AVRUPA BRL- TRKYE LKLER (HALKIN VE SANAYICIN AB SREC HAKKINDAK DNCELER) Meryem HAYIR

ZET Bu almada, Trkiye AB ilikilerinin tarihsel geliimi, Avrupa Birliinin genileme sreci ve Trkiyenin durumu, Trkiye ile AB arasndaki Gmrk Birlii sreci ve zmit sanayicisinin ve halknn Avrupa Birliinden beklentileri ve Birlik hakkndaki dnceleri tartlmaktadr. almann ortaya koyduu deerlere bakldnda; destekleyenlerin %48, kar olanlarn %17 ve kararsz olanlarn % 39 olduu anketler sonucunda grlmtr. yelik sonrasnda yeni i yerlerinin alaca beklentisi %58.7, var olan i yerlerinin kapanaca endiesi %13.4 ve hi bir eyin deimeyecei dncesi %27.9dur. zmit Sanayiinin AB ile rekabet edebilirlii konusunda KSOnn 270 iletmeye ynelik yapt anket almasna gre; 58 iyeri yksek dzeyde rekabet edebileceklerini, 124 iletme ise rekabet edebilirliklerinin az olduunu ifade ederken 16 iletme fikir beyan etmemitir. 1987 ylnda yaplan yelik bavurusu, 1996 ylndaki Gmrk Birlii anlamas ve ABye tam yelik abalar kamuoyu tarafndan byk oranda desteklenmektedir. Kararszlar azmsanamayacak oranda yksektir. yelikten yeni i sahalarnn almas, yeni pazarlarn olumas, zgrlklerin artmas beklenirken, yelik sonrasnda karlalacak eksiler ve artlar daha ak bir ekilde ortaya konmas gerektii vurgulanmaktadr. ANAHTAR KELMELER: Avrupa Birlii, Trkiye ABSTRACT In this paper, it is argued that the historical dimension of European Union Turkey relations, European Union enlargement process and Turkey's position, Customs Union process between European Union and Turkey, Izmit's industrialists and people's expectations and opinion about European Union. Whole membership efforts to European Union have been supported by public opinion. Indecisive people's opinion is also quite high. When it has been expected to membership of European Union that opened to new business areas, constituted new markets, increased freedom; after the membership, it has been emphasized that the positive and negative positions must be put forward openly with all sides. KEYWORDS: European Union, Turkey

1.LKLERN TARHSEL GELM Avrupada birlik oluturulmasna ilikin grler ok eskilere uzanmakla birlikte bugnk ABnin temelini oluturan anlama, 6 kurucu devlet olan Federal Almanya, Belika, Fransa, Hollanda, talya, Luksenburg tarafndan Romada 25 Mart 1957de imzalanan ve 1 Ocak 1958de yrrle giren Roma anlamasdri. Trkiyenin AET ile olan ilikileri 8 Haziran 1959 tarihinde Yunanistannn AETye ortaklk bavurusunda bulunmas ve bunun etkisi ile 31 Temmuz 1959 tarihinde Trkiyenin ortak yelik bavurusunu yapmas ve 12 Eyll 1963te ortaklk anlamasnn imzalanmas ile balamtrii. Trkiyede ki siyasi istikrarszlklariii ve

240

Avrupann Mslman Trkiyeyi kendi ierisinde grmee pekte istekli olmay nedeni ile bu sre olduka uzun olmuturiv. Trkiye ile ayn yl ortak yelik iin bavuran Yunanistan 1981 ylnda tam yelie balamtr. Trkiye ise 14 Nisan 1987 tarihinde ATa tam yelik talebinde bulunmasna ramen hala Trkiye ile AB arasnda tam yelik grmeleri balamamtr. 2. AVRUPA BRLNN GENLEME SREC VE TRKYE 1990 ylnda Sovyetler Birliinin dalmas ve bunu takiben eski komnist lkelerin merkeziyeti ekonomiden, pazar ekonomisine gemeleri bu lkeleri ABye yneltmitir. ABye ye olmak istediklerini aklayan Merkezi Dou Avrupa (MDA) lkeleri Bulgaristan, Romanya, Polonya, ek Cumhuriyeti, Slovakya, Macaristan, Slovenya, Lituanya, Estonya ile Kbrs Rum Kesimi ve Maltay 13-14 Aralk 1996 tarihinde Dublin de toplanan AB zirvesinde 6 ay sonra adaylk grmelerinin balayaca 12 aday lke olarak belirlemi ve 2003 ylnda da 2004ten geerli olmak zere bu lkelerin yelikleri kesinlemitir. (Malta 1996 ylndaki hkmet deiikliinden sonra aday olmaktan vazgemitir.) Trkiye bylece MDA lkelerinin gerisine itilmitir. nk bu lkeler tarihsel, dinsel, ekonomik ve politik gemileri itibar ile Avrupa devleti olarak grlmekte, Bat Avrupa Devletleri ile ayrlmaz bir btn olarak kabul edilmektedirlerv. Bu konu ile ilgili olarak AB komisyonu eski bakan Jacques Delors 1 Haziran1994 tarihli Fransz Le Monde gazetesine verdii demete Avrupann snrlar eski Sovyetler Birliinin snrlarna kadar uzanyor. Baka bir deyile Polonya, Macaristan, ek Cumhuriyeti Slovakya, Romanya, Bulgaristan, Arnavutluk, Kbrs ve Malta Avrupaya katlabilirler. Baltk Cumhuriyetini de unutmamak gerekir. Ayrca eski Yugoslavyaya bar geldiinde, Bosna, Hrvatistan ve Makedonya da dierlerine dahil olabilirvi. Delorsun grlerinin aslnda ABnin grleri olduu 1996 ylnda ABnin MDA lkelerine yapt yelik daveti ve ksa srede yeliklerinin gereklemesi ile grlmtr. Avrupada ok yaygn olmasa da Trkiyenin ABye yeliinin faydal olacan dnenlerde bulunmaktadrvii. AB yesi lkelerde Ekim 1995de EUROPINIONun yapt bir aratrmada Trkiyenin ABye yeliini destekleyenler %43 iken kar kanlar %45dir. Bu oran 1997 ylnda yaplan baka bir aratrmada ise evetler %32 ve Hayrlar %45 ve kararszlarn oran %23trviii. Her iki aratrmada da Trkiyenin yeliine hayr diyenler %45 iken, kararszlarn orannda art olmutur. Trkiyenin ABye yeliine taraftar olanlarn ABde fazla olmamas ve bu oranlarn giderek azalmasnda AB ierisinde yaayan Trklerin entegrasyon konusunda gsterdikleri direncin etkisi olduu kansndaym. Bu durum aka ifade edilmese de deiik nedenler gsterilerek Trkiye grmelerde geriye itilmitir ve orta vadede tam yelik kaps tamamen kapatlmtr. Bunun zerine Trkiye 1997de ve 1998 de yaplmas gereken ortaklk konseyi toplantlarndan ekilmitir. Aralk 1999 da ABnin Helsinkide ki grmelerinde Trkiyenin ABye aday lke olarak arlmas kabul edildi. Bu ar ile birlikte Trkiye-AB ilikilerinde yeni bir sre balad. Fakat

