J acquesDerrida'nn,Hegel'in ' Aufhebung '(ortadankaldrma) kavramnsoruturmaszerine"

Prof.Dr.RagpEGE Strazburg,LouisPasteurniversitesi
(BumetinUludaniversitesiFelsefeDergisiKayg nn2005Bahar4saysnda yaynlanmtrs.116125)

zet: Hegelin gznde Aufhebung kavram, felsef kavramlarn iinde en kurgul (spekulativ) nitelikli kavramdr. Georges Bataille da, Alexandre Kojvein etkisinde srdrd Hegelin felsefesini soruturma uras boyunca bu kavramn zerinde zellikle durur. Bataillen Hegeli okuma ve anlama tarzn konu edinen Derridann Snrl Ekonomiden Genel Ekonomiye. Saknmsz Bir Hegelcilik (De lconomie restreinte lconomie gnrale. Un hglinisme sans rserve) adl metni, bu yzden, Aufhebung kavram zerindeyounlaanbireletiriylesonaerer.ncelememizdeDerridanndconstruction (skme)yntemindenesinlenerekHegelinbutemelkavramnzmlemeyealyoruz. Anahtarkelimeler:Ortadankaldrma(Aufhebung),anlamayetisi(Verstand),diyalektikus (Vernunft),dizge(System),doallm,diyalektiklm A bstract: According to Hegel the concept of Aufhebung is the most speculative concept in philosophy. In his particular reading of Hegelian philosophy, carried out under the influenceofAlexandreKojve,GeorgesBatailleemphasizesalsothisconcept.Thatisthe reason why Jacques Derridas study, entitled From Restricted Economy to Generalized Economy. An Unreserved Hegelianism, ends with an interrogation on the concept of Aufhebung.OurarticleaimstoanalysethisfundamentalconceptofHegelianphilosophy inthelightofthemethodologyofthe"dconstruction". Keywords:Aufhebung,understanding,Reason,system,naturaldeath,dialecticaldeath

Beni,bukonferansiin,UludaniversitesininFelsefeBlmnedavetedenProf. Dr.AhmetCevizcivearkadalarnaokteekkrederim.ncekendimitantaym.Filozof deilim. Dzenli bir felsefe eitimi grmedim. ktisat renimi yaptm. Ancak, gerek

2
1969un eyllnde lise arkadam Nami Baerle birlikte renim grmeye gittiimiz Fransann Strazburg kentindeki Felsefe Fakltesinde retim yapan hocalar, gerekse benim renim grdm ktisat Fakltesinde ktisad dnce tarihi derslerini veren Profesr Paul Chamley, Hegelle yakndan ilgilenen, bir anlamda Hegel uzman olan kiilerdi. Aslnda Fransann 70li yllardaki dn yaamnda, Hegelin felsefesiyle srdrlen genel bir hesaplamadan sz edilebilir. Jacques Derrida, kukusuz bu hesaplamayensistemli,enakyapandnrlerdenbiri.Ancak,onunyanndaMichel Foucault, Gilles Deleuze, Louis Althusser, Jacques Lacan, Franois Chtelet, Emmanuel Levinas, Maurice Blanchot, Jean Hyppolite, Jean Wahl, Jacques DHondt, Eric Weil, JacquesTaminiauxhattaRolandBarthes(doallklabudizinedahabirokadeklenebilir) gibi dnrler, ak kapal, sarih mphem, Hegelden sonra dncenin nasl srdrlebileceini soruturan dnrler olmulardr. Bunlarn dnda, dikkatle okuduum iki dnr, ClaudeLvi Strauss ile JeanPierre Vernant, dolayl bir biimde, Hegeli okuma ve anlama biimimi belirlediler. LviStrauss her ne kadar Hegelci olmadn birka kez vurgulamsa da, bu dnrn uygulad yapsalc yntemle Hegelci yaklam arasnda balantlar kurulabileceini sanyorum. Ancak ada dncenin, Hegelin dncesinden dolaylanmadan, Hegelin felsef projesi

incelenmeden, Hegelin felsefesinin ulamak istedii yce dizge (sistem) kavram irdelenmeden anlalamayaca savn gelitiren kukusuz Derrida, ve Strazburgta renim yapan renciler iin, Derridann bu kentteki yandalar JeanLuc Nancy ile PhilippeLacoueLabartheoldu.Buradabirayraap,iktisadidncetarihihocamPaul Chamleyin zerimdeki etkisinden sz etmek istiyorum. Eski tr, almanlarn Herr

