Deerler Eitimi Dergisi Cilt 6, No.

15, 69-88, Haziran 2008

Deerler Eitimi Merkezi

Deerlerin Oluturulma Srecinde Tarih Eitimi: Ama, lev ve erik

smail H. Demirciolu* Muhammet A. Tokdemir**

zet - Tarih eitimine farkl dnemlerde farkl grevler yklenmitir. II. Dnya Sava ncesi daha ziyade gemie ynelik bilgi ve kltr aktarmnn esas alnd bir ders olan tarihin eitiminde son elli ylda nemli deiimler yaanmtr. Bu zaman dilimi iinde gelimi lkelerde, zellikle ngilterede tarih eitimi, gemiin bilgisinin aktarmnn yannda, dnme becerilerini kazandracak ekilde yaplandrlmtr. Gemiten bugne tarih eitiminin amalar incelendii zaman, deer eitiminin her dnemde bu alann amalar arasnda yer ald grlr. Tarih dersleri rencilerin analitik, eletirel ve demokratik dnme becerileri gibi zihinsel becerilerini gelitirir. Bu derste vatan, millet, bayrak, devlet, ynetme biimi, hak ve sorumluluklar gibi unsurlarn retilmesi ile rencilerin vatandalk bilinci gelitirilir. Bunlarn yannda tarih dersleri deerlerin retilmesi ve yeni deerlerin oluturulmasnda da nemli bir role sahiptir. Oluturulan yeni deerler bireysel, kltrel ya da evrensel ierikli olabilir. Deer eitimi asndan tarih dersi incelendii zaman, milli-manevi, din ahlak ve sosyal deerlerin oluturulmas ve aktarlmasnda alann deer eitimine nemli katklarnn olabilecei grlr. Deerlerin gemiten bugne nasl deitii, deime nedenleri, gemiteki nemli ahsiyetler ve bunlarn yaantlar rencilerin deer oluturmalarnda nemli unsurlardr. Tarih derslerinde renciler, gemite toplum iin nemli olan deerlerle bugn toplum iin nemli olan deerler arasnda karlatrmalar yapabilir; tarihte iz brakan olay ve ahslar renerek kendileri iin dersler karp deerler
* Karadeniz Teknik niversitesi ** Tonya Anadolu Lisesi Tarih retmeni

ded

69

smail H. Demirciolu / Muhammet A. Tokdemir

Deerlerin Oluturulma Srecinde Tarih Eitimi: Ama, lev ve erik

oluturabilirler. Tarih derslerinde kullanlabilecek anlatm, rnek olay, tartma, tarihsel empati gibi yntem ve teknikler yolu ile renciler yeni deerler oluturma ve mevcut deerleri renme frsatn yakalarlar. Bunlarn yannda biyograler, evre gezileri, tarihsel hikyeler, destanlar, kanunnameler ve fermanlar tarih derslerinde deer retiminde kullanlabilecek yntem ve materyaller olarak karmza kmaktadr. Bu almann amac, deer eitiminde tarih dersinin yerinin ne olduunu ortaya koymaktr. Bu erevede deer, deerler eitimi, tarih eitimi ve deerler ilikisi, deer eitiminde tarih dersinin rolnn ne olabilecei ve tarih derslerinde deer retiminde kullanlabilecek yaklamlar, ilgili literatre dayal olarak ortaya konmaya allacaktr. Anahtar Kelimeler - Deerler, Tarih, Deer eitimi, Tarih eitimi.

Bu almann amac, ilgili literatre dayal olarak tarih derslerinin deerler retimine katklarnn ne olduunu ortaya koymaktr. Bu erevede, deer, deer eitimi, tarih eitimi ile deer ilikisi ve tarih derslerinde deer retiminde kullanlabilecek yaklamlar aklanacaktr. Deerler Deerler duyusal alan ierisinde yer alan dnce ve eylemlerimizi etkileyen, onlara yn veren zihinsel olgulardr. Toplumsal deiim deerlerin yeniden ele alnmasn ve deer retiminin nem kazanmasn kanlmaz klmtr. Her davrann temelinde deer ya da deerler vardr. Hkelekli (2006), deerleri ksaca; neyin, hangi ve nasl davranlarn iyi, gzel, doru ve kutsal; neyin, hangi ve nasl davranlarn da byle olmadna dair inan ve kabullerimiz olarak tanmlamtr. Deerler davranlarmza rehberlik yapar, eylemlerimizi, yarglarmz, anlk hedeerimizi daha st hedeere tayarak nasl olmamz, nasl davranmamz gerektiini bize bildirir (Doan, 2004). Tm davranlarmz deerlerle ilikilendirilebileceinden eitimden ekonomiye, felsefeden ilahiyata tm bilim dallar bir ekilde deerlerle ilgilenmektedirler. Temel olarak deerler, inanlar ve tutumlarla ilikilendirilse de hem inanlardan hem de tutumlardan daha kapsamldrlar. Deerler hem bireyin hem de toplum kltrnn nemli bir parasn olutururlar, toplumlara ve zamana gre deiiklik gsterirler. Deerlerin deimesi mmkn ise de bu zaman alc ve zor bir durumdur (Doan, 2004). Zamanla karlalan yeni durumlar ve kltrler birtakm deerleri silikletirip, yeni baka birtakm deerlerin oluumuna sebep olabilirler. Kiisel tecrbeler deerleri ekillendirir veya deitirir. Yaplan snamalar asndan bakldnda deerlerin psikolojik, sosyolojik ve felse temelleri olduu grlr (Gngr, 2000; Sar, 2005). Felse ekollerin yansmas olarak eitim felsefelerinin deerlere ykledii anlam ve bak as da deimektedir. Esasicilik, daimicilik, ilerlemecilik ve yeniden kurmaclk gibi eitim felsefeleri, temellendikleri felse yaklamlara gre deerleri ele almlardr. Bunlardan esasicilik (essentializm), iyi ve eitimli bir birey olmak iin kazanlmas gereken mutlak deerlerin olduunu var sayar. dealizm ve realizmden etkilenen daimicilikte (prennialism) ise, insann davranlarna etki eden temel deerlerin deimeyecei savunulur. Pragmatik felsefeden etkilenen ilerlemecilikte (progressivism) ise mutlak deerler yoktur, deerler deiir. Toplumsal ve bireysel yaantlar sonucu ortaya

