TOPRAK ZEMİNLERDE

TAŞIMA GÜCÜ
SIĞ TEMELLER
 SIĞ TEMEL TÜRLERİ
Kolon

Temel Df Df: Temelin derinliği

(Sömel)
B: Temelin genişliği
B

Genel anlamda temel derinliği (Df) < Temel genişliğinden (B). Ancak,
Df/B < 4 olmalıdır.

1. Tekil (münferit, individual) temel: Kolon yüklerini taşırlar

2. Şerit (mütemadi, sürekli, continuous ) temel: Genellikle duvar
yüklerini taşır ve L ≥ ~ 5B
3. Radye (Yayılı) temel: Zayıf zeminler üzerindeki yapılarda yükü geniş
alanlara yayarak temel gerilmesini azaltmak için kullanılırlar.
4. Birleşik temeller: 1 ve 2 nolu temellerin geçişi niteliğindedir.
 (A) Sığ (yüzeysel) temel türleri

Kolon 1 2 3
Df A BA

B B BB Döşeme
Df
C BC Temel
L
L1
1 2 3 1 2 3
A A

B L2 B

C C

(1) Münferit (tekil) temel (2) Şerit (sürekli) temel (3) Radye (yayılı) temel

(Ulusay, 2006’dan)
 Şerit temel

Tekil temel
 Temeller için yükleme koşulları

B: Temelin genişliği
qu: Temel tabanı gerilmesi
σ0: Surşarj (örtü) gerilmesi

Bir temel için;

1. Oturduğu zemin seviyesinde MAKASLAMA yenilmesi olmamalıdır.

2. Toplam oturma miktarı temel türü için tolere edilebilir olmalıdır.
İzin verilebilir Oturma Miktarları

1. Tekil temellerde 25 mm (enfazla kumlu zeminlerde 50 mm, killi zeminlerde

75 mm)
2. Radye temellerde 100 mm
3. Kazıklı radye temellerde 150 mm

Farklı oturma yapıda

deformayonlara neden olur.
Yapısal deformasyon (eğilme) miktarlarının (iki noktanın bir birine
göre hareketi) sonuçları

1/150 : Yapıda genellikle yapısal hasar gelişir.

1/250 : Yüksek rijit yapılarda düşeyden sapma gözle hissedilir.
1/300 : Perde duvarlarda çatlamalar beklenebilir.
1/500 : Yapının taşıyıcı unsurlarında çatlak gelişmez.
 Temel Tasarım Aşamaları
Temeller iç in zemin araştırmaları
(1) (2) (3)

Mevcut verilerin Arazi etüdleri + arazi Laboratuvar

değerlendirilmesi (in-situ) deneyleri deneyleri
(4)

Hesaplamalar
(a) (b)
Temel zemini veya kayacının (a) aşamasındaki veriler ile
mühendislik özelliklerinin inşası planlanan yapının yükü ve
değerlendirilmesi geometrisi esas alınarak

İzin verilebilir taşıma

Oturmanın hesaplanması (s)
gücünün tayini (qa)

(5)

Hesaplanan qa ve s değerlerine göre taşıma

Proje gücü mü, yoksa oturma mı daha kritik?
mühendisince
yapılır
Kritik olan değere göre temel tipinin seçimi ve
temelin boyutlandırılması
 Makaslama yenilmesi

Oturma Farklı
oturma

Temel Tasarımı
Göreceli olarak zemin türlerine göre taşıma gücü değişimi
 Tanımlar:

Nihai taşıma gücü (qu): Temel tabanındaki zeminin

yenilmeksizin (makaslama yenilmesi) taşıyabileceği en büyük
gerilme düzeyi

İzin verilebilir taşıma gücü (qa): Bina ve saha önem derecesi

ile veri kalitesi dikkate alınarak seçilecek güvenlik katsayısı ile
hesaplanan taşıma gücü değeri

ZEMİN EMNİYET GERİLMESİ = İZİN VERİLEBİLİR TAŞIMA GÜCÜ

Drenajsız killerde başlangıçtaki Analiz
Nihai taşıma gücü (qu)
taşıma gücü yaklaşımları yaklaşımı

Zemin ağırlığı
Temel türü
Kayma
Temel boyutları dairesi için
Dikkate alınmıyor. q u = σ 0 + 2πc u
Makaslama
yenilmesi

