitte Allah'a hizmet ederler ve Allah' anarlar. Bununla beraber bu insanlarn meyli ve aklar zayf olduundan fazlasn yapamazlar. Mesel, karada yaayan kular uzun zaman suda kalamazlar. "Sizi yerden yarattk, ldkten sonra yine oraya gndeririz ve oradan bir defa daha karrz" (Sre:70, Ayet: 57), buyrulduu gibi onlarn menei topraktr. Sadece zaman zaman suya yaklarlar, su ierler, ykanrlar ve sonra sudan, denizden ayrlarak yine kendi yerlerine, topraa dnerler. "Melekler daima salttadrlar. (Sre:70, yet:23)" buyrulduu gibi, daima suda bulunmak balklarn iidir. Bunlarn denizden ayrlmalar imknszdr, nk asllar denizden kmtr. "Sonra Allah, onlar zerine kendi nurundan dkt" (H..). Burada eriatten maksat, denize, suya dnmektir. Balklar yzlerini tamamen denize evirmi ve denize dnmlerdir. Onlarn yiyecekleri, giyecekleri, yataklar, her eyleri denizdir. Uykular ve uyanklklar da denizdedir. "Akll kullar da Ulu Allah', ayakta dururken, otururken, yatarken hlasa her zaman ve her halde zikrederler". (Sre:3 , yet, 190-191) Karaya mensup olan avam, denize mensup olan sekin insanlarn ilerini yapamazlar. nk onlara kuvvetleri, vs'atleri, takatleri nisbetinde bir ibadet tahsis olunmutur. "Esasen Ulu Allah hi kimseyi takatinin stnde bir klfetle mkellef klmaz" (Sre:2, yet:286) Balklarn daima megul olduklar ey, kulluun kemali ve eriatin iinde bulunmak ve dna kmamaktr. Daima Allah ile beraber bulunan evliya ve fukarann ahvalini eriata aykr olarak gren bir kimse, on kilo ekmei, bir kilodan, Frat' testideki sudan; gl, gl suyundan, bademin iini ve yan, bademden ayr olarak zan ve kabul edenlere benzer. Mesel,bademleri byle kabul etmesinin sebebi de udur: Bademler birbirinden ayrdr, saylabilir ve avucunda toplayp skarsan bir ses karr. Halbuki bademin ii ve ya bu zelliklere sahip deildir. O halde bunlar bademden baka bir eydir. Bu sz ve delilden, onlarn, bademi tanmadklar, bademden sesi, sayy anladklar, asl bademin ne olduunu bilmedikleri bellidir. te bu gibi insanlara "mukallid" derler. Muhakkiklerin yannda mukallitlerin imnnn hibir deeri yoktur, eriatta gerek, Allah'a kulluk etmek, yz Allah'a evirmektir. Dnyadan ve eytanlardan da yz evirmek lzmdr. Eer eriat namaz, oru, zekt, zikr olsayd btn eriat-lerin, mezheblerin ve gidilerin hepsinin ayn ekilde ve ayn tarzda olmas gerekirdi; Peygamber:11 "Bu Kur'ann hkmleri ve bu eriat, senden evvel gelen Peygamberlerin kitaplarnda vard. Fakat bu ekilde bu suret ve tertip ile mevcut deildi. Birisi, Arapadr, dieri Sryanca ve brancadr. Her birinin ayr orucu, ayr bayram, ayr hacc ve ayr delili, ayr haram ve helli vardr" buyurmutur. Bilinir ki dinin gerei, ekil ve dilde deildir. O, her suret ve her dile gelir ve yz gsterir. Diller ve eriatler kadehler gibidirler. Din ve Allah' bilmek, kselere, testilere, kplere, ibriklere, ielere ve kadehlere konulabilen sular ve ikilerdir. Fakat iki, arap, kabn kendisi deildir. Suya yabanc olan ve testiye tapan kimseler, bu bilinen testiyi grmezler ve suyu kabul etmezler. Byle bir kimsenin su ile ainal yoktur. ekle tapan ve mukallittir. araba tapan ve suyu tanyan kimse, iinde arap ve su bulunan her kadehi can ve gnlden kabul eder ve kadehin nnde, "Meleklerin hepsi ona secde ettiler" (Sre; 15, 30, yet: 30, 73). Buyrulduu gibi secdeye gelir. Allah'n bundan maksad, kadeh deil, araptr ve onun zevki efsaneden deil, haldendir. Bunun gibi, Mustafa (Allah'n selm ve salt onun zerine olsun), Aye (Allah ondan raz olsun)'nin ayaklarn per, yzne srerdi. Aye, bunu grd ve hayret etti. Peygamber birka gn onun yzne bakmad. Aye bunun derdiyle ikyet ederek alad. Peygamber'e "Aye'nin gnln al!" diye emir geldi.

www.semazen.net
Peygamber Aye'den zr dilemee gelerek onun elini ve ayan pt ve: "Ey Aye! Senin elini ve ayan, senin suretine olan sevgimden ptm zannetme. Ben Allah'a olan sevgim iin pyorum. Senin yznde dostumun yzn gryorum. Ve senin gece gibi olan gkselliinin karanlnda Allah'n sabahnn parlak nurunu gryorum. Secdeyi, Kadim olan Allah'a ediyorum, senin sonradan vcuda gelen (hadis) birka gnlk vcuduna deil. Bundan sonra kendini deil, Allah' grmen lzmdr" dedi. Suret-i evliya ve enbiyann, eriatin, dinlerin ve mezheplerin batan sona kadar deimesinin hikmeti, muhakkik ile, mukallidi bir zannetmemeleri ve bu suretle muhakkikin gerek incisinin gzelliinin peyda ve mukallidin irkinlii ve sahte cevherinin de rya olmasdr. Bu hikmetin zahir olmasnn balangc eytanlklarla dolu blis'in zatnn keyfiyet ve haliyle balad. blis'i meleklerden, sayard, hatt meleklerin hocas idi.12 blis, mkebbir msebbih olan ulv medresede, ilim renin meleklerin ncs ve mderresi idi. Fakat hakikette merdut, ayr cinsten ve kfirlerdendi (Sre:2, yet: 32). Allah blis'in meleklerden olup olmadn meydana karmak istedi. dem'i amur ve su eklinde yaratt ve onun vcudunu kendi nurunun kadehi yapt. blis ve melekleri, onunla imtihan etti ve: "Adem'e secde ediniz" diye buyurdu. "Onunla ainal olanlar secde ettikleri ayn nuru" bu kadehde ve bu mazharda, marifetle grdler ve secde ettiler.13 Kalp ve halis ayrld ve blis'in grnte yakn ve in grnmesine ramen aslnda muhalif ve yabanc olduu belli oldu. Adem'in vcudu, kalp nakitten ve hakk batldan ayrd. Evvel bu iki, bir olarak grnd. Kalp ve nakdin deeri birdi; bu tecellide k oalarak kalplar, sf altnlardan ayrd. Bunun gibi ac ve tatl taneler, gl ve diken, yerin altndayken birdirler ve birbirleriyle omuz omuzadrlar, "Biz ilhi ekinleriz ve hepimiz nevnema bulmak faaliyetindey-iz" buyurduu gibi. Tatl taneler, yer altndan yzlerini ge doru evirip, topran atlandan yeil dillerini kararak: "Ey Allahm bizi zindandan kurtar ve bizim zmz, srlarmz gster ki herkesin z ve derecesi belli olsun", diye yalvarrlar. srafil gibi olan bahar hamel burcundan surunu fleyince, onun bu hararetli nefesiyle bu taneler, topran mezarndan dar karlar. "O gnde baz yzler siyahlanr, baz yzler beyazlanr." (Sre:3, yet: 102) buyurulduu ekilde bahe, ayr ve emenlerin, tavusun kanad gibi sslenmi, trl ltuf ve gzelliklerle bezenmi olan gzelleri cilveler yaparak meydana karlar. Ac taneler de dikenler gibi bahelerde rsva. olurlar. Adalet terazisi, hepsinin ayn srada olmasn, iyinin ve ktnn bir saylmasn doru grmez. yiyi ktden ayrr; yi eyler, iyi kimseler iin, kt eyler kt kimseler iindir. (Sre:24, yet: 26) buyurulduu gibi bir cinsi kendi cinsiyle toplar. Yine de dem'den sonra bazlar, muhakkik, bazlar da mukallit oldular. Bazs araba tapar, bazs da kadehe tapar. Adalet terazisi, cinsi, cins olmayanla toplamaa ve birbirine kartrmaa raz olmadndan tekrar baka bir peygamber ortaya kard. arap tanyan ve nur ehli olan kimseler kadeh deiince yanlmadlar, bulunduklar halden baka bir hale dnmediler. demle hemdem olduklar iin bu peygamberi de dem olarak grdler. Beyit: lemden maksat, Adem'in gelmesi ve Adem'den gelmesi ve dem'den de maksat, o demin gelmesidir. Kadehe tapanlar: "Biz Adem'in klar ve bendeleriyiz ve bu peygamber, dem'den baka bir kimsedir." diye onu inkr ettiler. Bu peygamber hal diliyle: "Ey kadehe tapanlar! Ben ayn arap ve ayn Adem'im, eer azn ve daman varsa tad ve eer bir burnun varsa kokla, gzn varsa gr, yok eer bunlarn hibirine malik deilsen git ve krlerin srasnda otur. Zira Adem'i grmeden ve tanmadan ondan nasl bahsedebilirsin? Ben dem'i aryorum, diye onu red ve inkr ediyorsun." dedi. Bylece yeniden muhakkikler ve doru insanlar o peygamberin etrafnda toplandlar ve ona gnl verdiler. Bunun zerinden yzyllar geti, tekrar onlarn arasndan mukallitler ba kaldrdlar. Grnte bir grndler.14 Adalet terazisi ve fazilet mihengi hakik inci ile boncuun, nakt para ile kalp parann, altn ile bakrn, karga ile ahinin bir olmasn ve bir srada birbirleriyle karm bulunmalarn doru grmedi. Allah Firavun'un sihirbazlarn dier sihirbazlardan ve Sptleri Kptlerden ayrmas iin, Musa'y meydana kard. Ahir zaman peygamberi olan Muhammed ile de byle olmutur. Mustafa'nn (Selam onun zerine olsun) zuhurundan evvel Ebucehil ve Sddik derece itibariyle birdiler. Belki Ebucehil'in ismi Ebulhikem (Hikmet babas) idi. Kfr ve inkr yznden ismi Ebu cehil oldu. Bu, lemin kp yklmasna kadar bylece devam eder. Peygamberlerle ayn nefese, ayn zaman ve ayn nura sahip bulunduklarndan, onlarn vrisleri olan evliya da, peygamberler gibi halk Allah'a davet ederler. Asl Allah'a bal olan ve ondan nur alan ve muhakkik olan her kimse yine ona meyleder ve bu daveti kabul eder. Ayn zamanda o kimsenin can, evliyann nefesiyle ondan, yeni bir aa gibi kk tutar. Bu bahardan her an bir tazelik ve bir dirilik meydana getirir ve meyve

www.semazen.net
verir. Surete tapan ve mukallit olan kimselerin gnden gne daha souk, daha cansz ve yzleri daha ok kara olur. Muhakkikler, ilerleme ve kabullenme ne nisbette artarlarsa mukallitler de inkrla o nisbette kymetten derler. Mevln (Allah onun ruhunu aziz etsin) bu mnay nazma alarak Hak ehlinin birliini erhetmitir. Nazm: Bir ay paras gibi gelen o krmz elbiseli, bu sene de bu pas renkli hrka iinde geldi. O sene de yamada grdm o Trk, bu sene Arap gibi gelen bu ayn kimsedir. Her ne kadar kadeh deimise de arap ayn araptr. Bak arapnn bana gelen ne kadar ho! Elbisesi deimise de yar, ayn yardr. O elbiseyi deitirip, tekrar baka ekilde geldi. Bununla beraber, insanlarn tamamen bu cevherden hli olmadklarn ve bu cevherin, hepsinde mevcut olduunu da bil! Zira Allah'n bykln herkes tanr ve ona kulluk, ibadet ve hizmet etmekten hi kimse utanmaz; Adem'in d grnne bakarak o nuru grmeyenler, ona ibdet etmekten ekindiler. Allah, dem'i imtihan maksadiyle yaratt. Bazlarnn kibri, bykl ve kendini onunla bir tutmak istemesi, ona ibdet etmesine, onun nnde eilmesine mni oldu. Fakat, kuvvetli bir asldan gelen ve o asl cevher kendisinde ok olan baz kimseler, bu kibir ve benlik rtsn yrtar atarlar. te o zaman, o asl nuru, bu varlk perdesi olmadan grrler ve secdeye gelirler. Kendilerinde asl cevher az ve zayf olan kimselerin bu rty yrtmaa kuvvetleri yoktur. Bunlar rtye yenilmilerdir. Yenilgiye urayana ise yokluk hkmn verdiler. Sf bir gmte azck bakr olmasna ramen onu, yine gm sayarlar. nk bakr yenilmitir. Bykl karar bulmu ve kabul edilmi olan bir peygambere tbi olmaktan da kimse utanmaz. Hatt ona hizmet etmekle nr. Bykl karar bulmu olan bu peygamber de Adem'den evvelki "Allah" gibidir. Zira, zayf ve kuvvetli, kalp ve halis ona kulluk ettikleri zaman, birbirinden ayrlmyorlard. Ulu Allah onlara tekrar, tandklar ve kendi aralarndan, yeni bir peygamber gnderdi. Kendisinde o nur galip olan herkes, gurur ve kskanlk perdesi zerine galebe alar ve kurtulur ve her kimde bu nur zayf olursa o, bu gurur ve kskanlk perdesine yenilir. Allah'n verdii kymetten dolay bu zayf nura sahip olan kimselere eer Allah'n yardm olursa, mukarrer bir nebinin ve eyhin yannda bulunmak ve ona meyletmek msadesini verirler. Onlar, imtihan edilmeden evvel, o eyhin doru ve muhakkik olan mritlerinin sohbeti ve eyhin nazar ile, tedricen, zayf olan o nuru, artrabilir ve kuvvetlendirebilirler. Bu nur oalnca, varlk perdesi kaybolur. Bunun tafsili hadsiz ve Allah'n ileri, yollar da hudutsuzdur. Hudutsuz olan bir ey erh edilemez. Zira, erh ve beyan mahduttur. Hudutsuz olan bir ey de mahduda smaz. Fakat akll kimseler, bu azalan eyden ounu da anlarlar. Gafiller ise oktan, az bile anlyamazlar. Mesel: Akll bir kimseye, bir iaret kfidir. Gafile ise erhin faydas yoktur imdi gelelim, o suali sorana verdiimiz ilk cevaba: yi ve doru eyler istiyen bir dervi, istemekte devam eder ve istedii eyden burnuna koku gelir ve trl, trl ibadetlerle urat vakitte, her nerede olursa olsun kendi ftuhatn grrse, uygun olan hareket ona devam ve kendisini bir karanla sokan ve istedii eylerden uzaklatran her eyi, tat bile olsa, terk etmesidir. nk ne kadar msiyetler vardr ki uurludur ve ne kadar Kur'an okuyan vardk ki Kur'an ona lanet eder. (H..). Beyit: Seni yoldan alkoyan her eyi, ister kfr, ister harf, ister im olsun, brak. Her ne ki, onunla dosttan uzak dersin, ister gzel, ister irkin olsun onu da brak. Bu talip, hile ve ktlk yolunda bulduu zevki, hayr ve tat yolunda da elde edebiliryorsa, onun iin artk tatten baka olan eylere meyletmek doru olamaz. Bunlar ounluk tat yolunda bu zevki bulurlar. Tattan baka her ey, onlar iin ldrc bir zehirdir. Bu tafsilt ve hkmler, canlarn bu yolda feda eden, sadk talipler hakkndadr. Biz: "Byle yapnz, yle yapnz" deriz. Ama varlk perdesinden kurtulmu ve Allah ile kaim olan ve onlarn varlndan, onlar zerinde bir ekil ve bir isimden baka bir ey kalmam bulunan o kimseler, tuzluya den at ve ester gibidirler. nk, bunlar tuzluya dm, senelerce orada kalarak tamamiyle erimi ve atlktan esterlikten en ufak bir alametleri bile kalmamtr. te onlarn varlklar da Allah'n varlnda byle erimitir.

www.semazen.net
Ruba: Ak, geldi ve damarlarmn, derimin iindeki kanm gibi oldu. Beni, benliimden boaltp dostla doldurdu. Vcudumda en ufak zerreye varncaya kadar hepsini dost ald. Benden bana kalan ey, yalnz bir isimdir. Geri kalan ne varsa hepsi o'dur. Byle bir adama hi kimse hkmedemez. Kimse: "Eer onun hali yle olursa iyi, byle olursa fena olur." Diyemez. Bu mertebeye ermi bir kimse, iyi ve ktnn stnde, ztlklarn ve sayl eylerin dndadr. Ortaksz bir tektir. Teklik tuzlasnda o kadar yok olmutur ki onda murdar olan zahir varlktan ve ikilikten hibir eser kalmamtr. Ruba: Kemalle sfatlanm bir kimse fena yolunu tuttu. Anszn vcut deryasndan geerken, onda varlndan bir kl paras kalmt ve bu kl, fakrn gzne znnar grnd. Allah Ebayazid'e: "Ne istersin?" diye sordu. Ebayazid: "stememei isterim." Cevabn verdi. Zira, eer isterse o, hl mevcut olur. u halde tuzlam olan hayvandan tuza dmeden evvelki halinden onda hl bir damar ve bir barsak kalm olsa onun "birlii" tam bir birlik deildir ve ondan "ikilik" kokusu gelir. "Allah, surette ikidir" demek nasl kfr ise "ikilik"de hakikatte kfrdr. Mna leminde "iki olmak" da kfr olur. te bunun iin Ebayazid: "bir ey istememei istiyorum, ta ki benim bu birka gnlk olan varlm, karmadan, aslnda naslsam yine yle iradede tek kalmam iin istememek isterim. Mridlik yalnz senin olsun" dedi. Beyit: Ay yzlm geldii zaman ben kim oluyorum! Asl ben kendimde olmadm zaman varolurum; yani benim varlm aradan ktktan sonra var olurum. Tuzladaki hayvann varlnn kemale ermesi onda hayvanlktan bir tek damar bile kalmad, hepsinin tamamen srf tuz olduu zaman mmkn olur. Beyit: Ey benim Rabbim! Senin araycn benim veya beni arayan bizzat sensin. Ey ak ile rsva olduum! Ben ben olduka, san bakasn, ben bakaym. Eer talep hakik olursa taliple matlup birdir. Beyit: Tevhidde talip ve matlbun sfatn ayr ayr gren kimse Ne talip ne de matlptur.

Mecnun'a: "Sermestlikten ve kendinden geiten ileri gelen ba arndan kurtulman iin, kan aldr." dediler. O da sermestliinden ve akl banda olmadndan buna raz oldu, damarndan kan almas iin berberi getirdikleri zaman: "Hey! Ne yapyorsun? Leyl'nn kann niin aktyorsun. Ben her ne kadar Mecnun isem de Leyl'nn aknn tuzlasndan Leyl oldum ve bende Leyl'dan baka bir ey kalmamtr." diye bard. Beyit: Vcudumun en kk czlerine varncaya kadar hepsini dostun sevgisi kaplad. Benden benim zerimde kalan yalnz bir isimdir. Geri kalan ne varsa hepsi odur. "Eer bana vurursan Leyl'ya vurmu olursun ve eer benden bir ey alrsan Leyl'dan alm olursun" dedi.

www.semazen.net
iir: Gz, denizle dalga karnca acaba bu meydana gelen ey gz m olur? Yoksa deniz mi? Azn at ve Salhaddin'in kalbine: "Ey Allh gren gz, sen benim Allahmsn!" dedi. Gz, onu grnce Allah olur. Zira Allah Allah' grmtr. O kendi nurundan onlara bir nur balamazsa gzler O'nu grmezler. Ancak balad bu nurla O'nu grebilirler. (Sre:6, yet: 193). Binaenaleyh kendi kendini grm olur.

Beyit: Allah' yine Allah grr, Ondan baka bir ey Ona nasl sabilir? Birlik deryasnda Ondan baka hibir yabanc yoktur. Allah' ancak Allah adam gsterir, Allah'dan gayri olan bir ey O'nu nasl gsterebilir? Tuzlay hatrlatmak iin, bir avu tuz lzmdr. Murdar bir posttan ve etten tuzu nasl hatrlayabilir ve tuzladan nasl bahsedebilirler? (15) Ey Muhammed! Senin attn, bizim attmzdr ve senin szn, bizim szmzdr. Zira tuzladan aldklar her ey, ancak tuz olur. Byle bir kimseye: "Bylesi iyidir veyahut sylei fenadr" diye karmaya kimin cesareti vardr? O ne yaparsa iyidir. Alemin Kbesi ve kblesi O'dur. fr ve iman, masiyet ve tat O'nun iindir. O'nun rzas bulunmad iindir ki kfr kt ve O'nun huzurundan uzaklatrcdr. O'nn rzas ile Hakka ulam ve yaknlam olduu cihetten iman istenilir. Bunlarn, eer bir vcuda ve bir itibar varsa o da srf bu mna iindir. Allah istediini yapar. (Sre: 14, yet:32). Beyit: Kfr ve din her ikisi: "O bir tanedir ve ei yoktur" diyerek O'nun yolunda koarlar. O'nun yapt ie itiraz yoktur. Ona itiraz eden herkes, "O'nu topraktan, beni ateten yarattn." (Sre:7, yet: I I) diye Allah'a itiraz eden, mcadele ve mbahese ile megul olan blis'in neslinden olur. blis: "Beni ateten yarattn, onu topraktan yarattn" diye dem gibi bir varln nnde yok olmad. dem'den de bir hata ve Allah'a kar bir itaatsizlik vcuda geldi; buday yedi ve cennetten karld. Ey Rabbmz! Biz nefsimize zulmettik Sre:7, yet:22) szn diline dolad. Feryat ve figan eyledi, kendi kendine alad ve dnyaya olan sevgi, sayg ve deer yerine, gnahlarnn affn dilemede o kadar sebat etti ki Allah tarafndan ona balama hil'ati geldi ve ikilikten sonra birlik, mnevi huzursuzluktan sonra huzur yer gsterdi. nk Allah: "Ben kalbleri olanlarn yanndaym (H.K.) Krlmayan yalnz benim. Allahlk bana yakr. Benimle ortak olmaktan uzak kalmak iin siz krlnz. Eer benim srrma vkf olursanz kendinizden dahi bizar olursunuz. Beni can ve gnlden kabul ediniz ki sizin banz ben olaym, siz elden ayaktan dnz ki elinizden tutup sizi kaldraym" buyurmutur.

Beyit: Ayam kalmad zaman beni ektiler. Beni nasl ektiklerini, nasl syliyeyim!.

Hakka yenilip ve Hakkn nnde lrsen senin hareket etmen, Hakkn hareket etmesi ve senin szn, Hakkn sz olur. Mesel, murdar olan arab ok ien bir kimse ona malup olur. Akll insanlar, bu adamn yapt ve syledii eyleri adamdan bilmezler ve: "O sylemiyor, arap sylyor", derler. O'nun iini ve szn araba izafe ederler ve o adam arabn elinde bir let olarak kabul ederler. Bunun gibi cinin arpt bir kimse de gaipten haberler verir, evvelce bilmedii birok dillerle konuur. Akll kimseler: "Bunu peri sylyor, o sylemiyor" derler. lm ve cansz olan araptan ve insandan, kymet itibariyle daha aa olan peride yle bir kuvvet mevcuttur ki, insan onlarn leti olur ve onlar insanda kendilerini gsterirler ve o ahsn bunda hibir rol yoktur. Aklllar, o adam muahaze etmezler. Topran, melein, insann, cinin, perinin ve hayvanlarn yaratcs olan Ulu Allah'n tecellisi, kinsiz olan bir kalpte parlad zaman, o insandan meydana gelen her eyi Allah'dan bilmek ve Allah'a izafe etmek niin doru olmasn? Bunu Allah'n ii ve sz olarak grmemek ve iitmemek krlkten ve dar grllkten ileri gelir. Ebayazid bir gn kendinden gemi olduu halde: "Kendimi tebih ederim; anm ne kadar byk

www.semazen.net
oldu! Cbbemin iindeki Allah'dan baka bir ey deildir" dedi. Ebayazid kendine geldiinde mritleri ona: "Sen byle syledin, bu sana nasl yakr?" diye kar koydular. Ebayazid'e onlarn birer mukallitten baka bir ey olmad zahir oldu ve kendi kendine: "Eer bunlar iman kabul edenlerden olsalard, benimle sohbet ettikleri bu kadar zamandan beri, nefesim onlara tesir eder, szlerim kulaklarna girer ve kendilerine gelirlerdi. imdi her eyden habersiz olduklar iin, en iyisi onlar kendi kllariyle yaralamam ve yine kendi kllar ile srsz olan kafalarn kesmemdir" dedi.

Beyit: Allah'n srr ile dolmu olan bir ba, ah ve cihandardr. Srsz olan bir ba ise palana lyktr. Ebayazid: "Dikkat! dikkat! ey dostlar, eer mminlerden ve sadklardan iseniz bu szleri sylediim zaman hepinizin kllarnz ve baklarnz ekip bana vurmanz lzmdr. Byle yaparsanz Hakkn makbul kullarndan olursunuz" diye buyurdu. Ebayazid'e o hal tekrar geldii zaman, hemen ayn eyleri sylemee balad ve o lemden bir ku gibi utu. Yzlerce defa sylemi ve gstermi olduu harikalarn yz misli kendisinde grnd. Mukallit mritler, baklarn ekip onu yaraladlar; fakat bu mestlikten kendilerine gelince bazsnn kendi elini kesmi, bazsnn kendi karnn ve gsn paralam olduunu grdler. Yalnz Ebayazid'e vurmayan baz kimseler Ebayazid'e saldrdklar yerde onunla hibir yara almam olduklar halde grndler. Kl onlarn ellerini nasl kesebilir? nk onlar, smail'in neslindendirler. Kl onlarn boynunu kesmez, belki btn lemin boynunu, onlar iin keser ve btn lemi onlara kurban eder. Ben ki Allah'm, benim yzmden baka ne varsa hepsi helak olur yok olur ve kalmaz. (Sre: 28,yet: 88); Ebediyen kalabilmeniz iin hepiniz yznz benim yzme eviriniz. Yzn baka bir tarafa eviren, benden bakasn gren ve benden bakasn seen bir yz, yz bilme. Benim yzmn tersi yoktur. Ben tamamen yzm, tamamen nurum, tamamen grmeyim, tamamen duymaym ve tamamen bilgiyim. Benden baka olan her ey kalmayacaktr! Sizin yznz bana evrildii zamanda yz ve gznz bana bakt zaman gz olacaktr. Sakn saadet sermayesi olan byle bir glgeden ayrlmaynz ve uzaklamaynz ki ayrln yakc gnei bizi bu amansz llerde yakmasn ve yok etmesin. Ben ki Allah'm, benimle nsiyet peyda ediniz, benim huyumu alnz ve benim gibi olunuz. Allah'n huylarn kendinize huy edininiz. (H.).

Rba: Allah sana: "Ey gerek urunda her yere bavuran kimse! Her peyden kesil; nk sen tamamiyle bizimsin ve bizim iin yaradlmsn.

Bizim huylarmz kendine huy olarak se, senin aradn, halvet gecelerinde senin nne gelsin" buyuruyor.

{11)Bu Kur'ann ahkm evvelce inen itkaplarda da zikredilmitir. (Sre:26, yet: 196.) (12)Halbuki biz sana hamd ve tebih ve seni takdis ediyoruz. (Sre:2, yet:28). (13)Tanr Meleklere: dem'e secde ediniz. dedi. Onlar secde ettiler. Ancak blis secde etmedi ve kendini daha byk grd ve o kfirlerdendi. (Sre: 2, yet:32) (14)nsanlarn hepsi tek mmet iken dinde ihtilf ettiler. (Sre:2, yet:209.) (15)Attn vakit sen atmadn; lkin onu Allah att. (Sre:8, yet: 17)

www.semazen.net

FASIL: 4
Beyit: Allah ile kendinden gemi olan kimse, her ne yaparsa revadr ve onun her yapt ey dorudur. Onun yolunda yanl yoktur. Biri: "Erilii kendisine i edinen bir kimsenin yapt her ii nasl doru grelim ve eriye, nasl doru diyelim ve bunu doru bilelim?" diye sordu. Allah adam her ne yaparsa doru yapar ve doru olur; fakat bu, cahillere eri grnr mesel, Kabe'nin iinde bulunan bir kimse iin yzn evirdii her taraf kble olur. Eer o kimse yzn, douya, ya batya, sola, saa veya ne, arkaya evirse onun iin her taraf kble olur; ve onun namaz Allah'n indinde makbuldr. Kabe'nin iinde bir tarafn dier taraftan hibir stnl yoktur. Sa ve sol bu bakmdan ayn deerdedir. Dou ve bat da ayn derece ve mertebededir. Ancak Kabe'den uzak bulunan insanlarn kblesi Kabe'ye doru olan tek yndr. Bu Kabe'ye doru olan tek ynden baka, yzlerini evirdikleri her taraf, kbleden saptrlm olur ve onlarn namaz doru ve makbul olmaz. nk namaz Kabe'ye doru klmam olurlar. Kbleden maksat, Kabe'dir. Kabe'nin iinde olan bir kimse iin yzn evirdii her taraf kble olur. Beyit: Kabe'nin iinde kble resmi yoktur. Dalgcn ayanda sandal olmasa da ne ehemmiyeti var? Kabe'nin iinde, yz kbleye doru olmadndan yanl namaz kldn zanneden bir cahil, hatay bizzat kendisi ilemi olur. nk bu cahil kbleyi, kbleden ayr olarak gryor ve doruyu yanl anlyor. imdi gelelim byk bir ehir belki de usuz bucaksz bir lem gibi olan insann i lemine: "Baz kimselerin iinde hkim olan ey, eytan ve nefistir. Bazlarnda ise hkim, Sleyman gibi olan akldr ve bu insandan tat ve hayr ister. Allah adamnn istei, i saltanatna Sleyman'n hkim olmas ve "lahavle vel kuvvete ill billh" demekle, Allah' zikretmekle, namaz klmakla, oru tutmakla. eytann da g bir durumda kalmas ve kuvvetinin knlmasdr; hatt mmin, can ve gnlden bu ibadetlere tam bir sadakatle mlzemet ederse eytan tamamiyle lr ve yok olur. Sleyman gibi olan akl o zaman, bu memlekette tam bir istikll rakpsiz olarak hkim olur. eytann mnas yok olduu ve Allah'n rahmet nuru o insann iini doldurduu zaman, Sleyman gibi olan akln, yapt ve buyurduu her ey dorudur. nk o perhizlerden ve ihtiyatlardan maksat udur ki, her i karanlkta deil, Allah'n nuru ve Allah'n hidayeti ile olur, eytann delleti ile deil. Sleyman'n istedii yapt emrettii her ey tamamen tat ve sevap olur. Her ne kadar o i zahirin zulm ve gnah, iyi, kt, doru ve yanl grlmesi mahlk tarafndandr. Halik ise bunlardan tamamen beridir. nk Allah istedii eyi yapar (Sre: 14, yet:32).Eer Allah'n iine ve yapt eylere baklrsa, O'na teslim olmak ve rza gstermek ve O'nu samimiyet ve ballkla kabul etmekten baka bir ey yaplamaz. Kim bunun aksini dnrse o, her iki lemde de kfir ve reddedilmi olur. Btn aleme mensup olanlarn tati, O'nun rzas iindir. Allah her ne yaparsa o, dorudur. Bir memleket gibi olan i hayatndan eytan atan ve Hakkn istek ve fermanndan baka iinden hibir ey gemeyen bir insandan meydana gelen her ey dorudur. Mesel akll bir adam, ata binse, at onun malbu ve mahkmu olur.Atn gitmesi gerekten binicinin gitmesidir. nk at eer kendi bana olsa ya ot yemek iin otlak tarafna, veya taylarnn yanna yahut kurtlara yem olmak ve lmek iin ormana doru gider. O halde atn yapclk, hayr ve fayda ynne gitmesi muhakkak ki attan deil, binicidendir. At faydasn ve iini ne bilir? Attan, eeklikten ve yolunu kaybetmesinden baka ne beklenir? O halde hakikatte, menzil, han, ehir, ba tarafna giden attr, diyemeyiz. Her ne kadar grnte at gidiyorsa da atn eli, aya, srcnn hkm altndadr, u halde giden at deil srcdr. Evliyann kalbi, Allah'dan ayr olamaz ve onsuz hareket edemez. Mminin kalbi, Allah'n kudretinin iki parma arasndadr. O, kalbi istedii gibi evirir (H.). Eer bu sz umumi olsayd ve herkesin bunda hissesi bulunsayd, Allah bunu mmine tahsis etmezdi. Hakkn kudretinin elinde bir let haline gelmi olan o kalbi, Allah bizzat vastasz olarak idare eder. Tpk bir binicinin, leti olan at idare etmesi gibi. Binici istedii her tarafa onu srebilir. O halde byle bir mminin yapt her ey dorudur, onu yanl gren, hatay bizzat kendisi yapm olur. Beyit: Onlarn yannda hat, hat deildir. klar ne yaparlarsa doru yaparlar.

www.semazen.net

FASIL: 5
Harekette bulunan, elem ve rahattan etkilenen ve her eyden haberli olan canl yaratklar nevidir. Birinci nevi, o lemde ve o lemin durumundan habersiz ve nasipsiz olan hayvanlardr. kinci nevi, bu leme yabanc olan, uyku ve yemee ihtiyalar olmayan, kuvvet ve kudretleri, yiyecekleri tat ve Allah'n zikrinden olan, suda yaayan balklar gibi bununla yaayan meleklerdir. nc nevi ise, hayvan ntk denilen insanlardr. nsanlarn ilmi ve nutku melek, su ve amurdan olan cisimleri ise hayvanidir. Meleklerin sevab ve gnah yazlmaz. Zira bu onlarn tabiatdr. Mesel bir adamn tatl yemekler yemesi, katksz arap imesi ve kendisini zevk ve sefaya vermesi ne kadar tabi ise, melekler iin de tat ve sevap bunun gibidir. Melekler hakknda sevap ve gnah ayn derecededir. Bunun gibi, hayvanlarn da ahval ve hareketleri kaleme alnmaz. Hayvann tat kabiliyeti yoktur. nk tamamiyle cismandir. Uyku ve yemekten baka bir ey bilmez ve bir eye de sahip deildir. nsann ise yars melek, yars hayvan, yars sfl, yars ulv, yars toprak (hk) olan cihandan ve yars ise temiz (pk) olan cihandan ibarettir. Beyit: nsan, ulvlikten suflikten mrekkep garip bir karmdr. Hayvanlar toprakta yayan ylanlar, melekler ise denizlerdeki balklar gibidir. nsan ise, ylan ve balk gibidir. Ylan olan yars, onu topraa doru eker. Balk olan ksm ise onu denize doru gtrr. Bu iki yarm ksm, birbirleriyle, daim bir mcadele halindedir. Bu una benzetilebilir: Mesel, bir ehrin ahalisinin yars kfir, yars mslman olsa, daima ehirde, bu iki ayr gurup birbirleriyle mcadelede bulunurlar. Mslmanlar kfrn yok olup, btn ehre kendilerinin hkim olmalarn isterler. Kfirler de mslmanln yok olmasn ve btn ehrin kendi ellerinde bulunmasn arzu ederler. Beyit: Biz de istiyoruz, bakalar da istiyorlar. Bakalm talih kime yr olacak ve yr kimin olacak? Mslmanlk galip gelirse, her ne kadar ehirde kfirler bulunsa da onlar yenilgiye uradklar iin ehre mslman ehri derler. nk hkm yenenindir. Mesel at, biniciye yenilir ve binici onu yenerse atn yrmesini biniciden bilirler. Her ne kadar grnte at giderse de akll kimseler: "Falan Lrende'ye gitti veya Aksaray'a yahut baka bir ehre gitti" derler. At kra ve otlaa doru gider. ehirler ve menzillere doru gitmek insanlara mahsustur. At byle yollarda ve maksatlarda insann leti olur.Yani atn aya, insann aya oluyor. Kfr, insanda malp ve nefis mahkm olunca, o insana Allahsal derler. O insanda eytan bulunsa bile o eytan, insann mahkmu olduu iin eytan deil, melektir. Bundan dolay Peygamber: "Benim eytanm, benim elimde mslman oldu" (H.) buyurmutur. Beyit: Senin yanann etrafnda peri ve eytan askeri sf balam; Sleyman'n mlk senindir, yz kaybetme! nsann zat, vaktin Sleyman' gibidir ki onun tahtnn ve bahtnn etrafnda melekler, ruhlar, eytanlar ve periler sf balam ve kle gibi onun hizmetine durmulardr. Yzk gibi emaneti, koruyan da onun gnldr. Eer bir eytan onun yz olan gnln, ondan suret, mal ve mevki vastasiyle alrsa, ondan sonra onun vcut ehrinde, eytan, Sleymanlk yapar ve kendisinde bulunan meleklik sfat yenilir ve ciz kalm olur. Nazm: Can, iinde a, tabiat ise dnda servet ve smn iinde. Dev yemek imekten mide fesadna uram, Cemid ise a. imdi senin Mesih'in bu yeryznde; burada bulunduun mddete derdinin devasna bak! Mesih ge ktktan sonra derdinin devas kaybolur. eytan ve peri, Sleyman'n hkm altnda olduklar zaman, onun leti olurlar, tpk svarinin eli altnda ve gitmekte olan bir at gibi... Nasl ki bu, hakikatte atn deil, svarinin gitmesi ise, bunun gibi eytann ve perinin ii de Sleyman'n ii olur. nk Sleyman'n mahkmudurlar ve onun emriyle i grrler. Mmin'in nefsi her ne kadar canl ise de, ferman altnda olduu iin ona nefis demezler, akl derler. Mmin'in kalbi, Allah'n iki kudret parma arasndadr. Onu istedii gibi evirir (H.). Hakikati

www.semazen.net

grenler, bu kalbin hareket etmesini kalbin kendisinden deil, Hak'tan bilirler. Eer bir adr ve bir bayrak, rzgrl havada sallanrsa, akll kimseler, bunun rzgrn hareketi olduunu bilirler. nk ne adr, ne de bayrak rzgr olmadan hareket edebilirler. Bu yzden Ulu Allah, kendi Kelm- mecidinde yle buyuruyor:16 Ey Muhammed! Senin vcut yayndan dar atlan okun atcs, sen deilsin, Biziz nk sen Bizim byklmz nnde lmsn ve sende varlk, ihtiyar ve hareket etme kudreti kalmamtr. Ecel-i zaruriden evvel benim akmda, "lmeden evvel lnz" (H.). hadisinin gereince lm ve yok olmusun. l hareket etmez, eer onda bir hareket grlrse bu, ondan deildir. Onu birisi hareket ettirmitir. Allah adamlar, kalmamlar, yok olmulardr; Cellin ak ve Hakkn bykl karsnda, helak olmulardr. Artk duvar ve kap gibi hareketsiz ve bihaberdirler. Eer bir duvardan yahut bir dadan bir ses, bir hitap gelirse herkes, o sesin hatiften geldiini bilir. Yahut duvarda ses veren, bir adam gizlidir. nk duvarn kendi kendine ses verme kabiliyeti yoktur. O halde eer lmeden evliya, enbiya ve eyh-i kmillerden bir ses, bir sz iitirsen yakn olarak bil ki bu sz onlarn suretinde baka biri sylyor. nk onlar yok olmular ve kalmamlardr.
(16) Attn vakit sen atmadn; lkin onu Allah att. (Sre:8, yet: 17)

Beyit: Onlar kendi varlklarndan fni ve dost ile bakdirler. Bu ne garip eydir ki onlar hem varlar, hem yoklar.

Eer sen onlardan bir ses iitirsen o ses, onlarn suretine girmi olan baka birisinindir. nk onlar kalmamlardr ve yok olmulardr. Nitekim bir duvardan ses iittiin zaman nasl hayrete dersen ve bu hal sende ne gibi bir deiiklik yaparsa, evliyadan bir sz iittiin vakit de byle olman, yani o sesi duvardan bilmemekliin gerekir. Mesel, bir adam cin arpt zaman muhtelif dillerle konuur. Halbuki o adam, bu hale tutulmadan evvel, bu dilleri bilmez ve anlamazd. Mesel.Arapa konuur, Kur'an' hi okumam, ezberlememi olduu halde Kur'an okur. Bunu grenler bu szleri onun deil, perinin sylediine inanrlar. Bunun gibi, bir adam pek ok arap imi olsa, serholuk halinde ve kendinden haberi olmad bu arada durmadan bir ok eyler syler; aklllar: "Ondan bilmeyiniz, nk o sylemiyor, arap sylyor." derler. Zira peri ve arapta yle bir kuvvet vardr ki bunlar insan kendi aletleri yaparlar ve onun suretinde sz sylerler. Fakat o sz, insann sz olmaz. Onlarn sz olur. Byle olduu halde insann, perinin, yerin, gn, arn, krsnin, yaratklar ve gereklerin yaratcs olan Allah'a, bir insan kendi leti yapmas ve kendi szn ona syletmesi niin lyk olmasn? nsan ortada yoktur ve syledii eyde de hibir dahli olamaz. Muhakkak ki szler Allah'n szleri olur.