Giri Gemi ve gemiin bilimsel bir bak asyla incelenmesi olarak tanmlanan tarih, sosyal bilimlerin nemli disiplinlerinden biridir. Gemiten bugne tarih biliminin geliimi incelendii zaman, bu bilim dalnn eitli amalar iin kullanld grlmektedir. Southgatee (1997) gre tarih gemiten bugne, ahlak, din, politika, ideoloji, ilgi ve elence iin kullanlmtr. Tarih eitiminin gnmzdeki amalar incelendii zaman, bu alann retiminin gelimi ve gelimekte olan lkelerde farkl olduu grlr. Gelimekte olan lkelerde, tarih genelde geleneksel bir anlayla daha ziyade kimlik geliimi ve kltr aktarm amacyla retilmektedir (Demirciolu, 2007). Buna karn, gelimi lkelerde, tarih eitiminin arlkl olarak zihinsel becerileri gelitirme zerine dayand grlmektedir (Dilek, 2002; Demirciolu, 2007). Buna en gzel rnek ngiltere olup, bu lkede tarih eitimi zihinsel becerileri gelitirme esasl olarak retilmektedir. Buna ilaveten, ngilterede tarih eitimine yklenen dier bir grev ise, vatandalk eitimini desteklemesidir (Phillips, 2003). Tarih eitimi incelendii zaman, alann vatandalk eitimini destekleyebilecei grlr (Phillips, 2003). Tarih dersleri araclyla kltrel ve toplumsal deerlerin neler olduu, bunlarn nasl doup ve gelitiini rencilere retmek mmkndr. Buna ilaveten, iyi ve kt ile zaman iinde iyi ve ktnn belirlenmesinde/deerlendirilmesinde ortaya kabilecek belirsizlik ve farkl bak alar da bu derslerde retilebilecek deerler arasnda yer almaktadr (Ulusoy, 2005). zetle, amzda tarih eitimine arlkl olarak zihinsel becerileri gelitirme grevi yklenmise de tarih eitimi, vatandalk ve deer eitimini destekleyebilecek nemli bir alandr.

70

ded

ded

71

smail H. Demirciolu / Muhammet A. Tokdemir

Deerlerin Oluturulma Srecinde Tarih Eitimi: Ama, lev ve erik

kan deerler faydalar nispetinde kabullenilirler. Yeniden kurmaclktaysa (reconstructionism) atan deerler tutarlla engel olarak grlr ve demokratik deerlere vurgu yaplr (Snmez, 2002; Tozlu, 2003; Demirel, 2004) . Literatrde deerlerin farkl ekillerde snandrld grlr. Deerleri bireysel deerler ve i deerleri, ama ve ara deerler, milli ve manevi deerler, ulusal ve evrensel deerler gibi farkl ekillerde snandranlar olmutur. Deerlerle ilgili ilk test Spranger tarafndan kullanlmtr. Spranger deerleri alt ksma ayrm, her davrann alt temel deer tipinden birine girebileceini sylemitir. Sprangerden sonra Allport, Vernon, Lindzey almalar gelitirmi, bu almalardan sonra da deerleri alt gruba ayrmak genel kabul grmtr. Bilimsel, ekonomik, estetik, sosyal, politik ve din deerler bu alt grubu oluturur (Gngr, 2000). Gngr alt gruba ahlak deerleri de ekleyerek yedi eit deer oluturmutur. Rokeach ise deerleri iki grupta toplamtr. Bunlardan yaamn temel amalarn gsterenlere ama deerler; bu amalara ulamak iin kullanlacak davranlara ise ara deerler demitir. Schwart ise deerleri on balk altnda gruplamtr (Kudil ve Katba, 2000; Maslovaty, 2003; Akba, 2004). Bu snamalarn dnda baka snamalar da vardr. Birok eitimci yaptklar almalarda deerleri ulusal ve evrensel olarak ele almtr (Maslovaty, 2003). Ulusal deerler: devlet, millet, vatan, dil, gelenek grenekler, ordu ile milli mar, bayrak ve milli bayramlarn oluturduu ulusal simgelerdir. Demokrasi, insan haklar ve zgrlkleri, bar, hogr, sevgi, sayg, bamszlk, bilim, eitlik ve evre duyarll gibi deerler ise evrensel deerler olarak belirtilmitir. Lickona (1991 akt: Maslovaty, 2003) deerleri ahlak olan ve ahlak olmayan eklinde ikiye ayrmtr. Bu ayrmda zorunluluk ve yaptrm ifade eden sznde durmak, ocuklar iyi yetitirmek gibi deerler ahlak deerlerdir. Ahlak olmayan deerler ise tercih ieren deerlerdir. Bunlarda evrensel zorunluluklar yerine isel arzular n plana kmaktadr. ieklerden gl sevmek, halk mziinden holanmak ve ou zaman trk dinlemek buna rnek olarak verilebilir. Deerlerle ilgili yaplan snamalardan en ok kullanlan Spranger snamasdr. Genel olarak deerler kesin izgilerle birbirinden ayrlamazlar. Din, ahlak ve sosyal deerler dier deerlere gre daha nemli kabul edilirler ve dier deerlerin oluumuna etki yaparlar (Cafo ve Somuncu, 2000).

Deer Eitiminin Tarihesi Deer eitiminin gemiinin 1920li yllarda Amerikada karakter eitimine dair ilk almalara dayand grlr. 1930lu yllarda karakter eitimine gsterilen ilgi d gstermi ve bu ilgisizlik 1960larn ikinci yarsna kadar srmtr. Ancak 1960l yllarn sonuna doru hem eitimciler hem de halk tarafndan deerlere gsterilen ilgide canlanma grlm, deer eitimi nem kazanmtr (Leming,1997; Kirschenbaum, 2000). Deer eitimi ile ilgili yaplan almalar 1970li yllarn ortalarndan sonra yaynlanmtr. Deerlerle ilgili yaplan bu yayn ve almalarda Rokeach, Simon, How, Raths, Harmin, Kirschenbaum, Kohlberg gibi isimler n plana kmaktadr. Yaplan almalarda karakter eitimi yerine deer aklama (values clarication) ve ahlaki ikilem (moral dilemma) stratejileri deer retiminde n plana kmtr. almalar Amerika, Kanada, Avustralya, Yeni Zelanda, ngiltere gibi lkelere de yaylmtr (Leming, 1997; Kirschenbaum, 2000; Arthur, 2005). Ancak bu yaklamlarn rtk programn deerler zerindeki etkisini aklamada yetersiz kaldklar belirtilmitir. Deer aklama yaklam duyusal alan ok vurgulamas ynyle, ahlaki ikilem yaklam ise bilisel alan n plana karmas ynyle eletirilmitir (Purpel, 1996). 1980li yllarsa deer eitiminde gerilemenin yaand bir dnemdir. 1960 ve 1970li yllarn ardndan deiime kapal 1980li yllarda deer aklama ve ahlaki ikilem stratejileri yerlerini tekrar karakter eitimine brakmtr. Bu yllarda deer aklama ve deerleri snama yerine deer telkini daha fazla n plana kmtr (Leming, 1997; Arthur, 2005). Kirschenbaum (1992), bu durumu 60 ve 70lerde sola dnk, yani deiim ve geliime dnk bir yaklam, 80li yllar ise deiim ve geliime kapal saa dnk bir ynelim olarak tanmlamaktadr. 1990l yllarda ise toplumsal ve ahlaki deerlere verilen nem azalrken bireysel uyum deerleri n plana kmtr. Genlerin cinsel dknlkleri, madde bamllklar, erken hamilelik, intiharlar, boanma oranlarnn ykselmesi gibi sosyal anlamda k iaret eden gelimeler, deerler ve ahlak eitimini tekrar gndeme getirmitir. Aileler, eitimciler ve toplum liderleri bu olumsuz gelimeler karsnda okullarda ahlak ve deer eitimini tekrar vurgulamaya balamlardr (Kirschenbaum, 1992; Vedder & Veugelers, 2003). Gnmzde deer eitimi ile ilgili almalara baktmzda gelitirilmi karakter eitimi adyla deerleri ve ahlaki geliimi de kapsayc bir eitim an-

