You are on page 1of 93

LETME

Temel Bilgi Teknolojileri

Do. Dr. Eyp ETN

AUZeF
iSTAnBUl niVerSiTeSi AIk ve UZAkTAn eiTim FAklTeSi

1. Hafta e-Ders Kitap Blm

ZET

Bu blmde, bilgisayarlar hakknda genel bilgi verilecektir. Daha sonra baz bilgisayar donanmlar tantlacaktr. Bylece bir bilgisayar kullancsnn sahip olmas gerektii temel bilgi verilmi olacaktr.

BRNC BLM TEMEL BLG TEKNOLOJLERNE GR

1. BLGSAYAR NEDR?

Bilgisayar, kefi milattan nce abaksn kefedilmesine kadar giden teknolojik bir aratr. Bilgisayarlar; mantksal ve aritmetiksel ilemleri yapan, birok bilgiyi hafzasnda saklayan, istenildiinde eitli ekillerde bilgileri aktaran, ilemleri hzl yapan aralardr.

Bilgisayarlarn yaps iki grupta toplanabilir. Bu gruplar; donanm ve yazlmdr.

Teknolojik gelimelerle bilgisayarlar da gelime gstermitir. 1900l yllarn ilk yarsnda arl tonlarla llen bilgisayarlardan gnmzde arl gramla llp birok ilemi gerekletiren bilgisayarlara geilmitir.

Bilgisayarlar i, eitim, salk, bilim bata olmak zere hayatn her annda ok fazla kullanlmaktadr.

Bilgisayarlarda bilgiler bellekte tutulur. Bellek en kk birimin lsne Bit denir. Dierleri de;

8 Bit 1024 Byte 1024 Kilobyte 1024 Megabyte 1024 Gigabyte

1 Byte 1 Kilobyte 1 Megabyte 1 Gigabyte 1 Terabyte

eklinde sralanabilir.

1.1. Bilgisayarda Donanm Elemanlar

1.1.1. Merkezi lem Birimi

Tm bilgisayarlarda olan, bilgisayarn beyni denilebilecek parasdr. Program komutlarnn altrld, aritmetik ve mantksal ilemlerin yapld blmdr.

1.1.2. RAM Bellek

Kullanclarn ilemlerini yapt bellek alandr. Bilgisayarn kapanmasyla bilgiler silinir.

1.1.3. ROM Bellek

Bilgilerin deitirilemedii ya da silinemedii, sadece okunabildii sabit bilgilerden oluan bellek alandr.

1.1.4. Anakart

Bir bilgisayardaki, birok parann zerine taklarak altrld, en nemli paralardan birisidir.

1.1.5. Sabit Disk (Hard Disk)

Bilgisayarn almas iin gerekli programlar, aldktan sonraki kullanlan programlar, kaydedilen almalar vs. kaydedilen yer sabit disktir. Bilgilerin bilgisayarda kalc olarak depoland yerdir.

1.1.6. Klavye

Bilgisayara tular vastasyla bilgilerin girilmesini salayan donanm aracdr. Harflerin ve eitli karakterlerin vastasyla bilgisayara bilgi girii yaplabilir.

1.1.7. Fare

Bilgisayar kullanmakta kullanlan ekran zerindeki iaretiyi kullanmay salayan donanm aracdr.

1.1.8. Monitr (Ekran)

Bilgisayarn iindeki bilgilerin kullancya gsterilmesini, kullancnn yeni bilgiler girmesini vs. ilerin yaplabilmesi iin grnty salayan bilgisayar parasdr.

1.1.9. Yazc

Yazc, bilgisayardaki bilgilerin kat vb. d ortamlara aktaran bir aratr.

1.1.10. Tarayc

Bir belge, resim gibi herhangi bir dokman bilgisayar ortamna almaya yarayan aratr.

SONU

Bu blmde bilgisayarlar hakknda genel bilgiler verilmitir. Baz temel bilgisayar donanm aralar tantlmtr.

KONUYA LKN SORU RNEKLER 1- Bilgisayarda 1Gb.lk veri ka Mb.a karlk gelir? a- 128 b- 512 c- 1024 d- 1 e- 10240

2- Bilgisayarda olan bilgileri kat vb. d ortama aktaran ara hangisidir? a- Klavye b- Fare c- Tarayc d- Yazc e- Sabit Disk

3- Kullanclar tarafndan kaydedilen bilgileri kalc olarak saklayan donanm arac hangisidir?

a- ROM Bellek b- RAM Bellek c- Anakart d- Sabit Disk e- Klavye

Cevap Anahtar: 1c 2d 3d

YARARLANILAN KAYNAKA

1- EKNCOLU ., SARAOLU H. M., KOCABAY H., GRPINAR K., ESENBOA Y., KARAKO F., Bilgi Teknolojisi Kullanm ve nternet, Editrler: smail Ekinciolu, Murat Alp, Dumlupnar niversitesi Yayn No: 10, Eyll 2003.

2- GNE A., ATAZ M., AYDIN H., ALIKAN H., HEPKUL A., ENEL H., TAI C., Temel Bilgi Teknolojileri, Editrler: AYDIN H. C., HOCAN Y., ZKUL A. E., Anadolu niversitesi Yayn No: 1418, Ak retim Fakltesi Yayn No:763, Anadolu niversitesi Eskiehir Haziran 2009.

2. Hafta e-Ders Kitap Blm

ZET

Bu blmde, bilgisayarlarn yazlm blm tantlacaktr. Yazlmn ne anlama geldii ve ne ie yarad anlatlacaktr. Daha sonra iletim sistemleri hakknda bilgi verilecektir. letim sistemlerinin bilgisayardaki yeri ve nemi anlatlp, ofis programlarnn anlatmna geilecektir.

KNC BLM BLGSAYARLARDA YAZILIM VE KULLANILAN TEMEL YAZILIMLAR

1. YAZILIM ve BLGSAYARA GENEL BR BAKI

Bilgisayarn donanm blm birinci blmde anlatlmt. Bu blmde bilgisayarn yazlm blm hakknda bilgi verilecektir.

Donanm ksmnda belirtildii zere, bilgisayar birok donanm elemannn bir araya gelmesiyle olumaktayd. Bu donanm elemanlarnn grevlerini yapmasn, bilgisayarn almasn salayan bilgisayar programlarnn tmne yazlm denir.

Bir bilgisayarda, bilgisayarn almasndan, ihtiyaca gre kullanlmasna gre pek ok i yaplmaktadr. Yaplan bu iler bilgisayar programlar sayesinde gerekletirilmektedir. Bilgisayar programlar eitli dillerde yazlm komutlardan oluup, komutlarn yapsna gre istenen ilemleri yaparlar.

1.1. letim Sistemleri

Bir bilgisayarn almasn kapatlmasna kadar tm srete, kullancyla bilgisayar arasndaki iletiimi salayan iletim sistemi yazlmlardr. letim sistemleri; bilgisayar, donanm aralarnn birlikte uyumlu ekilde almalarn salayarak kullanclar iin uygun alma ortam salarlar.

Kullanclar bilgisayarlarn kullanrken, yaptklar tm ilemlerde yaptklar girdileri anlayp gerekli uygun ilemlerin yaplmasn salarlar.

1.1.1. letim Sistemi eitleri

Birok iletim sistemi yazlm mevcuttur. Bunlara; Unix, Linux, Mac OS X ve Microsoft Windows iletim sistemleri gibi iletim sistemleri rnek olarak verilebilir.

TBTAK tarafndan gelitirilen iletim sistemi PARDUS da iletim sistemlerine rnek olarak verilebilir.

Microsoft Windows iletim sistemi de, Microsoft tarafndan karlan ve tm dnyada ok sayda kullancs olan bir iletim sistemidir. Windows 2000, Windows NT, Windows XP, Windows Vista, Windows 7 gibi devaml yenilenen birok srm kmtr.

1.2. Ofis Programlar

Bilgisayarda kullanclar pek ok ilem yapabilmektedirler. Bu ilemlerden en temel ve en sk kullanlanlardan bazlar, yaz yazmak, baz verileri tablolamak, grafik izdirmek, sunumlar hazrlamak gibi ilemlerdir. Tm bu ileri ofis yazlmlar ile gerekletirmek mmkndr.

Ofis yazlmlar da tpk iletim sistemlerinde olduu gibi eitleri olan yazlmlardr. Open Office, Microsoft Office gibi birok ofis program vardr.

Microsoft Office program, Microsoft tarafndan kartlan, ierisinde kullancnn ihtiyacna gre paketlerle sunulan programdr. MS Word, MS Excel, MS PowerPoint, MS Access gibi pek ok programn bnyesinde bulundurmaktadr.

SONU

Bu blmde, yazlmn ne olduu hakknda bilgi verilerek bilgisayarn yazlm ksm anlatlmtr. Daha sonra iletim sistemleri hakknda bilgi verilerek ardndan ofis programlar anlatlmtr.

KONUYA LKN SORU RNEKLER 1- Aadakilerden hangisi bilgisayarn yazlmsal ksmyla ilgili deildir? a- Ofis Programlar b- letim sistemleri c- Klavye d- Gvenlik yazlmlar e- Donanm srcleri

2- Aadakilerden hangisi Microsoft Office programlarndan birisi deildir? a- Microsoft Word b- Microsoft Excel c- Microsoft Access d- Microsoft PowerPoint e- Microsoft Windows

3- Aadakilerden hangisi bir iletim sistemidir? a- Microsoft Word b- Microsoft Excel c- TBTAK PARDUS d- Microsoft Access e- Microsoft PowerPoint

Cevap Anahtar: 1c 2e 3c

YARARLANILAN KAYNAKA

1- EKNCOLU ., SARAOLU H. M., KOCABAY H., GRPINAR K., ESENBOA Y., KARAKO F., Bilgi Teknolojisi Kullanm ve nternet, Editrler: smail Ekinciolu, Murat Alp, Dumlupnar niversitesi Yayn No: 10, Eyll 2003.

2- GNE A., ATAZ M., AYDIN H., ALIKAN H., HEPKUL A., ENEL H., TAI C., Temel Bilgi Teknolojileri, Editrler: AYDIN H. C., HOCAN Y., ZKUL A. E., Anadolu niversitesi Yayn No: 1418, Ak retim Fakltesi Yayn No:763, Anadolu niversitesi Eskiehir Haziran 2009.

3- PARDUS, www.pardus.org.tr

3. Hafta e-Ders Kitap Blm

ZET Bu blmde MS Word ve MS PowerPoint programlarnn nasl altrldklar ve nasl kullanldklar anlatlacaktr.

MS Word programnda metinlerin dzenlenmesi, men zellikleri kullanlarak yazlarn istenilen zelliklerde yazlmas anlatlacaktr.

MS PowerPoint programnda bir sunumun nasl hazrlanaca, men zellikleri kullanlarak grsel zenginlik katlmas etkili bir sunum oluturulmas anlatlacaktr.

En sonunda da bu programlarda almalar hazrlanrken, zaman kazanmak iin sk kullanlabilecek baz klavye ksa yollar anlatlacaktr.

NC BLM MS WORD ve MS POWERPOINT

1.MS WORD

1.1. MS Wordn altrlmas

Word program Microsoft tarafndan karlan ofis programlarndan birisidir. MS Word bulunan bir bilgisayarda, program altrmak iin;

BALAT PROGRAMLAR MICROSOFT OFFICE MICROSOFT WORD

yolu takip edilerek program alabilir.

1.2. MS Worde Genel Bir Bak

Program altrldktan sonra alan ekranda, yaz yazlmaya hazr sayfa, yazy istenilen biimde biimlendirmekte kullanlacak olan aralar ve menler vardr.

1.3. MS Wordde Yazmak ve Menlerden Yararlanmak

Alm bo sayfada klavye kullanlarak istenilen yazlar yazmak mmkndr. Fakat bu sayfada varsaylan olarak gelen sayfa dzeniyle ilgili ayarlar vardr. Bu ayarlar, sayfann kenar boluunun, kt byklnn, yatay dikey sayfa dzeninin ayarlanmas gibi ayarlamalar olabilir. Bunun dnda, yazlan yaznn byklk kklk ayarlar, yaz eidi veya grnts gibi pek ok ayar yaplmak istenebilir. Tm bu ayarlar menlerden ve ara ubuklarndan gerekli olanlar kullanlarak yaplabilir.