241

ilikilerin tarihsel geliimine baktmzda ve AB kamuoyunda Trkiye hakknda var olan grlerinde dikkate aldmzda bu srecin daha ok sreceini dnmekteyim. AB ile Trkiye arasnda var olan btn olumsuzluklara ramen Trkiye ABye ye olmad halde birlik ile Gmrk Birliini Gerekletiren tek lke olmuturix. Trkiyenin ABye tam ye olmas durumunda ABde yada Birlik ekonomisinde olmas muhtemel gelimelerle ilgili 1990 ylnda yaplm olan bir aratrmada u sonular kmtr. Yaam standard farklarnn birlik ierisinde artmas, finanssal ktleme ve ABden yararlanan Danimarka, Yunanistan, spanya, rlanda, Portekiz ve Hollandann yannda 8. lkenin ortaya kacadrx. Braunschweiger Institutsn yapm olduu bir aratrmaya gre yelik durumunda Trkiye AB tarm fonuna fazla bir yk getirmeyecektir. Werner GUMPEL (von der UNI-Mnchen)xi ve D..E.-Berlin bu ykn yllk 2 milyar-ECU olacan tahmin etmilerdir. Bu aratrmann yapld srada gndemde olmayan ve AB ierisinde daha nce denenmemi olan tam yelik ncesi Gmrk Birliinin gerekletirilmesi ABnin lehine bir gelime olmutur. Bylece AB fazla bir ykmlln altna girmeden kendine geni bir pazar alan yaratmtr. Gmrk birlii kapsamna sadece ilenmi tarm rnleri ve sanayi rnlerinin dahil olmas, Trkiyede nemli bir potansiyeli bulunan ya sebze ve meyve ihracatnn dahil olmamas AB lehine olmutur. Ya sebze ve meyve ihracatnda Ortak Gmrk Tarifeleri (OGT) sadece baz rnlerde ve tarm takvimi erevesinde uygulanmaktadr. 3.GMRK BRL AB-TRKYE 1 Ocak 1996 tarihinden itibaren Trkiye ile AB arasnda var olan gmrk birlii antlamas 12 Eyll 1963te Ankarada imzalanan Ankara Anlamasnn sonucu olarak gerekletirilmitirxii. Gmrk Birliini takiben Trkiye ile AB arasnda yaplan ticarette Trkiye zarardadr. Gmrk Birliinin yrrle girmesinden sonra AB ile Trkiyenin Ticaret hacminde Byk bir art olmutur. ABnin Trkiyeye ihracat 13 milyar ECUden %36lk art ile18 milyar ECUye kmtr. Trkiyeden yapt ithalat ise 9 milyar ECUden % 10luk art yaparak 10 milyar ECU olmutur. AB lehine olan ticari denge, 4 milyardan 8 milyar ECUye ykselmitir. 1996 ylnda Trkiyenin ABden yapt ithalattaki net art Trk ekonomisinin uzun dnemdeki bymesini srdre bilmek iin artan yatrm mallar ihtiyacnn karlanmasndan kaynaklanmtr. ABden yaplan tketim mallar ithalatnda nemli bir art olmamtr. Gmrk Birlii Trk ekonomisinde nemli bir byme, AB ekonomisinde ise yavalama yaanan bir dnemde yrrle girmitir. Bu durum Trkiyenin ABye ihracatnn daha dk olmasna yol amtr. 1997 ve sonraki yllarda Trkiyenin

242

ABye ynelik ihracatnda art olduu grlmtr. Gmrk Birlii, Trk iletmelerinin AB ile rekabete kademeli olarak uyum saladn gstermektedirxiii. Trkiyenin ticaretine baktmzda AB lkelerinin en nemli ticaret partnerleri olduunu grmekteyiz. Trkiyenin d ticareti ierisinde ABnin pay 1990da %46 iken 1995de%48.70. 1996da %51.20dr. Gmrk Birlii ile zellikle ithalat oranlarnn artmas, ticaret hacminin de artmasna yol amtr. ABye ye lkelerden; ngiltere, Almanya ve Fransa Trkiyede nemli yatrmlar olan lkelerdir. AB yesi olmayan svire ve A.B.D.in de Trkiye de nemli yatrmlar vardr. 4.TRK KAMUOYUNUN AB HAKKINDAK GRLER Trkiyede grev yapan hkmetlerin tamamna yakn ve halkn nemli bir ounluu ABye yelii desteklemektedirler. Trkiye kamuoyunu oluturan g kaynaklar olan; Trkiye Odalar ve Borsalar Birlii, ktisadi Kalknma Vakf, TSAD gibi kurulular ile zel sektrn ok nemli bir kesimi tam yelie bir an nce geilmesini istemektedirler. Trk ve TSK gibi byk ii ve iveren kurulular da tam yelik taraftardr. Bununla beraber belli bir aydn kesimi dnda halkn nemli bir ksm ABnin ne olduunu tam olarak bilmemektedirler. Bu konuyu destekleyenler bunu bilinli bir seimin sonucu olarak deil, daha ok Avrupada kolay i bulma, Seyahat zgrl, ithalatn serbestlemesi sonucu Avrupa mallarnn ucuzlamas gibi pratik nedenlere gre desteklemektedirler. Yaplacak youn bir olumsuz propaganda ile byk kitlelerin grn deitirmek mmkndr. Bu nedenle ABnin kararlarn alrken daha dikkatli olmas ve Trk Hkmetlerinin ve aydnlarnn da halk AB konusunda bilgilendirmeleri ve bilinlendirmeleri gerekmektedir. Haziran 1999gercekletirmi olduum anket almas sonularna gre: Ankete katlanlarn %46.2si birlie yelii desteklerken %16.3 kar kmaktadr. Ankete katlanlarn %37.5 gibi nemli bir ksm ise bu konuda fikri olmadn belirtmitir (Tablo 1). 1988 ylnda 15-26 ya gurubundaki genler zerinde yaplan bir baka aratrmada; genlerin %69u ABye yelii desteklerken, %31in fikri yoktu. Zaman ierisinde ABnin Trkiyeyi dlayc politikalar Trk halkn birlik fikrinden uzaklatrmtr.

