Yaar Kemal _ Yer Demir Gk Bakr

1 Hasan nde, Ummahan arkada, meelie doru usul usul gidiyorlard. Hasan ellerini koynuna sokmu, ne doru yumulmutu. Ummahan hep ayaklarnn ucuna bakyordu. Hi konumuyorlard. rkektiler. Bir ku parlasa dleri kopacak gibiydiler, tetikte. Gzleri kslmt. Ortalk kar iindeydi. Kar dereleri tepeleri silme doldurmutu. Dnya yalnz bir aklkt. Bu akln stnde en kk bir leke bile yoktu. Bir ku, bir sinek lekesi bile. Gkyz de apakt. Yalnzca uzakta, gneyde Torosun ormanlnn stnde scack yeile kaan bir mavilik balkyordu. Bu duruluk sonsuz akln stne serilmi kck bir mendile benziyordu. Bir de uzaktan Hasanla Umna-hana baknca yuvadan dm, yuvarlanan, umak iin kanat rpan, abalayan krlang yavrularn grr gibi oluyordu insan. te bu dnyann aklna ukurova gnei gibi bir de belal gne vurmu, karlarn stne ylesine bir de ipilti km, gz ap da bakamazsm. Bastka, donmu, gclam kar atrdyor. Umma-hann da aya yaln, Hasann da aya yaln. Ayaklar kzarm. Kzgn demire basm gibi oluyarlar. O yzden de yryleri bir tuhaf. Daha meelie ok yol var. Hasan geriye dnd: Baksana bana kz, dedi serte. Ummahan: Ne var? diye yumuack sordu. Hasan: u ormana varr varmaz... Sonra sustu. Ummahan: Ormana varr varmaz? diye sordu. Hasan: Sylemiyeceim. Vazgetim. Varr varmaz ite.

Ummahan: Sylemeee... diye, umursamad. Sanki syleyince ne olacakm yani? Hasan sert: lyn kr olur, diye kt. Ummahan bakt ki Hasan tam kavga aryor, sustu. Sana diyorum ki lyn kr olacak. Anlamadn m dediimi? Ummahan: Anladm kardam, anladm. Ne yapaym, syleme. Hasan daha da sert: Sylemem, diye bard. Gene nne eildi. abuk abuk yrmee balad. Ummahan arkasndan zor yetiiyordu. Bir zaman, o hale geldi ki neredeyse soluu tap, oraca yklp kalacak. Sonra, gittike gc azalmaa, geride kalmaa balad. Hasansa yryn hi bozmuyor, gittike aray ayordu. Ummahan, azck yavala Hasan, arkandan yetiemiyorum, diyemiyordu. Geride kalrsa, Hasan gzden yitirirse basma gelecekleri biliyordu. Arkasndan komaa balad. Azck yaknlat. Sonra yoruldu, gene geride kald. Gece uyurken dilerini gcrdatyordu. Uykusunda srayp, baryordu. Sonra da akamlara kadar azm bak amyor, somurtuyor. Bir beter oldu bu olan. Byle hep dnceye dalm ocuklarn sonu kt. Bunlar ince hastalklar alr alr gtrr. Bir ocuun sabahtan akama kadar ii gc dnmek mi, yand gitti. Eskiden Hasan kendi kendine durmadan trk sylerdi. imdi hi mi hi sylemiyor. Hasan kurumu bir aaca benziyor. Hasan, kurban olaym, azck dursana gzel kar-dam, diye Ummahan arkasndan korka korka seslendi. O kadar usul syledi ki, Hasan duymad. Vay fkara kardam, uunup gider. Neden sonra Hasan arkasna dnp bakt. Ummaha-n gremedi. Bir eiin iinde kalm olacak. Diini skp bekledi. Gne gittike kzdryor, boynundan srtndan ieri okar gibi bir scaklk doluyordu. Gzn birka kere krptrd. Elini alnna gtrd, bakt. Karn sonsuzluunda en kk bir leke bile yoktu. Ummahan, Ummahan, diye bard. Sesi uzaktaki kayalkta yanklanr gibi oldu. Nerede kaldn Ummahan?

Ummahandan incecik bir ses kt, karn aklnda dald: Geliyorum. Hasan gerisin geri, ona doru yrd. Bir tepenin stne knca durdu. Ummahan aadan, kara bir bcek gibi yola yapm geliyordu. Gel kz, abuk gel, batasca. Ummahan ter iinde kalmt. Var gcn harcyordu. Yanma geldiinde soluk soluayd. Kz, dedi, ne oldu sana? Ummahan: Soluum tat. Hasan geriye dnd, gene ayn hzla yrmee balad. Ummahan arkasndan: Azck dur sana gzel kardam, soluum bir iyice tat.* Hasan durdu, onu bekledi. Bir fke gibi karn stnde duruyor, glgesi ayaklarnn ucuna dyordu. Ummahan yanna gelince: Bilsem seni getirmezdim, dedi. Kanclan kma yola, bana getirir bela. Bu szleri sylerken sesini kalnlatrd, yallar gibi elini enesine gtrd. Bu haliyle boyu bir kar, sakal yedi kar masallarn kocasna benziyordu. Onun bu hali Ummahana her zaman dokunur, deliye dndrrd. u byk adamlk taslamas yok mu, atlatr insan. Yapmack! Hasann her huyu iyi de, ite bu huyu ekilmez. imdi kavga etse, artk ok, ok oldu bu olan, yaa, kavga etse, iinden yle de bir kavga etmek geiyor ki, ama ormanda syleyecei eyi hi bir zaman sylemezdi ki... Ya da dnse gitse! Smkl, pis olan ie-mikli... Yatana da ier. Yata da kokar. Dilinin ucuna gelmiti: emikliii! Sonra byk kavga... Hasan tepinir gibi, fke iinde dimdik duruyor, arada da elindeki kk baltann azna baparman koyuyor, kyordu. Bu hal Ummahan deli ederdi, biliyordu. Gene yallarn tavrn taknd, Kel Ak gibi ar ar elini enesine gtrd: Yolda olma namussuza, arsza. Akbet bana bela getirir. Bunu yle syledi ki, hi amaz, Ummahan, mmkn yok, kavga karr. Ama, bir tuhaf. Ummahan tnmyor bile. Ya da tmmaz gzkyor. Ne domuzdur o, ne domuz!

8 Yalnz git, yolda olma yzsze. Peki, u yalm gibi Ummahan bu kadar hakarete nasl dayanr? Baka bir zaman olsayd, Ummahan btn bunlar hi yutar myd? Erkek olmayann yalan oktur. Eksik eteklerde hi akl yoktur. te bu ldrr onu, ldrtr. Bekledi. Gzlerini alayl alayl yzne dikti kzn. Ummahan gene ses karmad. Yalnzca iini ekti. Orospuda iman olmaz, din olmaz. Bu da m, bu da m etkisini gstermez? Ummahann gzlerinin dolduunu grd. Bir acd ki kza. Btn sylediklerine piman oldu. Vard, elini tuttu: Sen benim gzel bacmsn, can bacmsn, dedi. O szleri sana sylemedim ki... Hi de sana sylemedim. Dedim ki kendi kendime, bakalm o szleri ona sylemediimi anlayacak m? te bunun iin syledim. Ummahan sevindi: Anladm, dedi, bana sylemediini. Adam hi bacsna orospu der mi? Bildim ki bana sylemedin. Hasann acmas bir anda fkeye dnd. inden sylendi: Senin gibi orospu bacs olursa bir adamn, orospu da der, fallik de der. Birden dnd: Haydi yetmedi mi? Soluk koymadn hepsini aldn. Ayn hzla yrd. Ummahan soluunu toplamt. Kar da ayaklarm yakyordu. Hasann ardna dt. Epeyce gittikten sonra Hasan durdu, arkasna bakt. fke iindeydi. fkesini Ummahann yzne kusacakt. Bir yaklasn hele o kz. Bu sefer onun burnundan gelecek. Grsn . Ummahan yaklat. Bana gelecei biliyordu. Korka

korka adm atyordu. Hasan da avna atlmaa hazrlanm bir aylaa benziyordu. Bak gibi bir sesle: Ummahan kz, dedi. Sonra birden durdu, gzleri Ummahann ayaklarna gitmiti. Ummahanm kirden, ker-meden st prtk prtk olup, kertenkele srtna dnm ayaklarnda ince titremeler, rpertiler, seirmeler seziliyor gibiydi. Kpkrmz da kesilmiti. Hasan yumuad: Haydi, yr Ummahan kz, dedi. Ormana varnca... Sesi, usul usul okayan, scak bir el gibi Ummahanm tm bedenini dolat. Ummahan onun yzne bile bakmad. Kzn yzne bakmamas Hasan gene kzdrd: Ormana varnca... Dudaklarn sonsuz bir tadla yalad. Ormana varnca... Bir varnca! lk isim... Ummahan sahiden bkmt. Neredeyse patlayacakt ama, hep Hasann son gnlerdeki rahatsz halleri geliyordu gzlerinin nne. Gene aldrmad, sustu. Hasan: Ormana varnca, diye yklendi. Ummahan kzmaa balyordu. imdi syler, diye dnyordu. Svlemezse atlar da patlar. Hasan geldi, tam Ummahanm karsnda durdu. Ormana varnca... dedi. Ummahan yle bir kurnaz kurnaz glmsedi: Bana ne! Hasann tepesinin tas att: Zaten. dedi, sen byynce orospu olacaksn. Hasann hi beklemedii bir ey oldu. Ummahan karsna dikildi: Orospu olacam byynce. Bir orospu olacam ki... Bir orospu... Ne gzel! 10 j Hasan kulaklarna inanamad, nce afallad, sonra

kzd, iinden onu dvmek geti. Dvse gider babasna

sylerdi. Baba de bugnlerde beter mi beter. Yanma yaklalmyor. Yalm gibi olmu adam ki, azn baklar amaz. Kz, dedi, seni ayamn altna almak gerektir ama, kreyle. Ormana varnca... Dudaklarn yalad. Ummahan dayanamad, kardeinin yanma gitti, elinden tuttu: Syle, kurban olduum Hasan, dedi. Ormana varnca ne olacak? Hasan bir daha dudaklarm aprdatt, ormana doru komaa balad. Ummahan da arkasndan: Ben gelmiyorum ite, dedi. Ya durur beklersin, ya da hemen buracktan geri dnerim. De bir adm daha ileri at! Hemen geriye dnp yrmee balad. Hasan bakt ki Ummahan gidiyor. Tek bana meelie girmekten, girip orada bir zaman kalmaktan korkard. Haydi gel, diye ard. Haydi gel. Gelmem, varrm babama da bir bir anlatrm. Hepsini... Bir bir. Hasan kzd: Git cehennemin dibine. Babamn zaten can skt-lyor. Sylersen, seni u elimdeki baltayla keserim. Anam avradm olsun keserim. abuk gel! Gelmem. Bak, karmam. Yanna gelirsem... Ummahan: Ormana gidince, ne yapacan sylersen gelirim. Hasan: 11 Gel, gel hadi gel, onu da* syleyim, dedi. Ummahan:

Hadi syle, diye yrd. Hazan kzmt. Gene iine gmld. Boynunu iine ekip yrd. stlerinden, sonsuz akln ortasnda kara kara lekeler serpitirilmicesine bolua, bir ku srs geti. Hasann yrei burkuluyordu. inde bir sknt vard ki, tarifsiz. Kslm gzlerini ap da azck teye, be adm ileriye bakamyordu. Hani insan bir yaz gn, bir ovada uykudan uyanr ya, uyanr ki birdenbire gzlerine, stne bana bir gne dolar, insan btn gcyle stne ken gnein arl altnda kmldayamaz olur, yere kapanr kalr, bir trl dorulamaz, gzlerini de aamaz... te Hasann imdiki hali tam byleydi. Yalnz, yere kapanm deil, gzleri kapal deil, gzleri kslm, iki adm tesine bakamadan yryor. Baz, kendine gelince, gzlerini ayor, bakyor, gzleri alyor, iine kapannca, uykudan uyanr gibi gne onu arpyor, bir sallanyor, irki-liyor, sonra gene yryor. O mavi kutan, yanar dner kutan... Hani, su kylarndaki yarlar ylan delii gibi deler, ok derinlere kadar deler, ta dibine, topran altna gider, oraya yuvasn yapar. Yuvalarnn aznda da her zaman bir iek biter. Ya bir yourt iei, ya bir pampal, ya anaac iei, ya bir su preni. O ku ieksiz edemez, ite o kutan bir tane tutmal. Tutulmaz, Allahm belas ku. O kuu tutsa tutsa bir tek Koca Halil tutard. Koca Halil de iyice yaland gayri. Oca batasca, batasca da kl ate olasca herif. Bu kyn bana bela. Pamukta, ukurovada ortadan yitince, kyl de hep onu ld sanm. Olu da stne Kuran okutmaz m? Meryemce tutturur: 12 r der boyuna. ite Koca Halil ne yapar yapar da o yanar dner, yer alt kuunu yakalar. Kuun kara, prlt iinde, upuzun, gzel bir gagas vardr. Koca Halil o kuun bam ocuklarn omuzuna nazarlk olarak takar. Bu kuun bandan nazarlk takan ocua hi mi hi nazar demez. Nazar dediin onun yanma bile yaklaamaz. Hasan anslar, onun da omuzunda gk boncuklar arasnda ylan ba kemii yannda bir uzun gagal ku ba aslyd. Onu Meryemceye Koca Halil armaan etmiti. Aman Meryemce, der kyller. Ocan bata, insandr, lmez olur mu? Meryemcedir bu, diretmez mi? Ona Koca Halil demiler. O Koca Halil mi? O lr m o hi? Cin taifesinden. Dinsiz imansz, zalim, hrtk, drt kitapta katli vacip bir hnzr, lmez o, lmez, komular.

Omuzuna bu kuun ba taklm ocuun ksmeti bol olur. Hi bir zaman o ocuk yok yoksulluk bilmez. Atalardan kalma bir szdr bu. Atalar... Salncan maarasnda geen yl ocuklar bir kuru kafa bulmular. Gzleri, kulaklar, salar yok. Dileri ne gzel. Capcanl. Gler gibi. Bir ocuk: Atalarmz, demiti, lm atalarmz. Hasan rpermi, lm stne dnm, bir gn, demiti, benim de kafam byle olacak. Bir korkun yokluun, aresizliin iine dmt. Sonra birden ocuk olduu, lmn de ona ok uzak olduu aklna gelmiti. Daha delikanl olacak, orta yal olacak, sonra da Koca Halil gibi olacakt. Sonra da lecekti. Bu dnce yreine azck su serpmiti ama, gene de dertliydi. Kuru kafay uzun zaman unutamamt. 13 ne olacakt. lnce topraa koyacaklard. Tm bedeni ryecek, kurtlanacakt. Vl vl kurtlar gzlerinde. Kemikleri kalncaya kadar kurtlar onu yiyeceklerdi. Sonra kyamet kopacakt. Kyamet nasl kopacakt? Bir yel esecekti yldzlardan. Sert bir yel. Dnyada son insan da kalmam. Hi bir ey yok. Esen yel dalar dz edecek, dereleri dolduracak, gn doumundan baktn zaman, gn batmndaki yumurtay greceksin. Sonra insanlar yeil mantarlar gibi topraktan parmak kadar, parmak kadar fkracaklar. Hak mizan terazi kurulacak, gnah olanlar Cehenneme, olmayanlar Cennete gidecekler. Hasan, kafasn imdi, insanlarn topraktan yeniden filizlenmesi ve Cennet Cehennem stne yoruyor, Mer-yemceye Cennete nasl gidilecei stne soru stne soru soruyor. Meryemce de ona Cenneti Cehennemi ak ile evk ile anlatyor. Kuran okunur mu o gavura? Mevlut verilir mi o dinsize? O drt kitaptan koulmu iflahsza? Uzunca Ali, eliyle anasnn azm kapatyor: Aman etme ana, eyleme ana, insan l arkasndan byle konuur mu? l ldr ana. l bu dnyadan tmcek elini eteini ekmitir. Gnahlarn byn ileme, lm adam ne kadar kt olursa olsun, cmle ktl brakp gitmitir, diyordu. Koca Halil lmez. Bombo, kra pamuk tarlasnn dzlnde Koca Halilin olu Mevlut okuttu. Btn kyl Mevlude gitti. Mevlud, trk syler gibi Kel Ak syledi. Kadnlar onun yank sesine aladlar. Kyden bir tek kii gitmemiti Mevlude, o da Meryemceydi. Meryemce kylden ay14 W

kurova toprana bada kurup oturdu. Kulam, diyordu, kulam duymasn o drt kitapta katli vacip murtada okunan gzelim Mevlud. Gzel Muhammet Hazretleri babamz bir duysa gzel Mev-ludnn Koca Halile okunduunu, gelir de, mezarndan kalkar da, ta buralara kadar gelir de Mevludn bunlarn azndan alr... Alr da gider. Sonra kalkp yryordu. Kel An sesi de onu kovalyordu. Parmaklarn, kanatrcasna kulaklarna bastryor, gzlerini yumuyor, dz ovada de kalka kouyordu. Ses azalacana grleiyor, uzaklaacana yaklayordu. Durdu, yere kapand: Allahm, dedi, koca Allahm, kurtar beni. Kurtar da sana bir tellice horoz kurban edeyim. Bir dinsize senin gzel adamym, eliyin, Muhammediyin Mevludn okutuyorlar. u Kel An dilini aznda durduruverse-ne. Gcn yetmez mi bir Kel An diline, gzelcem? Alnn bir iki kere topraa dayad, kaldrd. Terli alnna toz svand. Anamz toprak, u Kel Ak gnahlarn byn iliyor. Dilini aznda oduna dndrversene. Gzel Al-lahmza ktlk ediyor. Ak sakallma da, k yzlme oook, oook ktlk ediyor. Anamz toprak, nasl stnde barndrrsn bunlar? Sen ki her varl kabul edersin, etme bunlar... Nolursun anamz toprak! Bildim, iyisi de, kts de senin ocuun. Be parman bei bir mi ki, kimi uzun, kimi ksa. Senin iin ksas da bir uzunu da... Ses geliyor, geliyor... Kalkt. Kulaklarna parmaklarn sokmu kouyordu. Karabucan byk bkne gelince kulaklarndan parmaklarn ekti. Ses geliyordu ya, o kadar deil, azal15 inmez, ir umut Delirmiti. Parmaklarn kulana yeniden soktu. Gzleri kararyor, ba uulduyordu. Aal dolanr, ukura inerken parmaklarn ekti. Karanlk bir yamurdan sonra, gn alr, lt doldurur dnyay, slak yankl bir lt, ite yle oldu. Ses durmutu. Birden dnya bombo, pssz geldi ona. Keski Kel Am sesi hi bitmeseydi. Bu Mevlut Koca Halile deil de, o murtada, o drt kitap srgnne deil de, Allahm baka bir kuluna okunsayd, doyasya dinlerdi. Dirisi brakmad ardn, ls de brakmyor. Meryemce kendisine acd. Topraa kt, ba uulduyordu. u Meryemce boluu, sszl hi mi hi sevmezdi, lmden de ite bundan dolay korkard. ncecik, bir alt gibi bir ses, yanka, bir de kalabaln uultusu gelir gibi oldu kulaklarna. Bu sefer kulaklarn kapatmad. Ayaa kalkt, el rpt. ki parmak akrdatp, gbek alkalad.

Sonra da yanma ynne baknd, sterse grsnler, dedi iinden. Varsn bir iyice grsnler. Bir dinsize de Mevlut okunur mu? leye doru obaya dnd. Mevlut bitmiti. Ke! Askla karlat. Kel Ak ona taklmak istedi. Asa ylesine bir bak bakt ki, Kel Ak ona sz sylediine syleyeceine bin piman oldu. Kalabaln ortasna geldi, ortada dimdik durdu. Bir fke, bir hm gibiydi. Boynunun damarlar imiti. Kyl, Meryemce ne yapacak diye, ona bakyordu. Sa elini kaldrd, indirecek, sze balayacakken, ayaklar titredi, yere kt. Sa elini topraa vura vura: Gzelim kara toprak, varmz youmuz kl toprak, buradaki hi kimseye demiyorum, sana diyorum. Bu kylnn hi birisinin yzne bakmamak, atyla itiyle bile konumamak, ocuuyla bile merhabalamamak gerek16 UA.JJ.LU.XJ. ban toprak, bu kyl tm dinden imandan km. km ki, toplanp da drt kitapta katli vacip bir murdar murtada Mevlut okutur. Okutur da ad gzel, kendi gzel Mu-hammed Efendimiz Hazretlerinin cann skar. Bu, bu kylnn arasnda kalmazdm ama... Yallktr belimi bken. Yoksa durur muydum bu gavur kylnn iinde? Sana diyorum da, bu koca kyden kimsecie azm ap da sylemiyorum sultanm toprak! Bir daha, ben lnceye kadar, bu kyn karncasna bile azm amam. te sana diyorum, sen duy, Koca Halil tmedi. lse bile ona, o dinsize Mevlut okunmaz. Duydun mu, ahinim toprak? Ali uzaktayd. Koarak geldi, anasmn azn kapatt. Meryemce bast l. Kyller: Bu Meryemce bir iyice kudurmu dediler. Tm kylye souyor. Yalanmn da kudurmuu beter olur. Eskiden de... Eskiden de kudurgundu ama, imdi bir beter oldu. Meryemce ondan sonra bir daha hi bir zaman kylyle, kyn karncasyla bile konumad. O yanar dner kuu nasl etmeli de yakalamal? Aaca taksan meyvesi iki kat olur. Tarlaya atsan bereketi be kat olur... ukurova aalar bilseler ki byle bir ku var!.. Ormana varr varmaz... Ummahan alay ederek gld: Ormana varr da varmaz? 17

net m. Ormana varr varmaz, ite! Dilerini skt. Ko*maa baladlar. Uzakta, kar altndaki kyn her evinin bacasnda, ge doru kl bir maviye batm bir duman szlyor, dumanlar usulca douya doru dalgalanyordu. Ormann st yanndaki kayalk da, ta telere, Toro-sa kadar ykselerek uzanyordu. Az yukarya kmca maaralara gelinirdi, ite peri padiahnn saray bu kayalklarn arkasmdayd. Bu kayaln arkasnda baka ulu kayalar var derlerdi. Hi kimse de gidip bu kayalklarn arkasn grmemiti. Ekiyalar bile o kayalklarn arkasna gitmee korkarlarm. Bir gece Koca Halil yolunu arp da dm kayaln arkasna... Bir bakm ki, ilci bin balama bir yerde, iki bin kaval bir yerde... Trl alglar. Oynayan kzlar. Ik iinde her ey. Kayalar, otlar, aalar, gkyz, yeryz bile a kesmi. Yz binlerce insan k iinde, bin trl renk iinde dner dururlarm. Koca Halili grr grmez, bir kaynama olmu. Uzun boylu bir kz gelmi Koca Halilin karsnda durmu. Kzn gl, dileri, trnaklar, gzleri k gibi parlyonnu. Niin geldin buraya insanolu? demi kz. Koca Halil kekeliyerek: ardm, demi. Kz: Hrszlktan gelmeseydin, gelebilirdin iimize. Hrszln olmasa sen iyi adamsn, has adamsn. Yoksa... demi. Koca Halil bir iki sz syleyecek olmu, azn aar, sesi kmazm. Kz: Seni arpar, kolunu kanadn un ufak ederdim Ko1S ca Halil, ama genliine, yiitliine acdm, demi. imdi yum gzn. Koca Halil yummu gzn. Birden havalandn, gklerde szldn biliyor. Bakaca bir eyden haberi yok. A gzn insanolu, demi peri kz. Hoca Halil gzn am bakm ki, kyn ortasnda. Ky bir an, imek akm gibi batan ayaa aydnlanm. Her eyi apak grm, ama

kendisini getirip kyn ortasna koyan kz ortalarda yok. Hasan hemen al rp toplad. Saak gibi dar sarkm bir kayann altn kar tutmamt. Oras maara gibi kayann kkne gidiyordu. Kayann kknn oralar tozlu toprakt. Hasan, getirdii rplar ufak ufak krd, stste yd. Ummahan kayann kuytusunda biraz durunca titremee balad. Gnee, kara ksa belki titremesi dururdu. rplarn stn eliyle bir iyice bastran Hasan kibriti akt. Kibrit kutusu yepyeni, azna kadar dolu bir kutuydu. Hasan kibriti nereden almt? Ummahan soramyor-du, ama korkuyordu da. Bir kurnazlk geldi aklna. Ormana gelince, bu kibriti nereden bulduunu mu syleyecektin? diye sordu. Hasan kzd: Yok, diye bard. ok mu merak ediyorsun? yleyse syleyim, hi bir yerden almadm. Alnmn teriyle kazandm. Git syle babama. Git syle anama da elimden alsnlar kibritlerimi. Ben de u baltaylan senin o bitli ban keseyim. Ummahan gld: 19 riti. Hasan ayaa kalkt: Bil bakalm, diye bard. Ama syleyip de bilmezsen, seni bir iyice dverim. Hem de urackta. Ummahanm kafasnda bir dnce imek gibi ak-t: Sen o kestiin kiraz ubuklarn verip de almadn m bunu? Hasan bunu hi beklemiyordu. Vay kpolusu, akll kz u Ummahan. Arada uzun bir sessizlik oldu. Hasan kibriti akp, allar tututurdu. allar birden parlad, usuldan bir scaklk yayld ortala. Sen amma da titriyorsun kz Ummahan, dedi Hasan. Ayaa kalkt, uzand, eliyle tuttu kz. Okar gibi: Gel otur uraya da sn, olur mu? Ummahan yere kt. Hasan da vard yanna oturdu. Omuzlar birbirine deiyordu. Kayada yeil lekeler vard. Lekeler kayann dibine doru daha geniliyor, byyordu. Topran tozunda iki tane ak ku telei yanyana duruyordu. Toprakta trl izler vard. Hasann gz bir ara izlere takld. Keklik izi... Belli olur. Baka o boy kuun izine benzemez. Basnca ar basar,

iz de damga gibi kalr. Kartal izi, bir el byk-lndedir. akal izi, tilki izi, bir de tavan izi... Tavan izi toza pamuk dm gibi olur. Ban kaldrd: Biliyor musun Ummahan? Ama yemin et, kimseye syleme. Yemin et. Vallahi billahi sylemem. Anam lsn ki sylemem de... Ummahan bir an ikirciklendi, dnd. Sonra: Anam lsn ki sylemem, dedi. 20 Hasan sevindi. Yz lt, sevin iinde kald. Bu kibritten var ya, daha dokuz tane var. Kiraz ubuklarm verip bunlar aldm. Hi tkenmez. On yl, on be yl gittiim yerde ate yakarm, gene de tkenmez. Ummahan da sevindi. Hi tkenmez. On yl da gider, yirmi yl da... dedi. Sesinde Hasana bir yaranma, yaltaklanma vard. Hasan bunu sezdi, houna gitti. Yaz bahar aylar gelince... Bak, dedi, cebinden ataln kard. Bunu da aldm. Yaz bahar aylar gelince bununla yle ok ku vururum ki... Ummahan: ok vurursun, diye ekledi. Hem de ok ok. Kibritle ate yakarz. Ben yolar, yurum, tuzlarm, piiririm kular. Hasan: Oturup yeriz. lerini scack bir kzarm, yal, kokulu et zlemi sard. Ummahan iini ekti. Hasan: Hele bir yaz bahar aylar gelsin. Hele bir gelsin, gzel bacm.

Gittike birbirlerine sevgileri artyordu. Ne Ummahanm ekingenlii, ne de Hasann fkesi kalmt. Ummahan bu durumdan faydalanmay karmad: Ormana gelince?.. Neydi o, Hasan? Hasan parman dudaklarna gtrp: Suuuusss! dedi. Biliyor musun, Ummahan, ben yle korkuyorum ki... Gelecek diye. dm patlyor. Ummahan kocaman, derin, kara gzlerini Hasann gzlerine dikti. Bir eyler arad. Bakt ki, Hasann gzleri tm korkuya kesmi. Ben de bir korkuyorum ki, dedi. ok ok korkuyorum. 21 Fkara babam, ne yapacan arm. O da... Ummahan: Anam da... Hasan: Meryemce ebem hi mi bir eyden korkmaz. Ummahan: Korkmaz o, dedi vnle. Hasan: Kylylen konumuyor. Ama ben biliyorum senin-len gizli gizli konuuyor, yle mi? Yalan mym? Ummahan: Yok vallahi, dedi. Hi konumaz benimlen. Yalnz beni sever. Bakndan biliyorum. Hasan: Sen ona bakma, fkelenmedii zaman herkese yle gzel bakar. Ummahan Hasan kzdrmaktan korka korka:

Baaa her zaman gzel, sevgili bakar, dedi. Ama Hasan atmak istemiyordu ona. Rahatt. Belki, dedi, iini ekti. Belki sana hep gzel bakar. Ama o korkmuyor. Aldrmyor. Gelecek mi, gelmeyecek mi? Ummahan: Benim yreimi, iki el gelmi, kavram, sk ha sk ediyor. Hasan: imdi bir iyice snalm. kindiye doru kalkarz, odunu yaparz. Gn batarken de evde oluruz, dedi. Sesi, Ummahann hi almad, duymad bir scaklktayd. Ummahan: Ben o kyden korkuyorum, diye dudan srd. Bir baka... Kye kurt inmi gibi. Hasan gene fkelendi: 22 Sen... Yok Hasan yok, onu demedim, diye Ummahan abuk abuk syledi. Bu tatl anlamann bozulacandan korkuyordu. Hasan arkasn dnd. Ayaklar sapsaryd. Yarlmt, s srlm bir sar. Boynu upuzundu Hasann. Yznde deriden baka hi bir ey yoktu dersin. Kemie yapm deri. Dudaklar incecik. stn kabuk balam. Azck da morarm dudaklar. Dileri apak, prlt iinde. Gzleri kocaman, kara. Sol duluunda, incecik bir yamk izi var. Bir damar gibi boynuna kadar iniyor. San anas merdiven kesmi. Tutam tutam, kei krkklar gibi duruyor banda. Hasamn parmaklar inanlmayacak kadar uzun, ince. Ayaklar da yle. Ummahanla biribirlerine ok benziyorlar. ncelikleri, elleri, gzleri. Yalnz Ummahanm dudaklar dolgun, krmz. Kzn yz solgun, bitkin, kederli, akla kark donuk bir sar. Krmz dudaklar btn bu lm yz iinde krmz, parlak, capcanl. Bozkrn sar, yank gz gazelleri arasnda am bir iek gibi. Gn kavuurken evde oluruz. Ne gzel... Hasan: Ne gzel, dedi dudaklarn yalayarak. Ne gzel. Anam bekler, merak eder ya... Varsn etsin.

Umnahan: u adam gelse de biz de kurtulsak... Hasan: Gelse de, ne yapacaksa yapsa da kurtulsak... Hasan geldi atein ucuna, ta iine sokulurcasna oturdu. Bu sefer yanyana deil, kar karyaydlar. allardan para para, bir parlak cam krmzsyla, akl iinde yalmlar ince ubuklarca uzayp krlyorlar. Gzlerini trl trl hal alan yalmlara diktiler. 23 al yalm naKa our. du auua yanar geer. al atei yaktn myd, yannda ok al bulunduracaksn, snmee yz tutar tutmaz bir tutam aly atee vereceksin. Uzun, kark, belik belik olmu bir peri sama benziyor yalm. Hemen deiti. Birden birbirine doland, sonra hemencecik topraa, kllerin arasna yatt, kayboldu gitti. Bir kurt srs... ndeki kurt kulaklarm dikmi, ba havada, parmaklarnn ucuna basm, yle uzaklar gzetliyor. Arkasnda bir kurt, eilen, bklen, koan, yatan, kalkan, bouan, meydan savanda kurtlar. Hooop, bataki kurt yerle bir... Nereye gitti, ne oldu? Daha imdi, imdi eilip bklyor, dyor, kalkyor, kulaklarn dikiyor, kayann dibine, yeil beneine doru uzanyor, diliyle, aarm diliyle kayann yeilini yalyor, sonra azck esen yel, fslt gibi esen yel onu tuz buz ediyor. Sonra yalmdan kurt daha krmz, daha incelmi, tel tel ayaa kalkyor. Sonra teki kurtlara karyor. Kurtlar karmakar... Bir orman yeeriyor yalmdan. Orman yanyor, dalara talara ate dm, cayr cayr yanyor. Sonra her ey kararyor, duman kyor ortala. Yalmdan kurtlar yok oluyor. Yanan ormann yerinde yeller esiyor. Hasann gz bir sre ocan kalntlarndan kan dumanda. Duman bir ho kokuyor. Ya, slak al, nce ac kokar atee dnce. Sonra usul usul azalr koku. Sonra yalmlar snnce de, salt duman kokar. alnn duman baka, am aacnn, meenin, sedirin, dngelenin, kengerin, prenin duman baka baka kokar. Hasan yanndaki allardan bir tutamn daha tten ocaa srd. stne de iki kenger dikeni koydu. Bir sre duman ttt. Hasann stne geldi. Gzlerini yaartt. 24 atei flemee balad. Hasan bard: frme kz! Sesi bouktu.

Ummahan sulu sulu: Gzne duman gitti de... ki frmede parlard. Sonra kzd: Sen de bir ho oluksun, bire Hasan. Hep barp duruyorsun. Ne oldu sana yani? Imav, kardeim sen de!... Somurttu. Ayaklarn altna toplad, ocaa da yann dnd. Ocaktaki allar atrdad, koktu, sonra da hemencecik: yand. Kayaln ta ucuna yukar incelerek bir yalm snd. Hasan, bu bir kavak aac oldu, dedi. Uzun, gcm gcm yalmdan bir kavak aac. Ayaa kalkt, kyn stnden ta uzaklara bakt. Bozkr btn, aklyla serilmi, parlt iinde, gne iinde, aklk altnda uzanm duruyordu. Bir tek kavak aac, ama ok uzun bir kavak aac salnp dururdu bozkrn boluunda. ok uzaktayd ama, afan yeri rken o kavak aac gzkrd. Gn doarken bir yan k iinde kalm gibi gelirdi insana. Gn atnca azck gzkr, iyice gn kzdrnca da kavak aac hi gzkmez olurdu. Bir gne, bir aydnlk duman iinde kalrd. Hasan kava gremedi. Dnyann akl, gnein ipiltisi dumandand. Bozkrn ipiltili dzlnde, ta bir dnya kadar dzlnde ince bir maviye alan bir duman gzkr gibiydi. Dnyann teki ucunda, bu kyamet akln ortasnda kim yakar u teki atei? Orman da yok oralarda. Periler ate yakarlar m? Kayann ucuna kadar uzam yalm usul usul indi. Bir ara tam orta yerinden koptu, utu gitti, kavan yars kopup gidince yalmlar yayld, kaynamaa balad. imdi yere serilmi yzbinlerce karnca... Yere seri25 ti. Herbir ipiltisinde yalmdan karncalar. Amma da ok, amma da kaynayorlar. Nedense karncalara sinirlendi. Atee bir tutam a-J, stne de er kenger... Birden, doludizgin, bir yalmdan at frlad ocaktan, kocaman bir at... stnde kvrlan, atn boynuna yatm binicisi. Ummahan bak. Bak, kayor! diye bir lk att Hasan. Ummahan irkildi. Of, ne de gzel...d Bir anda at ocaktan doludizgin szld, kt gitti. Gitti, dedi Hasan iini ekerek. Vay ocan bata, ben hi bylesini grmedim. Syrld gitti. Gz ap kapayncaya kadar utu da gitti. Vay anasn, ne de gzel, ne de uan bir att, kz! Yelesi uuyordu. Tam kuyruundan koptu gitti. Ummahan: Gene mi yalm? diye gld. Yalmdan at vard da ben niye grmedim ya? Hasan: Sen grmezsin, dedi. Ummahan:

Bu gidile sen akln vdrp Vurgun Ahmet gibi olacaksn. Olacam ite, diye ayayla tozlar itti. Kt m Vurgun Ahmet? Nesi var? Ummahan dnd kald. Deli amma, deil mi? Hasan: Kimbilir, belki de deli, dedi. Sen korkma. nat etmezsen, gzn iyice dikip bakarsan, atlar, kular, bcekleri, dalar, talar, adamlar, cinleri, oook cin var, perileri, ooook peri var, onlarn hepsini yalmdan grrsn. Yalmdan her ey olur. Su olur, su bile olur. Bir sefer babam ocaa bir ktk koyduydu, on be gn durma26 <llIUI^Ui. xolv \J nuiuxkii/ii yxivajLi jacu. cut. ou if* fkryorlar, sonra da dz bir ovalkta kvrla kvrla akyorlard. ukurovadaki sular gibi... Ummahan: Biliyorum, biliyorum, dedi. Hepsini bir bir biliyorum. Hasan: Sen benim gzel bacmsn, diye uzanarak elini tuttu. Sen benim gzel bacm deil misin? Kimseye sylemezsin, deil mi, yalmdan atlar grdm, karncalar, kular grdm. Vallahi yalan deil. Bir bir gryorum. Canl gibi. Ama yalmdan. Dur, bak... Kalkt, ocaa biraz al, be tane kenger daha att. imdi iyice a da gzn, bak. Ya bir at frlar, ya bir kavak uzar gider. Ummahan: ok baktm, diye hayfland. ok baktm ama hi bir faydas olmad. p gibi biribirine dolanan yalmlardan baka bir ey grmedim. Hasan l bast: A gzn de bak, bak... Bak! Bak, bak, bak... Bak bir taz uzad. te gitti. Ummahan zgn: Gremedim, dedi. Hasan: Th, ne de gzel tazyd, dedi. Ne de gzel! Bir grseydin... Gene Ummahann yanma oturdu, elini tuttu, okar-casna: Carm skma, bir gn sen de grrsn, dedi. 27

diyordu. Konumuyorlard. Dalmlard. Hasan yalmlardan atlar, kular grmyordu artk, ikisi de ayn eyi dnyordu. Belki de dnmyorlard. Kanlarna, derilerine, iliklerine ilemiti. Soluk allarnda vard. Kimdi bu? Neydi bu? Bir karanlk gecede, bir mezarlk myd? Gkler ynan bir yamur imei miydi? Bir dev mi, bir ejder mi? Toprak m sallanacakt? Bir ulu sel gelip, btn evleri mi alp gidecekti? Kyamet gn esen yel?.. Ne ev kalacak, ne ky. Ne de dalar. Beik sallar gibi, biri gelip de topra m sallayacak? Meryemce Kar ne diyor? ok eskiden, karl dalarn arasnda bir ehiri toprak yutuvermi. insan, evleri, dkkanlar, ukurovasi, pamuk tarlas, karncalar, sular, dalaryla yutuvermi. Bir de gelip bakmlar ki, o ehir yok orada. Kim bu gelen? Kimsecikler adn azna alamyor, kimse kimseye korktuunu belli etmek istemiyor. Gittike de, gn getike de korku artyor. Kyn itleri bile rmez oldu. Topallarn sar kanc bile rmyor. Boynunu iine ekmi, gelen geene korkulu, soru dolu gzlerle bakyor. Kuun gzlerinin stnde ak bir ka gibi bir izgi mi var? Ayaklan kara m, krmz m? Yeile alan bir renkte mi? Yemyeil mi, imen yeili gibi? Mavisi gk mavisinden daha m parlak? Gagas ok mu uzun, ok mu gzel? Bu kuun baka yerine deil de, gagasna baktka bakasn gelir, ite bu gzel ku gnete yanar dner olur ama, yamurlu havalarda som mavi. izci Yel Veli yarm eskiden, ok eskiden. Bin yl nce yaam. Bu kuu bir severmi ki... Koyarm karsna, durmadan, gzlerini krpmadan seyredermi. Yamurlu havalarda daha ok bakarm. Bu kuun adna da, 28 cuk Jcuu aemer. Bir su akyor. Hasan tam ortasna gelmi, su hzl, alp gtrecek neredeyse. Balklar uuuyor, yukar doru. Suyun dibine gn vurmu. u dam karna nasl gn vurmusa. Suyun dibi ipilti iinde kalm. Balklarn pul-ian yldrdyor. Hasann aya kayyor, boylu boyunca suyun iine, iri su talarnn stne kapaklanyor. Kapak-lanmasyla da ayaa kalkmas bir oluyor. Gzleri yeil... Burnu azck yukar. Durur, bakar. Kmseyerek, tepeden bakar. iftlik sahibinin torunu. Bembeyaz yz var. Hasan ona baka dnyadan gelmi bir yaratkm gibi bakar. O da Hasana. Hasan onunla konumak iin can atar. Taranm, l l sapsar salar var. Ayandaki ayakkabs biraz tozlu ama gene de parlyor. Pantolonu dize kadar, dzgn. Mintan lekesiz, bulut gibi. Boazna krmz bir ey balam. Bir dm alm stne. Hasan meraktan atlayacak. Bir konuabilse, ne biim bir yaratk bu olan? Olan da Hasana aknlkla bakar. Gzn dikmi kz gibi bakar. Ama hi konumaz. Konusa Hasan da konuacak, isterse kiraz ubuklarndan birisini de ona verecek. ocuk arkasn dner, tarlann keseklerini tekmeleye tekmeleye eker gider. Yazk deil mi? Her tekme atta on elma dklr yere pamuk fidanlarndan. Deli mi ne bu olan?

Uzun Alinin gzleri falta gibi alm. Hasann btn bedeni rperdi. Nedir bu adamn bandaki? Bu kyn bandaki? Sonra titredi. Ocaa bir tutam al daha att. Ummahan onu dalgnlndan uyandrd. Gn batyor. Anam deli olur karanla kalrsak, dedi. Gerekten souk da gittike artyordu. Karanla kalrsak kurtlar gelir de bizi... 29 Sus, dedi. Sana kurt sz etme benim yanmda demedim mi? Hasann tyleri diken diken olmutu. Ne varm onun szn edince? diye direndi kz. Suuus! ldrrm seni, diye kkredi Hasan. Atee bir tutam al, iki tane kenger daha att. Sonra kayaln dibinden bir utan bir uca epeyce gitti geldi. Tozlu topraa ayaklar gmlyor, yerinde derin bir iz kalyordu. Be parman beinin izi de. Epeyce yrdkten, mavi kuu dndkten sonra geldi gene ocan bana oturdu. iimde bir korku var. O kye hi gitmek istemiyorum, dedi. Sesi alamakl, ylgnd. O kutan bin tane yakalansa... Bin tanesinin etini yeyip, ban nazarlk diye epeevre, kazklara balayp, kyn drt bir yann evirseer, bir daha kye hi uursuzluk urar m? Neden yapmazlar? Allalem bir tane kuu yakalamak zor... ite dt yerde... Srlsklam sudan knca, karsndaki yarda tane delik grmt. Bir de bakmt ki, ne baksn, frt diye bir yanar dner yamurcuk kuu delikten kp gitmiti. Ummahan: Ben de. Ah anam alamasa... Sonra da gece olmasa... diyerek derinden iini ekti. Hasan: Ackmasak da. Ummahan: Hcye, dedi. Sahi, hi ackmasak...

Hasan: Ah u boaz ohnasa! Ummahan: Gne bak, gn batacak Hasan. abuk olalm. 30 Ummahnn: Kurularn, dedi. Hem yeyni olur, hem de iyi yanar. Hasan bycek bir meeye varp, baltay kuru bir dala vurdu. Balta sesi bolukta ylesine nlad ki... Ortalk usuldan kararyor, ipiltiler gittike donukla-yor, ortalk gittike buza kesiyordu. teden kapkara bir bulut geliyordu, bozkrn stnden. Kapkara kesilmi, fkeli, kudurmu, yerdeki kar, gkteki akl srkleyerek geliyordu. Hasan: abuk topla kestiklerimi. abuk abuk. Yola delim hemen. Geliyor. Hasann iini her zamankinden de beter bir korku sarmt. Baltasn korkuyla gelii gzel sallyor, ayaklan da yanyor. Souk da arttka artyor. Topla topla, ipe sar. Benim de ykm yap. pime sar. Anam meraktan atlar. iindeki karanlk gittike byyor. Kye gitme zaman yaklatka, byk bir felakete yaklar gibi oluyor. Gagas gzel ku... Her mee dalnda bir tane. imdi havalansalar... Baltay her vurduka, meeden donmu kar paralar dklyordu. Orman, tm aalar, dallar, yapraklar, kkleri, gvdeleri, toprayla donmu bir aklkt. Ummahan, Hasann kestii odunlar yerden abucak alyor, ipin stne diziyordu. Bir de krlp yere dm kuru dallar topluyordu. Oldu, Hasan. Tamam, dedi. Hasan uykudan uyanrcasna durdu. Ar ar, sallanarak geldi, baltay yknn stne koydu. iyice sardn m?

iyicene sardun. 31 gittiim yne arkan dn. Geriye dnp bakarsan seni ldrrm, ite u baltaylan seni, ite urackta kyk kyk ederim. Her ormana gelilerinde, tam ayrlacaklar sra Hasan hep byle yapyordu. Nereye gidiyordu? Ura neydi? te bu bir srd. Ummahan ne kadar korksa da, gz ucuyla urun urun onun gittii yne bakyor, ama Hasan talarn arasnda gzden yitiyordu. Ummahand bu... Hasan isterse onu baltayla kyk kyk etsin, isterse lnceye kadar konumasn, gene bakard. Ama, gene de, o gidip gelinceye kadar yerinden kprdayamyordu. Yerine balamlar gibi, orada yle durup kalmaktan baka bir ey yapamyordu. Meraktan da lyordu. Hasan, koarak, talardan, ktklerden atlayarak gitti. Yrei kt kt atyordu. Oraya giderken hep yle olurdu. Bedenini tm bir rknt, kuku, korkuya benzer, sevince benzer bir duygu sarard. Ate yakt yeri geti, ormamn iinde ada gibi upuzun, dimdik uzam bir kayann ardn doland, bir zaman yn kayaya dnk, yle kalakald. Sonra bycek bir ta, kutsal bir eye dokunur gibi, ucundan usulca tuttu dikti, bir zaman tan yerine bakt, yerde sararm, kpr kpr eden iki karncaya benzer yaratk grd. Krlmasndan korkar gibi, bys bozulacakm gibi, ta usul usul indirdi. Hasan yaklarken, Ummahan: Dneyim mi, Hasan? diye seslendi. Hasan, gvenli, iini grmlerin mutluluuyla, umursamaz: Dn,* dedi. Yk nce Ummahann srtna verdi, sonra da kendi yklendi. 32 Ummahan yolda: Hasan, dedi. Hasan durdu. Gzgze geldiler. Baktlar. Hasan: Sus! dedi, yrd. Ummahan: Hani ormana varnca syleyecektin? Beni kandrdn, diye sylendi. Hasan daha sert: Suuuss! dedi. 33 2

Ocan basndaydlar. Meryemce belini duvara vermi, ban gsne emiti. Kprdamadan ylecene duruyordu. Karsndaki Ali ikide bir ban kaldrp anasrn bu durgun, bu ta gibi haline bakyordu. Meryemce ginike dzeliyor, kendine geliyordu ama, azn da baklar amyordu. Atn lmnden nce Meryemce ylesine konuur, ylesine evin iini enlikle doldururdu ki, zaman nasl geer kimse farkna varmazd. K geceleri ylesine ok ey anlatrd ki, bitmezdi. Bu kadar anlatacak gzel hikayeyi nasl bulurdu? Bu dertli gnlerde de eskisi gibi olsa... Bir olsa... imdi ta gibi, duvar gibi. Akam ezann geceli ne kadar oldu, ne kadar oldu''.. Kimse konumuyor. ocuklar kendilerine gmlmler, durgun l gibi. Elifi dersen, baz alyor, evin icni iki szde eneltiyor, ama sonra her ey snyor. Ali ne yapacan, ne syleyeceini bilemiyor. Darda, bozkrdan uultular geliyordu. Bu uultular deli ediyordu Aliyi. Eskiden olsa, Meryemce bu uul34 Dnyann dzeni bozuldu da gitti. Kyde de bir tad kalmad. Herkes kzgn demir stnde oturuyormu gibi. Bu yl kar iyi yad. rn bol gelecek. Gelecek ama... Ali son bir gayretle: Ana, dedi, darda kurt ulumalar... Meryemce duymad bile. Ana, dedi Ali sesini yumatarak, imdi u soukta dnya donmuken, tam buza kesmiken, u kurtlar ne yer, ne ierler? Biliyordu ki Meryemce kurt szne dayanamaz, kurtlar stne konuur da konuur. Ali bir kurnazlk yapyordu. Meryemceyi can evinden vurmaa alyordu. Meryemce konusun da varsn u ocaktaki atee, harlayp giden yalmlara, u bacaya konusun. Konusun da neye isterse ona konusun. Meryemce kurt sznden de tnmad. Ali: Ana, dedi. Bu en son bavurduu hileydi. Bunda da konumazsa, artk bir daha lnceye kadar hi konu-myacak demekti. Ana, diyorlar ki, Koca Halil lmemi, kyl daha ukurovadayken, o eve gelip saklanm, olu kapy anca ne grsn, Koca Halil ierde uyuyup durur. Okuttuu Mevlut de boa gitti. yle deil mi, ana? Sen diyordun ki o Koca Halil lmez. Sen her bir eyleri bilirsin. Koca Halil, yleyse, neden dar kmyor, diyeceksin. Kyly pamua ge koydu da, sefil eyledi diye uta-nyormu. Bir de kyl beni para para eder diye korku-yonnus. Oluna demi ki, geldiimi duyarsa kyl, duyu-rursan kylye bunu, bam alr da giderim, diyormu. Diyormu ki bu kyl beni grrse mmkn yok ldrr. Olu da yemin etmi ki, kul olana senin evde olduunu sylemem. Bunlar nerden duyduk diyeceksin.

Zala 35 syleme... Hemen komu ambara girmi. Ben yokum, ben lym, demi. te byle ana. Meryemcede kprt yok. Bozkr gmbrdyor, Ummahanla Hasann getirdii odunlar evin iini tatl bir kokuyla sararak, atrtyla yanyor. Evin arka duvar topraa oyulmu, n duvar da amurla talardan geliigzel rlmt. Damn aalar meedendi, saiamd ama, bu ev Alinin ta dedesinin dedesinden kalmt. Byle frtnal havalarda Ali ev yklacak diye korkard. Ama bilirdi ki kn ev yklmaz. Btn ev, duvar toprayla donmutur. Evler baharn buzlar zlnce kerdi. Evin iki el byklndeki bir penceresi vard. Hi bir zaman da bu pencere almazd. teki, uta, karanlkta, bir tek inekleri, bir danalar, keileri vard. Bir yanda da saman duruyordu. Ev souktu, mal, inei, at, koyunu, keisi ok olan evler scak olurdu. Evleri hayvanlarn soluklar str. Hayvan en ok stmak iin gerektir. Bu yl iyi bir pamuk tarlas bulurlarsa Ali bir inek, be tane de kei alacak, u ocuklarm byle mekten kurtaracakt. Ana, dedi, bu yl ok pamuk toplayacaz. Kar da iyi yad bu yl. ok rn olacak. Be kei, drt de inek alacam. Bu evi stmaa yeter de artar bile. yle deil mi? Meryemce ta gibi. Ne dnyor ola? Neler geiyor aklndan? lmeden kendini ldren Meryemce. Bir insan konumazsa, o insan l demektir. u Meryemcenin imdi lden ne fark var? Muhtar gitmi de konumu onunla. Demi ki Muhtara, yakn bir gelecekte geleceim kye, altlarndaki ulu, evlerindeki keiyi, inei, hzmanlarndaki ya, avrat36 larnn bacaklarndaki donu da alp gtreceim, teki kyller ne yaptlar ne ettiler de borlarm dediler. Onlar kyl de, siz kyl deil misiniz? Onlar gibi ukur-ovaya siz de gittiniz. Onlar pamuk toplad, para kazand da siz neden kazanamadnz? Sizler yalancsnz. Bir daha size bir zrnk bile vermem. Bekleyin, yaknda kye geliyorum. Belki yz yl var, bu kyler bizimlen alveri ederler. Dedem, babam zamanndan bu yana. ilk olarak-tr ki bir kyl ukurova dn borcunu vermiyor. lk olaraktr ki kapma uramyor. Geleceim kye. Dur bakalm, o kyl yzme nasl bakacak? Bu dnya yklmazsa, ben de u ellerimi keser de kpeklere atarm. Siz, Yalak kylleri, ilk olaraktr ki bozulmaz bir ahdi aman bozdunuz. Yarn siz ukura indiinizde, kynz bo kaldnda on kii gelir de kynz soyar soana evirirse, evlerinize ate verirse, hi amayn. ilk olarak ahdi amam bozan sizsiniz. Ktlk tohumunu bu dalara eken sizsiniz. Ali ban kaldrd:

ite ana, byle, dedi. Meryemce dalp gitmiti. Kurtlarn ulumasn dinliyordu. Birden irkildi. Ban kaldrd, Aliye bakt, sonra ba gsne geri indi. Pencereden bir ses geldi: Ali, Ali, a kapy. Sen misin Tabaolu? Benim, dedi dardaki ses. Ali kalkt, kapy at. iine de bir korku dt. Ta-ba bu gece yars, yle olur olmaz iler iin gelmezdi. Bu ite bir bokluk vard ya, Allah sonunu hayreylesin. Ne var, ne yok, karda? Taba: Kt, dedi, iini ekti. Adil efendi geliyormu. 37 Elifin kalkt yere oturdu: Naslsn Meryemce Ana? diye sordu. Meryemce aldrmad, kprdamad bile. Tabaolu aknlkla: Ali, diye sordu. Meryemce Ana daha azn amyor mu? Ali bayla, amyor iareti yapt. Ne zaman geliyormu? diye lgn, bitkin bir sesle de sordu. Khnbilir, hi belli olmaz. Belki imdi damlar. Ali: Ne yapacaz? Taba: Yetmi iki millete rezil olduk. Biz pamua gidince gelip kymz tm yerinden kaldrrsa, bir ey demee hi hakkmz yok. Biz bozduk. Ahdi aman biz bozduk.