Bu menler, MS Word ekrannn banda yer alan ve eitli zellikleri ieren aralardr. Men eitli balklar altnda toplanmtr. Bunlar;

1) Dosya 2) Giri 3) Ekle 4) Sayfa Dzeni 5) Bavurular 6) Posta 7) Gzden Geir 8) Grnm

eklinde sekiz tanedir. Bu menler yardmyla yazlar ve sayfa hem grsel olarak hem daha kullanl olarak dzenlenebilir.

ekil-1.1: Menlerin grn.

1.3.1. Dosya Mens

Dosya mensnde genelde kullanclar tarafndan en ok kullanlan aralar; yazlmakta olan almann kaydedilmesi veya farkl kaydedilmesini salayan zelliklerdir. allmakta olan sayfada yazlacak metinler yazldktan sonra, yazlarn ve yaplan dzenlemelerin saklanmas iin kaydedilmesi gereklidir. Bu kayt ilemini Dosya mens altndan Kaydet fare yardmyla tklanarak yaplabilir.

Eer zerinde allan dosyada yaplan deiiklikler yeni bir dosya olarak kaydedilmek isteniyorsa Farkl Kaydet tklanr. Kaydedilecek yer belirlenir, yeni bir isim verilerek yeni kayt ilemi tamamlanr. zerinde allan eski dosyada (eer yaplanlar kaydedilmezse) deiiklik yaplmam, yaplan deiiklikler yeni dosyada kaydedilmi olur.

MS Word program altrlmaya baladktan sonra daha nceden bilgisayara kaytl bir Word dosyas zerinde allmaya devam edilecekse yine Dosya mens altndan A tklanr ve dosyann kaytl oldu yer bulunarak dosya seilip alr ve almaya devam edilir.

Alan dosyada gerekli ilemler yapldktan sonra kaydedilir ve Dosya mens altndan Kapat tklanarak ak dosya kapatlr. Fakat sadece allan dosya kapatlm olur ve MS Word almaya devam eder.

Dosya altndan k tkland zaman MS Word programndan da klm olur.

1.3.2. Giri Mens

Giri mensnden; yazlm veya yazlacak metninin birok temel zellii ayarlanabilir. Yaznn tipi, metnin hizalanmas, gibi pek ok ayarlama yapmak mmkndr.

Metin yazldktan sonra eer varsaylan yaz biimi ve yaznn bykl beenilmiyorsa giri mens altnda deitirilir. Ayn ekilde yaznn kaln veya italik olmas isteniyorsa yine bu menden yaz tipi zellikleri kullanlarak yaplabilir.

Sayfann belirli yerlerinde ayn metin geecekse, ilgili metin taranarak seilerek Kopyala seilerek metnin kullanlaca yer tklanp Yaptr dmesine baslr. Bylece ayn metin tekrar tekrar yazmak zorunda kalnmadan kullanlm olur.

Eer bir metinin yeri deitirilecekse taranarak seildikten sonra Kes seilerek metnin kullanlaca yer tklanp Yaptr dmesine baslr. Bylece ayn metin tekrar yazlmak zorunda kalnmadan kullanlm olur.

Sayfaya yazlan metnin grsel olarak sayfann iki yannn nasl olmas uygun bulunuyorsa hizalama seeneklerinden gerekli dzenlemeler yaplabilir.

Ayrca yazdaki belirli kelimelerinin farkl renkte olmas, altnn izili olmas gibi ayarlarn yannda, metni madde madde yazmak gibi zellikleri de Giri mens kullanlarak ayarlanabilir.

1.3.3. Ekle Mens

Ekle mens, allan sayfada yeni grseller veya bilgiler eklemek iin kullanlabilecek zellikleri ieren bir mendr.

Sayfada yeni bir resimler ekleyerek grsellii artrmak ve daha k bir sayfa hazrlamak mmkn olabilmektedir. Belirli bilgileri vurgulamak iin ok, yldz vb. iaretler eklenerek daha kullanl bir sayfa oluturulabilir. Ayrca sayfalara alt veya st bilgiler, sayfa numaras gibi zellikler eklene bilir.

Girilen verileri daha iyi ifade edebilmek, grsellii artrarak anlatm glendirmek iin eitli grafikler eklemek bu men yardmyla gerekletirilebilir.

1.3.4. Sayfa Dzeni Mens

Sayfa dzeni mensnde; allan sayfann birok zellii istenilen ekilde dzenlenerek kiiselletirilebilir.

Metin yazlacak sayfann kenarlarnda ne kadar boluklar olmas istendii Kenar Boluklar zellii yardmyla ayarlanabilir. Kt boyutu, kullancnn tercih ettii kat boyutu ne ise Boyut dmesi yardmyla belirlenebilir.

Metnin sayfada ka stunda grnecei Stunlar zelliinden ayarlanabilir.

Bunun yannda sayfadaki yazlar dikey veya yatay sayfada daha iyi duracak ekilde belirlenip sayfann durumu Ynlendime yardmyla yaplabilir.

1.3.5. Bavurular Mens

Bavurular mensnden; yaplan almaya, iindekiler blm, dipnot, ekiller tablosu eklemek gibi birok zellik kullanarak almay hem daha kullanl hem de daha etkin ynetmeye yarayan zellikler eklenebilir.

1.3.6. Postalar Mens

Posta mens; zarf oluturma, etiket oluturma, oluturulmu zarf ve etiketleri yazmak gibi birok zellii barndran mendr.

1.3.7. Gzden Geir Mens

Yazm denetiminden, aklamalara, deiikliklerin izlenmesine, sayfadaki biimlendirmenin korunmasna kadar eitli zellikler gzden geirme mens altndan gerekletirilebilir.

1.3.8. Grnm Mens

allan sayfann Anahat Grnmde mi?, Taslak Grnmde mi?, Sayfa Dzeni Grnmnde mi?, Tam Ekran Grnmnde mi? vb. grnm eitlerinden hangisi olacann seimi gibi ayarlarn yaplabilecei men Grnm mensdr.

2. MS POWERPOINT

2.1. MS PowerPointin altrlmas

PowerPoint program Microsoft tarafndan karlan ofis programlarndan birisidir. MS PowerPoint kullanlarak eitli grselliklerde sunumlar hazrlanabilmektedir. MS PowerPoint bulunan bir bilgisayarda, program altrmak iin;

BALAT PROGRAMLAR MICROSOFT OFFICE MICROSOFT POWERPOINT

yolu takip edilerek program alabilir.

2.2. MS PowerPointe Genel Bir Bak Program altrldktan sonra alan ekranda; sunularn oluturulaca, tasarlanp hazrlanaca bir ekran, yannda da hazrlanm sunumlar kk bir ekilde sral olarak gsteren ekran ile sunumlar istenilen biimde biimlendirmekte kullanlacak olan aralar ve menler vardr.

2.3. MS PowerPointde Sunu Hazrlamak ve Menlerden Yararlanmak

Alm bo sunum sayfasnda klavye kullanlarak istenilen yazlar yazmak mmkndr. lk sunu sayfasnda (ilk slayt), ortal ekilde balk ve alt balklar yazlarak sunuma bir kapak olabilecek giri yaplm olur. Daha sonra slaytta gerekli dzenleme ve eklemeleri yapmak iin menlerden yararlanlabilir.

Bu menler, MS PowerPoint ekrannn banda yer alan ve eitli zellikleri ieren aralardr. Men eitli balklar altnda toplanmtr. Bunlar;

1) Dosya 2) Giri 3) Ekle 4) Tasarm 5) Geiler 6) Animasyonlar 7) Slayt Gsterisi 8) Gzden Geir 9) Grnm

eklinde dokuz tanedir. Bu menler yardmyla yazlar ve sayfa hem grsel olarak hem daha kullanl olarak dzenlenebilir. MS PowerPoint blmnde; Ekle, Gzden Geir, Grnm menleri MS Word ile benzer zelliklerde olduu iin, anlatlmayacaktr.

2.3.1. Giri Mens

Kapak (veya giri) sayfas hazrlandktan sonra Giri mensnden Yeni Slayt dmesine baslarak ikinci sunum sayfas oluturulmu olur. Bu yeni sayfada da gerekiyorsa balk yazlr ve sunumu yaplan ilgili konu ksa ksa cmleler halinde zetlenerek sunum hazrlanr. Eer sunum sayfasndaki yer alan dzen istenildii grsellikte deil ise Giri mensnden Dzen tklanarak istenilen grsellik salanr.

Giri mensnden, Kes-Kopyala-Yaptr, yeni slayt ekleme, slayt dzeninde deiiklik gibi ayarlar yaplabilmektedir.

2.3.2. Tasarm Mens

Eer sunumunda tasarmla ilgili deiiklik yaplmak isteniyorsa, Tasarm mensnden gerekli deiiklikler yaplabilir.

2.3.3. Geiler Mens

Hazrlanm olan sunum sayfalarnn daha grsel ve canl olmas iin birinden dierine geerken gei efektleri eklenebilir. Gei efektleri eklemek iin Geiler mensnden istenilen efekt seilerek eklenir.

2.3.4. Animasyonlar Mens

Slayt sayfasnda yazlan bilgilerin grsel adan dikkat ekmesi iin animasyonlar eklenebilir. Animasyon eklenecek yer seilerek Animasyonlar mensnden istenilen animasyon eklenir.

2.3.5. Slayt Gsterisi Mens

Slayt gsterisinin balatlmas, n izleme yaplmas veya zamanlamasnn ayarlanmas gerekebilir. Bunu iin Slayt Gsterisi mens kullanarak gerekli ayarlamalarla slaytlar iyiletirilebilir.

3. BAZI KLAVYE KISA YOLLARI

almalar hazrlanrken zaman kazanmak iin baz zellikleri klavyeden kontrol etmek mmkndr. Bu ksa yollardan en ok kullanlanlarndan bazlar;

CTRL+X : Kes

CTRL+C : Kopyala

CTRL+V : Yaptr

CTRL+S : Kaydet

eklinde verilebilir.

SONU

Bu blmde MS Word ve MS PowerPoint programlarnn nasl altrldklar ve nasl kullanldklar anlatlmtr.

MS Word programnda metinlerin dzenlenmesi, men zellikleri kullanlarak yazlarn istenilen zelliklerde yazlmas anlatlmtr.

MS PowerPoint programnda bir sunumun nasl hazrlanaca, men zellikleri kullanlarak grsel zenginlik katlmas etkili bir sunum oluturulmas retilmitir.

almalar hazrlanrken, zaman kazanmak iin sk kullanlabilecek baz klavye ksa yollar gsterilmitir.

KONUYA LKN SORU RNEKLER

1- MS Word program aadaki yollardan hangisi takip edilirse altrlabilir? a- BALAT MICROSOFT OFFICE PROGRAMLAR MICROSOFT WORD b- PROGRAMLAR MICROSOFT WORD MICROSOFT OFFICE c- BALAT PROGRAMLAR MICROSOFT OFFICE MICROSOFT WORD d- PROGRAMLAR MICROSOFT WORD MICROSOFT OFFICE BALAT e- BALAT PROGRAMLAR MICROSOFT OFFICE

2- MS Word programnda kaytl bir dosyay ama kapatma gibi ilemler hangi men altndan gerekletirilmektedir? a- Dosya b- Giri c- Ekle d- Sayfa Dzeni e- Bavurular

3- MS PowerPoint program aadaki yollardan hangisi takip edilirse altrlabilir? a- BALAT MICROSOFT OFFICE PROGRAMLAR MS POWERPOINT b- PROGRAMLAR MICROSOFT POWERPOINT MICROSOFT OFFICE

c- BALAT PROGRAMLAR MICROSOFT OFFICE MS POWERPOINT d- PROGRAMLAR MS POWERPOINT MICROSOFT OFFICE BALAT e- BALAT PROGRAMLAR MICROSOFT OFFICE

4- MS PowerPoint programnda iki slayt arasnda geii grsel olarak hareketli olmasn salayan men aadakilerden hangisidir? a- Tasarm b- Geiler c- Animasyonlar d- Slayt Gsterisi e-Grnm

Cevap Anahtar: 1c- 2a 3c 4b

YARARLANILAN KAYNAKA

1- Microsoft Office Word Yardm Sayfalar

2- Microsoft Office PowerPoint Yardm Sayfalar

3- EKNCOLU ., SARAOLU H. M., KOCABAY H., GRPINAR K., ESENBOA Y., KARAKO F., Bilgi Teknolojisi Kullanm ve nternet, Editrler: smail Ekinciolu, Murat Alp, Dumlupnar niversitesi Yayn No: 10, Eyll 2003.