243

Tablo 1: AB-yelik konusunda ki dncelerin toplamdaki meslek guruplarna gre dalm (%) .
Mesleki durum Dnceler Katlmalyz Katlmamalyz Fikrim yok Toplam i 57.7 11.5 30.8 100 Memur ve bro alan 60 20 20 100 ver en 71.4 28.6 Serbest meslek 40 22.5 37.5 100 renci 28.6 21.4 50 100 Emekli 66.7 33.3 100 siz 100 100 Toplam 46.2 16.3 37.5 100

Tablo 2: AB-yelik konusunda ki dncelerinin ya guruplarna gre oransal dalm (%)

Ya Gurubu Dnceler Katlmalyz Katlmamalyz Fikrim yok Toplam 15-19 55.6 5.6 38.8 100 20-24 16.7 29.2 54.1 100 25-29 50% 15 35% 100 30-34 55.6 44.4 100 35-39 50 16.7 33.3 100 40-44 57.1 14.3 28.6 100 45-49 50 25 25% 100 +50 66.7 16.7 16.6 100 Toplam 46.2 16.3 37.5 100

Haziran 1999da zmitte gerekletirmi olduum Avrupa Birlii ile ilgili anket almasna 104 kii dahil edilmitir. Bunlarn %82si erkek, %18 ise kadnlardan olumaktadr. Bu oranlarn olumasndaki temel neden kadnlarn fikirlerini beyanda erkekler oranla daha ekingen davranmalardr. alma 15 ya ve zerindekileri kapsamaktadr. almaya katlanlarn %18i 15-19 ya gurubunda, %24 20-24, %19u 25-29, %12si 30-34, % 6s 35-39,%7si 40-44, %4 45-49, ve %19u ise 50 ya ve zerin dedir. Genel alarak bakldnda almaya katlanlarn byk bir ounluu Trkiyenin nfus yapsna uygun olarak %61 ile 30 yan altndaki genlerdir. almaya katlanlarn mesleki durumlarna baktmzda ise en byk dilimi %38.5 ile Seyyar satc, Bakkal, Butik sahibi v.b. serbest meslek sahipleri oluturmaktadr. Bu sonucun olumasnda alma esnasnda bu kiilere ulamann kalay oluu ve ankete katlmada toplumun dier kesimlerine gre daha istekli olmalar rol oynamtr. Bundan sonraki en byk oran ise %25 ile iilere aittir. zmitin bir sanayi kenti olmas ve bu nedenle burada iilerin younluunun fazla olmas bu sonucun olumasnda etkendir. zmitin eitimi gelimi bir niversite ehri olmas nedeni ile ankete katlanlarn %13.5ini renciler oluturmaktadr (ekil: 1).

244

ekil 1: Ankete katlanlarn mesleki durumlar

3% 4% 14% 24% i Memur veren Serbest meslek 10% 7% renci Emekli 38% siz

ABye yelik konusunda ankete katlanlarn %46s destek verirken, %16 kar kmaktadr. Bunlarn cinsiyetlerine baktmzda ise erkeklerin %49 ve kadnlarn %32 ile birlie girmeye taraf olduunu grmekteyiz. Erkeklerin birlik konusunda kadnlara oranla daha bilgili olduklar grlmtr. Kadnlarn %42si ABye yelik konusunda bilgilerinin olmadn ifade ederlerken erkeklerde bu aran %34tr. ABye yelie en fazla destek veren meslek gurubu %71.4 gibi yksek bir oranla verenlerdir. verenlerin %28.6s AB konusunda tam bir bilgiye sahip deilken, ABye kar olana rastlanmamtr. ABne tam yelie en az destek verenler ise rencilerdir. rencilerin sadece %28.6s birlie tam yelii desteklerken %50 gibi ok byk bir oran ile birlik hakknda bilgiye sahip deildirler. Eitim andaki genlerdeki bu bilgi eksiklii mutlaka giderilmelidir. zellikle kk esnaf olarak deerlendirilen bakkal, anahtarc, frnc, terzi, lokantac v.b. iletme sahipleri tam yelik konusunda dier kesimlere gre daha fazla endie tamaktadrlar. Bunlar ABye tam yelikle birlikte kendilerinin olumsuz ynde etkileneceklerini dnmektedir. sizlerin tamam birlik konusunda hi bir fikre sahip deildirler (Tablo.1). Birlie tam yelie en fazla kar kan ya gurubu 20-24 dr. Bu ya gurubundaki genlerin %29.2si ABye tam yelie kardrlar. Bu ya gurubu genler ayn zamanda %54.1 oran ile AB konusunda en az bilgiye sahip kesimi oluturmaktadrlar (Tablo2). Trkiyede emekliler ABye yelii en fazla destekleyen kesimdir. Bu gurup zellikle ABde emeklilerin sahip olduklar sosyal haklardan kendilerinin de yararlanmasn ve bunun gereklemesi iinde ABye yeliin art olduunu dnmektedirler. Genel olarak bakldnda Trkiyede halkn nemli bir kesimi AB konusunda yeterli bilgiye sahip deildirler. ABye tam yelik durumunda Trk ekonomisini nelerin bekledii konusunda, katlmclarn nemli bir kesimi olumlu deiikliklerin olacana inanmaktadr. Ankete katlanlarn %59u yeni i sahalarnn alacan dnrken, 41% yeni i sahalarnn alaca kanaatinde deildir. Kadnlar erkeklere oranla ABye yelik durumunda yeni