Ali: Biz bozduk, hi bir hakkmz yok. Tabaolu: Varsak desek ki Adil Efendiye, ey Adil Efendi, bir itir oldu, kt tarlaya dtk. stelik de ge indik ukura, gelecek yl iki mislini al, desek?... Ali: Kabul eder mola? Tabaolu: Kabul etse, etse de bizi ele aleme rezil etmese. Grenei bozduumuzu yzmze vurmasa... Ama kudu-ruyormu. Diyormu ki o ky zelzeleler gtrecek, seller gtrecek. O kylnn, dinsiz imansz kylnn bana talar yaacak... Ylanlar alacak o ky, diyormu. Her biri Vurgun Ahmede dnecek o kylnn, diyormu. Ali: 38 diye aresizlikle sordu. Taba: Ne akl dnlr? Bu yl gidip de bir metre bez alamadk. Bizim avrat rlplak. Evden dar kamyor. Ali: Herkes yle, tm ky yle. Tabaolu: Bu ii kylnn bana getiren bir Muhtar Sefer, bir de Koca Halil... Koca Halil deyince Meryemcenin ba kalkt, .dudaklar kpr kpr etti. Bir ey syler gibi oldu, sylemedi. Tabaolu sz srdrd: Biliyor musun? Koca Halil lmemi. Bizden nce gelmi kye, ambarn iinde... Ali sz ald: Biliyorum, dedi.

39 3 Koca Halil yatan ambarn iine yapmt. Yalnz geceleri ikyordu dar, o da, ok sknca, atlamaa kyordu. Bakaca, gecesi gndz hep ambarn iinde geiyordu. Hemen hemen k yz grmyordu. Kapnn her alnda irkiliyor, korkusundan bir keye sinip, iyice bzlyordu. Kylnn onu ldreceine ylesine inanmt ki, olunun szlerine aldr bile etmiyordu. Olu: Baba, diyordu, sen kylye bir ey yapmadn ki... Kylye ne yaptysa Muhtar yapt. O ge koydu kyly, kt pamuk tarlasna o soktu kyly. Kyl sana bir ey yapmaz. Bir k bakalm, kyl sana gzyn stnde kan var derse, o zaman gel saklan. Bir daha da hi kma. Koca Halil: Sen bilmezsin, diye karlk veriyordu. Sen daha ocuksun. Bu kylnn fendini bilmezsin. Beni dar karttracaklar, sonra da, ite dmanmz bulduk- diye, paralayacaklar. Sea bilmezsin onlar... Sen de onlardan40 zin fendinizi... Baba, sen delirmisin. u ambarda gn yz grmeye grmeye ryeceksin, istersen kma. Sen bilirsin. Koca Halil: Burada lrm de kmam, d diyor, yorgan bana ekiyordu. Son gnlerde kulana bir eyler alnr gibi olmutu. Kyde de bir korku, tela seziliyordu. Olunun yznde de elle tutulur bir korku vard. Bir an ambardan ban karp olunu ard: Gel yavrucuum, gel, dedi. Banda bir hal var senin de. Seni de mi ldrecekler? Kim ldrecek? Kylnn de banda bir hal var. Onlar da m ldrecekler? Kim ldrecek? Balarna ta m yaacakm dedin? Ky yerinden mi oynatacaklarm? Kulama alnd da... Ya ben ne olacam? Bunlar benim iin byle yapyorlar. Beni ldrmek iin. Ne var bamzda? Oul ambarn duvarna oturup babasna ii bir bir anlatt.

ite zurnann zartlad yer burada. Adil Efendi bugn deilse yarn kye gelecek, diye szn bitirdi. Koca Halil inanmad ama, gene de yreine bir k girdi, bir su serpildi. imdi bir kurtulu umudu vard. Belki kyl onu balard. Yoksa mmkn yok, bu kyl onu ldrr. Yaldr, elden ayaktan dt demezler, adamn boazn skverirler. Oluna: Yavrucuum, ben de biliyordum kylnn banda bir hal olduunu. Byk bir felaket dolatn kylnn stnde. Grenei bozdu kyl. Bu kyl gayri iflah olmaz. Ama bir aresi var. Bir yolunu bulsun da Koca Halil, kylnn parma aznda kalsn. Eer beni ldrmeyeceklerse, sz verirlerse, ben de bu iten kyly kurta41 grdrmeden beni paralarlar. Baba sen deli misin, seni kim paralar? Sen dediimi iyi dinle. Sen bilmezsin, sen daha ocuksun, akln ermez. Baba, sen deli misin? Ne ocuu! Ben altmna merdiven dayadm. Olu byle syleyince Koca Halil bir sre sustu dnd sonra: Yok yok, dedi. Sen ocuksun. Akln ermez. Senin hi akim ermez bu kyllk iine. Benim burada olduumu sylersen... Oul bo bulundu: Biliyorlar, dedi. Koca Halil birden bir lk att. Yandm, ldm! imdi gelirler. Kapat kapy. abuk srgle kapy. imdi, imdi... Hemen ambarn karanlna uzand, ulu da stne ekti. Tirtir titriyordu. Kanlm oldun, kanlm! Kapaaat kapy. abuk, abuk. .. Oul Koca Halilin delirdiini sand, elini bktm der-cesine sallayarak kapya gitti: Kapatyorum, kapatyorum. Kapda da bekler, kimseyi ieriye gndermem, diye kapdan alaylca bard. Koca Halil inliyordu:

Aaah, aaaah, diyordu. Aaaah, lmme sebep olan olum. Gzm diye, gzmn bebei diye byttm oul, yemeyip yedirdiim, giymeyip giydirdiim oul, ocam sndrdn. Evimi bama ykan oul! Koca Halil bekliyordu. Yrei daralarak, bir trt duyunca irkilerek bekliyordu. Ha geldiler, ha gelecekler. Her eyin suunu ona ykleyecekler. Muhtar, kyls, herkes, herkes tm suu ona ykleyecek, ldrnce de, 42 tC DUyUA. aUyiUJTU UIUUUIU, IVUSUllt AUlilu Hull ../.wxui,

diyeceklerdi. Yoksa, o Koca Halil olmasa, bir koca kyn bana byle bir hal gelir miydi, gelmi miydi? Koca Halilin iinde iki duygu atyordu. Biri lm... lmden ok korkuyordu. Kanl, para para olmu bedeni geliyordu gzlerinin nne. Evin nne birikmi insanlarn ellerinde her bir paras. Bu, hi gzlerinin nnden gitmiyordu. ok eskiden, ukurovada, kadnlarn birikip bir aay talarla ldrdkleri geliyordu gzlerinin nne. Kadnlar kudurmu gibiydiler. Az kanl kancklara benziyorlard. Bir aay dalgndz ldren kyller, Koca Halili neden ldrmesinler? Bir de, ok derinlerde, bir kendine nem verme duygusu vard. Kyl tutup da, bir araya gelip de Muhtar Seferi bile ldrmezdi. Kim oluyordu Sefer? Dnk ocuk... Ama Koca Halil yan ban alm, mr grm bir kiiydi. Hem de Aslan Aann hrszlar ba. Hem korkuyor, hem de imdi, imdi kapy amalarn bekliyordu. nde de, en bata, kudurmu gibi, salar sprge gibi dimdik olmu Meryemce geliyordu. Vurun avratlar, diyordu. Gn bugndr. Vurun karda-lar, vurun ocuklar. Para para edin u dinsizi. Kymz ele aleme rezil eden drt kitapta katli vacibi. Vurun ha vurun... Koca Halil seslice bir: Aaah, dedi. Ah Meryemce! Geti gnler. O Ib-rahimin, gzel brahimin hatr olmasayd, seni ne yapardm, biliyor musun? Aaaah Meryemce! Bir sonbahar akam ardan aa iniyordu. nar yapraklan krmzyd. Ardna gn vurmu bir krmzlk... Korkudan sra bulduka, hep bu geliyordu gzlerinin nne, kimbilir neden. Bir su akyordu. Suyun yz krmz yapraklarla deli. Su deil nar yapra akyor aalara. 43 Bir al at almt, Yuxan uoKsunaen. Aim rengi nar yapraklarna uyuyor. At, altnda kanat takm da uuyordu. Birden at rkt. Alk olmasa byle ilere, atm trnann dibini boylayacakt. allarn iinde kana belenmi bir adam grd. Adam yola doru inleyerek srnyordu. Attan indi, mintann yrtt, adamn yarasn sard. Sonra da adam terkisine alp srd.

Adam: Beni ehirlere, doktorlara gtrme, dedi. a Bana ekiyalar ba Memo derler. O da adam Aslan Aamn evine gtrp brakt. Bu da benim kardamdr. Yaras iyi olana kadai bir iyice bakn, dedi. Sizden isterim. Teke dann eteinde imdi kar sepeliyor. Orada bir maara var. Kalkp oraya gitmeli, bir ate yakmal, bir de kuzu kesmeli. imdi geyik yavrular bymlerdir. Memo dalarn alc kurduydu. Koca Halilden bir haber gelse, can dmann bile balard. imdi sa olsayd... Sa olsayd da u kylye... Kyl kapya birikmi baryor: k Koca Halil, k dinsiz imansz, k drt kitapta yeri yok kyl dman! Koca Halil kapy aar m? Hele kapy krsnlar! Az sonra olan uak, kz gelin, nlerinde Meryemce domuzu ykleniyorlar kapya. Kap atrdyarak alyor, krlp yere dyor. Kalabalk ieriye girerken kalabalktan bir lktr kopuyor. Geriye dnyorlar, kaacaklar, korkularndan stste stste ylyorlar. Kapnn n bir ana baba gn. Ne olmu, kap alr almaz kyller karlarnda kendilerine dnk tfek az grmler. Tepeden trnaa kurun sval ekiya. Balarndaki de Memo. 44 lnn stne. Kardam deil misin? Boalt Memo. Memo gler: Kurunsuz dleri koptu. Bunun yars korkudan sa kalmaz. Yazk deil mi kuruna Halil karda? Sonra kyn iine kar, kubara kubara ky bir utan bir uca dolar. Kyl konumak ister. Bala suumuzu Halil Aamz ne olursun, krdrma bizi ekyaya... Kap ald, Koca Halil hoplad, kulak kesildi. Olu: Korkma baba, benim, dedi. Koca Halil yrei kt kt: Sen olmaz ol, baba kanls, diye geirdi iinden. Sen de o dinsiz imansz kyldensin. Adil Efendi bugn m gelecek? Yok baba. Ne zaman gelecei belli deil. Kylde bir toplanma, kprdanma var m? Kimseye gstermeden beni alr Teke damn eteine, maarann nne gtrr koyar msn?

Boran k, baba, boran k! Adam deil Teke dana, uradan uraya varncaya kadar buyar lr! Sen gtr beni oraya, o maaraya. Can bir arkadam Memoyu... Memo derken yreine bir czrt dt. Aaah, o imdi sa olsayd... u kyly tm kurundan geirtirdim. Baba, sen delirdin mi? Kylnn seni aklna bile getirdii yok. Kyl ba kays olmu zaten. Kendi derdine dm. El seni neyleyecek? k dar, elini kolunu sallaya sallaya gez. Grenler boynuna sarlr. Sen yitin-ce ukurda sana bir Mevlut okuttum da tm kyl gzya dkt. Demedim mi sana bunu? Koca Halil ambardan doruldu. Gzne kapdan ge45 Ulan smkl olan, kyl beni hi adamdan saymyor mu? Ben onlar pamua ge gtrmedim mi? Ben onlarn ocan sndrp borlu koymadm m? Benim yzmden a sefil kalmadlar m? Karnlar a, srtlar plak kalmad m? imdi dar karsam, beni ldrmezler mi? Para para etmezler mi? Sen deli misin sen, smkl Hac? Kyl beni, demek hi bir ey saymyor mu? Demek adamdan saymyor, ha? Yemeyip yedirdiim, giy-meyip giydirdiim, aslan olum, ifte yrekli smkl Hacm! Vay, vay, vay sana! Kartal gibi Koca Halilin olu olacaksn! Bir ara sustu. Hac glmsyordu. yorum, yorum. Bir yorgan getir. O orospu avradna syle de ocaa bir iyice tarhana koysun. lmeden scak scak bir iyice ieyim. Hac mrldanarak: te imdi derdini syledin. Hac bu barmalarn, armalarn sonunun neye varacan ok iyi biliyordu. Sonunun varp scack, tten bir tarhana orbasnda biteceini biliyordu. Herkesin bir derdi olur, deirmencininki de su... Hemen sylerim, imdicik yapar baba. Sen deminde ol. Yorgan, yorgan getir. Hac! Koca Halil gene de oluna inanmyordu. Kyl onun evde olduunu bilirdi de nasl, nasl olurdu da gelip ldrmezdi? Yalanc Hac. Sylememitir. Mmkn, bunun hi mmkn yok. stnde yorgan, titriyerek, kula kapnn tkrtsn- da, ha geldi, ha gelecekler. Geceye kadar yrei kalkarak bekledi. Olmad, gelmediler. Aaaah, namussuz kyl, aaah! 46 Gelin: Baba, diye ard, t orbay indirdim. Gel de i. Seni bekliyoruz. Karanlk kavutu mu? Gece bir iyice kt m?

Hac: kt baba, kt, dedi. k darya da bir bak, bakalm. Bir yanllk olmasn. Amann ha! Hac sofradan kalkp, darya kt, geri geldi. Darda bir karanlk, bir karanlk var ki, balta kesmez. Hem de gz gz grmez. Koca Halil ambardan bir ocuk evikliiyle atlad, geldi sofraya oturdu, hemen kaa sarld. Ktlktan kmasna yanna ynne bakmadan yumuldu. orbay deli gibi kaklyordu. orbay abucak iti, bir iyice karnn doyurdu, hi bir ey sylemeden, kimsenin yzne bakmadan doru ambarna gitti, yatann iine girdi, yorgan da bir iyicene bana ekti. Ban da bir iyicene yasta yerletirdikten sonra ellerini sakalnn altnda kenetledi. Dizlerini enesine doru getirdi, bzld. Bedeni, arada titrercesine r-periyordu. Yumulmas yatan scakln artrmt. Kendi scakln seviyordu Koca Halil. nsann iinde byle byk bir korku olursa, ite bu kocaman korkuyu krk katr gc ierinden skp alamaz. Kyl gelmez mi, vay benim smkl, fkara Hacm vay! Kyl beni bir ele geirirse havada yer. Hem de i i, bir ate yz gstermeden. Hac gibi var m? Hac iyi olandr. Yaaa, ok ok iyi olandr. Adam, babasn kylnn ldreceini bile bile, varr gider de, babam evde ey kyl milleti, der mi? Babasnn, bir insan, kan47 Memo ekiyadan bir korkar ki... Memo ekiya bilse ki Smkl Hac bu kadar kt bir kii, gelir de onu boazla-yverir. Smkl Hac inanmaz ki onun lmediine. Varsn inanmasn, inanmasn o. Ben de inanmayan greyim! Kim grm Mem onun ldn? Memo dalarda, Memo hi lmedi ki zaten. ki tek ikicik candarmack, iki yumurtac onun yanma yaklaabilirler mi hi? Memo demiler ona. Kimin karda o? Koca Halilin. O smkl Hacdr. Daha ocuktur. Bir iin nn ardn dnmez. Ban sonunu dnmez. Dadaki Me-moyu aklna bile getirmez. Kylye, babam evdedir diye sylemitir. Sylemitir o. Kocakar enesine benzer enesi. Yreinde hi bir gizli tutamaz. Akagzn oluuna benzer yrei. O sylememise, Zalaca Kar sylemitir. Bir de bryerek. Hem de doruca Muhtar Sefere sylemitir. O sylememise, Uzunca Ali sylemitir. Bir ksrk duydu. Ban da evirdi. Bu ksrk kimin ksr, ne yandan geliyor demez mi? ksr tanynca da, varp o anas olacak geberesiceye sylemez mi? O kardan gelen mzmz Abdullah, Lapac Abdullah, Koca Halil burada, aman yakalayn demez mi? Btn bunlarn tm de sylemedi diyelim. Ya o katran kazanlarnda pi-esice pasakl gelin de mi sylemez. Kyl milleti kurnaz olur. Ne demiler? Kyl milletinin anas srtlansa, mmkn yok, babas tilkidir demiler. Yoksa bylesi bir millet hi bir mahlukattan sadr olamaz. te bylece fetva verirdi Karatopakl Hoca Efendimiz, ite bu kyl ldrmek iin geceyi bekler ki, bir iyice tadn

karsn. Gece, adam ldrmek iin ok iyidir, birebirdir. Oluna seslendi: Ben biliyorum, iki gzm oul, dedi. Gzmn 48 oul, gece geeceaer beni ldrmee. Kapnn arkasna tane ar ktk koy. Meeden olsun. Be tane srme ek, som elikten olsun. Alaman eliinden. Kurtarabi-lirsen byleyin kurtarrsn baban bu canavar milletin elinden. Ama gene de kurtaramazsn. Onlar geceyi bekliyorlar. Karanlk, lm gecesi ksn stmze. Ta gibi ar bir karanlk dsn dnyamza, tte o zaman, karanl tuta tuta, yordamlya yordamlya onlar evlerinden kacaklar, gelip bizim kapnn nnde teker teker duracaklar. Onlar durmakta olsunlar, gelip ylacaklar, gelip ylacaklar. Sonracma kapya dayanacaklar. Kapya dayandlar m, kap almayacak. Kap almad m, daha zorlayacaklar. Gene almad m, duvar delecekler. Ben bilirim, salam kapy amaa uramaktansa, duvar delmek daha kolaydr. Ben bilirim de onlar bilmezler mi, gzmn ifte oul? Sonra ieri girince beni bir tavan encii gibi boynumdan tutup dar karacaklar. Sonra biri bir kolumdan tutacak, biri br kolumdan, karn stne, gece, karacaklar. Ellerinde klar, kyl, oluk ocuk, sakalma tkrecekler. Sonra da a kurtlar gibi stme atlacaklar, her bir param birisinin elinde kalacak. ini ekti: Yaaa, oul, ite dalar kartal Koca Halilin de lm byle olacak. Ne yapalm, kader byle imi, der Koca Halil. Kylye bu kadar ziyan dokunmu bir adam da kyl baka trl ldremez ya, aynen ukurova aasn avratlar nasl para bk etmilerse, yle ldrr. Adam Koca Halil gibisini ldrnce de byle drmeli. yle deil mi oul? Ama u kocam halimde gelip beni ldrmeseler ne olur yani! yle deil mi, oul? Hac ne diyeceini armt. ldrecekler dese, Koca Halil korkudan lyor, sabaha kadar yatanda tir-tir titriyor, kfrediyor, inliyor. Senden haberleri yok, seni ne yapacaklar, kyl kendi bann derdine dt, de49 yameti koparyor. Hac gene de yumak, aldrmaz: Baba, kylnn ii bandan akm. Kasap ya derdinde ala kei can derdinde. Sen deminde ol, ambarnda uyu baba. Kyl seni ne yapacak? Koca Halil kkredi: "Uu gece, hemen bu gece gelecekler, beni de ldrecekler. Para para edecekler. Sevin smkl Hac, sevin. Yediim bir lokma ekmekik de sana kalacak, smkl de smkl... Hac: Bilmem baba, dedi bezginlikle. Belki de gelirler. Gelirler de bizim duvar ykarlar. Kylnn

hep ektii senin yznden. Bu yl kyly a perian koyan sensin. Kyl bunu bilmez mi? Bilir de seni para para edip ldrmez mi? Koca Halil kvan iinde kald: ldrrler oul, ldrrler, ldrrler gzmn . Gel yanma da hakkm helal et. Gel yanma oul. Tut elimi. Al elimi avucuna. Gelinim de, torunlarm da gelsinler. Benim sdmden kim dmse bu kyde, hepsi gelsinler. Gelsinler de, ben gidiyorum gayri, haklarn helal etsinler. Bu kyl beni sa komaz. En sonuncu, sen de inandn oul. Deil mi, oul? inandm baba, sa komazlar. Gel yleyse oul, beni bu sabaha sa karmaz bu kyl. imdiden baladlar kapmzda toplanmaa. imdi kapmz karacaklar. Yok, yok, duvarmz delecekler. Gzmn ifte bebei oul. ocuklar, gelin, Hacnn bir iareti stne byk altndan glerek ambardan ieriye atladlar. Hac gitti babasnn elini tuttu, teki elini de gelin tuttu. Koca Hal: 50 yumaciK. nisam tuuiau McaciK dit eoca vara. taci onu bildi bileli babas hi bir zaman byle yumak, byle dost olmamt. Koca Halilin de kaderi byle imi. Kendi kylmz elinde can vermekmi akbetimiz. Hacyla gelinin ellerinden ellerini ekti, ocuklar tuttu. Siz de hakknz helal edin ala gzllerim. Bir eliyle birinin,, bir eliyle tekinin san okuyordu. Sonra onlar brakp tekileri okuyordu. Koca Halil, Koca Halil oldu olal hi kimsenin san okamamt. Bu da alacak bir iti. Sahiden Koca Halil lyor muydu? Hakknz helal edin, dedi. Belki imdi gelirler-Ha geldiler, ha gelecekler. nce Hac, sonra gelin, sonra ocuklar: Helal olsun, dediler, ambardan ayrldlar, gelip ocan bana oturdular. Uzun bir sre hi konumadlar. Ambardan Koca Halilin iniltisi, kfrleri geliyordu. Onu dinlediler ve lm dndler. Gece yarsnn horozlan tyordu ki, Koca Halilin sesi kesildi. Usul usul, rahat, ocuklar gibi soluk alp veriyordu. Gelinin ad Faunayd. Fatma kocasna: Bu adam bu dertten kurtarmak gerek, dedi. Yreim acd fkaraya. Szleri bir de iime dokundu ki, oturup alayacaktm az daha. Ellerini pecektim az daha, Uyku dnek yok fkaraya. Ben onu bu dertten yarm kurtarrm. Hac: Nasl? diye sordu. Fatma: Yarn grrsn, dedi. imdiye kadar ben om: hi sevmezdim de varsn eksin diyordum. Bak, Hac, bu adam bana bunca yl ektirdi. ki szde tm yreimi alverdi, iimde ona kar hi mi hi bir ktlk kalmad. Bir 51 dertten yarn, yarn sabah kurtarrm, lazuc mtaraya. Yataa girdiler, balarm yasta koyar koymaz uyu-

dular. Koca Halil, hi namaz falan klmazd. Klmazd ama sabah ezan okunurken de uyanrd. Uyanr kllenmi ocaa ilk odunlar Koca Halil atard. Herkes uyanr bakard ki ocakta korlu bir ate, evin ii de lmanhk. Ama Koca Halil ukurovadan dndkten, ambarn karanlna yerletikten sonradr ki, bir kere olsun ocan ateini yakmad. Bugn can oca yle bir yakmak istiyordu ki... ine doan bir ey vard mutlak. Bir kedi evikliiyle ambardan atlad, geldi abuk abuk oca yakt, hemencecik ambarna girdi yatt. Bugn amma da souk vard. Oca batasca smkl Hac da bir fkara, bir fkara ki u evi stacak iki ba sr alamyor. Sanki Koca Halil kartalnn olu deil de, sanki onun belinden dm deil de Lapacnn belinden dm. Koca Halil uyandktan az sonra da Fatma gelin uyanrd. O pasakl, boynu uyuz Velicenin kz. Sonra da ocuklar, sonra da smkl Hac. Smkl Hac gelinle bir iyice d ederdi. Ama her sabah. Koca Halil de bundan holanrd. Alkanlk kudurgunluktan beter. Koca Halil bekledi, bugn kavga yok. Sabahn son horozu tt, gn dodu, kavga yok. Allah Allah, ne oldu bunlara? Olacak i deil, kavga yok. Bekledi, sabrszland. t yok. Fatma, Fatma gelin, diye seslendi. Bekledi. Ses yok. Hac yavrum, dedi. Ne oldu bu geline, nereye gitti? 52 UJ WJV L/JLl M

varm. Bir ey mi diyecektin baba? Koca Halil: Hani diyecektim ki... dedi, sustu. Ne diyecektin baba? Hani... Hac: Ooof, sen de! Syle, ne diyecektin? Koca Halil yatandan yle bir dikeldi, sakaln tutamlad. Smkl Hac, smkl Hac, adam m oldun da bana emkiriyorsun? Daha sen dnk ocuksun, ddm. Hani diyecektim ki, bir hal mi var banzda?

Yok baba, ne hal olsun? Neden olsun? Tm kyn bandaki hal bizim de bamzda. Hani diyecektim ki... Vallahi ne dediini anlamyorum baba. Koca Halil iin iin glerek: Hacm, yavrum, dedi, bir sre durdu. Hani dedim ki... Bir sre daha durdu. Sonra birden syledi: Hani bugn gelinlen dmediniz de, banzda byk bir hal mi var dedim, meraklandm. Hac gld: Yok baba, dedi. Frsat bulamadk. Daha gn domadan ekmi de gitmi. Birden Koca Halil bir lk att: Kap, kap! Kapy kapat. Hac mahsustan: Kap kapal baba, dedi. Yok, yok. Ik geliyor. O k nereden geliyor? Pencereden baba. Var kapaat!.. Kap akt. Hac kapy kapatt, geri at. 53 Koca Jta: Saol ama, smkl Hac, Koca Halili kandrma. Varp da kapatp atn kapy bir iyice kapat. Sonra delicesine, avaz kt kadar bard: Geliyorlaaar!.. Sen imdat eyle koca Muhammet. Tatl canm sana emanet Koca Allahm. Beni efaatinden esirgeme, ln iei. Tm gnahlarm bala. Ben sana demedim mi? Ben sana demedim mi derken, sesi sevin iindeydi. Ben sana, ben sana demedim mi, bu kyl beni para para eder. Kapat kapy. Kapaat! Srmele kapy. Arkasna talan y. Duymuyor musun ayak seslerini? Belki bin kii geliyor. Duymuyor musun? oluk ocuk, gen yal, atyla itiyle tm kyl beni paralamaa geliyor. Geliyorlar ha... Yeti, yeti imdadma koca Muhammet. Boz atl Hzr baba, o yetiemezse sen yeti. Birden sesi kesildi. Yorgan bana ekti. Oouuuvvv! yapyordu boyuna. Derken, Hac, sesler, lklar, glmeler duydu. Eve doru bir kalabaln geldii belliydi. Az sonra kapy vurmaya baladlar. Fatma: Kapy a Hac, dedi. Koca Halil ambardan bard: Ama, ama, kurban olan Hac. Oul deil misin canm? Bak baban ldrecekler. Ama Hac. O avradn olacak orospu getirdi bama bu ii, ama. Baban sana kurban Hac, ama. Kul olam sana, ama. Bu yl ukur-ovaya inersem, sana be adam kadar pamuk toplarm. Hi cgara da imem. Ama Hac. Hac kapya gitti:

Ne istiyorsun Fatma, neden aaym kapy? Bu kalabalk ne? Fatma usulca: A hele a sen, dedi. Koca Halil ambardan frlad: 54 py amt. Koca Halil kocaman bir kalabaln karsnda, bol n ortasnda bir an kalakald. Birka kere gzlerini kirpitirdi, sonra toparlanp, hoop diye ambarn iine atlad, yataa girdi, yorgan bana ekti, bir topak oldu. Arkasndan koskocaman bir kalabaln ky nlatan kahkahas koptu. Koca Halil buna bir iyice ard. Etmeyin, etmeyin, kymayn tatlca canma komular. Bu yl sizi pamua ge gtrmem. Bu seferlik balayn beni, diyordu ki, kendine geldi. Ne oluyordu? Kalabalktan alayl, kahkahalarla kark szler geliyor, her biri Koca Halilin gsne haner gibi saplanyordu. Seni i i... i i yiyecek kyl! Koca Halil, Koca Halil. Meryemce de geldi, Meryemce de... Kurtar sakaln elinden, Halil Emmi! k dar, Halil Emmi. ocuklar ii daha da azttlar. Szleri trkletirdi-ler: Halil Emmi, Halil Emmi. ukurovaya giden mi. Hep bir azdan sylyorlard. Halil Emmiii, Kuyruu telliii...

Bir zaman sonra hi bir syledikleri anlalmaz oldu. ylesine cokun bir glmeye kaptrmlard ki kendilerini, dur durak bilmiyorlard. Gmleksizolu: Adama iyilik etmee mi, yoksa onu takalaya almaa m geldik? Susun bakalm, diye fkeyle bard. Gmleksizolu ok ciddiydi. Herkes sustu. 55 ni dayad: Halil Aa, dedi, Hi korkma. Senin korkun bouna. Kyl seni ldrmez. Seni sever. Sen kyl hakknda ok yanl dnyorsun. Bu kyl hep sipahi soyudur. k oradan. Sen kmazsan, ben gelir seni darya kylnn iine karrm. k, Halil Aam. Syledi, syledi, Koca Halil kmad. En sonunda Gmleksizolu ambarn iine atlad, Koca Halilin stn at. Koca Halil bzlm bzlm bir topack kalmt. Gmleksizolu bu bir topack adam kucana ald. Koca Halil kucanda rpnyordu. Getirdi, darya karn stne koydu. Koca Halil bir sre orada, karn stnde hi kprdamadan kald. Sonra kukulu, ll, usul usul kpr-damaa balad, nce sa elini kara dayad, azck doruldu. Sonra sol elini dayad, birka kere sana soluna baknd, sonra ayaa kalkt. Bir sre ayakta, kalabaln stnde gzlerini kirpitirerek dolatrd. Daha kalabalktan bir hareket, hi olmazsa dtnelerini bekliyordu. Hi bir ey yapmayacaklarn artk iyice biliyordu ama, gene de bekliyordu. Bir umut... Koca Halil kalabaln ortasnda byle beklerken, Gmleksizolu geldi koluna girdi. Bak Halil Aa Emmi, ite grdn. Kyl tam burada, tekmil oluk ocuk burada. Gznle grdn, sana bir ey yapmadlar. Ve de ben saiken sana hi kimse bir fiske vuramaz. Ve de bir sz diyemez. Gzn stnde de kan var diyemez. Olunu ard. Olum Ahmet, gel de Halil dedeyin elini p. ocuk koarak geldi, tuttu Koca Halilin elini pt. Gel Hac, sen de p babayn elini. Hac da pt. , 56 lar, Koca Halilin elini pyorlard. Gmleksizolu: Halil Aa, bymz, dedemiz ama, yeter imdi. Soukta titriyor. Geriye kalannz gelir yarn persiniz elini. Gerekten Koca Halil tirtir titriyordu. Gmleksizolu onu gtrd, ocan bandaki, Fatmann

bu arada abucak yapt yatan iine yatrd: Salcakla kal, Halil Emmi, dedi Gmleksizolu. Sen bu kyn tm byk dedesisin. Allah seni bamzdan eksik etmesin. Kalabalk gle oynaya dald. Koca Halil bir boluk iinde kalmt. Demek kyl onu hi mi hi ldrmeyecekti? Nasl olurdu bu? Bu Adil Efendi belasn kim sard onlarn bana? Pamuklar bittikten, teki kyller pamua girip yarladktan sonra onlar ukura indiren kim? Dngeleye yalan syleten kim? Bugn bir oyun oynadlar. Yarm erkenden gelip paralayacaklar. Az tadyla, gle oynaya paralayacaklar. O Gmleksizolunun gzleri beter. Yok, yok ldrseler hemen ldrrlerdi. Kyamete kadar bu ii yapamayacaklar. Bu kylde kan yok ki. Kan kurumu domuzlarn. Salt clk suya kesmi yreklerin-deki. Bu kyn avratlarn al, hepsini rlplak soy, kyn orta yerinde, tam alann ortasnda sabahtan akama kadar gbek attr, bu kyl gene sesini karmaz. Ne yaparsan yap, ne ktlk edersen et, bu kyl hi bir vakit sesini karmaz. Bir dnn, ukura ge koyuyorsun, bir damla pamuk toplayamyorlar, ite bu yzden Adile borlarn ve57 korkuyla Adili bekliyorlar. Neredeyse beklemekten topu da delirecek deyyuslarn, orospularn, sonra da geliyorlar bu ii balarna getiren adamn, Koca Halilin elini apur upur pyorlar. Vicdanszlar, namussuzlar, drt kitapta katli vacipler. Bu kyden hi kimsenin cenazesi klnmaz. Mthi utanyordu. Olu onu iki kere scak tarhana orbas imee ard, Koca Halil ban yorgann altndan karamad. orba da bir gzel, bir gzel kokuyordu ki... Vay ocan bata senin orba gibi! Onlar orbay iip bitirdi. Koca Halil yorgann altndan dikizliyordu. Bakt ki ocan banda kk ocuktan baka kimse yok, hemencecik ayaa frlad, ambarn iine atlad, keye sindi. Olum Hac, diye inledi. u ocan bandaki yata bana uzat. Hac geldi, yata kucaklad, ambarn iine getirdi, eski yerine serdi. Gel yat baba, dedi. Koca Halil: O scak scak kokan orbadan paym ayrdn m, oul? diye sordu. Hac:

Ayrdm, baba, dedi. Ayrmaz olur muyum? Ben senin scak tarhana orbasn ne kadar sevdiini bilmez miyim? Koca Halil sabrszlkla: Getir getir, diye bard. orbay abuk abuk ierken: te byle, ite byle, diyordu. te byle, oul Hac. Sen kanszn birisin. Senin yerinde ben olsam, bu gzelim, bu scak scak tten orbay Koca Halile vermem. nkleyin Koca Halil benim can dmanmdr. Tarlaya beni ge koymutur. Ol sebepten Adili Ezrail 58 kyl bana bir hal etti ki, ldrmekten beter etti. Ne dedi bana? Dedi ki, Koca Halil sen bize ktlk ettin, a koydun, rezil ettin, ama biz gene de senin elini periz. Hac: Kyl kabahati sana bulmuyor, Muhtara buluyor da ondan senin elini pyor, diye onu yattrmaa alt. Koca Halilin fkesinin nereden geldiini artk biliyordu. Kyl onu decek, ldrecek kadar nemseme-miti. Aralarnda uzun bir sessizlik oldu. Koca Halil: Al u orba tasn da bamdan git, smkl Hac, dedi. Sen de bu namussuz kyden deil misin? Hac: Baba, kyl seni sulu bulsa paralard. Bu kyl seni ok sayar, dedi. Koca Halil: a Sahi mi sylyorsun yavru? diye yalvarrcasna sordu. Hac: Vallahi, dedi, doruyu sylyorum, baba. Koca Halil ta yrekten bir dua etti oluna: Allah seni bu dnyada da, o dnyada da yeil etsin oul. Yemyeil... dedi.

Hac: Amin, diye iini ekti derinden. Yorgan bana ekti gene. Bir eylerden korkmaa balad. Aklna kylnn onu ldreceini getirdi. Eskiden, daha dn nasl korkard. imdi belki bir saat, iki saat urat, kanl, para para bedenini gzlerinin nne getirdi, hi tnmad. Halbuki nasl rperirdi, tm bedeni nasl mgrd! Koskocaman bir boluk iinde kalmt. Ac ekiyor59 on be yl oluyordu, lm dedikleri byle mi olur acep, diye dnd. Kvranyordu. Dncesini nereye vardrsa. elini nereye atsa bo kyordu. kp kapya, sabaha kadar durmadan barmak istiyordu. Darda, bozkrdan uultular geliyordu. Esen frtna ban oradan oraya vuruyordu. Bozkr slk sesleriyle doluydu. Ulu bir deniz gibi karl bozkr, donmu bozkr ku-duruyordu. Bir sre bozkr btn benliini verip dinledi. Bozkrdaki yaratklar dnd. Bu gecede, darda insanolu kalamazd. Kalsa hemen o an dnverir, kaya kesilirdi. Ya kurtlar, tilkiler, aylar neyler ki? Ya Kular? Ulu dalarn kouklarndaki kartallar? Ya aka paka gvercinler? Ya yamurcuk kular? Seslice: Bu borana, ka hi bir yaratk dayanamaz. Koca Allahm sen koru, dedi, u cmle yarat. Onlar senin z bir yavrularndr. Eliyin emei, gzyn nurudur. iyi koru onlar. En ince ayrntsna kadar kular, karncalan, gzleri boncuk boncuk sansarlar, gelincikleri, geyikleri, yaban keilerini, onlarn yaaylarn, doularn, yavrularn emzirilerini, imdi de kar altnda oradan oraya koumalarn gzlerinin nne getirdi. Sonra gene bolua dt. Eli aya kesildi. Bunalyor, bouluyordu. Uzun bir zaman, can ekiir bir durumda, karanlk bir duvar nnde kald. Bu bomboluktan kurtulmaa abalad. abaladka bolua, yalnzla, kimsesizlie daha ok batyordu. Birden sarlacak bir dal, dolu bir yer buldu. Gzlerinin nnde bir kurtulu, bir sevin umudu, bir top k gibi patlad. Kyl niin dmedi, niin ldrmedi? Vay namussuz, vay alak kyl vay! Vay dman, vay kindar kyl vay! Vay yerin gn canavarlar vay. te bu kim60 aklna geuuczu. Ne demek istiyor kyl? Aama syleyim, demek istiyor ki, sen yle alak, drt kitapta katli vacip, yle dk bir yaratksn ki kyl sana, o pis tenine dokunmaa demez, diyor. Seni hi

sayyor. Seni bir p bile saymyor. Bu da seni ldrmezse, bir ormanlk odun al da derdine yan Koca Halil, diyor. Bir de ne diyor kyl? Koca Halil, diyor bundan byle sen koca kyn byk elencesisin. Sen sa iken gayri kyl dn dernei, elenceyi bayram netsin. Seni syler, sana glerler, ite bu kyl seni ldrmez ama, senden ylesine bir alr ki lmden de bin beter. Kyl byle yapmasayd, seni bin kere ldrseydi, sana byle bir ktl yapabilir miydi? Yapamazd. imdi, u karda kyamette, alimallah bu kyl uyumuyor. Uyur mu hi! Hep Koca Halili konuuyorlar. Onu alaya alyorlar. Evden eve gidiyorlar, konuuyorlar, souuyorlar. Hep hep Koca Halili konuuyorlar. Dillerinde hep Koca Halil. Bulmular hep konuacak, alacak birisini... Kulaklarm nlyor. Bir adamn arkasmca konumaynca, o adamn hi kulaklar nlar m? almak iin hep alay ediyorlar. Neden ldrmediler? lnceye kadar, kyamete kadar alay etsinler diye ldrmediler. Ne domuz kyl! Can dman. Deve kinliler, kinliler, iki dinliler, dinliler! imdi rahatlamt, iindeki boluk dolmutu. Uyudu. Sabahleyin erkenden uyand, ban gizlice ambardan kard. Gelin ocan bana oturmu, ocakta orba pii-riyordu. Koklad, tarhana deildi. Bilirdi Koca Halilin tarhanay sevdiini, hi tarhana piirir mi? alacak. Bundan byle artk bu evde tarhana pimeyecek. Gelinin yznde alayl bir hal var. Hep iinden alay ediyor. o61 hep byk altndan glyorlar. J^oca iiae guuyonar. Az sonra kapdan Hac girdi. Sevin iindeydi. Az kulaklarna varyordu. Vay smkl Hac vay! O da babasna glyor. Vay Hac vay, ku sdyle byttm, yemeyip yedirdiim Hac, sen de mi babana glyorsun? Tepesinin tas att. fkeyle bard: Hac! Ne glyorsun, ne alaya... Birden sustu, sesini yumat. Gzel yavrum Hac, dedi. Sormaa korkuyordu. Ama kendini yenemedi. Yavrum, Hacm, gel-sene yanma. Baban sana bir ey soracak. Gel benim yrei som altndan olum. Hac, babasnn bu bir anlk deimesinden arm, ambara yaklat. Kapdan kar doluyordu ieriye. Azck da k. Nerden geliyorsun oul? Bak, kirpiklerin, kalarn, sakaln, tm donmu. Bu karda kyamette darda ne dolarsn, bire oul? Sonra rsn. Bu souklarda yle ok gezme, sonra hasta olursun, yiidim canm. Nerden byle? Adilden bir haber var m?

Hac: Kyl hep bekliyor. Adil daha gelmedi. Ky hep dolatn m? Kimleri grdn? Ne diyorlar? Ne desinler baba. Oturmular bekliyorlar. Herkes patlyor. Korkudan da lyorlar. Taba ne diyor, Memet Tabaolu? Ne desin baba, hep kylye sp duruyor. Kylye kara alklar ediyor ki, kulaklarn kapatyor tm kyl, duymamak iin. Bana bir kurun desin de, tam yreimin bana bir yal kurun sksnlar da, Tabao-lunun bir szn duymayaym. Koca Halil olunun szn kesti: 62 soracam var. Hac ambara dayand, babasnn stne sarkt. Buyur baba.

Olum Hac, dedi tkanarak Koca Halil, bu kyl sabaha kadar hep beni konumu. yle sylediler. Sabah erkenden elimi pmee Mrmrk Dursun geldi de o syledi. Mrmrk dedi ki, kyl sabaha kadar hi uyumam, hep benim stme glmler. Szm edip edip hep bana glyorlar, ite bylece de benden lerini alyorlarm. yle deil mi? Baba, dedi Hac, sen akln m kardn? Hac bir eyler sezinliyordu ama, neydi? Kyl neden hep seni konusun, neden hep senin stne glsn? Kyl can derdinde. Kyl Adil gelecek diye, kahrndan lyor. Kylnn sana glecek hali mi kalm? Yeme kendini baba. Sen kylnn nesine gereksin. Kyl seni unuttu gitti bile. Bir yerde, bir tek szyn edildiini duymadm bile. Mrmrk Dursun da ne demee gelmi sabah sabah? O bize hi gelmez ki... Baba, inan ki hi mi hi glmedi kyl sana. Kim ne derse inanma. Koca Halil, sesinin ktnca bard: Sus, smkl Hac, yalanc Hac! Bir daha da benimle konuma... Git bamdan. Hac: Baba, sen delirmisin, dedi, dar kt. Koca Halil iyice boalmt. Yataa serildi. Yok gibi olmutu. Sa eliyle, sol elini tuttu, skt. Sonra kolunu srd. Kesik kesik soluk alyor, boyuna kendi kendine syleniyordu. Gelin orba getirdi, Koca Halil yemedi. Mthi bir kfr savurdu geline. Gelin karlk vermedi. Bu daha ok deli etti onu.

Akama kadar Koca Halil, byle can ekiircesine 63 r lan, pamuk tarlalarn, Koyuern yuzuue eyi, her eyi dnd, hi bir yerde kendine tutunacak bir dal bulamad. Btn ky, dnyay, esen boray, yaan kar, souu kendine dman sayd, gene olmad. Allaha snd. Onu kutsad. Azck kendine gelir gibi oldu. Ktlklerini getirdi gznn nne. Cehennemi getirdi. Cehennemde cayr cayr yann, srat kprsnden geerken ate denizinin ortasna dn... ille de kylnn onu ldrmeyii, dmeyii, ona glmemeleri koyduka koyuyordu. Birden bir dnce korkun bir tatllkla btn bedenini sard, ayaa frlad, ambardan kt. Glyordu. Torunlarn kucaklad, teker teker pt. Gelinini de pt. Acndan lyordu. Gzel gelinim, soylu gelinim, dedi, senden bir ey istiyeceim. Bir tarhana orbas yapacaksn ki, stne ya koyacaksn bol bol. Nane de atacaksn bol bol. yle bir koksun ki, kokusu tm ky alsn. Krmz biber bulursan onu da ekele stne. Yapar msn bunu bana, gelinim? Fatma: Yaparm baba, dedi. Hem de istediinden daha da lezzetli yaparm. Koca Halil sevindi. Salarn okad: Hele ben u kyn iine bir kaym. kaym da bir dolaaym. u karda ky nasl olurmu, iyicene unuttum. Gidip greyim, dedi. Gzlerinde mutlu, kurnaz bir lt vard. Canlanmt. Fatma iinden geirdi: Bizimki yirmi yl nce hep byleydi, dedi. imdi gene yle. Koca Halil abucak dar att kendini. Frtna yava yava oalyordu. Gecede korkun bir bora vard. Darda kimsecikler, hi bir yaratk yoktu. Donmu karn s64 Ky batan ayaa, ev ev dolat. Bir tek ey istiyordu. Onu kyden bir tek insan grsnd, yeterdi. Kaplarda durdu. Gren olmad. Bir ocuk bile dar kmyordu. En sonunda gitti Tabaolunun kapsn ald. Kapy Taba at. Tabam ask yz onu grnce ald. Buyur Halil Emmi, ho geldin sefalar getirdin. Ne var, ne yok? dedi.

Koca Halil: Oturmayacam, oul, dedi. Bir ey soracaktm. Ky dolamaa ktm da... u ky ev ev gezeyim dedim de...Ky bir canm ekti ki! Bir ey soraym u Tabama, dedim. Tabam beni sever, dedim. Severim Halil Emmi. Gelecek mi Adil? Gelip ky soyacak m? Tabam yz karard. Ocaktaki ateten yznn yansna k vuruyordu. Gelecek, Hal Emmi. Gelecek de ky ineden iplie soyacak, Halil Emmi. Bunun hi bir mmkn aresi yok. Buyursana ieri. imdi geziyorum, sonra gelirim Tabam. Sonra urarm. Hakkn helal et... Hakkn helal derken kvanlyd. Tabam stndeki tepkiyi bekliyordu. Taba umursamazlkla: Bir yere mi gidiyorsun, Halil Emmi? diye sordu. Koca Halil, zntl: Yok yavrum, dedi. Bu yata, bu kzlca kyamette nereye gidilir ki? Laf olsun... Sesinde bir alayl hava vard. Salcakla kal, Taba, diye ayrld. Tabam dememiti. Sesi de, kinliydi. Size, sizin hepinize gsteririm der gibiydi. Taba bunu sezdi. Eve gelirken tarhana kokusunu ta uzaktan ald. El65 I girdi. Fatma: Baba, dedi sevinle, sana bir tarhana orbas yaptm ki, mrmde byle gzel orba yapmadm. Koca Halil, gene onun salarn okad, pt. Torunlarn da teker teker barna basp pt. Oluna da sarld, uzun uzun koklayarak pt. Sonra da hemencecik sofraya oturdu. Ka her azna gtrte bir Oooh ekiyordu. Oooh, elin dert grmesin kzm. Ben de mrmde byle orba imedim, kzm. orbay bitirir bitirmez, hemen ambarna atlad, yataa girdi, yorgan stne ekti.

Gece yarya geliyordu. oktandr Koca Halilin kula kiriteydi. Uyusunlar, hele bir iyice uyusunlar. Uyusunlar da Koca Halil ne demekmi, Koca Halil gstersin onlara. Koca Halilin kiriteki kulaklar, karncann ayaklarnn sesini bile karmazd. Kulaklar iin bylesine -nrd. O kulaklar ki onu, Aslan Aann hrszlar ba yapmt. imdi de yataktakilerin soluk allarn ayarlyordu. Uyumamm, az uyumuun, derin uykulara dalmn soluk allar baka baka olur. Derin uykulara varmlarn soluk allarn bekliyordu. Sevinci de iinde gittike byyordu. Hem bekliyor, hem de trk sylememek, kalkp oynamamak iin kendini zor tutuyordu. lk horozlar, yani gece yars horozlar terken bakt ki, ortalkta t yok. Herkes derin uykularda. stlerine l topra serpilmiesine. Haydi Koca Halil, gn bugn! Grsnler Koca Ha-lili. Grsnler Koca Halil kim! Adn sylemek houna gidiyordu, tinde lk, incecik bir rperti vard. Ambardan, hi ses karmadan darya atlad. 66 Yayla Krd yapmas, kimseye el dokundurmad bir nakl kepenei vard. Ykln en altnda, eyizlik uvallarn iindeydi. Vard, abucak onu oradan kard. Kee izmeleri kapnn arkasnda hazr duruyordu. Onu hemen ayaklarna geirdi. Btn bunlar bir anda oldu. Darya kt. Dar kar kmaz, onu yere arparcasna bir bora karlad. Boray yeyince bir iki kere salland, sonra kendini tuttu. Heheyt anam! Koca Halil byle ok, oook boran ktan geriye kalmtr. yle deil mi, gzelim? Souk dondurucuydu. Yalak ky deil, bozkrn ucu deil buras, u oca batasca yer Teke dann ba olmu. Denei ierde kalmt. Bir de azk almamt. Azk-sz, kibritsiz yola kan yolcunun bana ktlklerin by gelmez mi? Kapy tkrdatmadan yeniden ieriye girdi. Sofradaki ekmei, kpteki peyniri ald, bir kna sard, onu da beline balad, kapnn ardndaki denei de kapt, darya sessizce szld. Bora gittike aztyordu. Gene ta gibi yzne arpt. Aldrmad, koarcasna, arkadan hm gibi gelen borann nne dt. Koca Halil gneye, hep gneye yryecekti. Ambarda uykudakilerin soluklarn dinlerken dar-da belal bir frtnann olduunu, bozkrn delicesine uluduunu duymutu. Ama borann byle hm gibi saldracan bilmemiti. Ortalk silme karanlkt. Kyn evleri zarzor farke-diliyordu. Ama olsun. Arkadan kepenee vurur. Bu kepenek ki ta gibidir. Krtler yapmtr, ieriye bir damla souk bile szdrmaz.

Ky knca, drt bir yandan delicesine savuran borann ortasnda kald. Bir sre bir adm bile atamad. Ka67 se mi? Sonra sevinci gene kabard. Kyl sabahleyin kalkp bakacakt ki... Yaaa, kalkp bakacaklar ki Koca Halil yok. Bu karda kyamette nasl gitti? Gittiyse lme gitti. Gitmediyse ge ekildi. Kylnn aknln gznne getirdi, iindeki g depreti, scak rpertiler tm bedenine yayld. Olsun, dedi seslice, barrcasna. Varsn olsun. u tatl can bir kere kyn dna attn ya, Koca Halil, isterse daha beter olsun, isterse u ulu gkyz tm kar olup yere dsn, boran olup yeryznden aksn. Sevinerek yola dt. Dereye aa inerken bora azck azald. Bu daha ok sevindirdi onu. Ayaklar daha abuklat. Bu havalarda abuk yrmeli. yle lmsek lmsek yrrsen donar kalrsn. Derenin dibine doru bora ylesine esmee, drt bir yandan savrulmaa balad ki, gidecei yn ard. Bir an bakt ki gerisin geri kye doru kyor. Hemen ynn buldu, aa inmee balad. Bir zaman yana kaydnn farkna vard. armt. Koca Halil arr m? ite armt. Dibektam bulsa yolu dorulturdu. Bora da azck kesilse... Ama kesilecei yerde, gittike aztyordu. Varsn aztsn. Saa vurdu, sola vurdu, bir adm ilerleyemediini biliyordu. kirciktendi, iine bir korku dt. Geri dnse mi? Bu dnceden ylesine korktu ki, btn melekelerini toplad, Dibektam ynledi, oraya doru abuk abuk yrd. Boynundan aa gcl kar giriyordu. Boynunu iine ekti. Birden bir yere geldi ki, st limanlk, bora tutmuyor, Dnd ki buralarda byle yerler ok. Burada bir yor-nuk almak gerek. Karn stne oturdu. ura aa Uzundere, Smbl Velinin olunun lsn baharn, Uzunderede bir kayann dibinden kardlar. 68 mu, ylece aonup Kamu. i uzunu Karaan temzeaer. Gler gibiydi. yle tertaze duruyordu. Drtsen uyanacakt. Uzunderede donup kalann hesab yok. Gkte bir yldz vard. Uzundereye bir kervan dmt. Yolunu arm bir kervand bu. Yldzdan baka yol gsteren yoktu onlara. Yldza doru gittiler ha gitti-/ ler. Bir trl sabah olmad. Baharn Uzunderede kervan/ ) buldular. Atlar, katrlar, eekleri, insanlaryla ayakta, rye hazrmcasma yle duruyorlard. Bu kuytu, bu lmanlk yerden knca aada topra sarsan bir borayla karlaacan

biliyordu. Burada sabaha kadar beklese de, sabah olunca yola dse... Olmazd, olmazd. Yolcu yolunda gerek. A'r ar ayaa kalkt. Farkna vard ki usul usul donuyor, iyi ki ayaa kalktm, dedi. Dibekta az aada, onun tesinde Uzundere. Sabaha kadar byle yrrse belki Uzundereyi geebilir. Kyl ne diyecekti? Kendini, diyeceklerdi, ala karl, ulu frtnal delice Uzunderenin ortasna vurmu, bile bile vurmu, donmu da lm, diyeceklerdi. Bulsalar bulsalar, lsn baharn bulacaklard. Donmu ont olmu. Namaz klar gibi diz km. Bunu grnce de ne diyeceklerdi? Koca Halil ok mslman adam, ermi insan. Bakm dnyasn bile namaz klarak deitirmi. Halbuki salnda hi de namaz klmazd. Dibektamn orasn bir trl dorultamyordu. Bir sre oralarda doland durdu. Ama Uzunderenin dibine gelmiti. Geri kp gitse mi? Sabaha kadar indii yokuu kamazd ki... Donup leceine, Uzunderenin dibinde bahara kadar karm altnda kalacana kendisini var gcyle inandrmaa alyordu. Bir an inand da. 69 di. Cebinde de daha almam, azna Kaaar aou or kid-rit kutusu vard. Kutuyu evden almt. Fatmann saklad yerden. Hrszlar ba Koca Halil bir kadnn hem de evindeki bir kadnn saklad kibrit kutularn da bulamazsa, ben ona Koca Halil mi derim? Kar da olsa kyamet de, Koca Halil yeter ki eline bir al rp geirsin, ate yakmasn bilir. Uzunderenin dibinde, bozkrdan gelen frtna daha da delirmiti. Bir yaprak gibi onu oradan oraya atyordu. Dereye inince borann yle kmsenmez, yzde yz ldrr, dondurur cinsten olduunu bir iyice anlamt. Bunu anlaynca sevinci bir an doruuna kt. Ama elleri ayaklar donmaa yz tutuyordu. Bu da onu korkuttu. Birden zmk diye durdu. Artk bir frtna, kar, bora denizindeydi. Soluk bile alamyordu. Ar ar gelen lm ensesinde duydu. ok korktu. Titreyecek hali bile kalmamt. Usuldan, disiz enesi arpyordu. Bu bora deil, korku adam ldrr, dedi kendi kendine. Dereye aa, btn gcn toplayp yrd. Gkte bir tek yldz bile olsa yeterdi. O bile yok. Hem de gz gz grmyor. Ne demi de bu delilii yapm, scack yatandan kalkm, kendini bu azgn borann kucana atmt? ite buras tam derenin ortas, lm yeri. ite dereye girenler tam buraya gelince hi bir daha darya kamamlardr. Kafasndan hep dnmek, kye geri dnmek, bu gelen lmden kurtulmak geiyordu. Tam lmn kapsna gelmiti. lm zordu. lm en byk boluktu. Bunu iliklerinde duydu. Barmaa balad. Uzun uzun bard. Ama dnemiyor, bararak derenin ukuruna ukuruna onu arkasndan bir g itiyordu.