ProfessordedikleritrdenbirprofesrdChamley.Birdnrkendidilindenbakabir
dilde incelemenin hibir anlam, hibir geerlilii olamayacan, evirilerle yetinmemek gerektiini hemen her dersinde yinelerdi. Dolaysyla onun derslerinde Aristoteles yunancasndan, Saint Tommaso dAquino latincesinden okunur, yorumlanrd. Yeterince yunancalatincerenimigrmemiolduumiin(bukonudazamanndaNurullahAtan liselereyunancalatincederslerikonmasdorultusundayaptnerilerdinlenmiolsayd, lise renimim boyunca daha kkl bir eyler renebilirdim bu iki dilde), o derslerde kzarr bozarrdm. Trkiyede yetimi bir niversite retim grevlisi olsayd Chamley, kukusuzbniSinay,Farabiyi,Gazaliyi,bniRtarapalarndanokumayrenmi olurdu. Hegeli almancadan baka bir dilden okumak sz konusu deildi onunla. ktisat renimimdeilgimienokekeniktisaddncetarihiolduuiin,ilktezalmalarma Chamley ile baladm. En azndan evirileri denetleyebilecek kadar almanca renmem art oldu bu yzden. Bunlar bugnn genlerini, sizleri dnerek sylyorum, bizim dtmzhatalaradmemeniziin.zerindealtnzdnrndilini,enazndan evirileridenetleyeckkadarrenmenizgerekir.BugnlerdeAvrupadanokszediliyor TrkiyeAvrupalmdr,deilmidir?diyesoruturuluyor.EerAvrupalanlamdauzman

3
filozof, dnr olmak istiyorsak, Trkiyede domu insanlar olduumuz iin, hem yunanca, latince, hem de arapa farsa renmemiz gerekir. renmemiz derken, bu dillerde blbl gibi konumaktan sz etmiyorum. almayaammzn bir blmn bu diller hakknda fikir edinmeye ayrmamz gerekir. Bu konuda bize, bizim kuaa benzemeyin. Bizim kuamz en deerli alma yllarn bilgi edinmeye deil ideoloji yapmaya harcad. deolojisi bol bilgisi kt bir kuak olduk. Kendimizi yokua srmedik yeterince, zora sokmadk. Son zmlemede yar aydn bir kuak olduk. Ayrac kapyorum.

DerridannHegeliokumaskonusunagelelim.Burada,zellikle,Derridann1967 ylnda yaynlad Snrl Ekonomiden Genel Ekonomiye. Saknmsz Bir Hegelcilik (De

lconomie restreinte lconomie gnrale. Un hglinisme sans rserve) metninden

hareketle bir soruturma gelitireceim. Sz konusu metin, Georges Bataillen Hegel okuyuunukonuedinenbirmetin.Bataille,MarquisdeSadedansonracinselliklednce arasndaki ilikileri en derinlemesine irdelemi, soruturmu bir yazar. Bu yzden her eyden nce yk yazar, filozof deil. nk cinsellik, Bataillen erotizm dedii boyut, gizlerifelsefeylebulgulanacak,kefedilecekbirboyutdeil.ykyle,okgenianlamyla edebiyatla, edebiyat alan (Maurice Blanchot) iinde deneyimlenecek bir boyut. Cinsellik, erotizm, her an taan bir boyut. Oysa Bataillea gre felsefe, taknl, taan varl yattrmaya, dindirmeye, ller iine ekip uslandrmaya, evcilletirmeye abalayan bir etkinlik. Taan ancak edebiyat iine alabilir Bataillea, Blanchotya gre. Bataille, 1930lu yllarda, baka fransz aydnlaryla birlikte Alexandre Kojvein Hegel zerine verdii derslere katlm, bu derslerdeedindii Hegel felsefesi bilgisiyleHegelle bir hesaplamaya girimiti. Derrida ite bu hesaplama zerinde duruyor metninde. zellikledeHegelinAufhebungkavramzerindeyounlatryorsoruturmasn.

Sz konusu soruturmay Derridann dconstruction (skme) yntemi dorultusunda, Hegelin eitli metinlerini karlatrmal biimde yorumlayarak, kavramlar bu yorumlar araclyla birbirlerine sktrerek, zellikle de Aufhebung kavramnnHegelindiyalektikfelsefesiiindekikonumunuirdeleyererksrdreceim.Bu kavramn, Hegelci felsefenin metinsel dokusuna ilenme biimlerini, teki kavramlara eklemlenmetarzlarnzmlemeye,buyoldankavramzmeealacam.Trkedile getirmee abalayacam bu soruturma, Hegelci kavramlarn trkede

barndrabilecekleri yeni anlam katmanlarna ulama ansn da ak tutabilecek zmlememe, Hegelin yaptnn en gl anlarndan birini oluturan bir blmle, dnrn,Wissenschaft der Logik (Mantk Bilimi) adl kitabnda diyalektik kavramna nerdiitanmlabalayacam.

