KSU Mhendislik Bilimleri Dergisi, 15(1),2012

43

KSU. Journal of Engineering Sciences, 15(1),2012

Kolar-S arigzel (Kahramanmara Kuzeyi) Arasinda Kalan Blgenin Jeolojik zellikleri, Dou Toroslar
Lutfi VAROL 1 , Alican KOP2* , Gldemin DARBA 2
2

Jeo-Mar sondaj n. Mhendislik Mad. Tem. Gda San. Ve Tic. LTD. ti, Trkiye Kahramanmara St mam niversitesi, Jeoloji Mhendislii, Kahramanmara, Trkiye

ZET: Bu almada, Kolar-Sargzel (Kahramanmara Kuzeyi) arasnda kalan alann jeolojik zelliklerinin ve blgenin geirmi olduu jeodinamik evrimin ortaya konmas amalanmtr. nceleme alan Kahramanmara ilinin kuzeyinde yer alan merkez ileye bal Kolar, Boybeyler, Been, Ilca, Kertmen, Atalar (Dindall) arasnda kalan alan ile yakn civarn kapsamaktadr. alma alan Permiyenden Kuvaternere kadar deien yalar sunan litostratigrafik birimleri iermektedir. nceleme alannda yzeyleyen bu birimler Dedeardgedii ve Berit olarak adlandrlan balca iki tektonik dilim ierisinde gzlenmektedir. nceleme alannn kuzeyinde gzlenen Dedeardgedii Nap; (i) dolomit ve kiretalarndan oluan Triyas yal Dedeardgedii formasyonu, (ii) aklta, kumta ve kilta litolojilerinden oluan ge Eosen-erken Miyosen yal Alack formasyonu, (iii) eyl, kilta ve kumtandan oluan erken-orta Miyosen yal Kilisecik formasyonu, (iv) kiretalarndan oluan orta Miyosen yal Atlk formasyonu ve (v) akltalarndan oluan orta-ge Miyosen yal Tekir formasyonunu iermektedir. Dedeardgedii nap; Berit Nap birimlerinden olan ge Jura-erken Kretase yal Berit metaofiyolitini zerlemektedir. nceleme alannn gneyinde yzeyleyen Berit Nap ise, (i) ge Jura-erken Kretase yal Berit metaofiyoliti ile (ii) eyl, kilta ve kumtandan oluan erken-orta Miyosen yal Kilisecik ve (iii) akltalarndan oluan orta-ge Miyosen yal Gredin formasyonlarn iermektedir. alma alanndaki en gen kelim Kuvaterner yal yama molozu ve alvyonlarla temsil edilmektedir. Yukarda deinilen napl yapyla birlikte, blgede yzeyleyen birimlerin litolojileri ve kelme ortamlar gznne alndnda, inceleme alannn Anadolu ve Arap levhalar arasnda gerekleen kta-kta arpma zonundaki bir nlke havzasnda yer ald ve ge Maestrihtiyenden bu yana skma rejimi altnda olduu sylenebilir. Anahtar Kelimeler: nlke Havzas, Skmal Tektonik Rejim, Nap, Kahramanmara, Dou Toroslar

Geological Characteristics of the Area between Kolar and S argzel (North of the Kahramanmara), Eastern Taurides
ABSTRACT: This paper aims to document the general geological characteristics and geodynamic evolution of the area between Kolar and Sargzel villages (located in the north of Kahramanmara). The study area covers Kolar, Boybeyler, Been, Ilca, Kertmen, Ataslar (Dindall) towns and their surroundings. The study area comprises various lithostratigraphic units with ages ranging from Triassic to Quaternary. They occur in two different tectonic slices, namely Dedeardgedii nappe and Berit nappe. Dedeardgedii nappe crops out in the north of the study area and comprises; (i) Triassic Dedeardgedii formation, consisting of dolomites and limestone, (ii) late Eocene-early Miocene conglomerate, sandstones and claystone (Alack formation), (iii) early middle Miocene Kilisecik formation, made up of shale, claystone and sandstone, (iv) middle Miocene limestone (Atlk formation), and (v) middle-late Miocene conglomerates (Tekir formation). Dedeardgedii nappe tectonically overlies the upper Jurassic-lower Cretaceous Berit metaophiolite of the Berit nappe. Berit nappe exposed in the south of the study area comprises; (i) upper Jurassic-lower Cretaceous Berit metaophiolite, (ii) early-middle Miocene Kilisecik formation, made up of shale, claystone and sandstone, and (iii) middle-upper Miocene conglomerates (Gredin formation). Quaternary talus sediments and alluviums represented the youngest lithologies of the area. The nappe structure, lithologic characteristic and depositional setting of various units suggest that the study area represents a typical foreland basin formed during continent-continent collision between Anatolian and Arabian plates and that the region has been experiencing a contractional deformation since late Maestrihtian. Keywords: Foreland Basin, Contractional Tectonic Regime, Nappe, Kahramanmara, Eastern Taurides

KSU Mhendislik Bilimleri Dergisi, 15(1),2012

44

KSU. Journal of Engineering Sciences, 15(1),2012

1. GR
Arabistan ve Anadolu levhalarnn birbirleri ile kenetlendii bir alanda yer alan Kahramanmara ili ve civar, kta kta arpmasna bal olarak meydana gelen ok nemli jeolojik olaylar nedeniyle jeolojik adan olduka karmak bir konuma sahiptir. Bu nedenle yerbilimleri almalar asndan olduka cazip bir konumda olan blgede, genel olarak, st Kretasede Neotetis okyanusunun kapanmas ile ilikili bir deformasyon evresi, Eosende ise kta kta arpmasna bal ikinci bir deformasyon evresi gzlenmektedir.