4. Hafta e-Ders Kitap Blm

ZET

Drdnc hafta Microsoft Office programlarndan MS Excel programna geilecektir. Program hakknda ksa bir bilgi verildikten sonra, programn altrlmas ve iindeki zellikler detaylaryla anlatlacaktr. Programn menleri tantlp ne ekilde kullanlabilecei hakknda detayl olarak bilgi verilecektir. Matematiksel ilemlerin nasl yapld hakknda bilgi verilip, formllerin nasl kullanld anlatlarak rnek zerinde gsterilecektir.

DRDNC BLM MS EXCELLE TANIMA

1. MS EXCEL 1.1. MS Excelin altrlmas

Excel program Microsoft tarafndan karlan ofis programlarndan birisidir. MS Excel bulunan bir bilgisayarda, program altrmak iin;

BALAT PROGRAMLAR MICROSOFT OFFICE MICROSOFT EXCEL

yolu takip edilerek program alabilir.

1.2. MS Excele Genel Bir Bak

Excel dosyasna Kitap, iinde alan tablolarn olduu yerlere de Sayfa denir. Her bir sayfada verilerin tutulduu birok hcre vardr ve yaplan almaya gre alma sayfalar eklenebilmektedir. Excel genel olarak, hcrelerden oluan bir elektronik tablo eklindedir.

Hcreler bilgilerin girildii temel yaplardr. Buralara girilen bilgilerle veriler depolanabilir. Bu bilgiler zerinde eitli hesaplamalar ve grsel dzenlemeler yaplabilir.

Her bir hcrenin satr ve stunlara verilen adlar ile konumu belirlidir. Stunlar alfabetik harflerle, satrlarda saylarla belirtilmitir. Bu konumundan dolay her hcrenin ad belirlidir. rnein B stununda 10. satrdaki hcrenin ad B10 hcresidir. Fare yardmyla seilen, etraf koyu izgiyle evrelenmi hcre aktif hcredir. Aktif hcre veri girii iin hazr haldedir. Klavye tularna basarak istenilen veriler hcreye girilebilir. Aktif olan hcrenin bulunduu satr ve stunun adlarn gsteren ifadeler farkl renkte grnp aktif hcrenin konumunu gsterir. ekil 1.1de bu durum grlmektedir.

ekil-1.1: Stunlar alfabetik harflerle, satrlarda saylarla belirtilmitir. rnein B stununda 10. satrdaki hcrenin ad B10 hcresidir.

Ayrca Ad Kutusunda hangi hcrede olunduunu hcrenin adn yazarak gsterilmektedir. Ad kutusunun yannda Forml ubuu bulunmaktadr. Forml ubuunda da hcreye girilen veriler grlmekte ve buradan da hcredeki veriye mdahale edilebilmektedir.

ekil-1.2 : Ad kutusunda aktif olan B10 hcresi grlmektedir. Yannda da Forml ubuu vardr.

1.3. Hcrelere Girilen Verilerin Dzenlenmesi ve Menler

Hcrelere girilen veriler programn varsaylan ayarlar ne ekildeyse o haliyle girilmi olur. Fakat kullanc iin bu varsaylan ayarlarla girilmi veri hem grsel olarak hem de ilevsel olarak yeterli olmayabilir. Dolaysyla kullancnn kendisi iin veya veriyi sunaca kii iin dzenlemesi, eitli grsel eler kullanmas veya ilemler yaparak gerekli bilgilere ulamas gerekebilir.

Bu dzenlemeler menler yardmyla gerekletirilebilir. Bu menler sayfann banda, forml ubuunun stnde yer alan ve eitli zellikleri ieren aralardr. Men eitli balklar altnda toplanmtr. Bunlar;

1) Dosya 2) Giri 3) Ekle 4) Sayfa Dzeni

5) Formller 6) Veri 7) Gzden Geir 8) Grnm

eklinde sekiz tanedir. Bu menler yardmyla veriler ve alma sayfas hem grsel olarak hem daha kullanl olarak dzenlenebilir.

ekil-1.3: Menlerin grn

1.2.1. Dosya Mens Dosya mensnde genelde kullanclar tarafndan en ok kullanlan aralar; allmakta olan kitabn kaydedilmesi veya farkl kaydedilmesini salayan zelliklerdir. allmakta olan sayfada veriler girildikten sonra veya eitli dzenlemeler ve hesaplamalar yapldktan sonra verilerin ve yaplan dzenlemelerin saklanmas iin kaydedilmesi gereklidir. Bu kayt ilemini Dosya mens altndan Kaydet fare yardmyla tklanarak yaplabilir.

Eer zerinde allan dosyada yaplan deiiklikler yeni bir dosya olarak kaydedilmek isteniyorsa Farkl Kaydet tklanr. Kaydedilecek yer belirlenir, yeni bir isim verilerek yeni kayt ilemi tamamlanr. zerinde allan eski dosyada (eer yaplanlar kaydedilmezse) deiiklik yaplmam, yaplan deiiklikler yeni dosyada kaydedilmi olur.

MS Excel program altrlmaya baladktan sonra daha nceden bilgisayara kaytl bir Excel dosyas zerinde allmaya devam edilecekse yine Dosya mens altndan A tklanr ve dosyann kaytl oldu yer bulunarak dosya seilip alr.

Alan dosyada gerekli ilemler yapldktan sonra kaydedilir ve Dosya mens altndan Kapat tklanarak ak dosya kapatlr. Fakat sadece allan dosya kapatlm olur ve MS Excel almaya devam eder.

Dosya altndan k tkland zaman MS Excel programndan da klm olur.

1.2.2. Giri Mens

Giri mensnden; hcrelere girilen verilerin birok temel zellii ayarlanabilir. Girilen yaznn tipi, hcrede-

ki metnin hizalanmas, verinin eidinin belirlenmesi gibi pek ok ayarlama yapmak mmkndr.

Veriler yazldktan sonra eer varsaylan yaz biimi ve yaznn bykl beenilmiyorsa giri mens altnda deitirilir. Ayn ekilde yaznn kaln veya italik olmas isteniyorsa yine bu menden yaz tipi zellikleri kullanlarak yaplabilir.

Hcreye girilen bilginin grsel ve olarak hcrenin neresinde olmas uygun bulunuyorsa hizalama seeneklerinden gerekli dzenlemeler yaplabilir.

Yazlm olan verinin tarih, say, finansal veri olmas gibi belirli zellikleri varsa giri mensnden bu zellikleri belirlenebilir. Ayrca saynn basamaklarnn virglle ayrlmas gibi dzenlemelerde buradan yaplabilir.

1.2.3. Ekle Mens

Ekle mens, alma sayfasna yeni grseller veya bilgiler eklemek iin kullanlabilecek zellikleri ieren bir mendr.

alma sayfasna yeni bir resimler ekleyerek grsellii artrmak ve daha k bir sayfa hazrlamak mmkn olabilmektedir. Hcrelerdeki belirli bilgileri vurgulamak iin ok, yldz vb. iaretler eklenerek daha kullanl bir sayfa oluturulabilir.

Girilen verileri daha iyi ifade edebilmek, grsellii artrarak anlatm glendirmek iin eitli grafikler eklemek bu men yardmyla gerekletirilebilir.

1.2.4. Sayfa Dzeni Mens

Sayfa dzeni mensnde; allan sayfann grnt temas kiiselletirilebilir. Bunun yannda sayfada yazlan veriler dikey bir sayfaya smyorsa veya yatay sayfada daha iyi duracak ekilde ise sayfann durumu Ynlendime yardmyla yatay veya dikey yaplabilir.

Sayfada istenilen zel kenar boluklar istenilen ekilde Kenar Boluklar zellii yardmyla ayarlanabilir.

Kullancnn tercih ettii kat boyutu ne ise Boyut tklanarak gerekli tercihlerin seilmesi mmkndr.

Bir alma sayfasnda onlarca veri girilebilir. Fakat bu verinin belirli bir ksm yazdrlmak isteniyorsa, Yaz-

drma Alan seenei ile gerekli ayarlamalar yaplabilir.

1.2.5. Formller Mens

MS Excelde toplama, karma, arpma, blme gibi matematiksel ilemlerin +, -, *, / gibi iaretleri kullanlarak yaplabilecei gibi programn iinde bulunan formller yardmyla da birok ilem yaplabilir.

Formller mens bu ilemlerin yaplabilecei formllerin yer ald mendr. Kullanc iine uygun forml buradan seerek gerekli ilemleri yapar.

1.2.6. Veri Mens

Farkl dosyalardan veriler alnmasn veya var olan veriler zerinde kullanc iin kullanl halle getirecek ilemleri yapan eitli zelliklerin olduu mendr.

Veriler bykten ke veya kkten bye, (Adan Zye veya Zden Aya olacak ekilde) sralanmas mmkndr.

Bir hcredeki verilerin stunlara ayrlmas yine bu men altndan gerekletirilebilir.

1.2.7. Gzden Geir Mens

Yazm denetiminden sayfann veya alma kitabnn korunmasna kadar eitli zellikler gzden geirme mens altndan gerekletirilebilir.

1.2.8. Grnm Mens

allan sayfann Normal Grnmde mi?, Sayfa Dzeni Grnmnde mi?, Tam Ekran Grnmnde mi? vb. grnm eitlerinden hangisi olacann seimi gibi ayarlarn yaplabilecei men Grnm mensdr.

2. MS EXCELDE BAZI MATEMATKSEL LEMLER

MS Excelde +, -, *, / iaretleri kullanlarak matematiksel ilemler yaplabilir. Burada dikkat edilmesi gerekken nokta; ilemlerin yapl sras saylar yazlma srasnda olmayp, normal matematiksel ilemlerde olduu gibi ilem ncelii sras olmasdr.

MS Excelde formller yazlrken veya matematiksel ilemler yaplrken = iareti konularak ileme balanr. lem yaplacak saylar hcrelerde yazysa, ilemin (veya formln) yazld hcrede artk o saylar yazmaya gerek yoktur. leme girecek saylar yazmak yerine hcre adreslerini (hcre adlarn) yazmak yeterlidir.

rnek 2.1: 3+5*2-4 leminin sonucu nedir?

3, 5, 2 ve 4 rakamlar srasyla A1, A2, A3, A4 hcrelerine yazlsn. A6 hcresine de istenilen matematiksel ilem yaplsn. A6 hcresine =3+5*2-4 yazlabilecei gibi =A1+A2*A3-A4 de yazlabilir. lem olarak ncelik arpmada olduu iin sonu 9 olarak bulunacaktr. ekil1.4 de Exceldeki yazl grlmektedir.

ekil-1.4: Matematiksel ilem

2.1. Excelde Forml Kavram

Hesaplamann zaman alaca veya ok g olaca pek ok ilem MS Excel de formller yardmyla kolaylkla yaplabilmektedir.

rnei; yz kiiden oluan bir gruptaki insanlarn yalarnn ortalamasn tek bir forml yardmyla verinin yazl olduu aral seerek kolaylkla yaplabilmektedir.

MS Excel iinde onlarca forml vardr. Finansal fonksiyonlar, mantksal fonksiyonlar, metin fonksiyonlar, matematiksel fonksiyonlar, istatistiksel fonksiyonlar gibi ok sayda ve eitli disiplinlerle ilikili formller vardr.

rnek 2.1.1: 25, 18, 34, 24, 33, 40 yalarnda olan 6 kiinin yalar ortalamas nedir?

Bu sorunun zm iki yolla yaplabilir.

1. yol: Soruda verilen yalar yazldktan sonra hesaplama yaplacak hcreye gidilip: =(25+18+34+24+33+40)/6 yazlarak sonu elde edilir. (Saylar tek tek yazmak yerine saylar hcrelere yazlm ise hcre isimleri de tek tek yazlabilir.) Fakat kii says 6 deil de 6000 kii olsayd bu yol olduka zor olurdu.

2.yol: Veriler hcrelere yazlp gerekli forml kullanlr. ekil 1.5 deki gibi forml uygulanarak sonuca ulalabilir. Yani =ORTALAMA() forml uygulanarak sonu bulunmu olur.

ekil-1.5: Ortalama hesab.

