Professional Documents
Culture Documents
“Zodra iemand zich realiseert dat de werkelijkheid vele gezichten kent, zet hij de eerste stap
op weg naar wijsheid.”
In deze nieuwsbrief:
De firma bestaat al sinds mensenheugenis. In het kader van voorbereiding op ISO-certificering doe ik samen met
een collega onderzoek naar de functionaliteit van processen. Simpel gezegd: welke processen zijn pure noodzaak,
welke overbodig. In de ogen van de ondernemer: welke leveren wat op, welke niet – of noodzakelijk kwaad. En:
hoeveel mensen houden zich waarmee bezig. En wat kost mij dat dan. Er zijn geen organisatie- en procedure-
handboeken. Het enige dat ooit in kaart was gebracht, was de hoofdlijn van het productieproces. Zeg maar, vanaf de
planning tot de verzending. De rest, ach, daar kwam je wel achter als je er een tijdje werkte.
Wat ons het meest trof, was de ontdekking dat men het faktureringsproces – dat slechts fragmentarisch vast lag –
dubbel uitvoerde. Aanvankelijk dachten we dat dit te maken had met een uit controle-oogpunt noodzakelijke gang
van zaken. Tot bleek dat de complete procedure dubbel was. Eén handmatig, één geautomatiseerd. Na enig spit- en
graafwerk kwamen A4tjes boven tafel, achtergelaten na “de eerste automatiseringsslag van 1982”, zoals een
oudgediende ons vertelde. Bij de conversie van handmatig naar geautomatiseerd, had de directie op advies van de
accountant (“voor de zekerheid”) en de automatiseerder (“voor als de computer het begeeft”) besloten nog zes
maanden met de handmatige fakturering door te gaan. Inmiddels realiseerden enkele medewerkers zich, dat
verdwijnen van de handmatige fakturering ook verlies van werk tot gevolg zou hebben. Daarom meldden zij niet dat
de zes maanden voorbij waren. Toen de directeur er naar vroeg, bleek hij ontvankelijk voor het argument ‘voor de
zekerheid’. Zo werd zes maanden tien jaar. ‘Je kunt niet weten’ verving ‘voor de zekerheid’, en zo slaagde men er in
drie generaties leidinggevenden ervan te overtuigen dat alles onder controle was. Met als interessante
bijkomstigheid, behoud van werkgelegenheid. Het ging om 10% van de personeelsformatie. Ik kan me niet meer het
bedrag herinneren. Wel dat het ging om tien jaar, twee fulltime formatieplaatsen. De directeur ging bijna van haar
stokje toen ze de cijfers zag – en zich realiseerde welke impact dit had op de opbrengst, de werksfeer, op … vul zelf
maar aan.
Een detail: in de loop der jaren waren de twee heren, die overigens donders goed wisten dat zij overbodig werk
deden, vaker en vaker ziek. Wat heet – zij waren de nummers 1en 2 op het ziekteverzuim-overzicht.
1
van die bureaus hebben hierdoor een bijna sectarisch karakter. Zij plaatsen zichzelf meer en meer buiten de
werkelijkheid. Wanneer een goeroe overlijdt, dan gaat langzamerhand de stilstand regeren. De methoden en
technieken worden niet onderhouden en raken sleets. Na een tijdje komen relaties er achter dat er méér is dan de
goeroe. Vragen over actuele thema’s worden weggewuifd. Immers, de goeroe heeft alle vragen al beantwoord en is
daarin onfeilbaar …
Voor velen is oud nieuws, dat Hopstaken Bedrijfsadvies niet samenwerkt met dergelijke bureaus. Waarmee niet
gezegd is dat we al het werk van zo’n goeroe verwerpen. Sommige zijn/waren echt geniaal. Wij staan open voor
iedereen die iets bruikbaars en waardevols te melden heeft. Er is in dertig jaar een schat aan literatuur gekomen op
het gebied van management, communicatie, organisatie en coaching. Wij pogen door de bomen het bos te zien.
Zonder te pretenderen al die bomen te kennen. Wij hechten daarnaast veel waarde aan kennis die wij verwerven
door wat wij zelf waarnemen en ervaren. Onze vele anecdotes komen érgens vandaan.