Orman nerede kalmt? Btn melekelerini toplayp ormann yerini bulmaa alt. 70 seirme iinde kald. ukurovada scak bir gnde toza batm bir dut aac glgesinde... Bir gn bir gece bir uyku ekmiti ki... imdi can uyumak istiyordu. Uyuyup kalnca da, leceini biliyordu. Ama dayanlmaz bir uyku ylesine bir saryordu ki... Soukta, urackta uyumak. Ama lm... Olsun! Bir l bebek geldi gznn nne, l bebee acr gibi kendisine acd. Oyukta var ilerde. Oyuktasn banda aa vard. Dallar kuru. Oyuktata bir ate yakp, onun yannda uyumak. te Oyukta urada, ilerde, tede. Bora savuruyor. Uyku, lk bir su gibi sardka saryor. Dayanlmaz. Bu gittike uykuya var tad, tadlarn en gzeli, en vazgeilmezi. Koca Halil, yllarn Koca Ha-lili, bunca kar, bunca boralardan kalm Koca Halil bu uykunun bir lme gidi olduunu bilmez mi? Ama uyuyacak. Koca Halil belki de mrnn en gzel tadnda. Uyku onu ar ar tm tadyla saryor. Bedenine, en incs damarlarna kadar tad yaylyor. Bora, kar bastrdka Koca Halil bir uyku cennetine doru gidiyor, uuyor. Bedeni hafifliyor. Ama gene de yrmekte. Uyku bastryor. kp kalacak. Oturmamak, uraya uzanp yatmamak iin kendini zor tutuyor. Kepenek var. Kepenee iyice sarnmal. Bacaklarn karnna ekip bir topak olmal. ylesine bir topak olmal ki, dizleri burnuna demeli. O zaman, ite o zaman dardan hi bir souk ieriye giremez. Sabahleyin de uykusunu alm Koca Halil, karlarn, souklarn arkada, salam, din uyanr. Ya gece ok kar yap da altndan kamazsa. Kar scak tutar insan. Eli aya kesiliyor. Kesildi... Oturacak, yatacak. Var 71 gcn bir dana topuyor. jy^ belasn versin, bu karanlkta, bu borada da Oyuktasn yolu yle kolay bulunmaz ki... En iyisi urackta yatmak, uyumak. Uyurgezerler gibi sallanyor, oraya buraya yalpa vuruyor. Esen bora onu nereye iterse o yne gidiyor. Oyuktata ate yakmak, byk, koskocaman bir ate... Oyuktasn aalarna bir ate

vermek... Sa eli, koynun-daki kibritte. Atete ekmek kzarttktan sonra yemek, sonra uzanp bir uyku. Deli oluyor. Kopuk kopuk dnceler. Artk ne yne gittii belli deil. Ayakta yan uyumu. Dt decek. Koca Halil, bir yandan, bir bolua dtnn ancak farkna varyor. Kendini sert bir buzun stnde buluyor. Kolunun ardn ta yreinde duyuyor. Ac, uykunun yerini hemencecik alyor. Sol eliyle kolunu tutuyor. Kolundan lk lk bir kann eline bulatn duyuyor. Ac, dayanlmaz. Hemen ayaa frlyor. Bir sevin, a Kolum krld, eyvah! diyor. Ama kendine geliyor. Esen bora hm gibi. Borann korkunluunun ilk olarak farkna varyor. Kepenee sk skya sarlyor. 72 4 Zala: Kurban olduum Seferim, Sefer Aam, diyordu. Sorma bama gelenleri. Dten gzm aamaz oldum. Uyku uyumaa korkuyorum. Yataa girmee korkuyorum. On gndr bu byle. o ukurun dzndeyim. Yukardan kara bir bulut ayor aa doru. Kara, kapkara, kara kara kapkara bir bulut. Hm gibi stme geliyor. Ben dmm ukurun dzne kayorum. Yel gibi de kouyorum. Sonra soluum kesiliyor. Soluum kesilince topraktan al atlar kyor, sonra da kr atlar kyor. Toprak, at diye, ortasndan ikiye ayrlyor, iinden darya atlar frlyor. Her frlayan at, doludizgin, ban kuyruunu dikip ovala aa kayp gidiyor. Akasazn bataklna giriyorlar sonra. Ben de atlarn ardndaym, bulut benim ardmda. Atlara durun, bir taneniz dursun hi olmazsa, diye bar-yorum. Sizde hi insanlk yok mu, din iman yok mu, diye basbas baryorum. Yanlan topraktan boyuna nallan parlayan atlar frlyor, birisinin yelesine, tam topraktan ba karken elimi doluyorum, at beni bir zaman uurup gat elimde yok oluverdi. Yanm ynm kouan atlarla dolu. Bir atm gzn grdm. Kocamand, ayna gibi de parlyordu. Gzel gzl at, beni al nolursun, dedim. Hi biri yzme bakmad. Ortalkta, kaynaan atlarn arasnda kaldm. Bulut da yaklat, stme indi inecek. Bir ukura iyice yaptm. Bulut indike ben topraa yapyorum. Derken, topraktan bir taz fkrd. Ben taznn stndeyim. Nasl oldu bilmem, atlar, bulut geride kald. Bir baktm, taz da yok ortalarda, ukurun dzlnde tek bama kaldm. Ne ot, ne aa, hi bir ey yok. Siniler sinek yok. Bir dzlk, bir ben. Bulut geliyor. Topraa gene yaptm. Bulut geldi, geldi stme indi. Her yanm karanla kesti. Bir de baktm, bir pencere gibi bir k belirdi bulutun ortasnda. Pencereden yamur gibi gn yamaa balad. Kara bulutun ortasn delmi, akar durur bir aydnlk seli. Gzlerim kamat. Ik gzlerimi yakt. Birden, ak diye, bulut ikiye ayrld, ortasndan bir duda yerde, bir duda gkte bir Arap kt. Korkumdan lyordum. Ne olduysa tam bu srada oldu, Sefer Aam. stmden bir rmak gemee balad. Suyun dibinde kaldm. Bir de uyandm ki, pldak tere batmm. Sana on gndr biriktirdiim ya getirdim. Yirmi tane de yumurta getirdim. te byle.

Onu can kulayla, hi bir szn karmadan dinleyen Muhtar Sefer sordu: Daha var m? Zala: Daha ok amma, sen bunu syle. Sefer: Kara bulut ktle iarettir. Topraktan kan atlar, yoksul, biare, kimsesiz kalm babo, ne yapacan bilmez kylye iarettir. Kylnn bana gelecek byk bir belaya iarettir. Taz, kylnn kurtuluu olma74 zayftr- Sen iyilie, kaan iyilie iaretsin. Kyl iyiliine... Gelen kara bulut Adil Efendiye iarettir. Gelip ky ha-rabedeceine iarettir. Bulutun ortasndaki k Adil Efendinin yreinin iyiliine, bir de Muhtarnzn, onun yreine iyilik sokacana iarettir. stnden akan su, bizi rten kara geceye, bu kyl byle giderse, Taban, Uzunca Alinin ardnca giderse bizi boacak, yok edecek, bamza ta yadracak ktle iarettir. imdi o kara bulut kye geldi gelecek. Kara bir atn stne binmi gelecek. Biz de o atlar gibi evimizden kp, kap dalara deceiz. Adil Efendi, yani kara bulut gelecek, kyde hi kimseyi bulamyacak benden baka. Yere yatan sen de bana iaretsin. Ben ona yalvaracam. O gk gibi grleyecek, bu ky szn tutmad. Kasabada bu kylyle kimse alveri edip ona gvenmiyecek. Bunlarn hepsi iarettir. Ne yapalm bacm, baa gelen ekilir. Sen tekileri syle. Sabaht. Zalaca leye kadar, kyl Muhtarn evine doluncaya kadar dlerini syledi, Muhtar Sefer de her seferinde onun dlerini hayra yordu. Zalaca sevin iindeydi ama, yreine de kara bulutun hm kmt. Dar knca ilk nne gelene: Geliyor. dedi. Kara bulut geliyor. Gelecek, bu ky batracak. Sen deli misin Zalaca? Gidin Muhtara sorun. Geliyor. Sonra bir kadn kalabalna girdi. Geliyor, geliyor, salar kknden* kesilecesiler. Bir geliyor ki hm gibi. Gidin, gidin Sefere sorun. Adil Efendi geliyor. Kadnlar gltler: Gelecei varsa, grecei de var, dedi bir kadn. Zalaca:

Gln, gln, dedi. Gln orospular. Ba75 yiyeceinizi, stnzdeki yorgan, altnzdaki ulu alsn da grn. Kadnlar gene gltler ama, ilerinde reklenmi korku da byd. lerinden birisi alayl alayl: Gene d m grdn Zalaca?d diye sordu. Gene koynuna geyiin erkei mi girdi? Sonra geyik, postundan syrlp dal gibi bir delikanl m oldu? Sonra Adil Efendi geldi de o geyii ldrd m? Zalaca fkeyle: Gln gln, imanszlar, yedi dvelin orospular! Gelsin de grrsnz. O ylki gibi... Bo gzlerle, kara haberi getiren Zalacann ardndan baktlar. te, gnlerden beri iin iin bekledikleri korku aa vurulmutu. Mmkn yok gelecek. Gelecek de... Bu yl zaten rn olmad. Sn, spay, arpay buday alacakt, kab kaa, yorgan yast, hasr ulu alacakt. Haber kye bir anda yayld. Kyn, ortasna oluk ocuk, kz, kadn, yallar, nineler, btn kadnlar birikmiler, hi birisinden t kmyordu. Gnlerdir korktuklar, hi kimsenin hi kimseye aka syleyemedii bela geliyordu. Hm gibi geliyordu. Bu haberin Zalacadan, onun dlerinden ktnn kimse farknda deildi artk. Zalaca yal pamuk ynna bir tutam yalm atmt. Kim getirmiti haberi? Kimsenin arayp sorduu yoktu. Adil Efendi geliyordu. Ha geldi, ha gelecek. Ba aadaki kayaln ardndan gzkt gzkecek. Hakk de miydi? Mal vermiti. stelik, para da vermiti. Bu kadar iyilie kar, sen de pamuk dn onun hakkn vermezsen... Adil efendiye yalvarma yakarma da para etmez. Ne olacak? 76 dan yana dndler. Uzaktan, bozkrn oradan, kyn ucundan deneine ke ke Meryemce geliyordu. lerinde bir umut ald. Meryemceyi grnce umutlanmalarnn sebebi neydi? Meryemcenin elinden ne gelirdi ki? Hi bir iin gelmeyeceini, Adil Efendiye g yetirilemeyeceini herkes biliyordu. Biliyordu ama Meryemcenin geliine gene de sevinmiler, ona umut balamlard. Meryemce yanlarna gelinceye kadar yle durdular baktlar. Ne kmldadlar, ne bir ses kardlar. Gzlerini ondan ayrmadlar. Meryemce geldi karlarnda durdu. Yz donmu gibiydi. Gzleri yumuk gibiydi. Meryemce gelince kalabalk ikiye ayrld. Meryemce ortalarnda durdu, gzlerini yere dikti. Herkes Meryemcenin konumayacan biliyordu. ldrseler azn amayacan, ylece l gibi duracan biliyorlard. yleyse, o gelince ilerine doan bu umut, bu sevin nedendi?

Hi kimsenin yzne bakmad. Souktu. Yaln ayaklar donmu karn stndeydi. Kar atrdyordu. yle bir sessizlik kmt ki kyn stne, ayaklarnn altndaki karn trtsndan baka ses yoktu. Meryemcenin drt bir yanma sktlar. Ondan bir are bekler gibiydiler. stiyorlard ki bir kere daha, Geldik ya, indik ya, desin. Meryemce gzlerinde bir gt. Drt bir yanma kmelendiler. Ona demek, ondan bir soluk almak, tm dertlerine derman olacakt. Meryemce bir iki adm att Muhtarn evinden yne doru. Kadnlar da yle yaptlar. Meryemce enesini deneine dayad, gzlerini Muhtarn evine giren erkeklere dikti. Son erkek de Muhtarn evine girince karn stne oturup deneini yanma koydu. Kadnlar da onun gibi yaptlar. Bir ey, Muhtarn evinden bir umut bekliyorlard. 77 kalknca, hep birden tekiler de ayaa kalktlar. Meryemce Muhtarn evine doru yrd. Kadnlar da arkasnca yrdler. Muhtarn evi azna kadar dolmutu. Saan altna dolutular. erden, erkeklerden de bir ses kmyordu. Muhtar bile azn amyordu. Bir kadn sessizlii bozdu: Bu gece Koca Halil kam. Kepeneini alm. Te-ke da maarasna gitmi, dedi. Oraya lmee gitti. Elimi keserim ki kyde el alemin iinde lmek istemedi, dedi baka bir kadn. Konur adam, dedi baka birisi, lsn bile kimseye gstermek istemedi. Ben bilirim onu. Donmu kalabalk canland. Homurtular, mrltlar ortal ald. Her azdan bir sz kmaa balad. Korkusundan, lm korkusundan dar kmyordu. Kylden deil, lm korkusundan... Yal adamdr. Gece yola kmsa imdi arkasna dsek buluruz. Bir gen kadn: Buluruz, dedi. Varp gidelim. Erkekler arkasna dp bulsunlar, ya da biz gidelim. Baka bir kadn:

Onun geleceini, ky gene soyacan bildi. Bildi de grmemek iin ban ald da gitti. Kadnlar hep bir azdan: ii gtrmedi. Yal bir kadn: Allah, Allah, diye bard. Bizi de ldr de bu gn gsterme. Amiiin, dediler. 78 oajcamyordu. Bundan kurtulursak, bu yaz arayp tarayp iyi bir tarla bulacaz. Ve de size sz veriyorum. Bu i inada bindi. Biz ktl elimizle yaptk. Biz kendi kendimize yaptk. Birlik olmadk. Her birimiz ayr ba ektik. Birbirimize dtk. Birbirimize dtk, diye sesler ykseldi. Koca Halili gidip bulmal. Kurda kua yem olmasn fkara. Muhtar: Yem olmasn. Kara Yusuf, sen glsn, haydi yola d. Yeil Osman, sen de. iki kii yeter. Koca Halili bulup getirin, diye emir verdi. Kadnlar; Aman, bulup getirin, dediler. Adil Efendiyi kye getirmemeli. Gelirse yzne nasl bakarz? Geldikten sonra, isterse her bir eyimizi alsn, isterse acmzdan ldrsn. Gelmesi bizi rezil eder. Rezil eder, dediler. Sonra Muhtar gene ieriye girdi. Gene balar ne dt. Yusufla Osman kadnlar yararak dar ktlar. Meryemce onlar dar knca gzlerini stlerine belirtti. Meryemcenin gzlerine bakanlar, ne demek istediini anladlar. Yusufla Osman ky kncaya kadar, dereyi aa ininceye kadar kadnlar arkalarna baktlar. Koca Halili aramaya kanlar, ak karn ltsnda birer kk nokta gibi kaldlar. Sonra karn

aklnda kayboldular. Onlar gzden yitince Meryemce kalabal yara yara oradan ayrld. Onunla birlikte bir umut, bir g gidiyordu. imdi kadnlarn iinden ac bir at geiyordu. Bir 79 I zelzelede tm Koy yiKima, ay...u ^_^..,____ iekler bu bahar ararak aacak. Teke dann stnden gelen bulutlar kapkara olacak. Kar ltsn yitirecek. Bu bahar yeil olmayacak. Kuzular melemeyecek, dalar nennenmeyecek. Uzun Ali ddk alamayacak. Bu yl dngeleler gelmeyecek. Bu yl bozkr germiyecek. Ekinler de yanacak. Kyde iki dn var bahara. Sakarcann oluyla Deli Smbln kz evlenecek. Kkr Velinin oluyla Kr Reidin kz evlenecek. Dnn tad m olur? Birden btn kadnlar aa yola dndler. nce bir mrlt koptu. Bir kmldama. Sonra dondular kaldlar. Muhtar, kyller hep birden dar frladlar. Aadan ar ar, kara yamsna sarlm birisi geliyordu. Muhtar, lrcesine, kesik kesik: Geliyor, dedi. Adil Efendidir. Olan oldu. Yananda candarma yok ama, daha daha kt. Hemen ieri girdi, kapsn kapatt. Kadnlar, erkekler, ocuklar t karmadan evlerine daldlar. Evlerine girip kaplarn bir iyice srmelediler. Ky pssz kalmt. Korku, ylgnlk kyn tana, aacma bile sinmiti. Darda hi bir yaratk kalmamt. Ne kedi, ne kpek, ne tavuk. Sanki bu ky bin yl nce boaltmlar. Evlerin bacalarndan bile duman kmyor. Yalnz bir tek yaratk darda, o da Omarcanm topal sar kpei. Tabam evi nnde uzanm, ban n ayaklarnn stne koymu uyukluyor. Aadan gelen yaml yolcu kye girince kyde bir deiiklik olduunu hemen anlad. Atn nce Muhtarn evi nne srd. Bakt ki t yok. Ama evin nndeki karlar inenmi, amurlanmt. Karn stnde taze izler de vard. Bu ky bu yl ukurovadan dnmedi dese, bu izler ne? 80 Yolcu atnn boynuna uzanp Muhtarn kapsna seslendi: Sefer Efendi, Sefer Efendi... ierden ses ada gelmedi.

Sefer Efendi, Sefer efendi! Bu tuhaf i bu. Bir tek kii brakmadan kyde, byle nereye gidebilirler? Muhtar, atlya kapal kapnn yarndan, soluunu kesmi bakyordu. Atly hemen tand. On bir yl nce bir daha gelmiti kye. Ne iin gelmiti? Bir parti ii miydi? Kplzadelerin byk oluydu bu. Adil Efendiyle bir ilikileri olacakt. Kapy asa m? Bir zaman iini bir ikircik sard. Sonra kapy amamaa karar verdi. Adam kasabaya dndnde ky bombo bulduunu syleyecekti. Adil Efendi de ky boaltp ukurovaya almaa gittiklerini sanacak, bu k kye uramayacakt. Ne gzel i. Sefer Efendi, Sefer Efendi! erdeki kedi miyavlamaa balad. Sefer fkeyle, dilerinin arasndan: Susturun unu, dedi. Kadnlar kediyi hemen susturdular. Atl bir zaman daha ardktan sonra umudunu kesti, atn kyn iine srd. Acaba bir canlyla karlaabilir miydi? Kplzadelerin olu kyn bandaki belay biliyordu. Bu yl pamuk dn Adil Efendiye borlarn deyememilerdi. Bir ky iin borcunu deyememek onursuzluun en byyd. Gelenei ykmakt. Ama baka bir ey vard, beterin beteri. Kasabadaki hi bir dkkanc bir daha bu kylye veresiye vermiyecekti, Adil Efendinin borcunu bir yl vermediler diye. Bir ky bundan daha byk su ileyemezdi. 81 IIU 1IL ivauu t-vj .iuvy,____-_ Demek ki, bu kck kasabada bu kadar zengin olabilmenin bir sebebi olacakt! Ne korkun gelenekti bu! Akl almaz. Kyller pamua gittiklerinde, kyde bir tek canl kalmyordu. Her eyleri, yataklar, kaplan kaaklar, rnleri, sandklarnda eyizleri, en deerli teberileri kalyordu da, kimse kye girip yerden bir tek p bile kaldrmyordu. Bu gelenek bir kyde deil, bir sr kyde bylecene srp gidiyordu. Bir sz vard: Bu kyler boken, kyn iine adam boyu alm ysnlar, bunu da bilmeyen kalmasn, u dalar, yollar beller de ekiyayla, hrszla dolup tasn, kul olan bir kii varp da o altnlarn bir tekine bile dokunmazd. Bu ne itir ynrabbi? Bu insanlar, nasl insanlar hey iki gzm? te byle. Tam bunun gibi. ukurovadan, pamuk toplamaktan dnen hi bir ky de borcunu vermemezlik edemc7di. Ya vermezlerse ne olurdu? Kplzadelerin olunun iinden bir ayaklanma geti. Bu yl veremezseler, gelecek yl verirlerdi. nsanolu bu hale getirilir, cezalarn, utanlarn byle en byne arptrlr myd?

Bu Adil korkun, dedi iinden. u ky borcunu demek iin ukurovaya inmiti bu k ortas. Borcu deyecek paray kazanncaya kadar dnmeyeceklerdi. Kn ne i olur ukurovada? Ne kazan olur? Adile sylemeli de bu 7i!m yapmasn artk u kyllere. Daha insanca, daha vumsak davransn. Bir liralk bir bezi be liraya satyor. Bu kdarlkla kalsn. Bir kii bulurum umuduyla ev ev dolat. Bo, ismz. kv insann iine bir eziklik, bir rkeklik, bir korku gibi yerleivnrdu. Bu aydnlkta, bu gne vurmu karn ipilisinde gittike bir karanla, karamsarla gmlyordu. Ky az nce boaltlm gibiydi. Her yerde bir insan 82 aun te & uuu. jvl^jca. aun ayaK sesini duyunca gzlerini at. Bu atly daha ok sevindirdi. Gene ky dolamaa balad. Bozkrdan souk, dondurucu bir yel esmee balamt. Gk dupduru bir mavilikteydi. Nerdeyse gk bu esen yele dayanamayacak, kra gibi para para, bin para olarak, mavi mavi yukardan aaya yaacakt. Bir an, ak karn st binlerce, milyonlarca mavi kra parasyla dolacakt. iini gittike bir keder, bir korku, kuku saryordu. Allah Allah, bu korku neydi? Bo kyn sszlnn verdii bir duygu muydu? Dayanamad. Bir iki dakika daha kalsa boulacakt Boazna bir eyler tkanmt. Hemen atn doldurdu, doludizgin bir rzgar gibi, bir anda ky kt. At habire kamlyordu. Sanki onu ldrmek, bomak iin kovalyorlard. Kasabann yoluna dnceye, ky gzden yitinceye kadar atnn ban ekmedi. Kyller kap yarklarndan yolcunun her yaptn yutarcasna izlemilerdi. Yzndeki aknl, tuhafl, acmay, rknty, korkuyu, kpei grnce sevincini, boulur gibi olunca yznn sarardn, sonra atn doldurup grnmez bir dmandan, bir ejderhadan kaar gibi kan, her bir halini, iinden her geeni yznden okumulard. Atl kyden knca, evlerden insanlar sevin iinde dar tatlar. Ky bir dn havasndayd. Ky yle bir sevince, grltye bouldu ki, ky ky oldu olal bylesini grmemiti. Kpekler ryor, koyunlar meliyor, eekler anryor, bebeler alyor, horozlar tyordu. Zelzeleden nce btn hayvanlar ayaklanrlar, kylerin iini korkun bir grlt alr ya, ky bir zelzele ncesi halindeydi. 83

enlik admanlk iindeydiler. Muhtar: .

ok kr koca Allahmza, imdilik kurtulduk. Bugnlk kurtulduk. Sonrasna Allah kerim, dedi. Uzun Ali ddn karm alyor, on, on be delikanl da kolkola girmiler halay ekiyorlard. 5 Gece yarsnn horozlar tyordu. Hsne daha uyu-namt. Recep bugn gelecekti. Bir hayli zamandr ne o geliyor, ne de Hsne onu bekliyordu. Bir acaip hal olmutu. Halbuki iki gn bulumasalar lrlerdi. Ama bu gece gelmeliydi. Kula kirite bekliyordu. Islk ha alnd ha alnacakt. Babas anas da uyumuyorlard ki... Derken, inceden, ku sesine benzer bir slk geldi. Duyulur duyulmaz. Uyank da olsalar babas anas, bu sesten bir ey anlamazlard. Yrei hop etti. Ortal dinledi. Babas yatanda dnyordu. Olmaz olas, her gn l gibi uyur da bu gece dnp duruyor. Bacaklarn gerdi. Btn bedeni yalma kesmiti, kavruluyordu. Bir uyua... Tam bir ay, bir buuk ay, yataa girer girmez uyur da... Bu gece inad tuttu, olmaz olas adamn. Zulm ite. Sabrszlanyordu. Islk bir daha geldi. Hsne yatandan doruldu. Babasnn soluunu dinledi. Fndk inein keden gevi ge85 tirmesi duyuluyordu. Keeroe ses yu*~ ses soluk kmyor. Ne iyi. Yataxta titremee balad. Babas grse, bilse ne olacak? Gznn nne getirdi: Babas onlar rlplak yakalam, bir elinde balta, teki elinde salar. Vuruyor boyuna. Kan iinde kalm tm bedeni. Kollar, bacaklar bir gerilme, bir bekleme iinde. Babasnn soluunun bakalatn farketti. Sevincinden atlayacakt. Babas uyumutu. Yataktan, titreyerek, usulca kalkt, kapy tkrdatmadan at, dar szld. Kayann yanndaki evin aralndaki kararty grd. Recep onu hep orada beklerdi. Kotu. Recep de ayaa kalkp ona doru kotu. Araln ucunda biribirlerine kavutular. Kar geceyi aydnlatyordu. Bozkrdan keskin, dondurucu bir ayaz esiyordu. Her bir yer donmutu. Donmu karn trtsndan, bir de soluk alp verilerinden baka t

yoktu. Hsne Recebe sarlm, hem yanyor, hem titriyordu. Soluu yzn yalm gibi yakyordu. ylesine de sarlmt ki Hsne, sanki biribirlerine yapmlard. Onun titremesi az sonra Recebe de geti. Souk tmyordu, yalm ayaklarn kar yakmyordu bile. Dudaklarnda tuzlu kann tad vard. Geceyi, dudaklarnn kann unutmulard. Neden sonra kendilerine geldiler, zldler, mee baladlar. Recep Hsneyi elinden tuttu, Krce Hasann bo damna ekti. Yzlerine bir scak dalgas geldi kapy aar amaz. Recep daha nce bo damn ocam yakmt. Geldiler yanyana ocan bana oturdular. Isndka biribirlerine sokuluyorlard. Recep sol bacan Hsnenin bacaklarnn stne att, kucaklad. imdi Recep titriyordu. Hsne aysald, sokuluyordu. Olmaz, dedi, olmaz. Grrler. Ben gelirken babam uyumuyordu. 86 acceye, SOIUK SOlUga: Varsn uyumasn, dedi. Varsn grsnler. Birden rlplak oluverdiler. ki plak beden birle-iverdi. Dardan bir geen olsayd, gecede iniltilerini duyard. Byk bir tad iinde kendilerinden getiler. Ter iinde kalmlard. Altlarndaki toprak pslak olmutu. Ne kadar geti belli deil. Biri bir yana, biri bir yana dt. Kesik kesik soluk alyorlard. nce Recep geldi kendine, sonra Hsne. Ocan bana getiler. imdi delicesine pyorlard. Elleri ayaklar korlu ocaa giriyor, duymuyorlard bile. Recep Hsnenin tepeden trnaa pslak bedenini pyordu. Kzda durgunluk, kesik kesik soluk al... Derinden rpermeler. Dolgun, slak, rperen, tad fkran bedenlerini harl ocan krmzya, Krmz bakra dndryordu. Hsne kendini toparlad, Recebin plerinden kendini kurtard, ocan teki ucuna snd. Recep dur durak bilmiyordu. Orada pmee balad. Bir trl doymuyordu. Hsne edemedi kendini plere brakt. Sevimeleri, ikisi de yorulup kmldayamyacak hale gelinceye kadar, sabaha kadar srd. Konuacak halleri bile kalmamt. Kar karya, ocan kysna geip oturmulard. Hsne ban kaldrp Recebin yzne bakamyordu. Her zaman byle olurdu. Sevimeden sonra Hsne ocan banda bir zaman byle Recebin yzne bakamadan oturur, sonra hemen giyinir kaar giderdi. Hsnenin bedeni syrklar, aclar iindeydi. Tatl, taddan ldrc bir aclk. Az sonra giyindi. Recep kap gitmesini bekliyordu ama, Hsne gitmedi, ocan bana oturdu. Recebin yzne gene bakamyordu. Recep iin iinde nemli bir ey olduunu anlad. Uzun uzun, kar karya, Hsnenin gzleri yerde, Recebin gzleri Hsnede yle kaldlar.

87 Ne var? diye usuldan sordu. Bir ey mi oldu? Sonra aknlktan az ak kalm bekledi. Hsne, bozuk, utanga, titrek bir sesle: Tam bir ay oluyor, dedi. Belki de ay... ukurdan dndk dneli... Recep: Gelemedim, dedi. Korktum. Bir hal var bu kyde. Bir kt hal bamzda... Hsne: Sana bir ey deyim mi, diye konutu. Kendi sesinden kendi de rkt, sustu. Recep: De bakalm, dedi. Ne oluyordu bu kza byle? Hsne: Buradan gidelim, dedi. Sesi ylesine bouk, lgn, kederli kt ki, lmekte olan bir insann sesine benziyordu. Sonra birden sesi deiti. Bu kyde gayr durulmaz, yaanmaz, dedi. Kimsenin kimseyi grd yok. Korkuyorum. Hemen, imdi yola gidelim. Gidelim, olur mu? Recep: Gidelim ama, nereye? ukurovaya... Kaalm. Recep: Bu karda kyamette... Bizi kurtlar paralar. Hsne: Paralasn, dedi, sert. Hemen gidelim. Kalk gidelim. Recep: Gidelim ama... Hsne: Korkuyorum. Bamza bir hal gelecek. Bu kyn bana gelen hep bizim yzmzden.

Ykanmyoruz bile. Gidelim. 88 Ben de korkuyorum. Gelecek. Gelecek. Gelmeden. Ky seller alp gitmeden. Recep: Sen deli misin? dedi. Ky neden seller alp gitsin? Hsne: Bir zelzele olmadan. Recep: Ama yolda lrz. Hsne: lelim, lelim ama gidelim. Recep: Kar kyamet. ACukurova yolu da on gn eker. Yaz deil ki. \

Sustular. aresizlik iindeydiler. Gerekten de bu k kyamette, akl olan yola kamazd. Ate snmee yz tutmutu. Hsne doruldu, Recebin elini tuttu. Recebin eli buz gibiydi. Bu kyn bana gelen bela hep bizim yzmzden. Allah, belalar tm bizim yzmzden yadryor bu kyn stne. Recep: Sen deli misin kz? dedi. Bu ii bir bizim yaptmz m sanyorsun kyde? Herkes yapyor ya... Bizim yzmzden. Beni kar-mazsan bir daha gelmem sana. Yaza kadar, evleninceye kadar gelmem. Sesi alacak kadar sert, inatyd. Recep: Sen deli mi oldun? diye bard. Akln m a-rdn?

Gelmem, gelmem, ldrseler gelmem, tte byle. Sabahm horozlan tmee balaynca ikisi birden aya89 tuttu. Hsne elini onun elinden ald, kapdan syrld kt. Koa koa evlerine geldi, yatana girdi. Bzld. Bedeninde daha rpertiler dolayordu. Ban yorgann altna soktu. Bir ey bekliyordu, bir felaket. Korkuyor, utanyordu. Ban yastn altna soktu. 6 Meryemce erkenden geldi. Muhtar Seferin kapsna dikildi. Gzn kapya dikti. Orada ylecene kald. Hi kmldamyordu. Deneine abanrcasna dayanmt. Muhtar kapnn aralnda onu grd, iine bir rperti yayld. Gene ne istiyordu bu Allahin belas? Gzn de hi krpmadan kapya bakyor. Bu kadnn duruunda bir i var. Bir bela gibi duruyor. unun durusuna bak! Bu ky mahvolacaksa bir bu Meryemce domuzunun bir de Tabaolu dinsizinin yznden mahvolacak. Taban taba-l olu olmasayd, hi bir vakit de kylnn bana byle bir hal gelemez, kyl bu kadar kt tarlaya giremezdi. Kendi gitse, borcunu verse Adil Efendi ne derdi ola? Demiyecek miydi, hey arkada, senin paran var, sen verdin, ya kyllerin? Siz, diyecekti, kyllere bayrak oldunuz. Bundan byle hi bir ky ukurova dn, size bakarak, borcunu vermeyecek, ite bu, lmden de beter. Bundan byle ukurovaya inerken, kyde be tane, on tane beki brakmak gerek. Yoksa ky soyar soana evirirler. Adil Efendi bu yl kyl ukurovadayken, kye 91 medi ya, hrszlar, soyguncular, urular da, ekiyalar, kan iiciler de grenei bozarlar. Gelirler de kyde ta ta stnde brakmazlar. Ve de yerden ge kadar haklar var. Ve de suun hepsi Muhtar Seferde... Ve de imansz olu imansz Tabata. Bu iki kii birbirine dmeseydi... Yok, yok. Mmkn yok. teki kyllere rnek olsun diye Adil Efendi ne yapar yapar da, bu yl ky soydurur. Ve de evlerin kaplarn atee verip yakar. Bundan getik, bunu yapmad, diyelim. Bu bir iki gn iinde gelir de ky tepeden trnaa kadar soyar gider. Hi mi hi gznn yama bakmaz. Her eyin, akar suyun, esen yelin, kaynayan zelzelenin nne geilir de bunun nne geilmez. Ve de hi bir surette geemezsin, arkada! Bunun iin bir are, bu belaya kar koyabilmek iin elbirliiyle bir are dnmeli. Muhtar Sefer o gn bugndr yerin dibine geiyordu. Ne demekti bu! u yz altm para da kylnn kl gibi keskin Muhtarnn kyls borcunu vermesin de bin yldr kurulmu bir grenei bozsun! Ne demekti bu! Muhtar Sefer kahrolmasn da kimler kahrolsun? Artk bir daha kasabaya ayak basmak yok! lnceye kadar kasaba yz grmek yok. Borcunu verememi kyn Muhtar! Hem de kim? nl anl, yedi kyn kahyas, Hdr Kahyann olu! Haydi, yanld yazld, skt, Kaymakam ard, kasabaya mecburi gitti diyelim, kasabada ba

yukarda gezebilir miydi? insan olan insann yzne bakabilir miydi? Ama, ne olursa olsun, olan olmutu. Bugn deilse yarm Adil Efendi gelir. Hem de nasl gelir! Koca bir kartal bir sr gvercinin iine nasl dalarsa, gvercinler tyleri salarak, can havliyle oraya buraya nasl karlarsa, Adil Efendi kye yle dalacak. Gelecek, evlerdeki son ineyi bile alp gtrecek. Baka iler de olacak. Bu kyl 92 ner. JS.oyuyu a jtuymamajs. geren, rset o anaa aoiii para plk ediverirler, arkasndaki silahllar da... Kafasnda imek gibi bir dnce akt: Bekiba! Bekiba! diye bekisini ard. Neredesin ulan, abuk gel! Beki hemen karlk verdi: Buyur Aam, buradaym. k kye, bir ilanat ver, dedi Sefer. Herkes toplansn. Onlara syliyecek bir iki szm var. Bir diyeceim var. Beki hemen kyn ortasna gitti, balad barmaa: Duyduk duymadk demeyin! Muhtarn kapsnda be dakika iinde herkesin toplanmas gerekir. abuk abuk. Muhtarmz, hkmetimizin ba vekili Muhtarmz size byk akllar verecektir. Meryemce gzn krpmadan daha orada, ylece kapya bakyordu. Denekli glgesi karn stne dyor, sabah gnei onun glgesini ta telere, kyn alanna kadar uzatyordu. Sefer korkuyordu. Bu Allann belas kar boubouna kapda byle durmazd. Bir oyun yar ki bu duruta, akllar almaz. Dur bakalm, altndan neler kacak? Yanma gitti, yumack: Meryemce Ana, dedi, ayakta dura dura yoruldun. Gel de ieriye, otur. Meryemce konumad, hi de durumunu bozmad. Sefer bundan daha ok rkt: Bir itir geldi kylnn bana. Yalnz bizim tarlada deil, tm ukurovada pamuk olmad ki... Btn kyller bu yl borlu kaldlar Adil Efendiye. yle deil mi Meryemce Ana? Analarn anas, kyn temel direi Meryemce Ana... Koca Halil, o olun olacak Uzunca Ali sana kurban 1 '\

olsunlar. Ve de kesip attn bir trnana kurban ol93 de z bir anam, yle deil mi? Kyller bekinin ars stne, evlerden boanyorlar, Muhtarn evi nne doru geliyorlard. Muhtar gelen kylleri grnce: Bak kyl geliyor ana, dedi sabrszlkla. Bir diyecein varsa bam stne. stersen Koca Halili bu kyden srgn ederim. Kat da gitti ya... Bir daha bu kye gelemez ya... Gel ieri, ana, gel de kylyle konuurken yanmda dur. Meryemcenin kolundan tuttu. Meryemce kolunu hzla silkti, elinden kurtard. Muhtar fkelendi: Nedir bu bana ettiiniz? diye bard. Ben de bu muhtarl brakrm. Brakrm da kyl basz ayaksz kalr. Ne istiyorsunuz benden? Ben olmasam ve de hi olmasam bu kyl toz olur. Dur burada, dur burada kylnn arasnda... Benim yanmda birinci ye gibi durmak varken... Kyl evin nnde toplanyordu. Muhtar evin nne gitti, toplanan kyly seyre balad. Ylgn, umutsuz, korku iinde geliyorlard. Hi konumuyorlard. Bebeler bile alamyordu. Hoh desen, kap gidecek, darmadan olacak bir halleri vard. Muhtar: yeler yanma, ky kurulu yanma gelip dursun, dedi. Cok nemli bir mzakeratte bulunacam. Kurtulu aresini syliyeceim. Ky kurulu hemen geldi, sa yanna sraland. Btn ky, oluk ocuk, gen yal gelip evin nne birikmiti. Bir tek kii eksikti, o da Tabaolu. Muhtar iinden: Vay namussuz, diye geirdi. Kyn hi bir iine karmyor. Ve de hi konumuyor. Konumayan adamdan kyl rker. Tabaolu yerimize gz 94 mize gre tedbirimiz olacaktr. Biz byle ok frtnalar atlattk, yavrum Taba! Kyl sabrszlkla bekliyordu. Kalabalktan t kmyordu... Sefer, kyly usandrmamak gerekir, diye dnd. Sabr iyice taarsa dinlemez. Balad: Kymzn stnde dnen byk bir feJakettir. Byle bir felaket ikinci seferdir ki bamza geliyor. Kul olann, kyl olann bana gelmesin. Ve de insan olann, vatanda olann bana hi gelmesin. Bilen biliyor, ve de bilirler, bundan tam yirmi be yl nce ukurovada pamuklar yand. Hem de ok yand. ukurova topranda ot bile bitmedi. ndik ukurovaya,

vardk tarlalara ki ne grelim, kara, l, bir tek yeillik olmayan bir toprak. Amann niliyelim derken, dndk, kye eli bo geldik. Adil Efendi o sralar ok gen. Kyl de ona bir borlanm ki... Tm teki kyller de, otuz kadar ky de bizim gibi. Aynen imdiki gibi. Geldik kye, yattk. Derken efendim, ve de Adil Efendi, yirmi candarmaylan kye geldi. Bir de hkmet adam. Sordular bize, borcunuz var m Adl Efendiye? Var, dedik. Bor inkar etmek, Allah inkar etmektir, dedik. Dediler ki, Adil Efendi kynz haciz edecek. Neyiniz var, neyiniz yok gtrecek, dediler. Helal olsun, hakkdr, dedik. Belki ounuzun aklnda, Adil Efendi kyde ne varsa ald. Buday, arpa, un, bulgur, tavuk, horoz, kei, inek, eek, at ne varsa ald. Bir de bir ey yapt, Kel Mustafann avradnn donunu da ald. Dedi ki, her eyi unutursunuz, avratlarn donunu aldm unutmazsnz. Ve bundan dolay da bir daha borcunuzu dememezlik etmezsiniz. O yl, bahara kadar, Adil Efendi kanlarla, atlarla, eeklerle kasabaya kylerden mal tad. Kylerde de bir mal varm ki, bir okmu ki, tad tad da bi95 yedik, tig gog eKiner, ua.ua uaaa*. uimuum. j~~ _ _, kyde ok ocuk lm oldu. Deli Mutan, alktan ocuunun lmne dayanamad da, Adil Efendiyi ldrmee gitti. Amann Mutan, ne yapyorsun, dedik, eline ayana dtk. Sen onu ldrrsen, kylye kim bor verir, kim giyecek satar? Hepimiz anadan doma plak kalrz Adil Efendi olmaynca. Ve de Deli Mutan Adil Efendiyi ldrmedi. Allah da ona ocuk daha verdi, ocuklarnn yerine. imdi size sylyorum ki, duydum ki Adil Efendi, arkasnda yirmi candarmaylan gene geliyormu. Gene kyde ne var, ne yok alacakm. Zaten bu yl o kadar verim olmad. Her eyimizi alrsa ok ktlk olacak kyde. Ve de gelip hepsini alacak. Ve de alktan ok lm olacak kyde. Bunun iin size danyorum. Adil Efendiyi kye getirmemenin mmkn yok. Gelecek aresiz, ve aresiz gelecek. Ve soyup soana evirecek. Ve de ocuklar, kocalar alktan lecekler. Ve de hepimiz alktan krlacaz. Ve utanlarn by yzmzde kalacak. Buna karlk ne yapmalyz? Sizi ardm ki bana bir akl veresiniz. Syleyin bakalm. En arkadan bir yal atld: Ky brakp gidelim. Adil gelince ky bo bulsun. ukurovadan daha dnmemiler desin, dedi. Muhtarn boynunun damarlar iti: Olamaz bu i. Bu kta kyamette ky brakp nereye gideriz? Adil Efendi de kye geldiimizi, ukurovadan dndmz bilmez mi ki? O zaman gelirse, bakarsa ki ky bo, o zaman kye bir ate vurup yakmaz m ki? Bu szde i yok. Birka ses birden: Ky brakp gitmekten baka aremiz yok, dedi. Ben de sizden car umdum. Ve de bizim kyl akl96 akl veremediniz, imdi beni bir iyice kulaklarnz ap, bir iyice dinleyin. Ve de dediklerimi yapn. Yapmazsanz, hi mesuliyeti stme alamam. Baharda alnz ve de ocuklarnzn lmn, hastalarnzn lmn stme alamam. Bana bir diyeceiniz olamaz. Bu akl bana

sabah erkenden kapma gelen Meryemce Ana verdi. Herkes Meryemceye bakt. Meryemce uyuklar gibi, deneinin stne yaslanmt. Kendi adn duyar duymaz ban kaldrd, sonra deneini fkeyle iki kere yere vurdu. Ve de Meryemce Ana bu kyde en akll, en yiit, en salam bir anadr. Dedi ki bana, gzel olum, Muhtar olum dedi, Allah seni bu kylnn bana bir ermi gibi dikmi, dedi. Bu sylediklerimi kylye ulatr, dedi. Ben de ite imdi size sylyorum. Meryemce deneini boyuna yere vuruyor, rpnyor, vuruyor. Ne yapacan bilemiyor, dnyor. Ama bu kylyle konumamaa sz vermi kendi kendine, konuamyor. Muhtar da, lse bile, onun konumayacan biliyor. imdi evlere gidip arpanz, budaynz, atnz eeinizi, ineinizi kznz, yanz bulgurunuzu, kabnz kaanz, evinizde ie yarar neyiniz varsa, hepsini hepsini saklayacaksnz. Nereye mi saklayacaksnz, nereye mi? Ben ne bileyim. Herkes saklayacak yerini bulsun. Ben de bulacam. Adil Efendinin adamlar, candarmalar geldiinde kyde bir p bile bulamasn. Baksn ki kyn hali periann perian, iki gz iki eme olaraktan kyden gitsin. Kyde bir p bile bulamazlarsa, gerisini siz bana brakn, olur mu? Tamam m? Oldu mu? Dediimi yapacak msnz? Donmu, gcr gcr eden karn stndeki kadn a-yaklannm hemen hepsi plakt. Kadnlarn fistanlar kirli, yamalyd. Erkeklerin ou ceketsizdi. alvarlar bin bir 97 durmular kmldamyordular. Hepsi de p gibi inceydi. Kurumulard. Muhtar kmldamadan kalabala bakt bakt: Komular, daha ne istiyorsunuz? dedi. Arkadan o yal adamn sesi gene geldi: Adil Efendiyi bu yl kye getirmemenin bir mmkn, aresi yok mu? diye sordu. Kalabalk homurdand, kprdad, canland: Yok mu? diye her azdan bir ses kt. Muhtar: Bence yok. Ben gidip de ona, bu yl bizi bala, diyemem. Ve de desem ki, yapmaz. Bu yl bizim ky cmle kylere kt bir rnek oldu. Gidin, gidin bakaca mmkn yok, neyiniz var, neyiniz yoksa aklayn. Ben hemencecik saklamaa gidiyorum. Haydi gidip saklayn. Muhtar arkasn dnd. Meryemce fkeyle boyuna topra dd deneini onun ardnca frlatt. Denek vard, evin kapsna dedi, yere dt. 7 Kyn iini birden bir sevin dalgas sard. Herkes glyor, akalayordu. Glmeyi unutmu, bak amaz olmu azlar almt. Bu oyun, Adil Efendi Adil Efendi oldu olal belki ona yaplm en gzel oyundu. lerinden Adille alay ederek, bir byk oyunun tadnda evlerine kotular. Herkes, nesi var,

nesi yoksa, ineden iplie her bir eyini saklayacakt, yle bir sevin deliliinde, tatl bir oyunun havasndaydlar ki, btn ky evleriyle, aalaryla saklamak gerek deselerdi, ne yapar yaparlar bir yolunu bulup btn ky gzden yok edebilirlerdi. Kye giren de bakar grrd ki ortada ne ky var, ne de bir ey. Kupkuru, dmdz, kar altnda kalm bir bozkr paras. Koarcasna eve gelen Meryemce, bir sre evin ortasnda dimdik durup dnd. Saklanacak nesi vard ve nereye saklamalyd ki kul olan yerini bilemesin, hem de hi bir vakit bulamasn? Tahtalarn kurt yemi, dilik dilik, yol yol etmi, belki yetmi yllk eyiz sandnn nne oturdu, sand a99 Uzun Ali, kars, ocuklar da girdiler. Uzun Ali Meryemceyi byle grnce: Ana ne yapyorsun orada yle? dedi. Meryemce ona fkeyle dnp keskin bir bak frlatt. Ana, senin cnck boncuunu almazlar. Onlarn alaca ul uval, yatak yiyecek, bir de hayvanlar, bir de kap-kacak. Senin teberine dokunmazlar bile, diye dayatt. Onlar yerine koy da kapat sandn. Meryemce ona bir daha dnp ayn fkeyle bakt. Sandkta en deerli eyi, kocas brahimin Koca Ha-lille erkeslerden aldklar bir savatl gm yz vard. st yazlyd. Peygamber sylerini yazmlar. Hrszlk da olsa kutsald. Bu yz kim alr da evine koyarsa, onun evine bereket yaard. te byle, hem de gm bir yz Adil gelip de almaz m? Alr alr, saklamal. Burnuna takt gm hrzma byk anasndan kalmt. Ona da byk anasndan kald su gtrmez bir gerektir. Adil byle bir hrzmay almaz m? Paha biilmez bir hrzma. Adil aklsz m? ki tane ipek krep. Biri turuncu, birisi yeil. Adil Efendinin gelinlerine yakmaz m? Ne diye almasn? Bu kadar aklsz olsayd Adil Efendi, bu kadar zengin olamazd. Bu boncuk gerdanlk, kimse bilmez ne zamandan kalmadr. Avucuna alrsn su gibi akp, ldayp gider. Adil Efendi bunu grr grmez alimallah vurulur. Ne demeye almasn, deil mi? O kadar aklsz olsa.. tane sra bilezik. Biri sar, som altm sars, birisi yeil, birisi de krmz, yalm krmzs. Adil bunlar alp da ne demeye kzlarnn koluna takmasn? Bundan gzel sra bilezii nerede bulacak? ok eskiden gelinlii zamanndan, kalma bir fistan

100 karsna neden giydirmesin? am aacndan oyulmu, nakl, iinde tane ine olan bir inelii vard. Bu da m, ine de rii yaramaz Adilin karsnn, kznn iine? Hey bire aklsz Uzunca Ali! Renkli bez paralar, bir yazma, bir yrtk beyaz barts kard sandktan, bir ipe dizilmi be tane de mavi boncuk. Sandn ii yaban elmas kokuyordu. Yanna ynne rkntyle baknd, sonra elim hzla sandn kesine uzatt, mumlu bezle kaskat sarlm, drt parmak geniliindeki yass bir paray ald, hemen memelerinin arasna soktu. Uzun Aliyle kars bu hareketi grmediler. Bu smsk mumlu bezle sarlm muska gibi parann iinde Meryemcenin kefenlik paras, on liras duruyordu. Eteindeki teberileri, sand kapatp, kapnn azna getirdi. Yere bycek bir bez paras serdi. Bez paras ok eskiydi. teberilerini iine doldurdu. Kl iple dolaya dolaya, sk skya sard. teberiler, kl ipten bir yumak oldu. imdi bunu ne yapacakt? Bu yuma nereye koymalyd ki? nce bacann yanna, kesine asmak geti iinden. Sonra, grrler, dedi. Grrler de alp gidiverirler. Uzun uzun dnd. Evi, uzun uzun gzleriyle tarad. Bir yer bulamad. Sonra tp diye aklna dt, ite gznn nnde durup duruyordu. Krlang yuvasndan pislikler dmesin, dp evi de kirletmesin diye, Ali yuvann altna teneke akmt. te u yuma oraya koysa kimse grmezdi. Grmezdi ama, onu oraya koymak iin de boyu yetimezdi. Bu tavana yetise yese Uzunca Alinin eli yetiirdi. Bunu Uzunca Aliden nasl istemeliydi? O gn bugndr, ne Uzun Aliye ne de kylye bir tek sz etmemiti. Ne de kimseden bir ey istemiti. Ama imdi 101 ktk vard ama, kaldramazd. Yuma kucanda, gzlerini Uzun Aliye dikti kald. Ali ocan yanndaki keyi kazyor. Eliflen ocuklar da ona yardm ediyorlard. Buraya unu, bulguru koyacakt. Onun kendisine, ylece durup baktn Ali grmyordu. Meryemce ylesine sabrszlanyordu ki, sanki imdi gelecekler de kucandaki btn varln alacaklar. Gittike de, farknda olmayarak kede kazma sallamakta olan Aliye yaklayordu. Gitti gitti, Alinin burnunun dibine girdi. Ali kaldrd kazmay indirseydi bir sakatlk kacakt. Kazmann altnda Meryemceyi grnce: Ana! diye bard. Byle de kazmann altna girilir mi? Az daha kazma sana deiyordu. Meryemce hi bir ey olmam gibi bir iki adm geriye ekildi. Bir oluna bakt, bir kucamdakine. Sonra bir daha, birka kere daha bakt. Ali ne demek istediini anlamad. Sonra Meryemce btn gururunu ayaklar altna alarak, vard olunun kolundan tuttu, krlang yuvasnn altna gtrd, elindekini oraya koymasn iaretle anlatt.