SONU MS Excel tantld. Programn nasl ald gsterildi. Menler hakknda detayl bilgiler verilerek ne ekilde yararlanlabilecei anlatld. Verileri nasl daha dzenli olarak ifade edilebilecei anlatld. Matematiksel ilemlerin MS Excelde nasl yapld gsterildi ve rnekle detaylandrld. Formller hakknda bilgi verildi ve forml kullanmann ilevsellii rnek verilerek detaylandrlr.

KONUYA LKN SORU RNEKLER 1- MS Excel programn altrmadaki admlar ne ekilde ilerler? a) BALAT PROGRAMLAR MICROSOFT EXCEL MICROSOFT OFFICE

b) BALAT PROGRAMLAR MICROSOFT EXCEL c) MICROSOFT OFFICE BALAT MASA ST d) PROGRAMLAR MICROSOFT OFFICE BALAT MICROSOFT EXCEL e) BALAT PROGRAMLAR MICROSOFT OFFICE MICROSOFT EXCEL

2- MS Excel programnda yaplan bir almay nasl kaydedersiniz? a) Giri Kaydet b) Bavurular Kaydet c) Grnm Grnm Kaydet d) Dosya Kaydet e) Sayfa Dzeni Dzeni Kaydet

3- MS Excel programnda altnz sayfaya grafik eklemek iin hangi meny kullanrsnz? a) Bavurular b) Grnm c) Ekle d) Dosya e) Posta

4- MS Excel programnda veri okluu nedeniyle uzun bir matematiksel ilem yaplmas gerektiinde hangisi tercih edilmesi kullancnn iini kolaylatrc olur? a) lemi sabrla yapmak ve hata olmamas iin kontrol etmek b) Forml kullanmak c) lemi yapmadan bo brakmak d) lemi kat kalem kullanarak yapp sonucu bilgisayara yazmak e) Veri biimlendirme seeneklerini kullanmak

Cevap Anahtar: 1e 2d 3c - 4b

YARARLANILAN KAYNAKA

1- Microsoft Office Excel Yardm Sayfalar

2- EKNCOLU ., SARAOLU H. M., KOCABAY H., GRPINAR K., ESENBOA Y., KARAKO F., Bilgi

Teknolojisi Kullanm ve nternet, Editrler: smail Ekinciolu, Murat Alp, Dumlupnar niversitesi Yayn No: 10, Eyll 2003.

5. Hafta e-Ders Kitap Blm

ZET

Beinci hafta Microsoft Excel programnda baz temel formller retilecektir. Bu formller; TOPLAM(), MAK(), MN(), ORTALAMA(), EER() formlleridir. Ne ie yaradklar kullanmlar hakknda bilgi verilecektir. Daha sonra baz matematiksel sembollerin MS Excelde kullanmlar hakknda bilgi verilecektir. rnek bir vaka almasyla retilen bilgilerin pekitirilmesi salanacaktr.

BENC BLM MS EXCEL FORMLER 1

1. MS EXCEL FORMLLER: TOPLAM(), MAK(), MN(), ORTALAMA(), EER()

Bu blmde baz temel MS Excel formlleri verilerek uygulamalar gsterilecektir.

1.1. TOPLAM() Forml

Hcrelere girilmi verilerin toplamn veren bir MS Excel formldr. Verileri tek tek + iareti ile toplamak yerine TOPLAM() forml kullanlarak toplanmas istenen saylar (hcreler) seilerek toplama ilemi gerekletirilir.

1.2. MAK() Forml

Hcrelere girilmi verilerin en byk (maksimum) deerini veren bir MS Excel formldr. Veri grubu ierisinde, MAK() forml kullanlarak en byk deer bulunur.

1.3. MN() Forml

Hcrelere girilmi verilerin en kk (minimum) deerini veren bir MS Excel formldr. Veri grubu ierisinde, MN() forml kullanlarak en kk deer bulunur.

1.4. ORTALAMA() Forml

Hcrelere girilmi verilerin aritmetik ortalamasn deerini veren bir MS Excel formldr. Verilerin aritmetik ortalamasn alan matematiksel ilemini yapmak yerine, ORTALAMA() forml kullanlarak, aritmetik ortalama deeri bulunur.

1.5. EER() Forml

EER() forml, yapt mantksal snamaya gre doru ve/veya yanl olma durumuna gre deerler veren bir MS Excel formldr.

EER() forml ksmdan oluur. ncelikle bir mantksal snama gerekmektedir. kinci olarak mantksal snama doruysa alnmas istenen deer verilir, nc ksmda ise mantksal snama yanl ise alnmas istenen deer verilir. 2. BAZI MATEMATKSEL SEMBOLLER

Matematikte kullanlan baz sembolleri Excelde de kullanlmaktadr. Bu semboller bazen bir formln iinde kullanlarak ok nemli iler yapabilmektedir.

Bu semboller den bazlar: kktr sembol (<), byktr sembol (>), eittir sembol (=), kk eit sembol (<=) veya byk eit sembol (>=) olarak ifade edilebilir. ki saynn deerlerinin karlatrlmasnda kullanlabilecek olan bu matematiksel semboller, EER() fonksiyonu ierisinde mantksal snama yaplrken kullanlmas, nasl kullanldklarna rnek olarak gsterilebilir.

Bu sembol ve rneklerin nasl kullanldklar vaka almasnda daha detayl olarak gsterilmitir.

3. RNEK VAKA

Bir iletmenin rettii rnler kalite kontrol aamasnda farkl aamadan gemektedir ve her birim 10 puan zerinden not vererek rnn kalitesini test etmektedir. rnlerin her aamada aldklar notlar aadaki tabloda verilmitir.

rn eiti rn 1 rn 2 rn 3 rn 4 rn 5 rn 6 rn 7 rn 8 rn 9 rn 10

Kalite 1. Aama Notu 6 8 7 8 8 10 9 5 3 7

Kalite 2. Aama Notu 7 9 7 7 8 9 8 8 5 6

Kalite 3. Aama Notu 8 8 7 8 8 9 8 7 5 6

Buna gre;

i.

Eer aamadan ald notlarn ortalamas 7 puannn zerinde ise Geer, deil ise Gemez yazdrarak kalite kontrolnden baarl olan rnleri belirleyiniz.

ii.

Her aamadan alnan puanlarn toplamn bulunuz. Toplam puanlar iinde en yksek ve en dk puann ka olduunu bulunuz.

zm: i. Her bir rnden ald notu verilmitir. ORTALAMA() forml kullanlarak rnlerin ortalamalarnn hesaplanmas gerekmektedir. Ortalamalar bulunduktan sonra 7 puann zerinde olup olmadklar belirleneceklerdir. zm ekran kts ekil 3.1 deki gibidir.

ekil-3.1: zm i.

A, B, C, D stunlarnda soruda verilen veriler yazlmtr. E stununda ortalamalar bulunmutur. F stununda ise rnn kalitesinin yeterlilii snanmtr. Bunun iin kullanlan formller: Ortalama almak iin gerekli forml;

E2: =ORTALAMA(B2:D2)

eklindedir. Ayn ekilde E stununda her satr iin ortalama alma ilemi benzer ekilde yaplmaktadr.

rnn kalitesinin yeterlilii snanmas iin gerekli forml:

F2:=EER(E2>7;Geer;Gemez)

eklindedir. Burada E2 deki ortalama deerinin 7 den byk olup olmadna baklmaktadr (mantksal snama). kinci ksmda; mantksal doru ise Geer yazdrlmasn ifade eder. nc ksmda ise; mantksal snama yanl ise Gemez yazdrlmasn ifade eder.

ii. Puanlarn toplamlar hesaplandktan sonra en yksek ve en dk puan hesaplanacaktr. zm ekran kts ekil 3.2 deki gibidir.

ekil-3.2: zm ii.

A, B, C, D stunlarnda soruda verilen veriler yazlmtr. E stununda notlarn toplamlar bulunmutur.

Toplamlar almak iin gerekli forml:

E2: =TOPLAM(B2:D2)

eklindedir. Ayn ekilde E stununda her satr iin toplama ilemi benzer ekilde yaplmaktadr.

En yksek not; E13 hcresinde =MAK(E2:E11) forml ile bulunmutur.

En dk not; E14 hcresinde =MN(E2:E11) forml ile bulunmutur.

SONU MS Excel kullanlan formllerden be tanesi tantld. Nasl kullanldklar, ne ie yaradklar detayl anlatld. Baz matematiksel sembollerle nasl kullanldklar gsterildi. rnek vaka almasyla uygulamalarnn nasl yapld retildi.

KONUYA LKN SORU RNEKLER 1- MS Excel programnda hcrelere girilmi saysal verilerin en byk deerini hangi forml kullanarak bulabilirsiniz? a- EER() b- MAK() c- MN() d- TOPLAM() e- ORTALAMA()

2- MS Excel programnda hcrelere girilmi saysal verilerin ortalamasn hangi forml kullanarak bulabilirsiniz? a- TOPLAM() b- ORTALAMA() c- MN() d- EER() e- MAK()

3- MS Excel programnda hcrelere girilmi saysal verilerin en kk deerini hangi forml kullanarak bulabilirsiniz? a- MAK() b- MN() c- ORTALAMA() d- EER() e- TOPLAM()

4- MS Excel programnda hcrelere girilmi saysal verilerin toplamn hangi forml kullanarak bulabilirsiniz? a- MAK() b- TOPLAM() c- ORTALAMA() d- EER() e- MN()

Cevap Anahtar: 1b- 2b- 3b- 4b

YARARLANILAN KAYNAKA

1- Microsoft Office Excel Yardm Sayfalar

2- EKNCOLU ., SARAOLU H. M., KOCABAY H., GRPINAR K., ESENBOA Y., KARAKO F., Bilgi Teknolojisi Kullanm ve nternet, Editrler: smail Ekinciolu, Murat Alp, Dumlupnar niversitesi Yayn No: 10, Eyll 2003.

6. Hafta e-Ders Kitap Blm

ZET

Bu blmde, MS Excelde grafik izimi anlatlacaktr. Grafiin nemine, almaya katt faydalara deinildikten sonra grafik eitleri retilecektir. Ardndan grafiin nasl izildii, gerekli dzenlemelerin nasl yapld anlatlacaktr.

ALTINCI BLM MS EXCELDE GRAFK ZME

1. MS EXCELDE GRAFK ZME

Grafikler verileri grsel eler kullanarak yorumlanmas daha kolay hale getiren aralar olarak dnlebilir. Grafii izilen veri hem kullancya ho gelen, almaya grsellik katar hem de yorumlanma aamasnda detaylar daha iyi grlmesini salar.

1.1. MS Excelde Grafik eitleri

MS Excelde birok grafik eidi bulunmaktadr. Bunlar verinin eidine, yorum yaplacak konuya gre vs. hangisinin kullanlacana karar verilir.

MS Excelde kullanlan grafik eitleri,

1- Stun Grafik 2- izgi Grafik 3- Pasta Grafik 4- ubuk Grafik 5- Alan Grafik 6- X Y Dalm Grafik 7- Hisse Senedi Grafik 8- Yzey Grafik 9- Halka Grafik 10- Kabarck Grafik

11- Radar Grafik

eklindedir.

1.2. Grafik izimi

Grafii izilecek veri belirlendikten sonra fare yardmyla veriler seilir. Daha sonra Ekle mens altndan veriye uygunluu ve grsellii de gz nne alnarak uygun grafik eidi seilir. Seilen grafik eidiyle izim gerekleir. Bu izimde satrlarn, grafiin balnn, etiket adlarnn belirlenmesi veya konuya gre zelletirilmesi gerekebilir.

stenen zelliklerin eklenmesi veya deitirilmesi iin; izilmi olan grafik seilerek farenin sa tuu tklanr. Alan menden grafiin tr deitirilebilir. rnein stun grafikle ifade edilmi bir alma deitirilmek istenirse baka grafik eidi olan pasta grafik veya dier seeneklerden baka biri daha seilebilir.

Eer veride bir deiiklik sz konusu ise, grafik stnde fare sa tklandktan sonra Veri Se tklanarak istenen deiiklik yaplabilir.

Grafiin yerinin deitirilmesi isteniyorsa, Grafii Ta seilerek tanmak istenen yer belirlenir. Buradan grafik baka sayfaya taya tanabilir veya yeni sayfada grafik olarak tanabilir.

Grafik alannda grsel ayarlamalar yine sa tklama ile alan zelliklerden Grafik Alann Biimlendir seilerek yaplabilir. Eer izim alan zerinde fare sa tklanarak zellikler alrsa, izim Alann Biimlendir zellii kullanlarak izim alannda gerekli dzenlemeler yaplabilir.