245

i sahalarnn alaca konusunda daha iyimserdir. Erkeklerin %28i ve Kadnlarn ise %32si ABye tam yeliin Trk ekonomisine bir ey katmayacan dnmektedirler. Var olan i sahalarnn ABye tam yelik durumunda kapanacan dnenlerin oran erkeklerde kadnlara oranla daha yksektir. verenlerin %85.7si ABye tam yelik durumunda yeni i sahalarnn alaca konusunda olduka iyimserdirler. Ayrca memurlar, isizler ve emekliler de yeni i sahalarnn alaca dnmektedirler (Tablo3). ABye yelikle birlikte Trkiyede var olan i sahalarnn daralacan dnenlerin oran ise sadece %13.4tr. zellikle 20-29 ya gurubundaki genler ve 50 yan zerindekiler ABye yelikle Trkiyede fazla bir eyin deimeyeceini ifade etmilerdir (Tablo 4). Tablo 3: AB yeliinin gereklemesi halinde Trk ekonomisinin bundan nasl etkilenecei konusunda ki beklentilerin dalm (%) (Mesleki duruma gre)
Mesleki durum Dnceler Yeni i sahalar alr yeri kayplar olur Bir ey deimez Toplam i Memur ve bro alan 70 30 100 veren Serbest meslek 50 17.5 32.5 100 renci Emekli siz Toplam

61.5 7.8 30.7 100

85.7 14.3 100

50 21.4 28.6 100

66.7 33.3 100

75 25 100

58.7 13.4 27.9 100

Tablo 4: AB yeliinin gereklemesi halinde Trk ekonomisinin bundan nasl etkilenecei konusunda ki beklentilerin dalm (%) (Ya guruplarna gre)
Ya gurubu Dnceler Yeni i sahalar alr yeri kayplar olur Bir ey deimez Toplam 15-19 66.7 16.7 16.6 100 20-24 45. 8.4 45.8 100 25-29 55 10 35 100 30-34 66.7 22.2 11.1 100 35-39 66.7 16.6 16.7 100 40-44 71.4 14.3 14.3 100 45-49 62.5 25 12.5 100 +50 58.3 8.3 33.4 100 Toplam 58.7 13.5 27.8 100

Ankete katlanlarn %58.7si Trkiyenin rettikleri rnler ile ABye tam yelie hazr olduunu dnmektedir. Kadnlarn %69u Trk rnlerinin AB pazar iin hazr olduunu dnrken bu oran erkeklerde %57 dr. Trk sanayi rnlerinin AB pazar iin hazr olduunu dnenlerin oran %59 olmasna ramen ankete katlanlarn %70i yelikle birlikte Trk sanayi rnleri iin yeni pazarlarn alacan ifade etmilerdir. Burada birbiri ile rtmeyen fikirler yer almaktadr. rnein; rettiklerimiz ile hazr olmadmz ifade ettikleri bir ortamda yeni pazarlar nasl kazana bileceimizdir. Emekliler, iverenler ve iiler ierisinde Trk sanayiinin AB konusunda hazr olduunu dnenlerin oran daha fazladr (Tablo 5). ABye yelik durumunda Trk sanayi rnleri iin yeni pazarlarn alaca dnlmektedirler. zellikle 20-40 aras alma andaki nfus rnlerimizin AB pazar iin henz yeterince hazr olmadmz grndedir. Eitim andakiler ve 40 yan zerindekiler biraz duygusal hareket etmelerinden dolay, Trkiyenin AB pazar iin hazr olduuna inanmaktadrlar.(Tablo 6).

246

Tablo 5: Trk sanayi rnlerinin Avrupa Pazar iin rekabet edebilirliine olan inancn oransal dalm (%) (Mesleki duruma gre)
Memur ve Serbest renci bu dzeyde veren meslek alan Evet 65.4 50 85.7 50 57 Hayr 23.1 40 14.3 50 28.8 Fikrim yok 11.5 10 14.2 Toplam 100 100 100 100 100 AB yelik durumunda Trk rnleri iin yeni pazarlarn alacan dnyor musunuz? Evet 80.8 70 85.7 55 85.7 Hayr 19.2 30 14.3 45 14.3 Toplam 100 100 100 100 100 Dnceler Mesleki durum i Emekli siz Toplam

100 100 66.7 33.3 100

50 50 100 75 25 100

58.7 35.6 5.7 100 70.2 29. 100

Tablo 6: Trk rnlerinin AB Pazar iin hazrll konusundaki kanaatlerin oransal dalm (%) (Ya guruplarna gre)
Ya gurubu 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 +50 66.7 25 8.3 100 75 25 100 Toplam 58.7 35.6 5.7 100 70.2 29.8 100 Dnceler Evet 77.8 45.8 50 77.8 33.3 57.1 62.5 Hayr 16.7 41.7 50 22.2 50 42.9 37.5 Fikrim yok 5.5 12.5 16.7 Toplam 100 100 100 100 100 100 100 AB yelik durumunda Trk rnleri iin yeni pazarlarn alacan dnyor musunuz? Evet 88.9 58.3 70 77.8 50 71.4 62.5 Hayr 11.1 41.7 30 22.2 50 28.6 37.5 Toplam 100 100 100 100 100 100 100

Trkiyenin ABye ye olmas durumunda, bu lkelerde yaayan Trklerin bu durumdan nasl etkilenecei ile ilgili olarak olumlu grler arlktadr. Ankete katlanlarn %57lik bir ksm, AB lkelerinde yaayan Trklerin, Trkiyenin tam yelii ile birlikte daha iyi konuma geleceklerine inanmaktadrlar. Kadnlar bu konuda erkeklerden daha iyimserdirler. AB lkelerinde yaayan kiilerin Trkiyenin tam yelii sonrasnda geriye kesin dn yapacan dnenler %22 Yurtdna yeni glerin olacan dnenler %21 ile birbirine ok yakn oranlara sahiptir. Anketimize katlan emekliler, iverenler ve iiler ABye yelikle bu lkelerde yaayan Trklerin daha iyi artlara kavuacaklarn nc snf vatanda olmaktan kurtulacaklarn ve bylece yaadklar lkelerde daha kolay i bulabileceklerini ifade etmilerdir (Tablo 7). 20-39 ya gurubunu oluturan genlerin grne gre ise ABye yelik bu lkede yaayan Trklerin konumlarnda fazla bir deiiklik oluturmayacaktr; nk onlar bulunduklar lkelerde her zaman yabanc ve zelliklede Mslman-Trk olarak grleceklerdir. 30-34 ya gurubunda yer alanlarn %66.7sine gre tam yelik sonrasnda bu lkelerde yaayan Trkler geriye dnecekleredir, fakat kimse yurt dna gitmeyecektir. 35-39 ya gurubundakiler ise %66.7 orannda ABye tam yelik

247

sonrasnda yurtdna yeni glerin olacan dnmektedirler. Birbirine ok yakn iki ya gurubu arasnda bu denli farkl grlerin olmas ok normal deildir. (Tablo 8). Tablo 7: yelik halinde AB lkelerinde yaayan Trkler iin ne deiir? (Mesleki duruma gre oransal dalm)
Mesleki durum Dnceler Daha iyi olanaklara kavuurlar Trkiyeye geri dnerler Trkiyeden yurt dna yeni gler olur Toplam i Memur ve bro alan 50 20 30 100 veren Serbest meslek 50 25 25 100 renci Emekli siz Toplam