Ali anasnn elindekini glmseyerek ald, damn ta-vanyla teneke arasna grnmeyecek gibi yerletirdi, yi mi ana, grnmyor, deil mi? diye de sordu. Mal cann yongas. Meryemce ilk olaraktr ki yenilmi, olundan bir ey istemiti. Yznde belli belirsiz bir glmseme dolat. Evin teki kesine gidip soyundu. nceden hazrlad ine iplikle, mumlu beze sarl parasn koltuunun altna dikti, hemencecik giyindi. Ali kazd derin ukura unu, bulguru, ya hzmanm, kab kaa koydu, stn de dallarla rtt. Dallarn stne de kl ulu serdi. ulun stne gene dal, sonra toprak attlar. Elif, topran stn svad. Sva kurusun diye de hemen svann stne ate yaktlar. 102

snd. Ne yapmalyd? Kul skmaynca Hzr erimez. Hemen aklna geldi. Ambarn dibine kuyu kazp btn tahl oraya koymalyd. Bir anda ambarn iindeki tahllar dar tadlar. Bu tamada onlara Meryemce de yardm etti. Ali leye kadar ambarn iine derin bir kuyu kazd. Kuyunun dibine dal serdi, stne de saman serdi. Kaln bir saman tabaka-syle rtld kuyunun dibi. Tahl uvallarla kuyuya indirdiler. Yoncayla ve samanla yrelediler. Yataklar, eyizlik uvallar, torbalan, neleri var, neleri yoksa iine koydular. Gene stn yoncalayp toprakla svadlar. Evin ii, sandklar, sepetler tamtakrd. Daida, kapnn arkasnda yeile alan, suyu habire szan bir am bardak, byk bir bakr sahan, isli bir tencere, iki tahta kak, su imek iin bir su kaba, bir bezin stnde iki gnlk pilav olacak bulgur, bir avu tuz, yerde ok eski bir kilim kalmt. Eeh, artk gelsin bunlar da alrsa alsn Adil Efendi! imdi hayvanlar saklamak gerekti. Asl mesele buradayd. Ali bunu tek bana halledemezdi. Btn kylyle beraber halletmek gerekti. Elife: Hayvanlar iin kylylen konumam gerek. imdi gelirim, dedi, kt gitti. Asl tela, Hasann telayd. Duvarn kovuuna saklamt kibritlerini. Evi ararlarken, hi mmkn yok, ellerini bu duvar kovuuna sokarlar, kibritlerini hemencecik arar bulurlard. Hemen kotu, kovuun nne yumuldu, kibritlerini ald, koynuna koydu, darya kt. Darda usuldan bir kar sepeliyordu. imdi Hasan oradan oraya vuruyor kendini, oradan oraya. Kibritlerini saklayabilecek gvenilir yer aryordu, nce damlarnn drt bir yann birka kere dolat, gve103

nazd! teberilerini nereye saklamt? Hi kimsenin, hi akl edemeyecei bir yere saklamt. te kibritlerini oraya koymalyd ki, kimse bulamasn. te burada, eli koy-nundaki kibritlerin stndeydi, yz yl ate yakabilecek kibrit vard. Btn ky araan bu kadar kibrit kmazd. d kopuyordu. Ya kt bir yere saklar da bir daha kibritlerini bulamazsa, ld de yand. Deli. olurdu o zaman. Bo evleri, evlerin arkasndaki kayal dolat. Oralarda da kibritlerine gvenebilecek bir yer bulamad. Bu uzak yerlerde kibritleri gmecek, saklayacak yerler oktu ama, nesine gerek, mal gzlerinin nnde olmalyd. O da ninesi Meryemce gibi sabrszlktan geberiyor-du. Hemen, imdi gelecekler, koynundaki kibritlerini al-vereceklermi gibi geliyordu. Ter iinde kalmt. Bir skntdayd ki, tarifsiz. Ky dolayordu. Ky ar kovan gibi iliyordu. Herkes bir eyini, en deerli maln bulunmaz, gvenilir bir yere saklamak iin var gcn harcyordu. Hasan kyde dolamadk yer koymam, deerli maln teslim edecek hi bir yer bulamamt. Salar kar iinde kalmt. aresiz, geldi, sepeleyen karn altnda, duvarlarnn dibinde boynu bkk kalakald. Kibritler bylece koynunda kalsa olmaz myd? Elini stnden hi ekmezdi. Ya gece yatarken ne olacakt? Ya anas grr de, bu koynundaki ikinlik ne Hasan, diye sorarsa, ne diyecekti? Bu kibritleri ne yapmal? Kibritler koynunda ate alev olmu, tm bedenini yakyordu. Birine mi sorsa? Kibritlerini syliyecek, bu byk srrn gvenebilecek hi kimsesi yoktu kyde. Ummahan? Ummahan da m yok? O zaten biliyor. Elleri souktan morarmt. Ummahana da gvenilir mi ki? Ummahana sylemek104 hi bir aresi yoktu. eriye girdi. Evin ii alacakaranlkt. Ocakta st kllenmi hafif bir ate vard. Ummahan da ocan bana oturmu, ban gsne drm, uyuklar gibi dnyordu. Hasan usulca yanna yaklat. Omuzuna dokundu: Azck darya gelsene bacm, dedi. Sesinde bir yalvarma, bir umutsuzluk vard. Dar ktlar. Evden epeyce uzaklatktan sonra Hasan durdu, Ummahanm elini tuttu: Sana bir ey diyeceim bacm, diye kekeledi. Byk srr'n sylemek ona ar geliyordu. Sen benim bacmsn. Bu dnyada senden baka kimsem yok. Hi kimsemiz yok bizim, yle deil mi? Hasann halleri Ummahan korkutuyordu zaten. Bu hali iyice korkuttu. Sana bir ey syliyeceim. Sesini kesinletirdi. Ummahan, hem ne syliyeceini biliyor, hem de sabrszlkla bekliyordu.

Bunu kimseye sylersen, seni ldrrm. Hem de kyma gibi kyarm. Ummahan bu szlerin iddetinden rperdi. Yavaa: Sylemem, dedi. Hi kimseye azm amam. Benim azmn ne kadar sk olduunu sen bilmez misin? Hasan: Bilirim, diye gvenle ona yaklat. Fslt gibi: u kibritleri nereye saklayalm? Aradm aradm, kyde bunlar koyacak bir yer bulamadm. Adil Efendi grrse hemen alr. Babam anam grrlerse... Kyller grrlerse kapverirler. Ummahan da onun kulana eildi: Kapverirler, dedi. Nereye saklayabiliriz? Oraca karn stne ktler. Kar sepeliyordu. 105 n kaldrd. Gzleri rkekti. Sonra glmsedi. Buldum, dedi. Ban sola evirdi: te! Avlularnn bitiiindeki nar aacn gsteriyordu. Onun ko^ vuu kimsenin aklna gelmez. Hasan sustu, gzleri aata, dald. Sonra: Kimsenin aklna gelmez mi dersin? diye sordu. Ummahan: Hi kimsenin, diye pekitirdi. Hasan ayaa kalkt: Sen burada dur. Ben gidip aaca bakaym. Biri bana bakyorsa, hemen haber ver. Aaca doru, saklanarak, rkek admlarla gitti. Birka kere aacn drt bir yann doland. Sonra koarak Ummahann yanna geldi. Aata kocaman bir delik var. Ummahan nrcesine: Ben o delii biliyorum da onun iin syledim, dedi. Bu nmesi Hasann zoruna gitti: Ben de biliyordum ama, gvenemiyordum. Aa herkesin gznn nnde. Ummahan: Gzlerinin nnde olmas daha iyi ya. Kibritleri oraya sakladmz kimsenin aklna gelmez, dedi. Gzleri kurnazca parlad. Hasan: yleyse sakladmz kimse grmemeli. Aaca yaklatmz kimse grmemeli. Ummahan: Karanln kavumasn beklesek nasl olur? diye Hasann gzlerinin iine bakarak sordu. Hasan: imdi aaca hi yaklamayalm da kimse bir ey sezmesin.

106 Gndzleri de aac bekleriz. Kimse yaklayor mu diye. Biri yaklarsa, hemen gider kibritlerimizi alr kaarz. ki ocuk rahatsz, sabrsz, birbirlerine sokulmu, baz glerek, baz derin dncelere dalarak, baz korku, baz sevin iinde, karanl beklemekteydiler. Paylatklar byk srlarnn tadnda, ateindeydiler. Uzun Ali birka saat sonra eve dnd. Karsna: Hayvanlar saklayacak yeri de bulduk. Peri maaralarna gtreceiz. Maaralar, kyn mallarnn hepsini ahr da artar bile. Daha be kyn mallarn da alr da artar bile. Samanlar, otlar da tayacaz. Her gn kyden nbetlee be kii gidecek, hayvanlara bakacak, dedi. Elif: Ya inekleri nasl saacaz? Ali: Samak istiyen gider saar, diye karlk verdi. Onu da dndk. Mallan dar kar! Ve karanlk kavuuyordu. Ky pssz kalm gibiydi. Ama bu sszlkta kurnaz bir sevin, Adil Efendiye oynadklar oyunun sevinci evden eve dalgalanyordu. nsanlardan, kedilerden, kpeklerden baka, kyde hi bir canl kalmamt. Ne kei, ne kz, ne inek, ne at, ne eek, ne tavuk... Evler de tamtakrd. uvallarda un, bulgur, hzmanlarda ya yoktu. Yatak yorgan, kapkacak yoktu. Bu kadar yoksul, bu kadar hi bir eysiz ky, dnya dnya oldu olal grlmemiti. Kyn insanlarnn stba yrtk, ayaklar yalnd ama, imdiye kadar, byk ktlklarda bile hi birisinin kl byle hrpani, byle bir iplik eksen krk yama dklr olmamt. ocuklar, yallar, erkekler, yar plaktlar. Ve hepsinin de ayaklan yalnd. Kyde iki kii klk deitirmemiti: Muhtar Sefer107 lacivert ceketini giymi, ayaklarna her zamankinin aksine izmesini ekmi ve gm ksteini boynundan aa sal-landrmt. Tasbaolu da her zamanki giyim kuammdayd. Evi de olduu gibi duruyordu. Hi bir ey saklamamt. Hayvanlarn bile maaraya gtrmemiti. Buysa kyly deli ediyordu. Muhtar da kkrtyordu. imdi evinden kyn iine ksa, Taban kimse yzne bakmazd. Bakmazd deil, belki basma bir hal getirirler, ona ktlk ederlerdi. Kyller diyorlard ki: Biz de Adile deriz ki, ite kyn zenginleri milyonerleri banlar. Bu Tasbaolu u Toros ard kylklerinin bir milyoneri. Anadoluda krk katr yk altn olan Nemli-zade neyse, burada da Tasbaolu o. Muhtar, muhtarken bir bakn evinde bir ey var m? deriz, diyorlard.

Tasbaolu gebersin batsn. Batsn da yerin dibine gesin. O her zaman ayr ba eker zaten. Bir insan bu kye gelsin de bir evin iine girsin, bozulmasn, iki gz iki eme olmasn... ite bunun mmkn yok. Eer o insann yrei tatan demirden deilse. Muhtar ky ev ev dolayor: Pravo, diyordu. Pravo ki bin pravo. Bir ky byl az tutkun olunca o kyn srt kyamete dek hi bir vakit yere gelmez. Byle bir kye muhtar olmak Cennete vali olmaktan daha iyidir. Bu kadar mal mlk, kab kaa, yata yorgan, arpay buday nasl ettiniz de, yel frd, su gtrd yapabildiniz? Pravo canm. Pravo kylme. Size yz bin alklar. Adil Efendi gelsin de desin ki, ne kadar fkaraymsnz. Borcunuzu baladm. Bu yl vermeyin, gelecek yl da vermeyin. br yla da Allah kerim. Yreinde insanlk olan adam kyn bu halini grnce hi baka bir ey diyemez ve de dnemez. 108 srgasnda donuyordu. Ve de Adil Efendi gelip bu hali grnce, evet grnce, dileyin benden ne dilerseniz. stediiniz kadar veresiye vereyim size. Siz namussuzluunuzdan deil, yoksulluunuzdan vermiyorsunuz borcunuzu, diyecek. ehir adam azck ahmaka olur. Bizim, btn kyn varn saklayp, byle dmdz edebileceimizi ne bilir ki! Aklnn ucuna bile gelmez. Adil Efendi yarn deilse br gn damlar. Hazr olun vaktinize. Ve de Adil Efendiye gln. Gln ki cnz alnsn. te sizin byle bir Muhtarnz var. O gece evlerde enlik vard. Kel Ak Muhtarn evinde en belal trklerine kanat takm uuruyordu. San Mustafa bir tenekeyi davul gibi alyor, zurnay da Dur-duman ttryordu. Delikanllar halay ekiyorlard. fkeli Meryemce bile kalkp _ olunun ald dde gbek atacakt. Az kald azn ap olu Aliyle, cmle kyle baracak, konuacakt. Sizi baladm. nsanolu ne kadar kt, ne kadar zalim de olsa bir iyi ya-m var, diyecekti. u Koca Halil, u fkarack, diye geiriyordu iinden, u karda kyametlerde nerelere gitti ki? Bulup getirseler fkaray. Hasan da kyn sevincine katlyor, oynuyor, glyordu ama, bir akl karanlkta beze sarp aacn kovuuna koyduu kibritlerindeydi. Arada bir kalabalktan gizlice syrlyor, dar kyor, sinerek aaca geliyor, korkarak elini kovua uzatyor, bakyor ki kibritler yerinde duruyor, koarak geri geliyor elenen kalabaln sevincine btn gcyle katlyordu. Gece yary geiyordu. Daha Hasan uyku tutmamt. Halbuki ban yasta koyar koymaz uyurdu. Endieliydi. Neler gemiyordu ki aklndan? Ya birisi saklarken grmse... Millet elenirken belki on kere dar kmt. Ya birisi takip edip, kibritlerin yerini renmise? Um109

yok, sylemezdi. sterse kibritlerden Dirisi onun oisun. du buluu houna gitti. Ummahan yanbanda uyuyordu. Onu uyandrmaa urat. Kz bir trl uyanmyordu. Koluna bir imdik

att. Kz barnca Hasan korktu: Suuus, benim, dedi. a Uyan, uyan da sana diyeceim var. Epeyce uramadan sonra Ummahan kendine geldi. Hasan sordu: yice uyandn m? Ummahan ters: Uyandm, nolacak? Hasan: Kibritlerden birisini, istersen ikisini sana veriyorum. Kimseye sylemezsin, deil mi? Ummahan her eyi unutup kvan iinde kald. Syler miyim ki hi? dedi. Hasan usulca kulana: Haydi dar kalm da, bakalm kibritlere, birisi alm olmasn, teklifinde bulundu. Ummahan: Usul usul, diye yataktan kt. Kapy tkrdatmadan aalm. Nenemin kula ok duyar. Uyumaz da... Bir duyarsa... Kapy hi tkrdatmadan Ummahan at. Bir yel gibi kapdan darya szldler. Hasan elini uzatt kibritleri tuttu, okad. Orada, scack durup duruyorlard. Ummahan: Ben de bakaym, dedi. Hasan: < N bakacaksn, yerlerinde duruyorlar ite. Burada ok durmayalm. Ummahan: 110

Ummahann bu hali Hasann houna gitmedi. Azck kskand. Ama kibritlerden birisi de onundu. Haydi bak ama, ok uzun olmasn. abuk! diye, krlm, sylendi. Ummahan kouktan elini ektikten sonra Hasan elini soktu uzunca bir sre elini kibritlerin stnde tuttu. Sabaha kadar uyumadlar. Endielendiler, sevindiler, korktular, konutular. Birka kere dar kp kovua ellerini soktular. Ellerini kibritlerin stnde uzun uzun tuttular. 111 8 Hsne duvarn kesinden bir glge gibi Recebe doru kotu. Karn vurmu karanlkta iki beden bir oldu. Biribirlerinin kemiklerini krarcasna sarlmlard. ok sonra ayrlp, bo eve Recep nde, Hsne arkada girdiler. Ocakta kocaman, krmz btn evi dolduran bir ate yanyordu. Hsne hemen soyundu. Elbiselerini ocan yanma stste yd. Glmsyordu. Bedenine atein krmz vuruyor, esmer, ince tyl bedenini bakr rengine eviriyordu. Kalas belinden aa incelip geniliyordu. u kadarck bir krk yoktu. Memelerini avularna almt. Dolgun memeler avularndan tayordu. Bakra alan tenin stndeki ince tyler yldrdyordu. Epeyce ukur olan gbei ehvetle gerilmiti, rperir gibi domur domurdu. Atein krmzsnda yle, azck ne eilmi duruyor, ndeki sa ayann ba parma ocan klleri stnde bir takm izgiler iziyordu. Recep hi bir ey yapmadan ona bakyor, dudaklarnda hafif bir glmseme, bir mutluluk. Bir eylerden, ar 112 1U it"";'"1""' Hsne bir an Recebe bakt. Bakt ki Recep soyunmad. Ocan bana yumuldu. Bir beklemenin titremesin-deydi. Byk kara gzlerini am Recebe yalvarrcasna bakyordu. iki kaln kara belii krmz bakr omuzlarndan srtna aa uzayp dklmt. Bu, Recebi deli ediyordu ama dayanyordu. Hsnenin bedeninin tadn, gzelliini iine sindiriyor, gzn bu ehvet ateinden bir trl ayramyordu Uzun bir sre tepeden trnaa kzn bedenine, en ince ayrntlarna kadar bakt. O baktka

Hsnenin titremesi gittike artyordu. Salkl, istekli bir bedenin titremesi. Recep de usuldan titremee balad. Byk ate bo evin iini lk bir yaz havas gibi yapmt. Recep bir anda soyundu, ocan bana bzlm kz arkadan kucaklad. Bir gece, ukurovada da Hsneyi byle kucaklamt. Pamuk tarlasnn yumack, scak toprana bedenlerinin gmldnn farkna varmamlar, kendilerine geldikleri zaman amur iinde kaldklarn grmler, yakndaki aya girip ykanmlard. Bu sefer ayn iinde balamt delilikleri. Onlarn bu ilerini btn ky biliyordu. Varsn bilsinler, aldrmyorlard. Recep yumulmu, tirtir titreyen kz tepeden trnaa pyordu. Boynunu, yanaklarn, kulaklarn, salarnn altndaki srtn, geni dzgn kalalarn pyor, sryor-du. Bir an geldi ki kzn titremesi, gerginlii, rpertisi, her ey bitti. Yalnz derin derin soluk alyordu. Canszcasma kucana serildi. Bir sre byle kald. Sonra Recebe sarld. kisi de topraa serilip kalmt. Parmaklarn bile k113 e, altlarndaki terden slanm topraa sinmiti, umana birlikte yanan ate, altlarndaki toprak da soluklanyordu. Recep Hsneyi elinden tuttu kaldrd. Kz ayakta duramyor, sendeliyordu. Recep onu bir sre omuzlarndan kavrayp ayakta tutmak zorunda kald. Bu haldeyken bile Hsne dirildi, bedeni byk bir rpermeyle gerildi, Recebin kucana sokuldu. Recep de bu kendini verie kaptrd kendisini. Gene yere dtler. imdi artk iki beden bir olmutu. Birbirine karmt'. Bu iki yapm, karm beden lme kadar, kyamete kadar birbirinden ayrlmayacakt. Onun kan ona, onun kan ona akyordu. Elleri ayaklar, kimin eli, kimin aya belli deildi artk. Kimin yreinin kan kime akyor belli deildi. Bedenleri birbirinden ayrld zaman ty gibiydiler. Bir ince yel esse, ikisini de ak, kk bir gvercin ty gibi alp uzaklara gtrebilecekti. Recep gene Hsneyi kucaklayp kaldrd. Islak beden, kollarndan aa birka kere kayd. Sabaha karyd ki kendilerine geldiler. Hsne hemencecik giyindi. Recep de giyindi. Hsne gene Recebin yzne bakamyordu. Ona yle geliyordu ki bu iten sonra Recebin yzne baksa btn by, btn tad bozulacak, te bu yzden buna cesaret edemiyordu. Hi bir zaman da edemiyecekti. lrd de bu byy bozmazd. Recep, giyinir giyinmez Hsnenin her zamanki gibi kap gideceini sanyordu. Bakt ki Hsne, geen seferki gibi geldi gene ocan banda oturdu. Gzlerini ocan j yalmlarna dikti. Uzun kirpikleri yanaklarn glgelemiti. Terli, domur domur yz pespembeydi. Dudaklar nar iei

krmzlnda, ate billurundayd. Recep gzn ondan ayramyordu. Oldum olas Recep, ta ocukluktan bu yana onun yzne hep durmadan 114 n <juU11 hayran bakmt. imdi, geen seierju g rumasn bekliyordu. Konumasna da deli oluyorau. Bekledi, bekledi, Hsne ban kaldrp bir sz etmedi. Recep ne syliyeceini bilmiyordu. Bir sz sylemeli, ok gzel bir sz bulup sylemeli ama, ne sylemeli, nasl sylemeli? En sonunda, yrei daralarak, ocuka bir kekeleyile: yi oldu... Kyl hep... Bu yl pamuktan sonra... Seni alr ukurovaya... Hsne byk bir mutluluk iinde glmsiyerek gzlerini ateten ayrmyordu. ukurova kyden daha iyi. Bu k kyamette gidilmez ki... stersen, gzn pamua gittiimizde, kye geri dnmeyiz. Ben traktrclk bellerim. Traktrcye ok para veriyorlar orda. Ben azck bilirim zaten. Hamit Usta dedi ki, ben, dedi, seni iki ylda traktrc eder karm. Bu kta kyamette yola dlr de gidilir mi? Kurtlar bile inlerinden balarn darya karamyorlar, yle deil mi? Belki de yolda buyar lrz. Bu k kyamette, u koskoca Toros da alr da sa salim ukura varlr m? Hele bir yaz bahar aylan gelsin de grelim. Hsne, gzleri kora kesmi atete, dudaklarnda bir mutluluun glmsemesi, tatl tatl, yumack, sanki yokmu gibi susuyor. Recep kalkt, o da glmsyordu. Yandaki yl odunlardan en kurularn seti, ocaa att. Odunlar bir ho, ac, slak koktu. Gene geldi yerine oturdu. Oturduktan sonra kalkt geldi, Hsneyi kulaklarnn altndan pt. Hsnenin ii lk lk kabard. Delice bir cokunlua doru uuyordu. Bir by gittike onu saryor, byyordu. Ilk, mutluluk dolu bir cennete boyuna kayyordu. Recep glerek: Sabahleyin dil gelecek, arkasnda elli candarma. 115 kasna baka baka, arm, deli olmu dnp gidecek. Ondan sonra da... sterse gelecek yl veresiye vermesin. Baka dkkanc m yok? Kyl nasl saklad her eyini, deil mi? Bizim

saklayacak hi bir eyimiz yoktu. Ben saklayacak bir ey aradm, bir ine bile bulamadm saklayacak. Bir zoruma gitti ki... Yoksulluk imdiye kadar bana byle koymamt. Baktm ki, aradm ki, Adilden saklayacak hi bir eyim yok... Biz de bu k ukurova-dan dnmiyeceiz. Traktrc olacam. Yatak yorgan alacam. Bir de aynal sandk alacam. Bir de radyo alacam. Bir de... O kylerin Adil Efendisi, bir gn olur ky basar da, bizim de saklayacak malmz olur. yle deil mi? O konutuka Hsnenin yzndeki mutluluk artyordu. Bunu gren Recep de boyuna konuuyordu. Alt aydnlk, lk, dupduru bir ay. Ulu narlarn altndan, ak, prl prl akltalarnn stnden akyor ve bu ayn iine girmi Hsne. Bu akan, aydnlk mutluluun iinde eriyor. ukurovada byk baheler var. Sar portakall. Byk, ulu baheler. Bir gece bahelere kaarz, yle deil mi? Hsnenin terli yz pespembe. Gzleri harlayan atete. Dudaklarnda eksilmiyen bir glmseme. Belki gz, pamuk zamann beklemeyiz. Yaz bahar aylar, Hdrellez gn gelir gelmez, el ele verir, deriz ukurun yoluna. Dnya ayr imen, dnya iee kesmi... Hsnenin elini tuttu. Hsne gzn ateten ayrmadan ona dnd. Recep onun yznn tm mutlulua kestiini grd, sevindi. Elindeki eli iyice skt. Scack el, avucunda ona doru akt, yreine girdi. Yaz bahar aylar hele bir gelsin, dedi. 116 ycu. uaua aym u gCIMIl, DU~ geiSin, Cl. geilmez bir istek vard. ayaa Kirpiklerinin glgesi yanana fesinde dayanlmaz, nn \ Sabahn horozlan tmee balad. Hsne

tikti. Gzleri yerdeydi, yordu. Elele tutuup, kapdan darya ktlar. Hele yaz bahar aylar bir gelsin, bir gelsin. i Ayrldlar. 117

9 Gneli, aydnlk bir sabaht. Gk dupduruydu, lekesiz. En kk bir yel fisiltisi de yoktu. Bozkrn usuz bucaksz karlar ipileiyordu. Grltl bir k seli akyor derdin bozkrn stnden. Kyller, kyn ortasna, evlerin nne, oraya buraya, bek bek toplanmlard. Sz konular Adil Efendi. Hep onu konuuyorlard. Ha geldi, ha gelecekti. Az sonra Adil Efendinin kye gireceine ylesine inanmlard ki... Bir tanesi bir haber mi getirmiti? Adil Efendi falanca gn falanca saat geliyorum, diye adam m gndermiti? Yok. Ama geleceine inanyorlar, hep gelince nasl davranaca stne sz ediyorlard. Gzlerinde kurnaz, kazk atmlarn prlts... Gelince, ky... Vah fkara Yalakllar vah, diyecek. Size kasabadan devirme yapp da yle gelseydim. f\k ky fakir olur, olur ama bu kadar da olur mu? Borcunuzu istemee utandm sizden, diyecek. Gelenei mi bozdunuz, varn bozun. Helal olsun. 118 -T -----------------

deil gelenei, dinini bile bozar, diyecek. te Adil, byle diyecek. Bir de ne diyecek? Toplann bama kadersiz, ksmetsiz kyller, toplann da hep birlikte derdinize bir are bulalm. Bulalm, diyecek. nsan yrei bu! Adil Efendinin yreinin yerinde ta olsa eritir. Eritir de deler geer. Kyller kyn ortasnda bir sre bekleip konutuktan sonra, gneye, kyn dna, kasaba yoluna don yneldiler. Yolun yeri bile belli deildi, kar rtmt. Dereden aadan kacak yolcuyu bekliyorlard. Meryemce, boynunu uzatm, bir bekleyi kesilmiti. Bir tan stne oturmu, umaa hazrlanan bir kartaln hallerine benziyordu halleri. Tabaolu da bekliyordu. Bu oyunun sonunun neye varacan merak ediyordu. Adil, ky byle grdnde, kyn byle tamtakr olduuna inanacak myd? Bunca yln Adil Efendisi kl yutar myd? Kye girer girmez, ,kyn her bir eyini sakladn hemen biliverirdi. Kyl milleti ahmak olur byle ilerde. Belki de ahmak olmaz ama oyun oynar. imdi u kocaman ky bir ocuk oyununda. unlara bakn, oyunlar iinde ne kadar da mutlular. Btn bunlar azck mutluluk iin yapyorlar. Adil Efendinin ky bombo grmesinin verecei mutluluk iin. Haydi diyelim Adil kyn bu kadar yoksul olduuna inand. Byle bir kye bir daha gvenir de veresiye bir p verir mi? leye kadar konuarak, elenerek, barp ararak beklediler, leden sonra onlar usan bast. Mutluluklar usul usul dald. Kyller de mutluluklanyla bir-kte bekleme yerini

brakarak, birer ikier evlerine daldlar. 119 mi, boynunu uzatm bir tek Meryemce kald. Meryemce gn batmcaya kadar, sonra karanlk kavuuncaya kadar orada kald. Umudunu iyice kesince yerinden kalkt, deneine ke ke eve dnd. yleyse bugn neden gelmedi Adil Efendi? Kendi kendine glmsedi. Bugn gelmesi gerekli deil ya... Mallar bugn sakladk diye, bugn gelecek deil ya. Belki yarn gelir. Yarn gelmezse, br gn gelir. Meryemce bugnk beklemeyi sevmiti. Bu gece kyl sakin uyudu. yle fazla grlt, patrt eden olmad. Evden eve gidip gelmeler, toplantlar da olmad. ! Sabah erkenden gene uyandlar. Bugn mutlaka g lecek diyorlard. Birka kadn, nlerinde Meryemce, gidi kyn dna, kasaba yolunun ucuna oturdular. Gene akama doru Meryemce tek bana orada kald. Sonra akam olup gn kararnca deneine ke ke evine dnd. Gene: Bugn dedik diye, bugn gelecek deil ya, yarn gelir, dedi iinden. O gece de sakin uyudular. Sabah oldu. Gneli, aydnlk bir sabaht. Gk dupduruydu, lekesiz. Meryemce, yannda ocuklar, yal kadnlar kyn dna gitti, kasaba yolunun ucuna oturdu. 10 2 Hayvanlar maaralara gitti gideli ky bir ho olmutu. Bir kere evler snmyordu. Bir eylerini yitirmilerdi. Bir de tamtakr evlerden korkuyorlard. Da banda kalmlarn, derin ormanlara dmlerin yalnzl. Meryemce morca danay severdi. Onu ok zlemiti. Bu zlemini yle aa vurmuyor, yolu brakp maaralara gitmiyorsa, krlang yuvasnda duran hazinesi yzndendi. Malnn mlknn krlang yuvasnda, gznn nnde durmas ona bir gven, iine bir scaklk veriyordu. Of, diyordu, u lanet herif bir gelip gitse de, biz de kurtulsak!

Bir sabah gene evden kt. Herkes onu gene her zamanki gibi yolun ucuna oturacak, gzlerini yola dikecek sanyordu. Baktlar ki Meryemce ynn ormana dnm, maaralara doru ap gider. Arkasna ocuklar dt. Bata da Hasan. Bunu kadnlar grd. Onlar da Meryem-cenin ardnca gittiler. Meryemce orman geti, Peri maaralarna vard. 121 hayvanlara saman, yonca veriyorlard. Bizim mallar hangi maarada? diye iaretle inek saan gen bir kadna sordu. Kadn yolu gsterdi. Meryemce maaraya girerken lk bir hava arpt yzne. Epeydir unuttuu mays kokusu geldi burnuna. Morca dana kedeydi. Yoncalarn stne yatmt. Bu lo kta daha da gzeldi. Vard ban kucaklad, iki gznden ayr ayr pt danay. Dana ayaa frlad. Meryemce bu kyn karncasyla bile konumamaa yemin etmemi olsayd, danayla konuacak, ona kurban olduum danam diyecekti. Dnd. Bu maaralar kimin? Bu maaralar koca Allahmizm. yleyse maarayla konuabilirdi. Peri milleti vard buralarda. Vurgun Ahmedin kars da imdi yancaznda olabilirdi. Maara, maara, dedi. koca Allahmn maaras! Perilere armaan gelen maara, ben bu morca danay ok zledim. Kimseciklere, morca danaya sylemiyorum, sana sylyorum, morca danann kokusunu Allah evlerden eksik etmesin, yle deil mi maara? Morca danam da bizi zlemitir, yle deil mi maara? Maara, maara, sana sylyorum, morca danaya deil, u adam gelsin gitsin, hemen o gider gitmez, ben de gelirim de morca danam alr eve gtrrm. Salcakla kal maara. Morca danay bir daha pt, birka kere yannda ynnde dnd. Salcakla kal maara, dedi. Morca danam sana emanet. imdi belki kye gelmitir o. Varaym da gideyim. Dar kt. Sanki btn kyn kadnlar buradayd. Herkesin sevdii bir morca danas var, dedi, iinden. Bakn hele nasl dklmler Perilerin maarasna Halbuysam ki, eskiden hi bir kadn yaklaamazd bura122 yacaklar. Yola dt. ocuklar arkasndaydlar. Bata da Hasan. Meryemce bakt ki onunla birlikte kyden gelen kadnlarn hi birisi yok arkasnda. Elindeki deneini havada sallayarak, haydi gelin, gidelim. Belki gelmitir kye o. abuk gidelim, demek istedi. Hi bir kadnn aldrd

yoktu. Kimi ineine kzne, kimi keisine, kimi de tavuklarna bakyordu. Meryemce fkelendi. Gelmeyin, gelmeyin, dedi iinden. nallah imdi gelmitir. Siz de grmezsiniz. Kye gelir, bir saat bile durmadan geri gider. nallah yle olur. Yrd. Drt bir yannda yryen ocuklar cvl cvld. nsanolunun, belki de en gzel yeri ocukluu, Byyesiniz, byk byk, uzun mrl olasnz ocuklar. Benim ak gvercinlerim. Bunu ocuklara sylemek isterdi ama o olmaz olas yemin azn dilini balyordu. Keski etmeseydi o yemini. Yemini batsn. Sanki ne vard yemin edecek. Varsn, Koca Halile Mevlut okutsunlar. Ne oldu sanki? Rezil oldular. Koca Halil de kat gitti. Karlarn altnda kald. Ama o lmez. Baharn karlar erir, varr grrler ki Koca Halil karlarn altndan dipdiri km, uyanm. Ne domuzdur o, ne domuz! O lme gider mi hi? imdi kye varp grrsn ki delikanllar onu bulup getirmilerdir. Orman geerlerken bakt ki Hasan gizlice ocuk kalabalndan syrlp baka bir yne gidiyor. Onu grme-mezlikten geldi. Ne yapacan da merak etti, gzn stnden ayrmad. Hasan kayalarn arkasna saklana saklana bir yere, gizli bir yere gidiyor. Yreine tp etti. Bu ocuun da saklad bir eyler vard. Ama koca ky dururken, neden 123 olurdu ki? Hasan vard uzun kayann dibinde durdu, eildi. Meryemce onu iyice gryordu. Hasan bir ta tuttu, nce okar gibi yapt, sonra var gcn harcayarak ta kaldrd, dikti. Bu ocuk, bu incecik, bir deri bir kemik ocuk o kadar kocaman ta nasl kaldrd da dikti? Hasan tan altna gzlerini dikmi bakyor, yz deiiyordu. Az sonra ta geri yerine indirdi, abucak oradan uzaklat. Ama bu arada Meryemcenin onu gzetlediinin farkna varmt. Korkmad varsn grsn, dedi. Az dili yok ki sylesin, az dili yok ki sorsun. Kye girdiklerinde anladlar ki kyde hi bir deiiklik yok. Ne gelen var, ne giden. Yalnz Koca Halili aramaa giden delikanllar, onu bulamamlar, eli bo dnmlerdi. Meryemce iki duygu arasnda kald. Bu olaya sevinse mi, yerinse mi? Kyn iinden giderken Muhtar onu karlad: Sana bir ey deyim de beni iyi dinle. Meryemce Ana. Sen benim anamsn. Ve de z bir anam. Bu kyde bir az kara var. Bu kyde, bu kyn ok bir byk dman var. te bu dman gitmitir Adil Efendiye, demitir ki ona, gitme kye. Kyl nesi var, nesi yoksa saklad... Ve de Muhtarlarnn emriyle. Bu az kara kim olabilir, Meryemce Ana? Kulana eildi. Sana bir ey syleyim mi? Tabaolunu drt gndr kim grd? Drt gndr Tabaolunu gren var m? Btn kyl maln mlkn saklad da, o neden saklamad? Ben bile sakladm. Bir koca kyn Muhtarnn, ve de koskoca Hdr Kahyann olunun evinin byle tamtakr olmas ne demektir? Bilir misin bunu? Bana bu bile vz geldi. Kylm ne yaparsa, ben de onu yaparm, dedim. Ve de malm mlkm, karlarmn altnlarn, babam Hdrm altn 124 I

mu? Kylm iin bu utanca katlandm. Tabaolu bir zrnn bile neden saklamad? imdi anladn m, Adil niin gelmedi kye? Ve de hi bir vakit mallarmz saklyken gelmeyecek. Anladn m? Meryemce, anladm dercesine ban sallad. Tabaolu bunu yapar myd? Bir anda, Tabaolunun Adile gidip kye gelme dedii kye yayld. Ama bu kyde herkes birbirini ylesine bilirdi ki... Tabaolu bunu yapar myd? Bu soruyu kendi kendine kimse sormadan edemezdi. Bu sz Muhtar iin ksayd, Sipahi budalas Gmlek-sizolu iin, Delice Bekir iin ksayd, herkes inanrd. Ama Tabaolu? De de, azck dur. 125 11 Muhtar, kyn fkesini bir yere, Tabaolunun stne yneltmek istemiti ama becerememiti. Bu namussuz kyl ona toz kondurmuyordu. Sefer, Allah bir bilir gibi biliyordu ki, elinde tuttuu tan ta olduunu bilir gibi biliyordu ki bu ii Taba Memet yapmtr. Ama kyly nasl inandrsn? Canndan bkmt. Pamuu da batsn, Muhtar da, borcu da batsn. ki gn sonra Muhtar bir baka haber ald ama hi armad. Btn yakn kyler, btn kasaba, Yalak kyllerinin neleri var, neleri yok sakladklarn renmiti. Nasl renmilerdi? Kim ulatrmt bu haberi onlara? Gene Muhtar biliyordu ki bu kylerde hi bir ey gizli kalmazd. Utanyordu. Yapt bu iten sklyordu. Tm Yalak ky rezil olmutu. teki kyler, kasaba... Artk insanlarn yzne hi bakamyacakt. Kasabaya da hi gidemiyecekti. Onu gren kyller, kasaballar stne glecekler, arkasndan onunla alay edecekler, anasna avradna seceklerdi. Sanki kasabal saklamyordu maln, vergi geldii za126 hayvanlarn dalara karmyorlard. Ama bunu hkmete yapyorlard. Kendileri iin can veren Adile deil. Mutlaka bu ii Adil de duymutu. Duymutu da ap diye yere tkrmt. Tkrmt de: u insanolu i st emmitir, demiti. Dnyadaki tekmil yaratk adam olur da, u insanolu adam olmaz. nkleyin i st em-nitir. Yllar yl benim u kylye ettiim iyilie bakn, bir de onlarn ettiine! Ban yana yne birka kere evirmi, birka kere daha yere ap diye tkrm: Kusacam geliyor, kusacam! diye barmt. Kyl de iyice zvanadan kmt. Artk kadnlar yemek piirmiyorlar, erkekler hayvanlara bakmyorlard. ocuklar oyunlarn brakmlard. Kimsenin eli ie gce varmyor, azn baklar amyor. Ky, artk l bir ky. Yalnzca gzleri kasabadaki yolda. Yedisinden yetmiine btn

ky soluunu tutmu kasaba yolundan gelecek umut n, kara felaketi utan iinde bekliyor. Kazk atmann kurnaz sevinci umu da gitmi. Herkes Adil Efendiyi konuuyor, onu dnyor. Adil Efendiyi konumayanlar kimse dinlemez olmu. Dlerinde Adil Efendi, hayallerinde Adil Efendi. Bir gn geliyor, kasaba yolunun ucundaki kayalkta bir tek kii, Meryemce kalyor. Bir gn bakyorsun btn ky orada. Birden gzlerine aadan doludizgin gelen atl hayaletleri iliiyor, nce kayaln stnde donup kalyorlar. Kesseler, kimseden bir damla kan akmayacak. Sonra deiiveriyorlar. Kayaln stnden kye, ormana, aadaki koyaa il yavrusu gibi dalyorlar. Gz ap kapayncaya kadar kayalkta kimsecikler kalmyor. Bir de bakyorlar ki ne gelen var, ne giden. Kasaba yolu bombo. Gzlerini outuruyorlar. Grdkleri d m hayal mi? Sonra gene beklemee balyorlar. Birka gn dur-127 vazgeip, evlere kapanyorlar. Kyn stn kurun gemez bir karanlk gibi Adil Efendi rtm. Kyn sevgisinde, korkusunda, adnda, ekmeinde anda, oyunurda yalnz Adil Efendi var. Beklemek belalayor. Dayanlmaz hal alyor. Hasan sorarsanz, onun ba bin belada. Aacn ko-vuundaki kibritleri Ummahanla birlikte her gece birka kere yokluyor. Bir keresinde babalar onlar yakalad: Nereye bu gece yars, nereye gidiyorsunuz? diye sordu. Hasan da, Ummahan da tutuldu kald. Azlarndan bir tek sz kmad. Ali sordu sordu, onlar yalnzca sustular. Sonunda vazgeti: Allann bin belalar, dedi, ne haliniz varsa grn. Ben karmam. kn dar, gidin geceye de Koca Halil gibi karda donup ln. Hasan karar verdi. Artk kibritlerini darda aacn kovuunda tutmayacak. eriye tad, eski delie yerletirdi. Ama bir trl ii gtrmyordu. Adil Efendi artk gelmeyecekti, gelmeyecekti ama, ya bir gn gelirse... ap diye kyn iine der de ilk olarak, Meryemcenin evidir diye kendi evlerini ararsa... O da kibritlerini karamazsa...

Birka gece kibritini yatana ald. Birka gn de koynunda tad. Kibritleri alvarnn kemer yerine, beline frdolay diziyordu. Ama gene de belli oluyordu. Kibritler bir ikinlik yapyordu. Hasan: u adam bir gelse de kurtulsak, kurtulsak, diyordu. Btn kyl de byle sylyordu. 128 Bu adam artk gelmeyecek mi? Varp gitsek de ayana dsek, tm syledikleri yalandr, Yalak ky ok ok yoksuldur, gel de halini gr, desek. Saklayacak bir pmz yok ki saklayalm Adil Efendi. Gel de kye halimizi gzlerinle gr, desek, gelmez mi ki? Gel de canmz, ocuklarmz al, ya da bu yl bu iten vazge, istersen gelecek yl, pamuk dn tm kazancmz senin olsun, desek. Yemin etsek ki, bu yl ukurun en verimli tarlalarn, gece demeyip gndz demeyip, biz toplayacaz, teki kyllerin be misli, on misli toplayacaz, tm kazancmz da sana vereceiz.. Ne dersin Adil Efendi? Kul skmaynca Hzr erimez. Yeti imdadmza Hzr gibi, yrei iyilik dolu Adil Efendi, desek. Balamaz m ola? Bu kyl lanet yaratktr Adil Efendi. Bekleye bek-leye bir delilik karacak. Bu korku, bu bekleme... iinde Adil asn yutarak bekleme, kyly zvanadan karacak. imdiden ou zvanadan kt, az kanl kurda dnd, Adil Efendi! Kylye de kzyordu. Bu kylnn az sk olsa, kim diyebilirdi ki her bir eyleri saklanmtr. vnm-lerdir orada burada. Azlarn yayarak, glerek, gelsin Adil Efendi, gelsin de grsn. Gelsin grsn ki, kyde bir tek p bile bulamasn. Namussuz kyl! Bu kylyle i yaplmaz ki... Aln bakalm, gelmiyor ite. Ve gelmeyecek. atlayn, patlayn, geberin. Bekleyin kpekler, bekleyin. Gznz drt, gznz sekiz, gznz on alt oluncaya kadar bekleyin. Bekleyin kafirler. Bekleyin ha bekleyin! 129 12 Muhtar ky kurulunu gndr toplam, konuuyordu. Bundan baka Delice Bekirle, Gmleksizle, ksz Duranla, Uzunca Aliyle de konumutu. Korkmasa, kendisiyle konuacan bilse Tabaoluyla da konuacakt. nemli bir karar vermesi gerekti. Bu yle bir karard ki, bir Muhtar, Cumhurbakan bile olsa tek bana byle bir karar alamazd. Hangi kylye dncesini asa: Ne diyelim Muhtar, sen bilirsin Muhtar, diyorlard. Yeter ki gelsin de Adil Efendi, ne yaparsa yapsn. Yeter ki onu getirmenin bir yolunu bul. Yolu yordam yok. Bir tek yolu var. Onu da yapmaktan baka are yok. Hemen hemen btn kyn, Tabaolunun bile, dncesini rendikten sonra nemli, kesin kararn verdi. Tabaoluna, birinci ye Zekeriyay gndermiti. Ze-keriya Tabam teyzesi

olu olurdu. Onunla da yetinmemi Zalacay gndermiti. Zalaca Tabam karsnn teyzesi olurdu. 130 sesini, kasabaya giderken giydii pantolonu ceketi giydi. Kravatn da balad, bir iyice de tra oldu. Bekiyi ard. Beki karsnda hazrol durumuna geip durdu: Buyur efendim. Sefer: Sen var olasn bekiba, diye onu okad. u Toros kylklerinde senin stne bir bekiba varsa, ben de kellemi keserim. Ve de bir iyice keserim. imdi ok nemli bir arma yapacaksn kylye ki, kimse evinde kalmasn. Herkes bizim kapya dolusun. oluk ocuk, gen yal. yle bir arma aracaksn ki kyn itleri bile ne var, ne yok, diye bizim eve gelecek. Anladn m? Anladm Muhtarm. B^kci asker gibi rap diye bir selam verdi ve asker gibi dn yaparak, kyn iine kotu. Sesi Kei A' n sesi gibi yankt. Ve beki ok gzel bir arma yapyordu. Bir anda Muhtarn evinin n doldu. Tabaoglu bi le andn bozup gelmiti. Btn kyller kulak kesilmiler, Muhtarn konumasn bekliyorlard, ilerinde gzel bir umut belirtisiyle kark merak vard. Koca kalabalktan t bile kmyordu. Kyn stn sanki bir toz bulutu rtm. Gk duru, dnya aydnlk, karlara gne vurmu. Bir tek leke yok ortalkta. Her ey, insanlarn bedenleri, hilim hilim, paavra giyitleri bile bu aydnlkta bir iyice yunmu, arnm. Ama gene de kyn stnde bir toz bulutu, ar bir toz frtnas varm gibi geliyor insanlara. Muhtar evinin kapsndan kar kmaz, btn balar ona doru uzand. Birden, kalabalktan sesler ykseldi. Bir anda o derin sessizlik yrtld. 131 bartlar. Meryemce en ndeydi. Muhtarn burnu dibinde. Gzlerini am, azndan kacaklar yutacakmcasna bekliyordu. Muhtar boazn temizledi. Birka kere ksrd. Sonra durdu, gzlerini teker teker kalabaln stnde gezdirdi. En sonuncu geldi Taban stnde durdu. Btn sevgisini gzlerine toplayarak ona dosta bakt. Biliyordu ki imdi kyl bir yar delilik iindeydi. En kk bir srmede bana olmadk iler aabilirdi. rnein, paralayabilirlerdi onu. Karn

stne yatrp, ayaklarndan tutup sryerek btn ky dolatrabilirlerdi. Tetikte olmal ve usturuplu szler etmeli. Omuzlarn gerdi, sa ayan ne uzatp birka kere yere vurdu. Karatopakl Hoca gibi enesini svazlad, bir daha, bir daha ksrd. Az nceki dncesine piman olmutu. Bugnlerde de amma korkaklamt. Bu kyde ona dokunabilecek bir yiit kar myd? Kyl senin korktuunu bir sezerse, korkarsan hemen de sezer, o zaman tekmil ktlkleri yapar. Azgn bir kpek bile senin ondan korkmadn anlarsa, stns saldramaz. Korkmak yok. lm karna gelip dikilse de korkmak yok. Korkmak yar lmektir, ite bu kyl salt namus belas, salt korkudan bu hale geldi. Ve de arkadalar, ve de komular ve de emmiler. Ve de can bir kardalarm, yrekten yoldalarm, diye grledi. Sesinde en kk bir korku, bir titreme bile yoktu. Sesi dik, efkatliydi. ok mkl bir hal karsndayz. Karsndayz, diye bartlar. Bu, Muhtara daha byk bir g, bir zevk verdi. Neyimiz var neyimiz yok gtrdk sakladk. Hem 132 dar sakladk. Bu iyi gzel, yiite bir itir. Tm Trkiye Cumhuriyetinin polisleri, candarmalar, izcibalar, hem de kayptan haber veren ermi hocalar gelip de ky ara-saJard, bir tek ine bile bulamayacaklard. Ben bundan dolay kylm yorum. Sizleri candan kutluyorum. Byle sk bir kyl deil Toroslarda, dnyann hi bir lkesinde bulunmaz. Ama iler kt gitti. Dediimiz olmad. Attmz ta, dediimiz kuu vurmad. Btn kasaba, yakn kyler, herkes bizim kyn bu kahramanln duydu. Mallarmz sakladmz, buradan ta ukuro-veya kadar duyuldu. Bunu Adil Efendi de duymutur. Bu yzden kymze gelmedi. Bekledik bekledik, perian olduk. Onu bekliyoruz. Gnler oluyor bekliyoruz, gelmiyor. Beklemekten ldk geberdik. Kalabalk mrldand: ldk geberdik. imdi namusumuzu kurtarmak gerekir. Herkes bilmeli ki, dnya bilmeli ki Yalak kyls alacaklsna alacan vermemek iin hi bir ey saklamaz. Biz de hi bir ey saklamadk. Ne diyelim de saklayalm? Gelsin nemiz var, nemiz yoksa Adil Efendi alsn gtrsn. Biz, hi bir eyimizi saklamadk. Her eyimiz ortada. yle deil mi? Bu yakn kylkler, o kasabadaki parti dmanlarmz, aln ak insan iine kamayahm diye bu byk iftiray bize atyorlar. Bu adam, Adil Efendi, kye gelirdi. Mmkn yok gelirdi. Ben onu bilirim. Canndan vazgeer de hakknn bir zm'ndan vazgemez. Amma ve lakin, stmze atlan bu kuru iftiray duymutur. Mallarmz sakladmz duymutur. O da kahr edip gelmemitir. Frsat kollamaa, bize bir ktlk yapmaa hazrlanmtr. ok ok byk bir ktlk. Ne ktlk yapabilir,

diyeceksiniz. O ehir adamlarnn yapaca ktlk akla m gelir ki... Belki 133 Her ne ise, cmle alem bilsin ki biz hi bir eyimizi saklamadk. Adil gelsin de neyimiz var, neyimiz yok alsn gtrsn, isterse biz btn mallarmz alp gtrelim, gtrelim de Adil Efendinin kapsna yalm. Ama yeter gayri. Yeter! atlayp leceiz. Ya da bir delilik yapacaz. Kalabalk birden patlad: Bir delilik karacaz. Bu adam kye getirmenin aresini bulmal. Gelir, belki de hi bir eyimizi almaz. Ama bu utan iinde hi bir zaman yaayamayz. Trk milletinin asaletli soyuna bu yakmaz. Gelsin, gelsin de altmzdaki minderi, stmzdeki yorgan, kaplmzdaki saham, duvarda asl un eleini, yamalk diktiimiz ineyi, yal verdiimiz kpei de alsn. Yeter ki gelsin. Gelsin de kyde ineden iplie hi bir ey koymasn. Yeter ki gelsin. Gelsin de bizi bu ikenceden kurtarsn. sterse ocuklarmz da alsn. Bir tatlca canmz var, onu da alsn. ok heyecanlanmt. ok, ok sylemek istiyordu ama szn ou da kyly bktrrd. imdi sz balamak gerekti. Adili kye getirmek iin elimden geleni yapacam. Ky Kurulundan kiiyi ona gndereceim. Ona diyeceiz ki, ya gel hakkn al, ya da bu yl gelmeyeceksen gelmeyeceini syle. Bizi bu yl balaman, senin byk anndan asil kanndan beklenen byk bir insaniyetliktir. imdi szm balyorum. Hemen evlere daln. Bilin ki biz alacakldan mal kanmadk. Ve de hi bir zaman karmayz. Millet de mekten bkt. Gle gle kardalarm, canlarm, emmilerim, hsmlarm benim. Size bir ey syleyim, Adil hemen bugn bizim ondan mal134 bu haberi kyn iindeki, 'kyl"d^anTo yzden de haberi Adile ulatrmaca, tetndln^nra koy kurulunu Adile yollarn, Haydin selametle. 135 13 Meryemce koarcasna eve geldi. Bu i hi houna gitmemi, onu fkelendirmiti. Kylye Muhtara, topraa taa, kurda kua veryansn ediyordu. Krlang yuvasnn altna geldi durdu, gzn oradaki knna dikti. Sabrszlktan atlyordu.