SONU

Bu almada, MS Excelde grafik izimi anlatlmtr. Grafik iziminin nemine, grsel zenginliine ve verilerin yorumlanmasna katt kolaylk anlatlmtr. Grafik eitleri retilmi ardndan da nasl grafik izilecei gerekli dzenlemelerin nasl yaplaca anlatlmtr.

KONUYA LKN SORU RNEKLER

1- Aadakilerden hangisi MS Excelde bulunan grafik eitlerinden biri deildir? a- Stun Grafik b- izgi Grafik c- Kabarck Grafik d- Kutu Grafik e- Halka Grafik

2- MS Excelde grafik izimine aadaki admlardan hangisi ile balanr? a-Grafii dzenleme b- Grafii seme c- Veriyi seme d- Verilerin puntosunu ayarlama e- Yaz tipini grsel olarak dikkat ekici yapmak

3- Aadakiler hangisi grafik izmenin faydalarndan biri deildir? a- Verilerin yorumlanmasn kolaylatrr. b- Grsellik katar. c- almada dikkat ekicilii arttrr. d- Karmak verilerin anlalmas iin zetler niteliktedir. e- Tm almalara ayn grafik eidi uygulanmaldr.

Cevap Anahtar: 1d 2c 3e

YARARLANILAN KAYNAKA

1- Microsoft Office Excel Yardm Sayfalar

2- EKNCOLU ., SARAOLU H. M., KOCABAY H., GRPINAR K., ESENBOA Y., KARAKO F., Bilgi Teknolojisi Kullanm ve nternet, Editrler: smail Ekinciolu, Murat Alp, Dumlupnar niversitesi Yayn No: 10, Eyll 2003.

7. Hafta e-Ders Kitap Blm

ZET

Bu blmde iki yeni MS Excel forml hakknda bilgi verilecektir. Formllerin nasl kullanlacaklar, ne ifade ettikleri retilecektir. Daha sonra rnek vaka uygulamasna geilecektir. rnek vaka uygulamasnda yeni konularn uygulamalarnn yannda nceden retilmi konularn daha karmak ekilde nasl kullanlacaklar da gsterilecektir.

YEDNC BLM MS EXCEL FORMLLER 2

1. MS EXCEL FORMLLER: ETOPLA( ), ARA( )

1.1. =ETOPLA( ) Forml

Belirli aralktaki deerleri toplarken, belirtilen bir lte gre belirlenmi deerlerin alnp toplanmasn salamaktadr.

1.2. =ARA( ) Forml

ARA() forml, aranan bir deerin belirli bir aralkta aranmas salayan MS Excel formldr. ksmdan oluur. Birinci ksmda aranacak deer yazlr. kinci ksmda aranlan yer (aranan vektrde denilebilir) yazlr. nc ksmda ise istee bal olarak sonu deeri (sonu vektr) yazlr.

Aranan deer veya vektr; say, metin, mantksal bir deer olabilir. Aranan vektr deeri artan srada olmaldr.

2. MS EXCELDE RNEK VAKA

Bir iletme yedi farkl rn sat yapmaktadr. Bu rnleri satn aldktan sonra gerekli paketleme ilemlerini yapp satlarn yapmaktadr. Satt her rnn %10 vergisi vardr. Maliyet ve vergisinin %5 i kadar kr koyarak rnleri satmaktadr. letmenin yapt pazar aratrmasnn sonucunda rnlerini satt blgede rnn satlma olasl dk, belirsiz ve yksek olmak zere farkl grupta deerlendirilmektedir. Bu blgede iletmenin sataca rnlerin fiyatlar; 55 TLden yksek ise rnn satlma olasl dk, 50 TLden az ise rnn satlma olasl yksek, 50-55 TL arasnda ise rnn satlma olasl belirsizdir. rnlerin eitleri ve maliyetleri (iletmenin satn almak iin dedii tutarlar) aadaki tablodaki gibidir.

rn eidi rn1 rn 2 rn3 rn4 rn5 rn6 rn7

Maliyeti (TL) 50 45 40 48 32 58 35

Bu verilenlere gre; i. Her bir rn iin vergi miktarlarn, krlarn, iletmenin sat fiyatn ve rnlerin satlma olaslnn ne olduunu gsteriniz. ii. Sat fiyat 50 TL nin zerindeki rnlerin satlmas durumunda elde edilecek toplam geliri bulunuz. iii. Drdnc rnnn satlma olaslnn durumunu gsteriniz

zm: i. Tabloda verilen bilgiler Excelde girildikten sonra, ncelikle vergi miktar hesaplanr. Daha sonra iletmenin kr hesaplanr. Bu bilgiler kullanlarak da sat fiyat belirlenir. Belirlenen sat fiyatna gre de rnlerin satlma olaslnn ne olduu bulunur. zm ekran kts ekil 2.1 deki gibidir.

ekil-2.1: zm i.

rn 1 iin %10 vergi miktar;

C2: =B2*0,1

formlyle hesaplanr. Dier rnler iinde benzer ekilde ilem yaplr.

rn 1 iin %5 Kr miktar;

D2: =(B2+C2)*0,05 formlyle hesaplanr. Kr; maliyet ve verginin toplam zerinden hesaplamaktadr. Dier rnler iinde benzer ekilde ilem yaplr.

rn 1 iin fiyat miktar;

E2: =TOPLAM(B2:D2)

formlyle hesaplanr. Fiyat; kr, maliyet ve verginin toplam olarak hesaplamaktadr. Dier rnler iinde benzer ekilde ilem yaplr.

rn 1 iin satlma olasl durumu;

F2: =EER(E2>55;Dk;EER(E2<50;Yksek;Belirsiz))

formlyle hesaplanr. Burada EER() forml i ie kullanlmtr. Fiyat 55 TLden yksek ise olaslk Dk, fiyat 50 TLden dk ise olaslk yksek, 50-55 TL arasnda ise olaslk Belirsiz dir. Dier rnler iinde benzer ekilde ilem yaplr.

ii. Sat fiyat 50 TL nin zerindeki rnlerin satlmas durumunda elde edilecek toplam geliri; =ETOPLA(E2:E8;>50) formlyle hesaplanabilir. Burada birinci ksmda sat fiyatnn olduu aralk (E2:E8) seilmitir, ikinci ksmda da lt olan sat fiyatnn 50TLden fazla olmas durumu yazlmtr. Bu durumda cevap 232,16 TL olmaktadr.

iii. Drdnc rnnn satlma olaslnn durumunu; =ARA(A5;A2:A8;F2:F8) formlyle hesaplanabilir. Bu formlde birinci ksmda rn4 (A5) aranmaktadr. kinci ksmda rn4n aranmas gerekli alandr. nc ksmda da aranan rne karlk gelen aradmz sonucu ieren alan yazlmaktadr. Cevap Dk tr.

SONU

Bu blmde iki yeni MS Excel forml tantld. Nasl kullanldklar hakknda bilgi verildikten sonra rnek vaka uygulamasna geildi. rnek vaka uygulamasnda yeni retilen bilgilerin uygulamasnn yannda, daha nceden retilmi konularn farkl ve daha karmak ekilde nasl kullanlaca gsterildi.

KONUYA LKN SORU RNEKLER

1- MS Excelde belirli bir aralktaki verileri belirli bir lte gre toplamlarn bulan forml aadakiler hangisidir? a- TOPLAM() b- ARA() c- EER() d- ETOPLA() e- LTOPLA()

2- MS Excelde bir bilgiyi belirli bir aralkta arayp, ona karlk gelen sonucu sonu aralnda bularak veren forml aadakilerden hangisidir? a- ORTALAMA() b- ARA() c- EER() d- ETOPLA() e- TOPLAM()

3- A1:A5 aralnda saysal deerler olduu kabul edilmektedir. Bu deerlerden 5ten byk olanlarn toplamn veren forml aadakilerden hangisidir? a- TOPLAM(A1:A5) b- EER(A1:A5) c- ARA(A1:A5) d- ORTALAMA(A1:A5) e- ETOPLAM(A1:A5;>5)

Cevap Anahtar: 1d- 2b - 3e

YARARLANILAN KAYNAKA

1- Microsoft Office Excel Yardm Sayfalar

8. Hafta e-Ders Kitap Blm

ZET Bu blmde, rnek bir vaka zerinden MS Excelin iki forml karlatrlarak, formllerin kullanmlar ile ilgili bilgi verilecektir. Karlatrlan formllerin birbirlerine nasl ve neden tercih edilmesi gerektii anlatlacaktr. Formllerin birlikte kullanlarak karmak durumlara nasl zmler bulunduu rneklenerek anlatlacaktr.

SEKZNC BLM RNEK VAKA LE MS EXCELDE FORML KARILATIRILMASI

1. RNEK VAKA ile MS EXCELDE FORML KARILATIRILMASI

1.1. Karlatrlacak Formller: EER( ) ARA( ) Baz durumlarda ARA( ) forml, EER( ) formlne alternatif olarak kullanlabilmektedir. zellikle; eer bir deer, fazla sayda verinin iinden alnacaksa ve lt belirlenirken seilecek deerler EER( ) forml iinde ok fazla yer tutuyorsa, ARA( ) forml kullanlarak ok daha ksa bir forml ile istenilen bilgiye ulalabilir.

1.2. rnek Vaka

Bir iletme 10 farkl rn retmektedir. Bu rnleri aadaki Tablo1.1de verilen fiyatlarla satmaktadr. letmenin yapt satlar Tablo1.2de verilmitir. Eer yapt sat 60-69 paket aras ise %5, 70-79 paket arasnda ise %7, 80-89 paket arasnda ise %10, 90-99 paket arasnda ise %12 indirim uygulanmaktadr. Buna gre;

i. letmenin her bir rnden ka TLlik sat yaptn bulunuz.

ii. Eer yaplmas gerekiyorsa indirim miktarlarn ve indirim yapldktan sonra her rnden ka TLlik sat yaptn bulunuz.

Tablo1.1: rnler ve Fiyatlar rn eidi rn1 rn2 rn3 rn4 rn5 rn6 rn7 Fiyat (TL) 20 15 10 18 23 28 30

Tablo1.2:rnler ve Satlar rn eidi rn5 rn6 rn1 rn4 rn3 rn2 rn7 Sat (Adet) 60 75 40 55 70 98 80

zm:

ncelikle her bir rnden ka TLlik sat yapldnn belirlenmesi istenmektedir. Her rnn fiyat farkl olduu iin yazlacak forml ile her rnn fiyatnn (birim fiyatnn) belirlenmesi gerekmektedir. Daha sonra bu fiyat ile rnden ka adet satld arplarak ka TLlik satn yapld bulunabilir. zmn ekran kts ekil 1.1 deki olmaktadr.

ekil-1.1: zm i.

C stununda A stunundaki rnlerin fiyatlar (birim fiyatlar) belirlenmitir. C stunundaki veriler belirlenirken A12:B19 daki tablodaki bilgiler kullanlmtr. Buna gre;

C2: = ARA(A2;A13:A19;B13:B19)

formlyle bulunabilir.

Ayn deerleri EER() formlyle de elde etmek mmkndr. C stunundaki deerler EER() forml ile bulunacaklar ise;

C2:=EER(A2=A13;B13;EER(A2=A14;B14;EER(A2=A15;B15;EER(A2=A16;B16;EER(A2=A17;B17;EER(A2=A18;B18;B19))))))

eklinde bir forml yazlmaldr.

Bu durumda ARA() formln hem zaman kaybn engellemek hem de kolaylk asndan kullanmak daha doru olabilir. Dier rnler iinde benzer ekilde formller yazlabilir.

D stununda da birim sat fiyatlaryla sat adedi arplarak rnlerin sat tutarlar belirlenmitir. Bunun iin;

D2: =B2*C2

forml kullanlmaktadr. Dier rnler iinde benzer ekilde formller yazlabilir.

ii. ndirimin; ne kadarlk sata ne kadar yaplaca sorunun iinde bilgi olarak verilmektedir. Bu bilgiler tablo halinde ifade edilip zm iin kullanlacaktr. zmn ekran kts ekil1.2 deki gibi olmaktadr.

ekil-1.2: zm ii.

E stununda indirim yaplp yaplmayaca, yaplacaksa ne oranda yaplaca belirlenmektedir.