Ayrca, kta-kta arpmas sonrasnda Arap levhasnn kuzeye doru devam eden hareketi, blgede Miyosen dneminde yeni bir skma rejimin ve bu rejime bal olarak da ge Maestrihtiyenerken Miyosen arasnda kelen kayalarda byk fay ve kvrmlar oluturacak ekilde youn deformasyonlarn meydana gelmesine neden olmutur. Bu almada inceleme alan olarak seilen blge yukarda aklanan farkl deformasyon dnemlerini ve bu dnemlere ilikin kaya topluluklarn temsil etmesi asndan kilit bir konuma sahiptir. nceleme alan, Kahramanmara ilinin yaklak 35 km KDsunda yer almakta ve 1/25.000 lekli Gaziantep M37-b3 paftasn kapsamaktadr (ekil 1).

ekil 1. nceleme alannn yerbulduru haritas. nceleme alannda morfolojik adan, kuzeyindeki Berit da ve dousundaki Engizek da gibi yksek dalarn uzants olan daha kk da ve tepeler ile onlar kesen derin akarsu vadileri gzlenmektedir. nceleme alanndaki balca ykseltiler Atlk da (2088m), Ayar tepe (1643m), Kzlkaya tepe (1512), Kale tepe (1412m), Karagedik tepe (1388m), Ayvack tepe (1332m), Bykat tepe (1285m), Byk tepe (1201m), Demirkap tepe (1162m), Ylanlkat tepe (1054m), amsken tepe (1034m), Yazlak tepe (946m)dir. Ceyhan nehri inceleme alanndaki en byk akarsu, bu nehir zerine kurulu olan Menzelet baraj ise en byk durgun su alandr (ekil 2).

KSU Mhendislik Bilimleri Dergisi, 15(1),2012

45

KSU. Journal of Engineering Sciences, 15(1),2012

ekil 2. nceleme alannn jeoloji haritas. Tipik Akdeniz iklimi etkisi altnda olan inceleme alannda yazlar kurak ve scak, klar ise souk ve yal gemektedir. Sarp topografik yaps nedeniyle uygun tarm alanlar bulunmayan blgede, yre halk ounlukla hayvanclk ve baclkla geimini salamaktadr. Gerekletirilen bu alma kapsamnda ncelikle inceleme alannda yzeyleyen farkl ya ve dnemlere ilikin litostratigrafi birimleri detayl olarak tanmlanm, daha sonra bu birimlerin litofasiyes zellikleri ve deiimleri, ierdikleri yaplar ve dokanak ilikileri incelenmitir. Ayrca, blgeyi etkileyen deformasyonlara ynelik olarak inceleme alannda

KSU Mhendislik Bilimleri Dergisi, 15(1),2012

46

KSU. Journal of Engineering Sciences, 15(1),2012

gzlenen yapsal unsurlar detayl olarak incelenmi, bu deformasyonlara bal olarak oluan yaplardan ok sayda lm alnmtr. Yaplan bu almada, inceleme alannda Triyastan Kuvaternere kadar geen zaman dilimi ierisinde deien yalara ve farkl zelliklere sahip litostratigrafik birimlerin yzeyledii belirlenmitir. Ayrca, belirtilen litostratigrafi birimlerinin birbirleri zerine naplar eklinde yerlemesi ile blgede imbrike bir yap olutuu ve bu naplarn herbirinin kendine zg litolojik ve stratigrafik dizilimler sunduu gzlenmitir.

birimlerden Kuvaterner ncesi dnemi temsil edenler, Berit ve Dedeardgedii olarak adlandrlan iki nap dilimi ierisinde gruplandrlmlardr (ekil 3). Kuvaterner yal birimler ise her iki dilimi de rten ortak rt konumundadr. nceleme alannn grnr tabann oluturan Berit nap ierisinde en altta eyl, kilta ve kumta litolojilerinden oluan erkenorta Miyosen yal Kilisecik formasyonu (Tk) bulunmaktadr. Been (C6) dousunda ge Jura-erken Kretase yal Berit Metaofiyoliti (Kbe) tarafndan tektonik olarak zerlenen Kilisecik formasyonu zerine alma alannn gney blmlerinde aklta, kumta ve kiltalarndan oluan orta-ge Miyosen yal Gredin formasyonu (Tg) uyumsuz olarak gelmektedir. Berit napn oluturan bu birimler Been (C6) dousunda Dedeardgedii nap tarafndan tektonik olarak zerlenmektedir. Tanmlanan alanda, Dedeardgedii napnn tabannda yer alan ve balca dolomit, rekristalize dolomit ve kireta litolojilerinden oluan Triyas yal Dedeardgedii formasyonu (TRd) Berit nap ierisinde yer alan ge Jura-erken Kretase yal Berit Metaofiyolitini (Kbe) tektonik olarak zerlemektedir (ekil 4).