72

ded

ded

73

smail H. Demirciolu / Muhammet A. Tokdemir

Deerlerin Oluturulma Srecinde Tarih Eitimi: Ama, lev ve erik

lay uygulanmaya allmaktadr. Bu anlayta kiisel tercihler ve bireysel deerler n plana karlsa da bu okulun sosyalletirme grevinin ortadan kalkt anlamna gelmez. Bu anlay deer eitimi, sosyal beceri eitimi, ahlak eitimi, vatandalk eitimi gibi birbirleri ile ilintili alanlar kapsaycdr. Toplumsal ve bireysel yaamdaki deiim deerlerin nemini arttrdndan eitimciler, sosyal psikologlar ve psikologlarn deerlerle ilgili almalar devam edecektir. Tarih Eitiminde Deerler Kltrel kimliin kazanlmasnda tarih eitiminin rol byktr. Kltrel kimlik, insann iinde yaad sosyal grubu, onun deer yarglarn ve yaay tarzn gnll olarak benimseyerek sahip olduu kimliktir. Kreselleme, postmodernizm, insan haklar, dnya vatandal gibi kavramlarn youn olarak tartld, sosyal yapnn hzla deitii gnmzde, tarih eitimi ve tarih bilincinin rol daha da nem kazanmaktadr (Kcr & Aksoy, 2004). Tarih bilinci bir lkeyi veya toplumu ynetenlerin siyasi kayglarndan, yerlemi geleneklerden, toplumun ounun benimsedii deerlerden bamsz deildir (Kaya, 2006). Tarih bilinci kazanm bireyler mevcut deerleri de benimsemi olurlar ve bu deerleri yaayarak devamlln salarlar. Tarih eitimi ile yerel, ulusal ve evrensel deerler rencilere kazandrlabilir (Philips, 2003). Dewey (2000), tarih eitiminin amalar arasnda; ocua sosyal hayatn deerlerinin takdir ettirilmesi, insanlarn birbirleri ile etkili i birliini kolaylatrma, geliime yardm eden ve geliimi engelleyen karakterlerin tannmasnn olduunu savunur. Dewey tarihi, olu sreci ve organizasyon trlerini aka ortaya koyan bir toplum almas, aracsz bir sosyoloji olarak tanmlamtr. Turan (1999) tarih eitiminin yeni nesillerin yetitirilmesindeki yerini tayin ve tespit iin yapt almasnda; Tarih retimi ncelikli olarak rencide ne tr davran deiikliklerine yol amaldr? sorusunu sormutur. almaya katlanlarn %50si tarih eitiminin milli ve manevi deerleri kazandrmas gerektiini belirtmitir. Tarih retiminin eitimsel amalarn ele alan Coltham ve Finesn (1971 aktaran Safran, 1993) yapt almada tarih retimine kar tutumlar (katlma, tepkide bulunma, imgeleme) ve retimin eitimsel sonular (sezme, deerler bilgisi, mantki yarglama) blmleri altnda belirtilen noktalarn duyusal amalar ve deerlerle ilikisi olduu grlr. Tarih retimine kar tutumlar blmnde esas olarak rencilerin kiiliklerinin duyusal yn ele alnmtr.

Bu blmde zerinde durulan duyusal ba olmadan her hangi bir konudaki retimin balatlmas ve verimli bir biimde srdrlmesi olanakszdr. retimin eitimsel sonular blmnde ise tarih retiminin ve uygulanmasnn sonular yer alr. Bu sonular rencinin kiisel geliimine hem bilisel hem de duyusal adan katkda bulunurlar. Tarih retiminin eitimsel sonular ifadesiyle rencilerin genel eitimine yaplan katk anlatlmak istenmektedir. Tarih retiminin eitimsel sonularndan ilki olan sezme, tarih retimine kar tutumlar blmndeki imgeleme/ hayal gc ile ilikilidir. Sezme karlalan olaylarda anlama ve aratrmaya ynelik duyulan istek olarak tanmlanmtr. kincisi olan deerler bilgisi, bireylerin hangi deerlere sahip olmas gerektiini nermekten ok, deerlerin insan davranlarn ve kararlarn etkilediini, bireyin seme frsatnn olduunu ve bu frsatn zaman zaman kstlanabileceini ve belli deerleri benimseyerek ona gre davranmann eitli sonular olduunu gstermektedir. stenilen sonu insan ilikilerinde deerlerin ve deer yarglarnn oynad roln anlalmasdr (Safran, 1993). Dilek (2002) eserinde tarih retiminin amalarn; disiplin ii amalar ve sosyal amalar olarak ikiye ayrmtr. Disiplin ii amalar, tarihi gibi dnmelerini salayacak beceri ve nitelikleri kazandrmaya ynelik amalardr. Sosyal amalar ise; renciye demokratik- eletirel bak as kazandracak amalar olarak ifade edilmektedir. Sosyal amalarn byk bir ksm bireysel ve toplumsal deerlerle ilikilidir. Bu amalara ulaabilmek iin tarih derslerinin geleneksel anlayla ilenmemesi gerekmektedir. Demirciolu (2007); tarih retiminde amalardan bahsederken geleneki yaklam ve ada yaklam olarak iki bak asn ele almtr. Geleneksel yaklam tarih dersinin vatandalk ve kimlik aktarm iin olduunu kabul eden yaklamdr. Bu yaklamla rencilere gemiin bilgisi retilerek; tarihini, toplumunu, deerlerini, kltrn tanyan ve benimseyen iyi vatandalarn yetitirilmesi hedeenmektedir. Buna ilaveten gemiin bilgisi retilirken, iinde yaanlan toplumun kimlii renciye aktarlmaya allarak kimlik geliimine de yardmc olunmaktadr. kinci yaklam ise rencilere bilimsel bak as veren, st dzey dnme becerileri kazandran, rencilerin tarihinin kaynaklarn kullanarak tarihi gibi bilgileri kefetmelerini salayan yaklamdr. Bu yaklamla tarih retimi araclyla demokratik sistemin ihtiya duyduu bilimsel ve analitik dnebilen bireylerin yetitirilmesine katk salanr.