Beyit: O ses, her ne kadar kulun azndan kyorsa da hakikatte Allahdandr.

Bunun gibi, mesel Kur'an Peygamberin dudandan, azndan, damandan ve dilinden ses, harf ve sz olarak dar kt halde, buna, "Hakkn kelm" derler; Allah'n Elisi Muhammed'in sz, demezler. Her kim byle sylerse kfir olur.

Beyit: Geri Kur'an, Peygamberin dudaklar arasndan kmtr. Fakat her kim ki onu Allah sylemedi, Peygamber syledi derse o kfirdir.

Fakr, kemale erince Allahdr ve O bir tanedir, O'nun orta yoktur. Bu mertebeye erdii iindir ki Mansur: "Ben Hakkm." Demi ve Ebayazid de: "Cbbemin iinde Allah'dan gayr bir ey yok" demitir. Madem ki fakr'da senin varlndan zerinde bir ey kalmtr, sana mrik (ortak koan) derler. Tevhid leminde, seni tevhide inananlardan saymazlar.

www.semazen.net
irk (ortak koma) iki trldr: Szle irk, hal ile irk. Allah'n oul ve orta olduunu sylemek szle irktir. nsann iinde Allah'dan baka eyler iin yer ve yol bulunmas da irk-i halidir.

Rubai: Kemala ermi bir kimse ld. Anszn varlk denizden geerken varlndan zerinde bir tek kl kalmt. O kl hakik fakrn gzne znnar grnd.

Nazm: Dn gece bir ihtiyar ryamda bana: "Ak yolunun feti, benlik ve bizliktendir." demiti. Ben ona: "Benlik" ve "Bizlik" nasl olur? Bunu bana anlatn, nk btn glklerin zm sizin elinizdedir" dediim zaman o ihtiyar, bana cevap verip: "Hakkn ayn olmayan her ey "Ben" ve "Biz" dir ve bu hatann ta kendisidir" dedi.

Her ey helak olur, fnidir. Ancak O bakidir. (Sre 28, yet:88). Buna mfessirler yle mna vermilerdir: Baki ancak Allahdr. Allahdan baka melekler, periler, enbiya, evliya, mminler, hayvanlar kular otlayanlar hatt yer ve gk, ar ve fer gibi ne varsa hepsi yok olur ve kalmaz. Biz deriz ki: Allah bu sz, "Yalnz ben varm ve benden baka her ey yok olur" deyip nmek iin sylemiyor. yice baklrsa bu hitabn, kullar iin bir rahmet ve davet olduu grlr. Yani, unu sylemek ister ki: Eer beka istiyorsanz bak benim,kendinizden geip bana balannz ki benim benliim sizin benliiniz olsun ve varlktan kurtulunuz ki, benim varlm sizin varlnz olsun Allah: Eer ben bir kulu seversem onun gz, kula ve dili ben olurum (H.K.) Benimle syler, benimle grr, benimle iitir. Ben, onun nutku, onun dili ve dilinden syleyen olurum. Gznn nuru ben olurum; o her eyi benimle grr. itmesi de ben olurum; o her eyi benimle grr. itmesi de ben olurum ve benimle iitir. Nasl ki benim varlmla var olmadan evvel ruh-u cz'i ile yaad zaman, grme, iitme nuru, ilim, bilgi ve sz kudretini hep o ruhtan aldysa ulhiyet denizinden bir damla olan onun cz'i ruhu o denize ulatktan sonra da, onun can ben oldum. Ayrlk perdeleri ortadan kalkt. Bu dereceye geldikten sonra onun dirilii, hareketi, skneti, grmesi, iitmesi hepsi benden olur ve o Allah ile kaim olur. Bu ekilde ldrlm olan bir can, lmez ve benimle kaimdir, buyurmutur. Bunun gibi bir kovaya su alnp konulsa, bu su, bigneler ve yabanc unsurlar arasnda denizden ayr olarak bulunduu iin zaman zaman eksilir. Rengi, kokusu ve tad kaybolur. nk o suyun varln toprak yer, rzgr gtrr ve gnein scakl eker.O durgun suya Allah tarafndan bir sel gelirse suyu alr, tekrar denize gtrr. te bu sel, ya bir kmil eyhin vcudu olabilir yahut Hakkn cezbelerinden bir cezbe (H.) buyurulduu gibi Hakkn bir cezbesidir. Hakkn cezbelerinden bir cebze btn insanlarn ve cinlerin ibdetinden daha ok hayrl ve tesirlidir. Cezbe ile eyh, bunlarn her ikisi de o deryann bir dalgasdr. Yalnz bu dalga, su ve amur suretinde grlmtr. Testinin iindeki bir damlay, Allah'n rahmet denizinin bir dalgas deryaya ulatrrsa o damla, deniz olur ve o damlann varl yokluk bulmaz. nk "Biz Allah iiniz ve sonunda ona dneriz. (Sre: 2, yet: 11)" yeti, byle denize ulaan bir damla hakknda varit olmutur.

iir: Denizin suyu, her nerede olursa olsun yine denizdendir. Denizden kar ve tekrar denize dner. Bunun baka trl olmasnn imkn yoktur. Mminlerin, evliyann ve enbiyann canlar Hakkn zatnn gneinin ualardr.

Allah halk karanlktan yaratt, sonra onlar zerine kendi nurundan sat (H.). Ev gibi olan bu vcutlar, karanlk olan amur ve su leminden yaratt ve sonra zulmetten yapt bu yaratk zerine kendi nurundan sat. Sonunda onun nuru, tekrar ona dner. Gne, gkyznde burcdan burca dolaarak yer

www.semazen.net
deitirirken, onun da bu evler gibi olan vcutlarda bir yerden bir yere geer ve akam batda batt zaman onun, bizim bir ev gibi olan vcudumuzdaki nurunun huzmeleri ve paralar da gnele beraber batar. Bunun gibi her ne kadar bu nur ayr vcutlarda, yani ayr ruhlarda parlar ve var olursa da hakikatte bu canlar, bu ruhlar bak olan gnein nurunun huzmeleridir ve ezel olan gnee baldrlar.

Beyt: Ey gne! Bendeki bu kl parltlar sendendir. Ben, her nereye saarsan sa, yine sana balym. En can gnei! Sen karanlk dnyaya bir ay gibi k veriyorsun.

Ayn da gnetendir. Ay gneten nur, k alr. O halde hakikatte ayn k vermesi, gnein k vermesidir. nk sahip olduu bu nur ondandr. Halk ve taliplerin, Hakkn Cell gneinin nuruna mukavemetleri yoktur ve buna tahamml etmee de gleri yetmez. Onun Rabb dada tecelli edince, da paralad ve Musa baylarak dt, (Sre:7, yet: 139) buyurulduu gibi, da bile dayanamyarak para, para ve zerre, zerre oldu. Hak, gnei akyla harap olan ve incelen peygamberler ve evliyann canlarn, kendi Cellinin nurundan doldurdu ve halka o kalplar vastasiyle o nuru anlasnlar ve ona tahamml edebilsinler, kevn fesadn karanlnda o ayn ile halk dallet yolunu hidyet yolundan ayr grsnler ve tansnlar, iyiyi, ktden ayrsnlar ve temyiz etsinler diye gnderdi. Gkteki yldzlar, parlak ve ezel bir gne olan eyh'in hizmetindeki mritler gibidir. nk, Benim eshabm, yldzlar gibidir; hangisine uyarsanz hidayete eriirsiniz (H.), buyrulmutur. , ezel olan gneindir ve bak ancak odur. Bedir ki zamann kutbudur, rahman gneinin mazhardr ve yldzlar hepsi, Allah'n Visali olan Cennet-i bekada ve gnein nuru ile dolmu olan mrit ve mminler gibidir. Peygamberler, Hakkn zeval bulmaz halifeleri ve Cell gnei nurunun kadehleri olan bedirler gibidirler. Allah: "Yeryzne bir halife gnderdim" (Sre:2 , Ayet: 28). buyuruyor. Her ne kadar bu, grnte yeryznn halifesi olsa da hakikatte gk yznn de halifesidir. Onun su ve amurdan ibaret olan grn yere mensup olanlarn kblesi ve onun naksz olan cemli, can ve gnl semya mensup olanlarn halifesi olur. Bu yzden ge mensup olan meleklere: "deme secde ediniz (Sre: 2, yet: 32) emri geldi ve Btn melekler secde ettiler. (Sre: 15, yet:30) buyrulduu gibi btn melekler emre itaat ve kendi halife ve nclerine secde ettiler. eyh, yer ve gk yznde Allah'n halifesi olur. Yeryzne mensup olanlarn ona tbi ve mahkm olmas nasl farz ise, semaya mensup olanlar iin de aynen byledir. Bu suretle yeryznde eyhin ve Allah'n halifesinin vcudu ile yanl, haktan; eri, dorudan; kt, iyiden; yaknlar, uzak olanlardan; tortu, saftan; kalp, nakitten; yar, ayardan ayrld. Bundan evvel, bedir gibi olan eyhin yokluu sebebiyle hasl olan bir gece karanl iinde her ey, birbirinin ayn grnyordu ve gzel ile irkin beraberdi. Bir bedir gibi olan ey hin vcudu ile btn gizli ve rtl olan eyler zahir oldu.

Beyit: Evliyann gnei dounca: "Ey kark olan ey uzakla ve sf olan, gel!" dedi. Ebubekir Sddk, Ebucehil'den; gkyznde de melek, blis'ten stn oldu.

O lem ve bu lem, Hakkn halifesi olan eyhin vcudu ile sslendi ve onarld. Hakikatte bunlarn hepsi Allah'n iidir. nk bedir, nura Hakkn gnei sayesinde maliktir. Allah, eyh suretinde Allahlk ediyor. Bazan dorudan doruya, bazan vasta ile. Allah daha iyi ve daha doru bilir.

www.semazen.net

FASIL: 6
Allah'n ileri hususunda dnnz; Allah'n Zat hakknda dnmeyiniz; buyrulduu gibi Hakk temaa etmek isterseniz O'nun zatn dnmeyiniz. Zira O'nu anlamak gc sizde yoktur. Bu yzden zntl ve skntl olup hibir zaman bu badan, yani girdaptan kurtulamazsnz. Eer Allah'n san'at ve ileri hususunda dnrseniz fikriniz daha ok geliir ve ferahlk duyarsnz. Eer bir kimse, baharn gereini, asln dnr ve ona, gzn ancak bu bir noktaya diker ve: "Elbette baharn gereini, asln ve onun ne olduunu ve nasl vcut bulduunu, neden ibaret olduunu grmek isterim!" derse o kimse, bahar temaadan mahrum kalr ve hakikatini de hibir zaman bilemez. Gz kamar, kararr ve hatt kapanr. Bu faydaszdr ve bylece hibir neticeye varamaz. Bu hususta ne nisbette urarsa ruh sknts ve zulmeti de o nisbette artar. Fakat byle yapmayp da sahraya, emenlie, bahelere ve gllklere, aalara, meyvelere, ieklere, rengarenk goncalara, yeilliklere ve akar sulara bakarsa, bu tabi sergide baharn fevkalde gzelliini grr ve ruhu ferahlk bularak snkt ve gamdan kurtulur. Bu hususta ne kadar ok dnrse onun ferahl da o lde artar. Baharn gzelliini, letafetini daha iyi anlar ve bilir. Hakkn zatn da bahar mevsimi gibi tasavvur ediniz ve gk, yer, gne, ay, yldzlar ve dalar, denizler, trl trl insanlar, suret gzelleri olan kadnlar ve ocuklar, mna gzelleri olan evliya ve peygamberler hakknda dncenizi iletin ve bunlar grmee, tanmaa aln, bu gzelliklerin, eserlerin ve iyiliklerin olun; sanattan san'atkra gidin ki Allah' grm ve tanm olasnz. Allah Kur'an- Mecidde yle buyuruyor: Balar zerinde olan ge niin bakmyorlar ki biz onu nasl bina ettik (Sre: 50, yet:6.) Yani, ne acayip ey! Bizi niin tanmyorlar ve grmyorlar. Biz ise g nasl ykselttik ve yeri onun altna nasl serdik? Ve baka bir yerde de: Niin grmyorlar ki deveyi nasl yarattk ve ge de bakmyorlar ki onu nasl ykselttik ve dalara da bakmazlar ki onlar nasl yksek durdurduk ve yerin ivileri yaptk ve grmezler ki yeri nasl dmdz yaydk! (Sre: 88, yet: I 7, 20) buyuruyor. Bunun gibi yine buyuruyor:17 Ben ki Allah'm, benim zikrimi eden, ayakta durduklar, oturduklar ve uykuda bir yandan br yana dndkleri zaman, daima beni anan kimseler hakk iin yemin ederim ki onlarn dncesi daima gn ve yeryznn yaratlmasndandr. "Yarab! bu sanat eserlerini yersiz ve faydasz olarak yaratmadn" derler ve bu sanatlar grdke hayrette kalrlar ve bunlardan faydalar, nimetler, hadsiz hesapsz hikmetler elde ederler. Henz elde etmedikleri baka faydalar ararlar ve zaman getike bunlardan da faydalar salarlar. Bu suretle onlarn marifetleri, bilgi ve grleri artar. Bu hususta Peygamber Mustafa (Selm onun zerine olsun) yle buyurmutur: ki gn bir olan kimse aldanmtr (H.). Yani, her kim ki onun iki gn faydasndan fazla olmazsa, o kimse bu dnya pazarnda, dnya mallarn verip, ahiret kumalar satn alan ahiret tccarlar arasnda aldanr ve zarara urarlar. Slikin, her dakika ve her an terakk etmesi lzmdr. Eer bir insan kendisini slkte ayn halde grrse, hakikat olarak bilsin ki o, zararda ve vaktini boa geirmitir. Ayn zamanda keyfiyetsiz olan Hazretin huzurundan kovulmu olanlardandr.
(I7) Onlar Allah', ayakta dururken, otururken veya yatmakta iken zikreder, gklerin ve yerlerin yaratlmasndan Allah'n kudretini istidlal ve tefekkr eylerler. Ey Rabbimiz! Bunlar batl yaratmadn, seni- tenzih ve takdis ederiz, derler. (Sre: 3, Ayet: 188.)

Baharn gzelliini grmeniz lazmsa onu emende, yaylalarda, aalarda, gl bahelerinde, reyhan ve yasemin tarlalarnda, goncalarda, renkli yapraklarda, olgun ve tatl meyvelerde seyredin ki daima mnevi bir genilik ve huzur iinde bulunasnz ve Didr'a gark olasnz. Nazm: O ah, bazan gizli, bazan aikr olarak alemde grnd. O, batan sona kadar bu cihann candr. Dier bir beyit: Onun gzellii, bir ilkbahar, alem ise, bir ba gibidir. Onun Cemli ve ltfunu bada temaa et! lk beyitte, gizli ve aikr grnd, dediimiz zaman bunun mnas: O, yani Allah, zat (yani hviyet-i asliyesi bakmndan) gizlidir. Bunu grmek imkan da yoktur. Ama sanat ve sfat bakmndan peyda (yani grnebilir) dr. te bu ynden hem aikr ve hem gizlidir. Nitekim can da, btn vcutta hem peyda, hem gizlidir. Can, bizzat grnmez, fakat eser ve sfat itibariyle ak ve parlaktr. nk vcudun hareketi, ayan gitmesi, elin tutmas, yzn ve gzn parlamas, iitme, koklama ve syleme bunlarn hepsi cann eserleridir. Bunlara baktnz zaman cann eserleridir. Bunlara baktnz zaman cann cemalini aikr olarak grrsnz ve cann kymetini bilir, cana k olursunuz. Eer bir kimse: "Ben canllarn vcutlarnn dahli olmadan cann kendisini grmek istiyorum." diye mezarla gitse, gam grmekten uzak kalr. Can, vcuda kendisini gstermek iin

www.semazen.net
gelmitir. Can vcutsuz olarak grmek imknszdr. Bunun gibi Ulu Allah buyuruyor ki:18 Ben keyfiyeti belli olmayan gizli bir hazine idim. Bilinmek ve grlmek istedim bunun iin de bu lemi yarattm. Netice olarak diyebiliriz ki bir kimse kendisini gstermek istedii zaman, ya bir ey syler veya bir ey yapar yahut kendisini bilmeleri ve grmeleri iin bir sanat bir hner gsterir. Bu adamn yzn, insanlar bu adam sanatn gstermeden nce de, grmlerdir. Her ne kadar her gn onun zahiri suretini grrlerse de yine: "Bu adam tanmyoruz ve bilmiyoruz ki nasl bir insandr?" derler. Fakat, ondan bir sz iittikleri ve bir i ve bir huy, bir ltuf, bir hner ve sanat grdkleri zaman, hepsi: "Onun kim ve nasl bir adam olduunu bildik," derler. Neticede tandklar ey, onun zahiri suretinden baka ve ayr bir ey olan, iidir. nk onun zahiri suretini daima grdkleri halde hepsi bir azdan, onun kim ve ne gibi, nasl bir insan olduunu bilmiyoruz ve tanmyoruz, demilerdi.Halbuki onun iini, szn sanat ve hnerini grdkten sonra onu tandlar. Onun suretini grdkten sonra onda bulduklar ve tandklar ey, onda benzersiz olarak bulunan mnevi, bir cevherdi; ite bunu grdkten ve tandktan sonra: "Falan kimse gzel bir mna ve cevhere maliktir ve bunun iin elinden o i ve hner geliyor; byle yapyor, yle yapyor. Keremi, hasislii, sitemi, sertlii, gnl almay ve ltfu yerinde yapyor" derler. Bylece o adamn sohbeti arttka ve ondan bu hasletleri daha ok grdkleri zaman, onu daha iyi bilirler ve daha ok tanrlar. Bu adam gsteriini ne kadar arttrrsa ve kendisini daha iyi tanmalar niyeti ile iyi ilerini ve gzel hnerlerini ne kadar gsterirse, ondaki bu hner ve iyi haletleri grenler, onu daha iyi ve daha mkemmel tanrlar.
(18) Ben gizli bir hazine idim, bilinmek istedim, bunun iin de halk yarattm. (H.K.)

Ulu Allah, o ahs yaratan ve onun ilerini meydana koyandr. Hadsiz, sapsz yz binlerce halkn, gklerin, yerlerin, dalarn, denizlerin, maden ocaklarnn, ejderha, balk ve suaygr, su kular gibi denizde yaayan can llarn, ay, gne ve yldzlarn, buruc, buruc, ar ve krsnin, levh kalemin, cennet ve cehennemin, ekya ve takilerin, evliya, enbiyann ve meleklerin yaratcsdr. Btn bu ileri, sanatlar ve sfatlar ile Ulu Allah' birbirlerini tandklarndan ve bildiklerinden bin defa daha fazla tanmyorlar ve bilmiyorlar. Halbuki az bir ile birbirlerini tanr ve : "Onun iyi olduunu grdk ve onun ne gibi bir insan olduunu ve nasl bir fikre sahip bulunduunu tamamen anladk ve bildik" derler. Byle olduu halde, Allah' grme ve tanmada niin kr, ndn ve ebleh olurlar ve bilgisizlik ve aknlktan: "Acaba Allah var m? Varsa onu kim grd ve kim grr?" diyorlar. Onu grmek imknszdr. Ve her kim: "grdm veya gryorum." diye iddia ederse yalan sylyor ve imknsz olan bir eyden bahsediyor, demektir. Ey aptal! O adamda grdn pek az bir i ve hnerle: "Onun iyiliini grdm ve onun bykln bildim." Diyorsun. Onda bildiin, tandn, o ey, onun d grnnden baka bir eydi. nk, onun dn her zaman grdn halde, onun kim ve nasl bir adam olduunu bilmiyordun. O halde bu kadar iler, hnerler ve hadsiz, hesabsz, sonsuz ilimleri ile Allah' niin grmyorsun ve bilmiyorsun? Senin halin aynen una benzer: Mesel, bir adam bir baheye girse ve ben: "Bu bahede yalnz u kk yapra gryorum ve baheyi gremiyorum" dese, buna glmek bile yersizdir. Byle bir gz ve byle bir akla ne demek lazmdr? Buna yaplacak hicve ve alaya yazklar olsun! nk hiciv ve alay yle bir kimseye kar yapmaldr ki onun vcudu bulunsun. Byle bir gzn ve akln mevcudiyetine imkn yoktur. Belki onun yokluu bu ekilde varlndan daha iyi olur. Bu sebeple kfir der ki: "Keki evvelce olduum gibi yine toprak olsaydm (Sre:78, Ayet:41) ve vcut bulmasaydm. Toprak olsam benden bir ot, bir nebat biter ve bunlar da bir ie yarard. nsanlarn zevkle bakacaklar bir ey olurdum ve onlara bir gda tekil ederdim. Toprak olarak mevcut bulunduum zamanda, benim vcudumdan biten bir bitkinin hali, bahede bir yaprak gren ve usuz bucaksz baheyi gremiyen kimsenin haline benzer.Byle zehirli ve faydasz bir ot orak bir yerde bile olmasn! Ben yokluktan dnyaya geldiime ve varlk tabakasnn en aasndan, en yukarsna eritiime memnun oldum. Evet bu byle oldu, aksini dnme! Fakat, manen geriledim. imdi eskisi gibi toprak olmadm iin "Keki toprak olsaydm." (Sre:78, yet:4l) diye hasret ekiyorum." Ayandan sonra beyan istemek hsrandr, denilir. Ulu Allah, gneten daha aikr, daha zahir ve daha ok peydadr. Gnein mevcudiyeti zerine kim delil ve ahit isterse o, ziyana garkolmutur ve anadan doma krdr. Onun derdine, hastalna hibir are ve il yoktur. O kimse hayvan- mutlaktr, belki hayvandan hatt, cemadttan bile daha aadr. nk cemdat olan toprak, ne iin yaratlmsa, onu yerine getirir. Yer kendisinden bitki yetimesi iin yaratlmtr. Ona ne ekersen ve ne emnet edersen, onu besler ve oaltr. Bir taneyi on, belki yz tane olarak sana geri verir. Eer arpa ekersen arpa, buday ekersen buday, meyve ekersen meyve ve zm dikersen zm verir. Bunun gibi hayvan da yk ve insanlar tamas, onlar maksatlarna eritirmesi ve ehirden ehire gtrmesi iin yaratmlardr. nsan ise, Allah' tanmas ve ona kulluk etmesi iin yaratmlardr. Bunlar yerine getirmedii ve Allah' tanmad, ona kulluk etmedii takdirde, hayvandan daha fena olur. nk hayvan ne iin yaratlmsa onu yerine getirir. Yer ve toprak da bunun gibidir. nsan, ne iin yaratlmsa onu yerine getirmedii zaman, bir hayvandan daha kt olur. Bunun iin Kur'an'da: Onlar hayvanlar gibidirler, belki daha fenadrlar (Sre:7 yet: 178) buyrulmutur. Byle kimselerin kalbi tatan daha serttir. nk tatan su kabilir ve akabilir; halbuki onlarn tatan daha sert olan kalblerinden dumanl bir hm ateinden baka bir ey hsl olmaz. Gnein ancak biri k, dieri hararet olmak zere iki sfat vardr. Gne bu iki vasf ile mehur ve zahirdir.

www.semazen.net
Gzleri grenler, onun n grrler. Krler ise onun hararetini hissederler. O halde krler ve gz grenler iin gne gizli deildir, nk daima bu iki vasf ile gne meydandadr. Celil ve byk olan Hak ki gnein, gklerin ve yerlerin, aikr ve gizli olan her eyin yaratcsdr, bu vaziyette nasl gizli ve sakl olabilir? Allah'n sfat saysz ve sanat sonsuzdur. Aa ve yukardan, sa ve soldan, n ve arkadan, scak ve souktan, iyi ve ktden her neye baksan, hepsi O'nun eserleri ve sfatlardr. O halde nasl gizli olabilir? Bu yzden Allah buyuruyor ki 19 unu bil ki yzn ne tarafa evirirsen, Allah oradadr. nk ynlerin hepsi onun ii ve yapsdr. O halde, Allah'dan ayr bulunan nereye bakabilirsin?
(19) Yzn ne tarafa evirirsen Allah oradadr. (Kur'an, Sre:2, yet: 109.)

Eer eyann ve insanlarn mahadeleri hilfna, onlarn tarafndan, baka bir tarafa bakarsan, onlar baktn tarafta artk bulunmazlar ve bu halde senin nazarndan kaybolmu bir vaziyettedirler ve sen de onlar tarafndan grlmez olursun. Zira karanlk bir gecede gnein sfat olan ne scakl ve ne de grebilirsin. Eer gne, gkyznde ve sen yerin altnda yahut derin bir kuyuda, bulunsan bu vaziyette de gneten ayrlm olursun. nk gne, ancak k ve scaklktan ibaretti; halbuki sen, bu derin kuyuda, onun her iki sfatn da gremiyorsun; yleyse gnee nazaran kaybolmu olursun. Fakat, her ey Allah'n sfat ve yaps olduundan Allah'dan ayrlmak imkn yoktur. Allah'n bulunmad nereye gidebilirsin? Ve Allah'n sanatlar ve sfatlar olmayan nereye bakarsn? O halde Allah, btn var olan eylerden daha ok aikr ve daha ok peydadr. Her kim zahir olan eyler hakknda bir delil isterse o, karanlk ve hsran iinde bulunur. Beyit: Ey deniz kysnda susam olarak uyuyan kimse! Ey hazine zerinde fakirlikten len kimse! Ruba: Bir ah ki ne aadadr ne yukardadr, nerededir? Bir hazine ki ne bizimledir ne bizden ayrdr, nerededir? Orada; burada, deme de doru syle, nerededir? lem tamamen Odur. Bu hakikati gren nerede? Ruba: Her derde daima bir deva gryorum, kahr ve cefada ltuf ve vefa gryorum. Gk kubbesi altndaki bu yeryznde, her nereye baksam, daima seni gryorum.

www.semazen.net

FASIL: 7
Bir gece ryada grdm ki Mevln' (Allah O'nun aziz olan ruhunu takdis etsin!)nn medresesinde sofa ve sahanlk dostlarla dolu idi ve ben onlar arasndan yksek sesle sze balayp dedim ki: "Hayat ve canllk, insanlara tevdi edilen bir feyizdir. Fakat bu feyiz, herkese ayr bir tesir icra eder. Allah'n elisi Muhammed'e tesir eden nur ve feyiz, Ebucehl'e tesir eden ayn nur ve ayn feyizdir. Bununla beraber, Muhammed'i yegne, Ebucehli bigne klmtr. Birinin gzlerini at, brnn gzlerini kr etti. Mesel, bahar mevsimi de her ey zerine ayn tesiri yapar. Fakat bir yerde gl, bir yerde diken biter. Meyvelerin bazs tatl, bazs ac olur. Mustafa (O'na selm olsun) insanlarn fena huylar brakp, iyi huylar almalar iin onlara birtakm eriat, emir ve nehiy koydu. Bu suretle o feyiz, fenalklar deil, iyilikleri artrm olacaktr. Mesel, bahvan ac olan zerdaliyi kesip onun yerine tatl eftaliyi alar. Buna bahar mevsimi ve mart ay tesir ederse bu eftali byr ve geliir. Bir hayvan gibi olan insan da byledir. Ve onda bilgisizlik, ota tapclk, uyku, yemek, tatsizlik, mrvvetsizlik, temyizsizlik, haset, hasislik, zulmetmek, tecavz etmek, iki renklilik ve iki yzllkten ibaret olan hayvanlk huyu mevcuttur. Bunun iin Peygamberler yle buyurmutur: "Bu hayvani ahlk terk ediniz ve Allah'n emri ile meleklerin huyunu alnz. Byle yaparsanz cennet ehlinden ve Allah'n has kullarndan olursunuz. Hainlik edenlere hainlikle mukabele etmeyiniz. Emn insanlardan olmak iin alnz. Halm ve kerm olunuz. Doruluu, kendinize vazife ediniz ve yalan sylemeyiniz. Vaktinizi bakalarnin aleyhinde bulunmakla geirmeyiniz. Kimseye iftirada bulunmaynz. Bakalarn daima kendinize tercih ediniz. Bir l iinde yeyiniz. Haram yemeyiniz. Kendi hell malnzdan Allah rzas iin veriniz. Bakalarnn malna tamah etmeyiniz. Hrszlktan kannz. Yukarda zikr edilen ve meleklerin ahlkna zt olan hayvan ahlkn dallarn kesiniz ve onlarn yerine bu dallar alaynz ki kaybolmayan baharn feyzi, o dallar zerine etkisini yaratt zaman bu beenilen ve meleklere has olan dallan ziyadeletiresiniz. nk hayvan ahlk bir ate, meleklerin ahlk ise bir nurdur. Ate cehennemden, nur ise cennetten birer paradr. Paralar, her ey aslna dner, kaidesine uyarak, sonunda kendi btnlerine dnerler. Dneceiniz yerin cennet olmasn isterseniz hayvan ahlk, melek ahlk ile deitiriniz. Byle yaptnz takdirde cehennemin deil, cennetin bir paras olursunuz." Beyit: Sendeki varlk ve mestlik duygular hep atetendir. Tabiatnn balangc da daima cehennemdir. Beyit: Eer sen imdi cehennem tarafna meyledersen almaz. nk parann hareketi, daima kendi btnnn bulunduu tarafadr.

www.semazen.net

FASIL: 8
20 Ulu Allah buyuruyor ki: "Ey Muhammedi Halkn blk blk ve ardarda mslman olduunu grdn zaman bu, senin davetinin kemal bulduuna bir iarettir. Allah'a, mcadelesiz, uramadan yz eviriyorlar. Yapm olduun gnahlarn affn dile. nk bu, senin dnyadan g etmenin zaman geldiine bir iarettir. Bundan sonra Hak yoluna halk davet etmek iin Allah senin gayretine ve mcadelene muhta deildir. Senin gayretin olmadan da artk olabilir. O halde senin bu dnyada kalmana lzum kalmamtr. Sofiler, bu yete baka bir mna verirler. Onlara gre eya ve insanlar, bitki, hayvan ve dier eyler hepsi de dnyaya olgunlamak ve kemale ermek iin gelirler. Olgunlatklar ve kemale erdikleri zaman onlar iin artk hayat ve beka kalmaz. O surette ki eer bir meyve ise onu yerler, bir insan ise ihtiyarlar, olgun olgun bir meyva gibi onu da toprak yer. Btn dier eyler de bunun gibidir.
(20) Ey Muhammedi Allah'n fethi ve yardm sana myesser olduu ve insanlarn blk blk slm dinine girdiini grdn zaman Rabbna hamdet! (Kur'an, Sre:l 10, Ayet: 1-3)

imdi gelelim bize: Biz ise yle anlyoruz: Ey Muhammedi Senin davetin kemale erdi. nk bu hal hasl olmadan evvel muharebe, mcadele ve mucize ile, uzun zaman o kadar gayret sarfetmene ramen, her defasnda ancak birka kii, yzlerini Allah'a evirdi. Yani mslmanl kabul etti. imdi davetinin kuvveti yle bir raddeye geldi ki btn bu sebepler olmadan insanlar blk blk Allah'n dinine giriyorlar. Allah'a kret ve onun adn dilinden brakma! Onlarn iman, benim almam ve gayretimledir, zannnda idin. Bundan dolay Allah'dan zr dile. imdi ise sende bu hususta bir gayret kalmamtr. Gryorsun ki senin altn zamandan daha ok Allah'a dnyorlar. Banda da sonunda da hepsini ben yaptm ve yapyorum gibi dncelerinden dolay tvbe et ve zr dile! Bu tvbeyi de gene bende bil, nk btn bu gzellikler ve parlaklklar, hidayetler hepsi benim balanndr. Muhakkiklerden bazlar da yle sylyorlar: "Bundan maksat, mca-hede ahvalidir. O, her iten evvel mcahede ve riyazette bulunur. Beden kuvvetlerini yllarca Hak yolunda sarf etmitir ve bu kadar mcahede ve gayretten sonra o'na gayb leminden bir ey gsterilmitir.htiyarlad, zayflad, btn kvetleri bittii ve kendinden midini kestii zaman, almadan ve mcahedede bulunmadan, zaman zaman birtakm garip eyler ve gayb mcahedeler ve ilh kerametleri, makamlar hadsiz hesapsz olarak gryor. Bunun iin Ulu Allah ona: "Ey benim kulum! Evvelce grdn eylerin senin hizmetin , cehd ve tatin vastasiyle olduunu zannetme. te bak, btn bu sebepler ortadan kalkt ve bizim balarmz yz binlerden daha fazla olarak, birbiri ardndan geliyor. Bu dnceden dolay tvbe ve istifar et ve bil ki hepsi bizdendir. Baka trl grnse de, gene bizdendir. Allah dorusunu bilir."

www.semazen.net

FASIL: 9
Hakkn velileri iki trldr. Bazs kibirli, bazs mtevaz; bazs korkun ve heybetli, bazs da sevimlidir. Bykl seven, heybetli ve azametli olan velilin kibrine "Kibriya" derler. Veli, nefsi "lmeden evvel lnz!" (H.). emriyle lm ve yok olmu kimsedir. O halde onun kibri, Allah'n sfat olan "Kibriya" dandr. nk beer vasflar, o velide artk mahvolmutur. nsanlarn kibirli olmas, ktlenmi olan nefistendir. Mesel, dnya padiahlar iin de byle iki hal vardr. Bazan tahta otururlar, o zaman perdedarlar ve emirler karlarnda el balarlar, kleler, muhafzlar kl ekip onlar beklerler. Onlar ite bu zamanda yzlerini adalet ve siyasete evirmilerdir. Bu suretle leme adalet ve fazilet ile nizam verirler. Zlimlerin errinden, mazlumlar korurlar ve dvalar hallederler. te bu esnada da hiddetli ve yok edici olurlar. Herkese kar ltuf gstermezler. Dier bir hal de, bu halden kurtulduklar zaman hsl olur, teklifsiz olarak ltufla harem ve halvette arkadalar ve dostlar ile karrlar ve heybetlerini bir tarafa brakrlar. Ltufkrca kk ve byk ile konuurlar; en deersiz insanlar, birok edepsizlikleri ho grrler. Bunun gibi Ulu Allah da kulu kendi leti yapar ve "Kibriya" sfat ile leme mensup olanlara tehevvr ve heybet gsterir. Bu padiah da baka bir kleyi kendine let eder. Bylece leme mensup olanlar zerinde ltuf ve tevazu sfatlar ile grnr. Her ne kadar bu iki nevi ahlk zahiren baka baka ve onlarn hareketleri ve sknetleri birbirine aykr grnrse de, hakikatte hi de birbirine aykr deildir. nk bu iki sfat bir tek padiahtan zahir oluyor. Bir bakma alak gnlllk, bir bakma bykllk olarak grnr. Evliyann bazs halka iltifat etmez. Hatt Padiahlara kar bile byklk gsterirler. nsanlarn yzne glmezler; kk bir eyden onlar mes'ul tutarak niin byle yaptn, diye itiraz ederler. Bu ekilde, belki emr-i mruf yaparlar. Baz evliya da kk ve byk herkesi selmlarlar ve herkese kar tevazu gsterirler. Onlarla anlarlar, kaynarlar ve hi kimseye kar itiraz etmezler. Halkn, bunlarn ltuf ve tevazularnn bolluundan dolay, onlardan korkusu olmaz. Yani halk zerinde bir heybet ve bir korku uyandrmazlar. Ltuf ve tevazularnn okluundan her ikisi de Allah'n velisi olurlar. Fakat, birinin halka kar gsterdii kibre, "Kibriya" derler, kibir demezler. Zira Allah'n sfat, onun vastasiyle icra edilmektedir. Onda hibir beer sfat kalmamtr. "lmeden evvel lnz!" (H.) gereince, ihtiyar olan lmden evvelki bu eceldir. Allah'n byklk ve heybetinden, onun kfir olan nefsi lm ve yok olmutur. Beyit: Ey dost, eer ebed bir hayat istiyorsan lmeden evvel l! nk dris byle lmle bizden evvel cennetlik oldu. Bu bir ev gibi olan vcudumuzun, kalbmzn hkim ve emiri, nefs-i kfir idi. Kalb ise onun bir leti idi. Her ne yapmak isterse vcudu onda bir let olarak kullanrd. Nefs-i kfir, lp yok olunca bir ev gibi olan kalbn emr ve hkimi Hak oldu. Bundan sonra vcudun hareketi, nefsin emri ile deil, Allah'n mazhar ve leti olur. Bu hususta Hazret-i Peygamber: Mminin kalbi Hakkn kudretinin iki parma arasndadr, O kalbi istedii gibi evirir (H.), buyurmutur. O halde velinin hareket etmesi ve dolamas, Hakkn kmldamas ve dnmesi ve dolamas, demektir. Bu una benzetilebilir: mesel, bir kimse bir bakasna deynekle vursa, bu vuruu deynekten deil vurandan bilirler. Allah buyuruyor ki:2I Eer ben bir kulu seversem, onun vcut evini benden gayr olan eylerden boaltrm ve bu evin efendisi ben olurum. Bundan sonra bu, her ne grrse ben olurum. Bundan sonra bu, her ne grrse benimle grr, her ne iitirse benimle iitir, her ne sylerse benimle syler. Onun dili ben olurum. Yani onun dilinden sylenen her eyi ben sylemi olurum. Evvelce o ayn hayvan kalp, bir can ve nefs-i emmare ile yaamt ve onun konumak, iitmek, gelmek, gitmekten ibaret olan hisleri, hayvan olan o can vastasiyle ilemekte idi. O hayvan ruh kalmaynca, btn o letleri benim vastamla ilediler.

(21)

Eer ben bir kutu seversem, onun kula, gz, dili, eli ben olurum; o benimle grr, benimle iitir ve benimle konuur (H.K.).

Beyit: Onlar kendilerinden fni, dostlar ile bak olmulard. Bu ne garip eydir ki hem varlar, hem yoklar!