2. ARA TIRMA BULGULARI 2.1. S tratigrafi

nceleme alannda genel olarak TriyasKuvaterner ya araln temsil eden farkl litostratigrafik birimler yzeylemektedir (ekil 2). Bu

ekil 4. nceleme alannn jeoloji enine kesitleri.

KSU Mhendislik Bilimleri Dergisi, 15(1),2012

47

KSU. Journal of Engineering Sciences, 15(1),2012

ekil 3. nceleme alannn genelletirilmi stratigrafi kesiti.

KSU Mhendislik Bilimleri Dergisi, 15(1),2012

48

KSU. Journal of Engineering Sciences, 15(1),2012

Dedeardgedii formasyonu zerinde tabanda bol Nummulites fosilli seviyelerle balayp ste doru aklta, kumta ve kilta olarak devam eden ge Eosen-erken Miyosen yal Alack formasyonu (Tal) yer almaktadr. Alack formasyonunun zerine eyl, kilta ve kumtandan oluan erkenorta Miyosen yal Kilisecik formasyonu (Tk) uyumsuz olarak gelmektedir. Kilisecik formasyonu zerine Atlk Da (E1) civarnda bol alg ve mercan fosilli kiretalarndan oluan orta Miyosen yal Atlk formasyonu (Ta), Sorkun mahallesi (A1) civarnda ise orta-ge Miyosen yal Tekir formasyonu (Tte) gelmektedir. Atlk formasyonu ise balca akltalarndan oluan orta-ge Miyosen yal Tekir formasyonu (Tte) tarafndan uyumlu olarak zerlenmektedir. nceleme alannda iki nap dilimi ierisinde yzeyleyen litostratigrafi birimlerinin genel zellikleri yalarna gre srasyla aada sunulmutur.

3.1.1. Dedeardgedii formasyonu

lk kez Baydar ve di. [1] tarafndan adlandrlan Dedeardgedii formasyonu inceleme alannda genel olarak sarp ve kayalk grnm, oluturduu ok dik yarlar ve gri rengiyle karakteristiktir. alma alann kuzeydousunda geni

yzlekler sunan birim, balca kireta-dolomit ve rekristalize dolomitlerden olumutur. Birimin taban seviyelerinde dolomit ve rekristalize dolomitler ile bindirme snrna yakn yerlerde mermerleme grlmektedir. st seviyelerde ise daha ok kireta litolojisi hakimdir. Birim ierisindeki kiretalar; ayrm yzeyi grimsi-bej, taze krk yzeyi ise ak krmz-bej ve pembemsi renklidir. Sert ve salam yapda olan kiretalar masif grnmldr (ekil 5A). Dolomit ve rekristalize dolomit dzeyinin; ayrm yzeyi koyu gri, taze krk yzeyi ise siyah renklidir. Genel olarak masif bir grnm sunan bu dzey atlakl, krkl, sert ve dayanmldr. Dedeardgedii formasyonunu blgesel lekte deerlendiren Baydar ve di. [1] altndaki ve stndeki fosil ieren birimlere dayanarak birimin yann ge Permiyen ile orta Triyas arasnda olmas gerektiini ne srmtr. Ancak inceleme alannda Permiyen yana ilikin kaya ve fosil topluluu bulunmad iin birime Triyas yann verilmesi uygun grlmtr. Dedeardgedii formasyonu inceleme alannda Berit metaofiyoliti zerinde tektonik konumludur.zerine ise, Elsen mahallesi (G2) civarnda Kilisecik formasyonu, Eleman mahallesi (G4) civarnda ise Alack formasyonu uyumsuz olarak gelmektedir (ekil 5B).

ekil 5A. Dedeardgedii formasyonuna ait kiretalarnn yakndan grnm; B. Dedeardgedii formasyonu ile zerindeki Kilisecik formasyonu arasndaki dokanak ilikisi (Uzunbakacak tepe KBdan GDya bak).

2.1.2. Berit metaofiyoliti

Berit metaofiyoliti ismi ilk kez Berit Da'ndaki metamorfik ofiyolitler iin kullanlmtr [2]. Birim ierisinde genel olarak sedimanter ve metamorfik kayalarn oluturduu farkl bloklar gzlenmektedir. Bu bloklar genellikle mikritik kireta, kristalize kireta, aklta, kuvars ve mikaistlerden olumaktadr. Birim genel olarak ierdii peridotit,

gabro, diyabaz ve dayklardan oluan kaya topluluu nedeniyle dzenli bir ofiyolitik seri konumundadr. nceleme alannda balca; diyabaz, mikaist, gri-yeil renkte ar derecede bozunmu gnayslar eklinde deien litolojiler sunan Berit metaofiyoliti, genel olarak ayrm yzeyi; yeil-ak yeil-krmzkahverengi, taze krk yzeyi ise koyu yeil-koyu krmz renkli, olduka sert-salam yapl, bol krklatlakl ve atlaklar genellikle kalsit dolgulu olarak gzlenmektedir (ekil 6A).