61.5 15.4 23.1 100

85.7 14.3 100

50 28.6 21.4 100

100 100

50 50 100

56.7 22.1 21.2 100

Tablo 8: yelik halinde AB lkelerinde yaayan Trkler iin ne deiir? (Ya guruplarna gre oransal dalm)
Ya gurubu Dnceler Daha iyi olanaklara kavuurlar Trkiyeye geri dnerler Trkiyeden yurt dna yeni gler olur Toplam 15-19 72.2 11.1 16.7 100 20-24 50 20.8 29.2 100 25-29 55 25 20 100 30-34 33.3 66.7 100 35-39 33.3 66.7 100 40-44 57.1 28.6 14.3 100 45-49 75 25 100 +50 75 8.3 16.7 100 Toplam 57.7 22.1 20.2 100

ABye tam yelik ve bunun Trkiyede ki yaam standartlarn nasl etkileyecei konusunda; %58lik bir oran olumlu deiikliklerin olacan dnmektedir. Toplum katmanlar arasnda gelir dalmnda olumsuzluklarn olacan dnenler %17 ile ve olumlu gelimelerin olacan dnenlerin %16lk oranlar birbirine olduka yakndr. zellikle isizlerin tamam, iilerin %92.4, ve iverenler ABye tam yelikle kii bana den milli gelirin artacan dnmektedirler. Kii bana den milli gelirin ABye yelik sarasnda azalacan dnen yok denecek kadar azdr (Tablo 9). alma andaki nfusun nemli bir ksm kii bana den gelirin artacana inanmaktadrlar (Tablo 10).

248

Tablo 9: AB yelii halinde yaam standartlarnda gereklemesi muhtemel deiiklik beklentilerinin oransal dalm (%). (Mesleki duruma gre)
i Mesleki durum Dnceler Kii bana den milli gelir artar Kii bana den milli gelir azalr Gelir seviyeleri arasndaki fark artar Gelir seviyeleri arasndaki fark azalr Toplam Memur ve bro alan 40 20 40 100 veren Serbest meslek renci Emekli siz Toplam

92.4 3.8 3.5 100

85.7 14.3 100

42.5 12.5 22.5 22.5 100

50 28.6 21.4 100

66.7 33.3 100

100 100

61.5 4.8 17.3 16.4 100

Tablo 10: AB yelii halinde yaam standartlarnn deiecei fikrine sahip olanlarn oransal dalm (%).(Ya guruplarna gre)
Ya gurubu Dnceler Kii bana den milli gelir artar Kii bana den milli gelir azalr Gelir seviyeleri arasndaki fark artar Gelir seviyeleri arasndaki fark azalr Toplam 15-19 50 5.6 22.2 22.2 100 20-24 58.3 4.2 25 12.5 100 25-29 60 10 15 15 100 30-34 66.7 11.1 11.1 11.1 100 35-39 33.3 16.7 33.3 16.7 100 40-44 71.4 28.6 100% 45-49 62.5 25 12.5 100 +50 58.3 8.4 8.3 25 100 Toplam 57.7 10.6 16.3 15.4 100%

Trkiyenin ABye tam yelik grmelerinde eski sosyalist lkelerin gerisine itilmesine neden olarak halkn %34 Trkiyenin farkl bir dine sahip olmasn en nemli faktr olarak grmektedir. Bunu %32 ile Trkiyede insan haklar ihlallerinin olmas ve %30 ile ekonomik nedenler takip etmektedir. Kadnlar iin dinsel nedenler ve insan haklar ihlalleri, ekonomik nedenlere oranla daha nemli bir sorundur. renciler, iiler ve iverenler bu durumun nedeni olarak daha ok Trkiyede insan haklar ihlallerinin olmasn grmektedirler (Tablo 11). Genlerde Trkiyede insan haklar ihlallerinin olmasn, Trkiyenin dlanmasndaki en nemli neden olarak grmektedirler (Tablo 12).

249

Tablo 11: Trkiyenin yelik grmeleri konusunda eski sosyalist dou blou lkelerin gerisine itilme nedenleri hakkndaki fikirlerin oransal dalm (%). (Mesleki duruma gre)
Mesleki durum Dnceler Ekonomik nedenlerden dolay nsan haklar ihlalleri nedeni ile Dini farkllmzdan dolay Toplam i Memur ve bro alan 50 50 100 veren Serbest meslek 25 30 45 100 renci Emekli siz Toplam

30.8 42.3 15.4 100

28.6 57. 14.3 100

28.6 42.8 28.6 100

33.3 66.7 100

25 75 100

29.8 31.8 34.6 100

Tablo 12: Trkiyenin yelik grmeleri konusunda eski sosyalist dou blou lkelerin gerisine itilme nedenleri hakkndaki fikirlerin oransal dalm (%). (Ya guruplarna gre)
Ya gurubu Dnceler Ekonomik nedenlerden dolay nsan haklar ihlalleri nedeni ile Dini farkllmzdan dolay Fikrim yok Toplam 15-19 38.9 38.9 22. 100 20-24 33.3 33.3 29.2 4.2 100 25-29 15 25 50 10 100 30-34 33.3 44.4 22.3 100 35-39 33. 50 16.7 100 40-44 43 28.5 28.5 100 45-49 25 37. 5 37.5 100 +50 33.3 25 41.7 100 Toplam 30.8 30.8 34.6 3 100

zmitte ankete katlanlarn %61.5i anketin yapld Haziran 1999 tarihi itibar ile (17 Austos 1999 zmit depremi ncesi) Trkiyenin ABye tam yelii ile zmitin daha da gelieceini dnmektedir Ankete katlanlarn nemli bir kesimi zmitte yeni i alanlarnn alacana ve zmitin daha da gelieceine inanmaktadrlar. Halkn sadece %11.5lik bir ksm ABye yelik durumunda zmitten yurt dna glerin olacana inanmaktadr. Eitim dzeyinin ykselmesine paralel olarak yelik durumunda zmitte gelimenin artacana inananlarda artmaktadr (Tablo 13). 15-19 ya gurubundakiler ve 50 yan zerindekiler ABye tam yelikle zmitte olumlu gelimelerin olaca inanc olduka yksektir (Tablo 14).