Kendi nefislerinin tasarruflarnda bulunduklar zaman yok, Hakkn tasarrufunda olduklar zaman ise vardrlar. Tpk kimyadan altn olmu bir bakr gibi. Bu vaziyette bulunan bakra hem yok, hem de var derler. Yani bakrlk sfatndan yok olmutur, bakrl altna dnmtr. Bu yzden Ulu Allah, Attn zaman sen atmadn lkin onu Allah att (Sre:8, yet: 17), buyurmutur. Yani: "Ey Muhammed! attn Oku atan sen deilsin. Allahdr. Bunun mnas yukarda sylenmi olduu gibidir. Vcudu Allahdan gayr olan her eyden temizlenmi ve boalm olan her kuldan meydana gelen btn

www.semazen.net
eyler, sevabn ta kendisidir. Hatt zahiren kfr, gnah, isyan bile olsalar. Zira bu artk bir letten baka bir ey deildir. Ondan her ne meydana gelirse gelsin, onun bunda hibir dahli yoktur. Hepsi Allah'dandr. te bunun iin onlarn haklarnda ve amellerinde "Bu, iyidir; o, ktdr, bu, zulmdr; o adalettir;" diye tasarruf edilemez. Bu tasarrufu, bu hkm ve temyizi kullarn ilerinde yaparlar. nk onlar kendi nefislerinin leti olmulardr. Allah'n ilerine itiraz edilmez. O, isterse yaatr, isterse ldrr. Her ikisinde de dildir. nk Allah istedii eyi yapar; istedii hkm verir. (Sre: 14, Ayet: 32) lemde, insanlardan hsl olan eyi iyi veya fena, adalet veya zulm, diye tavsif etmeleri Hakkn rzasna uygun olup olmamas bakmndandr. nsanlar bu ileri kendi ihtiyarlar ile yaparlar. Varlk ve nefisleri meydandadr. Bu sebepten meydana gelen i Allah'a ait olamaz. Peygamberler ve evliya, Hakkn rzasnn, zulm ve er ehlinden hsl olan hainlik ve eri yola sapmak, serkelik etmek, gaflette bulunmak ve dier kt ilerle uramakta olmayp, daima hayr, adalet ve iyi eylerle megul olmak ile, tat, ibadet ve perhizkrlkta olduunu haber verirler. u halde , iyide ve ktde tasarruf etmeleri, Hakkn rzasna uygun gelmesi iindir. Eer maksat Hakkn rzas olmasayd aslnda iyi ve kt olmaz ve kimse iyilii, ktle tercih etmezdi. Aklllar ise Hakka eritiren ktl, binlerce iyilie tercih ederler. nk Ne kadar masiyetler vardr ki uurludur ve ne kadar tatler vardr ki uursuzdur (K). Bundan da malm olur ki aslnda iyi ve kt, istenilen ey deildir. Hakkn rzas bu iler iin bir l olmutur. Bunun fark aklllar arasnda o mit ile meydana kmtr. Mesel bir adam ssz bir le gelmi ve bulut da gnei kaplam olsa, kblenin hangi tarafta olduunu bilmez ve kimseyi de bulamaz ki ondan sorsun. Her taraf aratrr nihayet zann galip gelerek bir taraf kble olarak seer. Namaz klar. Kldktan sonra kblenin o taraf olmadn renirse, namaz tekrarlamaz. Kld namaz dorudur. Gnein bulutla rtl olmad, kblenin bilindii ve herkesin o tarafa doru namaz kld bir yerde, bir kimse baka tarafa dnp namaz klarsa, namaz kabul olmaz. Madem ki secdeyi kbleye doru yapmak lzmdr, btn bu ihtiyat ve tedbirlere ne lzum var? Eer Kabe'nin iinde olursanz namaz ne tarafa klarsanz kln, doru olur. Sadan, soldan men'etmekten maksat, secdenin Kabe'ye doru olmas iindir. Fakat Kabe'nin iinde secde, her ne tarafa yaplrsa yaplsn doru ve yerinde olur. Malum olan Kabe'nin dnda bulunan bir kimseye, secde iin Kabe, belirli bir iarettir. Peygamberler, insanlar. Allah'n rzasna uygun bir ii yapabilsinler diye, iyi ve kty, adalet ve zulm bir l kabul ettiler. Allah adam kendisinden tamamen boalp, Cneyd'in: "Cbbemin iinde Allah'dan gayr bir ey yoktur." dedii gibi Allah ile dolarsa, yapt her ey doru ve Kabe'de namaz klarken olduu gibi olur. Buna iyi veya kt, yani yanl veya doru smaz. Allah yapt iin iyi, kt, zulm ve adalet bir olur. Beyit: Allah adam yani Allah ile kendinden gemi olan, her ne yaparsa revadr. Allah iin yaplan ilerde hata yoktur. O halde, o ne yaparsa dorudur. Ulu Allah isterse yaatr, isterse ldrr. dilleri ldryor, zlimleri ihtiyarlayncaya kadar yaatyor. Kfirlerin memleketlerinde rahatlk ve emniyet peyda ediyor; Mslman memleketlerinde huzursuzluk, tehlike ve ktlk karyor. Kfirleri mslmanlara galip ediyor; mslmanlar, tat ehlini ve salihleri de onlara esir ediyor. Haramiler ve hrszlar denizden gemi ile selmeten geiriyor, muttakileri ve Allah'a tapanlar batryor. Zenginler, padiahlar, sahip olduklar maln ve servetin okluundan dolay, btn insanlar kendi iyalleri yapm besliyorlar. Allah'dan binlerce niyaz ile bir erkek ocuk istiyorlar ve bunun iin bir ok kadn alyorlar, gene de istedikleri olmuyor. Halbuki hayattan bezmi ve kendisini beslemekten ciz olan bir fakire, kz veya olan bir yerine on be ocuk veriyor. Eer Allah'n yapt bu ileri insanlar yapm olsalard, onu yakalar ve para para ederlerdi. Nitekim Peygamberleri haksz yere ldrdler; (Sre: 3, yet: 108.) Bunun gibi, btn iler Allah'dan olur. Her kim bunlar ayrr ve bunlara itiraz ederse kfir olur. Kabe'de namaz saa, sola, ne arkaya doru klmak nasl bir ise ve fark yoksa Allah'n leti olmu olan Allah adamlarnn kibri, tevazuu, hasislik ve cmertlii, adalet ve zulm, uyku ve uyankl hep ayndr ve ayn hkm tar. Allah'n ilerine itiraz etmek doru olmaz. Mridin de eyhi hakknda byle hareket etmesi lzmdr. Mrit, riyazet etmek, yemek yemek, uyumak, uyanmak gibi inkr gerektiren her sfat eyhde grd zaman btn bu ocuka ve allede ileri kerametler ve mucizeler derecesinde bilirse, eyhin kerametlerinden faydalanr, ykselir ve ilerler. Hatt en kymetsiz bir iten bile mteessir olmas, yani bu kt olan iin bile, en kk bir ayrlk olmakszn onda ayn tesiri uyandrmas lzmdr. Byle olmazsa ona hakik mrid denemez. nk hakik mrit, ekeri bilmi, tadn tatm olanlardr. Eer ekerin tatlln muhtelif suretler ve rengrenk ekillerle ortaya koysalar, ekeri bilen ve tanyan kimse, bunlar arasnda bir fark grmez ve yedii zaman hepsinden ayn tad alr. Eer; "u eker, bundan daha tatlyd" derse ekeri, hl olduu gibi bilmediinden onda, hamlk damar mevcut demektir. Allah adam deiip, bakr gibi olan ruhu altna dnnce ve ac zehiri eker gibi tatllanca o, tamamen tat ve mahede olur. Yapt her ey mritlere rnek ve rehber olur. Mritler bu ilerden Allah'n eserlerinin 'tadn alrlar ve nurlanrlar. Ge ey mmin! Senin nurun benim ehvet ateimi sndrd (H). Bunun erhi uzundur.

www.semazen.net

Mesel: Akll olana bir iaret kfidir. Eer evde biri varsa bir sz yetiir. Fakat iyi bil ki byle bir eyh ve mrit az bulunur. yice dikkat edersen byle bir mrit, eyhin kendisidir. Bunlar ayr iki ey deillerdir. Hakikatte bir tek kiidir. Bu hal una benzetilebilir: nsann dourduu ocuk insandan baka bir ey deildir. Ku olmad gibi, merkeb yavrusu da olmaz. Anasnn stn emer, byr ve anasnn, babasnn bulunduu mertebeye eriir. Allah adam iin de bu byledir. Allah adamnn ruhu, bu lemde cisman kalba ve ehvan tabiata zayf, garip ve bir ocuk gibi dm olduundan, tat ve ibadet vastasiyle Allah'n merhamet stn ier, byr ve bylece beslenmi olur. "O onlar sever. Onlar da O'nu severler" (Sre: 5, Ayet: 59) buyrulduu gibi, kemal bulduu zaman, Allah'dan baka kendisinde ne varsa hepsini yakar ve bu ekilde onda yabanclk damarndan tek bir damar ve yabanclk adna hibir ey kalmaz. O zaman Ondan: "Ben Hakkm ve kendimi tebih ederim, nm ne kadar byk oldu. Cbbemin iinde Allah'dan baka bir ey yoktur." sesi ykselir. Beyit: Tevhid leminde, talip ile matlbun sfatlarn ayr ayr gren, ne talip, ne de matlptur.

www.semazen.net

FASIL: 10
Bir hafz, Allah gklerin ve yerin nurudur (Sre:24, yet: 35), yetini okudu. Ulu Allah buyuruyor ki: Ben gn ve yerin nuruyum. Grdnz , karanl, hayat, tad ve varl hep benden biliniz. Hakikatte btn bu gzellikler, benim. Sizde benim cemlimi ve gzelliimi vastasz ve temas etmeksizin grebilecek o saf gz yoktur. Kendi gzelliimi ekiller ve perdeler vastas ile size gsteriyorum. nk sizin keyfiyetsiz olan mnanz keyf olan suretle karmtr. Kark olan saf gremez. Benim gzelliim de sizin grmenize uymak iin kart. Alemin btn varl, bir vcut gibidir. O vcudun ba, gk ve ayayerdir. Onun gzden, kulaktan, dilde ibadet yldz gibi olan hasselerinin diri, parlak, grc, iitici ve syleyici olmas ruh-i kllidendir. Bunlar tpk bir insan vcudu gibi canl biridir. Hatt taze ve canl grme, gzn, yzn parlts ve btn uzuvlar ve duygular hep candandr. Can, yani, bu ruh-i klliyi bunlar vastas ile mahede ediyorlar. Can, bedenden ayrlrsa bu gzellik ve parlaklk kalmaz. Bundan da belli oluyor ki onlarn hepsi, kalptan, vcuttan yz gsteren ruhun gzellii idi. Bunun gibi, bu lemin hey'et-i mevcudiyeti dahi gn yldzlar ve aydan aydnlanmas yerin insanlardan, hayvanlardan, kular, cemadt, aalar ve meyvelerden sslenmi olmas gibi hep uzvundaki varlk nuru candandr. Eer can dile gelip: "Ben canm, vcudun nuruyum ve onun ba ve ayaym" dese, bunun mnas: ben canm ve onun tazelii, canll bendendir, demektir. Can, eer bu kalptan ayrlrsa kalp, hasta ve harap olur. Bir gk gibi olan ban yldzlar, gz, kulak, az ve burundan ibaret olan hasseleridir. Bunlarn hepsi de ie yaramaz bir hale gelirler. Dklrler ve yok olurlar. Bunun gibi kol, bilek, kala, diz, el ve ayak, damar, sinir, mafsallar ve vcudun balarndan ibaret olan geri kalan btn uzuvlar da birbirinden ayrlr ve dklrler. Zerre zerre olurlar. te bu lemin, varln kyameti de byle kopar. Allah nurunu, bu lemden keserse lem cansz kalr. Aalarn meyveleri, her yl olgunlanca yere dp yok olduklar halde, aalar daha uzun mddet nasl yaarlarsa, lemin meyvesi ve bir paras olan insanlar da yetmi, seksen sene yaadktan sonra lrler; buna gre btn olan lemin mr daha uzundur. Alemin eceli gelince, ki bu kyamet gndr, lemin ba olan gk para para olur ve dklr,22 gkler yarlr ve parlak, kl gne, kararr, yldzlar dklr, dalar yerlerinden oynar, yrtc hayvanlar birbirine girer, denizler ate kesilir. Ve yine leme lmsz diyen ve onun son bulmasn inkr eden kimselerin basiretsizliine kar Allah yle buyuruyor: Gkler yarlr, yldzlar aa dklr, denizler birleir, mezarlar yerlerinden oynar ve alt st olurlar. (Sre: 82, Ayet: I -2.) Dalar pamuk gibi atlr. (Sre: 101, yet: 4)
(22) Gklerin yarld, gnein karard, yldzlarn dkld, dalarn yrd, yrtc |ayvanlarn topland, denizlerin suyunun snd, (Sre:84, 81 - yet: 1-

6.)

Bunlarn hepsi, lemin varlnn lm hakknda sylenmitir. Onun cz'i bir ahs olan insan ldkten sonra topran altnda gk gibi olan kafas para para, yer mesabesinde olan ayaklar ise darmadank bir hale gelir ve mahvolur. te bu lem de bir aaca benzer ki o acan lm, onun btn paralarnn ve meyvelerinin lmdr. Yani onun eceli geldii zaman ne gk kalr, ne de yer. Ne gney kalr, ne de ay, ne deniz kalr, ne de dalar. Hepsi birbirinden zlp dalr ve ayrlr.Bu tpk lmden sonra insan vcudunda meydana gelen deiiklie benzer. ldkten sonra gz bir tarafa, kulak bir tarafa, burun ve az bir tarafa gider. Kemik, damar ve sinirler gibi geride kalan dier za da birbirinden ayrlr ve toprak olurlar . O topraktan bazan testi, bazan kse, bazan mlek, bazan da tula yaparlar. Onlara: "Ey paralar birbirinizden ayrlyorsunuz! Biz bir ve toplu deil miydiniz?" denilse: "Katiyyen! byle deildik, biz aslen dank ve birbirimizden ayr idik; bizi ruh bir araya getirmiti ve ruh vastas ile bir olmutuk; ruhsuz kalnca tekrar ilk nce olduumuz gibi daldk ve birbirimizden ayrldk" derler. Hakikaten yer, gk ve dalardan ibaret olan lemin paralar bir para halinde grnrler; halbuki bunlarda aslnda kk zerrecikler gibi dank idiler. Allah'n emri onlar bir klmtr. Onlar canlar olan o nurdan mahrum kaldklar zaman hepsi, lm bir insan vcudu gibi, dalr ve ufack zerreler haline gelirler. Mevcut btn varlklar gzle grnrler, hissedilebilirler, yaratlmlardr. Fakat, sonunda hepsi yok olurlar. Allahdan baka her ey yok olur (Sre: 28, yet: 88), Allah gklerin ve yerin nurudur. Sre: 24, yet:35.) Bunun mnas yukarda sylenmiti. Onun nuru Mikt gibidir (Sre: 24, yet: 35.) Mikt, manastrda bulunan kk bir penceredir iine kandil asarlar. era, billur iindedir Billur parl parl yanan bir yldz gibidir. (Sre: 24, yet: 35) O kandilde parldayan, yanan yldzlar gibi nur saar. Kandil Allah'n velisidir. Onun gnl, saf bir zeytin ya gibidir. Bu ya Allah'n nurunun bir otudur. Mum ule verirken eridii ve nurunun gdas olduu gibi, o gnl de Allah yolunda yok olmutur. Ya ve nur arasnda bir cinsiyet ve gizli bir birlik vardr. nk, her ne kadar ekil ve asl maddesi bakmndan ayn cinsten olduklarn gstermezlerse de, hakikatte ona uygundurlar. Bir insan iin de bu byledir. Ekmek, su ve dier btn trl trl yiyecekler, ekil ve grn bakmndan deil, teekklt bakmndan onunla bir cinstendir. Yeillikler, iek baheleri, akar sular, ku sesleri ve algclarn nameleri de insanla ayn cinstendir. nk, insan btn bu eylerden istifade ettii nisbette kuvvetlenir ve byr; onunla ayn cinsten olur. Faydasz eyler, insan bytmez. O halde ona zt olur. Her ne kadar eklen ona benzer ve onunla ayn cinsten grnrse de, ondan kuvvet almad ve bulmad iin onun ile ayn cinsten olmayp tersine, onun zdd

www.semazen.net
olur. Suya yardm, sudandr. Atee ise ateten. Atei artran her ey anca onun cinsinden olur. Yani, atei ancak onun cinsinden olan bir ey artrr. Mesel odun, her ne kadar ekil itibariyle onun cinsinden olmasa ve bu cinse aykr grnse de, onu artrd ve kuvvetlendirdii iin onunla ayn cinsten olduunu bilmek lzmdr. Sadaka ve ihsan insanlar iin rahmettir. Ik ve tat de kfirleri ldrmekte ayn cinstendir. Zalimleri men ve nehy etmek her ne kadar aykr ve ayn cinsten deilse de, bu her iki i de sevaba ve rahmete lyktr. In artmasyla insann yz daha aydnlk bir hal alr; ite bu bakmdan her ikisi de ayn cinstendir. Yani k, insan beyaz gsterir. Birok eyler vardr ki zahiren ve gerekten ekil ve asl bakmndan bir grnrler, fakat hakikatte birbirlerine aykrdrlar. nk birbirlerine faydalar dokunmaz ve birbirlerinin sohbetinden feyiz almazlar. O halde yukardan beri anlatld gibi bir eyin aslna uygun gelen, onu artran ve kuvvetlendiren her ey, onunla ayn cinsten olur. Bunun iin mminin kalbi yerinde olan zeytin ya da onunla ayn cins ve o nurun bir hzmesidir. Allah insanlar karanlktan yaratt yani cism-i hayvaniyi bu karanlk leminden var etti ve kadm olan kendi nurundan, bu yaratlm olan eyler zerine sat. O nur, bu karanln iinde hapsolunmu ve karmtr. te bu karma yznden onun ad, zeytin ya olmutur. Fakat nur, ayn nurdur.23 Onun zeytinya gibi olan gnl parlar, vuslat na temas etmeden ve aslna tamamen vasl olmadan onu gren, tamamiyle asl nuruna vasl olmu zannederler. yle ki enbiyann ekserisi, vsl olmadan evvel byledir, yani o zamanda "biz vasl olduk" derler. nk onlarn gnllerinin ya o, nurdandr; belki o nurun ayndr. brahim (Selm onun zerine olsun) da ge bakt zaman kendi kalbini grd. Kendi gnlnn zeytinini, parlak bir yldz olarak temaa etti ve grd nura "te benim Allahm budur." Dedi. Fakat parlayan ay grnce o zaman da yine "Benim Allahm budur" dedi. Gnei gn drdnc tabakasnda grnce: "Benim Allahm budur ve bu hepsinden byktr. (Sre: 6, yet: 78.) Yani grdm bu parlaklk dierlerininkinden daha fazladr" dedi. Btn o parlaklklar kandilin iindeki zeytinyandan grnyordu, sonunda kendi asl nuruna eriti ve para btnne eriti. Ben varlm, gkleri ve yerleri yaradana doru evirdim. (Sre: 6, yet:79).
(23) arklda, garplda olmayan mbarek bir zeytin aacndan yaklr. Ate dokunmasa da onun ya hemen hemen k verecek gibidir. (Sre: 24, yet: 35)

Allah gklerin ve yerin nurudur. (Sre: 24, Ayet:35.) Allah'n bu sznn hulsas udur: Ben ki Allah'm yerin ve gn nuruyum ve btn varlklarn canym, mminin gnlnden parlar ve her eyi aydnlatrm. Mesel, byk bir sarayda bir kandil veya bir lmba bulunsa, bu lmbay sarayn iinde bir kede bulunan pencerenin iine yahut bir lmbala koymu olsalar, bu lmbann bir dil gibi olan ulesinin parlak evin iini tamamiyle aydnlatr. O lmbadan kan n o kk lmbann ulesinden olduu aktr. Zahiren veya eklen ev byk bile olsa, mnaca byk olan ev deil, lmbadr. Bunun gibi Allah'n nuru, Allah'n vel olan kulunun gnln den parlar. Yeri ve gkleri aydnlatr; onlar diri, parlak ve kla dolu bir halde tutar. Allah, velinin gnlnde bulunmas hususunda yle buyuruyor: "Ben ki Allah'm, gklere ve yerlere smadm, ancak mmin kulumun gnlne sdm" (H.). Bunun gibi lmbann da der ki: "Beni suda aramaynz, nk oraya smadm; hem su kabil-i vasi deildir. Yani onda sizi bana ulatrma kabiliyeti ve kuvveti mevcut deildir. Beni granit gibi sert talarla dolu yerlerde, bir dada aramaynz; zira da ve ta beni kabul etmezler. Beni iinde zeytinya bulunan o kk lmbada araynz. Zira benim armn taht odur. Yani ben yalnz mminin kalbindeki gzel, temiz zeytinya (Mminin kalbindeki iman) ile imtiza ederim. "Allah insan zayf olarak yaratt." (Sre:4, yet: 32.) gereince bu lmba yani mminin vcudu, kk ve zayftr. Fakat o lmba, zeytinya olmadan yer ve gk benim nurum ile nasl dolard? O halde btn bu nimetleri, o lmbadan biliniz. te bu lmba veldir. Sen olmasaydn felekleri yaratmazdm. (H.K.) Allah buyuruyor ki: "Ey Muhammedi Yeri ve g senin yznden yarattm, sen olmasaydn yaratmazdm. Ben daima seninle beraberim. Sen de benimlesin. Benim ta ve bahiim sana vsl olur; benim krm seninledir. Nazarm daima senin zerinedir." Senin iin de byledir. nk Onlar onu severler, o da onlar sever. (Sre: 5, Ayet: 59) Fakat, benim nazarm senin suretine deil, kalbinedir. (24), Ben ki Allah'm; nazarm suretine deil, kalbine ve niyetinedir. Bu kalbden gklere ve yerlere hayat ve k vsl olur. Gene bu gnlle, lemin vcudu zinde ve kaimdir. O yerde ve gkte Allah'n halifesidir. (Sre: 2, yet: 28.) Yer ve gk o veli-i vahdet ile diridir.

(24)Allah sizin suretlerinize ve amellerinize bakmaz. Belki kalblerinize ve niyetlerinize bakar (H.)

Meleklere: "dem'e secde ediniz" emri gelince btn melekler secde ettikten sonra, yer ve gk lemin varlnn btn czleri, zerreleri, eytan, peri ve balktan aya kadar olan dier btn yaratklar niin secde etmesinler? Bunlarn hepsi derece itibariyle meleklerden daha aadr. Padiah ve emrleri secde ettikten sonra kleler ve sipahiler niin secde etmesinler? Bunlarn balarn yere koymalar, secde saylmaz. Bu, secdenin erhi ve tercmesidir. Yani, ben senin tahtndaym ve senden aaym ve sen benim fevkimdesin. Ben senin mutiinim, sen ise benim mrebbim ve yardmcmsn, demektir. Bu, tpk koruun, zmle ibadet etmesi gibidir. Koruun

www.semazen.net
yz zme dorudur ve gayesi zm olmaktr. Sonu odur. O halde secde eden koruk, kendisine secde edilen zmdr. Cansz cisimler bitkiye secde eder ve onu ister. Bitkiler, hayvana, hayvan insana, insan ise melee secde eder. Melek (Melik'e) Allahya secde eder ve melk insann hulsasdr. nsann iki hali vardr. Hamlk ve mahcupluk halinde melee secde eder. Olgunluk ve vsl olma halinde -Allahya vsl olunca- melek ona secde eder. nsan kendisine secde edilendir. Melek, felek ve btn varlklar ona secde eder. Onun methini syler ve onu tebih ederler. Esasen Onun ann tenzih etmeyen hibir ey yoktur. (Sre: 17, yet: 16.) Allah insann gnlnn kandilinden iki lemde parlar ve her iki lem o demden halk olundu ki o, aydnlk ve mnevverlik demidir. Yer ve gkyznde Allah'n halifesidir. (Sre: 2, Ayet: 28.) Arzdan maksat, bu lem evidir. Bu ev Allah'dan utanan, korkan ve mtevaz insanlarn meskenidir. Semdan maksat, o ebed lemin saraydr. Oras melekler, temiz insanlar, Allah'a yakn olanlar ve ruhlarn meskenidir. Binaenaleyh Allah'n velisi, kendi zamannda her iki lemin de padiah ve efendisidir. Onun nurunda btn lem aydnlk ve kldr. Ondan gda alr, onunla doru yolu bulur. Mukallit ve mrit de insanlarn anladklar ey, bu atein nurlardr. Ate ehlinin parlakldr. Zira dnya, ehli cehennemin odunudur ve dnya cehennem suretindedir. Beyit: Eer cehenneme meyledersen almaz. nk czlerin hareketi, daima kendi kllerine dorudur. ehvet atei, kendilerine galip gelen ve nefislerini, tabiatlarn istil eden hayvan gibi insanlar cehennemin czleridir. Bu trl hayvan gibi olan insanlar ehvet atei ve nefis galip gelmitir. Bunun iin onlar cehennem paralarna dahildirler. O halde nasl olur da bunlar ehvet ateinin czlerinden mrekkep olan bu dnyaya meyletmezler? Fer'in aslna dnmesi tabiidir. nk: yi eyler, iyi kimseler iin; kt eyler kt kimseler iindir. (Sre: 24, yet: 26). Bu sdi nur, ate ehli indinde gerek nur gibi grnr. Karada yaayan kular iin toprak hayattr; fakat balklar ve sukular iin bu ayn toprak lmdr ve byk bir ikencedir. Hayat veren o nurun grmiyenler, hayat yok eden bu atee - nra- nur derler. Bu nurlarn asl, gnein suretidir. Gne de atein maden oca ve emesidir. Ay ve yldzlar gneten faydalanrlar. Yeryznde bulunan her ate, her alev ve k gnein bir cz' ve bir assdr. Bu ynden nurlar atee mensupturlar, nur deildirler. Onlarn sadece, adlar nurdur. Halbuki mnevi bir nur yakmaz; belki hayat, can verir. Lmbann n ve atein parltsn yeil bir yapraa dedirirsen yapra derhal kurutur ve karartr. Bunun gibi insann vcuduna ve kalbine de dokundurursan bunlar da yakar ve yaralar. u halde bunun, isminin "nur" , aslnda "nar" ate olduu malm olur. Mnevi nur eritii yere hayat, canllk, salk ve rahatlk balar. Nee, huzur, ferahlk, marifet bilgisi, gr, vecd, ak ve evk, vuslat, emel, gaye bunlarn hepsi ykc deil, yapc nurlardr. O halde o nur, mnann parlak ldr. Asl olan, bu nurlarn aslnn asldr. Demitik ki her vcutta bulunan byle yz binlerce nurun hepsi o nurun aksinden meydana gelmilerdir ve o Allah'n nurudur. Parlyan bir yldz gibi, o mishabn dili, velinin bir kandil gibi olan cisminden, yeri, g, ar, krsiyi nurla doldurmu ve aydnlatmtr. nk Allah, gklerin ve yerin nurudur. (Sre: 24, Ayet: 35). Bu mesel deil, misldir. Akl, bilgi ve zek ile bunu halletmek imknszdr. Bu havada sdk ve ak kanadiyle umak lzmdr. Tadmyan bu hali bilmez. Yazy renmeden okunamayaca gibi. Beyit: Bir eyi aramadan bulamazsn. Fakat dost, bu kaideden mstesnadr. Onu bulamaynca arayamazsn. Sylediimiz bu kelimelerden her birinin hudutsuz bir erhi ve hadsiz tafsilt vardr. Onu sylemek ve yazmak iin mrler lzmdr. Lkin szlerin srlar, bu hale vkf olan kimseler iin sylenmitir. O kimselere bin taneden bir tane sylense, ondan hepsini anlarlar. Mesel, bir cemat ortasnda birok kaziyeler vak olsa birka kii buna vkf olsalar, btn cemaatin bu kaziyeleri bilmesi, anlamas gerekmez. Esasen onlara uzun uzadya anlatmaya da lzum kalmaz; zet olarak anlatmak kfi gelir; bazen "falan kssa" derler. Kssann geri kalan ksmn mufassalan anlatlmaya lzum kalmadan, bu topluluka anlalr. Allah dorusunu bilir.

www.semazen.net

FASIL: 11
Temiz ruhlar, melekler, felekler, yer, ar ve krsi, levh' kalem ve dier eyler yok olur ve fena bulurlar. Fakat mminin lmesi zahiren lmek ve yok olmak ise de, buna lm demezler. nk onun yok olan ve fena bulan gzellii bu ekilde, bir iken bin olacaktr. u halde byle bir lm olamaz. lm onun lmemesidir. lmedii takdirde biri, bin olamaz. Bunu una benzetebiliriz:Mesela, bir buday veya aa tohumunu, bir ekin tanesini yere gmdkleri zaman, o tane yerin altnda su haline gelir, baka eylerle kararak tamamiyle yok olur; fakat sonunda bahar nefesi btn hububata eritii zaman, o yok olmu olan ey, yz defa daha gzel olarak, tekrar meydana kar. u halde hakikaten o tane lmemitir.lm, ac ve kt bir tanenin veya batc bir dikenin ld zaman, onun bu irkinliinin bir iken bin olmasdr. Bunlar her lahza "Keke olmasaydm ve aleme gelme-seydim!" derler.te asl lm budur; belki byle bir hal lmden daha fenadr. nk onun "ou", ikence ve kt durumda iken lm ister. Tpk bunun gibi kafirler de kendi irkinliklerini grerek: 25 "Ah! Keke ilk olduumuz gibi yine ylece olsaydk ve olduumuz gibi yine ylece toprak olsaydk ve varol masaydk." derler. te bylece kfirlerin straplarnn iddetinden, lm temennisinde bulunurlar ve Allah'dan binlerce can rica ederler. Cehennem atei onlarn etlerini yakar, yok eder. Allah onlara yeniden bir deri ve et verir; fakat, cehennem atei tekrar bunu da yakar.Onlarn derileri pitike, azab tadmalar iin derilerini yenileyeceiz. (Sre: 4, yet: 59) buyrulduu gibi; lm, bu halden iyi olduu iin eer buna lm derlerse yanl sylenmi olmaz, yahut da yz dorudan ancak birini sylemi olurlar. Mesel bir kimse, bir adama on direm balam olsa ve herkesin yannda: "Falana be direm baladm" dese yalan sylemi olmaz; nk vermi olduu bu on diremde be direm mevcuttur. u halde yalan sylememitir. Bu lm de yz lme bedel olduundan eer bir kimse ona "lm" derse yanl sylemeyip belki yzde birini demi olur. Bunun iin ekiynn lm, bu cihetten lm oluyor. Mminlerin, salihlerin ve evliyann lm, zahiren lm olmakla beraber, buna "lm" demezler, belki "hayat" derler.26 Allah iin yayan ve kendilerini Allahya feda eden kimselerin ldklerini zannetmeyiniz, nk onlar belki kendilerini yaratan Allah'n huzurunda yaarlar. Allah, yokluk halinde iken onlara rzk verir. Onlar memnun ve mesutturlar. Neticede bir buday gibi olan varlklarnn arpa ve dar olmayarak, tekrar buday olaca hakikatini bilirler. Bir taneleri yz tane olacaktr. Zira: Bir baakta yz tane (Sre: 2, yet: 262), buyrulmutur. Mmin, o tatl tane gibi lm halinde iken hal dili ile yle der: (Eer ben lrsem bana ld demeyiniz, nk o ly dost ald gtrd ve onunla yayor.)

(25)

Keke toprak olsaydm! (Sre:78, Ayet:40.)

(26)Allah

yolunda lenleri sakn l sanmaynz, onlar Allah'n yannda diridirler; rzklarna nail olmaktadrlar. (Sre: 3, yet: 163-164.)

Allah buyuruyor ki : "Benden baka ne varsa hepsi yok olur ve kalmaz , insandan, melekten, eytandan ve periden hibirisi kalmaz, yalnzca ben kalrm. Zira her ey fena bulur, ancak O bakdir. (Sre:28, yet: 88). Her ne kadar mminler lrler ve yok olurlarsa da buna, lm demeyiz. Hatt hayatn da kendisi deriz. Tpk yerin altndaki buday tanesinin lmesi ve yok olmasnda olduu gibi... Fakat, ekiyann ve yollarn kaybedenlerin lmne lm deriz. nk lm ve yokluktan sonra, hair vaktinde, onlara avdet edecek varlk bir lmden daha beterdir. Bu yorum ve bu aklamay, o zmrenin inanlar ve szleri zerine diyoruz ki onlar, yle derler: "Her ey yok olur, ancak, O kalr" (Sre: 28, yet:88), Elbette bu yet dorudur. Bunun mnas; mminler, temiz insanlar ve melekler hepsi de lrler. Allah'dan baka tek bir varlk bile kalmaz. Bu takdirde onlarn dedikleri ve inandklar eyi isbat etmi oldum. Byle bir lm, zahiren lm ve yokluk grlmesine ramen hakikatte hayatn ta kendisidir. Her kim buday ekmez ise onu: "Niin bu taneleri yaatamyorsun? Buday evinde saklayp, topraa ekip samyorsun ki onun bir tanesi yz, hatt bin olsun! Bylece hem kendine, hem budaya zarar veriyorsun?" diye ayplarlar. Binaenaleyh byle bir lmn, ayn hayat olduunu bilmi olduk. Allah herkesten iyi bilir.

www.semazen.net

FASIL: 12
(27) Allah gklerin ve yerin nurudur! Onun nuru iinde ra bulunan bir kandillik (Mikt) gibidir ki o ra billur kandildedir, bu billur kandil, sanki parlak bir yldzdr; douda ve batda bilmeyen mbarek bir zeytin aacndan yaklr. Ona ate dokunmasa da ya hemen k verecek gibidir. O kat kat nurdur. Allah, nuru ile dilediini hidayete erdirir. Ve insanlara hidayeti sezmeleri iin misller gsterir. Allah her eyi hakk ile bilir.

(27) Ulu Allah gklere ve yere nur verendir. Onun nuru iindede ra bulunan kandilin gibidir. ra billur iindedir. Billur prl prl parlayan bir yaldzdr. arkta, garpta bitmeyen mbarek bir zeytin aacndan yaklr. Ate dokunmasa da onun ya hemen k verecek gibidir. Nur zere nurdur. Ulu Allah dilediini nuruna eritirir. Ulu Allah insanlara misaller gsterir. Her eyi hakkiyle bilen O'dur. (Sre: 24, yet:35.)

Hazret-i Peygamber buyuruyor ki: "Yksek ve celil olan Allah, yerin ve gn nurudur. Onun nuru, inide mum ve kandil koymak iin manastrn bir kesinde bulunan dipsiz bir hcre gibidir. Kandil'in bulunduu bu yerde (Mikt) bir parlaklk olur ve o parlaklk billur kandilde, parlak bir yldz gibidir. Ne douda ve ne de batda bulunan zeytin aacndan yaplr. O kandilin ya kandilin k vermesi gibi parlaklk verir. Onun mnas udur: O mikt velinin vcududur. Zeytin ya, onun temiz olan gnldr ve Allah'n bu gnlle alkas vardr. nk Allah: "Ben ki Allah'm gklere ve yere smadm, ancak mmin kulumun kalbine sdm" (H.K.) buyurmutur. O kandilin nurunun aksinden, lemin vcudu nurla dolu, canl, zinde ve tazedir. O nur hissedilmez, mnevidir. Benzersiz ve keyfiyetsizdir. Bu nur nefisler ve akllardan parlar. Nefisler ve akllardan hayvanata ve hayvanattan nmiyattan cemadt zerine, bir hayat peyda etmek iin geer. Btn bu klar, o nurun eserleri ve akisleridir. Binaenaleyh gerek hayata, Allahyle kaim ve Allah'n halifesi olan bir veli maliktir. Gkte ve yeryznde bak olan btn eyler, onun nurunun aksi ile diridirler. Hayat, onlara ariyeten verilmitir. Demirdeki scakln ve bu yzden meydana gelen krmzln mstear olmas gibi... ayet demiri ateten ayrrsan mstear olan bu kzllk atein aksine olarak geer. Ate, scaklk ve renge kendiliinden maliktir. Bu iki vasf onda ariyeten mevcut deildir. O bizzat byledir. Kutup kendi mihverinde dner. Yani onun yardmna muhtatrlar ve derece ile onun yardmn kabul ederler. Tpk gn drdnc katnda bulunan gne gibi. Evvel , gn drdnc katna akseder, drdncden ncye oradan ikinciyi ikinciden de yerin ats olan birinci ge ve oradan da yeryzne akseder. Akllarn ve ruhlarn gnei olan o kutup, ilk defa en nde ve kesif olan o saf zerinde parlar, ondan sonra, saf, saf ve tabaka olan mertebeler zerine gider. Nurlu perdeler ve karanlk tabakalar yerin ve gn yedi tabakas gibidirler. Yalnz bu nurlu ve karanlk perdeler mnevi perdelerdir. Nurlu olanlar meleklerin, mminlerin, evliya ve kutuplarn zatlar gibidir. Karanlk tabakalar ise, tpk eytanlar ve perilere benzerler. Hepsi de kendi mnevi cevheri lsnde ondan yardm grr. O halde bu kutbun zat, gn ve yerin nurudur. Manastrda bulunan her n, oradaki kandilin nurundan olmas gibi, yerin ve gn nuru da o kutuptandr. Dar grl kimseler, manastrda bulunan o nuru, manastrn kendisinden olduunu zannederler. Hakikatten haberdar olan kimseler ise o nurun kandilden meydana geldiini ve kandilin parlts, olduunu bilirler. Cann suretini, insan vcudunda grmek mmkndr. Vcutsuz grmek kabil deildir. nk o, ekilsiz ve benzersizdir. u halde cisimler, ruhlarn hareketini gstermek iin meydana gelmilerdi. Eer bir kimse: "can nedir?" diye sorarsa ona derler ki: "Ey kr, gafil! Bu sorduun nedir? Hi cansz bir l sual sorar m, ayakta dolar, elle tutar, gzle grr, kulakla iitir, dille syler mi? Can, bir divar deildir ki elini onun zerine koyabilesin. O yle bir mnadr ki nereye dokunsa hayat ve hareket hsl eder. Her eyi grebilme, onun yapabilecei bir eydir. Gln ve misk'in gz burundur. Sesin gz kulaktr. Ac ve tatlnn gz damak ve azdr. nsann yzn, kulakla grmek imknszdr. Gzle ses iitilmez. Heliyleyi grmek mideyi mlyimletirmesiyle mmkn olur. Badem yan grmek onun kuruluu gidermesiyle olur. arabn tesirini meydana getirdii sarholukla grebiliriz. llarn ve macunlarn baz zellikleri vardr. Bu zelliklerden dolay onlar isterler, satn alrlar ve kymetlerini ona gre artrrlar; fakat bu zellikleri gzle grlemez; onlar ancak anlay gzyle grlebilirler. Bunun gibi Kur'an'n mnasn ve Delili, his gzyle gremeyip idrk ve anlay gzyle grrler. Can yle bir eydir ki seninle olduu zaman yaarsn ve bu sebeple senden yzbin trl hareket hsl olur. Yrmek, oturmak, almak, tutmak, konumak, grmek ve iitmek, rahat ve elemden mteessir olmak gibi. Can senden kp gittii zaman bunlarn hibiri meydana gelmeyip cansz bir cisim olursun; bir ta ve toprak paras gibi dersin. O halde ey aklsz! Can grdn halde can nasl olur, nasl diyebiliyorsun? Netice olarak denilebilir mi vicdan olan mnay grmek, hissedilebilen eyleri grebilmekten daha kuvvetli ve daha aktr. Mesel grme hissi olan gzle, bir adam grrsn, gzlerini kapadn zaman onu artk gremezsin. Yahut adamn szn iitirsin, kulaklarn tkadn zaman iitmemi olursun; fakat iinde bir keder veya nee hissettiin zaman insanlara: "u anda mesudum, neeliyim veya kederliyim" dersin. Gzn yumsan da asan da o keder veya nee gizlenemez ve senden ayrlmaz. u muhakkak ve yakndir ki vicdan eyler mahsusattan daha ok grnmektedir. Nee ve keder bazan gelir, bazan gider. Sertlik, iyi muamele, cmertlik ve hasislik, kahramanlk ve korkaklk, ehvet, zevk ve ak, bunlarn hepsini grnce: imdi bu haldeyim, diyorsun da gece ve gndz seninle olduu halde, acaba can nasl bir eydir ve nedir, diye sormaa nasl cesaret edebiliyorsun? O anda bir kimse olsa sana: "Sen ne garip bir merkepsin ve ne tuhaf bir kzsn!

www.semazen.net
Cevabn verirdi. Senin vcudun, cann zuhur ettii yerdir. Senin her cznde, vcudunun tazeliinde ve uzuvlarnn kmldamasnda, yznn ve znn parlamasnda hlsa, batan ayaa kadar her eyde grnen ey candr. Can kalmaynca, iitme, grme, koklama, tatma ve dokunma gibi duygularn bata bulunan yldzlar, ie yaramaz bir hale gelirler ve dklrler. Gk gibi olan ban yerini tekil eden ayaklar, dizler ve parmaklarn kuvvet ve hareketleri ie yaramaz bir hale gelir ve hareketsiz kalrlar. Sinirler, diz, topuk ve parmak eklemleri birbirinden zlr ve dalr. Bunun gibi, gn atsnn temizlii, gnein, ayn k ve scakl, yldzlarn parlakl, o nur ve o can, onlardan ayrld zaman hepsi hareketsiz kalp aa dklrler.28 Onun aya olan yer yarlr, dalar aa der ve paralanr. te o zamanda dnya byk bir sarsnt ile sarslr.29
(28)Gk

(29)Vaktaki

yarld (Sre:81, yet:l 2), gnein devrildii yldzlarn dkld zaman. (Sre:82, yet: 1.) dnya o mthi sarsnt ile sarslr. (Sre: 99, Ayet:l.)