Bunun iin EER() forml iinde ARA() forml kullanlmtr. Soruda 60 paketten az satta indirim uygulanmad bilgisi vardr. EER() forml ile satlarn 60 paketten az olduu rnler iin indirim yaplmamasn salayp (0 indirim), 60 paketten fazla satlar iin ise C12:E16 alanndaki tablo yardmyla ne oranda indirim yaplmas gerektii belirlenebilmektedir. Bunun iin;

E2: =EER(B2<60;0;ARA(B2;C13:D16;E13:E16))

eklinde forml ile istenilenler bulunabilirler.

F stununda da indirimli sat tutar bulunmutur. Bunun iinde; sat tutarndan indirim miktar karlarak indirimli sat tutar bulunur. Bu durumda;

F2: =D2-(D2*E2)

forml uygulanabilir. Dier rnler iinde benzer ekilde formller yazlabilir.

SONU

Bu blmde rnek bir vaka zerinden MS Excelin iki forml karlatrlarak, formllerin kullanmlar ile ilgili bilgi verilmitir. Karlatrlan formllerin birbirlerine nasl ve neden tercih edilmesi gerektii anlatlmtr. Formllerin birlikte kullanlarak karmak durumlarda nasl zmler bulunduu rneklerle anlatlmtr.

KONUYA LKN SORU RNEKLER

1- MS Excelde belirli bir aralkta belirli deerleri almasn belirlemesini isteinizde hangi forml kullanlabilir? a- TOPLAM() b- EER() c- ARA() d- ORTALAMA() e- MN()

2- A2 hcresindeki deer 30dan kkse Kk, bykse Byk yazdran forml aadakilerden hangisidir? a- ARA(A2<30; Kk;Byk) b- ARA(A2<30;Byk ; Kk) c- ARA(EER(A2<30;Byk ; Kk)) d- EER(A2<30; Kk;Byk) e- EER(A2<30;Byk ; Kk)

3- A2:A5 hcrelerindeki deerlerin toplam 30den bykse Byk, kkse Kk yazdran forml aadakilerden hangisidir? a- EER(A2:A5<30; Kk;Byk) b- EER(A2:A5>30;Byk ; Kk) c- TOPLAM(A2:A5;Byk ; Kk) d- EER(TOPLAM(A2:A5)>30;Byk;Kk) e- TOPLAM(EER(A2:A5)>30;Byk;Kk)

Cevap Anahtar: 1c 2d 3d

YARARLANILAN KAYNAKA

1- Microsoft Office Excel Yardm Sayfalar

9. Hafta e-Ders Kitap Blm

ZET

Bu blmde; MS Excel formllerinden baz metin formlleri retilecektir. retilen her forml iin rneklerle anlatm yaplarak konunun kavranmas salanacaktr.

ONUNCU BLM MS EXCEL FORMLLER 4

1. MS EXCELDE METN FORMLLER

MS Excelde kullanlan formllerin bir eidi de metin formlleridir. Bu formllerden sklkla kullanlanlardan bir ksm bu blmde anlatlacaktr.

1.1. SOLDAN( ) Forml

SOLDAN( ) forml bir metnin, belirtilen karakter says kadar ilk karakterlerin (yani metnin solundaki karakterlerin) verilmesini salar.

rnek: KALEM kelimesi iin =SOLDAN(KALEM;3) forml yazlp altrld zaman sonu KAL olarak kar.

rnekten grld gibi; SOLDAN( ) forml kullanlrken, birinci ksmda gerekli metin yazlrken ikinci ksmda istenen karakter says yazlmaktadr.

1.2. SADAN( ) Forml

SADAN( ) forml bir metnin, belirtilen karakter says kadar son karakterlerin (yani metnin sandaki karakterlerin) verilmesini salar.

rnek: KALEM kelimesi iin = SADAN(KALEM;3) forml yazlp altrld zaman sonu LEM olarak kar.

rnekten grld gibi; SADAN( ) forml kullanlrken, birinci ksmda gerekli metin yazlrken ikinci ksmda istenen karakter says yazlmaktadr.

1.3. PARAAL( ) Forml

PARAAL( ) forml bir metnin, belirtilen karakterden, istenen says kadar karakterin verilmesini salar.

rnek: KALEM kelimesi iin = PARAAL(KALEM;2;3) forml yazlp altrld zaman sonu ALEM olarak kar.

rnekten grld gibi; PARAAL( ) forml kullanlrken, birinci ksmda gerekli metin yazlrken ikinci ksmda kanc karakterden balanmak isteniyorsa o deer yazlmtr. nc ksmda ise balanan karakterden ka karakter sonrasna istenen karakter says yazlmaktadr.

1.4. UZUNLUK( ) Forml

UZUNLUK( ) forml bir metnin, metinde kullanlan karakter saysnn verilmesini salar.

rnek: KIRMIZI KALEM kelimeleri iin = UZUNLUK(KIRMIZI KALEM) forml yazlp altrld zaman sonu 13 karakter olarak kar. KIRMIZI kelimesi 7 karakter, KALEM kelimesi 5 karakter olup, iki kelime arasndaki bolukta bir karakterdir. Dolaysyla toplamda 13 karakter vardr.

rnekten grld gibi; UZUNLUK( ) forml kullanlrken, gerekli metin yazlr.

1.5. BUL( ) Forml

BUL() forml; bir metin iindeki aranacak metnin kanc karakter olduunun belirlenmesinde kullanlan formldr.

rnek: KIRMIZI KALEM kelimeleri iin K harfinin kanc karakter olduunun bulunmas iin =BUL(K;KIRMIZI KALEM) forml yazlp cevaplandnda cevap 1 olarak kacaktr. Bu 1 says KIRMIZI kelimesinin ilk harfi olan Knn kanc karakter olduunu gstermektedir. Burada birinci ksmda metin iinde aranacak metin, ikinci ksmda hangi metnin iinde aranaca yazlarak forml uygulanmtr.

KIRMIZI KALEM kelimelerinde KALEM kelimesinin ilk harfi yani kelime grubunun 9. karakteri de K harfidir. Fakat forml soldan aramaya balayp ilk bulduu Knn karakter saysn gstermektedir. KALEM kelimesindeki Knn karakter saysn bulmak iin ilk Kdan sonra arama yapmaya balamas salanmaldr. Bunun iinde yazlacak forml =BUL(K;KIRMIZI KALEM;2) eklinde yazlabilir. Bu formlde yazlan nc ksmdaki 2 says, kanc karakterden itibaren aranmaya balanacan gsterir. Bu forml altrlnca cevap 9 olacaktr.

1.6. BRLETR( ) Forml

BRLETR( ) forml kullanlarak; metin, say vb. oluan dizilerin tek bir dizide birletirmeye yarayan formldr.

rnek: Bir MS Excel sayfasnda farkl hcrelerde olan KIRMIZI ve KALEM kelimelerini bir hcrede KIRMIZI KALEM olarak yazmak iin; =BRLETR(KIRMIZI; ;KALEM) forml kullanlarak yazlabilir. Bu formlde birinci ksmda birinci birletirilecek kelime olan KIRMIZI kelimesi, ikinci olarak iki kelime arasna boluk , nc olarak da nc birletirilecek kelime olan KALEM yer almaktadr. Eer boluk karakteri de birletirilmezse iki kelime birbirine yapk olarak kar.

SONU

Bu blmde, MS Excel metin formllerinden bazlar retilmitir. Her forml iin rnekler verilmi, kullanmlarnn detay anlatlm ve bylece konunun retilmesi salanmtr. KONUYA LKN RNEK SORULAR

1- MS Excelde bir hcrede yazl olan bir metnin iinde geen belirli bir karakterin batan kanc karakter olduunu veren forml aadakilerden hangisidir? a- SADAN( ) b- SOLDAN( ) c- UZUNLUK( ) d- BUL( )

e- PARAAL( )

2- MS Excelde bir hcrede yazl olan bir metnin karakter saysn veren forml aadakilerden hangisidir? a- SADAN( ) b- SOLDAN( ) c- UZUNLUK( ) d- BUL( ) e- BRLETR( )

3- MS Excelde bir hcrede yazl olan bir metnin batan istenen karakter saysn kadar karakterini yazdran forml aadakilerden hangisidir? a- SADAN( ) b- SOLDAN( ) c- PARAAL( ) d- BUL( ) e- BRLETR( )

Cevap Anahtar: 1d 2c - 3b

YARARLANILAN KAYNAKA

1- Microsoft Office Excel Yardm Sayfalar

10. Hafta e-Ders Kitap Blm

ZET

Bu blmde; MS Excel formllerinden baz metin formlleri retilecektir. retilen her forml iin rneklerle anlatm yaplarak konunun kavranmas salanacaktr.

ONUNCU BLM MS EXCEL FORMLLER 4

1. MS EXCELDE METN FORMLLER

MS Excelde kullanlan formllerin bir eidi de metin formlleridir. Bu formllerden sklkla kullanlanlardan bir ksm bu blmde anlatlacaktr.

1.1. SOLDAN( ) Forml

SOLDAN( ) forml bir metnin, belirtilen karakter says kadar ilk karakterlerin (yani metnin solundaki karakterlerin) verilmesini salar.

rnek: KALEM kelimesi iin =SOLDAN(KALEM;3) forml yazlp altrld zaman sonu KAL olarak kar.

rnekten grld gibi; SOLDAN( ) forml kullanlrken, birinci ksmda gerekli metin yazlrken ikinci ksmda istenen karakter says yazlmaktadr.

1.2. SADAN( ) Forml

SADAN( ) forml bir metnin, belirtilen karakter says kadar son karakterlerin (yani metnin sandaki karakterlerin) verilmesini salar.

rnek: KALEM kelimesi iin = SADAN(KALEM;3) forml yazlp altrld zaman sonu LEM olarak kar.

rnekten grld gibi; SADAN( ) forml kullanlrken, birinci ksmda gerekli metin yazlrken ikinci ksmda istenen karakter says yazlmaktadr.

1.3. PARAAL( ) Forml

PARAAL( ) forml bir metnin, belirtilen karakterden, istenen says kadar karakterin verilmesini salar.

rnek: KALEM kelimesi iin = PARAAL(KALEM;2;3) forml yazlp altrld zaman sonu ALEM olarak kar.

rnekten grld gibi; PARAAL( ) forml kullanlrken, birinci ksmda gerekli metin yazlrken ikinci ksmda kanc karakterden balanmak isteniyorsa o deer yazlmtr. nc ksmda ise balanan karakterden ka karakter sonrasna istenen karakter says yazlmaktadr.

1.4. UZUNLUK( ) Forml

UZUNLUK( ) forml bir metnin, metinde kullanlan karakter saysnn verilmesini salar.

rnek: KIRMIZI KALEM kelimeleri iin = UZUNLUK(KIRMIZI KALEM) forml yazlp altrld zaman sonu 13 karakter olarak kar. KIRMIZI kelimesi 7 karakter, KALEM kelimesi 5 karakter olup, iki kelime arasndaki bolukta bir karakterdir. Dolaysyla toplamda 13 karakter vardr.

rnekten grld gibi; UZUNLUK( ) forml kullanlrken, gerekli metin yazlr.

1.5. BUL( ) Forml

BUL() forml; bir metin iindeki aranacak metnin kanc karakter olduunun belirlenmesinde kullanlan formldr.

rnek: KIRMIZI KALEM kelimeleri iin K harfinin kanc karakter olduunun bulunmas iin =BUL(K;KIRMIZI KALEM) forml yazlp cevaplandnda cevap 1 olarak kacaktr. Bu 1 says KIRMIZI kelimesinin ilk harfi olan Knn kanc karakter olduunu gstermektedir. Burada birinci ksmda metin iinde aranacak metin, ikinci ksmda hangi metnin iinde aranaca yazlarak forml uygulanmtr.

KIRMIZI KALEM kelimelerinde KALEM kelimesinin ilk harfi yani kelime grubunun 9. karakteri de K harfidir. Fakat forml soldan aramaya balayp ilk bulduu Knn karakter saysn gstermektedir. KALEM kelimesindeki Knn karakter saysn bulmak iin ilk Kdan sonra arama yapmaya balamas salanmaldr. Bunun iinde yazlacak forml =BUL(K;KIRMIZI KALEM;2) eklinde yazlabilir. Bu formlde yazlan nc ksmdaki 2 says, kanc karakterden itibaren aranmaya balanacan gsterir. Bu forml altrlnca cevap 9 olacaktr.