250

Tablo 13: AB yelii zmit ve Trkiye iin ne tr deiiklikler getirir? (Mesleki duruma gre)
Mesleki durum Dnceler zmitin gelimesi hzlanr Hibir ey deimez Trkiyeden ve zmitten yurt dna gler olur Toplam i Memur ve bro alan 70 30 100 veren Serbest meslek 50 35 15 100 renci Emekli siz Toplam

69.2 15.4 15.4 100

71.4 28.6 100

64.3 28.6 7.1 100

66.7 33. 100

75 25 100

61.5 26.9 11.5 100

Tablo 14: AB yeliinin zmit ve Trkiye iin getirecei deiiklikler hakkndaki dncelerin oransal dalm (%). (Ya guruplarna gre)
Ya gurubu Dnceler zmitin gelimesi hzlanr Hibir ey deimez Trkiyeden ve zmitten yurt dna gler olur Toplam 1519 77.8 16.7 5.5 10 20-24 33.3 58.3 8.4 100 25-29 50 35 15 100 30-34 77.8 11.1 11.1 100 35-39 33.4 33.3 33.3 10 40-44 42.8 42.8 14.4 100 45-49 50 37.5 12.5 100 +50 75 16.7 8.3 100 Toplam 54.8 33.7 11.5 100

Avrupa Birliine yelik konusunda Eyll 2000 de yaynlanan bir aratrmann sonularna gre: Trk halknn %68.7si Trkiyenin yeliini desteklemektedir. Kar kanlarn oran ise %9.9 iken kararszlarn oran %21.4 gibi azmsanamayacak kadar yksektir. AB yeliini destekleme nedenlerinin banda ekonomik nedenler bata gelmektedir. Ayrca Trkiyenin kredisinin ykselecei buna bal olarak beklentilerin ykselecei ve insan haklar ihlallerinin azalaca fikride nemlidir.

251

Tablo 15: Trkiyenin AB yeliini destekleme nedeniniz nedir?

Desteklemenin nem Derecesi Trkiyenin ekonomik gelimesini olumlu ynde etkiler. yelik Trkiyenin uluslar aras alanda gcn ve saygnln artrr. Atatrkn modern Trkiye oluturma hedefi gereklemi olur. Trkiye insan haklarnn neminin artt bir hukuk devleti olma yolunda geliir. Fikir, fade, nan zgrl geliir. yelik halinde Trkiyenin i bar salanr ve Gneydou sorunu sona erer. Trk askerinin politikadaki etkinlii azalr. Trkiye bat ve dou arasnda politik ve kltrel bir kpr olabilir. Trkiye bat kltrn daha kolay etkiler. Kiilerin ve guruplarn politikadan ve toplumdan soyutlanmalar nlenecektir Trkiyenin gvenlii glenecektir. Kiilerin ve topumun eitli guruplarnn kiisel ve kltrel haklar eit olacaktr. Trkiye Trk ve slam dnyas iin rnek devlet ve model olacaktr Baka yok Say 1.derece nemli 49.6 12.4 8.8 10.8 6.5 3.2 1.3 1.2 1.7 0.9 0.6 2.2 0.9 1392 2.derece nemli 17.1 19.3 10.9 15.7 13.4 7.5 3.2 4.9 3.0 1.2 2.2 2.7 3.7 0.1 1392 3.derece nemli 8.0 9.0 8.3 11.4 11.9 8.8 6.6 6.8 6.1 4.8 6.0 5.7 6.2 0.5 1392 Ortalama 30.2 14.2 9.4 12.5 9.7 5.6 2.8 3.4 2.8 1.6 2.1 2.9 2.7 1392

Kaynak: Milliyet Gazetesi (21. Eyll 2000, S. 21) 5. KOCAEL BLGESNDEK SANAY KURULULARININ YABANCI SERMAYE VE AVRUPA BRL KONUSUNDAK GRLER KSO ve Ksi tarafndan 1996 ylnda yaplm olan bir aratrmann sonularna gre; iletmeler, Gmrk Birlii konusunda Yz yze geldikleri sorunlardan ok, bu sorunlarn sonularn alglamaktadrlar. Bunlar nem srasna gre yledirler: Fiyat rekabeti karsnda zayf kalma, retim Teknolojisinde geri bulunma, Maliyetlerde dezavantajl durumda bulunma, Kalite dzeyinin dk olmas, Standartlara ulaamama, Brokratik ve yasal mevzuat alanndaki zayflk, Pazar bulma glkleri, Hukuksal farkllklar, Tutumda zorluklar (reklm vs.), Mamul aratrma ve gelitirmedeki zorluklar, Lisan bilmeme, Datm zorluklar, Gvenilir arac bulma zorluklar. Burada dikkati eken en nemli hususlar; fiyat rekabetinden ve kalite dzeyinin dk olmasndan korkulmasdr. Burada yer alan iletmelerde yeterli Aratrma-Gelitirme ve retim teknolojisi almalar yaplmamaktadr. Avrupa standart ve kalitesinde mal retemediklerine inanan iletmeler, ancak dk fiyatla pazarda tutuna bileceklerini