74

ded

ded

75

smail H. Demirciolu / Muhammet A. Tokdemir

Deerlerin Oluturulma Srecinde Tarih Eitimi: Ama, lev ve erik

Geleneksel olarak ifade edilen ve daha ok sosyal amalar n plana karan yaklam; milli, manevi, kltrel deerleri vurgularken, ada yaklam olarak nitelenen ve disiplin ii amalar vurgulayan yaklamda ise bilimsel, demokratik deerler ve insan haklar daha ok vurgulanmaktadr. Gelimi lkeler tm bu yaklamlar harmanlamak suretiyle tarih retimi uygulamaktadrlar. Demirciolu (2007) ilgili literatre dayal olarak, tarih retiminin amalarnn bir ksmn u ekilde belirtmitir: Ahlak, sosyal ve kltrel geliimi gerekletirmek; toplumu ve milleti daha iyi tanyarak milli kimlik geliimini salamak; bo vakitleri deerlendirme becerisi kazandrmak; hogr, empati, insan haklar ve demokrasi anlayn gelitirmek; gemi hakknda salkl bilgilenmek; deiimin yaam nasl etkilediini renmek, gnmz anlamak ve gemile gncel arasnda balantlar kurarak gelecei ynlendirmek. Yukardaki amalar incelendiinde, bu amalarn bir ksmnn deerlerle ilgili olduu ve deer aktarmn ierdii grlmektedir. Bu da deer eitiminde tarih retiminin katks ve nemini aka ortaya koymaktadr. Yukardaki aklamalara ilaveten Phillips (2003) ise, deer ve tarih retimi ilikisini aadaki gibi belirtmitir: Gemite yaanan olaylarda deerlerin nasl rol oynad, Ayn olayla ilgili farkl yorumlar ve bu yorumlarn deer yarglarmz nasl etkiledii, Deerlerin yaplandrlmasnda olaylara etki eden daha byk faktrlerin neler olduu, Olaylarn ardndaki gerekleri grebilme ve bunlarn analizini yaparak ne tr yeni deerler ortaya kardklarnn tespit edilmesi, Tartmalar yoluyla deer yarglarna ulaabilme gibi yollarla deer eitimine katkdr. Benzer ekilde Siebrger ve Jacquelene (2002) ise tarih dersleri ile demokratik toplumlarda anahtar deerler olan eletirel dnme ve demokratik sorumluluun gelitirilebileceini, yapc tartmalarla oklu dnme ve farkl bak alarnn gelitirilebileceini, ayrt edici yarglama yapmaya ynelik duyusal gcn gelitirilebileceini, kiilik ve kimlik oluturulabileceini, ok sayda yaanm rneklerle kavramlar tartma olanann salanabileceini, ekonomik gelime ve ekonomik byme hakknda nemli bir bak asnn kazandrlabileceini, demokratik deerlerin gelitirilmesi ile toplumsal btnln salanabileceini belirtmilerdir.
76
ded

Gemiten dersler karmamz salayan tarih, deerleri insanlara ulatrmada nemli bir aratr. Tarih derslerinde karlalan olaylar ve bu olaylarn ortaya koyduu deerler hem rencilere yeni deerler kazandrr hem de mevcut deerlerini sorgulamalarn salar. Tarih dersleri ile rencilere; zgrce dnebilme, gncel temelli tartmalar yapabilme, etkili iletiim kurabilme, ibirlikli renme, merakl olma, kanta dayal aratrma yapabilme ve tek tara bak as yerine ok ynl dnebilme, hogrl olma, ayrmcla kar olma, ben ve teki ayrmn nyarg ve kaba genellemelere dayanmakszn yapabilme becerileri kazandrmak mmkndr. Btn bu beceriler eletirel dnebilen, ak grl demokratik bireylerin yetitirilmesinde nemlidir (Claire, 2002; Philips, 2003). Tarih derslerinde dier derslerde olduu gibi seilen konular, ara gereler, kullanlan yntemler dersin hedene ulamasnda etkilidir. Siyasi, ekonomik ve kltrel konular ilenirken rencilere ahlaki deerlerin de kazandrlmas gerekir (Ulusoy, 2005). Hak ve sorumluluklarn bilen, kendini, evresini, milletini ve dnyay daha iyi tanyan; gemi ve gelecek arasnda ba kurabilen; empatik dnme becerilerini gelitirmi; insanln gnmze dein gelitirmi olduu siyasal sistemleri anlayabilmi olan birey elbette deerlere sahip olacaktr. Bu adan tarih dersleri deer eitiminde dier derslere gre daha avantajl bir durumdadr. Tarih Derslerinde Deer Oluturulmasnda Kullanlabilecek retim Yaklamlar Tarih dersleri ierdii yaanm zengin konular sayesinde deer eitiminde nemli bir yere sahiptir. Gemite yaanm olaylar gnmze tayarak rencilere sunan tarih dersleri, milli kltrn aktarm ve devamllnn salanmas, hak ve sorumluluklarn bilen, insanlara sevgi ve sayg duyan iyi vatandalarn yetitirilmesi, yaratc, eletirel ve empatik dnme becerilerini gelitirici zellikleri ile eitimcilere deer eitimi ve retimi iin nemli frsatlar sunar. Tarih derslerinde konularn ilenii srasnda kullanlabilecek olan, fermanlar, kitabeler, biyograler, savalar, antlamalar, tarihsel hikyeler ve kahramanlar, evre gezileri, mze ziyaretleri, szl tarih almalar araclyla deerlerin retilebilmesi mmkndr. rnein; Bir devlet bakannn (padiah, kral) sahip olmas gereken deerler nelerdir? Hangi durumlarda devlet bakan bu deerlerden dn verebilir? Devlet bakannn bu deerleri ihll ettii durumlar biliyor musunuz? Eer ihll ederse ne olur? Onu kim yarglar? (Inggs, 2004) gibi sorular sorulmak ve tartlmak suretiyle deer eitimine katk yaplabilir.
ded

77

smail H. Demirciolu / Muhammet A. Tokdemir

Deerlerin Oluturulma Srecinde Tarih Eitimi: Ama, lev ve erik

Buna ilaveten, yaanlan toplumun deerleriyle ilgili olarak sosyal hayatla ilgili tarihsel metinlerde geen deerler de rencilerin deer geliimine katk salayabilir. Tarih derslerinde renciler kendi kronoloji alglamalarn gelitirip gemii yaplandrrlar. Tarihi alara blerek benzerlik ve ztlklar anlayabilirler. Gemite yaanm savalar, antlamalar ve olaylarda birok bilgi ortaya kar. Belli temalar zerinden gemi ve gnmz kyaslamas yaparlar. Tarih retmenleri bu durumlarda rencilere tarihi mant ile dnerek pheci bir yaklam kazandrr. Bylece renciler tarih derslerinde bazen kkrtc ve rahatsz edici sorulara cevaplar arayarak deer tercihlerini ortaya koyarlar ve kendi gr ve kiiliklerini pekitirirler (Barker, 2002). rnein, Osmanl mutfa ile gnmz mutfa ya da gemiteki elence anlay ile gnmz elenme anlay kyaslamalar yaplabilir. Bylece renciler yapacaklar kyaslamalar sonucunda kendi deerlerini oluturacaktr. Benzer ekilde Trk tarihinde ilk yazl eserler olarak bilinen Orhun Kitabeleri gnmz Trkesi ile tarih derslerinde kullanlrsa rencilerin retmenin mdahalesi olmakszn karsayabilecei birok deeri ierdii grlecektir. Bunun gibi II. Mehmetin (Fatih) fetih sonras ferman, hem insan haklar ve hogr hem de evresel deerler asndan kullanlabilecek bir materyaldir. anakkale zaferi, Atatrkn hayat gibi birok konunun deerler eitimi ve retiminde kullanlabilecek ynleri ierdikleri aka grlecektir. Tarih derslerinde bu konularn ileniinde ve deerlerin retilmesinde deiik yaklamlar kullanlabilir. Birok olayn analizi ile deerler snfta retilebilir. Bunun iin en uygun yollardan birisi tarihsel empatidir. Tarih eitimi alannda alma yapan eitimciler tarihsel empatinin tarihsel renmenin meydana gelebilmesinde nemli rol oynadn belirtirler (Lee & Ashby, 2001; Yeager & Foster, 2001 akt. Kabapnar, 2007). Tarihsel empati araclyla renciler gemite yaam insanlarn olaylara ve dnyaya nasl baktklar, ne hissetliklerini anlama ve grme ansna sahip olabilirler. Buna ilaveten, tarihsel empati, rencilerin gemiteki insanlarn deerlerini anlamalarna da yardm edebilir (Kabapnar, 2007). Tarihsel empatinin tarih derslerinde kullanlmasnn rencilere kazandrabilecei dier nemli bir katk ise, sosyal bilimler anlaynn rencilere retilmesidir. nsanolunun gemii ve bugnyle ilgilenen soysal bilimcilerin ortaya koyduu bilimsel verilerde mutlak doruluk yoktur. Baka bir deyile pozitivist anlayta olduu gibi insan davranlar belirli bir kalba sokularak saylarla ifade edilememektedir. Bir olayn neden ve sonularyla ilgili farkl
78
ded