nsann vcudu bir can ile diri olduu gibi gn ve yerin ahs da bir can ile dirilir. O can kt zaman, her ikisinde de tazelik, revnklk, gzellik kalmaz. Hakkn halifesinin nurunun aksinden yer gk diri ve aydnlktr. Bir zeytin aacndan yaklr (Sre-i Nur; yet: 35): Velinin can, gnl olan o kandilin zeytinya, kutup olmadan ve kemale ermeden evvel parlaktr. Sevgilisine vsl olunca ve cz klle balannca, damla denize dnnce nur zerinde nur olur. nk, eer o nurun, bir cz' ve yakn olmasayd o nura balanamazd. Cz'lerin hareketi daima kendi kllerine dorudur. Nurun zerine nurdan baka bir ey gelmez. Beyit: Allah' gene Allah grr. Ondan bakas oraya nasl sabilir? nk deryay vahdette gayr ayardan baka bir ey deildir. Nazm: eyh "Enel-Hak" dedi ve gayeye vsl oldu. Btn krlerin boazlarn kesti. Ey inat, kutbun benlii ortadan kalkarsa geriye ne kalr! artk sen bunu dn. Senin eer bir gzn varsa a ve bak, bu "L"dan sonra ne kalr? Vuslattan evvel onun can nur idi ve o nurdan k ve parlaklk verirdi. O nur kemle erince, kendi aslna vsl oldu. I ve parlakl artt ve kemal bulup kutb-u asr oldu. Allah dilediini nuruna eritirir. (Sre:24, Ayet:35). Allah o aslndan olan sekin ve azizlerden baka, herkesi kutb-u hidayete vsl etmez, Allah ezelden o nurdan nasipleri olmayanlar, aki ve mahrumlardan yaratmtr; ve onlarn varln zulmet ve dalletten hasl etmitir. Onlara byle kutbun huzuruna varmaa yol yoktur. Beyit: Onlar, Elest cezbesine tutulduklarndan beri ayrlmamlardr. Said, anasnn karnnda said, ak de anasrn karnnda ak olarak yaratlmtr.(H.).

www.semazen.net

FASIL: 13
Kalp dediimiz eyden kastmz, bir kan damlas veya bir et paras deildir. Byle bir kalbe btn hayvanlar sahiptir. kz, merkep, deve gibi her hayvann bir kalbi,ak cierleri ve bir kara cieri vardr. Bizim kalbden kastetdiimiz ey, keyfiyeti tarif olunamyan bir nurdur. te bir kan damlasndan ibaret olan kalp, o nurun uradr. Bu nur; sonsuzdur. Gz nuru, gzn iindeki siyahlk ve beyazlk deildir. Bunlar iitmenin meydana geldii yerledir. Duygularmz, iinden su akan oluklar gibidir. itme, grme, konuma ve tadma ve dokunmadan ibaret olan bu be duygu, grnte baka baka olmalarna karlk gerekte bir can ile diri ve kaimdir.Bu be duygunun oluundan akan su, candr. Mesel, bir kimse evini bir mum veya kandille aydnlatsa ve evin iindeki tek nurdan darya nurlar salr. Duvarlardaki ok olmasna ramen evin iindeki nur, bir ve ayn nurdur. Ba cansz eylerden yaplm olan evlerde, insann vcut evinin camlarndan ibaret olan duygular aksine olarak her camdan ayn nur grnr.nki bir ev gibi olan insan duygu vastalarna gelen ayr nur, her birinde baka bir i yaratr. Baka bir sanat gsterir. Gz camna gelince grme hsl eder. Kulak camnda iitme, burun camnda koklama, az camnda tatma, el camnda dokunma meydana getirir. O nur vsl olunca her birinden birbirine benzemiyen ayr ayr bir takm iler hsl eder. Mesel, bahar mevsimi ve scakl ceviz aacna temas edince ceviz yetiir. Bunun gibi hurma aacnda hurma, elma aacnda da elma biter. Bahar mevsimi, hakikatte bir eydir; fakat her aata ayr bir i yapar ve ayr bir tesir gsterir. Tpk bunun gibi olan duygularla, bahar mevsimi gibi olan can eritii zaman her duyguda ayr bir i, ayr bir zellik ve ayr bir haraket meydana gelir.Trk, Rum, Zenci, Habe gibi pek ok insanlara o nur eritii zaman her birinde baka bir i ve baka bir tesir icra eder. Her birini bir i ve bir sanat sahibi eder. Birini zlim, birini adaletli, birini iyi huylu, birini huysuz, birini cmert.birini hasis, birini cesur, birini korkak yapar. O halde btn bu trl sanatlar ve yoktan varedilmi eserler, ignsanlar, halk, trl trl tabiatlar bir tek nurdan faaliyettedirler. Hepsini ayn nurdan gren kimseler, Allah'n byklne muvahhittirler.Btn bu naklardan, onlarn indinde iki ve olmaz. Onlar: bizim indimizde yani bizim iin her ey birdir, derslerse yanl sylemi olmazlar.nk bu naklar ve varlklar, onlara matlplar olan tek nur ile eriir. Mesel, sen birini grmek istersen, gerek Trk, gerek Hintli olsun, sana o istediin eyden bir nian verir ve onu sana gsterirlerse her ikisi de senin indinde bir olur. Zira her ikisi de senin iin ii yapyorlar ve istediin eye yol gsteriyorlar. Beyit: Kfr ve din yani kfir ve dindar, her ikisi de: "O, tektir ve O'nun orta yoktur", diyerek O'nun yolunda koarlar. Bu beyit herkesin hakknda olmayp yle bir kimsenin durumu iin sylenmi olur: Mesel, bir ressam, yanlz gzel olan eylerin resimlerini yapp irkin olan eylerin resmini yapmazsa; baka bir ressam da her ikisini de yapabilse, bu ikinci ressamn sanat birinciye nazaran daha ok kemale ermi saylr. Gzel ekillerin onun sanatnn kemalini gstermi olmas gibi, irkin resimlerde sanatnn kemalini bildirmek ve gstermektedir. Bu eitli resimlerden ressam, onun kemalini ve cemalini grebilen kimse iin gzel ve irkin, iyi ve kt bir olur. nk bunlarn hepsi, ressam tarif ederler ve gsterirler. u halde hepsi birdir. Beyit: Sen gzelsen irkine kmseyerek bakma! Zira bu yolda sinek de, tavus kuu gibidir. Tavus, Hakkn sanatnn kemalini gsterir. Sinek de tpk bunun gibidir. Bu bakmdan her ikisi de ayndr. Fakat, ressamdan habersiz olanlar ve onu aramayanlar, yalnz resmi nazar itibare alrlar. Bunlar karsnda irkin ve gzel nasl bir olabilir? Ac ve tatl nasl ayn tad verebilir? Byle kimselere vahdet (birlik) leminden bahsetmek doru olmaz. nk onlar mteaddit olduklarndan adette kalmlardr. "Vahid'den gafildirler. Onlar, irkin gzel, ac tatl birdir, derlerse yalan sylememi olurlar. ittikleri eyi sylerler. O sz kalblerinden kmamtr. Bu cansz bir ekil ve nursuz bir kandil gibi olur. Hi kimse bu szden istifade edemez. Sz, o kimsenin szdr ki bunlarn hepsinden o "Bir"i anlar ve arar. Ne kadar trl trl ekiller grse yine o "tek" olan zt nazar itibare alr. Hepsinden murat o "zattr", o naklar deildir. iir: Yzlerce naktan, trl trl hnerler gsteren bir nak gibi... Ona iyi bakarsan hepsinin bir olduunu grrsn. Deniz birdir, fakat say onun dalgalarndadr. Bu saydan geersen dalgann da, denizin de bir olduunu grrsn.

www.semazen.net

Seninle beraber bulunan bir adamdan, bazan bar, bazan sava, bazan hasislik, bazan cmertlik, bazan ykma, bazan yapma, bazan kahramanlk, bazan korkaklk, bazan uyku, bazan uyanklk, bazan glme, bazan alama, bazan susma, bazan konumak gibi birbirine benzemiyen bin bir trl i meydana gelse, bunlarla o adam daha iyi tanr ve daha ok seversin. O adamdan meydana gelen birok hallerle onun birliini tasdik ettiin gibi, yerin ve gn dnmesi, k ve yaz gibi trl trl mevsimler, lim, cahil ve zalim olmak zere eitli insanlar, kara ve deniz, ku ve balk daha bunlar gibi pek ok eylerden ibaret olan Allah'n sanat ve kudretlerinden de, Allah'n birliini bilmelisin ve yanlz onu sevmelisin. O zatn byklnde, kudretinde gzel liinde ve kemalinde zaman zaman mest, k ve gark olmu olmalsn.Ondan baka hibir ey gzne grnmesin! Bunun gibi birbirinizi trl trl szler, iler ve hallerle grrsnz, tanrsnz, bilirsiniz. Birbirinize balanrsnz. Bundan bir rahatlk, bir huzur hissedersiniz ve dersiniz ki: "Birbirimizden pek ok haller grdk ve birbirimizi ok iyi tandk, anlatk; bakalar ile ainalmz yoktur. Onlar sadece uzaktan gryoruz." Halbuki, Allah'n ii ve gc saysz ve snrszdr. Onun sanatnn eseri olmayan hi bir ey yoktur. Yere bak, ge bak, nereye bakarsan bak, hepsi onun sanat ve maldr. Alt ynn dnda bulunanlar da O'nundur. Hlsa, hangi tarafa dnerseniz Allah'a ynelmi olursunuz! (Sre: 2, Ayet: 109). Baz ilerde yz gsteren bir kimseyi gryor ve tanyorsun. Her eyde yz gsterdiim halde beni niin grmyor ve ve tanmyorsun? Sen, aacn stndeki kuu gryorum, aac gremiyorum, sa gryorum, ba gremiyorum, sahradaki aldn gryorum, sahray gremiyorum, diyen aptala benziyorusun. Byle bir akla, akl ve byle bir manta mantk demek gln olur. Allah gneten daha ak, daha meydanda ve daha ayandr. Bir eyi ayan olarak grdkten sonra varlna delil isteyen bir kimse, merkepten daha ziyade merkeptir. Bu adam hsrana dmtr ve bir ie de yaramaz... Gnein iki vasf vardr: Ik ve scaklk. Gne bu iki vasf ile btn leme ayandr. Alt ynde bulunan btn yaratklar, Allah'n birer sfat olmasna ramen acaba bu sfatlar o cahil baykuun gznden nasl kayor? Beyit: O, hem ilk, hem son, hem d, hem itir. Hem serde, hem srdadr. te herkes bu sradan gafil ve cahildir.

www.semazen.net

FASIL: 14
Suretler, mnadan haber verirler ve onu anlatrlar. Herkes mnay kavrayamaz ve gzelliini gremez. Sureti ancak suret grr; can iin, can lzmdr. Suret ehlinin mna lemine inanmas ve ondan biraz haberdar olmas iin mnay surete getirmek lzmdr. Mnevi gklerden haber vermeleri iin bu gkleri sreten ykselttiler. Beyit: Can leminde bu dnyann gklerine hkmedecek ne kadar gkler vardr. Can alemindeki o gklerin ykseklii, ruhsal ve niteliksiz olduundan bu lemdeki gklerin ykseklii de niteliksiz,altsz,stsz ve mnevidir. Mesel: "Bu adam, u adamdan stndr." dediin zaman bu stnlkten kast, sreten deil, mna bakmndan yani,izzet, kadir ve kymet itibariledir. Bunun gibi dinar, diremden yksektir dediin zaman da buradaki ykseklik eklen olmayp kymet itibariyledir. Dremi damn stne, dinar da yere koysan, yine dinar yksek, direm dk olur. nk onlarn ykseklii, sur deildir. Mna leminde ve benzersiz olan o cihanda birtakm mnevi ykseklikler vardr. Fakat, suret ehlinde onu mahade edebilme kabiliyeti yoktur. O ykseklii bilmeleri iin gn sureti, bir msal olarak geldi. Bunun gibi aalk nefsini anlamalar, bilmeleri iin deyer, dun himmetlerinin, kymetsizlerin, kudretsizliklerin alaklna msal olmak zere meydana geldi. Eer, ykseklik ve alaklk mnada olmasayd bu iki ey, yer ve gk de olmazd. yle ki bir hali, ancak vki olduu zaman anlatabilirsin. Vki olmayan bir eyden nasl bahsedebilirsin? Kerametler ve mucizeler cahil ve mnkirlerin haberdar olmalar iin ortaya kmtr. eyh, mritte bir tasarruf yapar ve onun lm olan gnln diriltir, kr olan gzn aar. Bylece onun mnevi karanl tamamen nur ve bakr gibi olan varl da altn olur.lemi sonsuzlasn Bin trl hikmet baheleri, ilim glzarlar, bilgi ve grgy bu i lemde bitirir. Huriler ve cennet kkleri meydana getirir. Bu mrid eyhinden byle kerametler grdkten sonra o mrit eyhin kendisine: "Sen, dn bunu yedin.Yarn yle yapacaksn" gibi gaibten haben vermesine hi deer verir mi? Bu gibi kerametler zayf olanlar iindir. Nuh tufan, ruhsal tufanlardan bir rnek idi. Hasif ve Mesih de, ruhlar leminin hasf ve mesh'inden misldi. nk yzbin edepsiz kstah, Hakkn emrine kar koydular. bdette, tatte tembellik gsterdiler. Bu sebepten onlarn ruhlarn mesh ettiler. Fakat bu meshi herkes gremez. Grleri dar ve surete bakanlar iin de sri meshi peyda ettiler. yi veya kt olarak suret bulmu her ne varsa hepsi bu mna yzndedir. Mna ise lem-i gaybdadr. Hatt ehl-i surete ondan bir parack eriir. Aalar, baheler, akar sular, mnevi cennetten bin paradr. ocuklardan ve kadnlardan ibaret gzel yzl varlklarn hepsi o meleklerden birer paradr. Dnyann zevki azdr, dedi. (Sre:4, Ayet:79). O, sonsuz lemlerden ve zengin hazinelerden surete in olanlara az bir para gnderdim. nk onlarn hepsi surete snmazd. Denizi testiye sdrmak mmkn olmayaca gibi... Hatt yerlerin, gklerin ve dnyann halleri, o lemin yannda oyuncak ve hakikatin nnde mecaz olurlar. Dnya ancak oyun ve elencedir. (Sre:57, Ayet: 19). Dnyaya oyun derler. nk ocuklarn oyunlarna benzer. Mesel kkler sokaklarda oynarken aralarndan birini padiah, birini vezir, birini hcip, (perdedar) birini tercman yaparlar. Yahut ata biner gibi deneklere ve eteklere ve eteklerine binerler. Bu oyunlar hakikaten almlardr. Gereini, cidd olann, grmemi olsalard bunlar nasl yapabilirlerdi? u halde her oyunun bir ciddyi taklitten, her mecazn bir hakikatten, her katn bir saftan, her yalann bir dorudan meydana geldii belli olur. Bir kimsenin, kalbi nakit zannedip kabul etmesi midiyle, daima kalp nakit kokusuyla yaparlar. nsanlarn doru zannetmeleri iin yalan doru kokusuyla sylerler. Alemde, nakit olmasayd muhakkak ki kalp da olmazd; doru sz olmasayd kimse yalan sylemezdi. Akll olan, mecaz ve oyunu grd zaman bunlarn cidd ve hakikisi de olduunu bilir. Ciddiye uyar ve onun iin alr. Bu ekilde teferruattan esasa eriir ve glgeden sahibini ar-yarak, glgenin gzellii ile aldanm olmaz. nk, eer senelerce glgesi arkasnda ok atarsan kuu avlayamazsn. mr torbasnda ok biter ve hibir eye eriemezsin. Aac, gnei, ay, yldzlar suda grsen ve onlar senelerce suda ararsan hibir zaman o aatan meyve yiyemezsin, ona yaslanamazsn, vsl olamazsn. nk suda grdn o ey, onlarn aksi ve haylidir. Binaenaleyh, akll olan, bir eyin aksinden ve hayalinden onun hakikatini arar. Bu lemin varl, o lemin aksi ve glgesidir. Aklllar bu lemde, o lemi aramlar ve glgeden, glgeyi douran eye doru yrmlerdir.te, bunlar bu yzden lmsz ve sonsuz olarak kaldlar ve kymet biilmeyecek kadar deerli hazinelere kavutular ve cennet nimetlerinden yediler. Bunlar hakknda: Onlarn yemekleri daimdir. (Sre: 13, Ayet:35) buyrulmutur. O lemin bir glgesi olan bu leme k olanlar, mrlerini sarfettikleri halde, hibir eye erimeden ve hibir kazanlar olmadan bu lemden gtler. iir: Dnya hayalden baka birey deildir. Fakat o hakikatte Haktr. Kim bu hakikati bilirse o, tarikatte ei bulunmyan bir sliktir. Allah daha iyisini bilir.

www.semazen.net

FASIL: 15
Bedenlerdeki canlar, havuzlardaki sulara, dnya ile ilgili bulunan megaleler, vesveseler ve iler de suya karan ve sf suyu bulundran topraklara benzerler. nsan bu bulanklk yznden, iine baknca bir ey gremez. Derhl kendi iinden ve canndan kaar, mrn ho geirmek ve bir zaman megul olmak iin gzn ve akln dier insanlara evirir. Mesel, bir adamn evinde ne hal, ne hasr, ne ekmek, ne arap ve ne de et olsa, stelik ok irkin ve ihtiyar bir kars bulunsa, tabiatiyle o adam byle bir eve girince, bu irkinlik ve holanmad eylerden uzaklamak ve kendisini dar atmak, sokaklarda, pazarlarda dolamak ve baka insanlar seyretmek ister. Bunun tersine olarak evi mmur ve iinde her trl kymetli hallara ve kskanlkla gnl verdii ve perilerin kskanaca kadar gzel bir kadna ve yiyecee sahip olan bir kimse, evine girince artk kmak istemez. Mhim bir i iin dar kt zaman akl tamamen evde kalr. Eve dnmek iin alelacele o ii bitirir. nk evinde bulunan ey, darda grdklerinden daha sevimli ve daha tatldr. Hatt, onunla biraz ahbaplk etmek ve konumak iin dar kmaa gelen ekseri dostlarn geri evirir ve bahaneler bulur, dar kmamak iin yeminler eder. Hizmetilere, o adamlara: "Bir yere gitti, evde yoktur" demelerini tembih eder. Evden dar kmak byle bir kimse iin de eve girmek, gln bir ey ve azaptr. Bunun iin rahat olan herey, onun iin bir ikencedir. Onun iin rahat olan da bunun iin azap ve zahmettir. Bunun dary istememesi gibi o da ieriyi istemez. Bu cihetten Allah, (Allah'n selm ve slat onun zerine olsun) Resule: bildir! (Sre:5, Ayet.VI). diye emretti. Yani: Ey Muhammedi kendi btn evinden dar k ve bizim havretimizden bu haberi insanlara eritir. Onlara yol gster ve bizim rislet ve haberimizi onlara syle. O'na, bunu halka eritir! diye emretmek, O'nun i evinden dar kmasnn kendisine ne kadar ac ve g geldiine ve bundan son derece nefret ettiine bir delildir. Bir kimseye asla helva ye! yahut ok a olan birine, yemek ye! veya ok susuz olan birine, su i! diye hkmetmezler. Emir ve ilzam, emri yerine getirene bunda bir zahmet mevcut ve tabiatinin buna muhalif olmasnda mevzuubahistir. Mesel, be vakit namaz vaktinde klmak, zamannda da oru tutmak, kendi hell malndan zekat vermek, zenginin Kbeyi ziyaret etmesi...te emir ve ilzam bunlarda olur. nk Peygamber iin de birtakm mnevi mmurluklar seyrediyecek eyler, ayrlklar, akar sular, huriler ve kklere maliktir. Allah'n nedimi ve arkada idi. Byle bir ebed meclisi ve lmsz hayat brakp boazna kadar dnya amuruna batmbir avu kr, mflis, irkin, mahrum ve mnkirle megul olmaa ve onlarn elinden tutup bataklktan karmaa, burda yetimezmi gibi stelik bunlarn, merkeplikten, bilgisizlikten ve krlkten, byle biricik padiaha: "Biz sana el verdik, senin szn dinledik ve sana balandk." diye O'nu minnet altnda brakmalarna nasl tahamml edebilirdi? Byle bir hali, sahip olduu o gzel hale nasl deiirdi? yle gzel bir durumun byle bir duruma dnmesinden nasl nefret etmez ve ondan nasl kamazd? Bu ona ok zor geldiinden ve bunda byk bir mcadele grdnden Allah'dan ey Resul! bildir!" (Sre:5, Ayet:7l). emri geldi.O halde, bir kimsenin kendisiyle megul olmas, kendisinde bir hazine bulduuna delildir. Bir kimsenin bakalariyle uramas da okimsenin manen ifls etmi olduuna ve isiz gsz kaldna delildir. Beyit: Kendine kendisinden bir arkada yapan kimseye, ben ve benim gibi yz kimse kle olsun! Fakat, o bedbahtlar, hakikatte mflis deildirler. Sadece, kendiyeriyle uramlar veAllah' talebetmek lzm geldii gibi, kendilerini talebetmemilerdir. Kendini bulan Allah' da bulur. Zira: Kendi nefsini bilen Allah' da bilir. Beyit: Her kim kendini iyi tanmsa o, phesiz ki Allah' da tanmtr. Senin ruhunun suyu sf bir kaynaktan gelmitir. Fakat, sen onu meguliyetin amurlu sulariyle, rp ile, vesveselerle kirlettin ve bulandrdn. Allah'n zikriyle uratn ve O'nun sevgisini kendine kble yaptn ve dnya ile ilgili olan eyleri brakp dnyann megalelerinden ve vesveselerinden arndn, varlk ve benlik hissinden kurtulduun, kendine deer vermeyi alkanlk edindiin zaman, tekrar sf ve temiz olursun. Beyit: Varln at, erkekler gibi ol! Kadn gibi olma! Allah'n varln idrk ettiin zaman kendi varln unut. Muradn Allah'a kavumak ise, kiisel isteklerini brak. Kibriya'nn a olduun zaman kibri terket ve inceleyen bir k ol. Kimseyi incitme; miskin, mazlum ve merhametli ol. Zulm ve zalimlii nefsine yenilenlere brak. nk "bizlik" ve "benlik" kt bir engeldir. Benlik ve bizlik, fir'avunluk, Allah ile yarma, ortaklk ve ikiliktir. Btn dnya ileri, tasalar ve ona mteallik

www.semazen.net
eylerin hepsinin asl ve mayas "benlik" ve "bizlik"tendir. "Benlik" ve "bizlik" btn bunlarn kt bir kaynaktr. Aacn dallarn kessen de kk yerinde kald iin yeniden baka dallar kar. Bu talepte ve yolda hibir eye meyletmemelisin. ster ilimde ve melde, ister mlk ve devlette, ister keramet ve makamatta olsun benlik ve bizlik talebinde bulunmamam lzmdr. nk, ey Halk yolunun yolcusu! Yolunun stnde aydnlk ve karanlk birtakm geitler vardr. Bunlar merte, ylmadan gemek lzmdr. Bunun vastas da dert, sdk, evk ve aktr. Msra: Bu perdeyi yakacak dert ve bu yolda yryecek mert lzmdr. Doum esnasnda hmile bir kadn iin yz trl ilim ve fen bulunsa bu hnerlerin hibiri ona bir fayda vermez; yanlz bu esnada ektii ac, dert onu maksadna eritirir. sa'nn doumunda, dert ve strap Meryem'i hurma fidanna gtrd ve Ruhullah olan sa dodu. Senin vcudun, zamann Meryem'idir. Nefis, kadn, akl erkektir ve sana doru olan akldan hsl olmu bulunan man ve marifet de senin sa'ndr. Eer Hak derdi seni kaplar ve birbiri arkasndan sana gelir ve senin baka bir eyle uramana mahal vermezse, muhakkak ki senin Meryem gibi olan nefsinden sa doar. Bunu bildikten sonra, birtakm hnerler renmeye alma.Allah'a olan balln ve ona ermek iin lzm gelen derdi artr. Daima aka ve evk'e dal. Dildr ve Didrdan baka her eyden syrlrsan btn perdeleri geersin! iir: Dn gece ryamda, bir ihtiyar bana: "Akyolunun afeti, benlik ve bizliktendir" dedi. Ona, "ben ve biz nedir? Btn glklerimin zm sizin elinizdedir" dedim. O:"Haktan baka btn eyler bizlik ve benliktir ve bu ayn hatadr" cevabn verdi. Byle yapm olduun ve bu Mi'rac geip yolun sonuna vardn zaman da kendinden gemi olarak unlar syle: iir: Bizlik hissi, bize geldii zaman bizden gitti. Ho geldin sevgili, ieri gir! Benim iniltilerimi, inleyilerimi iitince anszn uzaktan grndn. Canmzn iine girdiin gnden beri her taraf renkli gllerle doludur. Benlik ve bizlik hissi, insann almasiyle gitmez ve byle bir dman kahretmek onun elinden, ayandan gelmez. Fakat, Allah buyurur ki: "Byle bir dmann elinden bana ala ve inle! Zira onu kahretmek mutlak bir iktidar sahibi olan benim elimden gelir.Benden baka kimse birey yapamaz. Yanlz u kaideyi koydum: Ey kulum! ciz olmana ramen, onun kahr iin al ve onunla barma, daima mcadelede bulun. Ben Allah'm; onun kahr iin benden saygyla ve inleyerek yardm dile. Can ve gnlden, tam bir ballkla istersen, kendi kuvvetimi senin ellerine veririm ve senin elini, onun kahrndan kuvvetli ve cesaretli yaparm. Nihayet, sen benim kuvvetimle, ballk klcyla bu dmann ban kesersin. O halde sen ldrmeyip ben ldrm olurum. Benim sonsuz olan keremin bykl yle bir yere kadardr ki, senin elinden dman keserim ve bu gazay senin yaptn, kabul ederek seni ver ve mkafatlandrrm; sana Haydar ve Pehlivan lkabn veririm. Yaptn bu ie karlk hil'at, vuslat ve ebed bir mlk ve sermed bir padiahlk balarm. Sen de: "Ey Allahm! btn bunlar ben yapmadm. Sen yaptn. Bende senin gibi bir Allah ile mcadele ve mukabelede bulunan byle bir dman yenecek g nerede? Ben ondan daha hayrlym; zira beni ateten, onu topraktan yarattn. (Sre:7,yet: 11). Senin gibi bir Allah'n karsnda bu iddiada bulunan, eytandr. Ben ki zayflkta bir saman parasndan daha hafifim. Byle bir da temelinden nasl skebilirdim? Bir kum tanesine nasl evirebilirdim ve toz toprak gibi nasl yele verebilirdim?" de. Allah buyuruyor ki: "Benim inayetim bir saman pne baland zaman, dalar onun nnde bir zerreden daha hafif olur. Lkin sen o acz iinde, ben Allah'n, vefasn muhafaza ettiin ve bana olan itimadnla, byle bir dmanla uratn beni hazr, uyank, galip bildiin iin senin aczine kudret, zayflna kuvvet balarm. Her ne kadar hakikatte ben yapmsam da her eyi senden biliyor ve herkesi sana minnettar klyorum. Bu una benzer: Mesel, bir baba ocuu ile oynarken ocuun eline bir ey verir ve kendisi o ar ocuun elini yukar kaldrr.ocuuna da: "Aferin! sen byk bir pehlivansn, ne kadar kuvvetlisin" der. Hakikatte onu ocuk deil, baba kaldrmtr. Fakat, ben ki, Yaratan'm, acaba, benim merhametim, okamam ve keremim o yarattn kinden daha m az olur? Kendi kullarma kuvvet balarm, hidayet veririm; benim bam ve hidayetimle dman kahrederler ve bunu onlarn yaptn kabul ederim; minnettar olurum ve bu ileri onlara saysz, hesapsz mkfat ve sevap balarm. Onlarn hamd- senasn yzd ile sylerim. nsanlara gnderdiim her bir rahmet onlarn vastasiyle olur. Asilere yaptm her azab ve kahrda onlar iin yaparm. Onlara kulluk etmek bana kulluk etmektir. Her kimi balar ve merhamet edersem, bunun sebebi onlarn rzas ve honutluu ve her kimi cehennem kahrna uratrsam bunun da sebebi onlar incitmi olmalardr.

www.semazen.net
nk ben ki Allah'm, dosttan ve dmandan mnezzehim; muhalifsiz akransz ve arkadaszm. Birtakm kullar yarattm ve onlara, bana ulamalar iin yol gsterdim.Onlarn varl, benim aynam oldu. Benimle onlar arasnda nitelii belli olmayan bir iliki peyda oldu ki ztlk ve dmanln girebilmesi iin orada bir ayrlk, gayrdk yoktur. Her kim, onlara yabanclk, dmanlk ederse bana etmi olur. Her kim, Allah ile beraber olmak ve konumak isterse "doru sofiler" "Safi-i rstin" ile beraber oturur. Allah ile beraber oturmak isteyen, ehli tasavvuf ile oturur. (H). iir: Her kim, Allah ile oturmak isterse, evliyann huzurunda oturmaldr. Eer evliyann huzurundan ayrlrsan btnnden ayrlm bir para gibi helak olursun. Her kim daima Allahyla beraber bulunmak, onunla konumak isterse z-sz doru sofilerle oturmaldr. Allah, Musa'ya: 30 "Ben ki Allah'm, hastalandm. Ey Musa sen benim hastalm sormaa niin gelmedin?" dedi. Musa: "Ben bu mnay anlyamyorum, sen nasl hasta olursun?" dedi. Ulu Allah bu tekdiri tekrarlad.
(30)Ben

hastalandm ve sen beni yoklamaa gelmedin (H.).

ve Musa'nn da hayreti artt. Bylece iin sonunda Allah yle buyurdu: "Senin komularn arasndaki kullarmdan biri hastaland ve sen onun halini, hatrn sormaa gitmedin. Onun salnn, benim salm ve hastalnn benim hastalm olduunu bilmedin.Onun hatrn sormak, benimkini sormaktr. Onun gnln almak, benim gnlm almaktr." bu byle olduu gibi Allah has ve sekin kullar adna da yemin eder. Kuluk vaktine ve geceye yemin ederim. (Sre:93, yet: I-2). Buradaki "Duhadan" maksat, Peygamberin parlak ruhniyeti. "Leyi" de gece gibi olan cismniyetidir. Muhakkikler bu hususta yle buyururlar: Bu "Duha" onun yznn nurunun aksidir. Ve "Leyl" onun sann siyahlnn aksidir. Vedduha Velleyl'deki yeminde Peygamberin anna byk bir tazim mevcut olduunu herkes bilir. nk Allah bununla, O'nun salarnn ve yznn aksine yemin ediyor; bununla beraber bu da bir ey deildir. Allah bu kullarnn bana ve canna da yemin eder. Tur'a ve Kitab- mestura kasem ederim, (Sre:52, yet: 1-2) de olduu gibi, ayaklarn bast topraa bile yemin etmitir. Yani Musa'nn ayak bast Tur da hakk iin ve Musa'ya inmi olan ve O'nun kaleminden km ve yazlm olan o kitap hakk iin demektir. Bunun gibi Kur'anda ncire ve zeytine kasem ederim. (Sre:95, yet: I) buyrulur. Onlarn, yanna gittikleri ve meyvelerini vermi olduklar o aa hakk iin yemin ederim, demektir. Onlarn tazim ve bykl, hakkn yannda yle bir dereceye ulamtr ki onlarn eritikleri makamlar ve kutsal ayaklarn bastklar yerlere yemin ediyor. Onlarn byklkleri ve Allah'a olan yaknlklar, akllarn tahamml edemeyecei bir derecededir. te sylediimiz bu kadar da o denizden bir damla, gneten bir zerre, harmanlardan ve ambarladan bir tane gibidir. Btn bunlar bu kadar byk olduklar halde, akllar ve fehimlere lyk bir surette, pek az sylendi. Zira "nsanlara onlarn akllar lsnde sz syleyiniz" (H). buyrulmu-tur.Bu kadar bile byk bir akla sahip olanlara gredir. nk onlar, Allah'a yakn ve indrlar. Byk ve geni bir kavraya sahiptirler. Her akll kimse buna tahamml edemez; kfir ve yolunu kaybedenlerden olur. Hatt elini ve ayan bu hususta kaybeder ve bundan kurtulamaz. imdi gelelim ilk sze: Havuzlar gibi olan bu vcutlardaki ise, o denizden ayrlm ve bu havuzlarda hapsolunmu sulardr. Eer sf sular et ve tortu gibi bulandran megaleler, vesveseler ve dnyaya mteallik eyleri terk ederse, her ey, aslna dner, buyrulduu gibi, o tortular da havuzun toprak olan dibine inerler. Byle olduu zaman o saf suda, feleklerin ekilleri, meleklerin yzleri, levh, ar ve krsyi hep birden kendinde grr; Allah'n alacak, garip eserlerinden hibir ey ona gizli kalmaz. Bununla da kalmayp hem halk, hem Hlik'i grr. Beyit: Hem resmi, hem ressam grr. Hem devlet yaygsn, hem onu yayan grr. Dnya ileri ve dnla ile ilgili eyler, gnl aynasndan hsl olan bir pas gibidir. Eer pas az olursa, ondan birtakm eksik ve noksan ekiller grnr. Bu da hi yoktan daha iyidir. Fakat, eer pas ok olursa, aynann btn yz, rtlm olduundan, bir kimse ona bakt zaman hibir ey gremez. Ne az, ne ok, ne hakikat ve ne de hayal. zerinde pas olmas bakmndan mflistir ve bir ie yaramaz. Fakat bu pas riyazet, ak, sdk ile cillandrd zaman onda, Allah'n Allahsal gzellii ve sanat grlr. O halde, o zaman kendini bulmu olur. nk pas, artk gnl aynasndan giderilmitir. Kendine eritii ve kendini bulduu iin, Allah' kendinde bulur ve onu asla kendinden ayr gremez. Nefsini, kendini bilen, Rabbn da bilir. (H), sznn mna's budur. Allah daha iyi bilir.

www.semazen.net

FASIL: 16
Bir saatlik adalet, altm yllk ibdetten daha hayrldr (H.). Ulu Allah, sizden meydana gelen her ibdet ve hizmetin bir yerine yz olmas iin, size, emirlik ve byklk balad. Bunun gibi bakalar da ibdet etmezlerse malub piman ve ziyana, hsrana gark olurlar. Eer byle bir ibdet sizin tarafnzdan yok olursa, sizin pimanlk ve hsrannz tekilerinin yz misli olur. Mesel, birine bir yer verseler bu adam, burasn ektii zaman, bir yerine on alsa, baka bir adama da ayr bir yer verseler, bu da burasn ekince bire kar yz, hatt bin alsa; her ikisi de ektikleri halde, bu yz alann faydas, on alannkinin yz mislisi oluyor. Tabi nee ve memnuniyeti de bu ldedir. Her ikisi de ekmeseler bu bire yz alann, tekine nispeten sevinci yz defa daha fazla, gam ve kederi de ayn lde olacaktr; yahut da bir kimse bir direm veya bir dinar kaybetse bunun gam znts ve kederi bir mcevher kaybedeninkine nasl benziyebilir? Bu mnann benzerleri ve rnekleri pek oktur. Ulu Allah sizlere, mertebe ululuk ve mansp vermitir. Zira sizlere her kim dil iin yetmi yllk ibadetin sevabn balar. Binaenaleyh bu devleti korumak lzmdr. nk Muhlisler, byk bir tehlikeye maruzdur, denildii mansup ve mertebelere vsl olanlarn saysz dmanlar vardr. Buna karlk koyun, inek, deve ve at gibi hayvanlarn bir tek eytan varmdr? Onlarda bir mna, bir cevher mevcut deil. eytan niin yol kessin? Bir eyleri yoksa nerelerini alp gtrsn? nsanlarn yolunu, onlar insanlk mertebesinden hayvanlk menziline indirmek iin keser. Ululuk mertebesine ykselen ve iman cevherleri, akl, marifet, bilgi ve grgyle mkemmel ve merref olmu bulunan insanlarn yzlerce eytan, yollarn kesmek ve onlar bulunduklar yksek mertebeden atmak iin pusudadr.Biz hakikaten dem oullarn ereflendirdik; onlar karada, denizde tadk. (Sre: 17, yet:72). buyrulduu gibi Allah Hazret-i Adem'e meleklere bile balamad lemin hazinelerini balad. Adem'e btn isimleri retti; (Sre:2, yet:29). denildii gibi btn eylerin isimlerini ona retti. Tabi bunun iin de ona blis gibi bir dman ve rakp peyda oldu. Cennette oturan Adem, o kadar gzeller, saraylar, baheler, iekler, yeillikler, gl baheleri, aalar ve saysz nimetler ve Kur'anda: Orada iimi bozulmayan su rmaklar, ienlere zevk veren arap rmaklar, szme bal rmaklar var. (Sre:47, yet: 16-17) diye anlatld gibi st, bal, arap ve sf sudan mrekkep trl trl nehirler arasnda yayordu. O kskan dman, keder ve tasadan, zaman zaman kendi kendini yiyip yle diyordu: "Eyvah! Ben gkyznde meleklerin hocas idim. Benim temaa etttiim, gezip dolatm yer Zhal yldz ve Gkyz idi. Ta illiyynden, onun yznden, bu yeryzne dtm. Bundan sonra da yine onun yznden benim yerim cehennemin dibi oldu. "Beni ateten yarattn; Onu amurdan (Sre:7, yet: 11), buyrulduu gibi, sf, parlak bir ateten yaratldm; o kara topraktan yaratld. Ben bu kadar ibdet ve kullua ramen, Hakkn huzurundan byle uzak ve mahrumum; o ise su ve amurdan meydana gelip hibir ibdet ve tlimde bulunmadan cennette saltanat taht zerindeki drt kat yasta yaslanm, Allah'n huzurunda makbul, Yeryzne bir halife gnderdim, (Sre:2, yet:28), buyrulduu zere halifelik devletine mazhar olmu, bu kadar nimet arasnda elenmekte; cennet ve cennetlikler, dallar, kular hepsi onu vyorlar. Onu bu devletten mahrum etmek iin ben ne hile gstereyim? diye dnd. Cennete girip, yol kesenlik etmek iin, hibir yol bulamad. Tavus ve ylan cennetin kapcs idiler. Bunlarn her ikisinde de cennete girmek iin bir yol bulunduundan evvel onlar yoldan karp her ikisiyle de dostluk kurmak suretiyle bir yol bulundu. Onlarn iine girip damarlarna saklanmak istedi. eytan, damarlarda kan nasl dolarsa yle dolar (H.), hkmnce onlarn iinde dolaarak, sonunda onlar yoldan kard ve kendine dost etti. Beni cennete bebaber gtrnz. Adem'e bir szm ve o'ndan soracak eylerim var. eriye girmekten maksadm er deil, hayr iindir, diye rica etti.Ona: "Her ne emredersen yapabiliriz, fakat bunu yapamayz. Seni beraber cennete sokmak bizim yetkimiz dndadr. Btn cennettekiler seni tanyorlar. Hepsi barrlar", cevabn verdiler. blis: "Eer beni aka gtrmee gcnz yetmezse, iinize gireyim ve sizin suretinizde Adem ile konuaym. Cennettekiler, dem ile konuann sizin olduunuzu sanrlar" dedi. Onlar : "Bu olabilir, olur, fakat biz yapamayz; gnlmz korkar. Allah saklasn! bu Allah'a kar isyan olur", dediler. eytan onlara: "Eer ben kt niyetle gitseydim o zaman isyan olurdu. Benim dndm slh ve iyilik olduundan bunda size ayrca bir sevap ve bir rahmet vardr. Ayn zamanda derecenizin ykselmesine vesile olur", cevabn verdi. Bylece o kadar yalanlar uydurdu ki sonunda onlar artmaa ve yoldan karma baard. Onlarn damarna sindi ve cennete girdiler, Adem'in huzuruna gittiler ve "Btn bu nimetler, sana hell olduu halde, budayn men edilmesinin sebebi nedir?" dedi. dem'de bir vesvese uyandrmaa balad. eytan bu hileyi dem'e, Allah dem'e: "Buday yeme! diye buyurunca dem Allah'n gazap ve gayretlerinden kstahlk, tehlike, edepsizlik sebebi ile, acaba bu bir emir ve haram klma m idi, yoksa bunun altnda bir yorum mu var? diye pheye dt bir zamanda yapabildi. te dem'in hatrna byle bir dnce ve kstahlk yol bulmutu ki Allah'n emrinde tasarruf etti, saygy brakt. Hrsz blis, bunu frsat bilip onu yle bir hale koyduki dem buday yedi ve Allah'n emrini terk etti. Zira, hrsz, bir kimsenin evine, ancak evin iinden biri ile ayn dnce, ayn duygu ve ayn srra sahip olabildii zaman kolaylkla girebilir. Bu durumda, hrsz gelince evin iindeki kapy aar ve ona eve girmesi iin yol verir. Bunun gibi eer dem'in kalbi de, eytanlk damar olmasayd, eytann onunla ne ii vard? O halde, bir insann tamamen, kendi madd varlndan kurtulup fni oluncaya kadar, kendisinden emin olmamas gerekir.