4
DialektikabernennenwirdiehherevernnftigeBewegungin welchesolcheschlechthingetrenntScheinende,durchsichselbst, durchdas,wassiesind,ineinanderbergehen,dieVoraussetzung [ihresGetrenntseins]sichaufhebt

Butanmntmnevirmeegirimedennce,tanmnilknermesinielealalm: Ancak bizim diyalektik adn verdiimiz, yce usul (aklc) devinimdir (Bewegung). Hegel vernnftig (usul, reasonable) sfatn kullanyor. Vernunft (biretirici us,

Reason) kavram, bilindii gibi, Hegelci, genel olarak da, Alman speklatif (kurgul,
nazar) felsefe geleneinde, Verstand (anlama yetisi, Understanding), kavramndan kesinlikle farkldr. Sz konusu ayrm belirtebilmek iin Phnomenologie des Geistesn (RuhunFenomenolojisi*)nsznnublmnokuyalm: Doru (hakik olan, das Wahre) ile Yanl (das Falsche) belirlenmi dncelerin rnleridir. Bu tr dnceler, her trl devinimden yoksun, tikel zler biiminde ortaya karlar biri bir yandayken teki br yanda yer alan, aralarnda hibir iletiim, alveri(Gemeinschaft)kuramayan,katbirbiimdebirbirlerinden kopmu, yaltk zler. Bu gre kar unu vurgulamak gerekir: hakikat (die Wahrheit) elden ele, cepten cebe dolaan basl para deildir.Biryanltan sz etmek ne denli anlamszsa, birktden sz etmek de o denli anlamszdr (Hegel, Phnomenologie des Geistes,s.40). Hegelinsznettiibelirlenmidnceleriynetenmantk,anlamayetisinin (Verstand, Understanding) mant. Btn paralayan, olgular biribirinden koparp ayran, gerein temel elerine inerek, bu eleri kendiliklerinde, paralar olduklar btnden yaltk bir biimde incelemeyi amalayan mantk. Oysa biretirici, diyalektik usun (Vernunft, Reason) gznde Yanl denilen Doru denilen kadar, Kt denilen yi denilenkadarHakikatinortayakmasna,Mutlankendinigerekletirmesinegereklidir.

DoruileYanl,yiileKt,OlumluileOlumsuz,olgularyalnzcaparalayarak,ayrarak,
birbirlerinden kopararak, biribirlerinden yaltarak, ksaca zmleyerek (analyse) i

eitli uzman arkadalarmn grlerini aldktan sonra, der Geist szcne Tin yerine Ruh karlnn daha uygun decei kansna vardm. Yzyllar boyu arapann etkisinde gelimi Dou felsefesi geleneinde, Geist, Esprit, Spirit, kavram, (al rh) kavram ile karlanm. osmanlca da bu szc benimsemi, kullanm. Tin szc, gndelik dilimize yerlememi olmasna karn,armlaryoluylabizebireylersyleyebilecekbirszckolsakullanmyararlolurkukusuz.Ancak bu szcn, srf ztrke olduu varsaylarak, ieriinden pek bir ey anlalmadan kullanm, dncede anlama nem veren bir yaklam doyuramaz. Gerektiinde, vrit ile juste kavramlar arasndaki ayrm belirtmek iin doru szc yetmediinde arapa hakikat () szcn pekl kullanyoruz. Mantk () szcne ille baka bir ztrke szck aramann bir anlam olmad grnhepimiz paylayoruz.KukusuzruhszcSeele,me,soulkavramlarndakarlyor.Ancak,anlamngeliine gre, byk harfli Ruh szc Geist karl, kk harfli ruh szc Seele karl kullanlabilir. HegelinPhnomenologiedesGeistes,1986ylnda,TininGrngbilimiadaltndaAzizYardmlimzalbir eviriyle yaynland (dea Yaynlar). Bu kiinin, herhangi bir eviri yapmadan nce, uzun bir sre, trke edebiyat alan iinde dolamasn, dncenin trke nasl dile getirilebilecei zerine kafa yormasn salk veririm.

5
grmesini bilen anlama yetisinin gznde biribirleriyle eliir, biribirlerini deiller, yadsrlar. Diyalektik us asndan,biretirici (synthse), toparlayc,kotarcus asndan ise, olumlu ile olumsuz, mutlan deiik betilerini (figures) varla kavuturan belirlenimlerdir. Yukardaki alntnn son tmcesi (Noch gibt esein Falsches, sowenig es

einBsesgibtNaslbiryanlyoksabirktdeyokturIlyaaussipeuunfauxquily aunmalNoristheresuchathingasthefalse,anymorethanthereissomethingevil
C un falso, quanto poco c un cattivo), Hegelin en rktc, en devrimci nermelerinden biri, belki de en sarscs. Biretirici, kotarc, toparlayc, diyalektik us asndan,hakikolanolanntmdr(dasWahreistdasGanze).KtileYanl,olann tamamlayc bir paras, olacak olann, aykr ancak gerekli hazrlaycsdr. Hakik olan zaman iinde kendini oluturduu, gerekletirdii lde, tarihin belirli bir evresinde