KSU Mhendislik Bilimleri Dergisi, 15(1),2012

49

KSU. Journal of Engineering Sciences, 15(1),2012

ekil 6A. Berit metaofiyolitinin yakndan grnm; B. Dedeardgedii formasyonu ile Berit metaofiyoliti arasndaki tektonik dokanan genel grnm (Kzlkaya tepe, GBdan KDya bak). Birimin Dedeardgedii formasyonu ile olan dokananda youn kataklastik deformasyon izleri gzlenmektedir. Blgeye ilikin nceki almalarda birime ge Jura-erken Kretase [2] ve ge Kretase [3] yalar verilmitir. Bu almada, birim iin ge Juraerken Kretase ya kabul edilmitir. nceleme alannda erkenorta Miyosen yal Kilisecik formasyonunu tektonik olarak zerleyen Berit metaofiyoliti zerine, yine tektonik konumlu olarak Dedeardgedii formasyonu gelmektedir (ekil 6B). tabanda bol Nummulites fosilli seviyelerle balayp, ste doru ince- orta tabakal akltalar ve kumtalar en stte ise kiltalar ile devam etmektedir (ekil 7A). akltalar; grimsi yer yer krmzms renkli, dolomit, radyolarit, ofiyolit ve kiretalarndan treme, keli ve ince-orta tanelidir. nce, orta tabakal yer yer kumta ara bantl, bol atlakl ve krkldr. Kumtalar; gri renkli kaba tanelidir. Genellikle ofiyolit, dolomit, kireta ve radyolaritten treyen taneler kelidir. Birim ok krkl atlakl; atlaklar ounlukla kalsit dolguludur. Kiltalar ise mavimsi gri renkli, ince tabakal yer yer kumta ara bantldr. Alack formasyonuna ge Eosen-erken Miyosen ya verilmitir [5]. Alack formasyonu; Dedeardgedii formasyonunu asal uyumsuzlukla rtmekte, zerine ise Kilisecik formasyonu asal uyumsuzlukla gelmektedir (ekil 7B).

2.1.3. Alack formasyonu

Alack formasyonu ismi ilk kez Gksun ilesi Helete nahiyesi civarnda yzeyleyen ge Eosen yal alacal krntl keller iin kullanlmtr [4]. Birim

ekil 7A. Alack formasyonunun Nummulites fosilli taban seviyelerinin yakndan grnm, B . Alack ve Dedeardgedii formasyonlar arasndaki dokanan genel grnm (Sivri tepe bats KBdan GDya bak).

KSU Mhendislik Bilimleri Dergisi, 15(1),2012

50

KSU. Journal of Engineering Sciences, 15(1),2012

2.1.4. Kilisecik formasyonu

Kilisecik mahallesinde yzeyleyen marn, eyl ve kumta litolojileri iin ilk kez Kilisecik formasyonu ad kullanlmtr [6]. Tabanda eyller ile balayan formasyon; daha yukarda marn, kumta ardalanmas eklinde devam etmektedir. Yazlak tepe mevkiinde ise yaklak 10m kalnlnda kireta tabakas seviyesi gzlenmitir (ekil 8A). Formasyon ierisindeki eyller, ayrm yzeyi sarms yeil, taze krk yzeyi mavimsi yeil renkli, ince-orta tabakal, genelde kymks krks yer yer kaotik grnmldr. Marnlar ise ayrm yzeyi sarms yeil, taze krk yzeyi ak-koyu yeil

renkli, ince-orta tabakal, orta sertlikte, dairesel krkldr. Formasyon ierisindeki kumtalar ise ayrm yzeyi krmzms sar, taze krk yzeyi ak yeil renkli, ince tabakal, bol atlakl-krkl, atlaklar genellikle kalsit dolgulu ve orta sertliktedir. Kumta, marn ve eyl litolojilerinin ardalanm gsterdii birim ierisinde yer yer slump yaplar gzlenmitir (ekil 6B). Deiik dzeylerinde tanmlanan Miogypsina sp., Elphidium sp., Orbulina sp., Lepidocyclina sp., Globorotalia sp., gibi fosillere gre birime erken-ge Miyosen [3], kilta dzeylerinden tanmlanan Globigerinoides trilobus Reuss, Globigerinoides ruber (d'Orbigny), Globorotalia obesa Bolli, Orbulina universa d'Orbigny, gibi fosillere gre ise birime erkenorta Miyosen [7] ya verilmitir.

ekil 8A. Kilisecik formasyonu ierisindeki fosilli kireta dzeylerinin grnm; B. Kilisecik formasyonunda gzlenen bir slump yaps (Byk tepe GBs, Ddan Bya bak). Alack formasyonunu asal uyumsuzlukla rten Kilisecik formasyonu zerine uyumlu olarak Sorkun mahallesinde (B2) Tekir formasyonu, Atlk danda (F3) ise Atlk formasyonu gelmektedir. Been ky (C6) dousunda ise Berit metaofiyolitleri Kilisecik formasyonunu tektonik olarak zerlemektedir. kireta yesi [1] olarak tanmlamtr. nceki almalarda birimin genel olarak; kiretalarndan olutuu ve yanal ynde zaman zaman kumlu karbonatlara ve zaman zaman da marnlara, daha stte ise marn kireta ardalanmasna gei gsterdii belirtilmitir [9]. Bu nedenle ilk kez bu almada Atlk danda yzeyleyen bol alg ve mercan fosili ieren kireta birimi iin Atlk formasyonu ad kullanlmtr.