www.semazen.net
Nazm: Kemale ermi bir kimse, fena yolunu tuttu.Anszn varlk denizinden geti, Onun varlndan zerinde tek bir kl kalmamt. Fakat bu kl fakrn gzne bir znnar gibi grnd. Adem'in bana yle bir olay ve o'ndan yle bir d vcda geldi ki o'ndan sonra, o'nun peygamber ve evliya olan oullar artk emin olamazlar ve daima kendilerini artmakla megul olurlar. Her ne kadar her trl kerametleri kendilerinde grrlerse de, yine titrerler; alma ve gayreti elden brakmazlar. Bylece neticede Adem oullar yle bir mertebeye ererler ki eytan onlarn glgesinden kaar. eytan, Hazret-i mer'in glgesinden bile kaar (H.), buyrulduu gibi. Nazm: dem'in gz, temiz nur ile bakt vakitte, O'na btn isimlerin can ve srr ak oldu, Melekler onda Hakkn nurunu grnce, hepsi O'na secde ettiler. Adn zikrettiimiz bu dem'in vgsn kyamete kadar saysam anlatamam. Bunlarn hepsini biliyordu, fakat kaza gelince, bir eyden alkonmak yznden bilgisi yanld. "Acaba bu alkonma tahrim iin mi, yoksa te'vil iin mi? diye phe etti. Gnlnde te'vil, yer bulunca yaradl hayret iinde budaya doru kotu. Bahvann ayana diken batnca hrsz bu frsat kazan bildi ve eyay ald. Bahvan aknlktan kurtulup kendine gelince eyasn kulbesinden hrszn gtrm olduunu grd. Allahmz! biz nefsimize zulmettik. (Sre:7, yet:22), diye ah, vah etti. Yani karanlk kt ve yol kayboldu. Bu kaza, gnei rten bir buluttu, aslan ve ejderha bu halde kkremek-te idiler. O byle bir devlete, mlke ve byle bfr memlekete sahip olduu iin eytan o'nun yolunu kesti ve o'nu yerinden drd; bu kadar hazineden sahipsiz brakt ki dem, Allahmz! biz nefsimize zulmettik. (Sre:7, Ayet:22), kapsn ald. Bununla da kesin bir ekilde anlald ki her kimin eyas daha kymetli ise, onun yol keseni daha ok olur.Bunun iin bir kimsenin mal ve hazinesi ok olursa onun daha ok tedbirli davranmas, yrd yolda yrekli ve uyank olmas gerekir. nk muhlisler byk bir tehlikeyle kar karyadrlar. Beyit: Senin yolunda pusular kurulmutur, uyank ol ki gnln korkutmasn! Senin iin pusu kurduklar zaman, sen de erkek gibi yayn ek. Allahsal olmayan her dnce ve htra eytan askerlerinden ve ordusundandr. eytanlar pusudan balarn kardklar zaman, mridin Rstem gibi, onlarn boyunlarn kesebilmesi iin mcadelede bulunmas gerekir. Bu suretle mrit, yolu katetmee ve kendi iman cevherini sa salim menzile eritirmee gc yeter. eytan, kendi askerini, o kimsenin erliine yakr bir durumda gnderir ve kendisi herkese kar kmaz. Bu, tpk bu lemdeki askerler ve pehlivanlar arasnda olduu gibidir. Kkle kk, bykle byk, pehlivanla pehlivan karlarlar ve erkeke harekete kar da erkece karlk gsterirler. Bunun gibi eytan da az bir dnce ile yoldan kanlara kar z kendisi gitmez. Ancak onunla bir Rstem gibi arpan peygamberler ve evliya zerine btn eytanl ile gider. Her korka kovmak iin bir Rstem gndermezler. Bite, pireye grz ve kl ekmezler. nk bunlar bir kadn trnaiyle bile yok edilirler. Grz ve klca ne lzum var? Geri kalan aklllar buna kyas etsinler. Allah daha iyisini bilir.

www.semazen.net

FASIL: 17
Amel ve tat, asl ve zt bulunduu halden baka bir hale sokamaz; yani deitiremez. Yanlz, bunlar insanda var olan eyi meydana karr ve olgurlatrrlar. Eer amel olmazsa, o cevher, onun iinde zayi olur ve husule gelmez. yle ki eftali ve nar aalar iyi baktn zaman yani bunlarla megul olursan, byr ve geliirler. Mesel, eftali aacnn dibini kazma ile havalandrmaz ve su vermezsen bymez. Binaenaleyh eftali, bu amelle byr ve yetiir. Fakat, amelle eftalinin nar olmas imknszdr. Bunun gibi buday ektikleri zaman ona su vermek, bakmak, bittikter sonra bimek ve onu harmanda denlemek, rzgrla saman ayrmak hep birer ameldir ve bunlar buday kemale erdirir. Fakat btn bu ilerle buday, hibir zaman pirin olmaz. Yine arpa da amelle buyda olmaz veya siyah bir anneden doan bir ocuk, st vermek ve beslemek, beikte uyutmak, tehlikelerden korunmak gibi amellerle bulua ve kemale erdii halde beyaz olamaz ve beyaz ocuk da siyah olamaz. Bu istidat akmaktan kan bir kvlcma benzer ve bu kvlcm Allah'n insana verdii bir ihsandr. nsan onu, pamuk ve flemek vastasiyle beslerse ve bytrse, o ate noktas, keml bulur. Ayn ekilde anadan doan bir ocuk da Allah'n bir ihsandr. Anne onu beslar, ona st verir, scaktan, souktan korur. Bunlar yapmadnda Allah vergisi olan bu ocuk zayi olur. nsann sonunda: Allah bana byle bir cevher verdii halde, ben onu beslemedim ve ziyan ettim. Bana kendi marifetlerini bilme, kendinden bakalarna yabanc kalma, kfr, inkr ve man gln besledim, kemale eritirdim. Nihayet bu iler yznden cehennem ateine dtm, diyerek tasa ekmesi ve piman olmas, ite bu yzdendir. yleyse amel gereklidir ve amelsiz hi kimseye bir ey vermezler. Yanlz mel, asl ve z deitiremez. Altn ve gm bir potaya koyup topraktan ayrmak bir meldir; fakat bu mel ile altn gm, gm de altn olamaz. Ruhlar aslnda yksek, orta ve aa olmak zere dereceli idiler. nk, Hadiste; nsanlar altn ve gm madenleri gibi bir madendir. (H.), buyrulduu gibi, Allah ruhlarn mertebelerini ve onlar arasndaki farklar altn, gm ve dier madenlere benzetti. nk o farklar ho ve incedir. Tasavvur ve his edilmezler. O mnevi fark, bu sur farktan anlamalar iin, ona eklen bir rnek gsterdi. O belirli madenden, bu vcuda gnderdikleri bir ruh, tat ve melle kemal bulur ve mel olmazsa zayi olur ve eksilir. Gene bu mnada buyuruyor ki: Ruhlar, ordu halinde birtakm askerlerdir. Onlar arasnda birbirleriyle tanmayan ve anlamayanlar da birbirleriyle mcadelede bulunurlar. (H.). Bu dnyada iki ahs arasnda meydana gelen her dostluun ve yaknln sebebi, o iki ruhun ayn mahalleden, ayn ehirden ve ayn madenden olmasndadr. O ruhlar, br lemde beraber idiler; belki aslnda bir tek eydiler. Buraya gelince de birbirlerini buldular ve tekrar tek bir varlk oldular. Msra: Cins, daima kendi cinsine meyleder. Ayn madenden olmayanlar ise asla birbirleriyle kaynaamazlar. Bu hususta Hadiste yle buyurulmutur: Birbirlerini tanyanlar birleirler; birlirlerini inkr edenler anlaamazlar (H.). Allah daha iyisini bilir.

www.semazen.net

FASIL: 18
Sultan Mesud'a dedim ki Hak vellerine yneldin ve Mevln'nn (Allah O'nun aziz olan srrn takdis etsin) temiz trbelerini onardn. Bu yerinde bir i olmutur. Fakat abalamaktan da vazgeme. Asker toplamakta ve Moollara hizmet etmekte ve onlara kar olan hrmeti yerine getirmekte, mal feda etmekte hlsa elinde olan selmet sebeplerini ve gcnn yetitii kadarn yerine getirmektesin. Bundan sonra Ulu Allah sana yardm eder. nk, eer Allah istemezse o sebepler yardmc ve faydal olamaz. Hatt senin yok olmana sebep olur. Nitekim Peygamber: Onlar bala ve sonra tevekkl et! buyurmutur. Beyit: Peygamber yksek sesle: "Devenin dizini tevekkle bala" dedi. Bir arap, Allah'a tevekkl edip ve kendi tevekklne de gvenerek devesini otlamak iin le brakmt. Deve kayboldu. Arap: "Allah'a tevekkl ettim ve gven gsterdim, devem kayboldu", diye bararak Peygamber Mustafa'nn (Allah'n selm O'na olsun) yanna geldi. Peygamber ona u cevab verdi: "Evvela devenin dizini bala ve sonra tevekkl et". Bunun srr udur: Dnya bir perdedir ve dnyann halleri bu perde vastasiyle gizlidir. Allah sevap, hil'at ve cenneti gayba iman olan, her trl ibdeti yapan, Allah'a ve onun ilerine grmeden inanan kuluna verir. Zira Allah perdesiz olarak grnd zaman, kimsenin ibdetinin karl yoktur. Ve onun tvbesi de makbul olmaz. Kyamet gnnde Allah perdesiz olarak grnr. O gn gizli srlar aydnlanr. (Sre:86, yet:9). Bu zamanda tvbe etme, alama ve inlemenin faydas olmaz. Allah dnyada ileri bir perde arkasnda yapyor ve kullarna da yine perde altnda dostluk ve yardm gsteriyor. Eer perdesiz yaparsa kyamet kopar. Kyamet, dnyann fena bulmasndan sonra kopacaktr. Bu dnyada kyamet muhaldir. Nitekim kullarna sebepler perdesi altnda, kullarnn gzleri sebeplere evrilsin ve Allah'dan gafil olsunlar, diye yardm eder. Mesel biri, Allah'a gvenerek kendini minareden aaya atsa para para, zerre zerre olur. Ayn gvenle bak veya klla karnn veya boazn kesse derhal lr veya yok olur. Eer o kimse Allah'n yardmn ve adyla sylediimiz bu eyleri yapar ve helak olmazsa Allah' perdesiz olarak grm demektir. Kendini bu lemde ak olarak gstermek, Allah'n deti deildir. O zaman, Onlar gayba inanrlar. (Sre:2, yet:2), sz doru olmaz. Uyank, tedbirli bir kul, sebepler perdesinden Allah' grr ve kendi selmetini sebeplerden Allah' grr ve kendi selmetini sebeplerden deil, Allah'dan bilir. Zira grdler ve baz baz insanlar da zbez denediler ki sebeplerin faydas yoktur. Eer shhat, selmet ve dileklerin yerine gelmesi sebeplerden olsa idi, asla tehallf etmezdi. Ve isteklerin olmas sebeplerden hibir vakit ayrlmazd. Bunun iin o mmin ve akll kula Allah istemedike ve sebepler perdesinden yardm etmedike, hibir maksadn hsl ve myesser olmayaca muhakkak grnr. Mminler, sebepleri bahane ve bir rt olarak bilirler. Saadet ve ekaveti, Allah'dan grrler. Peygamberlerin kfirlerden kamalar da ite bu yzdendir. Bilindii gibi Muhammed ve Ebubekir kfirlerden kap bir maaraya saklanmlard. Allah rmcekleri o hale getirdi ki rmcek maarann kapsna alar rdler. Kfirler, onlar almak iin maarann kapsna gelince rmcek alarn grdler ve "Eer buraya girmi olsalard, kapda bu alar bulunmazd. Onlar ieri girerken harap olurdu. Belki rmcekler maarann kapsna bu alar reli birok seneler olmutur, burada kimin ne ii var?" dediler ve geri dndler. Allah onlara: "Kfirden kamaynz" emrini vermee, ayn zamanda onlara zarar gelmemesi iin klca da emretmeye muktedirdi. Allah klca emrettii iin smail'in babas elmas gibi olan klc smail'in boazna kuvvetle srd halde kl ilemez ve kesmez oldu. Ulu Allah bu kudreti aka gsterseydi ve sebepler perdelerini atsayd, kar koymaa kimin cesareti olurdu? Kfir ve mnkir, lemde olmasayd, cennet ve cehennem ne ie yarard? Belki olmazd bile. Cennet man ve itaat edenler iindir. nk bunlar gayb perdesinde itaat eder ve Allah'dan korkarlar, btn sebepleri O'ndan bilirler. O'ndan baka bu her eyi yapan ve hkmn yrteni bilmezler. Sebeplerin yz rtl olmasndan dolay, bu cihanda yollarn kaybetmezler ve Allah'a olan inanlarndan vazgemezler. Allah bu inanlar ve doruluklar karlnda ve imdiki lezzetleri, gzellikleri gelecekleri lezzetler iin terkettiklerinden dolay, cenneti onlan iin meydana getirdi ve kar koyanlar, inkr edenler, sebepleri kendi Allah'lar bilen, ona koan ve snan, dnya lezzetlerini tercih edenler iin de cehennemi yaratt. Kur'anda bu hususta: O gn bir takm cennete, birtakm da cehennemde olacaktr. (Sre:42, yet:5), buyrulmutur. Belki cennet ve cehennem bu iki grup iin var olmutur. Mesel, dnya padiah bir emirden veya kleden kulluk, ballk grse, o ballk ve kulluk, emrin hil'ti, ihsan ve akta olur. Onun kulluk ve ballk tohumu, padiahn gnlnde ekilince, hil't ve akta, suretinde zuhur eder. Hil't ve akta, o ballk ve kulluk tohumuna benzemekle beraber, ondan kmtr. ehvet lezzetinin meni olduunu gryorsun, hi lezzet meniye benzer mi? Bunun gibi kays ve eftali tanesini yere ektikleri zaman, bir mddet sonra meydana gelen aacn dallar ve yapraklar, o taneye benzerler mi? Bu lemde, yzbin tane, sana bir tanenin kendinden kan aaca benzemediini, hatt grnte birbirleriyle hibir ilgileri olmadn, gsterir. Bu byle olduu halde tat, salt, savm, hac ve zekt tanelerinden nebatlarla kklerle, hurilerle, akar sularla su, arap, bal ve stten drt rmak ve bundan baka birok eylerle dolu bir cennet biterse buna niin alsn?

www.semazen.net
O halde cennet, mellerin taneleri ve aalarna benzememekle beraber, insann iyi ilerinden hsl olur. Bunun gibi cenhennem de insann kt ilerinden kar. Mesel, bir kimse aka hrszlk yapsa bu hrszlk tohumu, neticede dar aac olur. Hi bu hrszlk tanesi-dar aacna ve asmaya benziyor mu? Ve kar koyma, hainlik ldrlmee, armha germee ve dara ekmee benzer mi? O halde senin bnamazlk ve itikatsizlik tanen de cehennem, kaynayan ve coan katranlar, akrepler ve ylarlar olursa neden alsn Nitekim Allah, bu dnya perdesini, sadn yalancdan ve anlaann anla-mayandan ayrlmas ve seilmesi iin asmtr. Bu ekilde bir taneden ne trl bir aa biter ve byle bir taneden nasl bir aa biter, herkese belli olur. Allah'n makbul kullarnn izzet ve bykl belli olur, reddedilenlerin de kt huylar ve merkeplii meydana kar. Btn bu hikmetler sevgili gizli olduu bir zaman sonu verir meydana gelir. Evliya ve mminler bu sebeplerin rtsnde ve bu daima deien dnyada Allah' grrler, nk Hadste: "Her neye b'aktysam onda Allah' grdm (H.) buyrulmutur. Eer perdesiz grm olsayd niin " her eyde" derdi. Binaenaleyh "birey" kelimesini zikretmesi, Allah' perdede gryorum, demek iindir. Bu, sebeplerdede gryorum, demek iindir. Bu, sebeplerin perdesi altnda ve deimekte olan cihanda Allah' gryorum ve Allah'dan bakasn faal grmyorum ve bilmiyorim ve bilemiyorum, bu perdede hep O'nu gryorum ve yle bir yere eritim ki perde kalksa bile Allah'a olan yaknim artmalacak, demektir. Hazret-i Ali: "Bu perde kalksa da dahi Allah' bundan fazla gremem" (Ke.Ki.) demitir. Allah adamlar, bu dnyada Allah' kaybetmediler ve hepsini Allah'dan grdler ve Allah'dan gayr kimseyi faal bilmediler. Onlarn bilgisi, tanmas ve grmesi o dereceye vsl oldu ki: "Eer sebeplerin yz rts ve cihann perdesi nmzden kalkarsa ve kyamet yz gsterirse bizim yaknmz daha ziyade olmaz. Perdede onu yle tandk ve bildik ki perdesiz olarak tanmamz, perdeli olarak tanmamzla bir olur. Hibir fazlalk olmayacaktr" dediler. Nazm: Bu gizli srdan bizim cemlimizi gr! Eer gzn varsa aa koyduk, yok eer gzn yoksa krn nne cevher koyduumuzu farzet!.

www.semazen.net

FASIL: 19
Allah iin tevazu gsteren kimseyi, Allah ykseltir (H.). Bu bir vnmedir. nk, Allah iin bakalarna kar tevazu gsterme, hakikatte Allah'a kar gstermedir ve bu da vnlecek bir haldir. Bir kimse ne kadar ok tevazu gsterirse o nispette byr. Tevazu, o kimsenin bilgilerinin bir aynasdr. Onun inanc, sevgisi ve bilgisinin derecesi tevazuu nispetinde bilinebilir. Bu tevazu ile kendi bykln gsterir; yani bu: Benim her eyi gren parlak gzlerim, temiz bir muhayyilem, her eyi bilen bir aklm var. Ben cevheri tanyanm, onu salam ve doru tartan bir terazim var. Ben her eyi ayrt edebilirim, zira mmin mmeyyiz bir kiyaset sahibidir (H.), demektir. Nazm: Gnei ven, kendini vendir. Zira bu: "Benim iki gzm var ve gzlerimde hastalk yok", demektir. Gnei ktlemek kendini ktlemektir. Bu da, "benim iki gzm kr" demektir. Allah iin tevazu gstereni, Allah ykseltir. (H.). Yani, tevazu dnya iin olmayp Allah iin olursa, Allah, o kimseyi yceltir ve iini de ykseltir. Ama, eer dnya evine kar ve dnya iin tevazu gsterirse bu ykseklikten mahrum kalr. Hatt isyan etmi bile olur. nk Peygamber Hazretleri: "Dnya sevgisi btn gnahlarn badr" (H.), buyurmutur. Allahdan gayrya secde etmek yakmaz; edenler kafir ve Allah'a ortak komu olurlar. O halde Allah'dan baka her eye ululuk, byklenme ve benlik matlptur ve Allah iin byklenme ve adem-i iltifat lzm deildir. Eer Allah hakk iin tevazu gsterirsen makbul, kymetli ve kuvvetli olursun. nk Firavun, Musa'ya tevazu gstermi olsayd Allah indindeki derecesi evliya ve peygamberlerle bir olacakt. Sahip olduu byle bir bykl ve varl Allah iin feda etmi olsayd Allahsal hil't ve menzil bulurdu. Tevazu, bykler tarafndan gsterilirse, etkili olur. Eer bir hamal, bir kimseye kar, tevazu gsterirse, o kimse hamaln bu hareketinden padiah ve emrin tevazu gsterdii zaman olduu kadar memnun olmaz. Rivayet ederler ki: Sakall bir ihtiyar, Bir devrie hamamda son derece tevazu gsterip ban ykad, arkasn keseledi ve ayaklarn pt ve kendi ak sakaln, derviin eline ayana srd ve bu trl tevazuu son dereceye vardrd. htiyar hamamdan kp giyinirken o ihtiyarn tevazuu gnlne byk bir yk olmutu ve yle dnyordu: "Ah! ne yapaym ve ne hayrla onu mkfatlandraym? Cbbemi ve sarm ona versem yine de hizmetinin karl olamaz. Hatt malm bile versem yine olmaz." Bunun zerine Allah'n makbul ve aziz kullarna balad hil'atlerden buna da bir hil'at verilmesini Allah'dan diledi. nk 3l Allah'n has kullar vardr.32 Allah onlar bu leme , onlardan halka, saadet ve rahmet erisin diye gndermiti. O has kullar, halka, Allah'n rza ve kabul gzyle baktklar zaman, onlara saadet libasn giydirdiler. Bu dervi de ona bir hil'at geleceine kani idi. Sen bu adamn bir aziz, olduunu zannetme! bu bir dellktan baka birey deildi. Bu dellk, baka bir adam hamamdan darya kard ve elindeki su ile dolu tas adamn ayana srd. Daha bakalarnn da ban ykamt ve dar gitmek iin giyinenlerin her birinin ayan ayr ayr perek son derece tevazu gsterdi. Dervi bunu grnce: "Meer bu adamn sakal hamam lifiymi, benim bundan haberim yoktu. Allah'a hamdolsun ki bundan haberim oldu ve gnlmdeki ar ykten, skntdan kurtuldum ve hafifledim." dedi. Nitekim btn tevazu ve hizmetleri yle bil: "Eer herkesle ayn olursa bu bakmdan "hamam lifi" derler. Bu mezellet, tevazu, yokluk ve nefsi yok etmek gibi eyleri Allah ehli iin yapmaldr ki bir deeri olsun ve kabul edilsin. Onlarn nnde izzeti nefsini krarsan, seni krlmam yaparlar ve bakr gibi olan vcudunu kimya gibi olan baklariyle altna evirirler. O halde gerekte byle bir yoklukta, varlk bulmu ve byle bir krklkta salamlam, btnlenmi olursun. Beyit: Ey dost! eer ebedi bir hayat istersen lmeden evvel l. nk dris byle bir lmle bizden evvel cennetlik oldu.

(3I) Allah'n baz has kullar vardr; bu kullar Allah'n dier kullarna baktklar zaman onlara saadet libas giydirdiler (H.). (32)Biz, seni lemlere rahmet olmak zere gnderdik (Sre:21, yet: 107,).

Allah'n akndan ldn zaman, ak yznden yaarsn ve bundan sonra diriliin ve hareketin aktandr. nk ak lmez, kadim ve ezeldir. O, onlar sever. Onlar da O'nu severler. (Sre:5, yet:59). Mahabbet, Allah'n sfatdr. Eer insanlarda bir sevgi varsa bu, Allah'n sevgisinin aksinden baka bir ey deildir. Allah tarafndan onlarn iinden parlamtr. Evlerdeki ve saraylardaki n, gnein parltsndan olmas phesizdir. Allah, bu yetle kendi sevgisinin eksikliini zikretti. Yani: "nce ben sizi severim ve benim sevgimden de siz beni seversiniz. Benim sevgim, sizin gznzde parlayan bir gne gibidir. O halde her ikisi de ben olduktan sonra siz bir letten baka bir ey deilsiniz. Faal benim."

www.semazen.net
Bu sebepten tevazu ve kulluu, Allah adamna kar yapmak lzmdr. nk Kur'anda: Btn kuvvet ve izzet Allah'n Peygamberlerin ve mminlerindir. (Sre:63 ,yet:8), buyrulmutur. Aziz olan Allah'dr ve izzet de Allah'a, Allah'n elilerine ve mminlerinedir. nk onlar izzete Allah'dan sahiptirler. Onlar aziz tutmak Allah' aziz tutmakla birdir. Bu yette, bu gruptan bakasna tevazu gstermek ve hizmet vermek ve hizmet etmek yakmaz; hamd ve senaya mstahak olanlar enbiya, evliya ve mminlerdir; dnya ehlinin senas msiyettir, gibi bir iaret mevcuttur. Beyit: Gk, ak olan insandan titrer, onun vgsnden tekva sahipleri kt altnda bulunurlar. yleyse dnya iin tevazu gstermek doru olmaz. Beyit: Sen, git eshap gibi, Kfirlere kar metin, birbirine kar merhametli ol. (Sre:48, yet:29). Yabanclarn sevgisi zerine toprak sa. Evliyaya gnl vermek, nasl gnl aydnlatrsa, dnya ehline gnl vermek de onu ylece karartr. Bu insan besleyen yemeklerin fayda ve bir eye yaramayan yemeklerin de ziyan vermesine benzer. Onlar sflidirler. Elini, ayan onlara verirsen sfllikleri sana da bular. Halbuki evliya ve enbiya ulvdir; eer elini onlara verirsen, seni yukarya ekerler ve cehennem belsndan kurtarrlar. Mtevazi adam ya bir dal gibidir. Onu aa doru ekersen krlmaz, kibirli bir insan ise kuru bir dala benzer; aa ekersen derhal krlr. Biri: "Kuru aacn krlmasn gryoruz ve anlyoruz. nsann krlmasn nasl anlayalm ve ne bilelim?" diye sordu. Cevap olarak unlar syledik: "nsan, tevazu ve alak gnlllk gsterirken bir ferahlk ve huzur iinde bulunur ve bu hareketinden honut ve mesut olur. te bu, onun en ak delilidir. Byle bir kimsenin tersine, bir bakasnda, kiisel bir tevazu mevcut olmasa ve teklife biraz fazla tevazu gsterse, bakasna boyun ese ve insanlarn eli altnda bulunsa gnl rahatsz olur.Her zaman pimanlk iinde bulunur. Niin yaptm! der ve kendini o iten yklm grr ve daima iinde bir yara kalr. Eyvah! kendimi niin krdm ve harap ettim. Kendi yerimi ve deerimi, insanlarn, yannda yele verdim. Bundan sonra o insanlar bana hor gzle bakacaklar, deyip daima bu gibi dncelerin azab iinde bulunur. Binaenaleyh bundan da belli oluyor ki o kuru bir dal olduundan, tevazudan bu derece krlm ve incinmitir. nsann krlmas, byle olur. Mevkiinden azledilmi adama zavall, gnl krk, derler. Bunun gibi yas tutan, gaml ve talihsiz bir adam iin de byle sylenir. Tevazudan ona yle bir hal geldi ki gaml ve talihsiz oldu, derler. Binaenaleyh o, hakikaten gnl krklardan olur. Ama akll adam, bilir ki izzet Allah'dandr ve Allah balar ve hibir zaman onun almasyla hsl olmayacaktr. Kimse Firavun'dan daha yksek olamazd; fakat Allah onu istemedii iin, btn zelil ve itibarszlardan daha zelil etti ve t kyamete kadar devirden devre lanet ve zillete siper yapt. Her kim kendi yceliini isterse zelil ve itibarsz olur ve her kim Allah'n yksekliini gstermekle urar ve lemde ltuf ve kahr namna yapt eyi, kendisi iin yapmayp Allah, iir yaparsa kendi ahin gibi olan tabiatn brakr ve sultan iin av avlarsa elbette Allah sultann bileini onun taht yapar ve sultann inayeti de onun baht olur. Bunun tersine olarak, kendileri iin avlanan ahinler ise, daima murdar, zelil ve atrlar. Sonunda, her admda bir tuzaa tutulurlar. O halde gerekte ah iin avlanan doan, kendisi iin avlanm demektir. Peygamberler ve evliyann ad, kyamete kadar aziz kalr. Bu lemde ve o lemde, bu benlikten kurtuldular ve buna karlk yle bir benlik buldular ve sayl olan mr Allah'n tat ve kulluuna feda edip saysz ve sonsuz bir mr kazandlar. Bir insan neden bu dnya iin bu tehlikeli lleri kateder, yol zahmetini eker, scaa ve soua tahamml eder, sonra akrabasn, e ve dostlarnn ayrlk acsna katlanr? Bunlardan maksad, menfaatini fazlasiyle salamaktr. Allah onlara byle bir ticaret gsteriyor ve demek istiyor ki: Eer siz, kendi benliinizi benim ve sekin kullarmn nnde yok ederseniz size, saysz ve snrsz bir mr balarm. te size byle bir ticareti bunun iin rettim. Mert olunuz, eytann szn dinlemeyiniz, onun hilelerine kanmaynz. nk o, sizin ceddiniz bulunan Adem'in dman olmutur ve Adem'e secde etmedii hatt serkelik ettiinden, gn en yksek yerinden yerin dibine dp lanetlenmi, atlm ve Allah'n huzurunda, benim nmde: "Beni kendi huzurundan dem iin kovdun. Onun oullarnn yolunu artr ve senin vadlerini kabul etmelerine imkn vermem ve onlar yer, mal, yal ve tatl, trl trl yemekler gibi eylerle aldatrm. Gzel kadnlarla onlar ehvete boarm ve seni anmak gcn vermem. Nasl ki ben onlarn babas dem yznden yem olmusam, hepsini de cehenneme yem edeceim." gibi szlerle iddiada bulundu. Ben ki Allah'm, ona "Senin szn dinleyen ve sana uyan kimse, senin gidecein yere gider", cevabn verdim. Beyit: Senin mahkmun olan bir eein, bizim kapmzla ilgisi kesilmitir. Biz onun gibi bir ibdetinin, bizim gibi bir Allah'a tapmasn istemeyiz. Allah'n, dem'e ve oullarna ltuf, merhamet ve inayeti oktu. Bu yzden onlara, kyamet gnnde cehenneme gittikleri zaman: "Biz, blis'in ilerini ve eytanlklarn bilmiyorduk ve onun ilerinden

www.semazen.net
habersizdik, demesinler ve bahaneler bulmasnlar diye, blis'in szlerini, hilelerini ve bylerini trl trl dillerle anlatmalar ve gstermeleri in, bu kadar Peygamber ve bu kadar yakn veli gnderdi. eyhlerin ve evliyann nnde izzet-i nefsini kran ve zulm, byklen-meyi bir tarafa birakan kimse, Allah'n inayeti ve yaknl ile mahsus olmutur. Hads'te bu hususta Ben kalpleri krk olanlarlaym. (H.K.), buyrulmutur. nkisar, Allah'a yaknla sebep olur. Mustafa, herkesten daha mtevazi bulunduundan, onu Allah'a olan yaknl da daha fazla olur. nk kfirler, edepsizlii ve ihaneti son haddine vardrdlar; koyunun kirli ikembesini onun mbarek boynuna astlar, her tarafna o ikembeden pislikler damlad ve her taraftan ocuklar, genler ve ihtiyarlar barp, davullar aldklar ve alay edip gldkleri zamanda Sahabe' (Allah hepsinden raz olsun)nin bundan gnlleri krld ve Allah'n Elisi etrafnda toplanarak yle sylediler: "Ey Allah'n Elisi! Sen yalnz peygamberlerin sultan deil; bu lemin yaratlna bile sebepsin. Btn peygamberlerin nefretiyle helak oldular. Nuh, Hud, Lt, Salih ve daha bakalarnn kavmi gibi, bir ksmn tufan mahvetti, bir ksm ekil deitirdiler, maymun ve ay eklini aldlar. Bazsn yerden gklere karp ve tekrar ba aa olarak yere braktlar. Sen, derece ve makam ynnden btn peygamberlerden stnsn. Bu kavimden meydana gelen kstahl ve edepsizlii, dier peygamberler zamannda yaayan kavimler bile yapmadlar. Sen: "Hibir peygamberi, beni incittikleri kadar, incitmediler" (H.), buyuruyorsun, dua et, bu kstah ve edepsiz kavim helak olsun". Bu szler zerine Peygamber unlar buyurdu: "Ey Sahabe! imdi Ellerinizi kaldrnz ki dua edeyim. Peygamber, dua iin kendi ellerini de kaldrd ve yzn ge evirerek:33 "Ey Allahm! onlara yollarn gster ve onlar uyank kl ve bala! nk onlar bilmiyorlar, habersizler", diye buyurdu. Sahabe: "Biz beddua et, diyoruz; sen, onlara dua ediyorsun" dediler. O zamanda, bu yet nazil oldu. Sen, en yksek ahlk zeresin. (Sre:68, yet:4.) Mustafa, hepsinden daha mtevazi ve benliini daha ok yenmi olduundan phesiz daha dayankl, daha sabrl ve daha sekin, halka kar dost, dmana kar da mfik ve merhametli idi.

(33) Ey Allahm! benim kavmime hidayet et, nk onlar bilmiyorlar. (H.)

Biz seni ancak lemlere rahmet olmak zere gnderdik (Sre:21, yet: 107). Kfirleri ldrmesinin sebebi, merhamet ve efkatinin okluundan ve onlar kfrden biran evvel kurtarmak iindi. Mesel, bir bahvan efkatinin okluundan, zararl olan zayf dallar, yerine iyi ve salam dallar bitmesi iin keser. Bylece o clz ve hasta dallarn, br kuvvetli dallara zarar dokunmaz. Onlarn yznden, bu dallar da meyvesiz kalmazlar. Belki daha olgun ve daha fazla meyve verirler. Mesel bir parmak veya el kangren olduu zaman dier bir uzva da bulamamas ve vcudun o fetten korunmas iin derhal onu keserler. Bu sylediimiz uzvun veya daln kesilmesi, efkatin okluundan ileri gelir. Binaenaleyh kfirleri ldrmek, bu temiz dinin, doru bir ekilde zahir olmas ve o llerin ocuklar zerinde nesilden nesile, kyamete kadar kalmas iindir. Bu sebepten Peygamber: Glerek ldren benim (H.), diyor. Zira onun ldrmesi merhamet, efkat ve islh dncesiyledir. Kin ve garazdan deildir. Nitekim onun tevazuu, btn peygamberlerden fazla olduundan, yerinde olarak ona Htem-i Embiya denilir. nk bir usta sanatnda ilerledii ve o sanat herkesten iyi bildii zaman, "O sanat, onda sonra ermitir" derler. Yani o sanat, onun bildii kadar kimse bilemez. Bunun gibi onun ilmine, vilyetine ve sanat varis olan raklar cannn ve gnlnn oullar da ayn derece ve deerde olurlar bu yzden Musa: "keski ben Muhammed'in mmetinden olsaydm!" buyurmutur. Onun bu temenniden maksad, lalettayin bir mmet deil, Muhammed'in nurundan varolmu ve onun can ve dilinden bitmi ve sanatn mkemmelen renmi olan bir mmet, bir oul ve bir talebe olmakt. Nazm: O halife ocuklar, onun indinde makbul, onun can ve gnlnn nurundan domulardr. ster Badatl ve Heratl, ister Azeri olsunlar hepsi, su ve toprak fark olmadan, onun neslindendirler. Mesel, iki testide ayn sudan olsa, testiye baktn zaman su iki. Suya bakarsan birdir. Beyit: Grnte gzn ikidir, fakat onun nuruna bakarsan birdir. Mustafa (Allah'n selm O'nun zerine olsun) ehl-i Didrdan idi. Onun cannn ve gnlnn ocuklar ve sekin mmeti de O'ndan ilm-i Didr rendiler. Musa'nn: beni Muhammed'in mmetinden yap, diye temennisi hakikatte, beni ehl-i Didrdan yap, demektir. nk Muhammed'in, ehl-i Didrdan olduu ve onun setii kimselerin de bu mertebeye onun sayesinde vsl olaca, Musa'ya malm olmutu. te Musa bu mertebeyi temenni etti. Dnya'da, evliyann ve eyhlerin nnde yok etmek niyetiyle, byklk, rtbe ve menzil elde etmek iyidir. Ayakta durmak u bakmdan faydaldr: bu hareketten bir secde hsl olur; ba kaldrmak da baka bir secde hsl olaca iin iyidir. Kyam ve kuud olmadan secde nasl hsl olabilir? Bunun gibi insanda doruluk, ululuk ve byklk olmazsa, tevazu nasl grlebilir? Kendini, Allah yolunda ne kadar ok

www.semazen.net
kltrsen, o derece byr ve ilerlersin. Umimiyetle, Allah erlerini grecek bir gzn ve onlarn gereini ve yalann bilecek bir temyiz kabiliyetin yok. Hepsine kar tevazu gstermelisin. Hatt hrka iinde dervilik dvas ederlerken ve kendilerini Allah ehlinden gsterdikleri zaman bile! Eer sen k ve sadk isen! herkese ayn hrmeti gstermen lzmdr. Mecnun, Leyl'nn mahallesinin kpeklerini ziyarete gittii zaman onlarn ayaklarn perdi. Sen de ksan, en kymetsiz bir dervie bile hizmet etmelisin. Ak ne kadar ok olursa, hrmet ve tazim de o nispette olur. Hrmetinin okluundan derviin eiini veya ayakkabsn ptn zaman, ne kundura ne de k derviin kendisidir ve ondan ayrlm paralardr. Bu, tazim ve mbala iindir. Yani bu, onun ayan bast yeri pyorum, demektir. te bundan senin sevgin ve balln meydana kar. mrnde hi prens grmemi ve byklkle hibir ilgisi olmyan bir Mool, sadece bana bir sorgu koysa emirleri, vezirleri ve padiahlar incitir. Mool ehzadelerinin ve sultanlarnn azamet ve sertlikleri onlarn hatrlarna yle yerlemi ve kalblerine yle bir tesir yapmtr ki onun bir dervi ve Moollar arasnda hibir deer tamayan bir fakir olduunu bilseler bile onun, bu d grnne ve elbiselerine sayg gstererek btn kstahlk ve edepsizliklerine katlanrlar. Eer Allah ve Allah adamlar iin sizin yannzda o deer, o menzil ve o mertebe olsayd, siz acaba bu vilyet sahibi midir, yoksa deil midir? diye dervilere fayda, zarar ve imtihan gzyle nasl bakardnz? Hibir"yeri ve ii olmayan o Moola d grn iin hrmet ediyorsunuz. Bu dervi ise dervilikten bahsediyor ve dervilik elbisesi giymitir; onun bir ie yarayp yaramadn bilmiyorsunuz. nk insanlarn durumlar bu lemde rtlmtr. Herkesin srrn Allah veya Allah'n velisi bilir. Zira: Mmin, Allah'n nuru ile bakar. nsanlarn durumlar, bunlardan bakas iin rtlmtr. Onlar birbirlerinin durumlarn belki kyamette grrler. (34) e ait srlar, kyamette meydana kar. 35 Ak yz, kara yz belli olur. u halde onun iyi, kt, doru ve eri olduu sana belli deildir. Eer senin indinde Allah ve Allah'n has kullar byk iseler, ona niin sayg gstermedin ve ihtiyatl davranmadm? (Allah O'nun ruhunu takdis etsin) Mevln'ya biri: "Mevln, emseddin'i grdm" dedi. Mevln, stnde ne varsa hepsi ni o adama verdi, Mevln'ya: "Bu adam yalan sylyor ve yalancdr, btn bunlar ona neye verdir?" dediler. Mevln: bunlar ona, yalan syledii iin verdim. Eer doru syleiydi ona canlar verirdim." cevabn verdi. Ak ve sayg ite byle olur. Yalan sylediini bilmekle beraber bu kadar bahi veriyor. nk onda yalan, dorudan bilme ve doru gibi kabul etme kabiliyeti vardr, sende o gr ve o kabiliyet olmad iin, hrmet ve iltifat etmiyorsun. Bundan, senin yannda Allah ve Allah adamlarnn bir deeri ve nemi olmad kesinlikle belli oluyor. Vaktiyle bu adamdan, arap imek, gnah ilemek ve bunun yaplmas doru olmyan birtakm iler meydana gelmitir, diyorsun. Bu dnce ne eriat ve ne de hakikat bakmndan dorudur. eriatta gzle, belli olmyan bir ekilde, grmediin zaman bir mslman hakknda, byle dnmen ve kt zan beslemen caiz deildir. Sen gznle grm olsan bile, o adamn bunlar terk ettii davran ve szle "ondan vazgetim", dedii zaman yine onun hakknda bu ekilde dnmene eriat msaade etmez. Bu hususta Kur'anda Allah btn kusurlar balar (Sre: 39, Ayet: 54). buyrulur. Ve Peygamber de Gnahlarndan tvbe eden kimse, hi gnah ilememi gibi olur (H.7), buyurmutur. O halde onun hakknda byle dnmen doru olmaz.

(34)O gn gizli eyler (srlar) aikr olur ( Sre: 86, yet: 9.) (35) Baz yzlerin aard, baz yzlerin karard gn ( Sre: 3, yet: 102.)

Gelelim gerek ynne; hakikat bakmndan da yakk almaz. Zira hakikatte o kimse, ktlk yapsa, fisk u fcurla urasa da yine Allah'n sekin kullarndan olabilir. Yahut o kimse tat ve ibdetle megul olsa bile, Allah'a isyan edenler zmresinden olabilir. nk gerek onun meline deil, srrna bakar.36 Allah surete, hrkaya ve ekle bakmaz. Gnle bakar. Senin iin, gnle yol yoktur. Surete ve mele nazar kl. nsann akbetine baklr. Eer sonu, lecek bir durumda olursa, ona gre hkm verirler ve o kimseden bahsederler. blis gibi: blis gkte ibdet ve ilimle megul ve meleklerin de stad idi. Melekler onun srrna vkf olmadklarndan onun ilmine ve meline bakp onu sevmi ve kendilerine nc bilmilerdi. Fakat Allah onun srrna bakmt. nk o, kfirlerdendi. (Sre: 2, yet: 32). Bunun gibi, Bersisa, Beni srail arasnda bir bid ve zahitti; zht ve takvasnn hreti, douya batya yaylmt. Her nerede bir hasta olsa, hastann ierek salk ve afiyet bulmas amacyla Bersisa'ya flemesi iin su gnderirlerdi. Fakat kskan kr eytan, pusuda kederinden demir iniyor ve bir trl are bulamyordu.