Rijit kama
q u = σ 0 + 6c u
blok hareketi

Yüzey üstü
merkezli
daire için q u = σ 0 + 5.53c u
Makaslama
hareketi
Sığ temellerde drenajsız killerin taşıma gücü

q u = σ0 + cu Nc
⎛ 0.16B ⎞
N c ( dörtgen ) = N c ( kare ) ⎜ 0.84 + ⎟
⎝ L ⎠

B: temel genişliği
L: temel uzunluğu
 Terzaghi ve Peck (1967)
Şerit temel için qu = cNc + σoNq + 0.5γBNγ

Kare temel için qu = 1.3cNc + σoNq + 0.4γBNγ

Dairesel temel için qu = 1.3cNc + σoNq + 0.3γBNγ

 SIĞ TEMELLERİN TAŞIMA GÜCÜ İÇİN
GENEL EŞİTLİK
(Hansen, 1970 – De Beer, 1970)

q u = σ 0' ( N q s q d q I q ) + c( N c s c d c I c ) + γ ' ( N γ s γ d γ I γ )

Nq, Nc, Nγ: Taşıma gücü faktörleri

sq, sc, sγ: temel şekil faktörleri
dq, dc, dγ: temel derinlik faktörleri
Iq, Ic, Iγ: eğimli yükleme faktörleri
 Nq, Nc, Nγ: Taşıma gücü faktörleri
0
50
Nq
450

400
Nγ
0
35
0
30
φ 25
0 Nγ
Meyerhof
0
20
Hansen Nq Nc
150

100

50
0
0
1 10 100 1000
Nγ, Nc, Nq (Taşıma gücü faktörleri)

Nq = exp (π tanφ) tan2(45 + φ / 2)

Nc = (Nq – 1) cotφ

Nγ = 1.8 (Nq – 1) tanφ (Hansen’e göre)

Nγ = (Nq – 1) tan (1.4φ) (Meyerhof’a göre)

Şekil faktörleri Derinlik faktörleri

B Nq
d c = 1 + 0.4ζ
sc = 1 +
L Nc
d q = 1 + ζ tan φ ' (1 − sin φ ' )
B
s q = 1 + tan φ '
L
dγ =1
B
s γ = 1 − 0 .4
L
D D
≤1 için ζ=
B B
D ⎛D⎞
>1 için ζ = tan −1 ⎜ ⎟
B ⎝B⎠
 Temele açılı yükleme koşulu

2
β ⎛ β ⎞ o

qu I c = I q = ⎜⎜1 − ⎟⎟
⎝ 90 ⎠

D
2
B ⎛ β o
⎞
I γ = ⎜⎜1 − ' ⎟⎟
⎝ φ ⎠
 Yük uygulama noktasının temel merkezinden sapması
(eccentricity) durumu

Tek yönlü eccentricity, e

Etkin genişlik (B’): (B-2e)

Q ⎛ 6e ⎞
q min = ⎜1 − ⎟
BL ⎝ B⎠
Q ⎛ 6e ⎞
q min = ⎜1 + ⎟
BL ⎝ B⎠
B
e≤ Neden ?
6
Çift yönlü eccentricity, e

B L
eB ≤ eL ≤ olmalıdır.
6 6

(B + B1 ) L1 (B − B1 )
B' = +
2 2L
 TEMELLERDE GÜVENLİK KATSAYISI
KAVRAMI

• Bina önem derecesine ve veri kalitesine

göre seçilir.
• Genellikle 2’nin altında olması önerilir.

q u − γD
FOS =
q a − γD
 Kohezyonsuz Zeminlerin Taşıma Gücü
700
En fazla oturma: 25 mm

600
(Dw ≥2B)

500 50

İzin verilebilir taşıma gücü (kPa)

400 40

SPT-N
Df
Dw
300
30

B Dw
YASS
200
20

100
10

5
0 1 2 3 4 5 6
Sömel genişliği, B(m)

Cw = 0.5 + 0.5 (Dw/(Df+B)) Terzaghi ve Peck, (1967)

Örtü yükü düzeltme faktörü
CN
0 0.5 1.0 1.5 2.0
0

100

Efektif örtü gerilimi, σ´v (kPa)

200
N1=CN (SPT_N)

300

400

500
DERİN TEMELLER