Kt diye niteleneni de Yanl diye niteleneni de iine alp sourur, kendine katar,
oluumununbirparasnadntrr.Diyalektiintanmnnverildiincekiblmegeri dnelim.Tanmntmnyledilimizeaktarabiliriz:

Ancak bizim diyalektik adn verdiimiz, yce usul (biretirici usunynettiiyce)devinimdir:(butr)biribirlerindentamamyla kopmu grnenler, kendiliklerinde, kendileri ne ise o olarak biribirlerinin iine girerken devinime girerler (bylelikle), [kopukluklarnn]varsaymortadankalkar. nce grnenler kavram zerinde duralm. Hegel Scheinende szcn kullanyor. ngilizce appearances szcyle karlanabilir. Osmanlca, tecell () edenler, zuhr () edenler, numyn () olanlar (Yorgun gzmn halkalarnda / Gller gibi fecr oldu nmyn) karlklar nerilebilir. Almanca scheinen eylemi, trkedekigrnmekeylemigibi,hemortayakan,nmynolan,tecelledenanlamn hem de u bana yle grnyor deyimindeki gibi gelmek, gibi olmak, sanki yleymi gibi anlamlarn, dolaysyla benzemek anlamn ieriyor. Grnenler, bu iki anlamda, fenomenlerdir (yunanca "dan). Birbirlerinden tamamyla kopuk (radically separated), varlklarn tek balarna srdrrm gibi grnrler. Oysa bu kopukluk anlama yetisinin (Verstand) gzne byle grnr. Biretirici us (Vernunft) ise bakn, grnenleri iine alan devinime yneltmesini bilir. Grnenleri duraganlklarnda deil, devinimlerinde izler. Fenomenlere, ayrmlar, farklar gzlemlemek amacyla deil, ayrlm, kopmu olanlarn aralarndaki bantlar gzlemlemek amacyla yaklaldnda, durmamacasna birbirlerinin iine girdikleri, bu devinim iinde de kopuk hallerini aarak ortadan kaldrdklarnn bilincine varlr. Ancak bu kopukluktan kurtulma edimi, grnenlerin kendilerini yadsmas, deillemesi, inkr etmesi sonucu gereklemez. Tersine, grnenler, kendiliklerinde (through themselves), kendileri ne ise o olarak (through what they are), birbirlerinin iine girerken yce usul devinime girerler. ine girmek(bergehen,topassover,tomerge)eylemi,almancametinde,hem<devinime>

6
dolayl tmlecinin, hem de <birbirine> dolayl tmlecinin eylemini oluturuyor. Almanca szdizimininolanakverdiibukuruluuingilizce,franszcayadatrkedeoluturmakok g. Grnenlerin birbirleri iine girmeleri edimi ile usul devinime girmeleri edimi ayn edim.Sonzmlemede,Hegelindiyalektikdiyeadlandrd,deviniminkendisidir.Hakik olan, bu yzden, yce usul devinim gz nne alnd lde kavranabilir. Hegelin tanm, ortadan kalkar eylemiyle noktalanyor: sich aufhebt, aufheben (ortadan kaldrmak) eyleminin dnl biiminin (sich aufheben) nc tekil ahs. Aufhebung szc,bu eylemin ad.MantkBiliminin bakabir blmn,Hegelzerinesrdrlen birok felsef soruturmay besleyen nl Aklayc not (Anmerkung) blmn alntlayarakAufhebungkavramnnieriinikavramayaalalm.

Aklayc not (Anmerkung). Aufheben (ortadan kaldrmak) ve Aufgehobene(ortadankaldrlmolan),yanidnsel(dasIdeelle) olan, felsefenin en nemli kavramlarnda biridir temel bir belirlenim (Grundbestimmung), her yerde ak seik kendini gsteren(dnpgelen,wiederkehrt)birbelirlenimdirbukavramn anlamnokbelirgin(kesin)birbiimdekavramak,zellikleHilik (Nichts) kavramndan titizlikle ayrmak gerekir. Kendisini ortadan kaldran (was sich aufhebt), bu yzden hilie dnmez. Hilik dolayszlktr (Unmittelbare) oysa ortadan kaldrlm olan (ein Aufgehobenes), dolaylanm bir eydir (ein Vermitteltes) ol mayandr(Nichtseyende),ancaksonuolarak,birvarlktankm bir sonu olarak dolaysyla kendisinde, geldii (iinden kt) eyin belirlenmiliini (belirlenmi durumunu) (Bestimmtheit) srdrr(WissenschaftderLogik) Hegel,Ortadankaldrmak(aufheben),ortadankaldrlmolan(Aufgehobene