toplumlarda yaplan bir sosyal bilimler almasnn sonularnn toplumdan topluma, kltrden kltre deitii grlmektedir. Sosyal bilimlerin bu yapsnn rencilere retilmesi gerekmektedir. Sosyal bilimler alannn bu zelliinin rencilere retilebilmesi iin, tarih derslerindeki ayn olayn farkl bak alarn gsteren tarihsel metinler snfa getirilerek tartmaya alabilir. Bu durum rencinin oklu bak asn gelitirmesi, demokratik ve bilimsel deerler oluturmas iin nemli bir etkinliktir. Tarihsel empati kullanlarak gemiteki kiilerin yapp ettikleri ve ortaya koyduklar tercihlerden deer karmlar yaplabilir. renciler gemii yarglamak ve taraf olmak yerine, tarih metodolojisini kullanarak gemii anlamaya alrlar. Olaylar yaandklar dneme gre dnrler. Bylece renciler hem gemiteki geerli deerleri ve bu deerlerin oluum ve ileyiini anlarlar hem de gemi ve gnmz kyaslayarak yeni deerler oluturabilirler. Tarih derslerinde rencilere oklu bak as ve eletirel dnme becerileri kazandrabilecek dier aralar birinci ve ikinci elden kaynaklardr. Bu kaynaklar araclyla renciler, hipotez kurmay, o hipotezleri test etmeyi ve sonuca gitmeyi renebilirler. Bu nitelikler demokratik bir toplumda salkl bireylerde bulunmas gereken ve bilimsel deerlerin oluturulmasna katk salayan niteliklerdir. Tarih eitiminde hikyeler, biyograler, efsaneler, destanlar, evre ve mze gezileri gibi yaklamlar deer aktarm iin elverili ortamlar yaratrlar. ztrk ve Otluolu (2002) yaptklar almada, yazl edebiyat rnlerinin kullanlmasnn, sosyal bilgiler dersinde tarih ve vatandalk bilgisi konularnn ilendii Vatan ve Millet nitesinin ileniinde duyusal davran geliimine olumlu etkisi olduunu gstermilerdir. Yazl edebiyat rnleri gibi yazsz edebiyat rn olarak saylan destanlar, mitler, masal ve hikyeler gibi unsurlar da tarih retiminde deer aktarmnda kullanlabilirler. Her edebi rnn anlatmak istedii bir mesaj vardr. Bu mesaj yerine gre dini, yerine gre ahlak, sosyal ya da kltrel nitelikte olabilir (Ayta, 2005). Tarih retiminde kullanlacak olan yazl ve yazsz edebiyat rnleri, evre gezileri gibi etkinlikler rencilerin inan, tutum ve deerlerini etkilerler. Kullanlan materyal dorultusunda hem daha kalc ve nitelikli renme gerekleir hem de rencilerin bu materyallerden deer karsamas yapmalar salanr. Gemiten gnmze tarih derslerinde deer retimi iin en sk bavurulan yollardan biri tarihsel kahramanlar kullanmaktr. yi ve ktnn ayrt edilmeded

79

smail H. Demirciolu / Muhammet A. Tokdemir

Deerlerin Oluturulma Srecinde Tarih Eitimi: Ama, lev ve erik

sinde kahramanlarn rolleri ve bu kahramanlarn yaantlar, ne iin mcadele ettikleri, neye nem verdikleri vb. olgular deer retiminde kahramanlarn kullanlmasn elverili yapmtr. Kahramanlar kadn ya da erkek, sadece anl ve kutlanan kiiler deil, ayn zamanda hareketleri ile yaadklar toplumun ahlak standart ve deerlerini ortaya koyan kiilerdir. Baz kahramanlar yaptklar ve yaattklar deerlerle kendi toplumlarn aarak evrenselleirler (Sanchez, 1998). Kahramanlar eer gerek kiiler ise onlarn yaaylar da rencilerin bilisel ve duyusal anlamda geliimi iin nem kazanr. Kahramanlar gibi biyograler de deer retiminde kullanlabilir. nemli bir siyasi kiiliin, bir bilim adamnn, bir yazarn hayat hikyesi rencilerin benimseyecei ya da sorgulayaca deerleri ierecektir. Bir yaam yksn anlatan, eskiden tercme-i hal olarak tabir olunan yazlara biyogra denir. Biyograler hem tarih bilimi iin bir kaynak hem de tarih derslerinde bir aratr. Biyograler yaam aknn ve baarlarnn n plana karld betimlemelerdir (ncl, 2000). Biyogra alanlar, tarihsel metotlar kullanarak elde ettikleri verileri yanstrlar. Bu sebeple biyogranin bir yan tarihle, bir yan edebiyatla ilgilidir (Tadelen, 2006). Biyograler okuyucuyu (renciyi) allan kiiyi, kahraman anlama abasna yneltirler. Bu amaca ynelik tarihsel empati yaplr, o zamana ve mekana gidilerek allan kiinin yaam artlar, zihniyeti ve davranlar ortaya konulur. Bu yaam koullar, dnce ve davranlar deer ierirler. renciler biyogra almalar ile bu deerleri renir, sorgular, deitirerek ya da olduu ekliyle kabullenir ya da kabullenmezler. Tarih derslerinde kullanlabilecek dier bir retim yaklam ise hikyelerdir. Hikyeler ahlak, kltrel ve toplumsal deerlerin aktarlmasna yardmc olur (Demirciolu, 2007). Tarihsel hikyelerde kahramanlarn yaadklar gerek ya da kurgusal olaylar rencilerin dikkatini eker, ilgilerini arttrr ve deerlerle ilgili sorular sorarak kendi aralarnda tartmalar yapmalarn salar. Bylece renciler kahramanlarn ortaya koyduklar deerleri tanmlayabilir ve takip edebilir. Bu retmenin iyi ve kty tanmlamasnn yerine kahramanlarn hikyelerinden rencilerin iyi ve kty karsamalarn ve istedikleri deerleri benimsemelerini de salar. retmen hikyedeki ahlaki davranlarla ilgili soraca doru yanl sorular ile hikyenin etik ynnn sorgulanmasn salar ve rencilerin deer eitimine katk salar. Bylece renci evrensel ve toplumsal deerlerle tanr ve tercihlerini yapar. Hikyelerin kullanlmas
80
ded