Adil Efendi sanki imdi gelecek, kye gelir gelmez de Uzun Alinin evi nerede diye soracak, doru eve gelecek, elini uzatacak, krlang yuvasndaki teberileri hemen alacakt. knm ne yapp yapp bu anda kurtarmas gerekti, tekiler daha eve gelmemilerdi. Az sonra Hasan ieriye girdi. Meryemce Hasana iaret etti. Hasan: Benim boyum oraya yetmez ki, dedi. Meryemce ellerini kucana balayp, boynunu bkt kald. Gzlerini krlang yuvasndan hi ayrmyordu. Sanki yukardan grnmez bir el uzanacak, teberilerini ekip gtrecekti. Gzlerini oradan bir ayrsa, kapp gtrecekti. 136 Ah, dedi, boyum azck daha uzun olsayd, onlar oradan hemen indirirdim, iki yl sonra olsayd, boyum azck daha uzun olurdu. Babam gelsin de... Meryemce homurdand. Kedeki kt gsterdi Hasana. Keye gittiler, birisi ktn bir ucundan, br teki ucundan tuttu. Kt yuvann altna getirip, Meryemce stne kacak, krlang yuvasndaki knm alacakt. altlar altlar kt kaldramadlar. Hasan: Oraya kadar yuvarlayalm, dedi. Canlarm dilerine takp koca kt yuvarlamaa altlar. Bu srada da Aliyle Elif ieriye girdi. Ali glerek: Ne yapacaksnz o kt? dedi. Yuvadakini mi istiyorsun ana? Hemen indiririm. Ayak parmaklarnn stne dikildi, yuvadaki kn ald, soluk solua daha ktkle uraan anasna uzatt. Meryemce inatla sarld kt hemen brakt, knn kucaklad. zledii bebeine kavuan bir anann sevin-cindeydi yz. Kapnn eiine oturdu. knn at, nce kndan fistan ald, srtndaki fistann stne hemen giydi. Kpeleri kulaklarna, hrzmay burnuna, gerdanl boynuna takt. Peygamber szleri yazl yz de parmana geirdi. Bandaki ak bartsn kard, iki ipek krepi stste bana balad, hemen kyn iine kt. Hi bir eve gitmek niyetinde deildi. Ky dolamak istiyordu. Onu bylece giyinmi kuanm grenler: Meryemce Ana gelin olmu, diye ona sz attlar. Ah Meryemce Ana bir konuabilseydi, bir konua-bilse de a gibi szlerini yreklerine oturtabilseydi. Ne are ki... Kader byle imi der Meryemce Ana.

137 baa dr buldu. Aliyle Elif ambardaki tahl karmaa alyorlar, ocuklarn dlerine aldr bile etmiyorlard. Ummahan: Ver, diyordu. Benim malm deil mi? Bu kta kyamette her gece ben onun iin uyumadm. Seninle birlikte gece sabahlara kadar bekledim. Ben beklemesem, sen de korkar darya kamazdn. Onlar da gelir oradan karrlard. Ver hakkm. Hasan: Vermem, diyordu. Dokuz tanedir. Sekiz tane olursa olmaz. Gene senin olsun da, hepsi bir arada kalsn. Ummahan: Malm deil mi, alr koynuma koyarm. Ver malm. Vermezsen zorla alrm. Sen uyursan, gece alarm. Biribirlerine giriyorlar, dmee balyorlard. Meryemce: t enikleri, diyordu iinden, yeyin bakalm biri-biiinizi. A kpekler gibi paralayn. Sonunda dlerine daha fazla dayanamad, gitti onlar ayrd. Hasann burnu kanyordu. Ali Elife: Elif, diyordu, ne olur ne olmaz, u tahln yardan ou yine kuyuda kalsn, iki sahan, drt de kak karalm. Ya hi hi karmayalm, olur mu? Elif: Olur, diyordu. Meryemcenin iindeyse bir korku vard. Adil gelir de bir insann stndekileri soyup alabilir miydi? Patlyordu. indeki bu kurt onu yiyip bitiriyordu. Kime sorabilirdi? Muhtara sorsa, kendini bir ey sanar da aleme, Meryemce geldi de bana byle byle sordu diye yayard. 138 sileri, aklna gvendii adamlar gzden geirdi, en sonunda Tabaolunda karar kld. Hemen Tabaoluna gitti. Tabaolu ocam banda somurtup oturuyor, yzne konan sinek bin para oluyordu. Meryemceyi grnce ayaa kalkt, ona yer gsterdi. Meryemce oturma-d, ona, gel kapnn aydnlna diye bir iaret yapt. Tabaolu aydnla geldi. Meryemce bir tuhaf klktayd. Tabaf iinden bir glme tap tap geliyordu ama, kendini tutuyordu. Ona gldn Meryemce bir sezerse, alimallah lnceyedek onun yzne bakmazd. Niin byle giyinmi, sslenmi pslenmiti bu kadn? Bu Nuh Aleyhisselamm kaynanas. Bu halde bir olaanstlk vard ve Meryemcenin gelii de sebepsiz deildi. Meryemce, nce kulaklarndaki kpeyi, sonra kolundaki bilezii, burnundaki hrzmay, bandaki krepleri, stndeki fistan gsterdi. Kulandaki kpeyi kard, kasabaya dnd

ynn, el kol iaretleriyle Adili anlatt. Tabaolu Adilden sz ettiini anlad ama ne demek istediini anlamad. Adil gelecek, bunu anladm ama, gelince ne olacak onu anlamadm. Meryemce stndeki fistan gsterdi. Soyunur gibi etti. Sonra stndekileri toptan soyar gibi etti, bir kn yapt. Tabaolu: Ana, dedi, sen kylnn yerdeki karncasyla bile konumamaa anditin. Hakkn var. Ama ben de senin gibiyim. Ben de diyorum ki bu kylnn sidiine basan uyuz olur. Bu kyl lanetlenmi bir kyldr. lm bitmi bir kyldr. Eek bir kyldr. Bak bak, dn sakladklar mallar bugn nasl karyorlar! Benimlen konu. 139 olaym. Haydi konu benimle. Meryemce bayla sert bir olmaz iareti yapt. Hi bir vakit byle bir ey olamaz. Yeniden ne demek istediini uzun uzun anlatmaa koyuldu. Tabaolu bu sefer anlar gibi olmutu. Yani sen demek istiyorsun ki ana, Adil kye geldiinde bu stndekileri soyar alr gtrr m? yle demek istiyorsun deil mi? Meryemce gld, Tabaolunun elini tuttu, yreinin stne gtrd, bastrd. Tabaolu: Hi korkma ana, dedi. Adil bu yl bu kye gelmez. Gelemez. Gelse de hi bir kanun yasasnda, tresinde insan soymak yoktur. stn ban altn dolu olsa senin stnden yarm parasn bile alamaz. Bu kyl kor-kudaa delirmi, seni de delirtmiler. Var git keyfine bak gzel anam. Meryemce rahatlad. Tabaolunun elini birka kere yreinin stne gtrdkten sonra oradan ayrld, eve geldi. Geldi ki ne grsn, ocuklar daha dyorlar. Onlar gene ayrd. Her ikisinin de salarn okad. Onlara, iaretle, bir daha drseniz karmam, dedi. Ali mallarnn bir ksmn, belki onda birini dar karttktan sonra Lapac Halile gitti. Neden baka yere deil de Lapac Halile? Uz, yava bir adamd Halil. Mallar sakladklar gn, kyl hemen o gn btn maln akama kadar, darda bir p komamacasna saklam, rahatlamt. Yalnz Haliin eiklii amas, mallan iine koymas, kapamas tam on be gn srmt. imdi de, eikliin yanna oturmu ar ar, gzlerini kapam, elleriyle topra skyordu. Belki bir saatte ancak el kadar bir toprak paras syrabiliyordu kuyunun azndan. Bu gidile belki bir ylda mallarn darya karamayacakt. 140

suzer agznaan aoKuurcesine: Saol karda, dedi. Urayoruz. unu bir karalm bakalm. Yaknda geri gmeriz. yle deil mi? Ali: - yle karda, dedi. Allah kolaylk versin. Hem de bin kolaylk. Meryemcenin byle giyindiini gren kadnlar, yer altndan kardklar en gzel giyitlerini, bayramlklarm giyindiler, taktlar taktrdlar, srdler srtrdler. Ky bir bayram havasna dnd. Gen kzlar, gelinler, bundan ok memnundular. Kyl karacan karm, saklayacan saklamt. Ama szmona karmlard. Gene eski tas eski hamamd. Her bir eyleri, pahada ar, die gelen varlklar hep sakl kalmt. Ama kendilerini bile inandrmlard ki sakl hi bir eyleri, bir zrnk varlklar bile yer altnda kalmamt. Peri maarasndaki hayvanlara gelince, onlar oraya almlard. Artk bundan sonra kyametedek kylnn mallar maaralarda kalacakt. Adil gelirse, varsn hayvanlar oradan alsn. Sakladklar yoktu ki... Hi konumadan byle bir anlamaya varmlard. imdi gene Adili bekliyorlard. Bu sefer gnl rahatl, ve o kadar byk utan duymadan bekliyorlard. * 141 14 Gn, Kel An gnyd. Alt ayda, ylda, iki ylda Kel An byle cokun gnleri olurdu. Byle gnler saznn ucuna tane pskl takard. Her zaman da pskln biri mavi, biri sar, birisi de krmz olurdu. Baka zamanlar sazn ucundaki pskl bir ak pskldr. Pskl leince, herkes bilirdi ki Kel Ak byk cokunluu iindedir. Ve duyulmadk, grlmedik trkler, destanlar syleyecek, hikayeler anlatacaktr. Kel An ba her zaman olduundan daha kalabalkt. pskl gren bu gecede bir olaanstlk olduunu biliyordu. Kel Ak byle gnlerde yerine oturduktan sonra tam bir saat sazna dzen verirdi. Sazn ok^ar, sazn severdi. Her haliylen sazna tepeden trnaa tutkun olduu belli oluyordu. Bu gece bir ayaz geceydi. Gkte m yldzlar, donmua bir prltya gmlmlerdi, tek tk. On drtlk bir ay gkyznden akyor, kyn evlerinin, yalnz kalm aalarnn, derimevine, Kel Aa gelen insanlarnn glgelerini ak karn stne uzatyordu.

142 6 y uuun, aana ok atn, dedi. Ate

harlasn, ate delirsin. Bu da onun huylarndan birisiydi. Yaz olsun, k olsun bir yannda byk bir ate yanmyorsa trklerini en gzel syliyemezdi. Atee ktk stne ktk attlar. Kel Ak saz kucana yatrd, dikeldi, sustu kald. Byle bir zaman, gzleri yumulmu, kendinden gemi olarak kalacakt. Bu, Kel An bir oyunu deildi. Oyun olsa herkes sezerdi. Birisinde sezmez, ikisinde sezmez, onuncusunda sezerdi. Neden sonra Kel Ak saz usul usul kucana ekti, bir kere tele dokundu ve balad. Uzun uzun, kendinden gemi, saz ald. Birdenbire de kesti: Bugn kssadan hisse almak gndr. Heheeey, tellice turnalar. Gzlerini kalabaln stnde gezdirdi. Kalabalk bir azdan: Heheeey, tellice turnalar! dedi. Dedem Karacaolan<n, dedem Pir Sultann, dedem Dadalolunun ba iin. Heheey, tellice turnalar. Bugn de dedem Krt As Abdale Zeynikinin ba iin... Heheeey, tellice turnalar. Heheey, ba boranl dalar! Abdale Zeyniki'nin ba iin. Yolu yordam iin. Heheey, karl dalar, tellice turnalar. Ask sazna bir el daha vurdu, sze balad: Abdale Zeyniki derler bir er kii. iki gzden de yoksun byk bir ask kii. Daa tasa. kurda kusa trk syler. O, baka aklara benzemez. Sabahtan akama, akamdan s9b<?M kadar durmadan trk syler. Bir akar su akmaktan hi bir vakit usanmaz, akmas hi bir zaman durmazsa Abdaln da sz kesilmez, trks durmaz. Yolda belde, ovada krda, ormanda kayada, insan iin143 yaratk bulursa, onun stne syler. Uzun syler. Bir trk syler ki, krk gn krk gece syler de gene bitmez. Abdaln trksn, ondan sonra gelen hi bir ak balayp da bitirememitir. Trklerini Krte syler. Krte syler ama, Trk de, Arabi, Acemi de, Rusu, ngilizi de ne dediini anlar. Bu bir srr hikmettir kimse bilemez, ite bu Abdal her gece gn kavuurken trkye balar, gn atarken daha gnn ucu grnr grnmez sesini keser.

Bu Abdale Zeynikinin de hi grmedii, gremedii, elini dokunduramad bir sevgilisi var. Trkye balarken, ne trl bir trkye balarsa balasn, gn batarken sevgilisine bir trk syler. Asl trksne ondan sonra geer. Bir de gece yars, hangi trky sylerse sylesin, keser trky, sevgilisi stne syler. Bir de gnn ucu grnmeden az nce trksn keser, tam gn atarken, sevgilisinin trksne balar. O gece de bylece biter. Heheeey, tellice turnalar. Kalabalk: Heheey, karlca dalar, dedi. Garipe turnalar. Kel Ak saza yumuldu. Bu ssz yolda, ycrdamlyarak yryen Abdaldr. Byk dalarn, geni ovalarn, brt bcein, iyi insanlarn, kt insanlarn adr. Bir karanlk gece kmt stne. Tas gibi ar bir gece. Omuzlar bu karanlk gecenin arl altnda kmtr. Youn geceye tutunarak yrr. Bu ssz ova dmdzdr. Abdal altmn gemitir. Yolda trksn syler yrr. Abdal krdr, yollan gremez. Gecesini yordamlyarak, gecesine tutunarak yrr. te bunu da bylece syler. Issz bir dnyada, yapayalnz kalmtr. Hi bir yaratk soluk bile almaz, kprdamaz. Abdaldan baka. 144 t Dir oya*.. uecesn jcesereic yrr. Yolunda bylecene yrrken, ayana scack, yumuak bir canl deer. Elini uzatr alr. Bakar ki bir ku. Ku dediin uar. Bunun da bana bir hal gelmitir. Bunun da omuzlarnda ta gibi ar bir gece. Ne olmutur ki buna? Kuu kucana alr, bir kye girer. Kyller onun basma birikirler. Abdal sorar: Bu ne kuudur? Ne hal gelmitir bana? Kyller Abdaln kucanda sk skya tuttuu, barna bast kua bakarlar. Bu bir turnadr, derler. Bunun bir kanad yaral, bir kanadnn da ucu kopmu, derler. Bu artk lnceye kadar uamaz. Bu hal Abdala ok koyar. Demek ki byle ha, der. Benim gzlerim yok, gremem. Onun kanatlar yok, uamaz. Bu dnya dolu dnya. Gzlerim olsa ieklerini atrrdm. Denizlerini dalgalandrr, yamurlarm yadrrdm. Yldzlarn parlatr, gnn dourturdum. Karl dalarna ben karn, ltsn verirdim. Bceklerine kanat atrr, renk verirdim. Uan kulara yuva yapar, yavrularna ben yem verirdim. Halbuki omuzlarmda bir karanlk, ar gece. Karanlk iinde dnp durmaktr iim. Kanatlan olsa turnann, uzak, derin sularn stnden geerdi. Byk ehirlerin gnde kanat rpar sali-nrd. Van gl onun kanad olurdu. akmak tandan bir da var derler, onun stne gider konard. Bu turnalar bir mr boyu bahar yaarlar. Nerde bahar, oraya tanrlar. K yz, yaz yz grmezler. Tyleri bahar kokar. te imdi, belki ilk olarak k grecek. Kan, souu tanyacak.

k. kader bir yerde birlemitir. Abdal turnay alr, bir daa ekilir. Yaz bitmek ze* 145 kilr, szlr, bahar lkesine gider. Abdal grmez ama, lk la turnalarn geiini duyar. Abdal turnay karsna koyar. Gn batarken trksne balar. Gnn batt nasl bilinir. Abdal bilir. Gz grmez, etinde duyar. Gn batarken, artk trkye sevgilisiyle balamaz. Turnayla balar, turnayla bitirir. Abdal sabahlara kadar, gn atmcaya kadar turna stne syler. Turna iin, insanlara, ulu dalara, anamz topraa, akar sulama, verdeki karncaya, sudaki bala, gkteki yldza syler. Karanlk gecesine syler. Turna karsnda onu dinler. Bir gn, be gn, bir ay, iki ay syler. Durmadan syler. Aalar, iekler, bcekler, anamz toprak dile gelir. Bir sabah, gn doar. Abdaln trks biterken bir acaip hal olur. Birdenbire Abdaln gzlerinin nnde bir k patlar. Abdal n iddetine dayanamaz. Yllardr iinden kamad dnp durduu karanln parampara olup yere dklmesine dayanamaz, topraa kapaklanr. Korkusundan gzlerini aamaz. Bir sre canszcasna topraa kapaklanm kalr. Sonra usul usul dorulur, gzlerini aar. nnde dnya alr, ilkin usuz bucaksz mavi gkvzn grr. Hayran kalr. Lal ebkem kalr. Sonra gzn indirir, topraa bakar. Toprakta hi grmedii karncalar, iekler, otlar. Toprak dourgan bir ana gibi zengin, ehvetli... Topraa da hayran bakakalr. Eilir topraa, per. Bu arada, turna nndedir, onu hi grmez. Sonra bir de bakar ki, telli turnas nnde dump durur. Gzel telli turna. Onu tutmak, okamak iin elini uzatr. O elini uzatr uzatmaz turna kanat rpar, havalanr, uzak gklere gider. Abdal onu usuz bucaksz gkte, bir 146

rirGn atyordu. Kel Ak sazna son bir kere daha dokundu. aHeheeey, tellice turnalar, Abdaln turnalar, dedi. Bu kssadan da hisse alanlar nsn. Dedem Abdaln hikayesidir bu. te bundan sonra dedem Krt Abdal lnceye kadar k stne trk sylemi. Karanl lanetlemi. Dedem Krt Abdaldan, bu kssadan hisse alan nsn. Heheey klar, heheey, tellice turnalar. He-heeeyt... insanolu nsn. nsn, diye bard kalabalk. Kel Ak yorulmutu. Sazn pt, yanna koydu. Saz aalara, dizinin oraya aa kayd. 147

i Daha gn atmadan, tan yerleri yp gelir, ak karn stne krmz klarn salarken kyl tm uyanmt. Sanki bir Bayram, Hdrellezi karlyorlard. Meryemcenin byle giyinmesi, teki kadnlara rnek olmutu. Hepsi Meryemce gibi en gzel giyitlerini giymiler, takp taktrmlar, kyn alanna dolumulard. Gn atarken, kyn iinin renk renk olduu grlyordu. Kzlar balarna kk aynalar takmlard ve doan gnn nlaryla aynalar avkyordu. Delikanllar kol kola girip Uzun Aliye gitmiler: kar ddn de bize bir iki hava al, Ali emmi, demilerdi. Ali de hemen yerinden frlam, kyn alanna gelince ddn belinden karp almaa balamt. Ve delikanllar halaya durmulard. Kzlar da tef alp, trk syleyerek baka bir kede oynuyorlard. Dn gece trksn syleyip bitirmi Kel Ak da daha hzn alamam, o da yallar bana toplam, on148 sylyordu. Kyl bunca aylk acsn unutmu, skntsn stnden atm gibiydi. Bu, ikinci bekleyiin sonuydu. Artk herkes bugn Adil Efendinin geleceine yzde }'z inanyordu. Herkesin maln sakl yerden kardn Adil Efendi duymam olamazd. Sakladklarn o gn duyar da, kardklarn niin o gn duymasnd! Duyar duymaz da, arkasnda candarmalar, niin kye damlamasn? Muhtar Sefer diyordu ki: Bizim kyl gibi asil bir kyl yok. Ve de yeryzne byle gzel bir kyl milleti, byle candan insanlar hi mi hi gelmemitir. Canm kurban olsun bu kyn yoluna. imdi o, imdi o Adil gelince ne grecek? Kyly iki gz iki eme greceine, byle sevin iinde grecek. Arada srada da iinden bir kt dnce geiriyordu. Ya Adil gelmezse, ya bugn kylnn mallarn sakl yerden kardn duymamsa? Bu dnceyi hemencecik kafasndan kouyordu. Gelmemek olmaz. Duymamasnn hi bir mmkn yok. O kylere alarn ylesine kurmutur ki, burada sabahleyin bir kaplumbaa ts-lasa, orada o, leye varmadan duyar. Haberi oktan, daha dn, gn kavumadan almtr ve de yola dmtr. Kendi kendine bile yalan sylediinin farknda deildi. leye kadar, glerek sevinerek beklediler. Tam leyin, sevin lklar kopararak kasaba yoluna doru dkldler. Sonra baktlar ki, ne gelen var, ne giden. Neydi, hangi haberdi onlar

byle kasaba yoluna koturan? Elleri bo dnnce sevinleri azald, ama umutlan kesilmedi. 149 kildiler. Gene bo kt. Ama akam olup gn kavuuncaya kadar umutlar kesilmedi. Karanlk kavuuncadr ki... te o zaman olan oldu, umutlar kesildi. Elleri brlerinde kalm, yorgun argn evlerine vardlar. Hi kimseden t kmyordu. Tutup hepsini teker teker kessen bir damla kanlar akmayacakt. Kurumu kalmlard. Muhtar fkeden kuduruyor, ellerini beline dayam, evin bir ucundan br ucuna, ylgn gidip geliyordu. Kk kars ocan bir kesine sinmi, ukurova dn dourduu ocuunu pplyordu. Darda frtna balam, bozkrn stnden gelen boran uluyordu. Donmu karn atrtlar byyor, dnya sarslyordu. Muhtar boyuna: Bu olmad ite, bu olmad, Adil, diyordu. Her eyin iyi de, ite bunu iyi yapmadn Adil Efendimiz. Kyl milletiylen hi bir zaman oynanmaz. Bunu bylece bilesin arkadam. Sen ok rezil, aalarn aas bir adamsn biraderim. Sen kylme ikence ediyorsun. Benim de stme gelme ve de canm skma Adil Efendi. imdi kyly nasl korkuttumsa, saldmsa yreklerine alaca korkuyu, yarn da kalkar senin namna btn borlarn balarm, Adil Efendi can birader. Balarm da sen avu-cunu ve de avucuyun iini yalarsn. Ben gelenek melenek bilmem. yle iler takmam, yiidim. O kadar da eek bir yaratk deilim. Ben yle geleneklerle kyly kandrrm. Ve de ukurovaya giderken bo kyle iki beki dikerim. Senin de bize hi bir zararn dokunamaz aslanm. Ve de senin borcunu inkar ederim. Kyl Adil Efendiden bir zrnk bile almad derim. Ben inkar basnca, sen de hangi ta bykse ban oraya vurabilirsin. Ve de hi bir tatan sana bir imdat gelemez. Ve de gider, bundan sonra da Krlangolundan, can bir dmanndan ahve-ri ederim. Sen bana komisyon olaraktan yzde bir veri150 istedi. Senin bundan haberciin oldu mu, yz gzl, bin kulakl Adil? Sanki Adil Efendi karsndayd, ona konuuyordu. Acaba karsnda olsa byle ak ak konuabilir miydi? Amma velakin, seninle yenmi yemeimiz, iilmi suyumuz var. Amma velakin sen bugnk ii ok kt ettin. Gelmemekle yreimde, kylnn yreinde onulmaz yaralar atn. Bari yarn sabah gel. Atn yaralar kapanmaz ama gene de bir ey. Sana bir diyeceim var kardeim. Sen beni bilirsin. Ben Krlangoluna yalnz bizim ky gtrmem, arkama takarm on be ky, krk ky ve altm kyn tmn, yle giderim ona. Sana teberiyi sakladlar diye kim haber ulatrd? Sonra kardlar diye gene gzelce haberi kim ulatrd? Hemen gelsin diye, sana, hemen bugnden tezi yok gelsin de iini grsn diye, kim haber ulatrd? Karndaki adamn sz it sz, eek sz deil. nsann hatr yoksa yannda, krk yllk dostluun da m hatr yok? Bana bir cevap versene Adil. Koskoca bir muhtarn szlerini, u Toros kylklerinin biricik Muhtarnn szlerini, sen byle demez misin ve de szlerini byle kulak ardna bir kpek sz gibi nasl atarsn? Benim szlerimi kulak ardna atamazsn. Ne dersem o olacak. Yoksa zararl, hem ok zararl karsn. Kaba aacn grlemesi dal iledir. Bir adamn yan yresi olmaynca o adam ne yapabilir ki? Se-" nin, benim gibi dostlarn olmazsa, sen tek basma ne yapabilirsin ki? Hakas, sen olmasan bizim de halimiz duman ya... Maln

varsa da, dnya kadar paran olsa da ne fayda! Bu olaydan sonra senin ocana bir incir aac dikmek boynuma asl bir bor olsun. imdiye kadar ok kzacak iler yaptn, kzmadm. Sana bu yl kye gelme, dedim. Kylnn hali duman, dedim. Gelirim, dedin. Ge151 dun. Bu yl gelir de o kyly tepeden trnaa soyarm, dedin. Peki, gel de soy, dedim. Ama abuk gel. Kyly usandrmadan, deli etmeden gel, dedim. Gelmedin. Kyl maln, canm saklad, gene gelmedin. imdi kyl maln kard, gene geliniyorsun. Bak, sana bir eyler syleyeyim karda, bu iten sen zararl kacaksn. Hem de mahvolacaksn. Kyl her eyi kabul eder de kendisiyle oynamay kabul etmez. imdiye kadar bana ok iler, ktlkler yaptn, sana hi bir sebepten kzmadm. imdi sana kzyorum. Babamn kanlsna fkelenir gibi fkeleniyorum. imdi seni ldrebilirim. Dn ki, arkadam, bir dn ki bir kyl milleti, zavall yaratklar ki, gelmi seni beklerler. Kurbanlk koyunlar gibi... Hani kurbanlk koyunlarn srtlarn boyarlar, boynuzlarna krmz ipler balarlar, ondan sonra da keserler. te bugn bu kyl milleti byle kurbanlk koyunlar gibi sslenip pslenip seni bekledi. Ellerinde ne var, ne yok sevinerek, dn bayram, sana vereceklerdi. A kalp leceklerdi, ama gene seviniyorlard, geleceksin diye. Dnya dnya olal bylesi nerede grlmtr? Nankr Adil, ekmeksiz Adil, syle, nerede grlmtr? Kt Adil, saygsz Adil, bir dnya kadar maln var. Nereden aldn bu mallar? Hi kimse bilmez, ben de mi bilmem bu kadar serveti nasl yaptn? Almteriyle olur mu bu, Adil? imdi sana hakasn syleyeyim mi Adil? ukurovaya her yl o dayanlmaz sar scaa, almaa inen, orada almaktan len biten, krlan altm kyn tm emei sende birikir. Bilmez misin bunu sen, Adil? Sen bunu yapmamalydn. Kylnn bu sevinli hali, dn bayramla soyulmaa gidii, ala gidii... ok yreime dokundu, Adil. Bende yrek var. Ben kylm severim. Bendeki yrek demircilerin rs gibidir, ite bu yrek bile dayanamad da kylnn bugnk 152 Al da, bu gzel kylnn yreinin iine, en scana sok, Muhtar Sefer, dedim, ite sen bu durumda gelmelin, Adil. Gelsen de bugn kyly ineden iplie soyup soana evirseydin, sevincinden deliye dnerdi kyl. te imdi bu kylnn ne yapaca belli olmaz. imdi senin namma borlarn balasam, Adile bir zrnk bile borcunuz yok desem, tyleri kprdamaz, sevinmezler bile. Umutlarn krdn. Umut krmak kt bir itir Adil! Sen kyl milletini bilmezsin. Bir gn olur lme gle gle giderler, bir gn olur bayram alaya alaya karlarlar. Bu da insanlarn elindedir. te sen bunu buseydin bugn Icye gelmemezlik etmezdin. Ve de ne olursa olsun, ben de bu olaydan sonra borlarn balayacam. Ondan sonra da sen bana elinden geleni yap. Kyly byk ikenceler altnda yaatamam. Nasl m balarm? Bak Adil, senin sar defteriyin hi bir kymeti kanuniyesi yoktur. Var m noterden tasdikli senedimiz? Yok. yleyse basarm inkar. Ve de ondan sonra da ok ykseklerdeki sayglarm sunar, kara gzlerinden perim, Adil. Oldu mu? Yrdke, gittike iine sknt basyordu. Bir eyler yapmalyd. Mmkn yok, bir iler grmeli. Ne yapmal? Bu gece kyly toplayp, borlar silindi, tmden baland denmez ki. Gelsin benden alsn Adil. Vallahi de balayacam, billahi de! Hem de babamn maln balar gibi balayacam. Hem de bir gzelce balayacam. Ya yirmi candarmayla birlikte

gelirse? Gelsin be! Muhtarlar kiral Sefer onun bir aresini bulamaz m? Bulamazsa yleyse ne demee muhtarlar kiral olmu? Sar bir defter alt st. Ne istersen yazlr. Ben noterden tasdikli senet isterim. Ve de borcumuz yok derim, yerinde kalakalr, yle deil mi? Adil de toplasn, zplasn. Ulan ne gzel, 153 Gz kr olsun ki felein, bu kck kye ba olup-sun. Yoksa balk glne gre bydne gre, sen de byk alemleri idare eden bir ba olurdun. Btn bunlar, balama dncesi, hem de babasnn maln balar gibi balama dncesi onu kvanca gmyordu ama, mutlu deildi. inde bir korku, onulmaz bir sknt vard. Haydi borlar baladk diyelim, bundan sonra Krlang gvenir de alveri eder miydi? Kasabada herkes dman gzyle bakmaz myd? Adile, krk yllk kaplarna bunu yapanlar, bizlere neler yapmaz ki, demezler miydi? t itin kuyruunu srmaz. Ve de hi bir vakit. Bu gece u kocaman Yalak ky uyumayacak. Acdan, kederden. Bir ey, bir iyilik yapmal u kylye. Evin iinde drt dnyor, aresizlik iinde kvranyordu. Admlar da gittike abuklayor, bir anda kar duvara varp geriye dnyor. Varp geriye dnyor. Varp... Ama azndan da drmyor: Ne olursa olsun balayacam. Hem de babamn z mal gibi. Balayacam! Kendini inandrmaya alyor. Bunun iin de var gcn harcyor. Balayacam, balayacam, balayacam... Skntlarn bu szlerle boaltyor ama yetmiyor. Gittike bu szleri ne kadar abuk sylemek mmknse o kadar abuk sylyor. Sonunda dili dama kurudu. Bir yorgunluk geldi stne. Korkmaa balad. Bundan sonra bu kyly tutabilirsen tut. Doru Tabaa akacaklar. Bentlerini ykm azgn sular gibi. Bu kadar beklemeden, bugnk sevinten sonra bir eyler olacak. Bir frtna geliyor, gelecek. 154 nda bir gzelce patlayacak. Bir gn, bir gece insanlar iin iyi gitmemise, o gnn kendisinden de hayr bekleme. u dardaki esene bak! Neredeyse bozkr topra tayla kknden skp alp gtrecek. Ky de havalara kaldrp Teke dann bana koyacak. Yer sarslyor. Bu esen bora ne byle? Bora ne, bu bora ne, bora ne byle? imdi de bu uursuz dnceye ykleniyor. Ne yaparsa yapsn, iindeki sknt gittike byyor. Karanlk bir korkuya varp dayanyor. Kyl yarn sabah erkenden kalkm bakm ki, ne grsn, Adil Efendi yirmi candarmayla birlikte kyn ortasnda durup durur. Kyller onu orada ylece durmu bekler bulurlar.

Omuzlarna kar yam. nce, ilerine byk, ok byk bir korku der. Sonra azck sevinirler. Sonracma efendim, ileri korkudan gene titremee balar. Titrer, titrer, titrerler. Sonra titremeleri durur. Usul usul fkelenmee balarlar bu sefer de. Yava yava bir araya gelirler. Birbirlerine sokulurlar. Koyunlar gibi birbirlerine sokul ha sokul ederler. Sonra daha da sokulurlar. Bir araya, bir araya gelirler, gelirler... Bir iyice, bir topak olduktan sonra yldrm gibi toparlanp Adilin stne derler, orada patlarlar. Daldklarnda artk Adil yoktur. Yerde azck kan damlas, belki bir bacan. bir kolun bir paras, belki burnun yars... Koskocaman Adil nereye gitti? Candarmalar nereye giderler? Kyl Adilin basma dnce, neye uradklarn bilemeyen candarmalar balarn alrlar, bir anda ky karlar, giderler. Kyller yorgun, Adil yok. Kyllerin kollan yle-cesine yanlarna sarkm. Balan da gslerine dm. Ne yapacaklarn bilmez bir halde kyn alannda durmu kalmlar. imdi, eli tfekli, ya da denekli on iki 155 trr. Nereye isterse oraya ekip gtrr. Ulan Adil, ulan namussuz, senin u kylye ettiin... Aaah, ettiin! Bu gece, bu esen borana kar, rlplak dan kmal. Hem de karn altna yatmal. nsann iindeki sknty sker de dar karr Ama bu bora insan dondurur. Kar adamn iini bir daha tr. Kann ilemez eder. ilemez eder, ilemez eder. Hem sylyor, hem de daha hzlanarak yryor. Boulacak gibi. Ustste soluk alyor. Gzlerini bir karanlk kaplyor, ba dnyor, kendini darya atyor. Karanlk, esen bora rrak diye yzne arpyor. Sefer olduu yerde kalakalyor. Karanlk, gcl kar... Dondurucu souk... Sefer hemencecik kapy kapatp ieriye giriyor. Biraz ald ama, gene iinde sknt. Skntsnn bymesinden korkuyor. inden imek gibi geti: Kr Ismailin kz... oktandr konumadk. Kr Ismailin kz derken iine bir titreme girdi. Bir scaklk lk lk tm bedenine yayld. Sarslmaa balad. Elleri titriyordu imdi. Btn bedeni tatl bir rpermedey-di. Karma: Yatr yatn- kucandaki ocuu da beie. Hemen yatr. Yatr da doru Kr Ismailin evine git, kzn al getir. O fkara kza da bir ey yapmadk. abuk al gel! Kadm Seferin bu hallerini bilirdi. ocuu hemen beie yatrd, dar frlad. Bir an ge kalsayd, Sefer onu ldrmekten de beter ederdi. Sefer arkasndan: abuk abuk git, hemen al getir, dedi. 156 toplayarak kotu. Sefer gidip geliyor, ii iine smyor. liklerine kadar ehvet kesilmi, her an

bedenini bir rperme dolayor. Gelse, gelse... inde bir de korku var. Ya kz gelmeden ehveti dinerse... Trk sylemee balad. kide bir kapy ap ap kapyordu. Her kapy ata ieriye karla kark bir boran giriyordu. Byk kars, ocuklar ocakln drt bir yanna sralanmlar, hi konumadan ylecene, gzlerini billura kesmi kzlere dikmilerdi. Sefer onlar yle sklm pklm grnce sinirlendi: Haydin bakalm, diye grledi. Doru yataklara. Haydin hi birinizi gzm grmesin. Kadn usulca: ok barma Sefer, dedi. Derdin ne, ite kalktk, yatmaa gidiyoruz. Derdin ne? Derdim senin lyn kr! Git yat! Kadn: Gene kudurgunluun stnde Sefer. Gene ne oldu sana? diye bir ho bakt. Sefer sustu. Birden farkna vard ki yava yava zlyor. Kendini yle bir yoklad, bakt ki ar ar bedeninden biraz nceki tad ekiliyor. Kr Ismailin kz... Amann anam!.. Kap ald, nce kz, arkasndan kars, ikisi ile birlikte bozkrn tm boran k ieriye girdi. Sefer kz elinden tuttu. Eli eline deer demez de btn bedenini bir ngma ald. Bir rperti iliklerine kadar onu titretti. Gel, dedi, gel benim gzel kzm. Gel benim usul boylum. Gel benim cn alamayp da perperian eyle157 Gel de yarana bir merhem olalm. Kz gtrd, ocan bana oturttu. Kendi de yanma oturdu. Karma da: Sen de, dedi, git ieriye. ocuu al da git. Kzn ifadesini almam gerekiyor. Kadn ocuu beiiyle kucaklayp, arkadaki blmeye tad. Syle, syle... abuk syle! Kz artk almt. Ne syliyeceini biliyordu. Eskisi gibi, yani ilk gnler gibi lrcesine utanmyordu. Almt ya, gene de azck utanyordu. Syle kzm syle! Syle ceylanm! Syle, syle-

ki... Artk sylemek kzn da houna gidiyordu. Seferle birlikte artk o da bir ho olup kendinden geiyordu. O kyden brahim var ya... Ge brahimi. Orasnn gereklii yok. Onlarla harman komusuyduk. Harman da ge. aBeni kandrd, seni alacam diye. Ge, ge oralarn da, maaraya gel. Seni arkadayla birlikte maaraya getirdiler. Maara azna kadar, baaa aslm kaykanatla doluydu. eri girdiniz. eri girdik. brahim ieri girer girmez ukuruma el att. Ben teslim olmadm. Aramzdaki d geceye kadar srd. Sonra arkada geldi, ona da teslim olmadm. Muhtarn yz yanmaa balad: Syle syle, abuk syle! Kz durdu. O da tadn karyordu. Gzlerini szd, glmsedi. Her yannn ehvete kestiini derinden duydu. Syle syle! . 158' den oaau. Arkada gitti. Ben gidiyorum, bu Allahin beteri kzlan uraamam. Sen ne yaparsan yap! Ben bir sevindim ki o gidiyor diye. Benim gzm brahimde. ibrahim stme atld. Bir de baktm elinde bak. Elbisemi kesip bir anda beni rlplak koydu. Maarann kapsnn aznda ate yanyordu. Elbisemi gtrp atee att. Yanncaya kadar da beni brakmad. Sonracma bana sarld. Ben kendimi ona vermiyordum. O da rlplakt. Yalm gibi scakt, yanyordu teni, tenime dedike. Bir yakyordu, uuuf... Bir yakyordu! Ben yava yava daya-namyordum, zlyordum. Deli olacaktm. Sefer titremee balad: Sonra, sonra? abuk abuk. Sonra ne yaptnz? Kz aldrmad. Ayn rahatlkla, tadn kara kara szn srdrd: Deli, deli olacaktm. Bu erkek teninin tad da hi bir eyde yok. Teni tenimi yaktka kendimden geiyordum. Bir baylrsam stme kecek, bana her eyi yapacak, kzlm alacak. Baylmadan alsn alrsa da, diyorum iimden. yle houma gidiyor ki, kendimi de

brakamyorum. brahim bana sarldka sarlyor. Kemiklerim atr atr ediyor. Derken kendimi koyveriverdim. Bir baktm, maarann tozlan iine serilmiim. brahim sarldka sarlyor. Sarl, sarl, sarl... Kz da titremee balad. Sefer: Sarl, sarl, sarl... diye sabrszlkla sylendi. Kz: Sarl, sarl, sarl... Koy vermiyorum, teslim olmuyorum. Yz, soluu yalma kesmi, yakyor. Teni yalma kesmi. Gzlerinde bir tad var. Gzlerine dayanamadm. zlverdim. zl, zl, zl... 159 Yeter, diye bard. Kz elinden tuttu, actacak kadar skt. Sonra kz kucaklad. Kz onun geni kollarnda bir ku gibiydi. Darda bozkrn boran gmbrdyordu. 160 16 Uzun Ali ocan bana oturmu, karsndaki anasna: yle deil mi ana? diye soruyordu. Adil Efendi ki, mal mlk bir dnya kadar yeri tutmu, bir kasabann ars tm onun, bizi mi dnecek? Biz bu yl vermezsek borcumuzu gelecek yl veririz. Adamn belki de hi aklnda yokuz. Biz burada kendi kendimize gelin gvey oluyor, mal saklayp, mal karyoruz. Bir de aylardr Adili bekliyoruz. Adil gelmez. Gelseydi, imdiye kadar oktan gelirdi. Onun gelmesi eskidendi. Onun gelip de be on kuru iin ky soymas eskidendi. O zamanlar Adil Efendi baldrplam birisiydi. Metelie kurun atyordu. O zamanlar gelir ky soyard da, yakard da... Ya imdi? Bizim telamz bouna ana. yle deil mi? Tavan daa ksm de dan haberi olmam. Ya Adil Efendinin bu olan bitenden hi haberi yoksa ana? yle deil mi? Meryemce konumuyordu, azn amyordu. Ama 161 Fkara, garip, aklsz olum Ali, el hi hakkndan vazgeer mi? sterse dnya kadar mal olsun, insanolu hi doyar m? Adil gelecek, hem de gelip karaku gibi, bir yalm yamuru gibi kyn stne yaacak. Ky soyup soana evirecek, lme are var da buna hi bir are yok. Aklsz, deliba olum benim. Aaah dilim dnse de konusam, konusam da sizin aklsz banza bir bir ak] koysam. Dilimi dnmez edenler, olmaz olaslar, gelecek Adil! Hakl hakkndan vazgeer mi? Beklemekten geberecekler. Nedir derdiniz? Bu olacak. nne geemezsin. Bataslar, olaca, byle nefesinizi tutmu ne beklersiniz? yle mi, ana? Bu kadar zengin adam, yer gk onun, ne diye gelsin de bir fkara ky soysun,

yle deil mi ana? Soyar soyar. Hem de nasl soyar! Soyarken de sevincinden patlar. Ali ayaa kalkt birden. Gittike, anasna syleyip de karlk alamadka bozuluyordu. Boran kuduruyordu. Bozkrdan Torosa doru korkun bir hltyla borann akt duyuluyordu. Ali ayakta bir zaman ikirciklendi, sonra hzla kapya gitti, at. Yzne arpan rzgar nerdeyse onu yere serecekti. Sendeledikten sonra toparland. Koarak Ta-ban kapsna vard. Kapnn yarklarndan k szyordu. Ben geldim Memet karda, diye ieriye seslendi. Kap ald. Ocan bana bada kurdular kar karya. Mee odunu oca billur krmzs bir kz brakmt. Bacadan arada bir, bir yel geliyor, kzn krmzsn alp yerinde apak bir yalm brakyordu. Sonra da kzler kl balyordu. 162 tan rmt ocakln stn. amurla svamt. Duvarlar da ak toprakla svalyd. teki evlerin rlm, geliigzel stste konmu duvarlarna hi benzemiyordu. Yerden be kar yukarsna kadar da trl trl naklanm-t. Uan turnalar, esen yele dallarn vermi aalar, iee durmu orman, kaan geyikler, atlar. TabaoJu bir dnya koymutu duvarna. Tam ocakln alnnda, orta yerinde de byk bir Mustafa Kemal resmi aslyd. Banda kalpak vard. Kalar kalkkt. Yzne inceden, alay eden bir hal taknmt. Tabaolu ona baktka, iinden bir ho, acmaya benzer bir duygu geiyordu. Ona gre Mustafa Kemal iyi adamd, hem de babayiit bir kiiydi. Azck da alayc. Bu neden byleydi? ok almt. Varm younu bu millete vermiti. Hocalar ona kar koymular, millete gavu diye ilanat vermilerdi. ok ey yapm, ok engeli am... Ama bir eksik yn vard, bir yapamad ii vard. stesinden gelemedii... Yoksa bir insan byle inceden inceye oturup da dnyaya glmezdi. Hi kimseye belli etmeden. Tabaolu Aliye bakt. Sknts yznden belliydi. Taba: Ne o, Ali? diye sordu. Sesinde alayc bir hava vard. Ali: Hayrlar, diye karlk verdi. Bir sre gzlerini ocan kzlerine dikip konumadlar. En sonunda Ali: Bir ey dnmeli. Bu kyl kahrndan, sabrszlndan lecek, dedi. Geldim ki sana, u kyly bu dertten kurtaralm. Adil olacak domuz ky soymaa bile gelmiyor. Sana geldim ki seninle yarn kasabaya gidelim, varalm Adile, arkada diyelim hal keyfiyet byle byle. 163

alacan gelecek pamua, nmzdeki pamua brak. Byle giderse bu kyl bana bir i getirecek. Delikanllar ekya olacaklar, yallar kavga edecekler. Tm kyl birbirine decek. imdiden baladlar. Dn bir d patlak veriyordu ki, balasayd nne bir ayda geemezdin. Korkuyorum Memet karda, yazk olacak kylmze... u Adil gelecekse gelsin. Gidip syliyelim. Ne dersin? Tabaolu ar ar doruldu. Gzlerini Alinin gzlerine dikti. Gzleri tm karaya kesmiti. Gzlerinde bir onulmaz keder vard. Dudaklar gerilmiti. Bu kyl var ya, bu kylnn anasn avradn, dardan ufan, ocuunu mleini... Anladn m Uzun Ali Karda! Ben bu kyl iin trnam kesip de atmam. Kendi den alamaz. Brak sarhou dene kadar gitsin. Bu kyl benim dediimi yapsayd da, Stl geekte Muhtara kar gelseydi de, Miralayn olunun ot bitmez iftliine gitmeseydi, bu haller bana gelmezdi. Var git yoluna Ali karda, benden bu kye hayr yok. atlasn patlasn, varsn biribirini ldrsn bu namussuz kyl. Bundan byle ben bu kyn hi bir iine karmam. Hi mi hi karmam. Bir mmknn bulsam bu kyde bir gn bile kalmam, kalmayacam da... Bahar bulur bulmaz, gp baka kye gideceim. Bundan byle bu kyde in* san yaayamaz. Ben bouluyorum. Seni bilmem, sen naslsn ama... Ben... Gece yarsnn horozlar tnceye kadar bir daha ne o konutu, ne de o. Drt be kere uzakta, bozkrn stnde top gibi bir grltnn patladn duyup irkildiler. Tabaolu kylnn Muhtardan yana oluunu bir trl yutamamt. Deli oluyordu. Be alt yl al da. Seferin btn hilelerini getir u kylnn gznn iine 164 ki? Bu kylnn bana ok iler gelecek ki, ne iler! A!i ayaa kalk, bacaklar uyumutu, yere basamad bir zaman. Topallyarak kapya giderken: Kal hayr ile karda, dedi. Hakkn var. Hem de yerden ge kadar. Tabaolu fkesinden patlayacakt. Bir azn asa sabaha kadar durmadan baracak, bu kylye secekti. Gle gle Alim, dedi. Skma camn. ipi koparm-caya kadar eksinler. Aliyi yakasndan tuttu: Bu byle giderse aklm karacam. Ali:

Aman karda, dedi. Ne diyorsun sen byle? Bozkrdan esen bora azttka aztyordu. Kapy Taban elinden alp kapad. Taba kapy yeniden ap: Gle gle Alim, dedi. Skma cann, ipi koparn-caya kadar eksinler. Ali koarak evine geldi. Elif onu kapda karlad. Bir felaket gelince balarna, Elif hep byle kap arkasnda bekler. Alinin eli kapya deer demez kapy aar, yzne bir ho, gcengin bakard. Onu yle grnce Alinin d koptu: Ne var, ne oldu? diye hemen sorup ieriye dald. Bakt ki anas ocan yannda yatyor, yorgam tam grtlana kadar ekmi. Gzleri kapal, almnda ter taneleri. Ne oldu? Kapy at dar kt. Ben de ayak yoluna kyor dedim. Sonra dalmm, bir de kendime geldim ki gece yars oluyor nerdeyse. Baktm ki anam daha gelmedi. Nedir, nerede derken ktm dar. Darda bir bora, frtna, insan ayakta duramyor. Top gibi patlyor bora kyn ortasnda. ktm dar, ayak yoluna, oru165 Hasana haber verdim. Ummahan da bizimlen geldi. Dtk kyn iine, ora senin bura benim, btn ky aradk. Sonra komulara sorduk. Kimsede, hi bir yerde yok, anam. Birden aklma geldi, bu kar kyden kamasn, dedim. Yola dtm. Kasaba yolundaki kayalara gelince, sa yanmda kprdayan bir karart grdm. Karn stne, kayann kuytusuna bzlm. Ana dedim, ses yok. Bir daha, bir daha... Ses yok. Yanna vardm ki, anam b-zldke bzlr, titredike titrer. Hemen srtma aldm, getirdim eve. Ali anasnn yanna oturdu, elini ellerinin iine ald. Gemi olsun anam, dedi. ok ok gemiler olsun. Karsna dnd: Elif, dedi. Hemen bir tarhana orbas koy ocaa. Anam ierse kendine gelir. Bunu duyan Meryemce, usuldan inledi, sa kolunun stne dnd. 166 17 Dn geceki boradan eser yoktu. Prl prl, duru bir gn almt. Donmu kar, gz atrmayacak kadar ipi-leiyordu. Uzaktaki, ta bozkrn ortasndaki kavak aac yanndaym, elini uzatsan tutacakmm gibi yaknlamt. Dallarnn stndeki donmu karlar, neredeyse, bir yel fisidese dklverecekmi gibi. Ortalk bir de lk ki, bir mays ortasnn iekli gnlerinden. Neredeyse bahar, tekmil tomurcuklaryla patlayverecek, u donmu kan silip sprp, alp gtrecek.

Hasan ierden glerek kt. Bacaklarn dizlerine kadar emremiti. Kk baltas, ipi elindeydi. Anas: Kurban olaym Hasanm, bu seferki odunlarn azck canl olsun. Ocaa koyar koymaz bitiveriyordu teki getirdiklerin. Ummahan: Ben de gideceim, dedi. Hasan: 167 Git, dea. uenme gcuc ut, mm^v &______o__ te koskocaman orman nnde. Ummahan alams alams: Ana, diye burnunu ekti, ben onunla gitmek istiyorum. Hasanlan gitmek istiyorum. Sylesene! Elif sesini dildetirdi: Kz da birlikte gtr. O da bir yk yklenir. Kt m, iki yk odun getirirsiniz. Hasan: Gtrrm ama, hi konumasn. Vr vr, bam iiriyor. Ummahan: Azm amam, dedi. Yola dtler. Kaplarndan ayrlr ayrlmaz komu-. lannn ocuklar da onlara katld. Hasan byk olana: Nereye byle? diye sordu. ocuk: Ormana oduna gidiyoruz. Onlar byle toplu gren ocuk daha katld. Ky karlarken bir de arkalarna baktlar ki, ne grsnler, kyn tm ocuu geliyor.

Hi bir ocuk konumuyor. Ama ylesine abuk yryorlar ki, sanki arkalarndan bir canavar srs geliyor. Ormana geldiklerinde soluk soluaydlar. Hepsinin de ayaklar yalnd. Daha dinlenmeden birbirleriyle gremee baladlar. Erkek ocuklar greiyor, kzlar saklamba oynuyorlard. Herkes elinde baltayla, iple gelmiti. yice kara be-lendikten, azlar, burunlar itikten, bir iyice yorulduktan sonra odun kesmee baladlar, ylesine dalmlard ki ormana, ne dal ne gvde, hi bir ey brakmyorlard. ekirgeler gibi geiyorlard ormann stnden. 168 stne oturup dnmee baladlar. Vakit leyi geiyordu. Birden iki ocuk arasnda bir kavga kt. tekiler ocuklar ayrmadlar. Bir sre seyrettiler. Bakt ki ocuklar onlar kimse ayrmyor, onlar da kendiliklerinden kavgay braktlar. Hasan gitti, gene o kayann dibine ate yakt. Atei yakar yakmaz kibritini hemen saklad. ocuklar Hasanla birlikte gzlerini atee dikip, seyrettiler. Hi bir ey gremediler: Bu ate de neyimi ki, hi bir ey yok. Ne koan atlar, ne cerenler, ne de am pamuk tarlas... dedi bir ocuk. tekiler de boyun kvrp: Bu ate de neyimi ki! dediler. Bunu bu ocuk nasl, nereden duyar ki, diye Hasan fkelendi, Ummahana senden kmtr, dercesine bakt. Ummahan: aVallaha... dedi. Ben hi kimseye... Hasan: Susss, yapt. fkesini iinde tutarak, ar ar, hi oral olmayarak atei elleri, ayaklaryla datt. Sonra da kayaln kuytusundan sine sine, kimseye grnmemee alarak, kukuyla yanna ynne baknarak ilerlemee balad. ocuklar onun her deviniini olduu gibi izliyorlard. Ummahan da bir aacn ardna saklanm, en kk bir k-prdaym bile gzden karmyordu. Hasan biliyordu ki bu kadar kalabalkta onu bir gren olacak, tann bana da bu yzden bir eyler gelecek. Kayann dibinde uzun bir sre durdu. Bugn tan altn gidip grmemesi gerekti. Yarn gelirdi, baka bir gn tek bana gelir bakard. Ama yle merak ediyordu ki tan altn grmeden de edemiyecekti. elime uzun 169 Yalmlar grmeyenler, tan altnda ne var ne bilecekler? Sonra da herkes kendi havasnda. Kimsenin ona bakt yok ki... Gene de kukuyla drt bir yanna bakyor, kayaln dibinden srnerek ilerliyordu. Onu seyreden ocuklar soluklarn tutmular, sabrszlkla onun byle nereye gittiini gzlyorlard. Hasann srnerek gitmesi ok uzun srd. Sonunda byk kayaln arkasna kendisini koarak att. ocuklar da hemen onunla birlikte, yaylarna baslm gibi kayaln

arkasna atladlar, aalarn, kayalarn arasna saklandlar. Hasan ayaa kalkt, drt bir yanna baknd, sonra dimdik, kavak gibi uzam gitmi bir kayann altna geldi. Birden eildi, oradaki byk ta kaldrd, altna bakt. Bir sre gzlerini tam yerinden ayrmad. Byleiimi gibi orada kalakald. Sonra kutsal bir eyi yerine koyarm-casna, usulca, okar gibi ta yerine indirdi. Kukuyla, korkuyla drt bir yanma baknp hemen oradan uzaklat. O uzaklar uzaklamaz da aalarn ardndaki, allarn arasndaki ocuklar yerlerinden frladlar, ilk gelen ocuk ta bylenmi gibi bir kutsallkla ar ar kaldrd. ocuklar bir soluk kesilmiler tan altndan kaca bekliyorlard. ocuk ta kaldrd dikti. Tan stndeki karlar yere dt. Tan altndan kara bir toprak kt. Toprakta damar damar, soluk, sarmtrak, ak kkler vard, incecik bir kk dikili duran tatan ayrlmam, gerili duruyordu. Kara, besili, yal toprak kr krt. ocuklar, kocaman alm gzlerle baktlar, sonra ta olduu gibi dimdik brakp ekildiler gittiler. ocuklar bir dnce almt. Ne vard acaba bu tan altnda da onlar gremiyorlard? Hasan, ocuklarn tan kaldrp alma baktklarn, 170 anndan uzaklar uzaklamaz, Hasan geldi, bir sre ta-sn banda durup topra seyretti. Sonra okarcasma elini tasn stnde birka kere gezdirdi. Sonra ta tuttu, usul usul yere indirdi, teki ocuklar gene durmular, Hasan gzetliyorlard. Hasan ta yere indirince, tan yanna diz kt, orada, hi kprdamadan yle kalakald. Birden ocuklar korkun lklarla barmaa baladlar. Hasan lklara gzlerini at. ocuklar deliler gibi sryorlar, biribirlerinin srtna biniyorlar, yerlere, karlarn iine yuvarlanyorlar, deliriyorlard. Hasan ayaa kalkt, tandan uzaklat, ellerini beline koyup dalgn dalgn onlara bakmaa balad. Belki de bir saatten fazla boutular. Bouanlar arasnda Ummahan da vard. Hasan iinden: Ben ona gsteririm, diye geirdi. Byle kocaman kocaman olanlarla oynar m? Hem de bana, hi sormadan. Sonra teki ocuklarla birlik olup benim tam gzetler mi? Hasan ormana varp ykn srtlad, hi kimseye bir ey sylemeden yola dt. Yz askt. Hasann yola dtn gren ocuklar da odun yklerinin yanma geldiler, yklenip hemencecik yola dtler. Btn dertleri Hasana yetimek. Koaraktan yetitiler. Veli, kuru, esmer, incecik bir ocuktu. Omuzlan bzkt. Her an, her eyden korkar bir hali vard. Hasana yaklat: Grdm, dedi. Amma da gzel ey. Iktan gzleri vard. Ba yldr yldr ediyor, balkyordu. teki ocuklar gelince hemen grnmez oldu. Yaa, yle oldu ite!