1.6. BRLETR( ) Forml

BRLETR( ) forml kullanlarak; metin, say vb. oluan dizilerin tek bir dizide birletirmeye yarayan formldr.

rnek: Bir MS Excel sayfasnda farkl hcrelerde olan KIRMIZI ve KALEM kelimelerini bir hcrede KIRMIZI KALEM olarak yazmak iin; =BRLETR(KIRMIZI; ;KALEM) forml kullanlarak yazlabilir. Bu formlde birinci ksmda birinci birletirilecek kelime olan KIRMIZI kelimesi, ikinci olarak iki kelime arasna boluk , nc olarak da nc birletirilecek kelime olan KALEM yer almaktadr. Eer boluk karakteri de birletirilmezse iki kelime birbirine yapk olarak kar.

SONU

Bu blmde, MS Excel metin formllerinden bazlar retilmitir. Her forml iin rnekler verilmi, kullanmlarnn detay anlatlm ve bylece konunun retilmesi salanmtr. KONUYA LKN RNEK SORULAR

1- MS Excelde bir hcrede yazl olan bir metnin iinde geen belirli bir karakterin batan kanc karakter olduunu veren forml aadakilerden hangisidir? a- SADAN( ) b- SOLDAN( ) c- UZUNLUK( ) d- BUL( )

e- PARAAL( )

2- MS Excelde bir hcrede yazl olan bir metnin karakter saysn veren forml aadakilerden hangisidir? a- SADAN( ) b- SOLDAN( ) c- UZUNLUK( ) d- BUL( ) e- BRLETR( )

3- MS Excelde bir hcrede yazl olan bir metnin batan istenen karakter saysn kadar karakterini yazdran forml aadakilerden hangisidir? a- SADAN( ) b- SOLDAN( ) c- PARAAL( ) d- BUL( ) e- BRLETR( )

Cevap Anahtar: 1d 2c - 3b

YARARLANILAN KAYNAKA

1- Microsoft Office Excel Yardm Sayfalar

11. Hafta e-Ders Kitap Blm

ZET Bu blmde MS Excelde baz finans formlleri retilecektir. Formller tantlacak, nasl kullanldklar gsterilecek ve rnek uygulamalar zerinde detaylar verilecektir.

ONBRNC BLM MS EXCEL FORMLLER 5

1. MS EXCELDE FNANS FORMLER

MS Excelde finans formllerini kullanarak birok hesaplama gerekletirilebilir.

1.1. BD( ) Forml

Yaplacak olan bir yatrm iin, yaplacak demelerinin toplam tutarnn bugn ki deerini verir. Bu yatrm; banka kredisi, ara veya ev kredisi gibi deerler olabilir.

BD( ) forml ierisinde kullanlan deikenler gerekli olanlar ve istee bal olanlar eklinde gruplanabilir. Gerekli olanlar; dnem bana faiz oran, deme dnemleri says ve her dnem iin yaplan ve yatrm sresi boyunca deimeyip anapara ve faizi ierirken baka herhangi cret iermeyen devresel demedir. stee bal olanlar ise; gelecekteki deeri veya son demeden sonra ulalmak istenen deeri ve tr olarak geen demenin ne zaman yaplacann belirtilmesidir. Tr belirtilirken; dnem sonu demesi iin 0, dnem ba demesi iin 1 deeri yazlr.

rnek: %0,76 aylk faizle 5 yllk 60000TL aylk sabit demeli ev kredisinin bugnk deerini bulunuz.

zm: Aylk faiz oran %0,76 verilmitir. 0,0076 olarak faiz oran ifade edilebilir.

demeler aylk olduu iin 5*12=60 deme dnemi olacaktr.

Aylk demeler iin 60000/60=1000 TL aylk sabit deme yaplacaktr.

Aylk deerlerle allyorsa deikenlerin hepsi aylk olarak yazlmaldr.

Sonu ekran ekil1.1deki gibi olur.

ekil- 1.1: zm ekran.

B4 hcresinde yatrmn bugnk deeri bulunmutur. Bu deer;

B4: =BD(B1;B2;B3)

forml kullanlarak elde edilmitir. Deerin nndeki iareti deme yapld iin kmaktadr.

1.2. GD( ) Forml

Bir yatrmn, sabit faiz oran ve dnemsel sabit demeler yapld gz nne alnarak, gelecekteki deerini verir.

GD( ) forml ierisinde kullanlan deikenler gerekli olanlar ve istee bal olanlar eklinde gruplanabilir. Gerekli olanlar; dnem bana faiz oran, deme dnemleri says ve her dnem iin yaplan ve yatrm sresi boyunca deimeyip anapara ve faizi ierirken baka herhangi cret iermeyen devresel demedir. stee bal olanlar ise; gelecekteki demelerin bugnk deeri veya toplam tutar ve tr olarak geen demenin ne zaman yaplacann belirtilmesidir. Tr belirtilirken; dnem sonu demesi iin 0, dnem ba demesi iin 1 deeri yazlr.

rnek: Yllk %8 faiz ile, aylk 500 TL demeler halinde denen 2 yllk yatrmn gelecekteki deeri nedir?

zm: Yllk faiz oran %6 verilmitir. 0,06 olarak faiz oran ifade edilebilen faiz oran demeler aylk olduu iin 12ye blnecektir.

demeler aylk olduu iin 2 yl 12 ile arplarak dnem says bulunacaktr.

Aylk demeler, 500 TL olarak verilmitir. deme yapld iin -500 olarak yazlacaktr.

Aylk deerlerle allyorsa deikenlerin hepsi aylk olarak yazlmaldr.

Sonu ekran ekil1.2deki gibi olur.

ekil-1.2: zm ekran.

B4 hcresinde sonu bulunmutur. Burada kullanlan forml;

B4: =GD(B1/12;B2*12;B3)

formldr.

1.3. DEVRESEL _DEME( ) Forml

DEVRESEL _DEME( ) Forml, bir yatrmn sabit faiz oranlar ve demeler altnda, devresel demelerini veren formldr. Anapara ve faizi ierirken baka herhangi cret iermez.

DEVRESEL _DEME( ) forml ierisinde kullanlan deikenler gerekli olanlar ve istee bal olanlar eklinde gruplanabilir. Gerekli olanlar; dnem bana faiz oran, deme dnemleri says, gelecekteki demelerin bugnk deeri veya toplam (anapara da denilebilir) tutardr. stee bal olanlar ise; gelecekteki deeri veya son demeden sonra ulalmak istenen deeri ve tr olarak geen demenin ne zaman yaplacann belirtilmesidir. Tr belirtilirken; dnem sonu demesi iin 0, dnem ba demesi iin 1 deeri yazlr.

rnek: Yllk faiz oran %5 olan 15000TL kredi iin 18 aylk bir deme plan hazrlanmtr. Buna gre bu kredinin aylk demeleri ne kadardr?

zm:

Yllk faiz oran %5 verilmitir. 0,05 olarak faiz oran ifade edilebilen faiz oran demeler aylk olduu iin 12ye blnecektir.

Aylk deerlerle allyorsa deikenlerin hepsi aylk olarak yazlmaldr.

Sonu ekran ekil1.3deki gibi olur.

ekil-1.3: zm ekran.

B4 hcresinde istenen sonu bulunmutur. Burada kullanlan forml;

B4: =DEVRESEL_DEME(B1/12;B2;B3)

formldr.

1.4. TAKSTSAYISI( ) Forml Bir yatrmn dnemsel olarak sabit faiz oran ve deme gz nne alnarak, dnem saysn verir.

TAKSTSAYISI( ) forml ierisinde kullanlan deikenler gerekli olanlar ve istee bal olanlar eklinde gruplanabilir. Gerekli olanlar; dnem bana faiz oran, her dnem iin yaplan ve yatrm sresi boyunca deimeyip anapara ve faizi ierirken baka herhangi cret iermeyen devresel deme ve gelecekteki demelerin bugnk deeri veya toplam (anapara da denilebilir) tutardr. stee bal olanlar ise; ; gelecekteki deeri veya son demeden sonra ulalmak istenen deeri ve tr olarak geen demenin ne zaman yaplacann belirtilmesidir. Tr belirtilirken; dnem sonu demesi iin 0, dnem ba demesi iin 1 deeri yazlr.

rnek: Yllk %9 faiz oranyla aylk 600 TL deme yaplan borcun bugnk deeri 12000 TLdir. Buna gre bu borcun yatrm dnem says nedir?

zm: Yllk faiz oran %9 verilmitir. 0,09 olarak faiz oran ifade edilebilen faiz oran demeler aylk olduu iin 12ye blnecektir.

Aylk deerlerle allyorsa deikenlerin hepsi aylk olarak yazlmaldr.

Sonu ekran ekil1.3deki gibi olur.

ekil-1.4: zm ekran.

B4 hcresinde istenen sonu bulunmutur. Burada kullanlan forml;

=TAKST_SAYISI(B1/12;B2;B3)

formldr.

SONU Bu almada, baz finans formlleri retilmitir. Formler tantldktan sonra nasl kullanldklar anlatlmtr. rnekler zerinde formllerle hesaplamalar yaplarak uygulamalar yaplmtr.

KONUYA LKN SORU RNEKLER 1- MS Excelde bir yatrmn, sabit faiz oran ve dnemsel sabit demeler yapld gz nne alnarak, gelecekteki deerini veren forml aadakilerden hangisidir? a- BD( ) b- DEVRESEL _DEME( ) c- GD( ) d- TAKSTSAYISI( ) e- FAZTUTARI( )

2- MS Excelde bir yatrmn, yaplacak demelerinin toplam tutarnn bugnk deerini veren forml aadakilerden hangisidir? a- BD( )

b- DEVRESEL _DEME( ) c- GD( ) d- TAKSTSAYISI( ) e- FAZTUTARI( )

3- Bir yatrmn dnemsel olarak sabit faiz oran ve deme gz nne alnarak, dnem saysn veren forml aadakilerden hangisidir? a- BD( ) b- DEVRESEL _DEME( ) c- GD( ) d- TAKSTSAYISI( ) e- FAZTUTARI( )

Cevap Anahtar: 1c- 2a 3d KAYNAKA

1- Microsoft Office Excel Yardm Sayfalar

12. Hafta e-Ders Kitap Blm

ZET Bu blmde, bir dorusal programlama modelinin MS Excelde zlmesi retilecektir. Modelin ifade edilmesi, zm iin kullanlacak aralar ve zmn admlar ayrntlaryla rnek bir problem zerinden anlatlacaktr.

ONKNC BLM MS EXCELDE DORUSAL PROGRAMLAMA PROBLEMNN ZM ve RNEK PROBLEM

1. MS EXCELDE DORUSAL PROGRAMLAMA PROBLEMNN ZM Bir dorusal programlama modeli aadaki gibi verilmi olsun.

Bu modelin zm MS Excelde yaplsn.

zm:

zm iin veriler MS Excele girilir. ekil 1.1 deki gibi model ifade edilebilir.

ekil-1.1: Dorusal programlama modeli

A2:B2 hcrelerine, sorunun ifadesinde kolaylk olmas iin karar deikenlerin isimleri yazlmtr.

A3:B3 hcrelerine, her karar deikeni iin ama fonksiyonunun katsaylar yazlmtr.

A5:B7 hcrelerine, modelin kstlarndaki her karar deiken iin katsaylar yazlmtr.

D5:D7 hcrelerine, kstlarn iaretleri grsel olarak problemin zmnde kolaylk salamas iin yazlmtr.

E5:E7 hcrelerine, kstlardaki kaynak miktarlar yazlmtr.

Bylece problem ifade edilmi olur. Bundan sonraki adm zme gemektir.

A1:B1 hcrelerine, balang deerleri olarak 0 verilmitir.

D1 hcresinde, karar deikenlerinin deerlerine gre ama fonksiyonunun alaca deer hesaplanmtr. Bunun iin,

D1: =TOPLA.ARPIM(A1:B1;A3:B3)

forml kullanlabilir.

C5, C6, C7 hcrelerinde, karar deikenlerinin deerlerine gre ne kadar kaynak kullanaca hesaplanmaktadr.

Excelde bu gerekli dzenlemeler yapldktan sonra, Veri mens altndan zc zellii alr. zc zellii Veri mens altnda yoksa Dosya mens altndan veya Office dmesi altndan Seenekler seilip Eklentiler iinden zc aktifletirilir.

zcnn ekran grnts aadaki ekil1.2 gibidir.

ekil-1.2: zc ekran.