rencilerin bireysel ve bilisel geliimlerine katkda bulunur. Onlarn gncel olaylar deerlendirmesine ve sosyallemesine katk yapar. Bunlarn yan sra rencilerin topluma dair deerleri tanmasn ve yeni deerler oluturmasn da salar (Kabapnar, 2004). Tarih derslerinde kullanlan hikyelerle bilgi ve deer oluturulmas iin dikkat edilmesi gereken noktalar vardr. Bunlar kullanlacak hikyenin konuya ve seviyeye uygun olmas, toplumsal, geleneksel ve ahlak adan uygun olmas, okunduktan/anlatldktan sonra karakter ve olaylarla ilgili zihinsel ve duygusal becerileri n plana karacak sorularn sorulmas eklinde zetlenebilir (Jalongo, 2004). Deer aktarmnda hikyelerin kullanm ile ilgili kullanlabilecek yol vardr. Bu yollardan ilki hi yorum yapmadan ve tartmadan sadece hikyeyi okumak ya da anlatmaktr. kinci yol; hikyeyi kritik noktay (vurgulanacak deer, durum) belirtecek kadar okumak ya da anlatmaktr. Ardndan ifade edilen kritik nokta zerinde tartmalar yaptrlarak rencilerin deer karm yapmalar salanr. Sonra da hikyenin kalan ksm bitirilir. nc yolda ise tm hikye batan sona okunur ya da anlatlr ve ardndan tartmalar dizisi iinde hikyede rencilerin dikkatini eken tm durumlar sorgulanarak gzden geirilir. Bu yollarla rencilere karakter ve deer eitimi verilmi olur. Yzyllar nce Trk toplumunun rettii ve nesilden nesile aktarlarak gnmze kadar gelen Dede Korkut Hikyeleri buna en gzel rnei tekil eder. Dede Korkut Hikyelerinde aile, toplum ve ocuk eitimi ekseninde birok deer ilenmitir (Yaln & engl, 2004). Yazl edebiyat rnlerinin yan sra szl edebiyat rnleri de tarih derslerinde deer aktarmnda kullanlabilecek eleri ierirler. zellikle mitler, efsaneler ve destanlar deerler asndan zengin ierikleri ile dikkat ekicidirler. Toplumun hayat grn, yaam biimini, ahlak anlayn, ycelttii deerleri ilerinde barndran yzyllarn izlerini tayan mitler, efsane ve destanlar hem tarih bilimi iin kaynak, hem de tarih retiminde aratrlar. Mitoloji, efsane ve destan birbirine benzer eleri ieren ancak gereklik asndan birbirinden ayrlan trlerdir. Mitoloji ve efsaneler ilerinde ok az gerei barndran, hayal rn denilebilecek szl rnlerken; destanlar gerek olaylar barndran rnlerdir (imek, 2001). Mit, efsane ve destanlar bir yandan rencinin hayal gcn zenginletirip onlara bir takm soyut kavram ve olaylar aklarken, dier yandan da milli deerlerin aktarmn salarlar. Bunlar, bireye milli bir kimlik kazandrmada nemli roller oynarken baz olay ve kahramanlarn da renilmesine sebep olur. rencilerin duygusal ve sosyal zeklarnn geliimine
ded

81

smail H. Demirciolu / Muhammet A. Tokdemir

Deerlerin Oluturulma Srecinde Tarih Eitimi: Ama, lev ve erik

katk yaparak, rencilerin olaylara, insan, doa ve nesnelere farkl alardan yorum getirebilmelerine yani yaratc dnme becerileri gelitirmelerine katk salarlar (Ylar, 2005). Destanlarn retimi ile millet olma bilinci, zorluklara kar direnme ve baarma azmi, birey olmann sorumluluklar ve maddi ve manevi kltr unsurlar da rencilere retilmi olur (Ayta, 2005). Bylece mit, efsane ve destanlarn kullanld tarih derslerinde renciler hem mevcut deerleri renir hem de kendi deerlerini oluturmu olur. Tarih derslerinde yaplacak olan okul d almalar kapsamnda evre ve mze gezileri, szl tarih almalar da rencilerin yeni deerleri tanmas ve oluturmasnda nemli rollere sahiptir. Safran ve Ata (1998) yaptklar almada okul d tarih retimi ile rencilere kazandrlacak becerilerden birini tarihsel evreyle empati olarak belirtmilerdir. evremizde gemile ilikilendirilebilecek binalar, kaleler, yollar, mzeler vb. yerlere yaplacak olan gezilerle renciler kltrel miras kavramn renecekler ve ona kar sorumluluk duygularn gelitireceklerdir. Kltrel miras kapsam ierisinde renilecek olan bilgiler deer oluturulmas ve retimine de katk yapacaktr. Bylece rencilerin evre bilinci geliirken duyusal ynlerinin geliimine de katk salanacaktr (Demirciolu, 2007). Yerel ve szl tarih almalar ile yerel deerler, ulusal tarih konular ile milli deerler ve evrensel tarihle de evrensel deerler rencilere kazandrlabilir (Philips, 2003). Bunlarn yan sra tarih derslerinin ileniinde kullanlabilecek olan anlatm, rnek olay, drama vb. metotlarla da deer aktarm yaplabilir. birliine dayal retim yntemleri, problem zme yaklam, proje tabanl eitim gibi aktif renme metotlar rencilerin yaratc dnme becerilerini gelitirecek, onlarn olaylar karsnda kendi dncelerini test ederek yeni kararlar vermelerini salayacak bylece kendi tercihlerini yaparak plan ve kararlarn vereceklerdir. Bu rencilerin demokratik deerler oluturmalarna katk salayacaktr (Lickona, Schaps & Lewis, 2003). Aktif retim metotlarnn tarih derslerinde de kullanlmas vatan-millet sevgisi, zgrlk, demokrasi, kendine ve bakasna sayg ve sevgi, zgven gibi deerlerin geliimine katkda bulunacaktr. Sonu Gemiten bugne tarih eitimine nemli grevler yklenmitir. Tarih dersi, siyasi ve ideolojik olarak kullanlmann yannda, ok uzun bir sre kltr aktarmnn yapld temel derslerden birisi olarak grlmtr. Deer eitiminin ya-

plabilecei nemli derslerden birisi tarihtir. Tarihsel empati ve simlasyonlar, gemi ve gncel kyaslamas erevesinde kullanlacak yntem-teknikler yardm ile deiim ve devamll sebep sonu ilikisi ierisinde gren renciler st dzey dnme becerilerini gelitirir, mevcut deerleri kabullenir. Bylece deer aktarm gereklemi olur. Baz deerleri ise deitirir ya da tamamen reddederler. Bunlarn yerine kendi deerlerini olutururlar. Bylece tarih dersleri ile hem mevcut deerlerin aktarm gerekletirilebilir hem de rencilere kendi deerlerini oluturmalar ynnde nemli frsatlar salanm olur. Gnmzde modern dnyada tarih eitimi, eletirel ve bilimsel dnme becerilerini rencilere kazandrmann yannda, vatandalk becerileri ve kltr aktarm asndan nemli bir ders olarak grlmektedir. Deer eitimi asndan tarih dersi incelendii zaman, alann deer eitimine nemli katklarnn olabilecei grlr. Deerlerin gemiten bugne nasl deitii, deime nedenleri, gemiteki nemli ahsiyetler ve bunlarn yaantlar rencilerin deer oluturmalarnda nemli unsurlardr. Buna ilaveten, evre gezileri, tartmalar, tarihsel hikyeler, destanlar, kanunnameler ve fermanlar tarih derslerinde deer retiminde kullanlabilecek yntem ve materyaller olarak karmza kmaktadr.