Hasan ona yle bir tepeden bakt, glmser gibi yapt, ban evirdi. Veli buna alnd: 171 yemcenin pis torunu. Baban da bir uzun ki, uzam da, kavak gibi, ta ge kadar gitmi. yle de adam olur mu yani? Hasan ayaklarn abuklatrd. gdsyle seziyordu ki bu Veliyle imdi atsa tm ocuklar bana oku-up onu kemiklerini krncaya kadar dvecekler. Veli bunu bilmese ona zaten atamazd ki... Arkasndan ulaan Veli korkuyla: Kusura bakma arkada, dedi. Tan altndakini grmediimi yzme vurdun sandm da... Ben grdm onu. yle deil mi? Hasan ses karmad. Veli: Sana bir ey soracam, dedi. Bu kasabadaki adam gelecek mi ki, dersin? Hasan bir an durdu, yalm gibi gzlerini onun gzlerine dikti. Veli gzlerini kard. Gelecek, diye fkeyle syledi. Gelecek... Bir gelecek ki, kye de ate verecek. Daha bir hzla yrd. Sonra hemen durdu, kulak kabartt. Kyden inanlmaz bir grlt geliyordu. Sanki btn ky boazlyorlard. Ky ylesine lk layd. Veli: Adam geldi, Hasan, dedi. Ky tm boazlyor. Btn ocuklar bir azdan: Geldi, geldi, dediler. Koyunlar gibi biribirlerine sokuldular. Sonra yklerini indirdiler, stne oturdular. Kulak kesilmiler, kyden gelen grlty dinliyorlard. Gne batdaki dan ardna doru eilmiti. Da lt iinde kalmt. Ilt iinde kalm kark daa bak-

172 tike de hzn arttryordu. ocuklar ne konuuyorlar, ne de kprdyorlard. Gittike de biribirlerine sokuluyorlar. Birden, znk diye, kydeki grlt, bakla kesilir-cesine kesildi. Ortal deli edici bir sessizlik ald. ocuklar biribirlerinin yzlerine bakamyorlard. Veli mrldand: Hepsini ldrdler, yle mi Hasan? Hasan iini ekti: ldrdler, dedi. 1/3 * 18 yle oturup kalmlard. Gne batm gitmi, ortal ktr ktr bir ayaz almt. dke bzlyorlar, bzldke biribirlerine sokuluyorlard. Kulaklar da kirite. Kyden bir t sesi gelse duyacaklar, ama ky inanlmaz bir sessizlik iinde. Gdl Memedin olu dayanamad: Ben gidiyorum arkadalar, dedi. Varsn ldrr-lerse beni de ldrsnler. mekten ldm. Benimle gelen varsa gelsin. Bir sre bekledi. Bakt ki kimse kprdamyor, fkeli, hnl bir sesle: Gelen varsa gelsin, dedi yeniden. Gene kimse kprdamad. Bir sre durdu, gene bekledi. Gelen varsa gelsin! Ayan yere vurup kye doru abuk abuk yrd. ocuk kalabal geride, uzakta kalnca, karartlar be-lirsizleince iine bir korku dt, olduu yerde durdu kald. Ne bir adm ileriye, ne de geriye gidebiliyordu. Y --

174 ,u,vma gtn uunuu, n du" ey sylemeden gelip yknn stne oturdu. Ama gittike, eli aya, btn bedeni donuyordu... Az sonra dileri akrdamaa balad. Birden bir di akrts ald ortal. Hemen herkes donuyordu. Korkun durumlar geiyordu gzlerinin nnden.

Hasan bir at lei gryordu. Bir sr, balan ta boyunlarna kadar kana bulanm kpek bu at leini paralyorlard. Sonra yeil imenlerin stnde krmz kan lekeleri, bir apak iskelet kalyordu. Veli de hep srtm kelleler gryordu. ocuklar bir karanlk, bir rkn dnyaya girdike giriyorlard. Durmu tam on bir. yandayd. Sar, seyrek salar dimdikti. akr ela gzleri cam gibi, kprdamadan bakard. yle uzaktan baknca, yalnz iki geni omuz olarak gzkrd. Ayaa frlad. Karn stnde plak ayaklaryla tepindi: Ben ate yakacam, diye bard. sterlerse buraya gelsinler. Gelsinler de grsnler. Donuyoruz be! lyoruz ulan! Sabaha kadar burada hepimiz kkrdarz. Hasan da ayaa kalkt: imdi koarak geriye, ormana gidelim. Kayalarn arkasna ate yakarz. Kimse de grmez. Odun da ok. Ummahan, teki kzlar: Odun ok, dediler. Baka sz eden olmad. Bir ocuk srs canlarn dilerine takmlar, yaln ayaklaryla donmu karn stnde, bozkrdan bak gibi esen azgn yelin nnde geriye ormana kouyorlard. Ormana gelir gelmez Durmu: Hasan, dedi, kar kibritini de u kayalarn or175 ^^ .____,__, ___ de tutmaz. ayu !L"-uria) kuru odun toplayn. abuk abuk!

Kasann elinden kibriti ald, aalardan bir iki kuru dal kopard. Uzun kayay doland, kuyu gibi yere geldi. Burasn ne ynden eserse essin yel tutmazd. abuk, diye bard Durmu. Birden, kayalarn arasndaki kk alana yamur gibi kuru odun yad. Durmu kk kk krd ince allar tututurdu. Ate hemen parlad. Atein stne ok ok odunlar ydlar. stndeki ateten karlar czrdyarak eriyordu. ocuklar atein iine sokulurcasma karn stne k-melenmilerdi. Gittike snyorlar, donmu ellerine ayaklarna kan yryordu. Korkulan, meleri getike, b-yyordu. Hi birisi, hi bir zaman bir k gecesi karda kalmamt. Velinin iindeki korku gittike byyordu. Ama korkusunu sylemek de istemiyordu. Sonra boulur gibi oldu. Sylemese delirecek. Birden patlad: Ya imdi kurtlar gelir de hepimizi yerse? Hasan: Kurtlar atee gelemez, dedi, kesip att. Veli: Gelir, diye dayatt. Btn ocuklar, hep bir azdan: Gelemez, diye bardlar. Veli korktu, sustu. Susmasa, hep birden stne ykleneceklerdi. Hep bir azdan gelemez dediler ama, korktula da... Hepsinin iinde ha kurtlar geldi, ha gelecek diye bir bekleyi vard. Uzun bir sre gzlerini yanan atee dikip sustular. Odun kalmaynca, sessizce kalkp odun topladlar. Bir yana kayalar kadar odun ydlar. Ate dtke, 176 v. un A.uijs.uua, orjc dit yalnzlktayd. Hasann nnden, yalmdan bir ceren srs, sonra da bir ylk at geti. Bunlar ocuklara gsterecekti ama bakt ki sras deil... Baksalar bile grmezler. Grseler bile aldrmazlar. Kurtlar neredeyse imdi dklrler. ocuk etini kurtlar ok severmi, yle syler bykler. Gzleri a alm. Arkasna dnp baknca, kayann stnde uuup duran glgeler gryor. Bir de karanlkta, kayalarn aralndan srtan kurtlar, kurtlarn arkalarnda durmu eli tfekli

adamlar... Hasan dnp dnp arkasna bakyor. teki ocuklar da hemen hemen yle. Birden bir ocuk bararak ayaa kalkt: Geliyorlar. Duydunuz mu? Btn ocuklar, o anda hemen ayaa frladlar. Birbirlerinin stne kayaln kuytuluuna yltlar. Soluyorlard. Birbirlerinin yreklerinin atlarn duyuyorlard. Bir iki ocuk alamaa balad. Sonra hep birden alatlar. Sesler gittike yaklayordu. nsan sesi duymak onlara gven vermiti. Alamalar azald. Daha imdiden birka ocuun alamas durmu, burunlarn ekmee balamlard. Birden, kayann arkasndan apak bir ses geldi: ocuklar... ocuklar sesi hemen tandlar. Bu, Durdumann sesiydi. Sesi tanr tanmaz, gene hkrmaa baladlar. Sonra Uzun Alinin, arkasndan Deli Bekirin, sonra Osmancanm sesi geldi. Sonra btn sesler birbirine kart. Kayal bir sevin l doldurdu. ocuklar babalarna sarldlar. 177 y aJttiKiar ocan oana sraamuo. ogaatuuu VmO,F yaktlar. Isndlar. Hi kimse ocuklara, bu zamana kadar niin ormanda kaldklarn sormad. ocuklar da sylemediler. Ve hi kimse ocuklar bu gece niin ormanda kaldlar renemedi, bilemedi. Her ocuk kendine gre bir sebep uydurdu. ocuklarn ounluu sebep olarak, Hasann kaldrp altna bakt ta syledi. Bu ta iini belki Veli, belki de Ramazan uydurmutu. Belki de baka bir ocuk atmt ortaya. A-ma btn ocuklar tan altnda grdklerine, can kurtaran gibi sarldlar. 178 1! Daha gn domamt. Velinin anas olunun stne eilmi, gzlerini falta gibi am, olunu dinliyordu. Ocak yeni tutumutu daha.

Ta kaldrd... Haa, taa gitmeden nce, Hasan yanna ynne baknd, ama bir iyice baknd. Bakt ki kimse grmyor. Ben Hasandan, ormana geldike hilele-niyorum. Bir ii var Hasann. Hasan gitti gitti, bir kayann altnda durdu, yanna ynne baknd, hemen eildi, ta kaldrd, altna bir gz att, hemencecik de kapatt. Ormandan ayrld. Ondan sonra ben gittim, ta kaldrdm. Birden gzlerimin nnde bir k patlad, sonra gzm hi bir ey grmez oldu. Bunu geldim ocuklara syledim. ocuklar da baktlar. Her biri bir ey grd tan altnda... Tan alt, altndan bir arym. O ta, altndan arya giden yolun kapsym. Ben kapy gremedim. Gremedim ki, gremezdim de, ta kaldrr kaldrmaz, k bir top oldu da, geldi alnmn ortasnda patlad. Hi bir ey gremedim ben de... Biz de oturduk, sabaha kadar, tan altn179 masalard, biz de o adamlar grrdk. Kadn daha tarhanay ocaa koymadan dar kt, ormana doru yola dt. Ormana gelip, uzun kayann o yana dnnce ne grsn, kyn btn kadnlarnn, erkeklerinin ou orada. Bir tane bile ocuk yok. Koarak, kalabal yararak, tan yeri sand ukura yrd. Bakt ki hi bir ey yok. Ne ta, ne de baka bir ey. Yalnz, karn aklnn ortasnda, kapkara, damarl bir ukur duruyordu. Hi kimse de gzn oradan ayramyordu. Nerde? diye yanndaki kadnlara sordu. Gzn kr m, ite orada, dediler. Kadn bakt bakt, sonra sordu: Bu tan yeri, dedi. Ta nerede? Uzun kayann, uzaktaki dibini gsterdiler. te o. Kadn taa gitti, eildi, elini okarcasna tan stnde gezdirdi, evirdi evirdi: Bu muymu? Bu muymu? diye dudak bker gibi yapt. Sonra doruldu. Kim getirdi bunu da att buraya? Gnah deil mi? Ne biliyorsunuz bu tata bir ey olmadn? Bizim gzmze gzkmez. ocuklara gzkrler de, bize gzkmezler. ocuklar, melek saflndadr da ondan. Ben kaldramam, gelin, gelin de ta yerine koyalm. Amann bamza bir i gelir. Siz deli misiniz? Kadnlar rktler. Hemen yardmna kotular. Ta incitmeden kaldrdlar, usulca yerine koydular. Ta koydular ama gene de gzlerini oradan, ayramadlar. Tatan bir ey, bir k bekliyorlard. Meryemce kadnlarn arkasnda kalmt. Deneine km, taa deil, kadnlarn hallerine

bakyordu. Taa doru, kadnlarn arasndan yrd. Tan yanna geldi, 180 _ w --------_va...Vll JU1UU13UJUI ,

bir eyler mrldanyordu. Ne sylediini duymak iin kadnlar kulak kesildiler. Hh, delice Hasanm da, yiidim benim. O hep talarla, kularla, anlarla oynar. Bilmez ki aklsz kyl! Mrltsndan hi kimse bir ey anlamad. Meryemce taa iki kere daha, glmseyerekten dokunduktan sonra, dnd, kye doru yolland. Birden bir grlt patlad kalabalktan. Hem kye doru yryorlar, hem bararak tartyorlard. Her kafadan bir ses kyordu. Kye yaklarlarken, iki kadn arasmda bir kavga patlak verdi. Azck gayret etseler, durum dnknden daha kt olacakt. Nedense, bugn kadnlar tutumak istemiyorlard. Belki de kavgaya doymulard. Zaten kadnlarn bkkn bir halleri vard. emeden dnerken Hdnn kznn testisinin kulpu kopmu, yere den testi parampara olmutu. Bunu Mahmudun kars grm, Vah, demi, ne gzel testiy-mi. Bu szleri duyan testi sahibi kz cin ifrit olmu, balam smee kadna. Kadn da ona sm. Sasaa, babaa gelmiler hemen. Derken kzn akrabas kadnlar ie girimiler. Derken kadnn akrabas kadnlar, arkasndan erkekler... Btn ky birbirine girmi, yoruluncaya, baylncaya kadar, sabahtan akama kadar dmlerdi. Kyllerin ou yaralanmt. Kk de olsa, bir syr olmayan kii kalmamt kyde. te ocuklarn dn duyduklar grlt, bu dn grltsyd. Kyn kysna gelen kadnlar topluluu orada durdu. Hi birisinin kye girmei can istemiyordu. Ama ne yapacaklard? Kyn ucunda bir sre beklediler, bartlar, tarttlar. Sonra da koarcasna kye girdiler. Herkes evine gitti. Var, var... O tan altnda bir eyler var. 181 buydu. Velinin anas olan ard: Grmediler. Hi kimse tan altndaki kapy grmedi, dedi sevinerek. Hele u iler yatsn, bir gece seninle, hi kimseye haber vermeden kalkar, oraya gider, ta kaldrr, altn kapy buluruz. Veli, gzleri parlayarak: Bir iyice buluruz, dedi. Altn kap meselesi bir anda btn kye yaylmt. Ve herkes kapy grmek iin, ocuunu elinden tutup, gecenin karanlnda kimseye gzkmeden, ormana gitmee hazrlanyordu.

Ama bir olay buna frsat vermedi. Altn kap birka gn iinde unutuldu gitti. Hi kimse bir daha ormandaki tan adn bile anmad. Ta, kap, orman, bir varm bir yokmua gmld. Bir tek kii ta unutmad, onu yreinin scaklnda saklad. Ta aklna geldike iini lk lk bahar sevinci, bir sevda rpermesi doldurdu. O da Hasand. 182 Tabaolu fkeden kuduruyordu. Dnk kavgada kars bandan arca yaralanmt. Kadn ateler iinde yanyordu. Tabaolunu bir korkudur almt. Ya kadn lrse? Bir sr ocuk... Kim bakar? Yeniden evlenirdi evlenmesine ama, ocuklara ana gibi kim bakabilir? Ana gibi yar olmaz, Badat gibi diyar olmaz. Gitmi, yak yapsn diye Meryemceyi armt. Bu Allann belas kar da hi mi hi konumaz, iyi olacak m, lecek mi bir sylese... Kuduruyordu. Sanki bu kylnn ettii yetmiyordu. stelik de kavga ediyor, birbirlerini yiyorlar. Meryemce de iyi yapyor ya. Gerekten bu kylyle, bu kadar aklsz insanlarla konumaa demez. Dtler o Seferin arkasna... Sz verdiler, gene dtler. Sefer de onlar ald gtrd ot bitmez bir tarlaya. Borlarn deyecek bir tane pamuk bile alamadlar topraktan. Sonra da borlarn demeyip bu hale dtler. Behey aklsz kyller, sizi bu hale getiren, srtnzdan geinen Seferdir! Daha da onun arkasndan ayrlamazsnz. Siz pamuk 183 uramamlar! Meryemce ana, avradn yaras nasl? Meryemce, iyidir ldrmez gibisine ban sallad.'. abuk abuk is balam ocaa gidiyor, ocaktaki is tutmu, kalay amp yer yer krmz bakr km tencereye bir eyler koyup, bir eyler alyordu. Ocakln yannda yklk, ykln nnde uvallar. Sa kede yufka ekmein selesi asl. Ocan sanda odunlar yl. Ocak byk bir sini gibi amurdan yaplm. Sininin ii kl dolu. Ocakta ate. Ocan banda da bir keye bzlp kalm ocuk. Analarnn yaralanmasnn kederi yzlerinde. Kap, evi ikiye blyor. Ocaklk taraf ev, br yan da ahrlk. Ahrda iki inek, bir tosun, bir dana, kzler, iki kei. Sonra da bir kede tavuk kmesi. Kapnn tam karsmda saman yn. Ormana gitmeli, u keilere biraz dal bulmal, yoksa acndan lecek fkaralar. Evin ii saman, eki, tere benzer bir hayvan kokusu. Bir de taze sr pislii kokusu. Kaynayan tencereden bir am ormannn bahar kokusu geliyor. imdi btn kokularn stnde Meryemce-nin binbir iekten, binbir aatan toplayp bir araya getirip, ocaa koyduu yaksnn kokusu, insann iliklerine kadar iliyor. imdi bu koku kaplara, duvarlara, pencerelere, u kede yatan hayvanlara, samana, ocan kllerine, isli damn tavanna sinse, sinse de bir daha gitmese! Bin yl, bin be yz yl gitmese. Btn ky byle gzel koksa... Yaan kar, esen

boran byle koksa... Meryemce tencereyi ocaktan indirdi, hastann yanna getirdi. Bir bez parasnn stne scak, dumanl yaky abuk abuk bir kakla srd. Hemencecik elindeki 184 ^____ , ----------~~ "". yj.&m>. mu, yiau.

Sonra dilerini skp yzn buruturdu. Yznn tm adelderi gerildi, yle kald. Yanyorum, lyorum, diye inledi. Tabaolu: Meryemce Ana... dedi. Meryemcenin ii tatl bir rpermeyle balkd. Aaah, konuabilseydim de sana gzel, yrekten, yrek stc szler syleseydim, Tabam. Bu yaky Meryemce Anadan bakas yapamaz bu dalarda. Bin iekten bin deva karamaz kimse, Meryemce Anadan baka, yavrum. Kurun yaras da olsa, al klcn yaras da olsa, senin Meryemce Anayn yaks hemen iyi eder o yaray. Bizim ocamz Sar Tanmann yak ocadr. Bu ocaa yak yaplacak otlar, iekler Allah tarafndan verilip gelir. Hi ksm ekme Tabam, Tabacam. Meryemce Ana sana kurban olsun. Yaaa, Tabacam, benim akll olum, aaah, konuabilseydim de sana gzel, szler syleseydim, diye iinden geirdi. Sonra ayaa kalkt, bayla Tabaa sevgiyle, hoa kal, dedi. Taba: Ne gzel ediyorsun da u kylylen konumuyorsun ana, dedi. Bu kyl belasn buldu. Daha da bulacak. Hem de bir bulacak ki... Vay anam vay! Meryemce gene bayla, gzleriyle onu onaylad, kt gitti. Tabaou arkasndan bakt. Daha Meryemce gen kz gibiydi. Yaln ayaklaryla karn stnde ylesine de abuk yryordu ki... Analarn anas Meryemce Ana, bir tek adama benzer sen varsm bu kyde, dedi arkasndan. Tabam iinde bir sknt vard. Baz fkeye geliyor, atlayacak gibi oluyor, baz da fkesi geiyor, bu sefer de skntdan patlyordu. Dnden beri, kars yaralandndan) 185 yordu bu kylye. Hem Seferin arkasna dp kurak tarlaya gidiyorlar, hem de ite byle korku, ylgnlk iinde bekliyorlard. Gzlerine uyku girmiyor korkudan, kylnn. Neredeyse biribirlerini ldrecekler. Tabam gittike fkesi kabaryor, bir delilik nbetine giriyordu. Elinde bir mavzeri olsa, gider ,kyn ortasnda durur, evden her kan kyly acmadan vururdu. Karsnn basma gitti, elini alnna koydu: Naslsn? diye sordu. Kadm inliyerek:

lyiceyim, dedi. Peki, bu karsnn suu neydi de, bu namussuz kyl bu hale koymutu onu? Durun hele, daha birbirine nasl girecek birbirlerini nasl krp geirecekler? Grenler, bu Tabaolu bir ho olmu diyorlard. Sahiden de bir tuhafl vard Taban. Stl geekte, hani Muhtar bir gecede tm kyly kandrp kendine evirmiti ya, ite o zamandan beri Tabaolu o Tabaolu deildi. Bir de Tabaolu sanki bu kyden deildi, bu kyde yaamyordu. Sanki drt bir yanndakiler insan deil, birer ta, birer aa, birer para toprakt. Dten sonra Muhtarn evinin nnde btn bir ky, atyla itiyle toplanmt ya, aralarnda bir kii yoktu, o da Tabam ta kendisi. Kye kahreden, kye ksen ki Tabaoludur. Bir yaz gelsin, bu k bir savutursun bir daha bu kyde oturmayacak olan Tabaoludur. im-diye kadar bu kyden Kel Hasandan baka kimse kamam, bylesine kimse elini ayan kesmemitir. Ama Tabaolu bu ii yapacak. Yaz bahar aylar gelince, bir gece evine ate verip kyden kp gidecek. Kalsn kyl, kalsn bu alaklar Muhtaryla birlikte. 186 teri olsunlar. Kylnn ne yapaca, ne edecei hi belli olmaz, gu kyl milleti yedi yanda bir ocuk gibidir. Ne bir ya aa, ne de yukar... Tam yedi yanda. nceleri, Taba kylye yukardan, tepeden bakyor, ne syler ederlerse yalnz alay ediyordu. Verimsiz tarlaya girip de pamuun ok az olduunu, hemen hemen hi olmadn grnce ocuklar gibi sevinmi, apkasn havaya frlatm, kylnn gz nnde kendini yere atp, pamuk tarlasnn scak topranda birka kere takla dnmt. Bir de korkun kahkahalar atarak: Ben demedim mi? diye grlemiti. Bu Sefer-len, bu Delice Bekir sizin ananz avradnz bir iyice ddkler de sizi ot bitmez tarlalara srer? Haydi bakalm, toplayn bakalm! Bir tek pamuk kozas bulabilirseniz, toplayn! Kyller onun smelerine saymalarna kulak tkamlar: Hakk var Tabam, demilerdi. Hem de yerden ge kadar hakk var. Ne etse, ne eylese, ne sylese hakk var. Hem de onun dedii kt. Bu Muhtar sizi ot bitmez tarlalara srer de, avucunuzu yalarsnz dedi, dedii de kt. Her ne dediyse o oldu. Bu Taba kadar... Demeyin keyfine, ne derse desin. Yok pamuu baaklayp bitirinceye kadar Taba nne gelen kylyle, byk olsun kk

olsun, alay etmiti. Tabaolu deil, bir ylan. Bir a dilli. Her sz bir avu a. Damlasn yutan iflah olmaz ama, bu kyl kepazelie alm, yutuyor. Pamuk bitip de, kendinin eline, kylnn eline bir ey gemeyince de Taba olduu gibi deimi bamba187 Xk. U1.. *******

diini. Azn da baklar amaz. . Gz gelip de kye dndklerinde, birden umulmadk bir olayla, Adil Efendinin korkusuyla karlamlar. Tabaolu bu sefer de bambaka bir insan olacak kadar deimi, dili zlm, konu ha konu. Durmadan, sabahlardan akamlara kadar konumutu. Bu sefer ne alay ediyordu, ne de sitem. Dpedz saldryor. Dilinden durmadan alar akyor, kyde alamadk kimse koymuyordu. Daha, daha kt olsun bu namussuz kyl. Beterin beteri olsun, diyordu. Baz gnler, ta sabahtan kyn ortasna dikiliyor, hncn, fkesini kusuyor ha kusuyor. Kyller, boyunlar bkk onu dinliyorlar. Sonunda: Bu Taba gayri bir iyice kudurmu, diyorlar, korkuyla onun yanndan ayrlyorlard. Ellerinden geldiince de yanma yaklamamaa alyorlard. Hele dnk dte de kars yaralannca... Bu kylnn artk Tabam dilinden ekecei var. Taban a dili bundan byle bu kyly iflah eder mi ki... Bir fkeye gelmi ki Taba... fke kudurtmu ki onu... Ama Tabam hakk var. Sylesin syleyebildii kadar. Bu Tabata bir eyler var. Herkesin iine bir phe girmiti. Bu Tabata?.. Bu kyn stnden kular bile gemez oldu. Sizin yznzden. Kyn tama bile, otuna, toprana, yaan karna, kurduna, karncasna bile bir uursuzluk kt. ' Sizin yznzden. Varolsun Muhtar Sefer! Sefer yiit. i188 gkteki ku, yuvasndaki brt bcek bile dayanamad. Allann azsz, dilsiz yaratklar dayanamadlar da bu kyn haline, balarn aldlar, ektiler gittiler. Sizin yznzden. Bir atl grseniz kaacak delik aryorsunuz. Aa yoldan gelen kii grseniz... Evleri kapatp da ky boaltan sebepsizler!

Sizin yznzden! Bu kyn toprana bir daha yamur dmeyecek. Kan yalm olaraktan yaacak. Sizin yznzden. Bereket yerine rezillik, gzellik yerine ktlk, varhk yerine yokluk yaacak. Ekinler yanacak. Bu kye bir daha ekmek girmeyecek. Krmz buday yz grmeyeceksiniz. Ekinler yanacak. Sizin yznzden! Bu ky bunlarn hepsine mstahaktr. Bu ky salgmlar, seller, hrtkler, zelzeleler alp gtrecek. Bir gn bakacaksnz ki u ulu bozkrdan binbir yeil ba, binbir atal dil, binbL krmz gz ... Yzbin ylan gelip ky dolduracak. Adm atamayacaksnz. Adm atsanz bile soluunuz aya kesecek. Aldnz hava a, itiiniz su, yediiniz ekmek, yattnz yatak, gezdiiniz toprak, gn mavisi, dalarn ba, bulutu, yldz a... Her ey aya kesmi... Sizin yznzden! Ky yle bir hale getirdiniz ki, stnden Allahn kular bile gemez oldu. iki aydr gklerdeki kulara baktm. ok ku srs grdm ki, bizim kyn stne gelince yollarn deitirdiler. Neden ki dersen, bu kyde korku var, ylgnlk var, lm var, salgn var. Ku kuken bile, bilin ki byle kt bir durumlara katlanamaz. ok ar grdm ki, bizim kye yaklanca, ulu bir duvara arpm gibi duruyorlar, vzldap birbiri stne ylyorlar, sonra yollarn evirip baka yne, kyn uzana gidiyorlard. Cehennemden kaar gibi, hem de v-zldaarak bizim kyden kayorlard. Oooh, bin kere oh! Oh ekerim size ki, oooh! nallah yarm deilse br gn Adil gelir de avratlarnzn 189 UU11UUU -oa^u________ den avratlarnz alr. Mal sakladnz. Sefer Efendi, saklayn dedi de sakladnz. Sonra kardnz. Sefer Efendi karn dedi de, kardnz. Sefer sizinle oynuyor. Siz kendi kendinizle oynuyorsunuz. Daha atlayacaksnz, patlayacaksnz. Adil hepimizle oynuyor. Altm kyn, bir kasabann gzleri nnde. Adil avratlarnz alr gtrr de kasabada satar. Hem de yok pahasna satacak. Ooooh ekerim size. Yz kere oooh! Avratlarnzn k ak kalacak. Bunu gznzn nne getirin bir kere bakalm. Hele bir getirin! Ne greceksiniz? K ak bir avrat srs! Adilin arkasnda, kasaba arsnda. Beendiniz mi? Ne gzel olur, yle deil mi? yle deil mi, Muhtar Seferin akll, namuslu kylleri? Siz de evlerinizin kesine, karanla saklanr, utancnzdan avradnzn yzne bakamazsnz. br kyllere rezil ki bin rezil olursunuz. Ulan, diyemezsiniz, bu yl kt pamua dtk. Bu yl bizden vazgel Adil, diyemezsiniz. Adil de vazgelmezse, o dazlak kafasn iki tan arasna alp ezemezsiniz. Hem de akll Muhtarn kafasyla birlikte. Grenek bozulurmu, varsn bozulsun. Ky bo kaldnda hrszlar, urular, ekiyalar gelip ky yeriyle yurduyla gtreceklermi, varsn gtrsnler. iki beki dikemez misiniz kye? Grenek batsn. Byle rezil bir grenek yerin dibine batsn. Bir daha da Adilden alveri etmezsiniz. Ne bu korku, bu utan, bu ylgnlk? Bu kyn tana toprana, aacna suyuna, dana deresine, itine atma, yer altndaki solucanna, kurduna kuuna, tilkisine akalna bir korku sindirdiniz ki her eyden rkyor.

yi dinleyin behey namussuz kyller! Bu yl korkusundan bahar gelmeyecek. Gelse de otlar bitmiyecek. Aalar, allar, dalar, ormanlar tomurcuklanmayacak. 190 t mayaca*. Atlar, koyunlar, keiler dourmayacak. Dour-lar da l douracaklar. Avratlarnz tm ksr kalacak Ksr kalmaz doururlarsa iflah olmayacak dourduklar' Bu kyn sulan akmayacak. Aksa da kan hk, amur olup. akacak. Daha kt olun. Beterin beterine uzayn! Bu Taba size yedi yldr syler de syler, iyiyi de syler kty de. Siz hep ktye gidersiniz. Olmaza gidersiniz' Sizin klavuzunuz karga demedim mi? imdi gene syl-yorun. Aldrmayn, varsn gelenek mi, grenek mi, bozulsun. Bozulsun da cehennemin dibine gitsin. O Adil bir korkutmu ki... Korkunuzdan erkekliiniz decek, kadn-hnz kapanacak. Son olarak sylyorum size, korkmayn, evlere girip saklanmayn. Atn korkuyu ylgnh stnzden, insan olun. ukurovada insan gibi insanlar grdnz. Askercilikte ehirler, ulu denizler grdnz. Hi duundunuz m bu denizlerin, u ulu bozkrn sonu nerede biter? Denizlerin arkas nereye dayanr? Gn nasl doar, nasl batar? Gnn arkasnda ne var? Radyo nasl sylyor, ku nasl uuyor, hi dndnz m? Hele kars da yaralandktan sonra... Taban diline dayanabilirsen dayan. Kyller, ne sylerse sylesin, Tabaa hak veriyorlar. fkeleniyorlar, cann almak istiyorlar. Onu bomay, ldrmeyi ilerinden geiriyorlar... Ama... Taba da imdi kyde bir rknt, bir korku... Yava yava Adil Efendiyi unutup, Tabatan ekecek kyl ne ekecekse. Herkese yle geliyor. Kutsal bir yaratktan rker gibi rkyorlar artk ondan. O azn aar amaz, sanki btn dedikleri olacakm, oluyormucasna kyly irkiltiyor. Ylan derse, yaacak derse, kylye yle geli191 bekleyenler de kyor. Kyller Taba nerde grseler kayorlar. Tek selamet yolu kamak. Bu adam ldrmeli. Bu adam... Bunu byle dnmeyen, iinden geirmeyen bir tek kyl yok kyde. ocuklar bile oyunlarnda bararak biribirlerine: Bu Taba ldrmeli! Bu Taba kesmeli, diyorlar. Ama hi bir zaman, hi bir kii Tabaa dokunamayacak. Sanki ona yaklaan tutuup kl olacak. Ellerini kaldrsalar elleri tutmayacak, ona doru yrseler bacaklar ekmeyecek. Dokunan deil, ktlk etmeyi dnen deil, onun sznn stne sz koyan bile beterin

becerine urayacak. Karsnn yaras azdka, Taba da azttka aztyordu. Azndan kpkler salyordu. En iyi arkada Uzun Ali birka kere Tabam evine gidip, etme eyleme, reva grme bu al dil zulmn. Vazge bundan, kyl senin basma bir hal getirir, diyecek oldu, Tabam akl bandan gitti, az kprd, az daha Aliyi evinden koacakt. Taba konutuka kylnn rknts, korkusu, saygs artyor, onun sesi, al, acl sesi kulaklarndan gitmiyor. Sanki Taba, bu ky, ky oldu olal hep byle konuur. Taba olmazsa, bu ky de ky olmaz. yle geliyor onlara. Bir yandan Adil Efendinin korkusu, bir yandan Taba. Ky iki cendere arasnda. Ezildike eziliyor, bou-ituyor. 192 21 Hsne hemen yataktan frlad, yordamlyarak kapya doru geldi. Bir ara eli kzn srtna dedi, kz gevi getiriyordu. Kapy aarken kzn boynuzunu tuttu. Darda kl bir gece vard. Ak kara kesmiti her yan. Gkyz bile karn aklmdayd. Bo eve kotu, ierde, ocakta ate yanyordu. Ocan banda Recep onu bekliyordu. Hsne aktan deli gibiydi. Paralarcasma Recebin stne atld. Bu gece Recep de ondan beterdi. U saattir aktan, Hsnenin plak bedeninden baka bir ey dnmemiti. Nasl oldu, nasl olmad, onlar bile farkna varamadlar. ki plak beden bir anda birleti. Bedende taddan atlayacak bir gerilme. Terlemi, kzarm, kvranan bedenlere yalmlar vuruyor. Bedenler domur domur olmu krmz bakrn tadnda. Hsne bir lm gibi inliyor. Recebin soluu kesik kesik, bir yalmda. Recep scak, yumack bir topra dnyor. Bir karpuz tarlas getiriyor gz nne, karpuz tarlasndaki 193 puz kabuklan. Iltl, yeile, maviye turuncuya alan kanatlaryla krmz kuakl arlar. Arnn belden aas, inesine kadar incecik, sar, yumack tyler iindedir. Birden, altndaki kadnn delirten, atlatan scakl, yumakl... Recep ok eyler dnyor ve kadn, dudaklar aralk, inliyor. Gzleri akm.

Recep dnyor ki, kyl saklarken, saklayacak mal yoktu. Kyl maln yeniden karrken, karacak mal yoktu. Bu ona koyduka koyuyor. Yalmlar stlerinden geiyor. Salkl, zlemli, korkulu, ktr ktr bir insan birlemesi. Ve kadn tutamad ln brakt. Recep Hsneyi elinden tutup kaldrd. Hsnenin dik, sar tyl memeleri hi bozulmamt. Recep memeleri byle capcanl grnce hi bir ey yapmamlar gibi ie yeniden balamann cokunluunda gene akland. Ve iki beden bir anda birleti. Hsne: Ben duramam, diyordu. Recebi elinden tutmu: Bu kyn, bundan byle tm kadnlar ksr kalacak. Baharnda iekler amayacak. Topra yeermi-yecek. Salgnlardan gidecek herkes: Zelzeleler gtrecek bu ky. Haydi, haydi, imdi, imdi kaalm. Kimse ldrmez bizi. Kimse bulamaz bizi. Hemen, abuk abuk. Bak boham da getirdim. Darda hava da dmdz, yaz havas gibi. Bizim iin! Sen gelmezsen ben tek bama giderim. Kadnlar ksr kalacak, ksr, ksr, ksr kalacak! Doursalar bile l doacak. Ben gayri bu kyde kalamam. Senin de saklayacak bir pn bile olmad bu kyde. imdi imdi, haydi abuk gidelim. 194 ry; o^^y^vcA. uuyur, coKunuJctan tasan, hi? bir ey dinlemeyen, tkanan Hsne hemen szn kesiyor, ellerine sarlm titriyor: imdi imdi! diyor. Bu kye ylanlar yaacak. Krmz gzl yz bin ylan yaacak, gelip hepimizi... Ekinler kuruyacak, ineklerin st kesilecek. Kadnlar ksr, ksr, ksr kalacak. Haydi, abuk abuk... Recep: Bu karda, kta kyamette... iki adm gitmeden bu-yar kalrz. Bahar gelsin de... Bahar gelmeyecek. Haydi, haydi, abuk abuk! Kadnlar ksr kalacak. Koca Halil? Koca Halil donmad. Donan bir adamn ls bulunur. Onun ls nerde? Yal bir adam, yal bir adamken, kendini karlara vurdu. Kadnlar ksr... Haydi, abuk. Bahar gelince... Gelmeyecek. Karlar eriyince... Erimeyecek. abuk ol, abuk! Koca Halilin karlar altnda kalan ls... kmayacak. Bohas sa elindeydi, teki eli sk skya Recebi tutmutu. Alnnda da terler tomurcuklanm. Recep birden havaya, Hsnenin dayanlmaz, drt bir yanlarn sarm kap gitmek isteyen havasna kaptrmt kendisini. O da gitmek istiyordu ama, bu geceden, kardan korkuyordu. Korkuyu bile dnemez olmutu imdi. Hsne onu nereye ekse alr gtrrd. Bu hava iinde Hsne Cehenneme gitse, ulu denizin ortasna atlmaa gitse, arkasndan tp tp

giderdi. Bylenmi gibi. Gene de direten azck bir yn kalmt. Bahar gelsin hele, hele bir gelsin. Karlar erir erimez, hava lr l195 maz... uu aucct ujuuu ._,_~__,_,__ maz. Koca Halil donup leceini bilse, gider miydi hi? Yal bir adam, bu karda... abuk abuk... Bir lk gibi: Ksr kalacak, ksr, ksr, ksr kalacak! Recebi elinden tuttu darya, geceye srkledi. Gece akt, ltlyd. Hi bir geceye, teki gecelerin hi birisine benzemiyordu. Souk, yzlerine bir bak gibi indi. Yoldalard. Ky ne zaman ktlar, yola ne zaman dtler, ne zaman bu kadar yol aldlar, farknda bile deillerdi. Hsne sevinten tayor, Recebin eline sarlp pyordu. Gidiyoruz, bu cehennemden kurtuluyoruz. Sana bir ey syliyeyim mi, Adil Efendi yarn kye gelecek. Kyn tm kadnlar da ksr kalacak. Hepsi hepsi ksr kalacak, s Recep konumuyor, dnmyor, bylenmi srkleniyordu. Erkenden, erkenden, daha gn madan kye gelecek, soyacak, soyacak. Kyde yiyecek bir para ekmek bile brakmayacak. O zaman biz ne yerdik? Btn ky acndan lecek. Kadnlar da lene kadar ksr kalacak. Hsne, Recebin elini gsne ekti, bastrd; lecekler, ksr kalacaklar, dedi. Hsne konutuka ylesine abuk yryordu ki, Recep arkasndan yetiemiyordu. Elleri ayaklar mt ve ayaklarnn altndaki karn trtsn duyuyordu. Alibastjya geldiklerinde gn domasayd, mmkn yok donar lrlerdi. Gn doarken, Hsne gne doru dnd, ellerini ge at, duaya balad. ok kr kurtarana, diye de duasn bitirdi. Karlara, uzaktaki yatk dalara tanyerinden altn sars bir k dklyordu. Gn azck kalknca, topraktan 196 dan mr k sen nJcrd. Karlara iki uzun glge serildi. Gn arkalanndayd. Glgeleri karlar oyarak, kapkara, nlerince ilerliyordu. Hsne sk skya, sanki Recep elinden kaacakm da onu bir daha yakalayamayacakm gibi onun koluna sarlmt. imdi Recep olmasa, Hsne ona sarlmasa, bir adm bile atamayacakt.

yle yorgundu, yle bitmiti. Uzaklarda, yaknlarda bir tek ky bile gzkmyordu. Teke dann tam altna gelmilerdi. Ackmlard da. Hsnenin, o ekip gtren havas yok olmu. Recep byden kurtulmu, kendine gelmiti. Artk dnebiliyordu. Korkma, dedi. u srtn arkasnda kyler var. Kar geliyor, arkas boran ya, kara bulutlardan Teke da gzkmez oldu ya, korkma. Boran gelmeden, biz bir ky tutarz. Ben buralarn iyi bilirim. Hsne alams: Ama boran ha geldi, ha gelecek. Ortalk gittike kararyor. Benim de dizlerimde derman kalmad. Teke dann doruuna doru bam kaldrd: Baksana, dedi. Recep: Kyler de o kadar uzak deil, diye onu glendirdi. Borana tutulsak bile, bir kye ularz. Hsne: Tutulursak ne yaparz? Ben yolu karrm. Hsne kendisini glendirmee alyordu. lecekler, ksr kalacaklar. Ksr, ksr, ksr. Habire bunu sylyordu. Recep: Ne sylyorsun boyuna Allahakna? diye sordu. Hsne: 197 lanlar zor Kurtulurlar. Gittike ortalk kararyor. Nerdeyse gne bile kapanacak. Bir ara ortalk kapkara kesildi. Sonra da ald. Dzln ortasnda, Teke dann dibinde yalnzlar ve aresizler. Ne ku, ne bcek, ne kpek, ne kurt, iki tek iki insan insafsz doann ortasnda, sonsuzluunda. Birden hava gene karard.

Recep kzd: Ksr kalacak, ksr kalacak... Ne ksr kalacak? Kim acndan lecek? Sen deli misin, akln m kardn? O ky batsn, o Taba batsn. Hsne dikleti, lgn bir sesle: Ksr kalacaklar Recebim, hem de ok ksr kalacaklar. Kylere yaklatk m? Daha gn atmadan btn kyn dilinde, ksz Recep Hsneyi karm. Hsnenin anas lk la karlarn stne atm kendisini, beleniyor. Recebin kimi kimsesi yok ki yasn tutsun. Kyde bir kaynama, bir at havas, azck da sevin. Hain, alttan alta bir sevin. Meryemce yzn deneine yaptrm, uzaklara bakyor. Evinden darya kmayan Tabaolu darya iki adm atyor. Adm altndaki hain sevin kahrediyor onu. Sen yerin dibine bat, sen eey ky! u fkaralar, diyor, bu karda kyamette sizin yznzden katlar. Ne zaman kmlarsa km olsunlar, hi bir kye ulaamayacaklar. Bu gece kamlarsa, hi bir kye ulamalarna imkan yok. Kar altnda kalacaklar, lecekler. Bir anda kyn iine yayld: 198 Sevdal olduklarn... Bylesine biribirlerine yandklarm... Bu kara borana, bi kyamete kendilerini vuracak kadar... Kaacak kadar... Sevdiklerini... Her gece, bo evde yatp kalktklarm bilmiyen yoktu. Biribirlerine bu kadar yandklarn... Kimsecikler bilmiyordu. Teke dann stnden ovaya, gndouya doru hm gibi kara bulutlar salyordu. Kapkara da, youn bir yel esiyordu. Bu yel, en deli bir boran yeliydi. Bir ift at bulmal. Bir ift iyi at nerede? Bu kyde var m ki? Karasevdallara ulamal. Ulap da kurtarmal onlar.

Boran geliyor. Gelmese bile, bu gece de onlarn stlerinden geerse donarlar. Koca Halilden beter olurlar. Meryemcenin aylardr ilk olarak sesi duyuldu. Bo bulunmutu. Beter olurlar, dedi, sonra da konutuunun farkna varnca disiz enesiyle dudaklarn kanatncaya kadar inedi. Nerden ktklar, kim olduklar belirsiz, kyn ortasnda ata binmi iki delikanl duruyordu. imdi gider, karasevdallar bulur, getiririz, dediler. Atlar kyn iinden aa doludizgin srdler. Kyn gz stlerindeydi. Bir umut gibi kyn iinden szldler, ktlar. 199 d, onlar konutu. Hsnenin babas: Ahdim olsun, diyordu, kurtulup gelirlerse, onlara bir tek kt sz bile etmiyeceim. u alaca danam da ayaklarnn dibinde keseceim, kurban edeceim onlara. Onlarla konuacam, onlara gleceim. Yarabbim yeter ki kurtar onlar. Kar, kuluk vakti balam, leye doru daha da artmt. imdi borana dnmt hava' Dondurucu, karanlk, belal bir boran, yle bir boran ki iki metre teyi gremiyorsun. Borana bakp bakp fkelenen Tabaolu: Bu kyde kalp yaamaktansa, borana atlp lmek yedir, diyordu. Bu kyn stnden... Ve balyordu korkun, ldrc nakaratna. Btn fkesini kyn suratna kusuyordu. 200 22 ylesine bir boran, bir frtna tutmutu ki yeryzn,, gkyzn, darda kimse kalmam, herkes evine snmt. Kaplarn yarklarndan, el kadar pencerelerinden dary seyrediyorlard. Halbuki kyller darda ne olup biterse bitsin, kar olsun kyamet olsun, byle darya bakmazlard. Bugn gz gz grmez bir geceye benziyordu. Karki ev bile gzkmyordu. Ni'in gzlerini dar dikip byle bakyorlard? Darda yaan kardan, esen borandan baka bir ey yok ki...

nce Gmleksizolu grd. Kapnn aralndan, ona gremedi gibi geldi. Gzlerini uuturdu, bir daha bakt. Gzlerine inanamad, ince, uzun boylu karart borann nne dm, kayarak, yaprak hznda aalara doru uup gidiyordu. Gmleksizolu: Bu kpolusu da kudurmu, dedi. O yle konuurken, karart geriye dnd, bu sefer de yukar doru kayd gitti. 201 Kpolusu donacak, dedi. Ama onu peruer ko- i rurlar. Belki imdi bile kanatlarn stne germilerdir. Derken, bir daha, kayarak aa szld karart. Sonra da iyice gzden irad gitti. Gmleksiz bir sre daha, gzlerini kap yarndan ayrmadan darya bakt. Ortalk gittike kararyor, boran gittike aztyordu. Atein karsna, bacaklarn gerip oturdu. u Adili varp ldrmekten baka aresi yok. Amma velakin ok yaldr Adil. Yal adama el kaldrmak da Gmleksizolu soyuna yakr bir i deildir. Gomlek-sizolu soyu bunca ba kesmitir, kellelerden kaleler y-celtmitir, amma velakin yal bir adama, bir eksik etee, bir ocua, bir fkaraya el kaldrmamtr. Adil byk bir zulm ediyor. Bu ky cendereye sktryor, sk ha sk ediyor. Katli vaciptir. Hem de onu ldren hi bir gnaha girmez. Hem de yarn maher gn, Adili ldren sorgusuz sualsiz Cennete uup da gider. Amma velakin Gmleksizolu oca elli yan gemi bir yarata el sremez. Bu ocak kan ocadr. Dededen oula, u dalarda sorul sorul kan aktmtr. Adilin iini bitirmek de Gmleksiz soyunun son kalntsna der. Bu kyden bir tek kii, bir tek insan bile ldrlmemitir. Hkmetlerin kiral var, dalarnda kiral var. Gmleksiz soyu da bir dalarn kiralyd. Amma velakin Adili ldremez. ki yl nce olsayd, ya da on yl nce, Gmleksiz soyu onun cann Cehenneme gnderirdi. On yandaki olunu ard: Olum, dedi, durdu dnd, sakaln okad. Bu dnyada Gmleksiz soyu kim? Olan hemen atld, kurulmu gibi: Byk lkelerin kiral var. Perilerin, cinlerin kiral var. Dalarn da bilumum kiral var. Gmleksiz soyu da 202 ocann son ouyuK aacym. Bilumum dalar stne hkmm geer. Fakirin dostu, aann dmanym. Gmleksiz soyu zenginden alm fakire vermitir. Gmleksiz oca ta gider de Krolunun koyiidi Demircioluna dayanr. Demirciolu ki, drt nal iki parma arasnda ezerekten krmtr. Bu Adil Efendinin yaamas kanun harici, yasa ddr. Amma velakin