252

bildiklerinden, maliyetleri nedeni ile bunu baaramayacaklarn iin fiyat rekabetinden korkmaktadrlar. Dsatm yapan yabanc ortaa sahip iletmelere bakldnda, bu iletmelerin gmrk birlii karsndaki kayglarnn dier iletmelere gre daha az olduu grlmektedir. letmelerin Avrupa ile rekabet konusunda fazla bilgili olmadklar ortaya kmtr. Aratrma yapma ve yaptrma konusunda yeterli dzeyde olmayan iletmeler iin bu ok doal bir durumdur. Aratrma yapma ve aratrmalar takip konusunda en hassas olan sektrler; kimya, metal ana sanayi ve tat-ara sektrleridir. letmeler gmrk birlii konusunda bilgilenmek istediklerini ve bunu da en iyi bir ekilde KSO snn yapabileceini vurgulamlardr. 5.1.letmelerin AB Karsndaki Rekabet Gleri letmelerden, AB karsndaki rekabet glerinin ne dzeyde olduuna ilikin sorulan soruyu cevaplayan 270 tanesinden %21i rekabet glklerini yksek, %46 dk olarak tanmlam, %6s ise bu konuda fikir aklamamtr. Rekabet glerini yksek tanmlayan iletmeler, kimya ve metal ana sektrnde daha arlkta bulunmaktadr. Ancak dk olarak tanmlayan iletmelerde ayn gurupta bulunmaktadr. Kk iletmeler rekabet glerinin dk olduunu dnmektedirler. Baka bir adan bakldnda ara mal reten iletmelerin %26snn ve nihai mamul reten iletmelerin %9unun rekabet glerini yksek olarak grdkleri grlmtr. 5.2. letmelerin Uluslararas Alanda Karlatklar Sorunlar letmelerin Uluslar aras alanda karlatklar sorunlar; Pazar bilgisine ulama, Gvenilir arac bulma, Yabanc lke mevzuat bilgileri, Yabanc dil sorunu, Lobi destei noksanlklar eklinde sralamaktadr. Dsatm Trkiyenin gelecei asndan nemlidir. Bu nedenle iletmelerin bu sorunlar amasnda devletin ve eitli mesleki kurulularn katkda bulunmas gereklidir. zellikle ilk sorun iletmelerin tek aamaya bilecee sorunlardr. Bu sorunlar amada yurtdndaki ticaret ataeliklerine ve baz resmi ve yar resmi kurululara byk grevler dmektedir. Kurulular btelerinden yaplacak aratrmalar desteklemek zere paylar ayrmaldr. Yeterince iyi bilinmeyen d pazarlara girerken, o pazar iyi bilen yerli arac iletmelerle ibirlii yaplmas faydal olur. Yabanc dil sorunu Trkiyede giderek azalmakta olan bir sorundur. Bu blgede yer alan iletmeler gerek AB gerekse dier d pazarlar konusunda gn getike daha fazla bilgilenmektedirler. Buda d rekabette ki glerini artrmaktadr.

253

SONU: Trkiye ve AB arasndaki ilikiler balangcndan gnmze kadar deiik srelere girmi olmakla birlikte bu sre ierisinde iktidara gelmi bulunan 34 Hkmetin yn hep AB olmutur. Zaman zaman ABye yelik i politika malzemesi yaplm olmakla bu konu Trkiyede artk bir devlet politikas haline gelmitir. Trkiye aday lkeler arasnda yelik grmelerinin henz balamam olduu tek lkedir. Bu durum pek ok nedene dayandrlabilir. Bunlarn banda Trkiyenin Birlie yelii sz konusu olan tek Hristiyan olmayan lke olmas, lke ekonomisinin istikrarl olmamas, yksek enflasyon deerleri gsterilebilir. Trkiye aday lkeler arasnda Birlikle ilikileri en eski lkedir. Hatta 1959'da ilikileri balayp yelii gereklememi baka bir lke olmamsna ramen Trkiyenin AB yelii konusunda grmelerin balamas iin tarih alabilmek midiyle Aralk 2004 beklemektedir. ABnin Haziran 2003te Yunanistanda dzenledii Selanik zirvesi sonrasnda Arnavutluk ve Yugoslavyadan yeni aday lkeler olarak sz edilmeye balanmtr. Hkmetin btn gayretlerine ramen Trkiyenin yelik konusundaki ans hala ok yksek deildir. Bu dorultuda Trkiyede pek ok yasal deiiklikler yaplmtr. Geen zaman ierisinde Birlik yesi lkelerin politikalarnda Trkiyenin yelii ile ilgili henz netlik salanmamtr. AB ve Trkiye ilikilerini sorguladmz bu almada ortaya kan bir baka durumda halkn AB- yelii'ne byk oranda destek vermelerine ramen AB konusunda yeterli derecede bilgili olmamalardr. ABye yeliin olumlu deiiklikler salayaca bir gerektir; fakat bu yolda ncelikle sanayi rnlerimizi AB pazar iin hazr hale getirmek, halkmz birlik konusunda bilgilendirmek ve her eyden nce eitim seviyemizi ykseltmeliyiz. rnein zmit`de yaptmz anket almasnda ankete katlanlarn %38'i AB yelii hakknda bilgileri olmadklarn ifade etmilerdir. Bu kiiler AB hakknda fikirleri olmadn ifade ederken AB'ye yeliin Trkiye`ye faydas olacan dndklerini de ifade etmilerdir. Ankete katlanlar AB yeliinin yeni i sahalarnn almasna faydas olaca ve Trk sanayisinin buna hazr olduunu dndklerini ifade etmilerdir. yeliin gereklemesi durumunda zmit'in de bundan faydalanaca ifade edenlerin oran olduka yksektir.

254

KAYNAKCA: BOLDT, Hans (1995): Die Europische Union: Geschichte, Struktur, Politik. ISBN 3-41110281-0 Die Europische Gemeinschaft (1972): Von der Haager Gipfelkonferenz bis zum Europa der Zeh GROTHUSEN, Klaus-Detlev (Hrgs.) (1979): Die Trkei in Europa. Gttingen GUMPEL Werner (1988): Ausfhrliches ber die trkische Wirtschaftspolitik s.a. Die trkische Wirtschaftspolitik als Grundlage verbesserter Handelsbeziehungen. S. 126-147 In: Zeitschrift fr Trkeistudien Heft 1/88 Walldorf KARLUK, Rdvan (1998): Avrupa Birlii ve Trkiye ("Europische Gemeinschaft und die Trkei") stanbul SCHUBERT, Angelika (1996): Politische konomie der Handelslieberalisierung in der Trkei 1980-1990. ISBN 3-623-00401-4 STEWIG, Reinhard(1999): Entstehung der Industriegesellschaft in der Trkei. Teil2:Entwicklung 1950-1980. Im Selbstverlag des Geographischen Instituts der Universitt Kiel. STEWIG, Reinhard(2000): Entstehung der Industriegesellschaft in der Trkei. Teil2:Entwicklung 1980-2000. Im Selbstverlag des Geographischen Instituts der Universitt Kiel. TOEPFER, Helmuth (1989): Die Entwicklungsdynamik in der Trkei. Regionale Unterschiede aufgrund Bevlkerungs- und wirtschaftsgeographischer Disparitten. In: Geographisches Rundschau. Jg.41, H4, S.211-221 YILMAZ, B. (1993): Die Wirtschaftliche Entwicklung der Trkei von 1923 bis 1980. In: Sdosteuropa-Mitteilung, Jg. 33, S.350-365. ubak@gov.tr : Ulatrma Bakanl die@gov.tr : Devlet statistik Enstits

Roma anlamas ile iki nemli Avrupa Topluluu olan AET ve EUROATOM kurulmutur.

ii Yunanistan'n AET'ye yelik bavurusunda bulunmas 19.Yzyldan beri batya ynelmi olan Osmanl ve onun mirass olan Trkiye Cumhuriyeti iin bir bavuru sebebi olmutur. Bu bavurunun yaplmasnda Yunanistan'n uluslararas kurulularda yalnz braklmamas gr etkilidir. Zamann Menderes Hkmeti D leri Bakan olan Fatin Rt Zorlu'nun "Yunanistan kendisini bo bir havuza atsa bile onu yalnz brakmaya gelmez, tereddt etmeden sizde atlayacaksnz." sz Trkiye'nin bavurusunun arkasndaki temel nedeni aklamaktadr.