Samenwerken doen we met enkele niet-sectarische, goeroe-gebonden bureaus. Dergelijke contacten brengen nieuwe
bronnen maar ook verdere studie met zich mee, waarbij uitwisseling van praktische know-how zorgt voor een win-
win-situatie. Zo blijven we bij en trouw aan ons motto: we blijven leren. En eerlijk gezegd, leren kunnen we niet
laten.
Het meest werken wij echter gewoon samen met onze eigen klanten. Met jou dus.
Zoals een goede rechercheur de denktrand van een crimineel moet kunnen volgen om diens handel en wandel te
kunnen voorspellen en de boef tijdig in de kraag te vatten, zo is het handig om de ‘modus operandi’ van de
gemiddelde onruststoker te kennen. Roddel is diens voornaamste wapen.
Bij het introduceren van roddels binnen bedrijven gebruikt een onruststoker veelal dit scenario:
1. De onruststoker heeft een negatief beeld van zijn omgeving. Meestal fungeert voor hem één persoon als de
hoofdvertegenwoordiger daarvan. In de regel heeft die persoon een belangrijke positie. Dat negatieve beeld
is het gevolg van a. een vernederende ervaring, b. hij heeft het van nature of c. hij handelt in opdracht van
belanghebbende derden, wordt daar ‘beter’ van en neemt hun negatieve beeld over. In mijn ervaring gelooft
hij zelf heilig in de juistheid van zijn ‘missie’. Hij voelt zich echt bedreigd door die persoon en waar die
voor staat.
2. Hij besluit over te gaan tot actie, maar wel zelf buiten schot te blijven.
3. Hij stelt een verhaal samen, waarin hij de feiten aanpast en/of vervangt door verzinsels. Hij zorgt voor een
kern van waarheid – namen, feiten. Want hij weet: hoe meer waarheid een leugen bevat, hoe overtuigender
hij overkomt. Het roddelverhaal is nu gereed: de realiteit is ‘aangepast’.
4. Hij kiest iemand uit die zijn beoogd slachtoffer kent, misschien zelfs op zeer goede voet met hem staat,
maar die de indruk wekt goedgelovig, beïnvloedbaar te zijn (“O ja? Werkelijk? Echt waar?”).
5. Hij wacht op het juiste moment, schept een vertrouwelijke sfeer en plant zijn roddel in diens hoofd.
6. Mocht de ander vragen naar onderbouwing met feiten, dan volgt een licht verontwaardigde reactie: “Geloof
me nou maar.” Of: “Je moet me vertrouwen.” Of: “Het is algemeen bekend.” “Dat weet je toch wel, ‘waar
rook is, is vuur’”. Het “Ik zeg dit voor je eigen bestwil” werkt bij sommigen nog steeds.
7. Hij herhaalt stap 4 tot en met 6 met anderen. Zo gaat de roddel een eigen leven leiden. De met roddel
geïmplanteerde personen gaan de verzinsels en verdraaiingen zien als echte feiten. Immers, “iedereen”
heeft het er over. Herhaling speelt hierbij een cruciale rol: de roddel blijft gevoed. Zo schept de
onruststoker een nieuwe ‘waarheid’.
8. Hij wacht op het moment dat het mikpunt van zijn actie door de gewijzigde houding van zijn directe
omgeving, met name door toegenomen gereserveerdheid, zo geïsoleerd en verward raakt, dat hij gekke
dingen gaat zeggen of doen. Schreeuwen, bijvoorbeeld.
9. Als dat gebeurt, dan is de onruststoker er als de kippen bij: “Zie je wel? Dat heb ik toch gezegd?” Of: “Als
er niets aan de hand is, dan hoeft-ie zich toch niet te verdedigen?”
2
Dit roddelscenario is een favoriet instrument van lieden die een menselijk obstakel uit de weg willen ruimen en zelf
de handen wassen in onschuld. Hou het bij de hand. Je kunt ze een stap vóór zijn. Bijvoorbeeld door als
management de medewerkers goed te informeren en bij het leidinggeven de menselijke maat te hanteren.
Wanneer je bedrijfsroddel verkeerd aanpakt, b.v. door de kletskousen aan te pakken, handel je in het belang van de
onruststoker. Die krijgt dan zijn zin: chaos.