82

ded

ded

83

smail H. Demirciolu / Muhammet A. Tokdemir

Deerlerin Oluturulma Srecinde Tarih Eitimi: Ama, lev ve erik

Kaynaka
Akba, O. (2004). Trk Milli Eitim sisteminin duyusal amalarnn ilkretim II. kademedeki gerekleme derecesinin deerlendirilmesi. Yaymlanmam doktora tezi. Ankara, Gazi niversitesi Eitim Bilimleri Enstits. Arthur, J. (2005). The re-emerge of character education in British education policy. British Journal Of Educational Studies, 53(3), 239-251. Ayta, G. (2005) Edebi trlerden yararlanma. Milli Eitim [Electronic version] 169. Barker, B. (2002). Values and practice: History teaching 1971- 2001. Alan McCully & Cliff ONeill (Eds.), Values in history teacher education and research iinde (ss. 30-44). Lancaster: History Teacher Education Network in Association with St Martins College. Cafo, Z. & Somuncu D. (2000). Global values in education and character education ERIC ED 449. Claire, H. (2002). Values in the primary history curriculum. Alan McCully and Cliff ONeill (Eds), Values in history teacher education and research iinde (ss.54-70). Lancaster: History Teacher Education Network in Association with St Martins College. Demirciolu, . H. (2007). Tarih retiminde renci merkezli yaklamlar. Ankara: An Yaynclk. Demirel, . (2004). Eitimde program gelitirme. Ankara: PegemA Yaynlar. Dewey, J. (2000). Temel eitimde tarihin amac (ev: B. Ata). Milli Eitim, 147. Dilek, D. (2002). Tarih derslerinde renme ve dnce geliimi. Ankara: PegemA Yaynlar. Doan, . (2004). Sosyoloji kavramlar ve sorunlar. Ankara: PegemA Yaynlar. Gngr, E. (2000). Deerler psikolojisi zerine aratrmalar. stanbul: tken Yaynlar. Hkeleli, H.(2006). Deerler odakl eitim. Deerler Eitimi Merkezi Blteni, 1, 50-55. Inggs, E. N. (2004). Devoloping Christian values in the adventist college experience: an example the teaching of history. Institute For Christian Teaching, 2(02), 95-107. Jalongo, M. (2004). Stories that teach life lessons. Early Childhood Today, 19, 2 ERIC ED 20041001
84
ded

Kabapnar, Y. (2004). lkretim hayat bilgisi ve sosyal bilgiler derslerinde kullanlabilecek bir retim yntemi olarak zmlemeli yk. C. ztrk & D. Dilek (Ed.) Hayat Bilgisi Sosyal Bilgiler retimi iinde (ss.193-209 ). Ankara: PegemA Yaynlar. Kabapnar, Y. (2007). The Images of Others and Tolerance in Turkish History and Social Studies Textbooks: Not us, The Other is to Blame. R. Kaymakcan ve O. Leirvik (Eds.) Teaching for Tolerance in Muslim Majority Societies iinde (ss. 33-50). stanbul: Deerler Eitimi Merkezi. Kaya, R. (2006). Tarih eitimi ve tarih bilinci. ada Eitim, 330, 33-39. Kcr, K.& Aksoy, M. (2004). Kltrel kimliin oluumunda tarih bilinci ve tarih retimi. XII Eitim Bilimleri Kongresi, Gazi niversitesi Eitim Bilimleri Enstits, Ankara. Kirschenbaum, H. (1992). A Comprehensive model for value education and moral education. Phi Delta Kappa, 73(10), 771-776, ERIC EJ 445733. Kirschenbaum, H. (2000). From values clarication to character education: A personel journey. Journal of Humanistic Counselling, Education and Devolepment, 39 (1), 4-20. Kudil, M. E. & Katba, . (2000). Trk retmenlerinin deer ynelimleri ve Scwartz deer kuram. Trk Psikoloji Dergisi, 45, 59-76. Leming, S. J. (1997). Teaching values in social studies education past practices and current trends. http://www.usoe.k12.ut.us/curr/char_ed/fedproj/hist/teaching.htm web adresinden 16. 11. 2006 tarihinde alnmtr. Lickona, T. Schaps, E & Lewis, C. ( 2003). Eleven principles of effective character education. Character Education Partnership, http://www.character.org adresinden 18. 01 2007 tarihinde alnmtr. Maslovaty, Nava, (2003). The placement of moral contents: Priorities and structures of the belief system of theachers and high school students. Educational Reseach and Evaluation, 9(1), 109-134. ncl, R. (2000). Eitim ve eitim bilimleri szl. stanbul: MEB Yaynlar. ztrk, C. & Otluolu R. (2002). Sosyal bilgiler dersinde yazl edebiyat rnlerini ders arac olarak ulanmann duyusal davran zelliklerini kazanmaya etkisi. Marmara niversitesi Atatrk Eitim Fakltesi Eitim Bilimleri Dergisi, 15, 173-182. Philips, R. (2003). History, citizenship and identidy. Teaching history, December, 36(2), 37- 41.
ded