27 Mays 1960 askeri darbesi, 12 mart 1970 askeri muhtras, 12 Eyll 1980 askeri darbesi ve aralarda oluan istikrarsz koalisyon hkmetleri (ortaklk bavurusunun yapld i 959 ylndan Temmuz 2000 ylna kadar 33 hkmet grev yapmtr) Trkiye'de yeterli gelimenin salanmasnda engel oluturmutur. Avrupa devletleri stratejik nedenler ile Trkiye'yi kendilerinden uzaklatrmak istemezlerken, tarihsel ve dinsel nedenler ile de kendi ilerinde istememektedirler. Bu konu ile ilgili olarak nemli ve yetkili kiiler eitli dnemlerde aklamalar yapmlardr. Trkiye ile ortak yelik anlamasnn yapld esnada zamann Federal Almanya D leri Bakan olan Schrder "Bu anlama hr dnya ile Trkiye arasnda esasen mevcut olan anlamalar tamamlayc niteliktedir" grn belirtmitir. Daha sonra Fransa adna konseye katlan zamann Maliye Bakan Giscard d'Estaing de o dnemde Trkiye'nin ortaklk bavurusuna itiraz etmemi, hatta bu konuda alnacak karar olumlu bulacan sylemitir. Fakat aradan geen 30 yl sonra Fransa Devlet Bakan olan Giscard d'Estaing, ] 989 yl Haziran aynda yaplan Avrupa Parlamentosu seimleri dolays ile yaplan bir televizyon programnda yapt konumada Trkiye'nin
iv

iii

255

AT' ye katlmasnn aleyhinde olduunu sylemitir. Gscard d'Estaing Trkiye'yi dost bir devlet olarak nitelemekle birlikte Roma Antlamas'nda yer almayan din farkllndan dolay Trkiye'nin toplulua ye olamayacan savunmutur. Gscard d'Estaing'in grne yakn grler baka Avrupal devlet adamlar tarafndan da aklanmtr. Wolfgang Schauble, partisinin iktidarda olduu ve kendisinin de meclis gurubu bakanl yapt bir dnemde (1992) Meinz'de yapt bir konumada bu konuyla ilgili olarak unlar sylemitir: "Trkiye'ye kesinlikle AB yesi olamayaca sylenmelidir. Bylece Trkiye'ye iyilik yapm oluruz. Trkiye'nin kkten dinci olmayan politikalarn destekleyelim. Avrupa'nn birlemesinden doan avantajlardan Trkiye'nin yararlanmasna tarafm. Trkiye'nin Avrupa Konseyi yeliini de memnuniyetle karlyorum; fakat AB adaylar olarak sadece Avrupa-Hristiyan geleneine sahip lkeler sz konusu olabilir. Mslman Trkiye ve Asyal Rusya AB yesi olamaz." Schauble 1995 ylnda yaplan Davos toplantsnda da Trkiye'nin AB'ye ye olamayacann drst davranlarak kendisine sylenmesi, iki yzl davranlmamas gerektiini sylemitir. AB. komisyonu eski bakan Jacques Delors 1989 ylnda yapm olduu bir konumada Trkiye'nin hristiyan kltrnn bir paras olan A T'ye katlamayacan sylemi ve Turgut zal'n tam yelik bavurusuna "Avrupa hristiyan kulbdr." diye karlk vermitir. Almanya'nn eski babakanlanndan Helmut Kohl, bir AGK toplantsnda AB'nin hristiyan hareketlerinden sz etmitir. Benzer bir-gr de Willy Brandt zel bir sohbette, zamann Bonn byk elisi Onur ymen'e "Sizin AB'ye alnmanzdaki en byk engel Mslman olmanzdr. Biz sosyal demokratlar iin bu genellikle bir engel deildir, ama Avrupa'da birok evre byle dnyor" demitir. Benzer grler pek ok Avrupal siyaseti tarafndan eitli platformlarda dile getirilmitir. Gumpel, Werner: Sudosteuropa-Mitteilung (3 i) S.20L- 20, 1991 Delors, Jacques: Le Monde, i Juni 1994 Bunlardan ilki eski Yunan babakanlanndan Venizelos'tur. Venizelos'un Babakanl dneminde Trkiye ve Yunanistan arasnda tam bir dostluk dnemi yaanmtr. Gnmz politikaclanndan 19911993 dneminde Avrupa Yatrm Bankas bakanln yapm olan Jacques Attali, Trkiye ve Rusya 'nn birlie alnmasn nermitir. Attali'ye gre Trk iyenin AB'ye alnmas, Avrupa'nn artk bir Hristiyan kulb olmayaca mesajn verecektir. Bu da, dnyann her yerinde Mslmanlara bir gelecekleri olduu mesajn verecektirJTME Winter 1996.S 134- 135)
vi vii viii v

Eurobaromater Survey: Support for Enlargement, NoA7, Spring 1997

6 Mart i 995 tarih ve 1/95 sayl ortaklk Konseyi karan ile i Ocak i 996 tarihinde Trkiye ile AB arasnda gmrk birlii gereklemitir. x en, Faruk: Sudosteuropa-Mitteilung, 1990, S. 125- 134 xi Ausfiihrliches ber die trkische Wirtschaftspolitik S.a. Gumpel Werner: Die Trkische Wirtschaftspolitik als Gurundlage verbesseiter Handels beziehungen. S 126-147 in:Zeitschrift fiir Trkeistudien Heft 1/88 Walldorf 1988 xii Ankara Anlamas; Trkiye ile AET arasnda ortaklk yaratan anlamadr. Eyll 1963'de Ankara'da nn Hkmeti ile imzalanmtr. Aralk 1964'te yrrle girmitir. Amac Trkiye ile birlik arasnda, sonuta tam yelii ngren bir gmrk birliinin kurulmasdr. xiii Karluk, Rdvan: "Avrupa Birlii ve Trkiye" stanbul-I 998

ix

256