2.1.5. Atlk formasyonu

Krem renkli, kaln tabakal, yer yer masif grnml kireta litolojisi Lice formasyonunun Atlk yesi [8] ve Yenicekale formasyonunun Parpiyayla

KSU Mhendislik Bilimleri Dergisi, 15(1),2012

51

KSU. Journal of Engineering Sciences, 15(1),2012

ekil 9A. Atlk formasyonunun genel grnm (Atlk da KDsu, KDdan GBya bak) B. Atlk ve Kilisecik formasyonu arasndaki dokanan genel grnm (Atlk da dou yamac, Ddan Bya bak). Atlk formasyonu; ayrm yzey rengi grimsi bej, taze krk yzeyi; bej renkli, orta- kaln tabakal yer yer masif grnml, sert dayanml, atlakl ve krkl atlak ve krklar kalsit dolgulu, sparitik dokulu bol alg ve mercan fosilli resifal kiretalarndan olumaktadr (ekil 7A). Atlk formasyonu iin nceki almalarda; bentik ve plantik foraminifer topluluuna gore orta Miyosen [6], Orbulina sp., Globigerina sp., Globigerinoides sp., Textulariidae sp., Ataxophragmidiidae, Algae fosillerine gre orta Miyosen [3], Amphistegina cf lessoni d'Orbigny, Operculina complanata Defrance, Pararotalia sp, Austrotrillina howchina (Schlumberger), alg, mercan ve Ostrea fosillerine gre de Burdigaliyen (erken Miyosen) ya saptanmtr. Tm bu veriler nda bu almada birime erken-orta Miyosen ya uygulanmtr. Kilisecik formasyonu zerinde uyumlu konumda olan Atlk kireta zerine yine uyumlu olarak Tekir formasyonu gelmektedir.

2.1.6. Tekir formasyonu

Tekir ky ve civarnda en iyi yzeylemeleri gzlenen akltalar iin Tekir formasyonu ad kullanlmtr [6]. Genel olarak gri renkli, sert dayanml, orta-kaln tabakal olan birim ierisindeki akllar ofiyolit, dolomit, radyolarit ve kiretandan tremitir. 2-25 cm arasnda deien boyuta sahip taneler ounlukla iyi yuvarlaklamtr. Orta-ince boyutta kum matriksli olan birim genelde tane destekli yer yer ise matriks desteklidir (ekil 10). Stratigrafik olarak, orta Miyosen yal Atlk kireta zerine uyumlu olarak gelmesi nedeniyle birimin yann ortage Miyosen olabilecei sylenebilir. Tekir formasyonu giderek slaan bir ortam ierisinde, fan-delta oluabilecek bir su alt havza yamacnda kelmi olmaldr [8].

ekil 10: Tekir formasyonunun yakndan grnm (Ortaoba mahallesi Gi).

KSU Mhendislik Bilimleri Dergisi, 15(1),2012

52

KSU. Journal of Engineering Sciences, 15(1),2012

2.1.7. Gredin formasyonu

Genel olarak, moloz kelleri, kumlukonglomeratik kanal kelleri ve kilta-kumta ardalanmalarndan oluan litolojiler iin Gredin formasyonu ad kullanlmtr [6]. nceleme alannda birimin tabannda akltalar gzlenmektedir. Ofiyolit, dolomit, kireta ve itlerden treyen akltalar; ounlukla kahverengi-krmz, karbonat imento ve matriksin younlat dzeylerde ise yeil renklidir (ekil 11A). Genellikle yuvarlak ve orta-kaba boyutlu tanelerden oluan bu dzeyde iyi derecelenme ve kt boylanma gzlenmektedir. Orta dayanml olan ve atlak-krk iermeyen akltalar daha yukarda kumtalarna gei gstermektedir. Kumtalar; ayrm yzeyi krmz, taze krk yzeyi yeilimsi gri renkli, genellikle orta, yer yer ince tabakalanmal, orta sertlikte, bol krkl ve atlakldr. Kumta dzeyi yanal ve dey ynde kiltalarna gei gstermektedir. Kiltalar ise

ayrm yzeyi sarms yeil, taze krk yzeyi yeil renkli, ince tabakalanmal, dk dayanml ve baz blgelerde kymks krkldr (ekil 11B). Gredin formasyonu ierisinden derlenen rneklerden elde edilen; Globobulimina pupoides Cushman, Globobulimina pyrula Cushman, Haplophragmodies sp., Valvulineria complanata, Orbulina suturalis Bornnimann, Orbulina universa d'Orbigny, Globigerinoides sp., Globigerinoides obliquus Bolli, Hastigerina siphonifera (d'Orbingy), Globorotalia continusa Blow, Globigerina woodi-aperture Jenkins, Globigerina praebulloides Blow, Uvigerina flinti (Bowerbank), Uvigerina anberiana d'Orbigny, Eponides sp., Cibicides sp. , Bulumina inflata (Esper), Sigmoilopsis celata (Costa), Globigerina falconensis Blow fosil topluluuna dayanlarak birime ortage Miyosen ya verilmitir [11].