(36)Allah sizin suretlerinize ve amellerinize bakmaz, lkin kalplerinize bakar (H.)

Bir gn yzn oullarna evirdi ve: "inizden biri, beni bu gamdan kurtarabilir!" dedi. ocuklarn arasndan biri, kalkarak: "Bunu bana brak ve benden bekle. Ben senin gnln, ondan intikam alarak memnun

www.semazen.net
ve mesut ederim" dedi. eytan da: "benim en sevgili olum ve kr gzmn olursun." cevabn verdi. O eytan yavrusu, melun hatrnda bir dolat ve kendi kendine yle syledi: nsanlar iin gen kadnlarn yznden daha messir bir tuzak olamaz. nk altn ve yemek arzusu, tek tarafldr. Sen altna k olsan bile, altnn can olmadndan sana k olamaz. Lokmann da can yoktur; seni aryamaz ve seninle konuamaz. Ama gen kadnlarn yznn k iki tarafldr. Sen onun ve talibi olursun, o da senin n ve talibin olur. Sen onu almak iin hile yaparsn ve o metada kendisine yol bulup girmen onu alman iin hilene ortak olur. Bir tarafndan kazlan bir duvar, her iki yanna oturup kazlandan daha abuk delinmez. Gece yars, kapy amak iin darda areler dnen ve evin iinde de kapy aacak bir arkada bulunmayan hrsza nazaran daha abuk maksadna eriir. O eytan yavrusu, dnyay dolap zahit iin gzellii, akl ve soyu sopu ile tannm gzel bir kadn arad. Arayan bulur. Aranlmaya deer bir eyi arayan kimse ne mutludur! domuz av gibi deersiz olmaz. Domuz avcs hem at yorar, hem kendini; vakit boa gider ve dier gzel avlar elden karr. Nihayet domuza atar, tesir etmez. Domuzun ne eti, ne de postu bir ie yarar, avc piman olur ve: "Byle bir ey iin vaktimi boa geirdim ve oklar ziyan ettim." der. Beyit: Sen bu domuz avn, insanlarn avlanmas bil; ekilen sonsuz zahmetler, buna karlk ondan bir lokma yemek de haramdr. iir: Ykn, eein kirasna demesi gibi; yr da bazan gnlmn kederine deer. Akll olan yle ey arar ki eer bulamazsa, bulamad iin utanmaz; bulunca kendisiyle mcadele etmez. O anda gz her gn daha ok aydnlanr. O gzelden zevki her gn daha ok artar. Ayrlk ve lm korkusu olmaz.37

(37) Bir kimse, kendileri iin, istediklerinin karl olarak gz aydnl olmak zere saklanm olan nimetleri bilemez ( Sre: 32, yet: 17.)

Bu zevkin sfatna nasl son olabilir? Fakat bunu iitecek kulak ve bundan zevk alabilecek bir akl nerede? Da bu szn dehetinden para para olur. Diline veya kulana byle bir sz gelen bir adam, nasl bir kararla kalabilir? Para para olmaya mni olan ey, aradaki phe perdesidir. O eytan yavrusu pek ok aradktan sonra son derece gzel bir padiah kz buldu. eytan yavrusu, kzn beynine girip onu delirtti ve hasta etti. Padiah btn doktorlarn ve filozoflarn toplad. Hepsi de onu tedavi etmekten ciz kaldlar. eytan, bir zahit elbisesi iinde geldi ve: "Bu kzn bu dertten kurtulmasn isteriz, bunu Bersisa'ya gtrnz," dedi. Onlar da baka are grmeyip eytann szn dinlediler ve kz Bersisa'ya gtrdler. Bersisa dua etti. eytan, kz brakt, kz salk bulunca kilisede bir mddet zahitle yalnz kald. Eer zahit lim-i Rabban olsayd kz halvate asla yalnz olarak kabul etmezdi. Mesel, Zeliha'nn dnyada gzellikte ei yoktu. Yusuf'a da kt ve daima onunla bir arada bulunurlard. Zalih, Yusuf'u elde etmek iin ne kadar altysa baaramad. nk Yusuf'da yle bir nur vard ki bir trl aldanmad ve Allah tarafn muhafaza etti. Peyfamber yle buyurur: Eer bir erkek, bir kadnla bir yerde yalnz kalrsa, orada nc olarak bulunan eytandr (H.) nihayet, Bersisa kza meyletti, kzla seviti; kz hmile kald. eytan, insan eklinde Bersisa'nn yanna geldi. Bersisa'y dnceli grp: "Dncenin sebebi nedir?" diye sordu. Bersisa olup biteni ona anlatt. eytan: "Kz ldrr ve sonra da: ld, ben de gmdm, dersin." dedi. Bersisa baka are bulamayp yle yapt. eytan baka bir adam ekline geldi ve "Kz iyileti, Gelip alnz" dedi. Padiahn uaklar ve hcibleri gelip kz istediler. Bersisa: "Kz ld ve onu gmdm" dedi. Geri dnp yas tuttular. eytan bu defa da baka bir klkta padiahn yanna gitti ve: "Kz nerededir?" diye sodu. Padiah: "Bersisa'nn yanna gndermitim orada lm." cevabn verdi. eytan: "Kim diyor?" dedi. Padiah: "Bersisa" dedi. eytan: "Yalan sylyor; o, kzla sevimi, kz hmile kalm ve sonra da kz ldrmtr. Falan yere gmmtr, eer inanmazsanz oray kaznca ktn grrsnz." dedi. Padiah kzgnlnn dehetinden yedi defa yerinden kalkp baka yere oturdu ve tekrar perian bir halde, ba ateler iinde yanarak yerine oturdu. Bir mddet sonra sknet bulup bir toplulukla Bersisa'nn kilisesine doru gitti. eri girdi ve ona: "Kz nerede?" diye sordu. Bersisa: "ld ve onu gmdm." cevabn verdi. Padiah: "Bana niin haber vermedin?" dedi. Bersisa: "Evradla meguldm, vakit bulamadm." dedi. Padiah: "Eer bunun aksi karsa nasl olur." dedi. Zahit nce gitmek hususunda sertlik gsterdi. Padiah, kznn gml olduu yeri buldu ve amalarn emretti. Kz l olarak dar kardlar. Bersisa'nn ellerini baladlar, boynuna bir ip geirdiler, birok insanlar etrafna toplandlar. Bersisa kendi kendine yle demiti: "Ey uursuz nefis! dualarnn kabul edilmi olmasndan, halkn gznde ve gnlnde aziz ve byk olmaktan memnundun. nsanlarn takdiriyle mutluydun ve szlerinin insanlar tarafndan kabul edilmemesinden korkuyordun. Halbuki hakikatte onlar, btn ylan ve akrep ve insanlarn kabul zehirli bir ylandr. aresiz onu asacaklard. Ah! ekti; byk bir dar aacn kurdular ve ipi aa sarkttlar. Tam boynuna

www.semazen.net
attklar zaman eytan hemen kendi klnda grnd ve: "Seninle btn bunlar ben yaptm ve hl, aren elimdedir, bana secde et seni kurtaraym," dedi. Bersisa burada secde edilir mi? dedi. eytan: "Secde niyetiyle banla bir iaret yap, nk akll bir kimseye bir iaret kfidir" dedi. Bersisa, tatl canna kylmamas iin, eytann dediini yapnca ip boazna yerleti. eytan: "Ben, senden uzam ( Sre: 59, yet: 16) dedi. Bersisa sonunda imnn da verip, imansz ld. Yolunun aranlar iin yine bir misl: Fuzeyli yaz bir harami ve yol kesendi. O kadar sene, hayvanlar vurmak ve zenginleri fakir etmek ve giyimli, kuamllar soymakla vakit geirdi. Hatt haksz yere kan bile dkmt. Nihayet bir gn kervanclarn kumalar arasnda bir heykel buldu, heykelin zerinde Allah'n adlar yazlmt. Eyvah! Allah'n adna snm olan ve bu ad kendilerine koruyucu, muhafz bilen kimselere ben, ne cesaret ve kuvvetle byle kstahlklar ve edepsizlikler yapyorum? diye dnd. Bahane bu idi. zerine bir hl geldi, bard, stn ban yrtt, san sakaln yoldu, kendini talara vurdu. Vcudu talarn iddetinden kana bulat. Bylece kararsz ve kendinde olmadan yz solgun ve dudaklar kurumu bir halde alad ve feryd etti. Bu alama, barma ve tvbede iken Allah, kendi byk huzuruna doru bir kap at. Sonunda Allah'n has ve yakn kullarndan, doru ve kmil eyhlerinden oldu. Allah bu trl suretleri, o sebeple gsterir ki her kul, kendi meline ve zhtne itimat etmesin ve hodbin ve kendi korkusundan emin olmasn. Bu ilerle uramayan dier kimselere, noksan nazariyle bakmasn. nk, byle kt mellere evliyann ve iyi mellere de ekiynn malik olduunu grnce, Allah saklasn! belki ben bu iyi ilerden, ekiydan olurum, diye korkar ve kimseye kt gzle bakmaz. Ayn zamanda si, gnahkr ve mcrim de Allah'n rahmetinden midini kesmesin. nk Allah'n, birok sileri, aziz ettii grlmtr. lnn karnndan diri kartr ve dirinin karnndan l kartr.( Sre: 30, yet: 18.) Sebeplerin bahaneler olduunu, ii yapan ve yaratann O olduunu bilmeleri iin, karanlk gecenin siyah ineinin karnndan, kl gnn beyaz danasn, dar karr. Gam ve kederin karnnda ne'e ve saadet peyda eder. Nuh, peygamber ve ikinci dem idi. nk onun zamannda tufan, btn dem'e mensup olanlar yok etmiti. Bu zamanda yaayanlarn babas, O'dur. Ve hepsi O'nun neslindendir. O'nun olu olan Kenan, kfirdi ve dier kfir ve mnkirlerle beraber batt. brahim'in babas kfirdi ve put yapard. Bunun gibi Mustafa'nn (Allah'n selm ve salt O'na olsun) babas ve annesi de puta tapanlardan idiler. Allah btn bunlar, kimsenin sebeplere itimat etmemesi iin gstermitir. nk sebepler bahane ve bir rtdr. Binaenaleyh bir insan bir eye dayanarak sulamann ne seran, ne de hakikatte doru olmad belli olmutur. Mslman o kimsedir ki btn mslmanlar onun elinden ve dilinden salim kalrlar (H.). Allah daha iyisini bilir.

www.semazen.net

FASIL: 20
Bize kavumay ummayanlar dediler ki: Bize niin melekler indirilmedi, yahut niin Allahmz dorudan doruya gremiyoruz? phe yok ki onlar bu eit samalarla kinlerini artryor, taknlkta pek ileri gidiyorlar. ( Sre: 25, yet: 23). Kfirler dediler ki: "Ulu Allah biz insanlara, bizim gibi bir eli gnderdi. Bizim gibi yiyor, bizim gibi uyuyor ve bizim gibi hasta oluyor, iyileiyor. Bazan kederli, bazan neeli oluyor. Bazan kr, bazan ikyet ve feryat ediyor. Btn bu vasflar ile bizim gibi. O halde biz, onun syledii ve iddia ettii eyleri ondan nasl kabul edelim? Eer bir melek gnderseydi ve bu elinin verdii haberleri o melek verseydi, bizim de o vaadlerde ve haberlerde phemiz kalmazd. Hepsini kabul ederdik. Yahut aziz ve celil olan Allah, kendi nefsiyle, bize yz gsterseydi emir ve men'de bulunsayd, biz, o emirleri yerine getirirdik ve nehyettii eylerden de perhiz ederdik. Hibir surette ilenmesi gnah olan ilerin etrafnda dolamazdk". Bunun zerine Ulu Allah yle buyurdu: "Ey kstah kpekler! Bu sizi cehennemin dibinde oturtacak bir kstahlk ve crettir. nk: phe yok ki mnafklar, cehennemin en alt katndadrlar. ( Sre: 4, yet: 144). Sizi cansz olan cisimlerin toprandan yarattm. Hayat ve hayr baladm ve kendi sonsuz sfatlarmdan zerinize satm. Yani her eyi grrm, size iitme hassas baladm. Ltufkrm, size ltuf baladm. limim, size ilim bahettim.38 Kendi saysz ve sonsuz sfatlarmdan her sfattan size, biraz verdim ki beni bilmekten, tanmaktan bhaber ve cahil olmayasnz". yle ki byk bir ambardan bir avu buday, akll bir adama gsterdikleri zaman o, azdan ou anlar ve bilir. Size benim sonsuz, sfatlarmn denizlerinden her bir sfattan, bir damla eritii halde,nasl bir kuvvet ve kstahlkla bana itiraz ediyorsunuz ve benim iimin ve yaptm eyin fevkinde bir i gryorsunuz ve tercih ediyorsunuz? Yani: benden daha lim ve daha m bilgilisiniz ki bana nasihat ediyorsunuz ve: "Bu elinin yerine bir melek gelseydi, daha iyi olurdu", diye bana akl retiyorsunuz. Bizzat insan elilikle size, bu vastasyla melei, bile bilesiniz diye gnderdim. Beni ise, kemale erdikten sonra , yani benim gsterdiim yol ve l iinde, meleklik makamn geersiniz, grebilirsiniz ve bana eriebilirsiniz. Sizde beni ve melei grebilecek kabiliyette bir gz nerede? O elinin gz, bu nura sahip olduundan, melei grr. Eer siz, o eliden bu nuru alrsanz, ondan size enimi olan bu nur vastasiyle, melei grebilirsiniz. Bu halde ve bu makamda beni ve melei, peygamberin aracl, olmadan gremezsiniz. nk melekler, niteliksizler ve onlarn dnyas da byledir. Onlarn mezesi, arab, kuca, busesi, sesleri ve konumas da niteliksizdir, niteliksiz olan bir eyi nasl grebilir? Niteliksizi grebilmem iin niteliksiz olabilmem lzmdr.

(38)Ey insanlar! sizin ilimden nasibiniz pek azdr ( Sre: 17, yet: 87.)

Msra: Sana, can grmek iin can gz lzmdr. Cins, kendi cinsinden olan grebilir. Karga, blbln srrn hibir zaman bilemez. Her merkeb ve her hayvan Dldl gibi, gidemez. Kl ne kadar keskin olsa Zlfikar'n yapt ii gremez. Bahar, nitelik leminin bin sonucudur. nk en ufak ekilden haritir. Bir cismi ve rengi yoktur. Bu cihandan olmamakla beraber emen, ba, aa, baheleri ve bostanlar vastas olmadan, onun gzelliini ve letafetini gremez. Renksiz bahar, onlar zerine tesir edince, bundan hmile kaldlar ve bylece onlarda trl trl renkler meydana geldi. te o zaman, o suretlerden bahar grebildin. Eer bahar, bu suretlerle karmasayd onu gremezdin. Mesel, rzgr toza karp onu havaya kaldrmazsa, veyahut bir aac veya bir bayra veya bir adr hareket ettiremezse rzgr, bu suretler olmadan gremezsin. nk bunlar olmakszn rzgr grmek imknszdr. O halde bu iki ey bahardr ve bu rzgr, bu dnyann temelinin bir sonucudur. O lemle alkas yoktur. O lemin mnas, bu mnann zdddr. nk o, nura mensup ve bu, atee mensuptur. O, yz gsterince bu, yok olur. Ey mmin! benden abuk ge ki o lemin mnasnn sonucu olan senin nurun, bu lemin mnas olan bu dnyann btn lezzetlerini ve ehvet atelerini sndryor. Beyit: Siyah ve beyaz gibi, nur da nrn (ate) zdd olarak yaratld. Allah'n nuru yz gsterince, nrdan (ateten) eser kalmaz. Beyit: Bu yolda, o menzil-i maksda kadar, zlmesi mkl birtakm tlsmlar vardr. Bir tarafta nur iinde nur, br tarafta (nr) ate, ate iindedir. O halde bu lemin suretlerinin sonucu olan mnas, rzgrdaki toprak ve aataki yeillik gibi, suret vastasiyle

www.semazen.net
peyda olmadan, anlayamaz ve gremezsin. Melekler, saf nurdurlar. Drt unsur ve alt ynn dndadrlar. Yerin ve gn tesindedirler. Srf candrlar ve Allah'n aknda batmlardr. Onlarn mezesi ve yiyecei Allah'n zikridir. araplar ve mestlikleri, Allah' dnmektir. Allah'dan baka emelleri yoktur. Bu halden kurtulamazlar. Balk gibi, o birlik denizinde yaar, dolar ve yemlenirler. Onlarn ekmei, kadehi, yata ve yorgan denizdir. Uykular, uyanmalar gl ve glzarlar ve gzelleri denizdir. Denizden baka her ey onlar iin azaptr. Daima o tatl suya mstaraktrlar. Bu deniz var olduka baki, ebedi ve sermesttirler. O niteliksiz nurdan bitlmi olan ve nurun gneten ve scakln ateten, kokunun glden tatlln ekerden ayrlamayaca gibi, ondan ayrlmayan byle bir kavmi, beer vastas olmadan grmei nasl mit edebiliyorsun? Ben sizin cinsinizden olan bir insan, onun vastasyla ,azar azar, onun ehli olmanz ve onu kabul etmeniz ve bu suretle melei, cihan, ahireti grebilmeniz iin elilikle size gnderdim. nk, eer melek insan vastas olmadan musavver olur ve yz gsterirse sizin dnz patlatr ve lrsnz. Gn drdnc katnn stnden, yeryzn aydnlatan bu gne, eer nc gkten parlarsa, yeryz ve zerinde yaayanlar tamamen yanar ve yok olur. Gneten istifade edebilmek iin, hikmetle gnee daha uzaktan sahip oldular. Nitekim o cihan bu yzden, perdededir. Zira sen onun yzn vastasz olarak grmee tahamml edemezsin. Musa, ate istedii vakitte Allah aa suretinde O'na dedi ki: " Seni yaratan benim ve senin Allahnm" ve yine buyurdu ki: " Ey Musa ! elinde ne var? Musa: "Yarabbi asadr." dedi. Allah: "Bu asay ne hikmetle elinde tutuyorsun? diye sordu. Musa: " Onun hikmetinden biri udur: Yorgun ve dermansz olduum zaman ona dayanrm, dier bir hikmeti de, bununla koyunlar doru yola srerim, dalmalarna mani olurum ve onlarn yemesi iin aalardan yaprak drrm." cevabn verdi. Allah ona cevaben yle buyurdu: "Bu aa sana as gibi grnr ama as deildir. Onda bu bildiinden baka hikmetler ve faydalar bulunur. Elinden brak ki ne olduunu gresin." Musa, Allah'n emriyle asay atnca, asann yerde bir ejderha olup kendine saldrdn grd. Musa kamaa hazrlanrken Allah: "Ey mua! benim huzurumda, ondan niin korkuyor ve kayorsun? Benim arzum ve emrim olmadan sana zarar vermee kimin cesareti vardr? Haydi, sen onun zerine atl ve boazn tut!" diye buyurdu. Musa, derhal ejderhann zerine atld ve boazn tutunca ejderha tekrar as oldu. Bunun zerine Allah yle buyurdu: " Ey Musa! bunun sana, bundan sonra da, sahra, su, hava, ky ve denizden her ne grrsen, "grdm budur" diye hkm ver-meyesin, diye gsterdim. Ben her eyi insana istediim gibi gsteririm. Mesel btn varlklar, su ile yaayamazlar. Diri her eyi sudan vcuda getirdik. ( Sre: 21, Ayet: 31.) Suya emrettim ve kfirlerin mnkirlerin hasm yaptm. Tufanla hepsini helak ettim. Hepsi rzgrla dahi yaayamazlar, rzgrn nefesi tutulursa hepsi lr. Onlarn mayas, besleyicisi ve dayana olan, kuvvet ve hayat kendisinden aldklar rzgra emrettiim zaman, rahata karlk hastalk, okamaya mukabil eritme verir. Yapt yumuakl brakr ve sertleir. Di ars olur ve onlar yle skar ki btn gzellikleri burunlarndan getirir. Bunun gibi kulun hastal ve bel ars olur. Btn bunlar insanda birer birer gsteriyorum ki bu bir tanesinden, hepsini anlasnlar ve bilsinler kionlarn vcutlarnn btn paralar, batan ayaa kadar, benim klelerimdir ve sana itaat ederler. Benim emrimi yerine getirirler. Onlara vermi olduum bu mr boyunca, benim emrimle geinirler. Onlar, btn kendi paralarn kendilerinin yr, dostu ve yardmcs zannederler. Sabret, yarn ecel gelince onlarn hepsinin, benim malm olduunu ve kendileriyle nasl boutuunu grsnler. Her yr, bir ylan ve her gl bir diken ve her rahatlk, ate ve her mfik bir kan iin olsun. Hepsi onlara yapr ve onlar vururlar. Yaptklar ilerin gammaz ve ahitleri olurlar. (39) Kyamet gnnde si olan insann eli: Sen benimle arap kadehini tutmadn m ve arap testisini ekmedin mi? Senin maln olmayan mala el uzatmadn m ve almadn m, senin hellin olmyan nmahremin elini tutmadn m ve ona hainlik etmedin mi, mazluma vurmadn m, yetime tokat atmadn m? Gnahsza kl ekmedin mi? diye o siye ahitlik eder. Bunun gibi dil, az ve dudaklar da ahitlik ederler. Dil der ki: Benimle byle konumadn m? Bu kadar mslmanlarn aleyhinde sylemedin mi? Mslmanln ve dinin yolunu kesen dnya'da bu kadar eri sz sylemedin mi?" Ayak da ahitlik eder ve der ki: "Benimle meyhaneye gitmedin mi? Ve yaplmas caiz olmayan ilere ve yolsuzlua doru komadn m?" Nitekim sudan, topraktan, ateten, elden, ayaktan ve batan ibaret olan bu avazlarn cinsleri, burada birlemenin, okluun bir olmu olduklar, sonunda ona malm olur. Dost, birbirleriyle anlam grnen paralar, ylan gibi olurlanr; hatt onu incitmekte rekabet ederler. Eyay kullara nasl istersem yle gsteriyorum. yle ki ey Musa! sen dostun ve dayanan olan bu asay, ejderha ve kendi dmann olarak grdn; benim inayetim olmasayd ve ylan zerine atsayd, seni bir fareden daha kk bir hale getirirdi. Fakat ejderha, benim inayetimi grnce, tekrar senin elinde as oldu. Bu siler grupu, onlarn yeri olan ve onlar besleyen g, yeri ve btn uzuvlarn, her birinin bir taraftan kendilerine saldran, bir ylan olarak grnce acaba o bahtsz ve muhalif silerin, benim inayetim olmadan sonlar ne olur? -Eer denizler mrekkep, aalar kalem, yerler ve gkler kat olsa ve bunlarn hepsi yazlsa, kalem ve mrekkep bitse, yine de o elemden bir parack yazlm olmaz.

(39) O gn, bunlar dilleri, elleri ve ayaklar, iledikleri eylere ehdet eder. ( Sre: 24, yet: 24.)

Herkesin kahr ve ltfu kendi lyna gre olur. Ekmeki, ekmekle ltfeder. Bunun gibi tccarn ltuf ve okamas, bir sermaye vermesiyle olur. Onun kahr ve hmnn da bir derecesi vardr. Bir emrin ltuf ve ba,

www.semazen.net
onun kudreti nispetinde de, kahr da ayn nispettedir. Ama padiahn ltfu hepsinden daha fazla olur. Onun ba atlas ve eksun, emrlik, mevki, davul, bayrak, hkm, reislik, dehkanlk ve vezirlik olur. Kahr da buna gredir. Babularn onun kahrndan ba gider. Allah'n padiahlk sofras hadsiz ve hesapszdr. Ltuf ve kahr da ona lyk bir ekilde olur. Onun ltfu ve rahmeti nasl sonsuzsa, kahr ve gazab da byle sonsuzdur. .phesiz cennete mensup olanlar, cennette ebed olarak kalrlar. Ve cehenneme mensup olanlar da cehennem de kalrlar. O gn, birtakm cennette, birtakm da cehennemde olacaktr ( Sre: 42, yet: 5). "Ey Musa! akll bir kimsenin, byle bir uzvun arsndan, istirahatta bulunan ve ona yr grnen dier uzuvlarn da nasl olacaklarn anlamas lzmdr. Ulu Allah, bu bir taneyi, dierlerini grmeleri, anlamalar ve buna kyas etmeleri, onlara gvenmemeleri, onlarn dostluk ve yardmn, Allah'n huzurundan baka snak bilmemeleri, aciz elini, Allah'n fazilet eteinden baka bir yere uzatmamalar, vastalar bahane ve rt kabul etmeleri ve sadece Allah' fal bilmeleri iin peyda etti. O halde bunun gibi, ey Musa! sen de yerin bir paras olan, bu asadan, yerin geri kalan paralarn anla. Sabret ki dnya o mthi sarsnt ile sarld zaman ve yer arlklarn frlatt zaman ( Sre: 99, yet: 1-2), insanlarn ayaklar altnda uzanm ve yaylm olan yer, maher gnnde deve gibi oynamaa balasn. Br (yk), yr ve nigr ba aa atar ve lleri mezardan darya frlatr, gkler birbirinden ayrlr, dalar yumuak yn gibi atlr; her tarafta uuur. Gne, ay ve yldzlar aa drlerse o zaman bunlarn grndkleri gibi olmadklar belli olur. Senin asan nasl deiip ejderha olduysa, bunun gibi her ey deiir. Btn lem, benim kudretimin avucu iinde yumuak mum gibidir. Onu bazan as, bazan da, ejderha yaparm. Bazan ylan, bazen yr, bazan gl, bazan diken yaparm. Ey dem olu! bu sana ne garip grnyor deil mi? Sen ki ciz ve miskinsin, sana bazan plecek, bazan eker, bazan zehir tattran hem rahat, hem mihnet veren bir el verdim. Dildeki ses gibi, sen onunla bazan kfredersin, bazan medhedersin. Ve onunla insanlara bazan nee, bazan keder verirsin. Onu istediin gibi kullanrsn. Sen kul iken, bir tek ey olan bu dildeki secden ac, tatl, keder ve nee meydana getiriyorsun ve bu tek eyi istediin her ekilde gsteriyorsun. Ben Allah olduum halde asay, ejderha ve ejderhay as yapmaa kudretim yok mu ve onlarn melceleri olan, onlar besliyen g onlarn dman yapmaz myz? Esasen sonunda bu dnya onlarn cehennemi olacaktr ve onlar yutacaktr. Bir padiah, avularndan birinin bir kimsenin kahr iin gnderse, avu, o kimsenin dostu ise, o kimsenin zerine bir ylan gibi atlr ve kahr dileriyle onu yaralar. avu, kahrna gittii kimsenin, hm, akrabas ve herkesten daha yakn olsa bile, padiahn emriyle gittii iin yine onu incitir. Bunun gibi yerin ve gn paralarnn da benim avularm olduunu bil! Grmyor musun ate avuuma: brahim'e koru! diye buyurduum zaman, ate, brahim'e gl ve glzar oldu. Zillet suyuna Firavun ve ona mensup olanlar kk dr ve esir et, diye emrettiim zaman su hepsini ejderha gibi yuttu ve batrd. Sleyman'n tahtn tayan rzgr, Ad kavmi zerine, bel ve vebal kesildi ve yer, Karun'u bir lokma gibi yuttu. Eczayi, yardmlardan sonra yabanclk, akra balktan sonra dmanlk yapacaklarn, bylece gsteriyorum. ok byk olan lemin vcudunda da lemin paralarnn bazlarn gsteriyorum ki geri kalan da bunu grebileler. Kyamet gn ve hair, yz gsterdii vakitte lemin btn paralarn bir defa daha gstereceim ki O Gn gizli srlar aikar olur ( Sre: 86, yet: 9). Grnte asann ad, Musa yannda as idi. Gizlide ise, Allah'n katnda onun ad, ejderha idi. Bunun gibi yer, gk ve onun en kk paralarnn surette, bizim indimizde, her birinin bir ad vardr. Fakat gizlide her birinin, Allah indindeki ad nedir? Asay ejderha gstermek kyametten bir iarettir. Baheden bir deste gl ve bir rnektir. Aalktan ve ormandan bir dal gstermek gibidir. Bundan gaye, kyamet ahvaline biraz vkf olmaktr. Mesel, vcuttaki hastalklar, elemler lmden ve yokluk bahelerinden kk bir yaprak gibidir. Bununla da lm lemine vkf olmalar ve bu az olan acdan ounu, bu azdan oun da geleceini elbette gryorum, diye anlamalar lzmdr. Ey Musa! ejderha, tufan, Ad kavmini mahveden rzgr, zelzele, veba ve ktlk gibi kyamet eserlerinin, bu az olanlarndan dahi muhakkak kyamet gelir. nk bu hastalklar lmn elileridir ve sonunda lm gelir. Bu acayip eyler ve heybetler kyamet elileridir, sonunda kyamet kopar. As bu kadar gsterisizliiyle beraber bir ejderha eklini ald, btn dnyay kaplam olan Firavun ve adamlarn yuttu ve yok etti, bylece onlardan cn ald. Bir damla gibi olan as, byle korkun olursa, gk ve yer olan varlk denizi nasl olmal? Ey dem olu! sen, eytann elencesi oldun ve bir gafil gibi, bu gaflet uykusuna daldn ve gaddar, hilekr, buday gsterip arpa satan, yzne pudra srm, kara yzl, kendini sf ve temiz gsteren ve sevitiin acuze bir dnyadasn ve orada, cennetliklerin cennette olduklar gibi mutlu ve huzur iindesin. Gzlerini atn ve bu gaflet uykusundan uyandn zaman, bizzat cehennemde olduunu greceksin. O halde tane yediin zamanda ahmak ku gibi tuzaa dersin. Evliya, nurlar leminden bu gaddar leme, seni bu saknlmas mmkn olmayan ateten ekmek ve kurtarmak iin gelmitir. Eer gnln bu dnyadan ayrr ve ona daima yabanc kalrsan, bu ateten km ve kurtulmu olursun. Senin imnnn almeti nedir? Sorusuna, byklenme ve kendini aldatma evinden ekip mutluluk evi olan leme meyletmektir, cevabn verdi. Bu cihanda yabanc ne olup, Allah ve Allah adamlariyle ainalk eder, kt halden iyi hale dnersen, phesiz "Abdlan" zmresinden olursun. Mesel: Musa ejderhay as sanp kendisine dayanak yapt; onu kendi yardmcs zannetmiti. Halbuki o, tamamen bunun aksine idi. Allah'n inayet ve fazl, Musa'ya yolda olmasayd, ejderha o'nu yerdi. Allah'n emriyle tekrar o ejderha, Musa'nn elinde, asaya dnd. O'nun mucizesi, elilik ve peygamberlikte de O'nun ahidi oldu. Ve O'nun dinine dman olanlarn, hepsini kahretti, onlardan ald.Bunun gibi kfir ve mslmandan ibaret olan bu insanlar da bu lemi kendi evleri ve kendi kaleleri, kendi snaklar, dayanaklar ve emin dostlar olarak bilirler; fakat gaflet perdesi ortadan kalknca, bizzat cehennemi

www.semazen.net
grrler ve bundan da onlara cennet grnen bu dnyann, cehennem ve ayyzl gencin, ate huylu bir acuze olduunu iyice anlarlar. Ahmak bir ku gibi sonsuz bir tuzakta kalrlar. Fakat dnya evinde, onun irkinliini gren ve yabanc gibi onda tam bir ekingenlikle yayanlar, Allah'n can ve gnlden kulluunu, gece gndz yerine getirirler. Allah'n fazlndan ve inayetlerinden baka snaklar ve dayanaklar olmaz. Allah iin insanlarla dostluk ve dmanlk ederler. Yemek kuvvetiyle onu zikredebilmek iin, yemek yerler. Al da onun iin ekerler; nk: sevgi de, dmanlk da Allah iindir. Tokluk ve nefsin doymas bir yol kesicidir ki o nefse bir kuvvet verir ve nefsi" itaat eden akla galip klar, onu tat kulluk ve tevazu'dan alkoyan Mesel, dnyada padiahnn kullar ve kleleri oktur. Padiaha balyz, diye halka ne dost, ne de dmandrlar; fakat padiah bir kimseye kznca kleler de o kimseye kzarlar ve kl ekerler, canna kast ederler; bunun aksine olarak padiah, bir kimseden memnun olsa ve onu sevse kleler de ona klelik ederler; elini, ayan perler ve ona gnl verirler. Bunlar mecaz klelerdir. nk o padiah bunlar, yaratmam; can, akl, fikir, gz ve kulak vermemitir. Sadece srf bu isimle, efendilik ve klelik onlarn arasna girmitir ve ona rzk sebebi de mecaz yoluyla olmutur. Ok, yay ve kl gibi, onun leti olmalar iin byle bir muhabbet, itaat ve teslim olmaldr. Zira onu grdkleri zaman, onlarda ne irade, ne istek kalr. Dierleri de onun gibi olurlar. Dostluk grrlerse dost, dmanlk grrlerse dman olurlar. Bunlar byle olursa, sen o hakik kullara bak, bunlarn nasl olmalar lzm? Musa'nn elinde ejderhann as ve atein, brahim'e gl olmas gibi, yarn perde kalknca, cehennemin bizzat bu dnya olduu anlalr. Bununla beraber Allah, onlar yakmaz ve korkutmaz; belki onlar iin cennet gibi olur, nk byle kullar padiahla dolu, iyi ve kt her eye onun tarafndan hareket ederler. Cehennem, padiahn klesidir ve onun yapt bir eydir. Kle kendi padiahnn huzurunda klelik, kklk gsterme, hizmet ve itattan baka bir ey yapamaz. Nitekim Ulu Allah, Musa'ya yle buyurmutu: "lk defa sana elindeki nedir? diye sordum. Sen: "As!" dedin. Sana, sa olmayp, ejderha olduunu gsterdim ve tekrar bunun faydas nedir ki elinde tutuyorsun? diye sordum. Sen: "Hastalk ve yorgunluk zamanmda benim dayanam ve kammsn. Koyunlar dald ve birbirinden ayrld zaman, hepsini bu as ile toplayp otlaa ve yeilliklere doru sryorum; ormandan ve aala dolu da yamalarndan koyunlar iin bununla yaprak dryorum". Cevabn verdin ve bizzat asann, as olmadn grdn. imdi her Firavun'a git ve bana ar, asann mucizesini ve Yed-i beyzay, ona gster ki asann faydalarnn senin zannettiin ve akladn bu eyler olmadn bilesin. Bu asann, lmsz ve sonsuz, byk faydalar vardr. Bunun yannda fni dnyann, ne kymeti olur ki bir kimse ona "fayda" desin, onu fayda olarak bilsin! Beyit: Dnyada bulunan eylerin ne kymeti var ki sen onunla kafan yoruyorsun? Beyit: Akn cevaln nnde, yzbinlerce byle yer ve gk dar gelir. As dediin nedir? Bu as, bir gnetir ve lem ondan aydnlanr; onun parltsndan ve nurundan lemde karanlk kalmaz. Onun varlyla irkin gzelden, istenmiyen istenilenden, sevilmiyen sevilenden, nakit kalptan, aslan kpekten ayrlr. Belki o yere inmi gksel bir terazidir. Gkyzn O ykseklere kaldrd, ly O kurdu. ( Sre: 55, yet: 6). Her ne kadar gk yksek ise de, terazi ondan daha yksektir. Fakat doruluu meydana koymak, doruyu eriden, ar hafiften, ly diriden, gl dikenden, kendine tapan Allah'a tapandan, lmly lmszden, vefaly cefaldan, yere mensup olanlar ge mensup olanlardan, bu cihana mensup eder. Kr gzl, dk bir kimseyi stn ve beenilen bir insan yapar. Firavun'u ve adamlarn suya batrr ve onun zamannda, onun skntsn eken Beni srail'lere gururlarndan nankrlk etmelerinin ve bu nimet bolluunda "soan, sarmsak istiyoruz" 40 demelerini ister. Belki bu as, saadet iksiridir. nk yzbinlerce nasipsiz fakiri, tam bir nasip ve saadete kavuturur. Bilgisizlik bakrn, bilgi yapar ve kfirlik ve sertliini, yumuakla evirir. Eer lem ve gkler, yerler hepsi kat, nehirler ve denizler mrekkep, balar, aalar ve ormanlar da kalem olsa ve bunlarn hepsi yazlsa yine de asann faydalarndan tek bir sr yazlm, anlatlm olmaz. O halde ey mua! sen, asann faydasn, o kadar biliyordun ki, o kadar, kader ilminde, miktarndan fazlayd. Ve kadir gecesi gibi uurlu ve kutlu idi. i yapan biz olduumuz iin, her eyin faydasn da biz biliriz. Size, iinizin meydana gelecei kadar, ondan bir para gsterdik; bu ekilde ihtiyacnz karlanr ve bizim elimizden tamamen nasipsiz kalmazsnz.