aufheben eyleminin adlatrlm gemi zaman orta) kavramnn her yerde nmze
kan (dnp gelen) bir kavram olduunu belirtiyor. Bu anlamda Aufhebung (ortadan kaldrma), diyalektik devinimin kendisi. Diyalektik devinimi Aufhebung kavramnn mant ynetiyor.Alntda grld gibi,HegelciAufhebung,Hilikeboalan bir sre deil.Bugzlemdenneanlamalyz?JeanHyppolite,Hegelindizgesinidairelerdairesi, deirmilerdeirmisi(cercledecercles)biimindebetimler(GrundlinienderPhilosophie

des Rechts Hukuk Felsfesinin lkeleri evirisine nsz). Aufhebung kavramnn dile
getirdii ortadan kaldrma, yadsma, deilleme (Negation, Ablehnung, Verneinung) ilemiyle,yenibeti(figure),yeniehre,yenibiimeskininyerinialr.Ancakdeillenende deilleyen de, balangta dolaymsz biimde (Unmittelbarkeit), kendiliinde (an sich) verilmiolanmutlan(dasAbsolute)eitligrnmleridir.Herdeillememutlanyeni bir grnm, yeni bir ehreyle ortaya kmasn salar. Hegelin diyalektik devinimini anlayabilmekiin,grnen,ortayakan,nmynolanherehrenin,herbiimin,her betinin, daha batan mutlan iinde gcl (potentiell, en puissance) bir biimde varolduunu unutmamak gerekir. Balangta yalnzca kendi iinde (an sich), grnmeden varolan bu ehreler, biimler, betiler, sonsuzluun tedirginliiyle (die

7
Unruhe der Unendlichkeit) drtlen, kendisini tanma (Anerkennen, Reconnaissance)
kendisi iin (fr sich) olma, kendisi iin yaama kaygsyla drtlen mutlan kendini gerekletirme devinimi boyunca gcl konumlarn terk ederek edimselleir, grnr konuma geerler. Aacn tm, kkleriyle, gvdesiyle, yapraklaryla, iekleriyle, meyveleriyle balangtaki tohumun iindedir kukusuz. Ancak tohum kendini gerekletirmedii, edimselletirmedii, nmyn klmad srece, aacn ba dndrc oul varl, gcl bir biimde, kendi iinde kalr kendisi iin olamaz, yaayamaz. Hyppolitein dedii gibi,Hegelci diyalektik devinimintemel varsaym udur: eskibiimdeillendiinde,yadsndndahiliedeilyenibirbiimealnr.Biranlamda HegelinmantndaHilikanlamsz,temelsizbirkavramdr.Hilikduygusu,hibireyin kalmad, her eyin yok olduu duygusu, her zaman yanlsamaiindeki bilincin, olana, hazrlanana, mutulananagzlerini krelten bilincin duygusudur.Hilik dediimizey ya da durum, her zaman, mutlan yeni bir ehresini, betisini hazrlayan, buna olanak salayanyadsmailemininzorunluolarakdourduuiddet,karmaa,bozgun,danklk durumudur.Deillemeninsarsntsdurulduktansonramutlakyenibiimiylebelirir.Ancak eskibiimtmyleyokolmam,zndesaklanmtr.Hegelcilik,dairelerin,suzerindeki halkalarn biribirlerini ilerine alarak genilemeleri gibi durmamacasna genileyen bir dizgedir. Bu yzden Hegelciliin almasnn mantk dzeyinde bir anlam yoktur. Her durum,hertutum,herdavran,hertez,herkark,herisyan,herdevrim,ksacaher dnmzorunluolarak,Hegelcidiyalektikdeviniminsrmesi,dolaysylaHegelciliinher seferinde bir kez daha kantlanmasdr. Bu son gzlemler, Bataillen Hegel felsefesi karsndaki zgn tutumunu, dolaysyla Derridann yukarda andmz BatailleHegel ikilsi zerine gelitirdii soruturmaya setii balktaki saknmsz (sans rserve) sfatnyorumlamamzsalayacakipularveriyor.