ekil 11A. Gredin formasyonunu aklta seviyelerinin genel grnm; B. Gredin formasyonun genel grnm (Dindall ky, GDdan KBya bak).

2.2. Yapsal Jeoloji 2.2.1. Faylar

alma alan ierisinde genel olarak yksek eim nedeniyle dey olarak nitelendirilebilecek faylar bulunmaktadr. Bu faylar ounlukla inceleme alannn kuzey blmnde Atlk da civarnda ve Been (C5) dousunda gzlenmektedir. Genel olarak, Atlk da civarnda KB-GD, Been (C5) dousunda ise KD-GB ve yaklak D-B uzanml ana faylar gzlenmitir (ekil 2). Atlk dann dou ve bat yamalarndaki faylar; basamaklar eklinde gelimi olup, Atlk formasyonuna ait litolojileri kesmilerdir. Kzlkaya tepe (F5) batsndan Beene (C5) doru KB-GD ynnde uzanm gsteren fay; Alack, Kilisecik ve Dedeardgedii formasyonlar ile Berit metaofiyolitini kesmektedir. Yine Kzlkaya tepede (F5) Atlk dann bat yamacndaki fayn uzants olduu dnlen ve Alack

ile Dedeardgedii formasyonlarn kesen KB-GD uzanml bir fay belirlenmitir. Yazlak tepe (G6) gneyinde Kilisecik formasyonu ve Berit metaofiyolitini kesen yaklak D-B uzanml iki fayn olduu gzlenmitir. nceleme alannn KBsnda yer alan ve termal kaynaklaryla bilinen Ilca kasabas (A3) civarnda, Kilisecik formasyonunu kesen D-B uzanml dey bir fay belirlenmitir. Blgedeki scak sularn yzeye kmasnda, tanmlanan fayn etkin bir rol oynad dnlmektedir. Genel olarak inceleme alannda D-B ynl faylarn en yal, KB-GD ve KDGB ynl faylarn ise elenik ve en gen faylar olduu sylenebilir. nceleme alannda yukarda tanmlanan faylarn dnda, Been (C5) dousunda DGD-BKB uzanml bir bindirme hatt ile Berit metaofiyolitinin Kilisecik formasyonu zerine, Dedeardgedii formasyonunun ise Berit metaofiyoliti zerine tektonik olarak yerletii gzlenmitir (ekil 12).

KSU Mhendislik Bilimleri Dergisi, 15(1),2012

53

KSU. Journal of Engineering Sciences, 15(1),2012

ekil 12. Yazlak tepe mevkiinde, Dedeardgedii formasyonu (TRd) ile Berit metaofiyoliti arasndaki tektonik dokanak ve Berit metaofiyoliti (Kbe) ile Kilisecik formasyonu (Tk) arasndaki fayn genel grnm (Bdan Dya bak).

2.2.2. Kvrmlar
alma alannn gney blmnde Gredin formasyonu ierisinde belirgin kvrm gruplar gzlenmitir. Bu kvrmlarn balcalar, Boybeyler mahallesinin (J12) batsnda ncirligedik tepe (H12) ve

Kzldamlar tepe (H13) arasnda KB-GD gidili olan senklinal, bu senklinalin kuzeyinde Binekta tepenin (I10) gneybatsndan balayarak KB-GD ynnde uzanan ve son olarak biraz daha kuzeybatda Ycekah tepede (E8) bir nceki antiklinalin devam olduu dnlen yine KB-GD gidili antiklinaldir (ekil13).

ekil 13. Gredin formasyonu ierisinde kvrmn genel grnm (Ycekah tepe bat yamac, GBdan KDya bak).