(40) Sarmsak, mercimek ve soan. ( Sre: 2, yet: 58)

Hibir ey yoktur ki onun hazineleri yanmzda bulunmasn; biz onu ancak muayyen l dairesinden gndeririz, ( Sre: 15, yet: 21), buraya bu biraz, ounu istemen iin gnderdik; kk ocuklar, demet ot alp kuzunun nne brakrlar. Kuzu ondan bir para yiyinceye kadar ocuk da kendi ilerine dner. Kuzu ota

www.semazen.net
tamah ederek tekrar yemek iin ocuun arkasnda koar. Bunun gibi ahine etten bir iki lokma tattrrlar, avlamak istedikleri ku uzaktan uarken, ahini brakrlar. ahin, yemi olduu bir iki lokma ete tamah ederek kua doru uar. Binaenaleyh Ulu Allah sana da gktekilerin ve meleklerin yiyeceklerinden birka tane gnderdi ki bu, ilim ve bilgidir. Eer sen ge mensup olursan, byle bir yiyecein talibi olursun: ondan ilmin ve bilgin artar. Eer yere mensup ve yerden bitmisen, hayvanlk sana galipse, daima bu topran lokmasn isterim. nk sen, topraktan yetitin ve lokma da topraktan bitmitir. Artmas, bymesi iin toprak, topra yiyor. Cins, kendi cinsiyle artar ve kuvvet bulur. Su, sudan, ate ateten, rzgr rzgrdan, temiz temizden artar. Eer temizlerin aslndan isen, temiz eyleri istersin ve o ilimdir. Eer topraa mensup olanlardan isen, suret ve cisim olan topra ararsn. nsanlardan, elbiseyerden ibaret olan ekillerin hepsi, her birine ayr ayr ekiller ve renkler verilmi bir tek topraktandr. Fakat bilgisizler ve ocuklar onu topraktan ayr bilirler. Mesel hamurdan aslan, deve, ku ve trl trl oyuncaklar yaparlar. ocuklar bunlar ekmekten daha pahal olarak satn alrlar ve "Benim devem, kuum!" diye zerine titrerler. Fakat onu yedikleri zaman, yine ekmek olur. Develik, onun zerinde ireti olarak ve mecaz bir ekilde mevcuttur. Bunun gibi kadn, erkek, trk hintli, uzun, ksa, krmz, sar, yiyecek, giyecek gibi naklarn hepsi, bir topraktandr. nk, ayr topraktan bitmitir, sonunda yine topraa dner, gmlr ve hepsi batan baa toprak olurlar. O geici renkler ve ekiller yok olur. O halde her kim, yemek, uyumak kaydnda ise temiz kimselerin yannda bigne ve liyakatsizdir. Her kim ilim ve hikmet ister ise ki: hikmet her hkimin bir yitii gibidir; hi phe yok ki o, lhdir ve kendi aslna ulamas iin o cihann temiz bir paras olan kendi asli yiyecei etrafnda dolar. nk, "her ey aslna dner" hkmnce sonunda asl yiyeceine evrilmi olur, artar ve aslna ular. iir: Vcudu besleme, nk vcut bir kurbandr. Gnl besle, gnl ykseklere gider. Bu nurdan vcuda tatl ve yaly az ver. Vcudunu besliyen rsva olur. Hikmetin yal ve tatl yiyeceklerini ruha ver ki kuvvetlensin ve o ycelik lemine kavusun. Hikmet, sana eyh Salhaddin'den gelir; nk o, gne gibi tek bir varlktr. nsanda yere ve ge ait her iki vasf da mevcuttur. Bu sfatlardan hangisi ona galip gelirse onu, o sfatla arrlar. Onda bulunan dier malup unsur, zayf ve az olduundan, ona bir kymet vermezler ve hesaba katmazlar. Mesel, gmn iinde birazck bakr olduu zaman ona, yine gm derler, kalp saymazlar. Bakr fazla olduu zaman da ona gm demezler; belki kymeti bir paradan daha az olur. nk melek olmad ki gksel saylsn; hayvan da deildir ki yk tayp insanlara faydas dokunsun. Zira Onlar hayvanlar gibi, belki daha fenadr. Tereddt ve aknlk iindedirler. Ne bunlardandr ne de onlardan (Sre:4, yet: 142) buyrulmutur. Rivayet ederler ki: Bir ceylnla, bir kurt evlenmiler ve bir ocuklar olmu. Mftye: "Bunu kurt mu sayalm, yoksa ceylan m? Onu kurt olarak kabul etsek, eti haram ve murdar olur, ceyln desek hell olur. Bunu hangisinden sayalm ve adn ne koyalm? Tereddtte kaldk" diye sordular. Maharetli mft, yle fetva verdi: "Bunun hkm mutlak deil, mufassaldr. Bu yavrunun nne bir demet ot ve biraz kemik koyunuz. Eer kemie meylederse kurttur ve eti haram olur. Yok eer ota meylederse ceylndr ve onun eti ceyln eti gibi helldir." Bunun gibi Ulu Allah, o dnyay, dnya ile, yeri; gk ile kartrd, birletirdi. Biz, bu her ikisinin ocuklaryz. Eer ilme meyleder ve kuvvetimiz ilim ve hikmet olursa gksel ve hell oluruz. Eer yemee, uykuya ve cihann nimetlerine, giyeceklerine meylederse hayvan ve yere it oluruz. Makammz alyi illiyin deil, cehennemin dibi olur. Nazm: Eer sen, bir madendeki cevhere talipsen, sen de o madendensin. Yok eer bir lokma ekmee talipsen, ekmein mensup olduu topraa mensup olursun. Eer bu nkte ve remzi bilirsen aradn eyin ne olduunu anlarsn. Beyit: Ey altn paras! oyna ki sen aslnda bir altn madenindensin. Her neyi ararsan bil ki o eyin aynsn.

www.semazen.net

FASIL: 21
Ulu Allah ruhlar, bedenlerden alt yz bin sene evvel yaratmtr. Ruhlar bedenlerden evvel, Allah'n rahmet denizinde ikamet ederlerdi. Cismni bir zahmet zerlerinde olmadan, o denizcfe balk gibi yaadlar. Ulu Allah ruhlara: Ben sizin Allahnz deil miyim? ( Sre: 7, yet: 171), diye sorunca: Evet! cevabn verdiler. ( Sre: 7, Ayet: 171). Ruhlarn syledii o "evetler" de ayrlklar vard. Bazsnda renk vard ve evetten evete pek ok fark mevcuttu. Bazs halis, bazs halisin halisi idi. Ulu Allah, iyi ve kt, yksek ve alan birbirleriyle karm olmalarn beraber grnmelerini ve ayn mertebede bulunmalarn yerinde grmedi ve buyurdu ki: "Hepimiz bir dille evet diye iddia ettiinizden, nakit ve kalpn belli olmas, safla karn ayrlmas iin sizi, bu can ve gnl leminden, su ve amur lemine gndereceim." Bir attarn dkknnda, bir bakla tanesi hurma tablasna dse veya birka hurma bakla tablasna karsa, attar derhal onlar birbirinden ayrr ve her taneyi kendi cinsi arasna kor. nk her ey kendi aslna dner. Mesnev: Attarn nndeki tablalara bak, her cinsi kendi cinsiyle yaknlatrm ve cinsler cinsleriyle karm, bu tecansten bir ss meydana gelmi. Eer onu d aac ve ekerine kartrrlarsa hepsini birer birer ayrr. Tablalar krld ve canlar dkld, iyi ve kt de birbirine kart. Allah taneleri semeleri iin, peygamberleri, bir kitapla gnderdi. Bu teraziyi ve temyiz kabiliyetini, attara, Allah vermiti. nk hurmann, bakla arasnda, baklann da hurma arasnda bulunmasn doru bulmaz. Byle olduu halde kalp ve naktin, iyi ve ktnn karm olmasn nasl reva grr? Allah imtihan iin ruhlara yle buyurdu:41 Ey ruhlar! hepiniz bu rahmet denizinden, zahmetlerle dolu su ve amur dnyasna gidiniz ki, bylece her birinizin mertebe ve makam ayrlsn. Sadkla mnafk, lykla lyk olmayan meydana ksn.

(41) Hepiniz buradan inin.Sre: 2, yet: 36.)

Sizi, bu su ve toprak halinde bir mddet brakr ve dnyann trl trl tatl tanelerini siz ruh kularnn nne dkerim. Bundan sonra, her kim bunlarla megul olursa ve bu szlemeyi, dvay ve mna hayatn unutursa onun "evet"lerinin halis olmad malm olur. Dnya lezzetleri ile aldanmyan, onlara ba emiyen ve bu dnyada bir trl rahat edemiyen kimsenin, halis olduu herkese bilinir. Allah, kalp ve naktin meydana kmas iin bu dnyay "evet"ler mihengi yapt. Nakit olan, tekrar ilk hazinesine dner ve kalp olan da yer altnda hakir bir ekilde kalr. Cinsi kendi cinsi ile toplamamz adalettir. Allah, cinsi cinse sevkeden bir hkmdardr. Allah'n melekleri sayszdr. Her melek, bir ile meguldr. Birinin ii, brnnkine benzemez. Sa taraftaki melekler hayrl ileri, sol taraftakiler ise kt ileri yazarlar. Bazs ar tar, bazs krsyi. Bir ksm levhi okurlar, bir ksm insanlar bellardan korurlar. Bir ksm doru i grenlere, doru olanlara ve cmertlere dua, hasislere-beddua ederler. Zira: Allah her cmerdi, cmertliine gre mkfatlandrr, her hasisi de zararla cezalandrr (H.) buyrulmutur. Bunun gibi, Allah'n saysz ve trl trl ileriyle meguldrler. Her birinin bir ii vardr. Bir ksmnn da ii, bir cinsi, kendi cinsine kavuturmaktr. Deveyi, at srs iinde brakmayp deve srsne katarlar. Ayn ekilde at da deve srsne brakmayarak at srsne dhil ederler. Sadklar, Kzipler arasnda brakmazlar ve derhal sadklar arasna korlar. Kzipleri de sadklar arasnda brakmayp derhal kziplere katarlar. Meleklik niteliksizdir, mnevidir. Herkesin tabiatnda can gibi gizlidir. Cinsi olmyandan kap, kendi cinsine gider. Bunun gibi Ulu Allah'n yollar ezelden byle idi. Mel'un eytan, aslnda kfirler ve mnkirlerden olduundan, Allah meleklerin srasnda olmasn, onlarla beraber oturmasn ve karmasn, dost olmasn reva grmedi. Adem'i su ve topraktan yaratarak O'nda kendi srrn gizledi. Sonra Adem'e secde ediniz, diye emretti. blis bigne olduundan ve d grn, kabuu, ekli ona galip geldiinden, nazar toprak zerine evrildi. Onu topraktan yarattn ( Sre: 7, yet: I I), dedi. Melekler mna ehli olduklarndan onlarn nazar mnaya evrildi. Can ve gnlden secde ettiler. Bylece Allahlarn kaybetmediler. Mesel, bir kimse suya k olsa ve suyu ok ise, hatt hayat sudan olsa, suyu ne ekilde grrse grsn, derhal tanr. Testinin, bardan deimi olmasna ramen, suyu tanr ve kaybetmez. Ama suyu tanmyan ve kabna tapan bir kimse, her ne kadar suya olan balln iddia etse ve susuzum, dese de ona baka bir kabla su verdikleri zaman, yzn evirir ve suyu kabul etmez, imez. Nitekim bu hareketiyle suya deil, testiye tapt ve suyla ainal olmad, herkese malm olur. Meleklerin cinsinden olmyan blis, Adem'in yznden meleklerden ayrld. nk tortunun, sf olan

www.semazen.net
eyle karmas doru olmaz. Tortunun temiz ve sf olandan ayrlmas iin sular, stleri ve erbetleri szmezler mi? Bir eyin tortusu ve saf, siyahla beyaz gibi birbirlerinin zdddr. Tortuyu atar, sf olan ierler. Bunun gibi deniz dahi kendi czlerine gizlenmi ve karm olan tortuyu, yani kpkleri, ken disinden ayrarak sf, halis ve tortusuz kalmak iin mtemadiyen kprr. nk bir cinsten ayr olan, o cins arasnda yabanc kalr. Bunun misalleri ok ve tetkike baldr. Ulu Allah, kulunu aydn gnll ve uyank, gz ak olarak tutarsa, kullar bu lemde bulunan btn eyann, kendi cinslerinden olmyanlarndan ayrlmak iin almakta ve uramakta olduklarn grrler. Bunlar hepsi kemale ermek lezzetini duymak iin bu faaliyettedirler. Yalnz, bu faaliyet, baka baka ekillerde grnr. Sf kalbli ve aptal olan kimseler bunu ancak baz eylerde mahede edebilirler. Daha lim olanlar ise, daha fazlasn mahede edebilirler. Daha kmil olanlar ise, hepsinde bu mnay grrler. O denizden ayrlan kpk, yine alma ve kprmededir. nk deniz, kp dar att zaman, bu kpkte daha bir miktar sf su mevcuttur. te bu sf suyun paralar, beraber bulunduklar tortudan ayrlmak ve her bir parann kendi aslna dnmesi isterler. Bunun sonu yoktur. Aklamaya ve dile bundan fazlas gelmez. Beyit: Aklamaya ve dile bundan fazlas giremez. Allah'n vasf ise btn bunlardan haritir. Yine dem'e dnelim: Adem'in peygamberlii kararlatrp ve dem btn lemdekilerin secde edecei yer olunca, mukallit ve muhakkik, muvakf hepsi secde ettiler ve O'na taparken bir dil ve bir gnl oldular. Fakat yine de Ulu Allah safn, tortunun, kalpn ve nakdin yalan ve dorunun, mecaz ve hakikatin bir srada olmalarn ve hepsinin bir adla arlmalarn ve bir tannmalarn reva grmedi. Peygamberlerin varlnn mihengi zerinde nakit ve kalpn zahir olmamas, muhakkikin mukallidden ayrlmas iin, baka bir dil ve baka bir ekilde, baka bir peygamber gnderdi. Bylece zaman, zaman peygamberler ite ve grnte deitiler. Fakat peygamberliin mnas birdir ve hibir zaman deimez. T Hatem-i Enbiy'nn zamanna kadar, her devirde bu zikrettiimiz hikmete binaen bir peygamber geldi. Mustafa'nn zuhurundan evvel Kur'anda: Btn insanlar tek bir mmettiler (Sre:2, yet: 209) buyrulduu gibi Ebubekir ve Ebucehil, iyi kt birdiler. Mesnevi: Onlardan evvel biz hepimiz, eit idik. Kimse bizim iyi ve kt olduumuzu bilemezdi. Her taraf gece gibi karanlk ve biz de geceleyin gezenler gibi olduumuzdan, kalp ve nakit bu cihanda geiyordu. Peygamberlerin gnei zuhur edince: Ey kark olan uzakla; sf olan sen gel! dedi. Mustafa, (Allah'n selm ve salt O'nun zerinde olsun) ortaya knca, bir tek mmet kalmadan birbirlerinden ayrldlar. nk O'nun vcudu bir mihenk idi. Kalp, altndan ayrd ve sddk, zndktan ayrld. Belki Peygamber, zeval bulmaz bir gne ve o cihann kandili idi. lem, O'nun varl olmadan, karanlk bir gece idi. nk hayvanlk lemi, karanlktr. Peygamber olmadan hi kimse, Allah yolunda yryemez. Karanlkta yol, nasl belli olur, iyi ktden nasl ayrt edilir, siyah beyazdan nasl ayrlr? Kiminin yz aaraca, kiminin yz kararaca gn, ( Sre: 3, yet: 102.) Ak yzn, kara yzden belli olmas, kyamet almetidir. O halde peygamberlerin vcudu kyamettir. nk ak ve kara yz, onlarn yzlerinin gnei ile zahir olur. O aklk ve karalk, Peygamberlerin ve evliyann gznde gn gibi aikrdr. Hakik ve doru mminlerin nazarnda, peygamberin vcudu kyamettir. nk onlar yarn kyamette ne olacan, bugn peinen grrler. Gaflet perdesini nceden yrttklar iin muhakkak ki onlarn gznde hibir ey gizlenmi deildir. O, umumun kyametine, u sebepten kyamet derler ki kfirlerin makam ve melcei olan dnya kalmad zaman, hi phe yok ki onlarn gaflet perdesi de yrtlm olur. Kendi yz karalarn aka grrler. Kyamet, Allah ve Allah'n alacak eyleri ortada yok deil, bilkis gz nndedir. nsana boynundaki damarndan daha yakndr. Fakat grmee mni olan ey, o gaflet perdesidir. Her kim bu gaflet perdesinden dar karsa, onun kyameti zahir olur. Kim lrse, onun kyameti kopmutur. (H.). Her kim beer ve hayvan sfatlardan ve nefs-i kfirin tabiatndan lm ve yok olmusa onun kyameti kopmu ve aikr olmutur. Kyamet gaflet perdesinden, benlikten kurtulmaktan ve Allah'n kemal gneini mahede etmekten ibarettir. Peygamberin vcudu, kyamettir. Her kim onun vcudu ile kyamet bekler veya kyameti ondan ayr bilirse a olur; biri, iki grr, birlikten uzak ve bigne kalr. O kyamet dahi bu ayn ekil, ayn gzellik ve ayn parlaklk olacaktr. Bundan baka bir ey almyacaktr. Allah ve Allah'n nuru iki deildir, iki olmaz ve olamaz da. lk ve son, birolur. O "bir" yegneyi kendisine ekmek ve bigneyi uzaklatrmak iir her bir ekilde yz gsterir ve gzetler. Mesnevi : Allah, o gne, kyamet dedi, ki o gn, sar ve krmz yzleri meydana kartr. Hakikatte asl gn, o evliyann srrdr ki gn, onlarn gneinin yannda glgedir.

www.semazen.net
Alemin varl, bignenin, yegneden; kalpn nakitten, tortunun saftan ayrlmas iin almakta ve kaynamaktadr. Sr gzyle baktn zaman, her birinin kendi aslna kavumas iin btn lemin bu almada ve comada olduunu grrsn. Mesnevi: yi eyler iyilere, kt eyler de ktlere doru giderler. Ac hi phe yok ki acya katlr. Btl hakka nasl yakn olur? Sen cennetin bir paras isen akln bana al! nk para, btnne doru gider ve onda karar klar. Ey mutlu insan! eer sen cennet paras isen, senin ay ve nuun da cennet gibi ebedi olur.

www.semazen.net

FASIL: 22
Arza, salih kullarm vris olurlar. (Sre: 21, yet: 105). Mfessirler bu yeti yle tefsir etmilerdir. Her kim bu cihanda zulmetmeyip herkesin hakkn teslim eder, dorulukla alr, perhizkrl n plnda tutar, iyilik veya ktlk olarak yapt her ii, Allah'n rzasna uygun olarak yapar ve yeryznde Allah'n kulluunu yerine getirirse, cihan o kimseye kalr ve bu gibi kimseler payidar olurlar. Bu mnay te'kit iin Kur'anda : nsanlara faydas olan, yeryznde kalr (Sre: 13, yef: 18) buyrulmutur. Her kimin, vcudunda huzur bulunur ve insanlar ondan faydalanr, ondan raz ve memnun olurlarsa, onun mr uzar ve yeryznde uzun mddet kalr. Ahlkszlar, fitneler, hibir ie yramyanlar, azgnlar ve zalimler, her ne kadar grnrde dnyaya hkim olurlarsa da, payidar kalamazlar. Dnya, derhal onlarn elinden kp dindar, salahiyetli ve her ie yryan kimselerin eline geer. Hakikatte bu mlk hak etmi olanlar onlardr. nk Ulu Allah bu lemi, yeri ve g peygamberler, veliler, abdallar, salihler ve bitler iin yaratmtr. (42) Allah: "Ben, insan ve periyi, bu cihanda bana kulluk etmeleri ve benim nimetimin krn yerine getirmeleri iin yarattm" buyurmutur.

(42)Ben cinleri ve insanlar da ancak bana kulluk etsinler diye yarattm. (Sre: 51, Ayet:56.)

Binaenaleyh bu peygamberler, veliler, mminler, abdallardan baka her kim, bu mlk istil eder ve kendi mal olarak kabul ederse o, gasp saylr. Mal, hrszn ve gasbn elinde iretidir. Sonunda hakik sahibine ve onu hak etmi olana geecek, ebediyen onda kalacaktr. Yer, Allah'n yaratt bir eydir ve peygamberler bidler iin yaratlmtr. Bu yerin miras da onun toprak ve sudan mteekkil ocuklarn deil, onlarn ocuklarna ve akrabalarna intikal eder. nk su ve toprak oullar, birbirlerine akraba deil, hatt akreptirler; bunlarn yokluu varlklarndan daha iyidir. Bir yra, bir ban insann vcudundan km olmasna ramen, o insana yabanclardan daha yabancdr. nk, hibir zaman, yabanclardan bundan irendiin, rktn ve katn kadar rkmez ve kamazsn. Byle bir yaradan, yakndan kurtulmak iin duyduun endieyi, yabanclardan kurtulmak iin duyamazsn. Gece gndz, bu yarann gemesi iin ektiin strab bir yabanc iin ekmezsin. Bu ar bir yk hatt bir da gibi, gnlne bask yapar. Bu hususta, O senin ehlinden deildir, nk onun z bozuk, yapt i kt idi. (Sre:11, yet: 48), buyrulmutur. Nuh (O'na selm olsun) zamannda, dmanlar ve yabanclar cezalandrmak iin bir bel ortaya kt. Bu bel tufan, dmanlarn hepsini bodu. Sra Nuh'un oluna gelince Nuh:43 "Benim olum, benim yaknlarmdandr, benim bir paramdr, hatt cierimin bir parasdr. Senin vadin dorudur, yalandan mberra ve temizdir. Fakat: "Bel tufannn senin ve ehlinin, akrabalarnn zerine bir tesiri ve hkm olmaz; sana ve kavmine bir zarar vermez" diye buyurmam m idi? Oul akrabann en iyisi ve en yakndr. te tufan dalgas O'nu sard" diye, Allahsna bard. Ulu Allah cevap olarak,44 buyurdu ki: "O senin ehlinden ve akrabandan deildir. Grmyor musun? ki sen beyazsn, o siyah; sen iyisin, o bozulmu; sen sevapkrsn, o gnahkrdr. O eytann maldr. Sen Allah'nsn. O karanlktr, sen ursun. Sen yaknsn, o uzaktr. Sen ge mensupsun, o yere mensuptur. Sen bakisin, o fnidir. Sen Hakiksin, o hayaldir. Sen temiz ve sf bir cansn, o kaskat bir topraktr. Su ve topran ocuklar yabanc, can ve gnl ocuu yakn ve dost olur. Bu, can ve gnl ocuu, seninle ayn renk, ayn ahenk, ayn zek ve ayn ilimdedir. Senin canna uygun ve arkadatr. Senden ayr deil, hatt senin aynndr.

(43) Olum benim z dilemdendir. Senin szn, en doru szdr. (Sre:l 1, yet:47.) (44)O senin ailenden deildir, nk onun iledii kt idi. (Sre:l 1, yet:48.)

Beyit: Denizin suyu, her nerede olursa olsun yine denizden saylr. nk, sonunda denize dner. Bu devir pheden uzaktr. Hakik ocuklar, ilh mlkn vrisleridir. Can ve gnl ocuklar, mnevi ocuklardr. Madd, yani su ve toprak ocuklar deildir. nk su ve toprak, azizler zerinde dahi muvakketen bulunur. Bu dnyada birka gn o letle hizmet eder ve ilerini yerine getirirler . Mesel bir padiah, klelerinden birini, bahe temizlemee gnderirken, bunu yapmas iin eline bir kazma veya bir krek verir. Mcadeleye gnderirken de klenin leti, ok ve yaydr. Elence meclisine yollarken ise, meclisin onunla mmur ve mesrur olmas iin, eline meze, ie ve kadeh verir... nk her iin bir leti vardr.

www.semazen.net
Nitekim deri, et, kemik ve kandan mrekkep ve alt ynden meum olan insann d grn de Allah'n, o insann ruhuna vermi olduu, bir lettir. Bu lemde, ancak o let vastasiyle elinden bir ey gelir. ldkten sonra, dier leme gidince, ruhuna oraya lyk olabilen baka bir let verirler. Su ve toprak sureti, yani bu kalp, birka gn iin dn olarak verilmi bir lettir. Sonunda atlacak ve serbest braklacaktr. Onun neticelerinden biri olan su ve topran ocuklar da yabanc olurlar ve atlrlar. Asl smazsa teferruat nasl sabilir? Ulu Allah bu i yznden peygamberlerin, abdallarn, bidlerin su ve topraktan ibaret olan ekillerinden, kfirler ve mnkirler ve buna aykr olarak da kfir ve mnkirlerden peygamberler, abdallar, bidler zuhur ettirir. Zira, Diriyi lden, ly diriden karr (Sre: 30, yet: 18), buyrulmutur. Bunun gibi, kara geceden, ak ve ak geceden kara geceyi meydana getirir. (Sre: 3, yet: 26). Gamn znden ne'e ve ne'enin ta kendisinden de gam kartr. Msra : Memnuniyet, kederin ve keder de gamn arkasndadr. Skntdan ferahlk ve ferahlktan sknt meydana getirir. Btn bunlar, sebeplerin ie yaramaz letler olduunu ve hibir faliyette bulunamadklarn, yalnz Allah'n fal ve kfi olduunu bilmeleri iindir. Cins, letten domaz. Allah'n iradesinden doar. Bu letlerden, siyah ve beyaz kular meydana getirir. Beyazla beyaz, ayn cinstir. Siyahn da ayn cinsi, ancak siyah olabilen eylerdir. Sebeplerin orada bir mdahalesi, iddias ve hkm olamaz. Allah'n irade ve arzusundan ibaret ve sebeplerin dnda olan her ey, ayn asldandr. Bir ksm Allah'n kahrlarnn bir ksm da ltuflarnn vasfdr. Ltuf, ltufla, kahr da kahrla bir arada bulunabilir. Ltiflerin miras, ltiflere intikal eder. nk onlar, can ve gnlden akrabadrlar. Kesiflerin miras da kesiflere der. Zira bunlar da su ve toprak bakmndan akrabadrlar. Bu dnya hayatnda onlarn maietlerini aralarnda datan, birini dierine i grdrmek iin birinin derecesini tekinden stn klan biziz. (Sre: 43, Ayet: 31), buyrulduu vehile, iki eyden her birinin ksmeti u ekilde olur: Biri ta, biri yakut, biri bal, biri zehir, biri gl, biri blbl, biri nur, biri nar (ate) olur. Biri yr, biri nir (ylan) olur. Nitekim Allah'n yerinin miras da peygamberlerin ve tannm insanlarn manevi ocuklarna kalr. Onlardan bakalar iin bu, geici ve ariyettir. Bu miras, salh, ehli zerine kurulan ve payidardr. Mesel Firavun helak oldu ve mlk Musa'ya ve Beni srail'e kald. Lt'un kavmi, Hud ve Semud, Seba ehli hepsi mahvoldular; mlkleri salih kullara kald. Bunun gibi Halil (Selm O'na olsun) zamannda da Nemrud helak olarak, mlk Halil'e kald. Mustafa (Selm O'na olsun) ve Sahabe, kfirleri ldrdler; onlarn kalelerini, ehirlerini zaptettiler. Kfirlerin sahip olduklar ve zorla gasbettikleri bir mlk, onlara miras olarak intikal etmez. Sonunda onlarn can ve gnlleri oullarna geer. te yedi yz seneden beri o miras, Mminlere bidlere dorulara kalmtr. Binaenaleyh her kim salih, bid, yz Allahya ve arkas yanla evrilmise o, can ve gnl oludur. te onlarn hakiki ve doru akrabalar bunlardr. Her ne kadar zahiren Irak'l veya Horasanl iseler de, yeryz mlk onlarndr. Beyit: Her ne kadar Badat'tan, Herat'tan yahut Rey'den iseler de, gerekte su ve toprak karmakszn onun neslindendirler. Bu sfat tamayanlar, bu mlkn gasb olurlar. Mlk onlarda iretidir. Hem kolaylkla, Allah'n fazl onu, onlardan geri alr ve buna mstehak olanlara verir. Onlarn orada yediklerini ve haksz olarak beraberlerinde bulundurduklarnn Allah, ecel klc ile ve cehennemin trl trl azap ve ikencesiyle, binlerce mislini, onlardan geri alr. Bununla beraber, yine de yakalarn kurtaramayp cehennemin ebedi azabnda kalrlar. Kfirler ve mnkirler, bu zarar, ziyan, sonsuz bela ve azab grdkleri vakitte:45 hasretle "Keke baka topraklar gibi ben de toprak olsaydm; Allah beni yratmasayd. Geri sonsuz rahattan ve lmsz hayattan mahrum olurdum, fakat baka toprak gibi bamsz olur ve bu sonsuz belaya ve zahmete dmezdim" derler.

(45) Keke toprak olsaydm. (Sre:78, yet:41.)

Mfessider, Yeryzne salih kullarm varis olur (Sre: 21, yet: 105) Ayetini bizim gibi: Yeryz mlkne, salimler ve bidler varis olurlar ve bu ml onlarn elinde ebedi, olarak kalr, tarznda tefsir etmilerdir. Her ne kadar bu mana, gzel, makbul ve birok ilmi faideleri toplam ise de bunun, Allah'n has ve sekin kullarnn, anlyabilecei bir manas daha vardr. Yeryznn, salihin mal olmamasna, onda salihin pek az nasibi bulunmasna, salih olmyan ehl-i batln bu dnya mlkn ellerine

www.semazen.net
geirmi ve istedikleri gibi yaam olmalarna ramen, hakikatte yeryz mlk bu salih derviindir. Grnte dnya mlknn, onun tasarrufu altnda bulunup bulunmamasnn hibir nemi yoktur. Mesel, Hazret-i Sleyman, btn yeryzne hakimdi. br peygamberlerin ise yiyecek ekmekleri yoktu. Onlar ev ve barktan mahrumdular. Acizlikten, zayflktan, kimsesizlikten, kfirler kuvvetleriyle, bunlara galip geldiler; Peygamberleri haksz yere ldrdlerdi (Sre: 2, Ayet: 58), buyrulduu gibi, onlar ldrdler. Mansur-u Halla gibi bazlarn astlar; bazlarn da binbir trl hakaretle ehirlerden srdler. Bununla beraber ister fakir, ister zengin olsunlar, onlar gene yeryznn varisleridirler. nk, Dnya ahretin tarlasdr (H.). Toprak, ekip bimek iindir. Ona sahip olanlar bu ii yapmaktan ciz iseler, Allah onlara ekip bime tevfikini ihsan etmemise, o toprak, hakikatte onlara verilmemi saylr. Mesela bir emir, bir sahrada herhangi bir adama bir arazi vermi olsa, verdikten sonra da kyllerine: "O adam orada almaa brakmayn veya orada, kendisine menfaat salyacak bir Surette tasarruf etmesine meydan vermeyin; fakat o arazide bulunan kuyuya veya: hendee ba aa der, boynu ve kemikleri krlrsa onu byle bir iten men etmeyin. Keza: eer o arazinin bir kesinde ylanl, akrepli bir yer olsa, bu adam talihsizliinden orasn oturmak iin sese ve nihayet ylanlarn yemi olsa, buna da mani olmayn" diye emir verse, hibir akll insan: "Emir bu yeri o adama balad" demez. Belki herkes: "Emr bu adama bir ceza olmak iin orasn vermitir, onu bu arazide hapsetmi, birok kaytlar altna almtr", der. Bu bakmdan bu dnyada, kt bir i iliyen ve nefsine uyan kimseler de tpk buna benzerler. Kendileri iin bir kuyu kazar yahut bir kuyuya derler. Her kt iin bir cezas vardr ki onun yannda btn cezalar hitir ve ylanlarn akreplerin sokmasndan daha ok can actr ve daha etindir. nk insan, ylann sokmasndan ve zehirinden lp kurtulur. Halbuki cehennem derdinden ve azabndan o kadar abuk kurtulamaz . Allah: Oraya giren ne lr, ne de yaar (Sre: 20, yet: 76), buyurmutur. Cehennemliklerin derileri ve etleri kzgn atete pise, dklp tamamiyle mahvolsa, Allah onlara yeniden bir deri ve et verir. Bylece hibir suretle o elemden ve dertten kurtulamazlar. te Kur'anda: Onlarn derileri pitike azab tatmalar iin derilerini yenileyeceiz (Sre: 4, yet: 59), yetiyle bu manaya iaret buyrulmutur. Binaenaleyh bu yerde, bu azap, ziyan ve nasipsizlikten baka eline bir ey gemiyen bir adama, orann varisidir, nasl denilebilir?

www.semazen.net

FASIL: 23
O mminler ki namazlarnda huu zeredirler, beyhude ve bo szlerden yz evirirler. (Sre: 23, yet: 1-2-3). Namazla huu iinde bulunan ve zevk duyan mminler ikbale, saadete ve felaha erdiler. nk huu, tanmaktan, korkudan ve heybetten doar. Henz st emen bir ocuu, bir padiahn yanna gtrsen korkmaz ve tavrn deitirmez; nk her eyden habersizdir. Fakat akll bir kimse, bu durumda korkar ve derhal tavrn deitirir. te bu sebepten kklere byynceye kadar namaz klmak ve oru tutmak farz deildir; onlar emir ve nehiylerle mkellef olmazlar. nk akllar henz noksandr ve onlarda, Allah'n kulluunu lzm geldii gibi yapabilmek kabiliyeti yoktur. Bilme ve kabiliyet akln sfatdr. Noksan akldan noksan marifet meydana gelir. O halde, her kimin korkusu ve duyduu huu fazla ise, ak I ve marifeti de o nispette fazladr. Binaenaleyh namazda byk bir huu ve korku iinde bulunan kimseler, Allah'n katnda daha aziz ve daha makbul olurlar. Mesel bir padiah ne kadar ok tanrlar ve bilirlerse, o lde de ondan korkar ve ekinirler. Ayn zamanda onun kulluundan byk bir zevk de alrlar. Allah buyurmutur ki: Onlar namazlarnda huu zeredirler (Sre: 23, yet: 2, bunlar namaz kldklar, oru tuttuklar, zekat verdikleri halde, salatlarnda huu iindedirler. Dier bir yerde de yle buyurur: Namazlarna devam ederler. (Sre: 70, yet: 23); O ilk namaz, Mminlerin, mkelleflerin vasf ve makam idi. Bu daimi salat, evliyann vasfdr. nk onlar, daima, namazdadrlar ve hibir zaman namazdan hali deildirler. Bu tpk, bir baln sudan ayrlmamas gibidir. Hibir vakit bir bala: "Her gn bir mddet sudan k veya suyu sev, sudan tad al!" diye emretmezler. Balk esasen sudan baka bir ey bilmez ve onun dnda her ey onun iin bir lm ve bir zehirdir. Bir insan ancak beeri vasflardan ve tabiattan kurtulduu, yok olduu ve lmeden evvel lnz (H.) emri ile ld zaman, hakiki bir melek olur. nk o, ilk nce bir ylan bal idi. Onun ylan olan ksm, onu topraa, balk olan ksm da suya ekiyordu. Pek ok alarak ylan olan ksmn, kendinde ldrd ve srf balk oldu. Bylece onun toprakla artk hibir ilgisi kalmad. Bundan sonra onun hayat, daima suda geti. Ondan emir ve nehiy teklifleri kalkt. nk o emir ve nehyi denize doru komas, denizle elenmesi iindir. Artk, topraa ve topraa mensup olanlara komad. Balk olunca o, bu ma'razda da kalamaz ve bunlarn zikri onun iin doru olamazd. Arapa beyit: Kalbim sizi sevmek gnahndan nasl tvbe eder? Halbuki siz gittikten sonra kalbim daimi Surette tvbekardr. Beyit: Hastaym, bunu biliyorsun; fatiha da okuyorsun. Ey dost! benim fatihadan rahatsz olduumu bilmiyor musun? Bala: "Denize gel" diye banrsan balkda bana: "Ey kr! denizde olduumu grmyor musun? Ben denizin dnda nasl kalabilirim ki tekrar denize dneyim. Beni kendin gibi gryorsun" cevabn verir. Szn ksas, Tanr adam, iinde bulunduu her halde tattedir. nk Peygamber, limin uykusu, cahilin ibdetinden daha hayrldr (H.) buyurur. O halde onun btn hareketleri, brlerinin tatinin stndedir. nk o, her ne yaparsa kendisi iin deil, Tanr in yapar. Onun yemesi, uyumas emirledir. Bar emirle, sava emirle, konumas emirle, susmas ve skunu yine emirledir. Bunlarn sevgileri de, nefretleri de Tanr iindir. Mmin olan btn insanlar bile bu dnyadan aldklar btn nimetleri, helak olmamak iin, hepsini Tanr'nn rzas iin elde ederler Zira Tanr, kendinizi tehlikeye atmaynz (Sre: 2, yet: 191) buyurmutur. Hepsi ibadet edebilmek niyetiyle besin alrlar. Bunun gibi bu niyetle uyurlar ve bu niyetle evlenirler. Tanr: Evleniniz, inizden evli olmyanlar, kle ve cariyelerinizden nikha layk olanlar evlendiriniz (Sre: 24, yet: 32), diye buyurmutur. Mustafa (Tanrnn Selm O'nun zerine olsun) bu husustaki dncesini u szlerle anlatmtr; Nikh, snnetimdir; snnetime rabet etmiyen benden deildir (H.) ve yine: Nikahlannz, oalnz (H.) buyurmutur. Bu, senden bir oul meydana gelmesi ve senden sonra Tanr'nn kulluunu yapmas niyetiyle verilen bir emirdir. Mesel bir insan dnyada, hayr, er, rahat ve sknt olarak yapt her ii ve her hareketi, eer Tanr iin yapmsa, bunlarn hepsi tat saylr. u halde Tanr iin bir kimsenin gsterebilecei btn bu faliyet ve bunlar yaparken Tanr'dan korkmas ve kendini gnaha batm olarak grmesi, tamamen tattir. Fakat, her ne kadar bu, kolay gibi grnrse de, hakikatte ok gtr. Zira Tanr dostu ve a olmayan bir insan bunu yapamaz. Ancak Tanr a ve dostu olduu zaman, yapabilecei her eyi, Tanr iin yapar, bunun dnda bir ey yapamaz; kendi kendinin a olur ve kendi etrafnda dner ve yapabilecei her eyi kendisi iin yaparsa, bu durumda btn bunlar Tanr iin yapm nasl olabilir?

www.semazen.net
Msra : Ak renilmez, kendiliinden doar. Tanr'y bulan ve her eyden mstani kalan bir kimse, hi kimseden yrdm istemez. Bilakis herkes ondan yrdm grr. O, nur balayan bir gne gibidir. Verir ve almaz. Gnl kendi manevi lezzetini (hazzn) tamamen bulunca, artk hibir eye bakmak lzumunu hissetmez. Yani grmee, sz iitmee muhta deildir. Bu be duygu olmadan da mahzuz olabilir. Hatta be duygu, onda gark olurlar. Haz ve yrdm istemezler. Zira bu be duygu, her ne kadar grnte, ayr ayr ve ok iseler de mana bakmndan toplu, hatta bir tek nurdur. Mesel bir kimse, bir kaleyi zahireyle doldurmak istese buday, hububat ve dier birtakm zahireyi getirmeleri iin her bir taraftan haberciler, memurlar ve birtakm adamlar gnderir. Ambar dolunca da maksat hasl olmu olur ve artk zahire istemee gitmezler; belki zahire istemee giden bu adamlar zahirenin etrafnda toplanp otururlar. Bunun gibi gz, kulak ve dier dtan ve iten hisler de gnl kalesine zahire tarlar. Eer hala zahire tamakta devam ediyorlarsa bu, hazzn kemale ermediine dellet eder. nk bir his iin haz, kemale ermise, dier btn hisler, onda gark olmu olurlar. Hisler, mana bakmndan ayr nurdandrlar. Birinin gark olmas, hepsinin gark olmasdr. Mesel, gzn bir ekilden duyduu haz, en son haddini bulur ve o, zevke gark olursa, geri kalan hisler ie yaramaz olurlar ve onda gark olurlar, O arada kulakta iitme ihtiyac, dilde konuma zarureti ve dudakta tadma istei hissedilmez. Elde dokunma ve srtme kuvveti, burunda koklama gc kalmamtr Bunun gibi kulak da gzel bir ses iittii ve zevki tamama erdii zaman gz gremez, dil syleyemez olur. Btn hisler onda gark olmu ve ie yaramaz bir hale gelmilerdir. nk bunlar hakikatte bir ve ayr nurdandr. Yalnz grnte ok ve ayrlm grnrler. Ulu Tanr, bir insann Suretinde, her bir paraya bir hassa vermitir. Can nuru, o paralardan birine eriince ondan baka bir i ve baka bir hareket meydana gelir. Tpk erganun gibi. Onun tellerinden ve eklinden bir erganun yaplmtr. Bir defa onda ahenkli bir nefes kmldamaa balaynca her telinden ve her tarafndan baka bir ses kar. Yahut blbl, sere, doan, karga, papaan, kumru ve leylek gibi eitli on kua veya on tane l hayvana sa'nn nefesi dokunursa, bunlarn hepsini bir anda diriltir. Her biri bu bir tek can veren eyden, baka trl hareket, hassa, tabiat ve ses hasl ederler. Bunun gibi vcutta bulunan cann ve gnln nuru da gze gelince Suretleri grme, kulaa gelince sesleri iitme, burunda koklama, dilde syleme, kemiklerde kuvvet ve elde, tutma; ayakta, yrme haline gelir. Hlsa o tek nur, eritii her parada baka bir i meydana getirir. Tpk baharn nefesi gibi. Baharn nefesi de bir tek nefestir. Bir ltuf ve bir keremdir. Aalara ve hububata tesir edince trl trl siyah, sar, yeil, beyaz gibi yz bin renk hasl eder ve tanelerden aalardan eki, tatl ve ac gibi eitlimeyveler yetitirir. Bunun gibi alemin varln bir ba ve Hakkn nurunun feyzini de bahar olarak bil! nk gn ve yerin, ayn ve gnein, yldzlarn; dalarn ve denizlerin, meleklerin ve insanlarn, perilerin ve eytanlarn ve trl trl canllarn eczas zerine tesir eden bu feyiz, her birine bir trl hareket verir. Bir ahsta iitme, grme, koklama dokunma, ehvet ve tadnla, bar ve mcadele, cmertlik ve hasislikten ibaret eitli haller gibi grdn ve mahede ettiin, saylamyacak kadar ok olan binlerce eyden, o ahs tanyor ve bu suretle onunla olan ainaln artryor ve onun btn hnerlerine Ve marifetlerine vakf oluyorsun. cabnda bakalarna: "Ben bu adam gayet iyi tanyorum; nk onun birok hareket ve hallerine, aina ve vakfm" diyebiliyorsun. Bu l, sayl birtakm hareketlerden bir ahs tandn gibi, yaratl, yeri, g, yaratklar, cinleri, melekleri, can ve gnl, onu gelmiyecek kadar ok trl trl hareketleri de mahede edersen btn bunlardan Hakkn birliinin zahir olduunu grr ve sen de arif-i Hak, olursun. Sende bu grme ve bu bilme, hsl olduktan sonra, senin nnde yzbin, bir olur. nk senin gznde yiizbin, bir ey olmutur. Tanr daha iyisini bilir.