Bataille, Hegel felsefesini, ekinceyle, saknmla onaylanan bir antlama gibi onaylamaz. Tersine onu btnyle, olduu gibi benimser. Hibir olgunun, fenomenin, dn, bugn ya da yarn, Hegelci diyalektik devinimin darsnda kalamayacan, bu devinimin,olanntmniinealarakilerlediinibilir.HegelinbutryorumuAlexandre Kojvein retisinden kaynaklanr. Bu adan, Bataillen Hegel felsefesi karsndaki tutumu, rnein Marxn tutumundan ok farkldr. Marx, son zmlemede, Hegele saknmlayaklarDasKapitalinikincibasksna(1873)yazdSonszdeyleder:

[Diyalektik]Hegeldebastnde(aufdenKopf)durur.Efsanesel kabuunun (mystichen Hlle) altndaki usul ekirdee (den rationellen Kern) ulaabilmek iin Hegelin diyalektiini ters evirmekgerekir(manmusssieumstlpen). Dolaysyla, Hegelin yaptna tedbirli, saknml bir biimde yaklalmal, filozofun idealist efsanelerinekulak aslmamaldr Marxa gre. Hegelin yaptndaki aklc, giderek

8
bilimsel olan geleri bulgulamay, kuruyu yatan titizlikle ayrmay grenmek gerekir. Bataille ise her trl tedbirden, saknmdan, tedirginlikten arnm bir saflkla brakr kendiniHegelokyanusuna.YukardakiAklaycNotundevamnageridnelim:

Ortadan kaldrmann (aufheben) dilde iki anlam vardr: hem muhafazaetmek(aufbewahren)saklamak(erhalten)gibibiranlam tar,hemdekesmek,durdurmak(aufhrenlassen),bitirmek,son vermek (ein Ende machen) gibi bir anlam... Bu ekilde, ortadan kaldrlm olan ayn zamanda saklanm, muhafaza edilmi bir eydirsaklanm olanyalnzcadolayszlnyitirmitir,ancak yok edilmemitir(vernichtet)....Aufhebungunandmzikibelirlenimi, szlkdzeyindebuszcnikianlamnoluturur.Oysabirdilin, iki kart belirlenim iin ayn szc kullanmas artci bir olgudur. Ancak speklatif (nazar, kurgul) dncenin gznde, dilin iinde bu tr, kendiliklerinde speklatif olan szckler bulunmas ok sevindiricidir. Almanca dilinde buna benzer ok szck vardr (Mantk Bilimi (Wissenschaft der Logik), 1. Somut Mantk,birincikitap).

Hegelaufhebeneylemiiin,tmfelsefikavramlarniindeendiyalektikolander. Ayrca, bu eylemin tad elikili anlam oulluunun ancak almancada dile gelebildiini,bakabir dileevirisinin hemenhemen olanaksz olduunuima eder. Oysa trkedeki ortadan kaldrmak eylemi, Hegelin szn ettii anlam oulluunu hibir zorlamaya meydan vermeden dile getiriyor. Ortadan kaldrmak eylemi de, aufheben gibi,hemsilmek,yoketemek,deillemek,yadsmak,hemsaklamak,korumak,muhafaza etmek, el altnda tutmak (kn yazlklar sanda kaldrmak), hem de ykseltmek, yceltmek,dahayksekbirdzlemekarmak(amak)anlamlarnierir.Ayaadm haliyle tez antitez sentez biiminde betimlenen diyalektik sre, anlama yetisinin (der Verstand) gznde birbirlerini dlyormu gibi grnen bu olguyu iinde tar: yoketmek, saklamak, ykseltmek. Aufhebung, hem yoketmek, hem saklamak, hem ykseltmektir.

Bu noktada Bataille'n gznde Hegelciliin "temel metin"ine geliyoruz:

Fenomenolojinin nsznde yer alan ve Bataillea gre bilgiyi "lmle boy lebilecei
ykseklie" yerletirenmetin:

Olm (der Tod), bu olmazgerei (Unwirklichkeit non actuality) byle adlandracaksak eer, lm, en dehet verici eydir(Furchtbarstedreadful)lmolan(dasTotewhatis dead)koruyup(saklayp)srdrmek(festzuhaltenholdfast)ise en bykgcgerektirenabadr.Gszgzellikanlamayetisinden (Verstand) nefret eder nk anlama yetisi gzellikten bu gc gstermesini ister gzellikse yetkin deildir bu gce. Oysa Ruhun (Geist) yaam (das Leben des Geistes the life of Spirit) lm karsnda rkp ylarak (scheut shrinks) yok olup yitmekten korunmaya (von der Verwstung rein bewahrt