85

smail H. Demirciolu / Muhammet A. Tokdemir

Purpel, D. E (1996). Teacher education and values education. M. O. Valente, A. Barrios, A. Gaspar & S. Valente (Eds.), Theacher Training and Values Education, Selected papers from 18th annuel conferance for teacher education in Europe. ED 122830, Barreiro, Portugal. Safran, M. (1993). Tarih retiminin eitimsel amalar. Belleten. 57(220), 827842. Safran, M., & Ata, B. (1998). Okul d tarih retimi. Gazi niversitesi Gazi Eitim Fakltesi Dergisi, 18(1), 87- 94. Sanchez, T. R. (1998). Using stories about heroes to teach values. Clearing Hause For Social Studies, 11 ERC ED424190. Sar, E. (2005). retmen adaylarnn deer tercihleri. Deerler Eitimi Dergisi, 3(10), 73-87. Siebrger, R., & Dean, J. (2002). Values in a changing curriculum. Alan McCully & Cliff ONeill (Eds.) Values in history teacher education and research iinde (ss. 80-94). Lancaster: History Teacher Education Network in Association with St Martins College. Southgate, B. (1997). History what & why?. London: Routledge. Snmez, V. (2002). Eitim felsefesi, Ankara: An Yaynlar. imek, A. (2001). Tarih eitiminde efsane ve destanlarn rol. Gazi niversitesi Krehir Eitim Fakltesi Dergisi, 2(3), 11-21. Tadelen, V. (2006). Biyoga: tekine yolculuk. Milli Eitim, 172, 8-17. Tozlu, N. (2003). Eitim felsefesi. Ankara: MEB Yaynlar. Turan, R. (1999). Trkiyede tarih retiminde yeni gelimeler ve hedeer. Gazi niversitesi Kastamonu Eitim Fakltesi Dergisi, 7(1), 75-82. Ulusoy, K. (2005). Tarih dersinde ahlaki deerlerin aktarm, bir okuma paras rnei. Milli Eitim,168, 126-133. Vedder, P & Veugelers, W. (2003). Values in teaching. Teachers and Teaching: Theory and Practice, 9(4), 377-388. Yaln, S. K., & engl, M. (2004). Dede Korkut Hikayelerinin ocuk eitimi asndan ne srd deerler ve ortaya karmak istedii tip zerine bir deerlendirme. Frat niversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(2), 209-223. Ylar, . (2005). Mit efsane ve eitim. Kazm Karabekir Eitim Fakltesi Dergisi, 11, 382-392.

Journal of Values Education Vol. 6, No. 15, 69-88, June 2008

Center for Values Education

The Role Of History Education in The Process of Construcing Values: Aims, Functions and Content

smail H. Demirciolu* Muhammet A. Tokdemir**

Abstract - There has been a steady change in the objectives of the teaching of history in the last century. It was mainly accepted a course transmitting the knowledge of the past and culture before the Second World War. After the Second World War, in the developed world, especially in England, the teaching of history was structured to teach thinking skills together with the knowledge of the past and culture. The objectives of the teaching of history has been examined, it seems that transmitting values is one of the objectives of this subject for along time. Values are the mental concepts which effect and direct our thoughts and our behaviors with our believes and our manner of conduct which are involved in the sensory. As our values guide our behaviors and carry upon our judgments and instant goals to a higher point of view, by this way, they inform us how should we be and in which way should we behave. As our total manner of conduct could be referenced to our self-value system, from education to economics and form philosophy to theology, all branches of sciences are interested in some way with the values systems. if we look from this point of view whis is consist of the classication which is already made, we can see that they are based upon psychological, sociologic and philosophic fundamentals .
* Assoc. Prof. Dr. Karadeniz Technical University ** Uzm., Tonya Anadolu Lisesi Tarih retmeni Address for correspondence - Karadeniz Teknik niversitesi Fatih Eitim Fakltesi Sosyal Alanlar Eitimi Blm Tarih Eitimi ABD Stl-Akaabat-Trabzon-61335 e-mail: demircioglu61@yahoo.com

86

ded

ded

87

smail H. Demirciolu / Muhammet A. Tokdemir

When we look at the History of Value Education mainly in USA and Europe, we see that value promoting (inspiring), value clarication, value analyzing and character education has been approached in Value Training. Later in time more attention has been given to value formations. To enforce these approaching in value educations various value training possibly can be associated The classes which are being given in our country, as democracy and human rights, theology and ethics, social studies, are related most efcacious to our self-value system in the point of topics they have had. Each class topic in certain points has a connection to values, like teaching of environmental values in Geography lessons or scientic values in science lessons. History classes develop students mental skills of making critics, analysis and democratic thinking. in this classes, it improves the consciousness of citizenship as teaching the facts as native land, nation, government, government policy, rights and responsibilities in addition to that, history classes have a great deal with the facts of teaching social values and to shape new ones. History classes are the ones in which we can nd out the answers of the questions of how our social values are emerged and how they came to today. the students learn present social values in these classes. in this way, it is done that the social values are thought to new generations by transferring and are realized in continuity. If we investigate the social studies considering the acquiring self-values formation, it is clear that they could contribute to acquiring self-values formation in the elds of generating new social values and transferring them to new generations. how social values have changed and the reasons of this mutation and the important personages in history and their lives are very useful components for students to generate new self-values. in social studies, students can make comparison with the ancient social values which were meant so much to the society and the current ones, and they can also take some lessons by looking at the important personages in history and constitute some self-values. Students can catch the opportunity to develop new values or learn from existing values in the classes, by utilizing expression technique, sample event or historic empathy discussion methods. Beside of these, biographies, environmental tours, historic tales, epics, rule books and edicts are methods and material which appears to us in history classes in value training. The purpose of this study is to examine the place of values in the teaching of history. With this in mind, values education, the relationships between the teaching of history and values, the position of history courses in values education will be explained in the light of the related literature. Key Words - Values, History, Values education, Teaching history.

Deerler Eitimi Dergisi Cilt 6, No. 15, 89-114, Haziran 2008

Deerler Eitimi Merkezi

Aksiyonda Deerler lei Dilsel Edeerlik Geerlik ve Gvenirlik almas

Selma Dndar*, Halil Eki**, Ali Yldz***

zet - Bu aratrma Jennifer Chandra Swaim (2004) tarafndan gelitirilen Aksiyonda Deerler leinin Trkeye uyarlanmas ilem basamaklarn kapsamaktadr. Bu bakmdan bu almann amac J. C. Swaimin gelitirmi olduu Davran leinde Deien Deerler Modied Values in Action Questionnaire (VIA) adl leinin Trke formunun dilsel edeerliliini salamaktr. Aratrma; 122 kadn, 134 erkek olmak zere toplam 256 niversite rencisi zerinde yrtlmtr. Ayrca dilsel edeerlik analizi iin 30 kiiden oluan yabanc dil niversite hazrlk snf rencisine bir hafta arayla ngilizce ve Trke form uygulanm, uygulama sonular ilikili grup t testi ile analiz edilmitir. lein yap geerliliini saptamak amacyla faktr analizi yaplarak drt faktrl 70 soru maddesi elde edilmi, faktr yklerinin .60 ile .87 arasnda deitii grlmtr. lein Cronbach Alpha i tutarlk katsays .92 olarak bulunmutur. Kriter geerlii analizi iin tesadf olarak seilen 33 kiilik niversite nc snf rencisine hem Davran leinde Deien Deerler lei hem de Schwartz Deerler lei uygulanmtr. Her iki lme aracndan elde edilen toplam puanlar arasnda anlaml korelatif iliki saptanmtr. Tm sonular, Davran leinde Deien Deerler leinin dilsel edeerlik ile yksek dzeyde geerli ve gvenilir olduunu gstermitir. Anahtar Kelimeler- Etik, Deer, Geerlik, Gvenirlik, Yksek retim, Ahlak eitimi, lek.

* Ar. Gr. Marmara niversitesi Atatrk Eitim Fakltesi ** Do. Dr. Marmara niversitesi Atatrk Eitim Fakltesi *** Okutman Yldz Teknik niversitesi Yabanc Diller Yksek Okulu

88

ded

ded

89