4. Wijze citaten van Rowe, Palmquist, King & Tsongas, en strofen van Ter Balkt
Het leven is geen generale repetitie. Richard Rowe
Onze filosofie als opvoeders van onze kinderen is: “Doe wat je wilt, zolang het niet illegaal, immoreel of
levensbedreigend is.” Ze zijn allemaal goede mensen geworden. David Palmquist
Het einde van ons leven begint op de dag dat we zwijgen over zaken die er toe doen. Martin Luther King Jr.
Niemand heeft ooit op zijn sterfbed gezegd: “Ik wou dat ik meer tijd op kantoor had doorgebracht.” Paul Tsongas
De wind in januari
(…)
Habakuk II de Balker
(= H.H. ter Balkt, winnaar P.C. Hooftprijs 2002)
Tegenwoordig is het meer en meer gebruikelijk om naast het standaard-opleidingsaanbod van de onderneming ook
de medewerk(st)er zelf te vragen naar ideeën over een geschikte opleiding. Een bedrijf beschikt niet altijd over een
geactualiseerd aanbod, terwijl ook de medewerkers/managers zelden beschikken over actuele informatie over het
aanbod van opleidingen. Zij raadplegen vaak collega’s die een bepaalde opleiding hebben gevolgd. Als die
enthousiast is dan willen zij die cursus óók doen, als niet, dan niet.
3
In veel middelgrote en kleine bedrijven draagt niemand de pet opleidingsadviseur. Wij kunnen je helpen om een
POP te maken. Voor jezelf, voor je mensen. En we helpen je zoeken naar geschikte cursussen en opleidingen, het
aanbrengen van een slimme volgorde en het bewaken van het opleidingsproces.
Zegt de naam George Avakian je iets? Oud-CBS-producer. Ooit allochtoon in Amerika, nu 83. Ik kende zijn naam
van een reeks platen die al tientallen jaren behoren tot mijn persoonlijke Top 100. Schreef vaak de ‘liner notes’ bij
zijn eigen producties. Door gemeenschappelijke interesse in Duke Ellington komen we elkaar virtueel tegen in een
Ellington-research-groep op het Net. Hij ‘bezorgde’ de allereerste CBS-heruitgaven van Louis Armstrong’s Hot
Fives en Hot Sevens. Maakte klassiek geworden platen met Armstrong, Dave Brubeck, Miles Davis, Sonny Rollins
en Ellington. Een man die zoals hij zelf zegt, “op de juiste tijd op de juiste plaats was”. Talent aan talent wist te
koppelen (zoals Davis aan John Coltrane en Gil Evans). Als je een degelijk interview wilt horen, en je kunt via je
computer ook naar radio luisteren, klik dan eens op http://www.wnyc.org/legacy/arts/fishko_files.html. Daar tref je
‘An hour with George Avakian’. Boeiende anecdotes van een kenner en fan van de klassieke jazz. Onder meer over
hoe hij bijna per ongeluk van ‘Mack The Knife’ een wereldhit hielp maken.
Een minstens zo legendarisch figuur is soulzanger én predikant Solomon Burke. Zijn preken ken ik niet, maar zijn
platen sinds 1964. Na jaren stilte maakte hij Don’t give up on me. De specifieke jaren ’60 Atlantic Rhythm & Blues-
sound met 21ste eeuwse geluidskwaliteit. That’s Soul. Burke bezorgt kippevel. Briljante begeleiding. Een geweldige
drummer, mooie baspartijen, lekker vet orgeltje. En wat een schitterende songs. Het titelnummer. ‘Soul searchin’
van Brian Wilson. ‘The other side of the coin’, van Nick Lowe. Op de radio hoor je ‘None of us are free’, Burke met
The Blind Boys of Alabama. Hartverscheurend. Begin februari doet Reverend Burke met zijn gevolg Nederland aan:
1.2 Nighttown Rotterdam, 2.2 Tivoli Utrecht, 3.2 Oosterpoort Groningen en 4.2 013 Tilburg.
Op 22 januari gaan we weer stemmen. Al was het maar om te voorkomen dat [vul in: politicus of partij die de
meeste weerzin bij je opwekt] door onze afwezige stem toch een stem krijgt in de landspolitiek. Democratie is nu
eenmaal verre van perfect, maar een beter systeem is er niet. Volgens Churchill. In combinatie met persvrijheid en
burgerrechten vormt het volgens Gorbatsjov de basisgarantie voor een beschaafd land. Dus stemmen we weer.