9
keepsitselfuntouchedbydevastation)abalayanyaamdeildir tersine lme katlanmasn bilen (ihn ertrgt endures it), kendini lmniindesaklaypsrdren(inihmsicherhltmaintainsitself init) yaamdr. Ruh kendi gereine (hakikatine,Wahrheit,truth), mutlak yrtl (absolute Zerrissenheit utter dismembrement)
iindekendinibularakulaabilirancak.Olumsuzunyolundanayrlp (von dem Negativen wegsieht, which closeds its eyes to the negative)kendiyolunututan,hanibireydenszederken"birey deil canm!"yada"yanlbirey!"deyip savuturduktansonra (damit fertig, davon weg having done with it) baka bir eye getiimiz zaman sz konusu olan olumlunun gc (Macht) trnden bir g deildir Ruh. Ruh, olumsuzunsuratna gzlerini krpmadanbakabilen(indem er dem NegativeninsAngesicht schautonlybylookingthenegativeintheface),olumsuzun yannda konaklayabilen (verweilt, tarrying) gtr. te bu konaklamadr(Verweilentarrying)olumsuzuvarla(Seinbeing) dntrenbylg(Zauberkraftmagicalpower)" Doann yadsmas, ldrm ile Ruhun yadsmas, ldrm arasnda temel bir fark var Hegele gre. Doa ldrdn tmyle yok eder ldrlenden hibir ey kalmaz geriye. Ruhun ldrm ise hibir zaman basit bir yoketme deildir. Ruh

Aufhebung tarznda ldrr, ldrdn geici, olumsal gerekliinde yokeder.

ldrdnn iinde tad gcl belirlenimlerden birine gerekleme, edimselleme olana tanyarak, lenin, bir biimde, kendini srdrmesini, ortaya kan yeni betide, ehrede,kimliktesaklanmasnsalar.leninbuyeniehresiise,ncekilereoranla,daha yce bir konuma karlm bir gerekliktir. Dolaysyla, Hegelin szlkesinde, doann yadsmasnasoyutyadsma, Ruhun yadsmasnaise somutyadsmaad verilir.Doa yokeder, elden karr, Ruh ise ortadan kaldrr (aufhebt), hem yokeder, hem saklar, hemyceltir.

Bataillen gznde Hegel, lm, olumsuzu en byk kararllkla, en byk cesaretle, direnme gcyle ciddiye alan filozoftur. Felsefenin sonsuza dein basit bir

, bilim dostu, bilim arzulaycs konumundan kurtulmas, nihayet Bilime ayak

basabilmesi iin lmle boy lmesi, olumsuzun suratna gzlerini krpmadan bakabilmesi, olumsuzun yannda konaklayabilmesi gerektiini etinde duyarcasna somut bir biimde anlayan filozof Hegel olmutur Bataille iin. Yazarn Hegele duyduu sonsuz hayranln kaynanda diyalektik felsefenin lmle kurduu bu iliki yatar. Derridann belirttii gibi, Bataillen Hegelle hesaplamas ite bu Aufhebung mantyla lm karlayan Ruh izlei evresinde srdrlecektir. Baka bir deyimle, Bataille, Hegele besledii hayranln doruunda Hegelden uzaklaacaktr. Hegelin Aufhebunga besledii sonsuz inan, hatta man yznden Hegelden uzaklaacak, Hegele srt evirecektir. Neden byle oduunu, neden en derin hayranlk annn en iddetli kopu, terkedianylarttnanlayabilmekiinefendi/kleatmasnnmantklarndan birinianmsatmamzgerekiyor.BuatmaylailgiliBataillenuszleriniunutmayalm:

10

"Nietzsche Hegeli, iyiden iyiye orta mal olmu, ayaa dm biimiyle tand. Ahlakn Soykt [Zur Genealogie der Moral (1887),Nietzcheninbirkitab],berraklndabadndrcefendi ile kle diyalektiine Nietzsche'ninne denli yabanc kaldnnartc bir kantdr(...)insannbirbiri ardndangerekletirdiiolanaklarnntmnbe lirleyip, snrlayanbu devinimi kavramayan kiikendisinden hibir ey bilmiyor demektir" (Georges Bataille, alntlayan J. Derrida, Snrl ekonomidengenelekonomiye). Efendi ile kle atmas korku temeli zerine kurulur. Kle lmden, olumsuzdan korkan, kendini saknan, yaamda kalmaya, kendini yaamda saklamaya (servus)abalayan bilintir.lmlebirliktehereyiyitireceini,usunuda,bilincinide, kendinideyitireceinibildiiiinlmkarsndageriler,gzneviripyaamadner. Oysa efendi lmn suratna gzlerini krpmadan bakabilen, kendini yitirme, yok olup yitme tehlikesine karn olumsuzu karlamaktan ylmayan bilintir. Efendi, tekinin, kendisini mutlak zgrle erimi zne biiminde tanmasn (Annerkennen,

Reconnaissance) amalartm abas bu amacayneliktir.Mutlak zgrlk ise hibir

belirli varolana (oradaolana, Dasein, trel) bal olunmadn [...] yaama bal olunmadn (Phnomenologie des Geistes, zbilin) kantlayabilmektir. Her trl korkuyu am olduumuzun herkese kabul edilmesidir mutlak zgrlk. Mutlak zgr bilinartkkorkmayanbilintir.tebunoktaya,buunoktayadeinilerleyenbilingerek tannmayaular,doygunluaeriir:

"Yaamm tehlikeye atmayan (das Leben nicht gewagt hat) birey, kii (Person) olarak tannr tannmasna (anerkannt werden) ancak bamsz (selbstndig) zbilincin elde ettii gerek tannmln (die Wahrheit dieses Anerkanntseins) denginde bir tannmlaaslaeriemez.(a.g.y.) tebu noktada,her eyi mutlakbiimdeyitirmenin gzealnd andaher ey yeniden kazanlyor. Daha dorusu, en uca dein ilerleyen bilin, kendisinin yalnzca doal bir gereklik olmad, ayn zamanda Ruhun (Geist) taycs olduu bilincine varyor. Hem Ruhun taycs hem Ruhun bir paras olduunun bilincine varyor. Dolaysyla, yadsdnn, yokettiinin, ldrdnn, kendisini, bir biimde, yerine geenin iinde saklayp srdrdn gryor. Ayn ekilde, kendisinin de, lmyle

Hilike boalmayacan, yalnzca doal, olumsal, madd gerekliinde yok olacan,

ancak Ruhun bir paras olarak, yerine konan iinde kendini saklayp srdreceini reniyor. Ksaca, en uca dein ilerleyen bilin Aufhebungu, o her yerde etkinliini srdren,durmamacasnadnpgelenilemibulguluyor.Enucadeinilerleyenbilin, iki tr lm olduunu, bir doal lm bir de diyalektik lm olduunu reniyor. Doal lmle yok olduunu ancak diyalektik lmle, Aufhebung sayesinde, yalnzca ortadan kalktn anlyor. Ksaca Aufhebungu bulgulamasyla doygunlua, erince,

11
kurtuluaulayorbilin.Korkmuyorartk,nelmden,neyaamdan.tebunahayret ediyorBataille:

"Glnkkzet.Hegel'ienucadokunmuolarakimgeliyorum.Bir ara delirdiini sand, genti henz. Dnyorum da, dizgesini bile kurtulmak iin gelitirdiine inanyorum (her trl fetih,bir tehditten kaan insannatlmdrkukusuz).Hegel,sonunda,doygunluaulat, en uca srtevirdi.Yakarldrdiinde.nsankurtuluuarayabilir,ancak yaamsrd,dolaysylahibirzamaneminolunamayacaiinyakarda srdrmekgerekir.OysaHegel kurtuluaulat,yaarkenyakarldrd, budadkendisini.Kalakalakurubirkreksap,biraclinsankaldgeriye kendisinden.Ancak,kendisinibudamadannceen ucadokundu,yakar tand. Kukusuz bellei onu bir an iin grd uuruma dndryor dndrmesine, uurumu silmek iin! Dizge silmektir. (Georges Bataille,alntlayanJ.Derrida,Snrlekonomidengenelekonomiye) Batailla gre Hegel en uca dokunup durulan bir bilin. En uca dokunmasna, mutlak yrtl (absoluteZerrissenheit) tanmasna karn nasl durulabilir, sakinleebilir, yeniden, hibir ey olmamcasna, yaama dnebilir kii? Nasl olur da, en uca dokunma, mutlak yrtl tanma, kurtuluun, sknetin, dinginliin, huzurun koulu olabilir? Nasl olur da korkudan arnabilir kii? Korkmamay renmek ne demektir? Korkulmamas mmkn mdr? En uca dokunup, uurumu grp, dehet verici gerekle, olmaz gerekle (Unwirklichkeit) yz yze gelip nasl geri dner kii? Nasl olur da, hibir ey olmam gibi, uurumdan gzlerini evirip felsefeye geri dner, diyalektik dizgeyi (sistemi)kurmaya, bu urann gerktirdii sonsuzabay sknetle stlenip kalan doal yaamn tamamalamaya raz olabilir kii? Bylesi bir tutum, bylesibirkararkendinibudamak,kapdizgenin,yanibilginingvenliinesnmak deil midir? Ksaca Aufhebungtan nasl bu denli emin olabilir insan? Nasl olur da bu denli sonsuz bir imanla diyalektie inanabilir insan? Nasl olur da, bilemiyorum demee, bilememenin dourduu yakara son verebilir insan? Bu g mdr, ka mdr? Daha dorusu, en byk, en gzpek gcn salad ka gibi bir ey deil midir bu? Doal lmn bylesine sknetle unutulabilmesi, sanki yokmu gibi yaanabilmesi ne demektir? Hegel, yaamnn sonuna doru derslerini yineleyip arkadalaryla kt oynarm. Nasl olur da insan, Aufhebung konusunda, kendi kendisine soru sormaz olur? Bataille bu tr sorularla, Hegele en derin hayranl duyduuandaHegeldenuzaklamaabalar.