Bu zc ekranna gerekli bilgiler girilerek problemin zlmesi salanr. Gerekli bilgilerin girilmesi aadaki gibi olur.

Hedef Hcre: Veri girilecek alana girilerek aktifletirildikten sonra MS Excel alma sayfasndan D1 hcresi seilir.

Eittir: Bu ksmda problemin amacnn maksimizasyon veya minimizasyon olmasna bal olarak gerekli seenek seilir. Bu problem iin, maksimizasyon problemi olduu iin, En Byk seilir.

Deien Hcreler: Karar deikenlerinin alaca deerleri veren hcreler yazlr. Yani A1:B1 hcreleri buraya yazlr.

Ekle Dmesi: Ekle dmesine baslarak problemin kstlar girilir.

Kstlamalar: Ekle dmesiyle kan ekrandan eklenen kstlar, Kstlamalar blmnde grlr. Bu problem iin kstlar;

C5<=E5 C6<=E6 C7<=E7 A1:B1>=0

eklinde ifade edilir.

Tm bu deerler girildikten sonra z dmesine baslr. Eer problemin uygun bir zm varsa zm deerleri MS Excel ekrannda verilir.

Bu problemin zm ekran ekil1.3 eklindedir.

ekil-1.3: zm ekran.

ekil1.3den grld zere, , deerleri almtr. Karar deikenlerinin deerleri ama fonksiyonunda yazldnda 216 sonucu bulunmutur.

SONU Bu blmde MS Excelde dorusal programlama probleminin zm anlatlmtr. Modelin ifade edilmesi, zm iin kullanlacak aralar ve zmn admlar ayrntlaryla rnek bir problem zerinden anlatlmtr.

KONUYA LKN SORU RNEKLER 1- MS Excelde zc kullanlarak zlen bir problemde kstlar nasl eklenir? a- Deien hcrelere yazlarak b- Kstlar eklemek gerekli deildir. c- Ekle dmesi tklanarak gerekli bilgiler girilerek d- Hedef hcreye yazlarak e- Kstlar silinir ve zme dahil edilmez

2- Ama fonksiyonunun hesapland hcre zcde hangi kutucua yazlr?

a- Hedef Hcre b- Eittir c- Deien Hcreler d- Kstlamalar e- Ek hcreler

3- Ama fonksiyonunun maksimize edilmesi istenen problemde zcde hangi kutucukta bu durum belirtilir? a- Hedef Hcre b- Eittir c- Deien Hcreler d- Kstlamalar e- Ek hcreler

Cevap Anahtar: 1c 2a 3b

KAYNAKA 1- ESEN H. ., Uygulamal Yneylem Aratrmas Yneticiler in Bilgisayar Destekli Karar Modelleri Excel ile Modelleme ve zm Uygulamalar Birinci Bask, Editr: Seda Tolun, alayan Kitabevi, Beyolu stanbul 2008.

2- TMOR M., Yneylem Aratrmas, Trkmen Kitapevi stanbul 2010.

13. Hafta e-Ders Kitap Blm

ZET Bu blmde, MS Excelde atama problemini ifade edip, zlmesi anlatlacaktr. rnek zerinde problemin zm detayl olarak anlatlacaktr.

ONNC BLM MS EXCELDE ATAMA PROBLEM ZM

1. MS EXCELDE ATAMA PROBLEM ZM

Bir iletme deposuna be yeni kamyon almtr. Kamyonlarn her birinin zellii fakldr ve yol koullar, tadklar ykleri gibi sebeplerden, yk tadklar drt farkl ehre ulam sreleri farkllk gstermektedir. Her bir kamyonun ehirlere ulam sreleri saat olarak Tablo1.1de verilmitir. Buna gre her bir ehre en ksa sre ulalacak ekilde kamyonlarn atanmasn salaynz.

Tablo-1.1
Kamyon 1 Kamyon 2 Kamyon 3 Kamyon 4 Kamyon 5 ehir 1 10 22 14 8 10 ehir 2 13 19 16 14 12 ehir 3 9 15 12 13 11 ehir 4 17 13 14 15 10

zm: Her kamyon en ok bir ehre gidebilir ve her ehre de en az bir tane kamyon gidecektir. Buna gre bilgiler MS Excel sayfasna girilir. Verilerin yerletirildii alma sayfasnn ekran grnts ekil1.1deki gibidir.

ekil-1.1: zm iin balang tablosu.

A6:E6 tablosu balangta be kamyonun drt ehirden hibirine atanmadn kabul edilerek yazlm tablodur.

F2:F6 hcreleri; kamyonlarn atand ehirlerin toplamn veren bilgileri ierir. Buna gre;

F2: =TOPLAM(B2:E2)

forml yazlabilir. Dier hcrelere de benzer ekilde formller yazlabilir.

B7:E7 hcreleri; her ehre atanan kamyonlarn toplamn veren bilgileri ierir. Buna gre;

B7: =TOPLAM(B2:B6)

forml yazlabilir. Dier hcrelere de benzer ekilde formller yazlabilir.

Her kamyon yalnz bir ehre atanabilir veya hi atanmaz. Bu bilgi F2:H6 hcrelerinde gsterilmitir.

Her ehre yalnz bir kamyon atanmas gerekmektedir. Bu bilgi B7:E9 hcrelerinde gsterilmitir.

Tablo1.1 de MS Excel sayfasna yazlr. ekil1.2de verilerin zmden nce alma sayfasndaki dzenlenmi son hali grlmektedir.

ekil-1.2: Verilerin zmden nce dzenlenmi hali.

H12 hcresinde minimum zamann ne olaca hesaplanmtr. Bunun iin;

H12: =TOPLA.ARPIM(B2:E6;B13:E17)

forml kullanlabilir.

alma sayfas dzenlendikten sonra Veri mens altndan zc alr, veriler girilir ve problem zlr.

Bu problemde;

Hedef Hcre: H12 olarak seilir.

Eittir: En Kk iaretlenir.

Deien Hcre: B2:E6

Kstlamalar:

F2:F6<=H2:H6

B7:E7=B9:E9 B2:E6=ikili dzen

olarak yazlr.

B2:E6=ikili dzen yazlmasnn nedeni; 0 veya 1 deeri alnmasnn istenmesidir.

z tklanarak zme ulalr. zm ekran aadaki ekil1.3deki gibidir.

ekil-1.3: zm ekran.

Her ehre bir kamyon atanmtr. Kamyon 3 hibir ehre atanmamtr. En ksa sre 42 saat olarak bulunmutur.

SONU Bu blmde, MS Excelde atama probleminin ifadesi ve zm gsterildi. rnek zerine uygulama ile konu detayl olarak anlatld.

KONUYA LKN SORU RNEKLER 1-MS Excelde bir atama problemi zlrken deien hcrelerin eidi ne olarak seilmelidir? a- Byk say

b- Kk say c- kili dzen say d- Negatif tamsay e- Reel say

2- Ders notundaki rnee gre; her ehir iin, ehirlere atanan kamyonlarn says hangi formlle hesaplanmtr? a- ORTALAMA() b- ARA() c- EER() d- ETOPLA() e- TOPLAM()

3- Ders notundaki rnee gre; kamyonlarn atand ehirlerin says hangi formlle hesaplanmtr? a- ORTALAMA() b- ARA() c- EER() d- ETOPLA() e- TOPLAM()

Cevap Anahtar: 1c 2e 3e

KAYNAKA

1- ESEN H. ., Uygulamal Yneylem Aratrmas Yneticiler in Bilgisayar Destekli Karar Modelleri Excel ile Modelleme ve zm Uygulamalar Birinci Bask, Editr: Seda Tolun, alayan Kitabevi, Beyolu stanbul 2008.

2- TMOR M., Yneylem Aratrmas, Trkmen Kitapevi stanbul 2010.

14. Hafta e-Ders Kitap Blm

ZET Bu blmde, MS Excelde transport problemini ifade edip, zlmesi anlatlacaktr. rnek zerinde problemin zm detayl olarak anlatlacaktr.

ONDRDNC BLM MS EXCELDE TRANSPORT PROBLEM ZM

1. MS EXCELDE TRANSPORT PROBLEM ZM

Bir iletme deposundan, drt farkl maazasna rn tayan yeni kamyon almtr. Kamyonlarn tayabilecekleri yklerin miktarlar farkldr. Her bir maazann depodan talep ettii rn miktar; maaza 1: 80 ton, maaza 2: 95 ton, maaza 3: 115 ton, maaza 4: 100 ton olarak verilmektedir. Kamyonlarn tama miktarlar, kamyon 1: 130 ton, kamyon 2: 140 ton, kamyon 3: 120 ton tayabilmektedir. Her bir kamyonun depolarndan maazalara gidecei uzaklklar km olarak Tablo1.1de verilmitir. Buna gre her bir kamyonun gidecei uzakl minimum yapacak ekilde maazalara datlacak rnlerin miktarlarn bulunuz.

Tablo1.1
Kamyon 1 Kamyon 2 Kamyon 3 Maaza 1 100 90 85 Maaza 2 120 105 100 Maaza 3 90 125 135 Maaza 4 95 110 115

zm: Bilgiler MS Excel sayfasna girilir. Verilerin yerletirildii alma sayfasnn ekran grnts ekil1.1deki gibidir.

ekil-1.1: zm iin balang tablosu.

A1:E4 tablosu balangta kamyonun drt maazaya giderken alaca yollar gsteren tablodur.

F8:F10 hcreleri; kamyonlarn gittii maazalara ne kadar rn getirdiinin toplamn veren bilgileri ierir. Buna gre;

F8: =TOPLAM(B8:E8)

forml yazlabilir. Dier hcrelere de benzer ekilde formller yazlabilir.

B11:E11 hcreleri; maazalara gelen rnlerin toplamn veren bilgileri ierir. Buna gre;

B11: =TOPLAM(B8:B10)

forml yazlabilir. Dier hcrelere de benzer ekilde formller yazlabilir.

Her kamyonun getirebilecei rn hakknda bilgi G8:H10 hcrelerinde gsterilmitir.

Her maazaya gelmesi istenen rn hakknda bilgi B12:E13 hcrelerinde gsterilmitir.

G13 hcresinde gidilen minimum yolun ne olaca hesaplanmtr. Bunun iin;

G13: =TOPLA.ARPIM(B2:E4;B8:E10)

forml kullanlabilir.

alma sayfas dzenlendikten sonra Veri mens altndan zc alr, veriler girilir ve problem zlr.

Bu problemde;

Hedef Hcre: G13 olarak seilir.

Eittir: En Kk iaretlenir.

Deien Hcre: B8:E10 olarak seilir.

Kstlamalar:

F8:F10<=H8:H10 B11:E11=B13:E13 B8:E10>=0

olarak yazlr.

z tklanarak zme ulalr. zm ekran aadaki ekil1.2deki gibidir.

ekil-1.2: zm ekran.

zm ekrannda maazalarn taleplerini karlayan zmn bulunmu olduu grlmektedir. Bu problemde minimum uzaklk gidilerek rnler datlmtr.

SONU Bu blmde, MS Excelde transport probleminin ifadesi ve zm gsterildi. rnek zerine uygulama ile konu detayl olarak anlatld.

KONUYA LKN SORU RNEKLER 1-MS Excelde bir transport problemi zlrken deien hcrelerin eidi ne olarak seilmelidir? a- Byk say b- Kk say c- kili dzen say d- Pozitif say e- Reel say

2- Ders notundaki rnee gre; maazalara gelen rnlerin says hangi formlle hesaplanmtr? a- ORTALAMA()

b- ARA() c- EER() d- ETOPLA() e- TOPLAM()

3- Ders notundaki rnee gre; kamyonlarn gittii maazalara ne kadar rn getirdiinin says hangi formlle hesaplanmtr? a- ORTALAMA() b- ARA() c- EER() d- ETOPLA() e- TOPLAM()

Cevap Anahtar: 1d 2e 3e

KAYNAKA

1- ESEN H. ., Uygulamal Yneylem Aratrmas Yneticiler in Bilgisayar Destekli Karar Modelleri Excel ile Modelleme ve zm Uygulamalar Birinci Bask, Editr: Seda Tolun, alayan Kitabevi, Beyolu stanbul 2008.

2- TMOR M., Yneylem Aratrmas, Trkmen Kitapevi stanbul 2010.

You might also like