KSU Mhendislik Bilimleri Dergisi, 15(1),2012

54

KSU. Journal of Engineering Sciences, 15(1),2012

2.3. Jeolojik Evrim

Arabistan ve Anadolu levhalarnn birbiri ile kenetlendii bir kuakta yer alan inceleme alannda genel olarak Triyas-Kuvaterner ya araln temsil eden litostratigrafi birimleri yzeylemektedir. Blgede yzeyleyen kayalarn st Kretase, Eosen ve Miyosen dnemlerinde youn deformasyonlar etkisinde kald bilinmektedir. Ancak inceleme alannda daha ok Miyosen ve sonrasna ilikin deformasyon izleri gzlenebilmektedir. nceleme alannda yzeyleyen birimlerin kelme ortamlar ve geirmi olduklar jeodinamik evrim aada yorumlanmtr. Erken Mesozoyik dneminde balayan riftlemeye bal olarak gelien kta paralanmas olay, kuzeyinde Malatya (Torid) gneyinde ise Arabistan olan Neotetisin gney kolunun almasna neden olmutur. Okyanuslama evresi boyunca elfte yaygn bir karbonat kelimi mevcuttur. Bu almada Dedeardgedii formasyonu olarak tantlan birimin, Mesozoyik dnemindeki okyanuslama evresi boyunca elf zerinde gelien youn karbonat kelimini temsil ettii dnlmektedir. Ge Kretase dneminde okyanuslama sona ermi ve Neotetisin gney kolu kapanmaya balamtr. Blgesel lekte yaylma sahip Berit (Gksun) ofiyoliti kuzeye eimli bir okyanus ii dalma-batma zonu zerinde ge Kretase zamannda olumutur. Bazikten asidie doru deien volkanizma ve volkanoklastik sedimantasyonun varl yeni gelien (Ensimatik) intra-okyanusal bir yay iaret etmektedir [12]. Ge Kretasede balayan dalma batmann, Eosen srasnda da devam ettii, hatta Neotetisin gney koluna ait okyanusal kabuunun aa ekmesinin younlamasna bal olarak daha da iddetlendii belirtilmektedir [12]. Bu srete, Arabistan ve Anadolu levhalarnn arpmasna bal olarak kuzeyden gelen

allokton birimlerin arl nedeniyle ken Arap levhas zerinde, kuzeydeki dalma-batma zonuna paralel konumda bir kel havzas gelimeye balamtr ([6] [8] ve [13]). Alan bu havzada, balangta yksek enerjili daha sonra ise derinlemeye bal olarak dk enerjili bir ortamda Alack formasyonu kelmeye balamtr. Ge orta Eosen dneminde Alack formasyonunun kelmeye balad havza, Akitaniyen dnemi balarnda youn deformasyon etkisinde kalmtr. Ge Eosen ve erken Miyosende blge, nce naplamalar, sonrasnda ise kabuun ar kalnlamasna bal olarak dorultu atml faylarn kontrolnde bir deformasyona uramtr [7]. Bu deformasyon srasnda blgede hakim olan yeni bir transgresyon sonucunda derin denizel alanlarda ounlukla kiltalarndan oluan Kilisecik formasyonu kelmitir [7]. Erken Miyosen evresinde kuzeydeki alloktonlarn gneye doru biraz daha ilerlemesi blgeyi skmadan dolay biraz daha ykseltmi [8] ve alma alannn kuzeyinde grlen resifal kiretandan oluan Atlk formasyonunun kelmesine neden olmutur. Alloktonlarn gneye doru ilerlemesiyle havza gittike daralm, hem allokton ktlelerin, hem de kelen sedimanlarn arl ile havza tekrar derinlemitir [8]. Ortage Miyosen dneminde yeni bir skma rejimi ile havza tekrar ykselmeye balam, bu dnemde erken-orta Miyosen yal Kilisecik formasyonu zerine Berit metaofiyolit birimi, bu birim zerine ise Dedeardgedii formasyonu tektonik olarak yerlemitir. Naplama ile gelien denizalt yama ortamnn s kesimlerinde ortage Miyosen yal Gredin formasyonun moloz aknts seviyeleri, derin kesimlerinde ise yine Gredin formasyonunun kilta seviyeleri kelmitir [8]. Orta Miyosenden ge Miyosen sonuna kadar geen srete havza kapanmaya balam ve bu dnemde kanal kellerinden oluan Tekir formasyonu kelmitir.

KSU Mhendislik Bilimleri Dergisi, 15(1),2012

55

KSU. Journal of Engineering Sciences, 15(1),2012

ekil 14. nceleme alannn yapsal evrimi (nalan, 1986dan deitirilmitir).

3. S ONULAR
Bu almada, G.Antep M37-b3 paftas ierisinde yer alan Kolar ve Sargzel yerlekeleri arasndaki alan kapsayan inceleme alannda genel olarak Triyas-Kuvaterner ya araln temsil eden farkl litostratigrafik birimlerin yzeyledii belirlenmitir. Ortak rt konumundaki Kuvaterner ncesine ait birimler, ilk kez bu almada Berit ve Dedeardgedii olarak adlandrlan iki nap dilimi ierisinde tanmlanmlardr. nceleme alannn grnr tabann oluturan Berit nap ierisinde en altta yer alan erkenorta Miyosen yal Kilisecik formasyonu (Tk) zerine tektonik olarak ge Jura-erken Kretase yal Berit Metaofiyoliti (Kbe) ve uyumsuz olarak orta-ge Miyosen yal Gredin formasyonu (Tg) gelmektedir. Berit napn tektonik olarak zerleyen Dedeardgedii napnn tabannda Triyas yal Dedeardgedii formasyonu (TRd) bulunmaktadr. Bu birim zerinde uyumsuz olarak ge Eosen-erken Miyosen yal Alack formasyonu, onun zerinde ise yine uyumsuz olarak erkenorta Miyosen yal Kilisecik formasyonu (Tk) gzlenmektedir. Kilisecik formasyonu zerine Atlk da (E1) civarnda orta Miyosen yal Atlk formasyonu (Ta), Sorkun mahallesi (A1) civarnda ise orta-ge Miyosen yal Tekir formasyonu (Tte) gelmektedir. Atlk formasyonu ise, orta-ge Miyosen