Gmleksiz soyu onun kzlca kann ala topran srtna dkemez. nk Gmleksiz soyu ya gekinlere kyamaz. Gmleksiz yasasn bozdun mu gzn kr olur, hem de de uursuzluklar gelir bana. Gmleksizolu olunun elinden tutup hzla kendine ekti. Varol olum, dedi. Hi bir vakit, bilesin ki, gl yerinden su eksik olmaz. Hem de bilesin ki, eskiden de kurt enii kurt olur. Varolasn, saolasn olum. Adilin kann iebilseydik Gmleksiz an gkleri tutard. ocuk, sz babasnn azndan ald: Amma velakin Gmleksiz soyu yasl kimselere el sremez. Babas: Katiyen el sremez, diye pekitirdi. ocuk: Ohhoo! diye nd. O Adilin ya daha kk olsayd, Gmleksiz soyu onu gkyznde paralard. Gmleksizolu ban bir o yana bir bu yana evirip: Aaah, dedi, byk bir frsat kard Gmleksiz soyu. Kim koymu bu olmaz olas yasay, hangi Gmleksiz koymu? ocuk: Suss, dedi. Gmleksiz soyu ne istediini bilir. Sus, baba, gnaha girme. Gmleksiz soyu neylerse gzel eyler. Nilemise, gzel ilemi. Baba: 203 gna dayad. ocuk biliyordu ki artk susmas gerekti. O da kzn yanna gitti. kz yatmt. Upuzun boynuzlar vard. ocuk bu upuzun boynuzlar okamaa balad. Gm-leksizolu daha fazla dayanamam, maaralardan kzn alp gelmiti. Saklamadan sonra, bu kz kye gelen ilk hayvand. Gmleksiz kapnn yarndan gene darya bakt. Bakt ki ne grsn, o deminki karart eve doru yaklap durur. Bir an iinden geirdi. Periler ne demilerdi? Vurgun Ahmet, demilerdi, var git de Gmleksize misafir ol, o byk bir soydur. Hem de insan soyunun vncdr. Vurgun Ahmet daha kapya germeden Gmleksiz kapy at: Buyur karde, diye bard. Soylu Gmleksizin evine ho geldin. Soylu sipahinin evine ho geldin. Seni bana misafir diye peri milleti gnderiyor. Yoksa sen kimsenin evine misafir

olmazsn. Seni bana gnderenler sa-olsunlar, varolsunlar. Bam stnde, gzm stnde yerin var. Ho gelip safalar getirdin. Vurgun bu szlere kulak asmad. Geldi, kapdan adm ierde durdu. Hilim hilim stba kara batmt. Gmleksizolu ona yaklat: Gelsene karde, otursana, buyursana, dedi! Vurguna daha ok yaklaamad. Vurgunun bir bak onu olduu yere iviledi. Vurgun balad: Kar altnda kaldlar, dedi. Sevdallar dondular. Sonra Gmleksize dnd: Sen de bu kydensin, bu kyn itisin, diye bard. Bunu, bylece bararak birka kere gene syledi. Sonra usul usul, alayl, ie ileyen bir sesle szn srdrd. Gmleksiz soyu, it soyu. En aalk, palavrac bir soy. iti eei, kars ua, genci yals 204 vu^.u utac j vu^.u utac

bu soya? Szmona Gmleksiz aas hep gmleini fakir fkaraya verirmi de kendi gmleksiz gezermi. Yl on iki ay gmleksiz gezermi. Hepsi yalan! ylesine fkaraym ki, bir mr srtna giyecek gmlek alamam da Gmleksiz demiler. Sipahi soyuymu! Bu soyun hi bir vakit at olmad ki, sipahi olsun. Yalanc! Gmleksiz soyu, gmleksiz korkak bir it soyu. Kellelerden kale yapmak yle dursun, Gmleksizin korkak soyu bir tek karnca bile ldrmemitir. Daha da iyi etmiler ya. Kellelerden kale yapan soy batsn. Bununla nen yalanc adamn dili kurusun, gz grmez olup, srnsn. u ocuu kandrma. Senin gibi deil, adam gibi olsun. Senin o yalanc, pis sipahi soyuna, fkara Gmleksiz soyuna bir ey demiyorum. Ba yalanc! Arkasn dnd: Sevdallar katlar, kar altnda kaldlar. dedi, komaa balad, hemencecik de gzden irad. Boran esiyordu. Gz atrmyordu. Gmleksiz, oluna dnd: Delidir, dedi. Deliler ok yalan sylerler. Gmleksiz soyu da dalarda adam koymam, doramtr. Bundan dolaydr ki Gmleksizden ok korkarlar. Yalan, yalan, yalan... Deliler hep yalan sylerler. Oradan kaan Vurgun, doru Kstolunun evine dald: Kar altnda kaldlar, dedi. Sevdallar buydular. Kstoluyu da derseniz, bir smkl, bir uyuuk adamdr. Bu dnyada yaamas fazladr. Hem de eek kafaldr. stne giydii bir gmlei, ayana diktii bir ar krk yl giyer de gene eskitmez. Herkesin iti be on yl yaar, Kstolunun iti krk yl yaar. Hi kprdamaz, elini bile kaldrmaz bir it soyudur. Kst soyu uyuuk. Uyuuk, 205

lar, kar altnda kaldlar! Bundan sonra kapsndan ieriye rzgar gibi dald ev, Lapac Halilin eviydi. Lapac daha eiklikteki kuyunun stn ayklyordu. Cmbzla alr gibi topra iki parmayla alp yana koyuyordu. Usul usul. Vurgun: Sevdallar katlar, kar altnda buydular, dedi, sonra da Lapacmn banda durdu, onun ar halini seyretti. Kolay gelsin, dedi. Sonra da kzd, alnnn ortasna, tuuu diye kocaman bir tkrk att. Lapac ona aknlkla bakakald. Gzn ona dikmi, bir trl ondan alamyordu. Vurgun bu bo baklardan tiksindi, hemen frlad: Sevdallar katlar, kar altnda ldler! ite bu Lapaclar, o Kstler byleydiler. Bunlar karde ocuklarydlar. ift srdkleri saban var ya, ta dedelerinin dedelerinden kalmt. Baka bir insan elinde bir saban yldan fazla dayanamaz, eskir. Kstolu ylesine ar, temkinli yrr ki, aya bir taa, bir aa kkne taklmaz. Bir karncaya, bir bcee, bir yapraa mmkn yok basmaz. Lapac da yle. Ta tan madan evden kar, gn le olunca tarlaya varr. kz koar, iki hat eker ve hemen akam olur. Lapac da yle. Kstolunun, Lapacnn babalan, dedeleri de byleydi. Oular onlardan da beter kacak. Kyn genel kanaati bu. Evlerinden sabahleyin ayrlacak olsalar, len vakti ancak Muhtarn evine yetiebilirler. Pamukta herkes yirmi kilo pamuk toplar da, bunlar ancak bir kilo toplarlar. Vurgun Ahmet oradan da Kr Ismaile gitti, ieriye 206 jcorktular. Uzun, kumral sakallan buz tutmutu. Kalar, salar buz gibiydi. Vurgun korktuklarn anlad: Korkmayn, korkmayn dedi. Ben adam yemem. Kar altnda kaldlar, sevdallar ldler! Sen

kzna baksana ulan, benden korkacana. Boynuzun da amma bym. Muhtar kzn bir eyler eyliyor. Haberin olmaz olur mu? ki karnn stne, nc olarak senin kzn alacak. Sen de buna ok seviniyorsun, kzm Muhtar kars olacak diye. Siz kt adamlarsnz. Kzn iki karl Muhtara vereceine, Kel Velinin oluna versene. Fkara gnensin. Bol bolamad bir kala kucaklasn. Bu ky salgnlardan, uyuzlardan, sellerden gidecek. Kar altnda kaldlar, sevdallar ldler! Kr ismail, kars, tekiler ses karmadlar. Vurgun ayn hzla evden darya atld. Hemencecik borana kart, gzden kayboldu. Vicivici Mustafamn evi sa batayd, kaps da ak-* ti. Vurgun ieriye dald. Sevdallar ldler, kar altnda kaldlar! Adilden korkanlar, karncadan rkenler... Sen de oturmu ocan bana, yan gelip durmusun. Taaklarn atee vermisin. Muhtar gavurunun klesi olmusun. Uan turnay gznden, kaan tavan art ayandan vurmusun. Sen de bu kyl gibi kt, kt kyl olmusun. Adamlktan kmsn. Kar altnda kaldlar, sevdallar buydular! Vicivicinin fkeli bir adam olduunu, bir eline geirirse suyunu karacan biliyordu. Syler sylemez hemen dar frlad. Holo hooo, diye bir lk att. Bana gelecei biliyor, ylesine kayordu ki! Gene Vicivici arkasndan yetiti, bir tokatta onu yere serdi. Borann altnda brakp evine dnd. 207 daki ilk eve dald. Kar altnda kaldlar, sevdallar buydular! Allah Vi-civicinin belasn versin. Evi bark, oluk ocuu kar altnda kalsn. Bu ky yldrmadan gitsin. Ylanlar yasn kar yerine. Bundan sonra kszolann, Tebdilhavann, Boklu Hasann, Uzun Alinin, arksz Muradn, kyde kim varsa teker teker herkesin evine gitti. Muhtarn evine gittiinde karanlk basyordu. Muhtar karsna alp tam iki saat syledi. Ta babasndan balad. Krk yldr kyde geen hi bir olay unutmamt Vurgun. Her olay inceden inceye anlatyordu. Bu Taba seni ldrecek, dedi en sonunda. Bararak: Kar altnda kalacaksn, Tabam elinden gideceksin, diyerek evden frlad. Kyde hi bir ev kalmamt uramadk. Muhtarn evinde de ky kurulundan kii vard. br kyden de iki misafir. imdi Tabaa gidiyordu. Ar ar, saygl bir yry vard. Eve gelince bir an saygyla kapda durdu, sonra usul usul kere kapy pt. Kapy Taban olu at. Vurgun ieriye

girdi. Vard, evin ortadireini de kere pt. Sa ba, sakal daha da apak kar iinde kalmt. Sakalmdaki, samdaki, byklarmdaki buz paralan daha uzam, salkmlamt. Vurgun kara batmt. Sanki ieriye bir kardan adam giriyordu. erde, yaral kadnn yanma oturmu Meryemce, bym gzlerle Vurguna bakyordu. Kye dndler dneli onu hi grmemiti. Ocan teki yannda Uzun Ali, Zalaca Kar, kke Dakurdu, Uyuz Mahmut, Durduman, bir de Kel Ak oturmular konuuyorlard. , Taba kede, duvara srtm dayam, ylecene du-sruyordu. 208 sini teker teker nasl giydirdiini biliyorlard. Vurgun, ar ar, gzleri yerde, geldi, bir an Tabam karsnda durdu. Ba yerde: Kar altnda kaldlar, sevdallar dondular! dedi. Sesi bir inleme, bir at gibi acl kt. Tabam bu sese gzleri doldu. Vurgun gzlerini yerden kaldrd, Tabam gzlerine dikti: Bu kye bahar inmeyecek. Ekinler bitmeyecek. Avratlar ksr kalacak. Bu ky seller, zelzeleler alp gtrecek. Lanetler, ylanlar yaacak. Bu ky imdiye kadar lp yitmediyse, eey Tabaolu, senin yznden, senin yzn suyu hrmetine! Birden eildi, kere topra aprtyla pt, hemen srad, bir anda kapdan kt. Kapy kapamad. Kapdan ieriye kar, boran, frtna doldu. Ta ocaa kadar geldi. Ocan iine kadar den kar paralan czrdad. Uzun bir dalgnlktan uyanan Tabaolu, gzleri dolu dolu mrldand: Ahmedim, yavrum, delim, ermiim, garibim. Ky ev ev dolap sen Vurgunun, Taban evine gelince kere Taban huzurunda yer pt ve syledii szler, hemen az sonra btn kye yayld. O gece kyller uyumadan, sabaha kadar Tabaolu-nu, Vurgunu konutular. 2Q9 23 Mmkn yok bu Tabaolunda bir i var. iki elimi atee sokarm ki, bu adamda bir eyler var. Yoksa btn kye sen Allahm divanesi, Peri Padiahnn i gveysi Vurgun, gelir de onun nnde topra per miydi? Bir de o kutsal szleri syler miydi? Bir de Taban insan deli eden o szleri kimin azndan kabilir? Dnya dnya oldu olal byle okkal szleri hep ermiler etmilerdir.

ki gndr Tabaa kimse uramyordu. O da dar kmyor, karsnn yarasyla urayordu. Meryemce-nin yaks iyi gelmi, kadnn yaralar iyilemee yz tutmutu. Kyl gndr Tabaa yanamyordu ama, uzaktan uzaa onu gzetliyor, onun her deviniini izliyordu. Evinde ne konutu, karsna, ocuklarna ne syledi, nasl oturdu, nasl kalkt, ne yedi, ne iti, hepsini, hepsini biliyorlard. Tabaa kar da gittike korkulan artyordu. Gittike de ondan baka bir ey konumaz, dnmez oluyorlard. 210 tup, ayaklarnn ucuna basa basa yaklayorlard evine. Ve elleri ayaklar korkudan zngr zngr titriyerek, onun evinden uzaklara kayorlard. Ve Tabaolu bir eyler sezmi hi dar kmyordu. O da gelen bir felaketin korkusunun arl altndayd. Bir eyler geliyordu, kylde kendini ilgilendiren bir hareket vard ama neydi? Hep kukulu, korkulu baklarn altindayd;. Srtna bak gibi saplanan baklarn... Bir gn evden kacak, Uzun Alilere gidecek oldu, yar yoldan dnmek zorunda kald. ylesine tuhaf baklarn arl altnda kald ki, tarifsiz. Bykler neyse ne, onlar kendilerini tutuyorlar. Duygularn, ne de olsa, dizginlemee, belli etmemee alyorlar. ocuklar, bu Allann belalar, onu grnce ylesine korkuyorlar, siniyorlar, kayorlar, kaacak delik aryorlar ki... Tabaolu da dnyor ki, bu kylde bir i var. Kylnn bir bildii var. ki elimi atee sokarm ki, kylnn bu durumu, tutumu olaan deil. ocuklar byklerin gizlediklerinin aynasdr. Neden yle korkuyla bakp, sonra da il yavrusu gibi dalp karlar? Hele beklemeli. Sonu neye varacak bunun? Bu kyn stne ta yaacak, ta yaacak, dedi. Nereden biliyor? u Toros lkesinin altm kynde de kadnlar ksr kalacak, koyunlar, inekler, ksraklar yavrulamayacak, topraktan hi bir ey filizlenmeyecek, u dalarn yeili uup gidecek, yerinde yangn gibi kayalar kalacak, kayalar un ufak olacak, bir zehir duman iinden dalar gzkmeyecek, dedi. 211 esen rzgar esmez olduunda, topraktaki tohumun atlak 1 \' mas durduunda boy atan filiz kuruduunda, insan elini ' ayan oynatamaz olduunda, yani dnya ldnde, Eu> drellez gn, yeni bir dnya kurulmayacak, yeni, taze bir dnya kurulmayacak. Bu dnya mahvolacak, dedi; Nereden bildi? Bu Tabaolunda ok i var. ukurova pamuk ekmekten vazgeecek, vazgemezse de pamuun otunu makinaya vurduruyor, toplarken de makinaya toplatacak. Bu, bugn deilse de yarn byle olacak. ukurova yok artk. ukurovadan umudu kesmeli. Kesmeli, bamzn aresine, bu dalarda geim yoluna bakmalyz, dedi. Nereden bildi?

nsanolu sever. Bir lokma k iin lr, cann verir. Byle giderse, stmze rttmz, bir bulut gibi tepemizden aa aan bu karanlklar bitmiyecek. Biz lenedek karanlk iinde kalacaz, dedi. Nereden bildi? u boz, u verimsiz, u ot bitmez, u yangn yeri toprak, at diye atlayacak. Tam orta yerinden. inden yalmlar akp, u bozkr gl gibi dolduracak. Bu gln yangnndan Torosun tepesinde de durulmayacak, dedi. Nereden bildi? Bu Tabaolunda bir eyler var, var ama, ne? Kular, anlar, uaklar korkularndan bu kyn stnden geemiyorlar, geemiyecekler, dedi. Nereden bildi? Herkes maln saklad da, o saklamad. Adil gelmeyecek, dedi. Nereden bildi? Vurgun Ahmet kyn tmne teker teker, ev ev sd, sonra geldi de Taban evinde kere topra p212 tmda kaldklarm, sonra da buyduklarn syledi. ;\ > Nereden bildi? Yava yava gnler getike Taba, kylnn kafasnda sorulayordu. Sorular gittike oalyor, ihtimaller elle tutulacak bir hale geliyordu. Hele Taban evinden artk kmamas, iin tuzu biberi oldu. imdi, u anda artk Taba kyde, evinde yoktu. Taba bin yl tede yaam, bu kyn, bu dalarn bir ulusuydu. Bu Taba iini, azck bir gayret etseler, bir adm daha atsalar, bir sonuca, can attklar sonuca ulatracaklar ama, kimse bu adm atmak cesaretini kendinde bulamyor. Zalaca gecede en az iki kere Tabaolu stne d gryordu. Taba stne grd dleri bir iki kere Muhtara anlatacak, hayra yorduracak olmu, Muhtar tarifsiz kzar aktan onu yanndan komu: Bir daha Taba stne d grrsen bana gelme. Evime, kyme bu adamn dleri uursuzluk getiriyor, demiti. O da dayanamam, dlerini nne gelene anlatmaa balamt. Kyller onun Taba

stne grd dleri can kulayla dinliyorlard. Zalaca bundan byk bir kvan duyuyordu. Muhtar Sefer gibi kimse dn yora-myordu ama, olsun. Dinlemeleri, byle candan dinlemeleri ok gzeldi. stmde bir adr. Karanlk adr. Yanm ynm bir su gibi bir karanlk sarm. Karanlk drt bir yanm saryor. Karanlk gkten aa inip bama bama geiyor, Ben yumuluyor, yatyorum, yere upuzun uzanyorum, karanlk iniyor. ndi, indi yerle bir oldu. yle ar bir karanlk ki soluk alamyorum. Boulacam, elim ayam kesiliyor, derken karanlk ortadan kl gibi kesildi, at diye iki paraya blnd. O aralktan ben soluk aldm. Kendi213 me gelince, ne greyim; ivuamg el. Gzelcene bir el. Karanl kesen k, oradan szlp gelir. Amann bu el kimin eli, bu elin arkasndaki yz kimin yz? Gittike yaklayorum, ama yze bakamyorum, gzlerim kamayor. Tm yeil a kesmi bir yz. Sandan tanyorum. Bu yz kimin yz? Tabaolunun! Ayaklarna kapanyorum. Karanlk stmden bir sel gibi akp gidiyor, ekiliyor. Sonra da uyanyorum, dar kp Taban evine geliyorum ki, ne grem... Ne grdn? ite Zalaca burasn sylemiyor, kendine byk bir sr olarak saklyor. Kyl de burada bir i olduunu anlyor. Kukular da gittike byyor. Taban evinde gece vakti ne grlr ki? Zalacay sktryorlar ama, azndan bir tek sz alamyorlar. Zalaca: Susun, susun kurbannz olaym. Bana syletmeyin. Sonra azm erilir. Ellerim kollarm, ayaklarm kuru aalar gibi kuruyup suyu ekilir. Amann orasn bana syletmeyin, d diyordu. te buras stne Zalaca sylemedike her kylnn kafasnda bir d, yar gerek, yar hayal bir dnya hika-yeleniyordu. Ve hi kimse kafasndaki hikayeyi, d kimseye sylemiyordu. Gnler getike Taba salamlayor, uzaklayor, byleiyor, dleiyor. Ne dedi? Taba ne dedi? Bir gece bakmsn ki stmzde karanlk yok. Yldzlar, ay yok. stmzden ekip alp gtrmler. Taba ne dedi? Bir sabah kaik-m bakmz ki stmzde mavi gkyz yok, ekip alm gtrmler. Bir gn bakmz ki u Torosun orman yok, ekip alm gtrmler. Adile gelince, ya gelir, ya gelmez, dedi. Nereden bildi? 214 24 Muhtar Seferin banda trl iler vard. Kr Ismailin kz da hi aklndan kmyordu. Artk kzla evlenmee, onu nc kars yapmaa bir iyice karar vermiti. Bu kark, bu kt, skntl gnlerde bu kz da olmasayd hali dumand. Bu karanlk gnlerin olmutu kz. Ba sklnca ya onu artyor, ya kzn evlerine gidiyordu.

Adil gelmiyordu, gelmeyecekti de. Bu yzden kyde de iler habire ktye gidiyordu. Kyl kendisinden adm . adm uzaklayordu. Bunu gzyle gryor, kulaklaryla duyuyordu. Bunlar hep Adilin zprl yzndendi. te imdi de banda Tabaolu olay. Kyl adam yava yava, gn getike ermilie itiyor. Bunun bir tek msebbibi Adil. Kyl byle anlarda sarlacak dal arar. Trl trl dala sarlr, brakr. En sonuncu salam sand bir dala sarlr, sarldka sarlr, her bir eyini daln gcne verir, dala snr. Bir dal bulamazsa, kendisi dal yaratr, sonra da sarlr. Kyl dalsz edemez. Hi bir umut kaps bulamad. Bulamaynca Tabaolu kurnaz, akll adam, kylnn bu halini hemen anlad. Balad kylye kutsal kitap gibi smee, lanetleme-e, kyl de ondan korktu. Bir de divane Vurgun Ah215 f mee ogreu ki, uuyc uuyt y^, wma ~~ &~* ~~------topra p. Ondan sonra kyl atei ald. Varsa da yoksa da Tabaolu. Bu byle giderse, byle de gidecee benzer, en byk dman Tabaolu kendisini bir ermi ilan ettirip, u Toros dalarnn tasz kiral olur. insanlar, l dedii yerde lrler, kal dedii yerde kalrlar. Bir gn bakmsn ki, byle giderse, Tabaolu ne demi? Demi ki kylye, u Muhtar bu kyden ve de u Toros lkesinden srgn edeceksiniz. Byle giderse, hi bir vakit kyl onun sznden kmayacak. Adil kye gelip iki ift sz etmezse, i ktye gidiyor. Hem de ok ktye. Yakam Tabam elinden kurtaramazsn. Taba da yakasn kylnn elinden hi bir vakit kurtaramaz. Ky kurulu yeleri, birinci ye Kurt Fak, ikinci ye Zibidik Muslu, nc ye Kadir Zincirdodu, drdnc ye Halil Klesizolu, bir de Muhtar Sefer oturmular, babaa vermiler, byyp giden Tabaolu na bakyorlar, buna bir are aryorlard. Zibidik Muslu: Elimizde hi bir kanuni takibat yasas iin delil yok. Tabaolu evinden bile kmyor, kimseyi de evine almyor. Meryemceden baka, dedi. Sefer: Hesapl adam, kurnaz bir er kii. ini biliyor. Ama ben onun akibetini Murtazanm akbeti gibi yaparm. Ve de onu stanbuldan deniz suyu almaa yollarm. Bunu bylece bilsin Tabazadem, ac badem. Ve de ac biberim. Muslu: Elimizde kanuniyet yasas delili yok. Delil olmaynca, imdilik hi bir ey yapamayz. Sonracma Murtaza gibi deil bu. Murtaza az var dili yok bir fkara. Tabaolu yle mi ya? Bir koca kyn yars akrabas, yars da ona tapt tapacak. Ondan korkulur. Hepimize bu kyde 216

bkm, aunyaaan umudunu kesmiken, ondan korkulur. Muhtar Sefer, iini ekerek, ylgn: Korkulur, dedi. Bu i ktye gidiyor. Kyl her giin biraz daha Taba ermi mertebesine karyor. Bu gidi, gidi deil. Bir sabah gzn aacak, bakacaksn ki Taba ermi olmu km, herkes bast yerin topran pyor. O zaman temizle pirincin tan, elinden gelirse. Adil mutlaka gelmeli. Kylye grnmeli. "Gelmeli, hi olmazsa, kylye demeli ki bu yl alacam istemiyorum. Ben sylersem inanmaz, sen sylersen inanmaz. Taba sylese kyl gene Adilin gelmeyeceine inanmaz. Alacam bu yl baladna inanmaz. Bekler de bekler. Bu ite bir kmaza girdim ki, kmaz derim sana. lle de Adil Efendi gelecek. Ben sizinlen Adil Efendimize gelemeyeceim. Msait dmez. Siz gideceksiniz, diyeceksiniz ki, hal keyfiyet byle byle. Gelmezse olmaz. En byk dmanmz ermilik payesine ykseltiliyor. Ve Ta-T" baolu, Tabaolu bu kyden kan ilk kvlcmdr. Sonradan ate olup tm Toros lkesini saracak. Taba bamza ermi olmadan, amann yetisin. Aradan gn geip, Taba ermi ilan edilince, ite o zaman gelse de olur, gelmese de... O zaman isterse hi gelmesin. Ya da gelip ky ineden iplie soysun. Bir fark etmez. Haydi salcalan gidin, salcalan gelin. Kydeki olanlar, mkl halimizi ve de ona bir bir arzedin. Syleyin ki onun kutsal ellerinden perim. Siz de varr varmaz elinden^ pmeyi ihmal etmeyin. Houna gider. Gle gle, yolunuz ak olsun. Yarm sabah erkenden... Yz sararmt. Gzlerini habire kirpitiriyordu. Saklanacak bir yer, bir kuytuluk arayan bir hali vard. O kadar ok konumutu ki yorulmutu. Bu Tabaolu olay ona o kadar koymutu ki, bir hafta gece gndz ondan sz etse gene usanmazd, iinden szler tap geliyordu. : ' "' ' <-r ', ' 217 Kylye fkeleniyordu. Bunca yl klesi 01, ner Dr ilerine kpekler gibi ko, onlar iin elini atee sok, onlar yznden bana olmadk iler gelsin, sonra da sana dman kesilip, en byk can dmanm ermi yapsnlar! Bakn arkadalar, diyordu Adil Efendi. Size sy-leyim ki bugnlerde ben hi bir ekilde kye gelemem. Ne olursa olsun, isterse kyamet kopsun, gelemem. Gelip kylnn maln mlkn haczedemem. Gelip, alacam bu yllk baladm da diyemem. Ve de iime gelmez. n-kleyin, efendime syliyeyim ki... Sizin haberiniz olmad m? Nereden olacak? Haberiniz olamaz. Olmamas daha iyi. Ben de kye niin gelemem sebebini hi bir vakit kimseye syliyemem. Sefer biraderime benden selam sy-liyesiniz, diyesiniz ki, Adil diyor ki durumlar ok karktr. Ve de ktdr. O benim ne dediimi anlar. Kylye hi dokunmasn. Yattrsn onlar. Syleyin ki ona, Adil "j* Efendi diyor ki, deyin, uyuyan ylann kuyruuna basmasn diyor, deyin. Durumumuz ok sarslptr. Bir de Yalak ky meselesi karmasn bamza. Nasl bilirse, bu Yalak ky iini yle idare etsin. O kyl bu yl yaplmayacak iler yapmtr. Her bir gelenei bozmu, altm kyn altmna kt bir rneklik etmitir. Sefer de iinde, o kyden kimse pamuk dn yanma uramamtr. Sonra da, ben geleceim diye korkmu, maln mlkn yer altna, kayalklara, kuyulara saklamtr. Hayvanlarn da Peri maaralarna saklamtr. Sonracma efendim, geri karmtr. karmtr grnp, hi bir ey karmamtr. Ben < o kye, arkamda elli candarma da olsa gidemem. Korkumdan deil. Ben bir can iin kimseye minnet etmem. O kye hi bir vakit ayak basmam. Ben o kye gcendim. Ben j Yalak kylsn ocuklarm gibi severdim. Ama imdi -sevmiyorum. Hi bir vakit de sevemem. Onlarn yzne

218 D uana uaMiim. w jujyue ne olup, ne Ditiyor, ben gunu gnne biliyorum. Ve de byk bir frsat kolluyorum. Ben Adil oldum olal, malm kimseye yedirmedim. Yalak kylsne de, bir yllk iin de olsa, yedirmem. Hi bir vakit Adilin maln kimse yiyemez. Yerse, kemik gibi boaznda kalr. Sefere syleyin bunun stnde durmasm ve de her zaman bana, gelsin gelsin diye haber yollamasn. Bu gnlerde ben o kye gelemem, niin gelmediimin sebebini de syleyemem. Belki bir ay, belki iki ay sonra, hava bana uygun gelirse kye gelirim. Ve do alc ku gibi o nankr kylnn stne inerim. Can biraderim Sefere de syleyin ki, ona da syleyecek bir iki szm, bir iki sitemim var. Syleyin ki ona, bir daha benim yzme bakabilecek mi? Ben geleceim zaman bilirim. Bana her gn haber stne haber yollamasn. Gelemem. Niin gelemem, sebebini de kimseye syleyemem. Ama Sefer bilir ki ben kimsede cm brakmadm, aldm. Yalak kylsnden de alacam. Bir uygun zaman bulur bulmaz hakkm o ahlaksz kylnn burnundan fitil fitil, fitil de fitil getireceim. Bu yaptklar nankrl onlara detmesini Adil bilir ve de her zaman bilmitir. Sefere syleyin ama bugnlerde hi bir ey yapamam. Parmam bile kprda-tamam. Sebebini de, kellemi kesseler, kimseye syleyemem. Ama bir frsat bulursam, vay babam vay, o kylnn elimden ekecei var. Sefere syleyin ki, iki kara gzlerinden hasretle perim. Ben bu gnlerde evimin kapsndan dar bam bile uzatamam. Sebebini de sorarsa, hi bir vakit kimseye syleyemem. imdi size, Sefere soruyorum. Yalak kyls bir bayram gn, bir Hdrellez gn gibi giyinip kuanp benim yoluma neden dkld? Bir insan, insan olan bir insan alacaklsn, hacze gelen alacaklsn byle karlar m? Haydi giyindiler, kuandlar diyelim, o gn akama kadar neden oyun oynadlar? Sefere syleyin ki ben o kadar aklsz deilim. Ben onu dost bilirdim, iki 219 J ~-J J gesin. Herkesten her eyi beklerdim de, borcunu veremeyince Yalak kylsnn bu hale geleceini beklemezdim. Ben o kye gstereceim. Gstereceim ki gstereceim! O ky bir gn'grecek. Grecek ki, neye uradm bilemeyecek. imdi size syleyim, Sefere selam edin. iki mbarek kara gzlerinden perim. Kyly yattrsn. Kylnn, her kylnn elinde krlmaz bir mee sopas varm. Sonra da her evde bir tabanca varm. Her gece otuz krk kii... Sefer ky idare edemiyor. Bana Yalaktan her gn kt haberler geliyor. Ben korkmam, hi korkmam, isterse Yalak kynn her evinin nnde bir mitralyz, bir havan topu olsun, korkmam. Ben o kylye iyilikten baka ne yaptm ki yle giyinip kuanp, takp taktrp beni bekliyorlar? Kylerine girmemi istiyorlar... Ben kye gelmeyince de kederlerinden lgna dnyorlar. Onlarn ne yapacaklarn ben bilirim, sezerim. Ama zaman beklerim, onlarn bana kara bir felaket gibi inecek, yurtlarn yuvalarn darmadank edecek zaman beklerim. Sefere selam syleyin, iki kara, gzel, mbarek gzlerinden perim. Bu yllk btn selahiyetimi ona veriyorum. Bu yl Yalak kyls utancndan, borcunu veremediinden alveri etmedi. Gelip alveri edebilirler. teki pamukta da tm borlarn deyebilirler. Yalnz Sefere syleyin ki, kylleri dkkana ikier er gndermesin. Teker teker gelsinler, istediklerini

veririm. kier er gelirlerse, hele kalabalk gelirlerse... Aman, nasl gelirlerse gelsinler. Gelsinler de bu k rlplak kalmasnlar. Onlar benim kyllerim, kardelerim. Ben onlar iin alyorum. Bunu bylece bilsinler. kretsinler, dua etsinler, ben arkama yz tane silahl adam, ekiya hepsi de, alrdm, gelirdim kye, ama dndm. Dndm ki bu kyl benim kylm. Azck 220 Lil, JZ,larn bile anadan doma soyardm, soyardm da kyn iine brakiverirdim. Onlara yiyecek bir lokma ekmek, bir damla su brakmazdm. Yatacak yataklarm, altlarndaki kl ullarn bile alrdm. Kar koyanlar da arkamdaki yz silahl ekiyaya vurdururdum. Canm skmasnlar. Arkam-' da yz silahl ekiyayla yarm gelirim. Ama zarar yok. Et trnaktan ayrlmaz. Bu kyl benim kylmdr. Sefere selam syleyin. Ona selahiyet veriyorum. ki mbarek gzlerinden perim. Kyl beni byle giyinip kuanp, bayram sevincinde ne sebepten beklerdi? Sefere selam syleyin, o kyn ta altn olsa, topra cevahir olsa, gel al Adil deseler, gelemem. Neden gelemem, sebebini de kimseciklere syleyemem. Evet, imdi son szme geliyorum. Bunu bylece Yalak kylsne tebli edesiniz. Biliyorum bu yl pamuk toplayamadlar. Ol sebepten de borlarn veremediler. Bunda fkelenecek ne var? Gelsinler, dkkanm onlara ak. istedikleri kadar mal alsnlar. Gelecek pamukta ikisini birlikte derler. Benim Yalak kyllerine umudum tamdr. Siz de imdi doru dkkana gidin, istediinizi aln. Mutlaka aln. Almazsanz bir daha yznze bakmam. Doiu dkkana. Olur mu? Sefere selam syleyin, gzlerinden perim, ben hi kimseden korkmam. Bunu Yalak kyls, btn kasaba bylece bilsin. Korkmam, korkmam! iki katl, a boyal, byk salonlu, sekiz byk odal bir konakt Adilin kona. Konan alt ahrd ve ahrdan at sidii kokusu geliyordu. Adil odann duvarna srtn dayam, ayanda mesti, bacaklarnda lacivet pantolonu, yelek cebinde altm kordonlu bir saat. Adilin dileri altm. Kocaman bir gbei, sarkk, kr 221 tra olmu. Her hareketinden telal olduu, bir eylerden, grnmez bir eylerden korktuu besbelli. Bu adam elini eteini dnyadan ekmi, mal mlk, dnya varl umurunda deil, korkusunun kozasnda dnp duruyor. Korkudan yumulmu, bir topak olmu. Bugnlerde onu kim grmse, Adil Efendi o kiinin stnde bu izlenimi brakmtr. Bir de bu iten bir kurtulur da

selamete erersem... der gibi bir hali var. Ben bu dnyaya gsteririm, der gibi. imi, morarm gz altlarna bakarsan, bizim Adil gnlerdir uyumam dersin. Korkun bir fkeyle onulmaz bir korku yzne reklenmi, orada ylece durup duruyor. Salcakla, salcakla gidin kardelerim benim. Ben hi kimseden korkmam, Allahtan baka. Kyly szlatmayn. Zaten akl bandan gitmi bir kyl. Bamza byk iler aarsnz. Amann nolur, kyly szlatmayn. Gelip benim dkkanmda ne var ne yok alsnlar. Koca Halil Aa biraderime de selam syleyin. Onun bu byk iyiliini mrm olduka unutmayacam. Onun da gzlerinden perim. Onun borlarn, olunun borlarn baladm. Aman unutmayn, kylye syleyin,, gelsinler, dkkandan canlar ne kadar isterse o kadar alsnlar. Nasl olsa gelecek yl verirler. Her yl byle kesat gitmez ki... Syleyin hi zlmesinler benim tarafmdan. Yalak kyls benim z bir kardelerimdir. Gle gle. Doru dkkana gidin. Syleyin dkkana sizden kr almasmiar. Deftere sermayesine yazsnlar. Bu yl btn Yalak kyne krsz veriyorum. Balarna byk felaket gelen kardelerimize bu kadar yardm ok deil. Sefere syleyin, kara gzlerinden perim, hi stme varmasn, ben o kye gelemem. Sebebini de sorarsa, kimseciklere syleyemem. 222 25 arksz Murat syledi. Kel Ak onaylad. arksz Murat ne diyordu? Bu Taba soyu baka bir soydur. Bu ky nankr kydr de Taba soyunun deerini bilmez. Yoksa bu Taba soyu gibi var m? Bir de byk bir huyu var bu Taba soyunun. te bunu ben bilirim, kimsecikler bilmez. Bu Tabalar btn erkek ocuklarnn adn Memet koyarlar. Bakn size sayaym. Bu Taban ad Memet. olu var, nn de ad Memet. Bu Taba Memedin babasnn ad, onun da babasnn ad, onun da babasnn ad Memetti. Taba slalesi yeryzne indi ineli Memettir. Bunda bir i vardr. Muhtarmzn gzel azyla, ve de-bunda bir srr hikmet gizlidir. Bu ky akl banda bir ky olsayd, bu Taba slalesinin yakasn brakmazd. Hem de hi bir zaman. Ben her bir eyleri bilirim ama, bu kyde beni kimse dinlemez. Varsn dinlemesinler. Benim de umurumda m? Bu Tabalk nereden gelir bu soya? ite en nemli yer buras. Bunun stnde kazk akp duracaksn. Hem de 223 ne su serpe. arau yyy

Taba milleti demiler. Neden sorup aratrmazsnz, ey budalaca millet? Neden sorup aratrmazsnz da, ayam, z ona gre denk almazsnz, ey ahmak adem oullan? Bu Tabalk nereden gelir bunlara? diyordu. Nereden gelir, nereden gelir? Bu Tabalar hep dalar stne alrlar. Bunlar yce dalarn

ulular, ermileridir. Tm yce dalar stne hkm yrtrler. Kurtlar kular, tilkiler, akallar, aylar, kaplanlar bunlardan sorulur. Btn bunlarn ulusu Taba soyudur. Siz bilmezsiniz, ben bilirim. Ben bilirim de, bu srr ilahiyi hi kimseciklere demem. imdi sras geldi de atm azm. Gzelce adm andm Taba soyunun. Bir gn dalarn ulusu byk Taba, bunun dedesinin dedesinin dedesi ilk Memetlerden birisi daa yukar gidiyormu. Bir de ne grsn, boazna kadar taa kesmi bir adam. Alt yan ta, st yan konuan, alayan glen, bir ba. Byk kara gzleri var. Peremi alnna dm. Aln azck terli. Bir bahar patlam ki dada da bu srada, bahar derim sana. Dalar, iekler, aalar ninnileniyor. Ulu Taba, alt yam, elleri ayaklar, gvdesi taa kesmi delikanlya yaklayor. Nedir senin bu halin- diye soruyor. O da bana geleni anlatyor. Diyor ki, bir byc sevdiime ak oldu. Beni bu hale getirip sevdii^ mi elimden ald. Sen ki bu dalarn ermii Ulu Memet Efendimizsin, bul bakalm derdime bir derman. Ulu Memet, bulurum diyor. Elini grnmezlere uzatp, Cennetten bir nar ubuu koparyor. Topraa kapanyor akama kadar dua ediyor, dua bittikten sonra nar ubuuyla kere ta bedene vuruyor. Birden gvde zlyor, insan bedeni oluyor, et oluyor. Ulu Memet Efendimiz sevincin- den deli oluyor. Sonra bir de bakyor ki, adamn ba ta 224 ha kt ettik, diyor Ulu Memet Efendimiz. Topraa kapanp sabaha kadar dua ediyor. Sabah yelleri eserken bir de bakyor ki hi bir ey olmam. Karsndaki ta kafa olduu gibi durup durur. Ulu Memet Efendimiz kzyor, diyor ki bu adamn ba ta olmaktan kurtulsun, sevdalsna kavusun da benim bam ta olsun. Birden, ba ta oluyor. Sevdal delikanl da talktan kurtulup sevdiine gidiyor, kavuuyor. imdi diyeceksiniz ki Ulu Memet Efendimiz, imdiki, bu Taba Memedin dedesinin dedesi ne yapt diyeceksiniz? Az almaz ki dua etsin, gz yok ki grsn, akl yok ki dnsn. Kula yok ki iitsin. Da banda ta olmu bayla kalakalm. Bereket ki bedeni kutsal beden. Dan kurdu kuu, ylan akrebi, kaplan ays onun bedenine dokunamaz. Bir gn bakmlar ki Ulu Memet Efendimizin iki avucunun ortasnda iki katmerli gl am. Gller kocaman, karanlktan ar ar kar gibi durulmu yapraklar alyor. te bu gller bysdr. Ulu Memet Efendimiz bir akl etse de gll avularn bana srse, ba hemen ta olmaktan kacak. Akl yok ki dnsn, bu gller benim avucumda neden bitti, desin. Tam bu srada bana, o tan stne, gelmi bir karaku konmu, gzlerini gagalamaa balam. Gagaladka da ban sallarm. Derken, sa elini bana gtrm, gln bir yaprann ucu bana demi. Dedii yer talktan km, ku gagaladka, o elini bana dedirirmi. Sonra iki eliyle birden bam tutmu. Ba tmden ta olmaktan kurtulmu. Ulu Memet Efendimiz de oraya dp gn gece uyumu. Kye gelmi, bandan geenleri bir bir anlatm da kimseyi inandramam. Kylden bir yal, Tozo Poyraz: Bana bak, dedi, arksz Murat. Allahm bir belas adam. Bu Tabaolunun bandan gememitir, Molla 225

f hi dze inmezmi. Bir gn oraya km, kurda kua, cmle da yaratna ermi olmu, bir daha da aa inmemi. Yediini itiini ona kurtlar kular, teki da yaratklar getirirlermi. te bu onun bandan gemitir. Sen de, uyduruku olu uyduruku, yalanclar ba; Ta-ba slalesine yklyorsun! arksz Murat: Sen bilmezsin, senin akln ermez. te, o da banda kalan Molla Ahmet deil, Molla Memettir. Hem de Tabaoullarmn birincisidir. Tozo Poyraz: a Allah senin belam versin, yalanc, dedi. Laf bol batasca. Murat: Yalanc sensin, diye karlk verdi. Allah senin slaeyin bin belasn versin. Sonra da kyllere sordu: a Ben mi yalancym, Tozo mu? Kyller: Sen dorusun, dediler. Hem de oklava gibi. Tozo yanl biliyor. Ya da bilerek yalan sylyor. De ki ona, behey aklsz, kafadan gayri msellah adam, yleyse, o dada byle bir i olmamsa, bu soya neden Taba demiler? Behey, bire gayri msellahlarn msellahlan. Haydi syle bakalm, de Murat. O Molla Ahmet deil, adyla sanyla Tabaolu Molla Memettir. Milletin ulu soyunu inkar edince ne geecek elimize? Hem de bizim Tabaolunun z bir atasdr. Baz kendini bilmezler varsn inkar etsinler. Ne geecek ellerine bakalm? Hem de yksek bir atasdr. Bu ta olma ii onun bandan gemedi de, neden bu soya Taba dediler? nsanda akl var. Baz ku beyin 226 Amenna, biz atamzdan dedemizden bunu bylece duyduk. Dediler.

Tozo Poyraz bakt ki millet hep arkszn dedii yana. Netse neylese, azyla ku tutsa aksine kimseyi inandr amayacak. Ta olma hikayesi bir iyice tuttu. Bu hikayeyi hi olmazsa bir bakasndan iki kere duymayan kalmad. Herkes de iki kere, frsat bulduka karsndakine anlatt. Bu arada, bir ka gn de Erciyesteki evren hikayesi btn ky sard. ocuklarn, bebelerin azna dt. Bu hikayeler Tabaolunun kulana kadar da gitti. Tabaolu: Vallahi billahi soyumdan byle bir adam ktn bilmiyorum. Bence bizim soyda byle bir adam yok. Benim bildiim o dalar ulusu Molla Ahmettir. Erciyes dana kan da dedem deil, Lokman Hekimdir. Bunu da cmle alem bilir, dedi. Tabaolunun bu szlerini duyan kyller nce ok kzp, salladlar kfr: Kudurmu bu kpolu. Soyuna sopuna kurban ol- ^ sun o! O adam olsayd zaten, bu ky bu hale gelmezdi, | dediler. Sonra dnp yumadlar: Ne diyebilirdi ki fi- j kara? Benim soyum yeri g yaratann z bir kardei di- / yemezdi ki... Alak gnll gzelcemiz. nkar etmekten baka ne gelir fkaranm elinden? I ok eskiden, ama ok eskiden bir Taba Lokman

varm. Onun da ad Memetmi ama, herkes ona hnerle227 olu yznden dnyada hastalk kalmam, hepsi kalkm. O ada dnya mutlu bir dnya olmu. Hastalk bilmeden yaayanlarn dnyas. Bir ikayet varsa o da lmdenmi. Taba Lokman bu ii nasl yapar da btn hastalklarn dermann bulurmu? Bunu da yedisinden yetmiine kadar herkes biliyor. Bu Taba Lokman Memet byk bir gezginciymi. Doudan batya gezmedik lke, tabannn demedii toprak kalmam. Her gittii yerde otlar, aalar, iekler, kkler, topraklar, akar sular, kayalar hep onunla konu-urlarm. O yanndan geerken bir iek ban kaldrr, azck dur Lokman Taba, azck dur da kulana syleyeceklerim var. Ben tekmil gz hastalklarna iyi gelirim. Adm sorarsan... Adn sylemi. Nasl ila olacan sylermi. Lokman bir yandan iein adn yazar, bir yandan da o ieklerden koparr, hurcuna doldu-rurmu. Gezdike grdke, kulaklarnda fslt. iekler, cmle bitkiler, tekmil doa konuuyor. Taba Lokman bu kyden olurmu, teki atalar gibi. En ok da Torosu dolarm. nk cmle dertlere derman bitkilerin hepsi de Torosta varm. Lokman Taba ok yorulmu. Geze geze can km. Yelin, sznn ilacn aryormu. Her

getii yerde dnya ona sesleniyormu, btn hastalklara yzlerce ila bulunuyormu ama bir trl yelin, sznn ilac bulunmu-yormu. O da inat etmi, bu iin arkasn brakmam. O da senin, bu ova benim, akar sular, ulu ormanlar gemi. Torosun tepesine, kayalna km. Yldzlar iri iri kayalklarn stne sarkyormu. Taba Lokman yorulmu, can km. Uyuyakalm. Bir de tan yerleri madan, inanlmaz bir grltyle uyanm. Gzn am bakm ki gkyz grnmyor kartal kanatlarndan. Binlerce 228 lan cupucu uuyun. ur goz var. u gzden aa grltuy- je sular dklyor, aalara inip bir byk kayaln kuyusunda glleiyor. Yeil bir gl oluyor. Lokman Taba bakar ki, gkten szlen kartallar doru yeil gln iine..- Batp kyorlar. Gln st, drt bir yan, drt bir yanndaki kayalklar, gkyz kapkara, kartaldan gzkmyor. Ortal kanat sesleri, lklar doldurmu. Glde-jci rpnt, dalgalar gibi. leye kadar bu byle sryor. Kartallar szlp gelip, kartallar gle giriyor, ykanyorlar, sonra da gidiyorlar. Sonra gkte, kayalklarn sivrisinde kartallarn oyunu balyor. Bir kartal birden yumuluyor, yuvarlak bir top oluyor, korkun bir fsltyla gkyznden yeryzne doru, kurun hzyla iniyor. Yere bir onbe yirmi metre kala kanatlarm ap doruluyor. Bu hzda kendini toparlayamayp yere aklan kartallar da var: Buradaki kartal lleri, ounlukla byle lm kartallarn lleridir. ikindiye doru gln kysnda, iinde, kayasnda, gnde bir tek kartal bile kalmyor. Cmle kartallar yuvalarna ekiliyorlar. Ortalk boalnca Taba Lokman kalkp gln kysna gidiyor. Gl Taba Lokmam grnce dile geliyor: Ya Allahn iyi kulu Lokman, beni iyi dinle. Aradn aradn ama, aradn da sonunda buldun. Benim sularm yele, szya iyi gelir. Benim sularma girip ykananda yel sz kalmaz, iyi dinle beni. Sulanma giren, u kylarmdaki kartallarn braktklar tylerin altndan dklen yalan da yabana atmasnlar. O yadan bir parmak alp szlayan yerlerine srsnler, sulanma girip k-t'ktan sonra. Taba Lokman bunu da yazyor defterine, ite imdiki Torosun kayalndaki Kartal imek dedikleri yele, szya deva sular Taba Lokman bulmutur. 229 punu silip spren Taba Lokman oiume ae are aramaa kalkm, bulmu da. Yoksullua da are aramaa kalkm, bulmu da... Taba Lokman Sultan, nce Erciyese gitmi. Erciyeste bir iek var. Erciyesin doruunun ucunda aar. Bu koskocaman bir iektir. Bu iein saatten saate, andan ana, gnden geceye rengi deiir. ounlukla aka alan bir bal rengi. Arkasndan klandrlm. Bu iee yaklap, uzaktan olsun kokusunu alan her insan, her yaratk, hi bir zaman hastalanmaz, lrse de hastalksz, ok yalannca, kt diye lr gider. Bu iee yaklaabilen her kii mr boyunca byk mutluluklar dnyasnda yaar. Bir mr, dnyas cennet olur. Yok, yoksulluk yanna urayamaz. Hi bir insan da bu insana ktlk edemez.

Bu iein bir hneri daha vardr. Bu dnyada bu iek lme bir aredir. te bunu da bilen, bulan Taba Lokmandr. Bu iein yapraklarndan birine dokunan, onun glgesinde bir an duran lmezlie kavuur. yleyse, btn insanlar neden varp da yapraklarna dokunmazlar, bir an glgesinde durmazlar? Bu iei, ulu yapraklarnn uzunluu bir kavak boyunda olan iei bir evren bekler. Bu evren iein drt bir yanm, dan doruunu frdolay sarmtr. Yirmi drt saatin ancak bir annda uyur. Ama bu an ne zamandr, gece midir, gndz mdr, belli deil. Bu an bulup da iee ulamak... imdiye kadar hi kimse iee ulaamamtr. Bu evren ldrlemez mi? Hi bir zaman, hi bir trl bu evrene lm yoktur. Bir yolunu bulup, para para edip, etini deirmende tsen, yellere savursan ununu, yakp kl etsen, kllerini yele versen, geri gelsen ki Erciyese, evren dorua dolanm yatar. Dnya kurulduundan bu yana iein glgesinde yatan evren ldrlr m? 230 i uyuduu zaman bulmu, iee dokunmu. Fakat, dokun-

mu oradan ayrlacakken, evren onu grm. ldrecekken kyamam ama lm bysn bozmu. Evren gzn biraz daha amam olsaym, Taba Lokman lmden kurtulacakm. imdi de bizim aramzda olurdu. Bu Tabaolunun dedesi, o Taba Lokmann baka bir ii daha var. Btn dnyay gezmi. Gezerken her iek ona kendini sylemi. Ama o bir iek aram ki, kimseye sylemez. Yllar yl, kula kirite aram, aram... yle bir ey syleyen bir iek kmam. Sonra ukurovaya gelmi, yllarca orada da aram. Sonra To-rosa km. Torosa km ki, ne grsn, bir dnya kadar eitli ot, bitki, iek. Torosu da ta ta, ot ot, aa aa aramaa balam. Bir gn Tarsusun stbalarmdaki yaylaya gelmi. Artk da yalanm, yorulmu. Bir nar varm. Ulu bir marm. Altndan bir gz kaynarm. O sudan imi Taba Lokman, narn altnda, bir ta yastk yapp uyumu. Tan yeri id yacak. Taba Lokman erken uyanm. Ortalk koyu karanlk. Birden narn dibinden at diye bir ses kopmu. Oradan bir k patlam. Bir an drt yan yle aydnlanm ki, karncann ayan grrsn. O aydnlktan bir ses: Ben lmn ilacym. Lok-^ man: ok kr, demi, bunun da aresini bulduk. Ve defterine yazm. Koa koa dadan inmi, gelmi Mi-sis kprsne, btn insanlara ilanat vermi. lmn aresini buldum, demi, insanlar birikmiler, birikmiler, yer gk insan olmu. Taba Lokmann azndan kacak sz beklerlermi. Elindeki defterde yazlym, okuyaym derken, ak bir kanat gelip deftere vurmu, defter Ceyhan rmana dm. Bu Tabaolunun byk atas ite bu Taba Lok231 kurt olur. Muhtar Sefer iin sonunun nereye varacan artk bilip duruyordu. Olan olmutu, btn bu hikayeler, masallar Tabaa varmak iindi. Muhtar Sefer biliyordu ki, bittec-rbe sabitti ki btn ermiler ortala ktlk yllar, salgn yllar karlmlardr. Son rnei de Murtaza. Fkara daha tmarhanede. Adamcaz bu namussuz kyller barta barta ermi ululuuna

karmlar, bana da bu ii amlard. Ama btn bu hikayeleri Taba kendisi karttryordu, i ok kurnazca rlyordu. nce bir dedesi ta kesiliyor, sonra br dedesi Lokman Hekim oluyordu. Millet de, bile bile, btn bunlara inanmaa, umut balamaa dnden hazrd. Gene bittecrbe sabitti ki byle hallerde, bountulu, skntl gnlerde bu iler birdenbire kard. Bir sabah, gzn am bakmsn ki, olan olmu, dnya alkanyor. Bu sefer dededen baladlar. Bu ite Taban parma olmasayd, byle uzun uzun her ey soy sop stnde dolap durmazd. Aaah, Adil bugn gelse, dese ki, arkadalar, baladm. Ya da sizi soyacam dese, Taba hap hemencecik yutard. u adamlar hi olmazsa gelseler. Onlar gelinceye kadar kyly oyalamak iin bir ey yaplmaz m? Byle giderse, bugn deilse yarn i patlak verecek. Bir are... balad. Ermilik hikayeleri gibi yaylyor. Bu olmaz olas Zalanm dleri de iin tuzu biberi. u Zalaya bir belal d grdrp de, bir gn, iki gn oyalanamaz m kyl? Ya da... 232 26 Bundan iyisi can sal, ama tutar m? Halk nasl' olsa Kr smailin kzyla ilgiyi biliyor. Evlenirse, gzleri. Taban stnden bu yana ekebilir mi? Bu kyl belli clmaz ki, belki eker. ylesine nemli ilerle hi ilgilenmez de bu incir ekirdeini doldurmaz bir olayla bir yl, iki yl urar. Dn yapabilseydi, bu evlenmede hi olmazsa iki gn kyly oyalayabilirdi. Bu iki gnde de kasabaya gidenler, belki de onlarla birlikte Adil Efendi gelirdi. Ama, evlenirken, btn kylye bir ziyafet ekmek, hi de yabana atlr cinsten bir i deildir. Kr Ismaili evine ard. aknlndan, ne yaptn bilmiyordu. Halbuki Kr smailin yanna dnr gndermesi gerekti. Amaaan, bu kt gnlerde. Kusuruma kalma ismail Aa, dedi. Seni ayama ardm. Olacak deil ama, gnler kt. Ne yaptm bilemiyorum. Uzun szn ksas, Allann emriyle, Peygamberin kavliyle kzn istiyorum. nc karm olaraktan bana ocuk yapacak. imdi bizim byk avratla Zala233 da nikahmz kyacak. Ne diyorsun bu ie? Kr smail: Allahn emri, Peygamberin kavliyse bastne. Ama bu kz ben byttm. Bunca yl yedirdim iirdim. Giyitler aldm ona. Bunun iin bana birka kuru balk vermeyecek misin? diye

boynunu bkt. Muhtar: Kzn kzolan kz deil ki... Ben de biliyorum, sen de biliyorsun, cmle alem de biliyor. Bu kz kim ahi? Allaha dua et ki stesine ben senden para istemiyorum, diye sitemli sylendi. Kr ismail almayacak diye korktu: Allann emriyse bam stne. Peygamberin kavliyse bam stne. Bir kzsa, senin ayaklarna kurban ederim, dedi. Gnder de dnrclerini, alsn getirsinler kz. Muhtar, Kr smailin bu yumaklma sevindi: Bak, dedi, smail Aa, senin de erefin var. Millet anana avradna smesin diye, kzyn bal olaraktan sana buzal bir inek veriyorum. Bir de be yz lira para vermi oluyorum. nei baharda bana geri vereceksin. Yani satm olacaksn. Bylelikle durumu kurtarrz. Bir koskoca Muhtar da meccanen bir kz alm olmaz. Kr smail: Saol, saol Muhtarmz, kymzn can daman! diye ellerine sarld. Kz hemen alp gelsinler, gnder de... Muhtar: Bir de senin kzm iin, senin erefin iin kylye yarn sabah bir byk ziyafet ekeceim. oluk ocuuyla, itiyle atyla btn kye bir ziyafet ekeceim. Drt kei keseceim, on kazan bulgur a yaptracam, anladn m? Senin kzn dnlden daha dnle evlenecek. yi mi? 234 saol, iyi, dedi. yi. Babamz... O gece Muhtar, iki karsnn stne nc syle gerdee girdi. Nikah kyan Kel Akt. Btn kyl hemen o gn olay duydu. Ama kimse tnmad bile. Olaan sayd geti. Herkes Kr smailin kzyla Muhtarn ilgisini biliyordu. Kz syletip syletip aka gelerek titrediini, sonra da bir gn iyice coarak kz kucana alp, kanlarnn nnde yatana gtrdn herkes biliyordu. Sabah erkenden keiler kesildi, ocaklar yand, kazanlar vuruldu ocaklara. Yemekler piti. Ziyafete btn kyl davetliydi. Herkes tkabasa yemek yedi. Yemekte, herkes Tabaolu ve onun soyu stne konutu. Bu ziyafet gzleri Tabaolundan baka yne evirecei yerine, daha da ok insanlar Tabaou stne itti. Bu ziyafet olmasa, hi bir zaman btn kyl byle bir araya gelip, dizdize Tabaolunu konuamazd.