www.semazen.net

FASIL: 24
Btn alem, Tanrya kulluk ediyorlar; fakat bunu bazs bilerek, bazs bilmiyerek yapyor. Zira ikiniz de, isteyerek, istemiyerek gelin (Sre: 41, yet: 10) buyrulmutur. Tanr, dnyay yaratt ve dnyann mamur olmasn da ister. Dnya ina ve imar edilmitir. Onda birtakm sanatlar ve iftilik, bahvanlk, ayakkabclk, terzilik, uhaclk vesaire gibi iler vardr. Eer; bunlar olmasa idi, dnya da olamazd. Binaenaleyh bunlarla uramak Tanrya kulluk etmek olur. Yalnz, onlarn bu ilerden maksatlar mal, mevki ve kendi menfaatleri olmayp, Tanr'nn kulluunu yerine getirmek olmaldr. Bu mal, yer ve fayda dncesiyle almak da gerekte Tanrya kulluk etmekten baka bir'ey deildir; fakat onlarn bundan haberleri yoktur. O halde istemiyerek, Tanr'nn muti ve kuludurlar. Bunun kulluk olduunu bilenlerinki ise isteyerektir. Karncadan Sleyman'a, balktan aya kadar olan her ey, dalar, sahralar, alemin btn zerreleri hepsi Tanr'ya kulluk ederler. Tanr, denizlerin var olmasn ister. Binaenaleyh byle bir var olu da O'na kulluk etmek saylr. Bunun gibi bulutlar, rzgarlar da kulluk ederler. Bulutlar; susam yerlere sevkeden rzgar, bylece Tanr'nn arzusunu yerine getirmi olur. Bu, o hadde varmtr ki halkn asi ve yol kesen dedikleri eytan bile, bu halde iken Tanrnn kulluunu yapar. Tanr'nn kullar trl trldr. Bazs sebatl, bazs sebatsz, kimi sznde durur, kimisi durmaz; biri sadk, biri kziptir. Tanr, bunlarn belli olmasn ve naktin kalptan ayrlmasn ister. te bunlar birbirinden ayrmakla eytan bile Tanrnn kulluunu yapm olur. Bir padiah, cariyelerinden birine: "Kendini ssle ve klelerime, adamlarma gster; onlar elendir" diye emrederse bu i, doru olmamakla beraber padiahn, emini hainden ayrmak iin istediinden ayn sevaptr. Ve bendelik saylr. u halde hakikatte, iyice bakarsan irkin, gizli, ak ve kapal olarak insandan, eytandan, perilerden ve meleklerden yer ve gkten sadr olan btn hareketlerin gayelerinin, Tanr'nn kulluu olduunu grrsn. Bunu bazs bilerek, bazs bilmeyerek yapar. Beyit: Ya, kuru, yeil, krmz, renk ve koku gibi alemde mevcut olan her ey, Tanr'nn sanatna ve Tanr ya aktr. Tanr daha iyisini bilir.

www.semazen.net

FASIL: 25
O gn gkler kitaplar, ktlar tomar olup nasl bklrse, yle bkeceiz. nce varl nasl icadettiysek, onu gene iade ederiz. Bu bizim (hak olan) vadimizdir, onu mutlaka yapacaz. (Sre: 21, Ayet: 104). Tanr, bu yet ile: Bir gn gelir ki o gnde, sen kad nasl drer, aar ve tekrar drersen biz de gkleri yle aar ve dreriz, demek istiyor. Fakat bunun manas, halkn anlad gibi deildir. Esasen ilk nce gkler yoktu. Tanr'nn kudreti ile varoldu. Tanr; "Evvelce atmz gibi drdk, bkdk" buyuruyor. Gkler evvela yoktu. O halde onlar drmek ve bkmekten maksat, yok etmek, demektir. nk aslnda yoktu. Tanrdan baka her ey yok olur, (Sre: 28, Ayet: 88), gereince btn eya yok olur. Tanr'dan baka her ey fena bulur. Bu cihetten sur varl olan eye, meyletme, gnl balama! nk onun sonu, yok olmaktr. You elde et. Yokluk denizine dal, orada yz. Yokluk esastr. Yok olmak muhakkaktr. Varlk arada ireti ve lmldr. Her ey aslna dner, buyrulmutur. Varln asl yokluk di. te bunun iin varlk, yine yoklua dner. Evvela var olduu gibi, sonunda yine yok olur. Bu sebepten yoklua gz amalsn, yokluun yzn grmiye almalsn ve varln, yokluk bandan bir dal ve yokluk denizinden bir kpk olduunu bilmelisin. Ak ile, bu varlk kpnden geip, kendi ihtiyarn ve akn vastasyla yokluk denizine, kendi aslna kavumaa almalsn. Eer vaktiyle bunu ihtiyarn ile yaparsan, gnln bu sur leme ve o alemin ssl, aldatc eylere bal iken, yokluk denizi, lm veya kyamet suretiyle dalgalanrsa seni, zorla alr, gtrr. Eer bu manadan "Bana ne!" der ve surete ak olursan, bu deniz seni tamamiyle yok eder. Yok olup gider ve, gerek dirilikten ebediyen yoksun kalrsn. Beyit: Bu sureti brakp, mana ile lfet etmeyenlerin, yokluk denizinden kurtulamayacaklarn ben biliyorum. Bir padiah, bir vilyeti elde etmek ve ahalisini kltan geirmek iin hcum ettii vakit, onu kl ve kefenle karlamaa kp, padiaha niyaz ve kulluk gstererek, canlarn kurtaran kimseler mutludur. Bunlar padisahn hediye ve hilatine de nail olup, onun kahr klcndan kurtulurlar. "lmeden evvel lnz" (H.) sznn manas udur: Beyit: Ey arkada! Eer gerek dirilik istiyorsan, lmeden evvel l. nk dris, bu lmle ld ve bizden evvel cennetlik oldu O bahtiyarlarn aksine olarak, padiah karlamaa kmayp, bulunduu ehrin kalelerine gvenerek, padiaha kar koyan bir bahtsz, padiahn askerleri ehre girdii vakit, ban bunlarn klcndan kurtaramaz. Zira: Onlarn canlarnn eceli geldii vakitte, bundan ne bir saat evvel, ne de bir saat sonra alrlar (Sre: 7, Ayet: 32) buyrulmutur.

www.semazen.net

FASIL: 26
Vaizler: "nsanlar ldkten, sonra, onlarn mezarlarnda gidecekleri yere doru birer pencere aarlar. Eer l cennetlikse "benim yerim buras olacaktr." diye sevinmesi ve emin olmas iin penceresi cennete doru alr. Cehennemlikse, cehennemin azaplarn ve skntlarn grmesi iin penceresi, cehenneme alr ve bu cehennemlik l, sonunda yerinin oras olacan bilir." derler. Evet bu vakidir. Fakat bunun asl manas, udur: Bizim bugn sahip olduumuz bu ceset, bir mezar ve ruhumuz da mezarn iindeki bir lye benzer. Eer ruhumuz, mutlu ruhlardan ise, onun nnde alan pencere, cennete; mutsuz ise, cehenneme almtr. Cennet ve cehennem manevidir. Bununla beraber Tanr, cennetin nimetlerine birer suret vermi, manevi cennete yol bulmalar, onu anlamalar iin onlar gzel kadn, erkek, ba, imen, akarsular, altn, ss, inci, mlk, taht, padiahlk, iki ve elence meclisleri, nameler, alglarn trl trl sesleri, ak ve sevgili ve bunlara benzer Suret aleminden olan eylerle gstermi; ve Kur'annda bu suretlerle tasvir etmitir. Yoksa, cennetin nimetleriyle, bu Suretler arasnda hibir ilgi yoktur. Manevi cennetin nimetleri nerede! Bu sur eyler nerede! Bu, denizden bir damla, gneten bir zerre bile deildir nsan, Suret aleminde yaadndan, manevi lezzetlerin ve nimetlerin keyfiyetini bilemez. Ona, byle suret aleminin eyleriyle, anlatmak lzmdr. Mesel, henz yetimemi bir ocua, bir gzelin dudaklarn bala ve ekere benzetirler. Hakikatte bir gzelin dudayla bal ve eker arasnda hibir benzerlik yoktur. Bununla, ocuk kendi kendine bir karlatrma yapar, bal ve eker tatldr; bir gzelin dudann da byle olmas lzm, diyerek bir fikir edinir. Bir ana ocuunu severken: "Ey benim helvam, ekerim, gzmn , canm, hayatm, bam, bahem." der, hakikatte o ocuk helva, eker, ba ve bahenin ayn deildir. Bunlarn hepsinden daha gzeldir ve annesinin gznde bunlarn hepsinden daha kymetlidir. Onun bir parman, yzbinlerce helva, eker, ba ve baheye deimez. Bu ynden hakik cennetin gzellikleri tavsif olunamaz. Aklama ve anlatmaya smaz, anlatn dndadr. Onun aklamas ve tavsifi hakknda ne kadar mbalaa edilse, cennet ondan yzbin defa daha gzeldir. Onun gzelliklerinin says ve snr yoktur. Cehennem de bu cennet gibi manevidir; onun da elem ve azabnn sonu yoktur. Tanr, kullarnn onun manev elem ve azabn anlamalar iin, ondan bir nebze anlatmak maksadiyle, bu suret leminin ikencesi, aslmak acs, zahmetleri, hastalklar, trl trl dertleri, can ekimesi, tasas, sknts, emelsizlii, dostlarndan ve akrabalarndan ayrl gibi sur eylerle tasvir etmitir. Kur'an Kerim'inde de kullarn bilmeleri ve anlamalar maksadiyle, cehennemin atelerini, azaplarn ve bunlarn keyfiyetini, byle trl trl sr vastalarla gstermitir. imdi bilmeliyiz ki suretler fnidir, onlarda ise fena kabiliyeti yoktur. Sonu yok olmaktr. Dnyann gzellii, irkinlii geicidir. nk suret lemindendir. Dnya da bu suretlerin evidir, o da bir gl gibi fnidir. Hepsinin sonu yok olmaktr. Nitekim Tanr: "O gn arz baka bir arz olup deiecek, gkler de deiecek, hepsi de bir ve hkim olan Tanr'nn karsna kacak." (Sre: 14, yet:49) buyuruyor. Binaenaleyh beka, mnaya mahsustur; ahretin lezzet ve nimetleri, ebed ve baki bir cennettir, zahmet ve azab da cehennemdir ve o da baki ve sonsuzdur. nsann vcudu ki bir mezar gibidir, yukarda sylediimiz gibi bu mezardan, cennet ve cehennemden ibaret olan gayb leminde bir pencere almtr. Eer bir kimse, iinde rahat, lezzet, alk,ferahlk duyuyor ve gryorsa o, onun dnyalndan, dnyaya olan sevgisinden deildir. Bu hal, dnyadan tamamiyle yz evirdiindendir. Hakkn ak ve sevgisinden ruhunun en derinliinden, o keyfiyeti anlatlmayan leme, bakyor; alan bu pencereden "te bunlarn hepsi senin olacak!" diye mjde eriiyor demektir. Eer bu hali yayan m'min, cennetin mnasnn erhi olan ba, bostan, gzel yzler ve musiki gibi, dnyann sr manzaralarna bakar, onlardan holanrsa o, grnte dnya ile megulm gibi grnrse de manen cennetle megul saylr. Mesel bir kimse, sevgilisini nazm veya nesir ile tavsif etse; bu onun houna gider ve bununla kendinden geer. Bu szleri yazar, okur ve bunlar dinlemekten doymazsa o k, sevgiliden baka, herhangi bir eyle megul saylmaz. nk bu sr eylerin hepsi, sevgilinin ahvalini erh ediyor ve onu kn gznde canlandryor, demektir. Bu bakmdan, bu dereceye gelmi bir mminin de gznde dnya ve ahiret, birdir; iki deildir. Rubai: Ben derdimde devam ve sevgilinin kahr ve cefasnda, onun ltuf ve vefasn gryorum. Bu felein altnda, yeryznde her neye baksam, senden bakasn gremiyorum. Ruba: Herhangi topraa bam koysam secde ettiim o, her ibdetimde taptm odur. Gl, blbl, musiki ve dilber hep teferruattr, dilediim ve istediim odur.

www.semazen.net

Vcudunda, penceresi cehenneme alan insan ise yukarda zikrettiimiz m'minin aksinedir. Bu insan, kendi iinde her zaman korku, gam, kasvet, lm, bedbahtlk ve karanlklar grr ki bunlarn hepsi, cehennemin ona grnen eserleridir. Bu hal, onun iin "ite senin lyn budur; sonunda gidecein yer buras olacaktr" demektir. O, iindeki bu kasvetten, bu karanlktan ve bu hsrandan kamak iin, kendi leminden kp dnya lemine girer. Gkler, yer, ba imenlikler, gzeller, dostlar, musiki vesaireye dalar, iindeki irkinlii unutmak iin, bunlarla kendisini oyalar. Sonunu gremez. Dnya lezzetlerinden, nimetlerinden daha ok faydalanmak iin kendisini byle hayal ve yabanc eylerle oyalar. Ayn hl Fir'avun'un da bana gelmiti. O da ryada, ykseklerden ba aa dtn sefalete duar olduunu, birtakm ktlklerle karlatn grmt. Uyand zaman kendisini teselli etti. "Bu ryadr, hayldir!" diye aldrmad. Fakat sonunda bunun, tamamen hakikat olduunu grd. Musa (Selm O'nun zerine olsun)'nn zuhuru ile taht ve saltanat elinden gitti. Ryada grd sefalet ve kt sonu aynen oldu. Nil'in karanlk sularnda bouldu ve Her ey aslna dner. Kt eyler kt kimseler iindir. (Sre:24, yet: 26) hakikati meydana kt ve asl olan cehenneme dnd. Bununla, gzel yz olan ve aynaya bakt zaman yznn gzelliini grerek "Tanrya ok kr! Ne kadar gzel yzm var" diye sevinen bir m'min, arasnda fark vardr. Sylediimiz gibi dnya gzellikleri ahiret gzelliklerinin aklanmasdr. Tanr bununla insanlarn, ahiretin gzelliklerini anmalar, bir fikir edinmeleri iin bunlar, burada onlara gsteriyor. imdi mmin ayn mnadr. Cehennemlik insann aksine olarak, bu srelerde kendi yzn grr. yz irkin olan cehennemlik kendi i yzn grmekten kanr. Cennetlik mminlere mahsus olan gz, suretlerden holanmaz, onlardan nefret eder; bu gzelliklerin tamamiyle yabancsdr. nk hakikatte irkindir. Onun dnp gidecei yer de o irkinliklerdir. Bu gzellikler, onun mlk olmadndan bunlar, ona brakmazlar; sonunda onun bunlardan ayrlmas, kap snd irkinliklere ulamas muhakkaktr. Eer o, akll ve talihti olsayd, kendi i leminden kp bu gzel suretler lemine kamazd. indeki irkinliklere bakp ac ac alarlar, daima feryad ve figan ederek, sadakatle Tanr'ya: "Ey mutlak olan Kaadir! Sen you var ve var yok ediyorsun; her eye kaadirsin, ly diriltir ve diriyi ldrrsn; eytan melek, melei eytan yaparsn. Ben irkin eytana, sonsuz kereminden merhamet et, bu irkinlii benden uzaklatr" diye yalvard ve yasllar gibi yanarak, alyarak, mezarlklar dolar, barrd. Tanr'nn velilerinin ve azizlerinin ayaklar altnda toprak olurdu ve daima bu feryad ve figanla, alayp yalvarmakla, yokluunu arttrr, mecaz varln eksiltirdi. Eer o, bu yalvarmaya, yakarmaya devam etse, hayrl iler yapmakla beraber, ayn zamanda daima byle alasa, inlese idi, Tanr'nn rahmet denizi coarak onun elinden tutar ve bulunduu kt durumu, iyi bir duruma evirirdi. Ulu Tanr, onlarn ktlklerini iyiliklere evirirdi. (Sre:25, Ayet: 70) buyrulduu gibi, onun varlk bakr, o rahmet iksiriyle, altna evrilir ve onun bir damla olan ruhu vcut saadetinden iinde bir inci olur ve Gklerin, yerin btn hazineleri Tanrnndr, (Sre:63, Ayet:7), yetindeki hazinelerde bir yer tutar ve kendisi de byle bir ekavetten kurtulur, saadete nail ve Tanr'nn has kullarndan olurdu. Beyit: Dostu biz de istiyoruz, bakalar da; bakalm talih kime yardm edecek, dost kimi sevecek?

www.semazen.net

FASIL 27
Mminin niyeti, iinden daha hayrldr (H.), buyruimutur. Bazlar demilerdir ki mel, niyetin, niyet de kalbin vazifesidir. Bu yzden kalbin meli, bedenin melinden daha yksektir. Nitekim kalbin derecesi ve bykl, bedeninkinden daha ycedir. nk beden sadeftir, kalb inci; beden, deri ve kabuktur, kalb zdr; deri ve kabuktan, z elde etmektir. Deri ve kabuk bir esvap, zde ahstr. Esvap bir ahs souk ve scaktan korur. Bu hadis hakknda verilen mna ve bu yorum doru olmakla beraber, bunun yle bir mnas daha vardr: Bir kul, sadakatli ve efendisine kar muhabbetli olursa, efendisi hakknda ne kadar hizmette bulunursa, onun urunda maln, mlkn feda etse, bunu kendi yreindeki niyete gre az bulur. Eer imkn olup da onun bu sadakati fiilen grnse ve surete girseydi yreindeki iyi niyetin, bu gsterdiinden binlerce defa daha ok, belki sonsuz, lsz olduu grlrd. Fakat, ne yapsn ki aktan bundan fazlasn gstermeye gc yetmez. Mesel akan bir sel, bir emenin veya havuzun iine dolsa, onun llesinden hep birden kp, akmaz. nk, lle dardr. Ondan azar azar akar. Peygamber (O'na selm olsun) de insann niyet ve himmetini akan bir sel ve suretini bir lle gibi grmtr. Akan bir selin birdenbire lleden kmas mmkn deildir. Asl sel ieride, llenin arkasndadr. lemden habersiz olanlar, sr meli grrler. Batn ameli gremezler, Peygamber: (O'na selm olsun) "Biz zahire hkmederiz; srlar bilen Tanrdr." (H), sz ile: siz, sakn bir mminin amelini zahirde gsterdiinden ibaret zannetmeyin! Onun iinde olan, gsterdiinden yzbin defa daha fazladr Binaenaleyh, o saysz ve hudutsuz olan ok, bu gsterdii azdan iyidir. te bunun in mminin niyeti, melinden iyidir. Bundan baka Tanr'nn nazar suret ve amele deildir, niyet kalbedir. Ameller niyetledir, herkes niyetiyle cezalanr (H.) sz de buna delalet eder, bununla da Peygamber (O'na selm olsun) Tanr'nn kullarna; "Ey benim kullarm, siz mminsizin, bana kullukta himmetiniz yksektir; sizin sreten yaptnz ibdet ve tat kalbinizdeki himmet ve niyetinize gre azdr" demek istediini bildiriyor. Tanr sizin suretinize ve mellerinize bakmaz; lkin sizin kalblerinize ve niyetlerinize bakar (H.) sz ile bu manyi kuvvetlendirmek istemitir. Bununla beraber Peygamber (Tanrnn selm O'na olsun) Tanrnn: "Ey benim kullarm" ben sizin bu zahirde gsterdiiniz aza bakmyorum; halktan gizli, iinizdeki himmet ve niyetinize bakyorum" demek istediini sylyor. Gizli sz de, daha saklsn da bilirim (Sre: 20, yet:6) yetinde Tanr: "Yreinde olan eyi bilirim" diyor. Ve daha gizli'nin mnas ise: "Ben senin iinde olan, senin bile bilmediin srr da bilirim" demektir. Bu szlerle Tanr mminlere: "Ey mmin, sana mjdeler olsun! Benim bu szlerden maksadm, benim nazarmn niyete olduunu, suret ve mele olmadn bildirmektir. Ben, senin mkfatn, dardan gsterdiin tat ve ibdet lsnde vermiyeceim; kalbindeki himmet ve niyetin kadar vereceim. Sen onu, aa kar karma; ben keremimden, niyetin ve himmetine gre ibdet ve tatte bulunmu gibi kabul edeceim. Senin mkfat, sevap ve hiltini, ona gre vereceim. nk, niyet ve himmetin lsnde tat ve bdet etmek istiyordun. te mkafatn da o himmet ve niyet nispetinde olacaktr, zahirde gsterdiin tat ve ibdet lsnde deil" demek istemitir.

www.semazen.net

FASIL: 28
Vaizin biri. Hakkn civarna gmt. O devrin vezirleri, onun cenazesinde hazr bulundular. Hepsi onun lsne hitaben: "Ey vaiz! Biz senden ok vaazlar dinledik; fakat bugn bu halinle ettiin vaaz gibi bir vaaz vermemitin. Vaazlarnn en etkilisi ve esasls bugnk yaptn vaazdr. Asl, budur; imdiye kadar yaptklarnn teferruat idi" dediler. Buhara'da hibir cenazenin, medresenin nnden gemesine msaade etmezler. Bunu grp de renciye soukluk gelmesinden korkarlar; nk renciler, an ve eref sahibi olmak, arkadalar ve benzerleri arasnda ykselmek, halk arasnda byk mevkilere gemek, herkesin stnde bulunmak, parmakla gsterilmek, servet ve mansp kazanmak, kadlk ve mderrislik gibi mevkiler igal etmek maksadiyle okuyorlar. Bunlarn hepsi, Tanr yoluna girmee, onu bilmee engeldir. Varlkla yokluk birbirinin zdddr. Varlk kuvvetlendii zaman, ecel klc onun zerine yrr; nk ecel, varl yoketmek iin, yokluktan gelen bir yokluktur. Kim ki yok olursa, ecel klcndan kurtulur; hatt ecel ona yardm etmi, onu kuvvetlendirmi olur. nk su suya ularsa, o su tekinden kuvvet bulur, artar. Su, suyla takviye edilir. Msra: Gren bakmakla grr. lim, ilmi birtakm emellere ulamak iin renir. Eer medresenin kapsndan cenazeyi geerken grrse, kendi kendine: "Mademki ben de leceim, bu zahmetleri neye ekeyim"! deyip okumaktan vazgeer. nsan olu, akln bana alp dnse, bunlarn hepsi doru yoldan sapmaktr. mr zayi etmektir. Bir zelzele olsa, yahut denizde bir gemi batacak bir hale gelse veyahut lm tehlikesi bulunan herhangi bir hdise zuhur etse, bu medreselerde renilen nkteler, incelikler, hendese, ncum, mantk, mnazara vesair ilimlerin hibir faydas olmaz. Belki insan o anda hepsini unutur. Yalnz Tanr'y anmaa, O'ndan yardm istemee balar. Candan, yrekten O'nun adn syler. Gnl, ne zaman parlak olur ve gaflet uykusundan uyanrsa, kurtuluu nerede ise oraya el uzatr, ona yapr. Bu ynden akll ve talihli bir adam, yalnz bana byle bir bel geldii zaman deil, her zaman Tanr'nn ismini anar. Bu dehetli an, her zaman kendisinden uzak grmez. iir lm, yolda oturmu bekliyor. Efendi ise bundan habersiz gezmee, elenmee gidiyor. lm bize, dncemizden daha yakndr. Dncemiz ise nerelerde dolayor? Ne hayaller kuruyor? Bu vcudu besleme; bu, lme kurban olur. Gnl besle ki gnl, yce lemlere gider. Sen bir kere bak! Peygamberler ki Tanr tarafndan insanlar bu gaddar, hunhar lemden kurtarp darl karar olan beka lemine gndermek, klavuzluk etmek iin geldi. Onlarda bulunan ilim nasl bir ilimdi? Bize onlardan nasl bir ilim kald? te asl ilim budur; bundan bakas, para kazanmak iin bir hner ve sanattr. Sen kendine tapanlardansn. Herkesin sana lim demesi iin ilim reniyorsun. Basiret gz gren, hakikati bilen Tanr adam ve teki leme mensup olanlar, senin gibi insanlara, "alim" demezler. Bu gibi insanlar, limleri yoldan karanlardr; eer bir insan bu sr ilimleri, mnevi ilimleri renmee bir vesile olmas niyeti ve itikad ile renirse o, bundan ayrlr. Bu niyet ve itikat ile renen insan yle olur: mesel, kendisi gibi bir insandan peygamberlerin ilimlerini iitir ve ondan, zhri ilimlere ait hibir ey sormaz, bir kulun efendisinden, bir rencinin hocasndan rendii gibi, tam bir itikat le candan ve gnlden bunlar ondan dinler; bu nebilerin ilimlerini bilen adam, kendine nc yapar, onun eteine yaprsa ite bu kimse, makbul kullardan olur. Onun bylelikle veliler mertebesine ermesi umulur. Bu kimse evvelden okumu olduu zahir ilimlere bu mnevi ilimlere nispeten hibir deer vermez. afi iin yle rivayet ederler: afi devi olan dersi talebelerine okuttuktan sonra, yalnz bana kalkar, ehirden kar, koyun gden mm, krk dkk farsa bilen bir obanla bulumak iin balara, dalara giderdi. Onun karsnda iki dizi zerine ker, btn bildiklerini hatrndan karr, zihnini ykam bir tahta gibi her eyden siler, kalbinde bulunan naklar ve sfatlardan temizler, o azizlerin ilhamna muntazr olurdu. Onun btn iaretlerini, dkt srlar basiret gzne srme yapard. te herhangi bir lim de byle yaparsa Ona: ilim tahsil etmitir, denilebilir. Bu ilim, sonunda ona fayda verir. O hakikat yolunun hazrln yapm, demektir. Bu, tpk klca benzer. Bir gazinin elinde, dini ykseltmek iin bir lettir; fakat bir kfirin elinde bunun aksindedir; eer bir kfirin ilim kazanmasndan maksad, Tanr ve ahiret ise ve dnya deilse, onun kazand ilimler, onun can kuunun birer kanad, eer dnya iin

www.semazen.net
kazanmsa o ilimler, can kuunun tuza olur. Sen, Tanr'nn adn, bakalarndan iitiyorsun. Bunun zerine kendiliinden O'nu anlamak ve bilmek iin birtakm giriler dzenliyorsun. Ona suretler veriyorsun. Bundan bir netice elde etmek istiyorsun. Bu Tanr'y bilmek, O'na yaklamak deil, bilkis O'ndan uzaklamaktr. Sen byle, kendine bir varlk vermek ve O'nu anladn zannetmekle, O'nu bsbtn kaybetmi oluyorsun. O'nu bulmak iin de yine ayn vastalara bavuruyorsun. Tabi yine bulamyorsun! O'nun hakknda bir netice elde edemiyorsun. Bu mmkn deildir. Bu, kan yine kanla temizlemee kalkmaktr ki, bu da imknszdr. Beyit: Bu hakikati ve bu hakikat hakknda bilgiyi elde etmek, ancak bilgisizlikle mmkn olabilir. Dilin mterisi ancak kulaktr. Sz, ancak kulakla iitilebilir. Gz, az ve yanakla deil. O cemal ve kemali, akl ve bilgi ile bilmek olmaz. Bu gizli srlarn kula, akldan ve bilgiden tecerrt etmektedir. O keyfiyeti anlatlamyan hal insana, tamamiyle habersizlikten malm olur. Tanr: "Sen kendini, benliini brak, ondan sonra gel" (H.K.), buyuruyor. Benlikten maksat, bu vcut deil, bu vcuttaki benlik, varlk ve bilgi zanndr. Bunlar kar ve buz gibidir. Bunlarn gnele birlemesi, eriyip mahvolmasdr. Kar ve buzun varl, btn lezzetlerin ve gzelliklerin asl olan mna gneinden uzak bulunduuna delildir. Bu gne, yzn gsterirse, o varlk ve bilgiyi eritir ve onlar tamamiyle asl ve z olurlar. Beyit: Sen varln mahvetmedike, mutlak yoklukta kanatl bir ku olamazsn. Beyit: Sen bize geldiin vakit biz, bizden gittik.. Ey sevgili gel, ho geldin! Beyit: Benim ay yzl sevgilim, yzn gsterdii vakit, ben kim oluyorum ki ben olaym? Ben, ancak benlikten getiim zaman ben olurum. yleyse bilginler varlk ve bilgi ile, bilgisizliklerini arttryorlar. Bilgi ve hner sahibi olmaktan kendilerini uzaklatnyorlar. Yolsuzluu doru yol zannediyorlar. Bu bakmdan ne kadar ilerleseler maksattan daha ok uzaklayorlar ve daha ok mahrum oluyorlar. Nitekim bu hususta sylenmitir; Kta: Sen, bu gidile menzile, bu gafletle maksada nasl erieceksin? Sen bu kadar ar canl ve deve yrekli olduun halde, gnl hafif olanlara nasl yetiebileceksin? Tanr, bu alemi ve bu alemin suretlerini, insanlarn bunlarla megul ve bunlara ak olmalar iin yaratmtr. Belki O, gsterdii bu sanatlar, sanatkarn varln, bykln bilmeleri iin yaratmtr. Mesel, bir damn zerinde bulunan bir gzel, aa bir ta atsa; herkesin yukar bakp ta atan grmesidir. O att taa bakp, onunla megul olup: Bu ta nedir? Ne ie yarar? Ne zellii var? Kadir ve kymeti nedir? yahut: Onun att bu tula paras veya bama dp beni inciten bu elma nedir? Yenir mi? Piirilebilir mi? diye onlarla megul olmalar iin deildir. te bu, gkler, yerler, yldzlar, gne, ay ve btn varlklar, tasavvur veya vehmedilen eyler, suret ve manadaki btn arzalar, o can sevgilisi tarafndan, bu nitelik ve nicelik alemine, o nitelii ve nicelii belli olmayan alemden atlm talar vesaire gibidir. Bu topraklarn hakiki faydas, bizim bunlar grmemiz, tanmamz ve sanattan sanatkara doru bakmamz iindir. Bundan bakas faydaszdr. Maksuttan uzak dmektir, gaflette kalmaktr. Yetmi iki millete bak! Hepsi, bu eserlerle urayorlar. Kimi, ncuma dalm, kimi kozmorafya, kimi yldzlarn ahkamn bildiren, kimi cevherler, madenler vesaire gibi yz binlerce had ve hesaba gelmiyen ilimler ve marifetlerle urarlar. Her biri, ilim ve marifetiyle bir ksm halk, kendisine balyor. Dikkat olunursa, herkesin bir ilim ve bir sanat, tarikat ve mezhebi setii grlr. Mesel, meyhaneye baksan, orada kiminin bir kadna, kiminin bir ocua ak olduunu ve bir ku gibi onlarn tuzana dtn grrsn. Alemde de byle faydasz, sonusuz, yanl, mahrumiyeti ve maksattan uzakl gerektiren ne kadar ilimler ve bunlarla uraan ne kadar alimler vardr ve ne kadar da tatl nimetler vardr ki tedenberi yzbinlerce halk, bu denizin her bir dalgasyla bunlarn iinde kaynam gitmilerdir. Ve bunlarn hepsi de

www.semazen.net
bu nimetler iine daldlar. Kendi hallerinden honut, memnun ve kendilerinden gemi idiler, bu memnuniyet ve kendinden gemeklik ile, Her kavim, kendi elinde bulunan ey ile sevinir (H.), buyrulduu ekilde: "Benim gibi mutlu olan, kimdir? Ben dnyada btn insanlardan daha, mutluyum!" dediler. Fakat hakikati, fayda ynne giden yolu bulanlar ve faydalananlar; yaplan eyden, onu yapan ve atlan tatan atan bulup ona bakan kimseler, alemin can ve Adem'in z olan doru, Tanr'nn has kullardrlar. Bunun alimleri, vilyetleri, mlkleri, yaaylar ve saltanatlar tarif olunamaz. iir Perde, byle gzel ve ho olursa, saray ve burada oturan sevgilinin yz kimbilir ne kadar gzel olur? Vcut byle ssl ve gzel olursa, gayb aleminde olan can kimbilir daha ne kadar gzeldir! Her ii gren, Tanr'dr. Geri kalanlar hep lettir. Her kim Tanr'nn hakik ve klli fail olduunu bilirse o, i ve gten kalr; ie yaramaz olur ve bu sebepten bu mana ile l saylabilir. Tanr'nn bu alemdeki umumi ve klli tasarrufundan haberdar olmak, lmek demektir. te lmeden evvel lnz! (H.) sznn anlam budur. Beyit: Ey dost, eer dirilik istersen lmeden evvel l! nk dris (Selm Onun zerine olsun) byle lmekle bizden evvel cennetlik olmutur. Btn varlklar Tanr'nn tasarrufu altnda, birer lettirler. Kim, bu hakikatten haberli olmusa o, Tanr'ya ulamtr. O'nun velisi olmutur. Bundan haberi olmayan ise O'ndan uzak kalanlardandr. O halde bu hakikati bilen bir ldr. O kendisinin bir fiil ve hareket sahibi olmadn bilir. Tanr'dan bakasn grmez. Kendi kendiliinden gemi ve lm, arada yok olmutur. iir: Onlar kendilerinden yok, Tanr ile var olmulardr. u tuhaftr ki bunlar hem var, hem de yoktur. Mesel bir insann elinde bir kalkan bulunsa, akll olan bir kimse: "Bu kalkan kendiliinden hareket ediyor veya dnyor!" demez. Kalkann hareketi, onu tutann hareketine baldr. Mminin kalbi, Tanr'nn parmaklarndan iki parmann arasndadr, Tanr onu istedii gibi evirir. (H.). Binaenaleyh bir mminin yreinden ne gelirse, onun iyi ve vlmee yakr bir hareket olduunu bilmek lzmdr. Mesel, kaza ve kaderin yapt her i birdir. Onda hayr ve er beraberdir. nsann: "Tanr bu ii iyi, onu kt yapmtr" demesi doru deildir. Mesel Tanr, tutar bir peygamberi yok eder, yahut trl trl belalara mptela klar; bir kfire veya bir zalime de hayat, salk, kuvvet, mr, saadet, mlk ve saltanat balar. Bunun her ikisi de Tanr'nn iidir, her ikisini de iyi grmek lzmdr. Kim ki Tanr'nn ilerine karr: "Bunu iyi, onu kt yapt" gibi tenkidlerde bulunursa kfir olur. Tanr'nn tasarrufu altnda bulunan M'min de ayn hkm tar. Onun btn ileri birdir ve makbuldr. Onun yapt ilere kar koymak, onlar tenkid etmek doru deildir. Tanr, Attn zaman, sen atmadm, lakin onu Tanr att (Sre: 8, Ayet: 17) buyuruyor. Bunun manas udur: "Ey Muhammed! senin yayndan kan her ok, sreten senin yayndan kmtr. Fakat o, manen bizim tarafmzdan atlmtr. Hatta senin varln bile bizim elimizde bir yay gibidir. Senden kan oklar, Hak tarafndan atlmtr. nsan bu kalptan ibaret deildir, bir kervansaraydr. Her an, o kervansaraya yeni yeni kiiler gelir ve tekrar giderler. Eer bu kervansaray sahibi, akll ve uyank bir adam ise, o kervansaraya daima gelip giden ve daima tasarruf eden, trl trl insanlar temaa eder. Onlar gkten, yerden, ardan ve ferden midir? Kimlerdir? Btn bunlar gzden geirir; her gelen dnce, bir kiidir. Vcut, bir siper ve lettir; dnce o lete istedii gibi tasarruf eder. Bir dnce gelir, seni harekete getirir; onun arkasndan baka bir dnce gelir, seni sakinletirir. Bu yzden vcut, dnce elinde bir letten baka bir ey deildir..; Hazret-i Mevln (Tanr O'nun srrn aziz etsin!) yle buyuruyor: Ey karde! Sen dnceden baka bir ey deilsin. Bu dnce senden alnsa, kemik ve sinirden baka sende bir ey kalmaz. Eer bu dnce bir gl ise, sen bir glistansn. Eer dikense batmaktan baka bir eye yaramazsn. nsann iinde eytan ve periden, yerden, gkten, artan ve ferten, saysz, sonsuz ne kadar dnceler vardr. Gklerle yerin ordular Tanrnndr. (Sre: 48, yet: 4.) Tanr: "Gklerin ve yerlerin askerleri benimdir." buyuruyor. Tanr'ya ve O'nun bilgisine ait olan dnceler, gn askerleridir. Dnya ve dnyada rzk edinmek in gelen dnce, yerin askerleridir. Bunlarn hepsi benim hkmm altndadr. Kimse onlara karamaz. Eer ben bir kimseye bir dnce ilham etsem, btn yeryznn yaratklar bir

www.semazen.net
yere toplansalar" onu uzaklatrmaa gleri yetmez. Ben iaret etmeden kimse onu insandan uzaklatramaz. Korku ve kuvvet Ulu Tanrya mahsustur (Sre:6 -7, yet: 68, 163.) Manas: "Bende kt bir dnceyi kovmaa kuvvet ve kudret yoktur. Ey Tanrm! bu yalnz yine senin emir, irade ve kuvvetinle uzaklar gider" demektir. Hakmler: 'Yer, gk ve btn varlk byk, insann vcudu ve varl ise, kk alemdir derler. Veliler ise bunun aksini iddia ederler. Onlar: "Hakmler, yalnz grne bakmlar; yeri, g byk, insan kk grmler; insan bu alem denilen aacn meyvesidir. Hakimler dnmyorlar ki sreten ne kadar kk eyler vardr ki manen byktr ve ne kadar zahiren byk olan eyler de vardr ki manen kktr. Bir dirhem gm, yz tane puldan grnte azdr. Fakat, manen kymeti byktr. Bir inci ve cevher on bin, yirmi bin gmten ve altndan hacim, suret, vezin ve miktar itibariyle kktr, fakat manen byktr. Mesel insann srt, karn, kalas, baldr ve gzbebeinden, kulandaki delikten ve kemikten byktr; fakat gz bebeinde bulunan ve kulakta olan mna, karn, kala, ve baldrda yoktur. Hatr da gzbebeinden daha kk ve daha ltiftir ve gze grnmez. Fakat bu saydklarmzn hepsinden byktr. Belki hepsi onunla kaimdir ve onunla vardr. Onunla diridir. Peygamberler de byledir: Bir peygamber, yalnz bana btn yeryznn insanlarna kar koyabilir. Gnderildii insanlar sreten ondan oktur, ama o tek bana olan peygamber, manen onlarn hepsinden oktur. Belki karsndakiler bir hitir, gerekte o vardr. Nitekim bir i zuhur ettii vakit, o bir kii, bin kiidir. Onlar sayld vakit azdrlar; fakat hkmetlikleri vakit okturlar. Veliler ise, hakimlerin aksine olarak manaya baktlar. nsann vcudu, her ne kadar yerden, gkten halk olunmusa da gk insann manasndan, ilminden zahir olmutur. Binaenaleyh ilim, insandan domutur. Bu ilimden maksat, umumi olan ilim deildir. Bu ilimden maksat, insan kendinden fena bulduktan sonra ondan akacak olan, Tanr'nn ilmidir. Attn zaman sen atmadn; lakin onu Tanr att (Sre: 8, yet: 17), nitekim bu kitapta bundan evvel bu manann erhi birok yerde zikrolundu. Gk ve yer, cisimler, bedenlerin evidir. nsann kalb olan bedenler de bu ruhun ve akln evidir. O halde beden, manann evidir. Dnya ise suretin evidir. Suret ise snrldr; manann ise snr yoktur. Bu ynden insann kalb olan beden, byk lemdir. Gk ve yer ise kk alemdir. nsann vcudu, bir hayvan ve merkeptir. Nitekim Peygamber, (Selm O'nun zerine olsun) nefsin senin binek hayvanndr; ona iyi bak (H.), buyurmutur. Eer vcut, merkep olursa, gk ve yer de merkepler olurlar. nk bunlar suret ve bedenlerin evidirler. O halde, ruhun saraynn bu alemin dnda baka bir alemde olmas lzm gelir. Elbette akbet, balangtan daha hayrl olacaktr (Sre 93, yet: 4) buyrulduu gibi ahret, bu dnyadan daha hayrldr. Ruhun keyfiyeti olmaz; onun saray da keyfiyetten mnezzehtir. Beden ise surettir. Onun evi de suret lemidir. Beyit: Senin yanaklarnn etrafn eytan ve peri ordular evirdi; Sleyman'n mlk senindir; Sleyman'n mhr olan yzn kaybetme. Ukba dncesi melekler; dnya dncesi perilerdir. Kfr ve zulm dnceleri, eytanlardr. Tanr yle bir varlktr ki bunlarn hepsi, O'nun hkm altndadr ve bu dnceleri insanlara O gnderir. nk insan O'nun naibi ve halifesidir. Zira Tanr: Ben yeryzne hkmran olacak birini yerletireceim (Sre: 2; yet: 28) buyurmutur. Tanr evden kmadndan, peygamberler onun halife ve naipleridirler. Ben hata ettim! Naip mensup ile birdir. Eer sen, bunlar biribirinden ayrrsan bu irkin bir hareket olur; gzel bir ey olmaz. O halde her veli, vaktin Sleyman', eytan ve peri, onun mahkmu ve Sleyman'n yz parmanda olduu halde, devlet tahtna oturmutur. Talihsiz o kimsedir ki ondan mahrumdur, onu grmez, bilmez ve onun yannda gemileri anar. O, ismini zikrettii gemilerin yannda oturduu halde, bundan haberi yoktur. Ekmek onun nndedir; o ise eekliinden ekmek nerededir? diye barr. Falan iklimle, falan yzyldan ekmek varm, der.

Devam Edecek...