yal Tekir formasyonu (Tte) tarafndan uyumlu olarak zerlemektedir. st Kretase, Eosen ve Miyosen dnemlerinde blgenin youn deformasyonlar etkisinde kald bilinmektedir. Ancak inceleme alannda yzeyleyen kaya topluluklar ierisinde daha ok Miyosen dnemine ilikin deformasyonun izlerini grmek mmkndr. Ge Jura-erken Kretase yal Berit metaofiyolitinin erkenorta Miyosen yal Kilisecik formasyonunu tektonik olarak zerlemesi, Miyosen tektoniinin alma alanndaki izlerine ilikin en nemli bulgu konumundadr. Arabistan ve Anadolu levhalar arasndaki ktakta arpmasna bal olarak giderek kalnlaan kabuk ierisinde ksmi ergimeler nedeniyle volkanik bir faaliyetin balad ve bu etkinliin Miyosen dneminde bazaltlar eklinde kelmeye elik ettii belirlenmitir. Bu durum inceleme alannn gnmzde nemli bir scak su ve kaplca alan konumunu kazanmasna neden olmutur.

KSU Mhendislik Bilimleri Dergisi, 15(1),2012

56

KSU. Journal of Engineering Sciences, 15(1),2012

REFERANS LAR
[1].
Baydar, O., Yergk, A.F. Gneydou AnadoluKenar Kvrm Kua-Amanos Dalar Kuzeyi ve Dou Toroslarn Jeolojisi. Jeoloji Ettleri Dairesi, Ankara, 90s (yaynlanmam), 1996. [2]. P erinek, D. ve Kozlu, H., Stratigraphy and Structural Relation of the Units in the Afin-ElbistanDoanehir Region. In: Tekeli, O. And Gncolu, C. (eds.), International Symposium on the Geology of the Taurus Belt, 1983. Miner. Res. Expl. Ins., Ankara, p. 181-198, 1984. [3]. Gzbol, A. M. ve Grpinar, O.,Kahramanmara Kuzeyinin Jeolojisi ve Tektonik Evrimi, 5. Trkiye P etrol Kongresi Bildirileri, Ankara, s. 21-29, 1980. [4]. Erdoan, T. VI. Blge Glba Dolaynn Jeolojisi. TP AO Rapor No: 929, Ankara (yaynlanmams), 1975. [5]. Darba, G. ve Gl, M. Alack Formasyonuna (Kahramanmara Havzas) Ait Kmrl Seviyelerin P aleontolojisi. KS. Fen ve Mhendislik Dergisi, 9(2), 7181, 2006, [6]. Gl, M.A. Kahramanmara Yresinin Jeolojisi, Hacettepe niversitesi, Doktora tezi. 304s, 2000. [7]. Gl, M., Darba, G. ve Grbz, K. Alack Formasyonunun (En Ge Orta Eosen-Erken Miyosen) K. Mara Havzas indeki Tektono-Stratigrafik Konumu. stanbul niversitesi, Mhendislik Fakltesi, Yerbilimleri Dergisi, C.18, s.2, 183-197, 2005. [8]. nalan, M. K.Mara Tersiyer istifinin sedimenter zellikleri ve kelme Ortamlar. stanbul niv. Mh. Fak. Yerbilimleri Dergisi, C.5, 39-78, 1986. [9]. Yilmaz, Y., Grpinar, O. ve Yiitba, E.. Amanos Dalar ve Mara Dolaylarnda Miyosen Havzalarnn Tektonik Evrimi. T.P .A.O Blteni C.1/1, 52-72, 1988. [10]. Dizer, A., Kuzey Kahramanmara'ta Langiyen ve Serravaliyen Katlarnn Biyostratigrafisi. Jeoloji Sempozyumu, S.301, 71-81, 1991. [11]. Krdan, M.S. Dngele, Fatmal ve P narba (Kahramanmara) Civar Tersiyer stifinin Micropaleontolojik zellikleri ve Ortamsal Yorumu. .. Fen Bilimleri Enstits, Yksek Lisans Tezi, 67 s. 2004. [12]. Robertson A.H.F., Ustamer, T., P arlak, O., Ulvi Can nlgen, U.C., Tal, K., nan, N., The Berit transect of the Tauride thrust belt, S Turkey: Late CretaceousEarly Cenozoic accretionary/collisional processes related to closure of the Southern Neotethys, Journal of Asian Earth Sciences, 27, 108145, 2006. [13]. Kozlu, H. Dou Akdeniz Blgesinde Yer Alan Neojen Basenlerinin (skenderun, Misis-Andrn) Tektono-stratigrafi Birimleri ve Bunlarn tektonik Gelisimi, ukurova niversitesi, Fen Bilimleri Enstits, Doktora Tezi (yaynlanmam), 189 s, 1997.