Muhtar deli oluyordu. Bu da skmemiti. Skmedii yle dursun, tam aksi olmu, Tabaolunun ekmeine ya srmt. Bu Tabaolundan artk kurtulu yok. Bu gidile nce bu ky, sonra da tekmil Toros kylklerini ele geirecek. Kyl onun bir dediini iki etmeyecek. Karatopak-l Hocadan da beter olacak. Murtaza gibi sapkn, aklsz, saf deil ki iki candarmann nne katp tmarhaneye gn-deresin. Bu byle giderse, yaknda Tabaoluna deil Muhtar, iki candarma, tm Trkiye Cumhuriyeti Hkmeti bile dokunamaz. Klna bile deemezler. O zaman ite ldn gndr Muhtar Sefer Efendi! Muhtarlk m? Ense-yin kkn grrsn de muhtarl gremezsin. Bir de tatlca cann kurtaramazsn. Tabaolu, arp iki kyly, ey Mslmanlar, bu Muhtarn katli vaciptir, varn aresine bakn desin. Yeter ki byle bir sz azndan ksn, 235 ederler, toz! Taba soyu stne hikayeler ktka, bydke Seferin korkusu da bu gelimeyle birlikte byyordu. Bunun bir tek yolu vard, o da Adil hemen imdi kye gelmeliydi. Bakaca, kurtuluun hi bir mmkn aresi kalmamt. Muhtar gene de umutsuz gayretlerini srdrp gtryordu. Adamlarna, akrabalarna btn bu hikayelerin uydurma olduunu sylettirmek istiyordu. Adamlar onun yannda amenna bu hikayeler uydurmadr, diyorlar, kyn iine knca da onun telana, korkusuna glyorlard. Kylye, bu Muhtar tm akln yitirmi, bize byle byle syledi, diyorlard. Bunu haber alan Muhtar da fkeden kplere biniyor: Ahde sadk, ahde sadk bir halis dost kalmam. Herkes Tabaa alyor. Alak kyl, namussuz kyl, onu ermi yapn bakakm, ne geecek elinize?' Sizi soysun soana evirsin de, grn bakalm, diyor, kyn iine kyor, nne gelene: Yahu bu yalan ne yalan, byle yalan grlm m? Koskoca Lokman Hekim nasl Tabam dedesi olurmu? Dedesi olur da nasl Erciyesin ieinin yanma varrm? Siz aklnz m kardnz? Tabaolu sizi kandryor, diye sylyor. Gence yalya, olua ocua, nne kim gelirse, onu tutuyor, konuuyor, konuuyor. Kyller, onun bu telann sebebini anlyorlar, iten ie buna seviniyorlar, ona, onun bitip tkenmeyen szlerine hi karlk vermeden, boyun krp ondan uzaklayorlar. Aliyi aryordu. Meryemcenin olu, can dman Aliyi. Sabahtan bu yana kere evine gitmi bulamamt. En sonunda Aliyi kyn ortasnda yakalad: Bu ne itir Ali? dedi. Duydun mu neler oluyor? 236 Yoook, dedi. Duymadm. Neler oluyor ki? Aman Ali aklm m yitirdin sen? Kyn stne

bir felaket iniyor ki, felaket derim sana. Millet Taba ermi yapyor. Duymadn m Koca Lokman Hekim, Taba-n dedesiymi. Daha neler de neler. Btn bunlar Tabaolu kendisi kartyor, kye adamlarnca yaydryor. Kyn stne, btn Toros lkesinin stne Karatopakl Hocadan da beter olacak. Karatopakl Hoca hi olmazsa bizim gibi insand. Baksana Tabah soyunda kimler varm? Lokman Hekim! Yaknda bu soya iki peygamber de bulmazlarsa aarm. Bundan sonra da bu aklsz Taba Memedin sonu ya hapishane, ya tmarhane. Bunu hep beni yoketmek iin yapyor. Ona syle ki, deil ermi, peygamber de olsa, ben mahvolmadan onu mahvederim, ben rmeden onu ldrrm. Bir de sana syleyim yi Ali, benim yerime bu kye sen Muhtarsn. Benim yam gelip geti bile. urada be on ylm var. Sen ki ok gensin, Muhtarl sana vereceim. Bu sana erkek sz. stersen Kurana da el basar, yemin ederim, ite bu sebepten, bu Tabaolu, senin nne bir engeldir. Seni Muhtar yapmaz. Bunun nne gemez, bu ii daha yol yaknken bitirmek, kyly uyarmak, bizim vatani, yksek, bilumum devlerimiz arasndadr. Ve de tam byledir. Hkmet byle bir adamn bizim kyden ktn duyunca ky topa tutar. yle deil mi? Aliyi sol omuzundan tuttu, gzlerinin iine gzlerini dikti: Syle, dedi. Sen akll bir adamsn. Syle, Lokman Hekim Taban byk atas m? Bunu nereden karyorlar? Kim sylemi, hangi kitap yazyor? Sylesene. Syle, sen akll adamsn. Ali: Bilmem ki... 237 mkl Taban nasl Taba dedesi olur? Sen buna inanyor musun? Bilmem ki... Yahu, lmn ilacn bulan o ulu kii byle bir aya yaln kiinin atas olabilir mi? Bilmem ki... Yahu Lokman Hekimin kars var myd ki, bu Ta-baolu gibi rezil, ekmeksiz, utanmaz bir torunu olsun. Ali kzd: Belki vard, dedi. Sen ne biliyorsun? Hangi defterde yazyor olmad? imdi Ali, bana bak. Akln bana al, elini yce vicdanna koy, u bizim fkara Tabaolu Lokman Hekimin torunu olabilir mi? Ali tok bir sesle: Belli olmaz, dedi. Belki olabilir. Aba altnda er yatar derler. Kimde ne olduu bilinmez ki. Muhtar tuttuu omuzu teye itti. Hepiniz bir kumpanya olmusunuz. Hem de eyh Said isyan hazrlyorsunuz hkmete kar. Siz onu ermi yapn, milletin bana bela olsun, ben de size ve de ona yapacam bilirim. Ali sakin sakin: Elinden geleni ardna koyma, dedi, Muhtar Sefer Efendi. Oradan uzaklat. Muhtar arkasndan:

Sizin inat, deli soyunuz batsm, dedi. nat Meryemcenin yaban soyu. Grrsnz banza gelecei... Hi bir umut yoktu, Adilden baka. Bir gelse Adil, onlarn ermii bir anda toz olurdu. Yeti Adil, yeti babam. Mahvoluyorum. Sen de bir238 ecek. Yeti aslanm. Kul olaym yeti! Bu ie, Taban ermilii patlak vermeden, bir are bulmal'. Yoksa nne geilemez. Taba akll, tilki gibi kurnaz, yiit, mert cesur, hem de gzn daldan budaktan saknmayacak kadar cesur bir kiidir. Arkasnda tm Xoros lkesinin kylsn kendisine tapar grnce, yapmayaca yoktur. Deil bir kck ky muhtarna, deil Adil gibi bir kasaba tccarna, koskoca Trkiye Cumhuriyeti Hkmetine kafa tutar. Kafa tutar da teye bile geer. Bu Taba teki ermilere benzemez. Ba skrsa tfei alr da daa kar. Hem ermi, hem ekiya... Vay anam vay! u dalarda deil Trkiye Cumhuriyeti Hkmeti, koskocaman Amerikan Devleti atom bombasyla gelse gene yakalayamazlar onu. Torosta bir tek canl kalncaya kadar onu korurlar, ele vermezler. Gzn a Adil, gzn a ey Hkmet, bu gelen Tabaolumdur ki, arkasnda vilayeti, drt yz ky, on sekiz kasabas var. lkesi de gittike byyor. Baa kamazsn bununla... Patlad patlayacak. Bundan sonra buralarda bize yaamak haram, arkada. Tatlca canmz ki bugne dek bir iyice koruduk, bundan sonra alc kurtlara pay olacak. Hi baka aresi yok. Bu kylnn gzn ondan ekmeli. Kyn bana yle byk bir i amal ki, ylesine belal bir i, Taba falan unutmal. imdi zelzele olmal, tm evler yklmal. Bir hafta, hi olmazsa bir hafta kyl kendine gelip de Taba dnemez. Ama ondan sonra daha bir gle, ayrlmamasya sarlr Tabaa... Bir ekiya etesi olmal, bir gece ky bastrp, tm kylnn ayaklarn, ayak parmaklarnn arasn yaktrma-li. Tabankini daha ok yaktrmal. O zaman gene bir hafta kazanabilir insan. Ama sonra? i bu kerteye gelince, Taba da kyly bylesine krkleyince Taba bu 239 gece Tabam bir aresine bakmal ve de Tabaolu it-iaf edilmeli. Kurtulmann bakaca hi bir yolu yok. Delice Bekire hemen bekiyi gnderdi. Bu kyde elinden i gelir, byle can pazar oyunu olan ilerde gvenebilecei baka kimsesi yoktu. Bir de has adam Ali mer vard. mer yiit ocuktu ama, her ii azna yzne bulatrrd. u Delice Bekir hele bir gelsin bakalm. O ne diyecek bu ie? Byk bir mkl hal karsndayz, Bekir karde. Tavan yamac geti geecek. Bir geerse, o zaman talar al da dn. Hi bir faydas olmaz. Delice Bekir:

Olmaz karde, dedi. Hi olmaz. Hem de tavan yamac geti geecek. Bana bir bela geliyor ki, hi bir yaratn basma byle bir bela gelemez. Sefer ald, iini ekerek, ackl bir sesle: Gelemez ki gelemez, dedi. imdi yarn deil, br gn, bu i bir patlak verip resmiyete dklnce, korkusundan hi kimse onun klma bile dokunamaz. Dokunmak ne demek ola ki, kimse yanna bile varamaz. Sen bile, ben bile, onun zibidi Taba olduunu bildiimiz halde adm besmelesiz azmza alamayz. Tavan yamac gemeden bu gece Taba itlaf etmeliyiz. Bu gece Taba teki dnyay mutlak boylamal. O boylamazsa arkada, biz boyla-dk demektir. Ne diyorsun? Bir yolunu bulabilecek miyiz? ikimiz bu ii yapabilir miyiz? Silahn dolu, sen muhkem misin? Delice Bekir sapsar kesildi. Dudaklar titremee balad. Muhtar bunu grd, alayl alayl: Ne o? dedi. Ne o, arkadam, skmad m? Benzin, l benzine donuverdi bir anda. Ne o arkadam? Yoksa korkuyor musun Tabatan? 240 Korkuyorum, dedi, lgn. Muhtar kzd: Nesinden korkuyorsun, o itin? diye bard. Delice Bekir: Ya sahiden Lokman Hekim soyundan geliyorsa, ya sahiden ermi falansa, onun Allah bizi iflah eder mi? Ona kurun skacakken, adamn eli kolu kurursa ya! Adamn eli kolu tutmazsa ya... Muhtar: Allah topunuzun belasn versin, avrat yrekliler, diye bard. Bu olan cmle ktlkler sizin yznzden. Hncn alamad: Tuuu sana, tu sana, tuuu sana, diye kere yzne tkrd. Haydi git evine, gir orospu karyn koynuna. Bu gece benim, bu adam itlaf etmem vaciptir ve de boynuma bortur. Azndan tek sz karsa, seni de itlaf ederim. Ben onu itlaf etmezsem gn sonra Taba beni itlaf eder. Haydi, haydi, haydi kalk evine. Yreksiz deyyuslar! Delice Bekir boynunu bkt: Korkuyorum ama, istersen gene de seninlen gelirim, i resmiyete dklr de Taba kyn ermii olursa, ikimizi de ldrr.

Muhtar Delice Bekirin elini tuttu: Sen hi korkar msn? Sen benim can bir kardam-sn, dedi. Delice Bekir, gene korkuyla: Hani dedim ki, bu Tabaolu... Belli olmaz ki insanolu... Kimde ne olduunu kim bilir? Hani dedim ki, ermi mermi olur da, onun vebali kkmz kurutur. Korkum oydu. Mademki o bizi nasl olsa ldrecek. Ne 241 f/A Defol git buradan. Defol da orospu karyn koynuna git! Ben de seni adam gibi bir adam saydm da... Defol, gzm grmesin seni! Tabaolundan, o mendebur rezilden Allah hi ermi yapar m? O eytandan hi ermi olur mu? Be Allahn aklsz kulu. Basbas baryordu. Muhtarn da iinde, bir trl yze karmak istemedii bir korkusu vard. Murtazay tmarhaneye gtren candarma, stanbuldan dnerken Glek boaznn stnde bir kazada lmt. Btn millet de onun lmn, Murtazaya ettii zulme yormutu. Tabatan ermi olmaz, olamaz! eytan ne kadar peygamber olursa, o da o kadar ermi olur. yle deil mi? Sen Taban hi namaz kldn grdn m? Grmedim ama, bu ermiler namazlarm gizli klarlarm. Ne yaparsa yapsn, Taba ermi olamaz, olamaz, olamaz arkada, olamaz! Kendini inandrmaa alyordu. Delice Bekir: Sen karyorsun onun ermiliini. Kim ona ermi der ki? Atas Lokman olann hepsi ermi mi olurmu? Nereden karyorsun ermii? Nereden mi karyorum? dedi Muhtar. Biraz da kendi kendine syledi. Sahiden nerden karyordu? Ortada fol yoktu yumurta yoktu. Sahiden nereden karyordu bunu? Ve de bu tela, korkusu neydi? Sen Tabaa ermi dediklerini hi duymadn deil mi? Bir mucizat gsteriyor muymu? Byle bir ey kulana alnd m? Ona ermi gzyle bakyorlar m?

Hi duymadm. Kulama alnmad. O gzle de hi bakmyorlar. Yalnz ondan ok korkuyorlar. dleri patlyor. 242 ite bu kt, dedi. Korkmak kt. Oraya doru gidiyor i ya, iyi biliyorum ya, hele bir gn daha bekleyelim; Elimizi kana bulamayalm. Yalnz, sen bu gece yanna bizim Ali meri de al, k kyn dna, kyn stne doru on, on be kurun salla. Kimseye grnme. Delice Bekir sevinerek: Olur, dedi. Bu kyn stne sabaha kadar tetik akarm. Delice Bekir gittikten sonra, gene Muhtar bir korku, bir dncedir ald. Ya yarn hemencecik yaylrsa... Bu ii Taba yapyorsa, tez elden bir mucizat karr. Yok, kendisi yaymyorsa... mkan yok kendisi yayyor, nce kyly lanetleme, sonra Vurgun Ahmedin huzurunda topra pmesi... Bunlar hep kurulu dzen. Tilki Tabam dzeni. Sonra Taban k mucizesi. Kim uydurdu bunu? Kim uydurur Tabatan baka? Sonra Lokman Hekim ii. Yama yok, bu kadar da yutulmaz. Eek olan eek gene yutmaz. Dur bakalm, insan gider de Tabaoluyla konuursa, bu plan o mu eviriyor, yoksa kyl m uyduruyor, anlayamaz m? Allah bilir ya, belki de kyl uyduruyordun fkara Taban haberi bile yoktur. Uydururlar, uydururlar bu domuzlar. Balan dara gelince neler uydurmazlar ki... Peygamberi bile mezarndan kaldrp Yalak kyne getirirler. Uydururlar da u fkara Taban ban nara yakarlar. Ermi yapp da fkaray perperian eylerler. Eer byle yapyorlarsa, i kolay. Kurtulu kolay. Ama Taba yapyorsa, o zaman tehlike byk. Hemen ayaa kalkt. Acaba Taba kendisine kap243 yi aar myd'.' nee or gece m v

onun evine gittiini grmesin de... Taba yiit adamdr. Ne olursa olsun, evine kim gelirse gelsin, ona kapy amamazlk etmez. Yatsya doru evinden kt. Tabam evine geldi. Kapda boazn temizledi, sesine sevgi, sayg doldurdu: Memet karda, a kapy. Ben Muhtar Sefer. Seni grmee, seninle bir iki ift sz etmee

geldim, dedi. Allah Allah, neydi bu basma gelenler? Heyecandan tkanyor, eli aya kesiliyordu. Yrei de kt kt gsn douyordu. Tabaolu: Buyur Sefer Aa,s diyerek kapy at. Ho geldin, safalar getirdin. Glmsyordu. Gzlerinde de bir merak vard. Bu gece vakti, bu adamn derdi neydi? Sefer ocan basma oturur oturmaz balad: Duydun mu olan biteni? dedi. Bu kyl senin bana bir i aacak. Arkada, ben sana dman deilim. Allahm hi bir yaratna ve de hi bir Mslmana dman olamam. Kylm demek, z bir kardam demektir. Sen de bana akraba olursun. Bugn ol sebepten ben sana geldim. Baktm ki durumun tehlikede, baktm ki gme gidiyorsun, baktm, ki bu kyl senin basma byk felaketler aacak. Varaym dedim, yardm elimi Memet kardama uzataym, onu bu felaketten kurtaraym, dedim. Vicdanm szlad da, kendimi tutamadm. Dedim ki, kendi kendime, bir adam mahvoluyor, Sefer, bir ocak snyor, arkada, yeti imdadna Taban. O seni dman sayarsa da, daha yenice kyl uurumun basma getirdi, yuvarlanmadan tut elinden, kurtar onu, dedim. te byle dedim de sana geldim. Taba akn, kukulu, merakl: Ho geldin, saf alar getirdin. Sao karda. Bilmez miyim seni? 244 du. Taba saf saf: Yok, dedi. Ne var ki? Gene bir bela m geliyor kyn bana? Muhtar: Bela ki, ne bela! Ne bela ki bela. Hem kyn, hem benim, en by de senin bana. Sahi hi bir eyden haberin yok mu? Taba: Vallahi yok, dedi. Ne ola ki? Avularnda ifte gller biten, ba ta olup da avularndaki gller deince gene ba ba olan senin deden Taba deil mi? Eskiden sylerlerdi byle bir masal, dedi Taba glerek. imdi neden karyorlar acep? Bundan haberin yok muydu? Vallahi billahi yok.

Baka bir ey daha var. u nl doktorlar piri Lokman Hekim var ya, senin byk deden olurmu. Btn ky alkalanyor. Haberin yok mu? Yoook, bunu nereden uyduruyorlar? Bu bir iyicene uyduruk. Muhtar Sefer onun ellerini tuttu, gzlerini gzlerinin iine dikti: Gerekten haberin yok mu bu olan bitenden? Lokman Hekimden, Tabatan, teki olan bitenden? Btn bunlarn, ve de sonunun neye varacandan? diye sordu. Tabaolu: Yok, dedi. Ama ne var bunlarda? Ben yle byk bir felaket grmyorum. Kyldr, ha sylesinler, de sylesinler. Ne olurmu ki... Her gn bir ayak stnde bin yalan uydururlar. 245 bir Den goremcu. v aj domuz kyls, diye geirdi iinden. Sen ne beter kylymsn! imdi karda, ben sana bu ii anlatrsam, korkudan dudan uuklar da, bu kyl seni nereye gtrmek, ne yapmak istiyor anlaynca bu kylye lanetler yadrrsn. Bundan sonra sen benim z bir kardamsn. Bu kyn en soylu adamsn. Bak, benim yam geldi geiyor. Be on yl sonra benim yerime Muhtar sen olacaksm. Ben elimi sana vereceim. Sana sz veriyorum, bu yl pamuk tarlalarn sen bulacaksn. Sen arayacaksn. Delice Bekir deil, sen arayacaksn. Hem de komisyonunu sen alacaksn. Ve de bu komisyondan bir kuru bile istersem, benim gzme dizime dursun. Tabaolu: Ben, dedi, hi bir ey istemem. Yeter ki kyl bir daha bu hale germesin. Muhtar sesini ykseltti: Ve de kylmz, u benim kara canm saiken, hi bir zaman bir daha bu hale gelmeyecek. ukurovann en ok pamuk veren tarlalar bizim iin olacak. Bu kyl zengin olacak. Bir daha bu kyl Miralayn olunun iftliine adm atmayacak. Sana ve kylme ve de namus sz veriyorum. imdi gelelim senin bandaki byk felakete. Yzne ackl bir hal verdi. Gz ukurlarna iki damla ya indirdi. Alamakl sesiyle: Karda, dedi, senin iin ok kt ve kurtuluun az. Elinden gelen gayreti gstermezsen yandn gnn resmidir. Bunun nne yalnz sen geebilirsin. Ben elimden geleni yaptm, Lokman Hekim Araptr, hi bir zaman bizim Taban atas olamaz, dedim. nanmadlar. Yzme gldler. Bu gidi kt gidi. Bu kyl seni Murtaza gibi yapmak istiyor. Bu hazrlk da onun hazrl. imdiden nne geebilirsen 246 i gamoer gelse o tule nne geemez. Hkmetin, Adilin de

"**'' gz stmzde. Tarikat kuruyorlar diye, bizi hapse, Mehdi olmu diye de seni tmarhaneye yollarlar. Kymzn gl ad da ktye kar. Bir dn, bu iin sonunu bir dn, kardam Taba. Bir dn, iki gzm. Bir dn ki sonu ne felaket, lmden beter. Taba, yz sapsar olmu: Bir eyler sezinliyordum, dedi, sezinliyordum ama, iin bu kadar ilerlediini, buraya kadar vardn bilmiyordum. Byleyse kt. Ne yapmalym, bilmem ki... Git yleyse. Ortala k syle. Benim soyumda ulu, ermi yok de. Taba: nanmazlar, dedi iini ekerek. Baka bir yolunu bulmal. Muhtar: Akll, kurnaz adamn hali baka, dedi. Sonunu hemen grdn. Yaklaan byk felaketi grdn. Sen bu kyly benden iyi bilirsin. Btn ermiler ktlklarda, salgnlarda, harplerde kar. Bizimkiler Sarkamta harp ederken bu dalarda her gn bir Mehdi kyordu ortaya. Sen bilmezsin, sen o gnlere erimedin ama, duydun. gnlerde her kyn iki Mehdisi vard. Kyl Allaha deil, onlara sarlm, tm umudunu onlara balamt. Harp bitti, Yunan harbi de sona erdi. Ondan sonra da btn Mehdiler unutulup .gittiler. Kendilerine o gnlerde taplan Mehdiler sonradan kylnn yzlerine bakmadn grnce, ou kahrlarndan ldler. Geriye kalan da kap baka diyarlara gittiler. Bir ksm da adam ldrd. Bir Mehdi de bana elli kiiyi toplayp ba kaldrd, hkmet de yakalayp hepsini ast. Bak, sana sylyorum Taba karda, bu gnler kyn skntl, lm kalm gnleri. Sana tutunacak dal diye sarlyorlar. Seni yceltirler 247 ta yukardan ayaklarnn dibine, amurun iine atarar. r>a-na baksana, bu domuzlar hi namaz klarlar m? Baksana bu gnlere! Cemaat olup, imamsz namaz klyorlar. Yarn skntdan kurtulur kurtulmaz Allah kke Dakur-dundan baka aklna getiren kalr m? Adil gelince, korkular skntlar biter. Sen de ortada, eer tmarhaneye, hapisaneye gitmemisen, dmdzlak kalrsn. Arkandan da ermie, evliyaya bak, diye glerler. Ben sana kym iin, kendim iin, senin iin sylyorum. Bunun nne ge. Taba, byk bir dncenin arl altnda: Btn bu dediklerin doru, dedi. Hem de yerden ge kadar. Kyl bir bu ii yreine, kafasna koymusa nne geemezsin. Bir are? Karlkl dnceye daldlar. Uzun bir sre sonra Sefer ban kaldrd, ocaktaki gzlerini Taban gzlerine dikti: Bir tek are var, o da sen hemen bu geceden tezi yok, bu ky brakp ukurovaya gideceksin, dedi. Ben baka bir yol gremiyorum. Taba gld:

O zaman daha kt olur, dedi. te o zaman gr ermii... O zaman Isa gibi ge umadm kalr. Gene sustular. Taba dnyordu ki bu Sefer neden bu kadar korkuyor? Bunun bir sebebi olacak. Sebebi de, ben ermi olunca ona ktlk edeceimi sanyor. Buna da iten ie seviniyor, glyordu. Ama o lr de beni ermi yaptrmaz bu kyde. Bama trl iler aar. Her bir tehdidini savurdu. Dur bakalm, sonu neye varacak? Sefer de dnyordu ki safla vuruyor kpolu-su. Her ey onun bann altndan kyor. Beni mahvetmek im yedi yldr btn hnerlerini gsterdi. Bu da son hneri. Dur bakalm, sonu neye varacak? Bylece, gzlerini ocakta yanan atee dikmi, Ta248 broeu iiMiuncr. i ajtnarnaan, evin arkasndan iki tfek patlad. Sonra ate srd gitti. Muhtar: Basldk, ky bastlar! diye ayaa frlad. Sende bir tfek, kurun yok mu? Git getir. Hemen getir. Tabaolu: Bende tfek, kurun ne gezer, dedi. Ben eve gideyim, eve gideyim. Onlara kar koyaym. Yoksa gelip hepimizi boazlarlar. Frlad. Muhtarla Delice Bekir arasndaki arpma, bu gece-bir satten fazla srd. Kyl ne olup bittiinin farknda-deildi. Bu haldeki bir ky ekiyalar gelip de basyorlard? Borcunu verememi bir ky... Evinin penceresinden karanla, nereye olursa olsun ate ediyordu. Ama bu iten hi bir olumlu sonu beklemiyordu. Kyl, bu geceki baskndan bir iki saat yle bir sz edecek, sonra gene Tabaoluna geecekti. Skt kurunlar boa gidiyordu. Bu geceki i botu. Kyly Tabatan soutacak daha nemli, ok nemli bir olay gemeliydi kyde. Ama nasl bir olay gemeliydi? Birden buldum diye, ayaa frlad, elindeki tfei yere att. Tabam evine doru kotu. Sefer kurun skmaktan vazgeince, Delice Bekirle-mer de kestiler. Tabaolunun alan kapsna bir sevin boran gibi giren Sefer: Ky kim basyorsa, dedi, ite grdn, yarm saatte sesini soluunu kestim, ite gznle grdn, Meme-dim, kardam. Gznle grdn ki ben kylm iin can

249 duran Taba, vard byK Dr coKumuKia Kucaxiacu-Buldum, dedi, buldum, Memet kardam! Hem de bir iyice buldum. Seni de kendimi de, gzel kylm de bu beladan kurtar dun. Ve de bir iyice kurtardm, canm. Bundan sonra seni kimse ermi yapamaz. steseler de yapamazlar. Ve de lseler de yapamazlar. Ooh, kurtulduk. Cokunluktan tkanyordu. Taba brakt. Hele bir oturaym da, kendimi toparlayaym. Kendime geleyim. Bulur bulmaz koarak geldim. Az daha yklp lecektim. Bunu bulduumdan dolay ylesine burcum buland. Daha soluunu toparlayamam, derin derin soluk alyordu. Tabaolu: Saol Sefer karda, dedi. Senin kylmz, beni dndn bilirim. Bu szlerdeki alay Sefer sezdi ama aldrmad. Ta-baa, aray soutmadan, sordu: Bir insan ne yapmal ki, ne ktlk etmeli ki bu dnyada ermilik mertebesine kamasn? Gzlerinde kurnaz, tongaya bastrmlarn zalim parlts vard. Taba karlk verdi. Seferin sz nereye getireceini hemen anlamt: Ne ktlk yaparsa yapsn, bir insann yapt ktlkler Allah indinde balanr. te o insan da ermilik mertebesine, yapt iyiliklerden dolay ykselebilir. Bir Arap... dedi, sz Sefer ald: Bunda ok dorusun, dedi. Yerden ge kadar hakkn var. imdi ben seni dnyorum. Bir ktlk ya-pasm ki, bu kyl yakan braka... Bir adam hrszlk yaparsa, bir adam rza geerse, bir adam ehli hayvanatla, ya da vahi hayvanatla cima ederse, bir adam katil olursa, 250 Taba: Belli olmaz, diye souka karlk verdi. Sefer atelendi: Nasl belli olmaz? Seni bir eekle cima ederken ya-kalasalar, kyden de on kii seni eein stnde grse bylece, seni ermi mertebesine kartrlar m? Hi belli olmaz. kartacaklar varsa kartrlar. Sana bir teklifim var. Bu eek, ksrak, kpek ii pis i. Genlik zamannn ii. Bu yatan sonra adam da ldre-mezsin. En kolay hrszlk. Ama sen onu da yapamazsn. Geriye ne kald? Irza gemek, ite bunu yapabilirsin. Yapabilirsin ne demek, bir houna gider ki... Gld. Senin bu yann kyde bilmeyen var m? Bu kyde, pamuk tarlalarnda koklamadn kz var m? ite tam bu srada seni cima halinde bir kadnla ky ynetim kuruluyla birlikte baskn ederekten, kylnn gz nnde yakalarsak, senin ne ermiliin kalr o zaman, ne bir eyin, ite bu yzden, sen de, ben de, kyl de kurtulur. Sen

de hi olmazsa bir gzelce gn yaam olursun. Ve de kadn hazr. Gzeller gzeli, Delice Bekir kardamzm avrad. Delice Bekir zaten kadnn her bir iini biliyor. Sana da bu yzden hi bir vakit dman olmaz. Bu ii yapmadan nce, Delice Bekire yle bir tlatrm. O konutuka Tabaolu sararyor, fkeden eli aya titriyordu. Birden patlad: Sende hi utanma yok mu, Sefer? dedi. Sende hi onur yok mu? Sen hi insan deil misin? insan olmadn bilirdim ama, bu kadar alak, aalk bir kii olduunu bilmezdim. Utanmasan hrszlk yap, utanmasan katil ol, utanmasan git eekle, kpekle, ksrakla, dadaki domuzla cima et, diyeceksin. Dedin ya.. Bana bak Sefer. Seni bir tela alm. Neden korktuunu iyi biliyorum. Ben lsem 251 l beni ermi eg, yg jp

yzden de bama ne gelirse gelsin. Bama sen, ne geti-rirsen getir. Ben senin neden korktuunu biliyorum. Hi cann skma, kyl benim gibi bir adam ermi yapmaz. O az var, dili yok fkaralar arar ki istedii yne eksin, ona istediini yaptrsn. Ermi dediin azck divane, saf olacak. Kyl bana ermi derse, beni ermiliime inand-rabilir mi? Kyl bunu bilmez mi? Kyl imdi, varsn k-ke Dakurduna, desin ki bu gece senin eviyin nnde yanan bir top k grdk, sen erdin desin, hemen erdiine inanr o fkara da. Sen hi zlme ve de hi korkma ve de bana byle pis iler teklif etme. Aramz bozulmasn. Sefer bakt ki Taba ok fkelendi, hi bir teklifini de kabul etmeyecek: Ama, dedi, bana gelecekten, ipten kimse seni kurtaramaz. Taba: Kurtaramasn. Sefer: Kyl senin gibisini ermi yapmaz ya, btn o masallar kylnn diline sen veriyorsun. Gece adamlarna ezberletip, gndz kyn iine yneltiyorsun. Taba: Yalan! diye bard. Sefer: Ben doru olduunu biliyorum, dedi, ayaa kalkt. Kendi den alamaz. Kendi den alamaz. Yakan kylnn elinden, boynunu ipten kurtaramayacaksn. Kendi den... Taba ayaa kalkt. Neredeyse Seferin yakasna yapp, onu sarsacak, yakasn yrtp tokatlayacakt. Ama Sefer evindeydi. Bu yzden fkesini tuttu. /

Bir can deil mi unun ba sonu? Hepsi bir can. 252 cein? Sefer: ii buraya kadar getirip dayadiysan, yal ipi gze aldysan, hi bir diyeceim olamaz. Ve de kylnn bana karyn, ocuklaryn, ve de benim bama gelecekleri dnp hepsini gze aldysan.. Bu ky srseler, u ulu bozkrn tesine. Anamzn babamzn, sevdiklerimizin mezarlar buralarda kalr, kalr da unutulur, yerle bir olur gider. Bunlarn hepsini gze aldysan bir diyeceim yok. Tabaolu: Aldm, dedi. fkesinden kuduruyordu. Sefer onun fkesinin farkndayd. Gittike de bydn gryordu. Bir ara bakt ki artk Taba kendinde deil, kendini dar zor att. 253 fi 27 Grelim doan gn neyler, neylerse gzel eyler. Gece sklan kurunlarn bir tepkisi olacak myd? Sabah erkenden Sefer kyn iine adamlarn yollamt. Zalaca Karya da bir gzelce d grdrp, d hayra yorup kyn iine salvermiti. Bu d Tabaolu aleyhindeydi ve irkindi. Zalaca Kar alm alm, bir trl bu d kimseciklere sylemee dili varmamt. Hi bir zaman da hi kimseye bu d sylemeyecekti. Amaaan, bu Sefer de ne biim adam! Zalaca byle bir d grmemiti ki... Byle bir d gerekten de grse, kimseye sylemezdi. Dnmekten bile utanyor, Sefere kzyordu. Seferin adamlar da az buz deildi. Kyn iine girmiler, Taba aleyhine duyulmadk szler sylyor, hikayeler uyduruyorlard. Taba hrszlk m yapmamt, yetimlerin hakkn m yememi, en iki yanda bir ksz kzn rzna m gememiti! Taba genliinde yalnz be yalnz hayvanat vahiyeyle ve hayvanat ehliyeyle cima ederdi. Karatopakl Hoca olmasa, onun bu iten kur254 kaptrm, gece gndz onun ardnca gidermi. Karatopakl Hoca dua etmi de, Tabal bu pis

ilerden yakasn kurtarp insan soyuyla cima etmee balam. O za-man da sekiz yanda kzlara musallat olup, analar babalar taciz eyleyerekten korku iinde yaatm. Ve de olan ocuklarna tasallut etmi. Byle bir adamn soyunda ermi olabilir mi? Byle bir adamn dedesi olabilir mi Lokman Hekim? Byle bir adam insan iinde yaamaa layk deilken, nasl olur da... Vurgun Ahmedin varp nnde yeri pmesi de baka trl aklanyordu. Vurgun her eve gitmi, kusurlarm herkesin yzlerine vurmu. Tabaa gelince, onun nnde topra pm. Ne demekmi bu? u demekmi ki, bu dnyada herkesin kusuru var. Herkesin kusuru yzne vurulabilir ama, seninki vurulamaz. O kadar ok kusurun var ki seninr eeey Tabaolu, sen sorgusuz sualsiz Cehennemliksin. Onun iin bu dnyada yalnz be yalnz senin nnde toprak plr. Bundan baka senin iin bu dnyada hi bir ey yaplamaz. Sen o dnyada yle bir hale deceksin, yle ac ekeceksin ki, insan soyu adma, bu dnyada senin nnde topra pmekten baka bir ey yaplamaz. Seferin retip kyn iine sald adamlar her evde, her toplantda, her insana bu minval zere, blbl olup akyorlard. Konuuyorlar, dilleri iinceye, azlarnda tkrkleri kuruyuncaya kadar konuuyorlard. Btn bu konumalar, uyduruklar kylnn bir kulandan girip, bir kulandan kyordu. Baz baz da tam aksi bir etki yaratyordu Grelim, doan gn neyler, neylerse gzel eyler. Sefer bu doan gne gveniyordu. Azck bir umudu kalm255 ileyip gtrd hikayeler... Sonra dn gece sklan kur-unlarn hi mi bir etkisi olmayacakt? Taban dn geceki davran onun yreine haner gibi saplanmt. Artk bu sefer sava balamt. Artla bu seferki sava tekilerin hi birisine benzemiyordu. Bu bir meydan muharebesiydi. iki yandan birisi tekini imha edecekti. Bu gnler lm kalm gnleriydi. Allah ya ona, ya ona verecekti. Bu gnler kelle oyunu gnleriydi. Ve Taba imdilik gvenli admlarla zafere yaklayordu... Uzaktan yle bir bakarsan, imdilik, u anlk zafer onundu. Aaah Adil, yeti kulun klen olaym. Yeti ki, Taban bu oyunu da sfra dsn. Bugn yetiirsen yetitin, yetimezsen... Biliyorum banda ok byk bir hal var. Yoksa beni krar miydin, bir szm iki eder miydin? Bilmez miyim seni! Can bir kardam, yoldam de-_il misin? Ah, bugn gelebsen. Ky Ynetim Kuruluna da ne oluyordu? Gideli ka gn oluyordu? Ne ileri kabilirdi? Niin gelmezlerdi? Dn .geceki boran yollar iyice tkam myd? Teke dann bulutlar yol mu vermezler? Her eyden umudu kestik. Bari Ynetim Kurulu gelse. Her eyi brakp, kasabaya gitmek, Adilin ayana kapanmak, her bir eyi, byk meydan muharebesini bir bir sylemek var ama, buras braklmaz. Tabaolu kyde tek bana bir saat bile braklmaz. Sonra, Adilin banda bir byk hal varsa, nitsen, neylesen gelecei yoktur. Hele dur bekleyelim. Ulaklar, dostlar, canlar, arkadalar kyn iinden ne haber geti->recekler?

nce Ksack Musa geldi. Ksack Musa, Seferin kydeki birinci adamyd, ksz bymt. O bu bakmt, askerlie kadar. Sonra Muhtara snm, Muhtar da onu 256 i eveuuumiu. joi ue imeceyle, kylye onun iin bir ev

"***" yaptrmt. Onun iin varsa da Muhtar, yoksa da Muhtar. Muhtar olmasa, Ksack Musaya bu dnyada yaanamaz gibi gelirdi. Sefer: Syle Musam, dedi, dnk kurun sesleri iin, ky basan ekiya iin ne syleniyor kyde? Ksack Musa sekiz yanda bir ocuk gibi kckt. Zayft, derisi kemiine yapm, avurdu avurduna gemiti. Yz her zaman saryd. Her zaman da telal bir hali vard. Sanki az sonra birisi gelecek, ona ktlklerin en byn yapacak. Ate stndeydi. Diyorlar ki, bu ekiya da ne biim ekiyaym? Buldu buldu da borlu ky m buldu soyacak? Bu ne ahmak ekiyaym ki, atesiz ocaktan kz almaa gider? Bundan baka, dn gece sklan kurunlardan hi sz etmediler. Dnk kurunlar, vz gelmi onlara. ini ekti: Bugn de gene herkesin dilindeydi. Varsa da Taba soyu, yoksa da Taba soyu. Bir tanesi de dedi ki... Bunu kke Dakurdu dedi. kke dedi ki, slalesi byle kerametli olann kendisi de bo olamaz. Olmamak gerektir. Orada ne kadar kyl varsa, amenna dorudur, slalesi byle olan bir adam hi bir vakit bo olamaz, dediler. Demek byle dediler? te en kts bu. Baka bir ey istemez. lk kvlcm pamuk ynna, barut ynna dmtr. Baka bir ey istemez, dedi. idam fermanmz yazlp durur, ipimiz boynumuza geip durur. Ben adamm bilirim. Oldum olas bu kke dedikleri dinsiz, Allahm be vakit namazl, ay orulu kulu, Allahm kulu deil, Tabalnm kuludur. Tabal ilk kvlcm kime attracam bilir. Bu adamda derya kadar akl, kurnazlk var. Ama karsndaki de bo deil. Bunu bylece bilsin o. Musam, yavrum, bu getirdiin havadis iyi. Soyu iin kan baka masallar var m? Olacak. Bu alma, planl 257 bir alma olduundan, ne gu atlmazsa, bu masal oca yanmazsa olmaz, unutulur. Ol I sebepten Tabaolu her gn ortaya yeni birka masal skmak zorundadr. Syle bakalm, bugn de hangi ermiler Taban atasym? Ksack Musa: Hangi ermi olduunu bilmem ama, bir dedesi varm ki Taban, hi bylesi dnyaya gelmemi, dedi glmsedi. Sefer: u sizin sylediklerinize, Taban hrszlna, ci-masma, rza gemesine ne diyor kyl? diye onun szn keserek sordu. Ksack Musa gene iini ekti: Ne der bu namussuz kyl, ne diyebilir bu alak insanlar? Aaah, ne diyebilirler, Tabaa toz kondurmuyorlar, bu sylenilenlerin hepsi de uydurma, diyorlar. Bir daha o kapy hi kimseye atrmyorlar. Ky o hale gelmi ki, Taba aleyhine bir

ocua bile bir ey syliyemiyorsun. Sefer: Olan oldu, dedi. Gayr olan oldu. dam fermanmz yazlp durur, daraacmz alanda kurulup durur. Bu Taba, eline frsat geer gemez tm Hdr Kahya soyunu bu kyden srgn eder, perian eder, idam eder. Ksack Musa, tekiler korkuyla, eder diye ba salladlar. Kurtulu yok. Bu gidile hi bir kurtulu yoktu. kke Dakurdu barut fsna ilk kvlcm atmt. Neredeyse f patlad patlayacak. Ondan sonra seyreyle gmbrty, seyreyle Muhtar Seferin ve akrabalarnn ve taraftarlarnn ve bu aklsz kylnn bana gelecei Sefer, Taba slalesi stne kartlan btn hika258 ycc uuup yajtr-yorlard ki bu imanszlar, hikaye derim sana! Bu hikayelerin katline ferman olduunu bilmese Sefer, nne gelene anlata anlata bitiremezdi. Ksack Musaya: Anlat bakalm, Musam, dedi. Bugn de Taba soyu neler yapm? Sana bir ey soracam, bunun stnde hi dndn m? Bu hikayeleri kim karyor, ilkin kim yayyor? Ksack Musa: Sen unuttun, dedi. Bana demitin ki, ilk renecein kimse bu hikayeleri karan kimsedir, demitin. Ben en ok bnunla uratm, bir trl hikayeleri kimin kardn bulamadm. Sanki hikayeleri insanlarn kulana toprak anlatyor, kaya, aa, esen boran, kopan frtna, yaan kar anlatyor. Belki u ulu bozkrdan alayp esiyor. Bu hikayeleri kartan o kadar ok altm, bulamadm. Btn dnyann en akll adamlar da alsalar bulamazlar. Her eyi bulurlar, bu hikayeleri kimin kardn bulamazlar. Sefer: Bilirim, bulamazlar, dedi. Trkler de yle. Onlar karanlar da kimse bilmez. Bilinenleri herkes bilir de, bilinmiyenleri kimse bilemez. te bu Taban, u bizim kyden Taban Memet var ya, ite onun dedesi... Dedesinin dedesi... Btn soyu Tabaolu derler, btn soyun erkeklerinin ad da Me-mettir. Sonuna kadar gidersen, bu soyda belki bin tane Memet bulursun. Kazda, derler bir da var, batda, deniz kysnda. Sar Kz ermii orada yatar, ite bu Kazdamda bir ulu

259 K Varm. VJ 40111011101 uu UUUYUV.U. uu tw^ . __ .,.. varm. Bir tanesi Kazdamda, bir tanesi de u bizim To-rosta. Torostaki bizim u Taba Memedin dedesi, Ulu Taba Memet... teki de Kazdandaki Sar Kz. O dadan bu daa bu iki can haberleirlermi. Birisi ne yer, ne ier, nasl yatar, nasl kalkar, teki grrm. Sar Kz kularn ermiiymi. Bizim Ulu Taba da geyiklerin. Sar Kz bir yerden bir yere yrrken, binlerce eit, binlerce renk ku gkyznde ulu bir k iinde bal-krm. O Kazdamda yrrken, o kadar ok ku alrm ki drt bir yann, yer gk, otlar, aalar, yldzlar kutan gzkmez olurmu. Sar Kz, ad da stnde, sar altn salar bir su gibi omuzlarndan akarak, Kazdamda dolarm. iri, mavi, kl gzleri varm ve dudaklar nar iei rengindey-mi. Sar Kz on sekizinde kzolan kzm. Bizim Taba da genmi. Yakklym. Kumral, kvrck sakallan gsndeymi. Uzun boylu, gr kal, iri ela gzl, geni omuzluymu. Bir geyiin srtnda o da senin, bu da benim uar-m. Bir gn gelir geyikler ermii arkasnda binlerce atal boynuzlu geyikle ukurovann dzne inermi. Onun geyiklerine hi bir insan, hi bir yabanc yaratk dokuna-mazm. Geyiklerin yuvalarnda yatar, onlarla birlikte yer iermi. tii, yedii de ne ki, azck geyik sd, yaban bal, bir avu buday, iki damla uymu. Bir gn bir ku gelip, geyikler ermiinin karsna bir kayann stne konmu. Ku o kadar gzel, o kadar renkliymi ki, Cennetten km sanrsn. Ulu Taba bu karsna gelip konmu gzel kutan bir trl gzn ala-myormu. Boyuna da iinden geiriyormu, varp u gzel kua dokunmal, tylerini okamal, diyormu. Ama bir yandan da, ya ku bu okamadan incinirse, diye korkuyor260 tutuyor, gzel kuun tylerini okuyor. Tyleri okarken, bir de bakyor ki, ne grsn, kuun kanadnn altnda bir kck altn kutu. Kutuyu ayor ki, iinde bir tutam apak pamuk. Pamuun altna syle bir gz atyor ki, orada kvrlm bir tek san sa teli. Ulu Taba bu kuun nereden, ne iin gnderildiini anlyor. Kutudan sar sa telini alyor, tel upuzun bir tel, bir zeytin yaprana sarp boynuna asyor. Sonra uzanp kyamete kadar snmeyecek Krklar ocandan bir kz alp kutuya, pamuun stne koyuyor. Sonra da kutuyu kuun kanadna koyup, onu selametliyor. Krklar ocann kz, Sar Kzn pamuunu yakmyor. Geyikler ermii Ulu Taba bununla demek istiyor ki, siz bana pamuklar gibi yumak olduunuzu sylersiniz, biz de size Krklar ocann atei gibi yandmz sylemek isteriz. Ama bizim ateimiz sizin pamuk yumaklndaki aknz yakmaz.

Ku varp San Kza kutuyu veriyor. Sar Kz kutuyu anca lal- ebkem kalyor. Diyor ki, bu hem bizden daha ak, hem bizden daha ermi. Varp biz onun ayana gidelim de eiine yz srelim. Bu anda da geyikler ermii gnl gzyle bakyor ki, Sar Kz tekmil kularn bana toplam, kular gkyznde, yeryznde kaynayorlar, arkasnda ak bir bulut uunup geliyor. Amann bu bize yakr m ki, diyor, elimizi abuk tutmazsak, Sar Kza rezil kepaze olduk demektir. Hem de tekmil yarata... Geyiine atlyor, geyik kayan bir yldz gibi dadan daa atlayarak yola dyor. Kayan bir yldz gibi. Bir ara Taba Sultan arkasna bakyor ki, ne grsn, arkasnda binlerce geyiklik geyik srleri, arkasnda yzbinlerce yldz akp gelirler. Geyikler yldza, yldzlar geyiklere karm. Bir ara, bir daha bakyor ki arkasna, ne grsn, koca Toros da ta topra, kayas, aacyla, akar sular, pnarlaryla, tekmil yaratk261 Ulu Taba bakyor ki, bir koca aunyay am San Kza karc gidiyor. Byle olmaz, diyor kendi kendine. Sar Kzn yreine bir ey gelir, bak der, kendisini bana ermilerin ermii olaraktan gstermek iin da ta yanma katp da geliyor. Byle dnyor ve Torosa, ya kutsal da, sen burada dur, benimle gelmene izin vermiyorum, diyor. Ve Toros orada duruyor. O sebeptendir ki Torosun bir ucu gelmi zmire vurmutur. Gkyzndeki kaynaan yldzlara da, gzel yldzlar, siz de olduunuz gkte kaim, diyor. Yldzlar da olduklar gkte kalakalyorlar. O sebeptendir ki, ukurova gkleri yldzla delidir. Yldzlar stste kaynap durur. Derken iki sevdal ermi, Antalyada, Yanartata birleiyorlar. O, gece gndz yanan Yanarta, bu byk bulumann kyamete kadar yanan ateidir. Yanartam yand yerde dnya evine giren sevdallar Kazdama gidiyorlar. Torosa geliyorlar. Kular geyikler Kazdanda kaynayorlar onlar gelince, Torosta kaynayorlar. Geyikler ulusu Taba, Sar Kza diyor ki: Sen lrsen senin yatrn Kazdann doruu, ben lrsem benimki Torosun doruu olacak. Senin yerin kularn aras, benim yerim geyiklerimin aras. Bylece kavli karar ediyorlar. Sar Kz diyor ki: Darlma, gcenme, bizden doacaklar Torosta kalacaklar iin, bu Torosa bir armaan etmem gerekiyor. Ulu Taba: Hakkmdr, yap! diyor. Soyunun byyecei topraa ne yapsan hakkndr. Sar Kz Kazdandan bir avu toprak alp Toros eteklerine serpiyor: Bu topraa ta ekseler, ta yeersin, meyvesini ver-

262 Ve ukurova topra byle oluyor. Bir de Kazdandan bir ceviz fidan alyor, getirip Torosun dana, ukurova yoluna dikiyor: Bu aa insan soyu sktka yardmcs, ksz kaldka, olsun. nsanlarn yardmna Hzrn yetiemedii yerlerde bu yetisin, diyor. Ceviz byyor, baz k olup ge ayor. nsanlar, balan dara geldike ondan dilek diliyorlar, ceviz onlarn yardmclar oluyor. Bu, kyamete kadar byle gidecek. ite bu geyikler ulusu, Sar Kzn kocas Ulu Taba bu bizim Memet Taban z atasdr. te bu yzdendir ki, u Toros kylklerince geyik vurmak gnahtr. Neden ki dersen, geyiklerin ulusu bizdendir de ondan. du. Sefer: Kyller bu hikayeye inandlar m? diye sorMusa: Yok, dedi. Hi kimse inanmad. Bu ermi, dediler, ne Taban dedesi, ne bir ey. Byle bir ermi varm ama, ok eskidenmi. stelik de Sar Kzlan evlenmemi. Bu iin yalan urada ki Sar Kz hi bir zaman evlenmemi, kzoan kz olaraktan Krklara karmtr. Sefer: te tam yandk, dedi. lm fermanmz boynumuza aslp durur. Buna inansalard, i re doru gidiyor demekti. imdi muhkemleti. Dur durabilirsen Taban nnde. Dur bakalm. Bir ulu sel geliyor ki, hepimizi alp gtrecek. Odada oturanlara, hepiniz kn diye Sefer bir iaret 263 Sefer: Yavrum Ali mer, sen kal, dedi. Sen kal ki sana bir diyeceim var. mer geriye dnd, ocan yanma oturdu. Hep nne bakyordu. Sefer, daha kasabadan gelecek haberi bekliyordu. Adilden umudunu iyice kesmiti ya, gene de bekliyordu. Bu kadar gecikmelerinin bir sebebi olacak, diyordu. Belki Adil onlara, bir iki gn bekleyin de beraber gidelim, demiti. Ky Ynetim Kurulu bir iyi mutu getirecek ama ne zaman? Bugn gelseler, i tamam. Yarma kalrsa, sanmam ki, artk... Kafesteki ku umu

olacak. Gn kavuuncaya kadar umutla bekledi. Fakat grnrlerde kimsecikler yoktu. Ne gelen vard, ne giden... Grelim doan gn neyler, demiti. Neylerse gzel eyler, demiti. Hi de gzel eylememiti. Gn be gn, saat be saat, her ey her an ktye gidiyordu... Her an. bu byk sava Taba kazanyordu. Akam olur, gn kavuur kavumaz iine bir korku, byk bir lm korkusu dt. Taba geceki olup bitenden sonra, hele bundan sonra onu hi bir zaman ba-lamayacakt. Tatl cancazn alacakt. ukurovada kyller, daha da ok kadnlar, onlara ktlk eden aalar, hep bir araya gelip para para etmiyorlar myd? Paralanan aadan ortada en kk bir para bile, bir damla kan, bir trnak bile kalmyordu. Adam un ufak ediyorlard. Taba bunu bilmez miydi? Duymam myd? yle yaptrmak houna gitmez miydi? Houna gitmez de ne demeye ermi olmaa kalkyordu? tekiler gittikten sonra aralarnda bir sessizlik oldu. mer zaten azn ap da iki tek iki sz etmezdi. Sefer de konumad. Kr smailin kz getirdi akam yeme264 Yemei yedikten sonra Sefer: merim, dedi, i baa dt. Bunca yl, harl harl Kabe oca gibi yanan Hdr Kahya oca artk snecek. Bu gzelim ocaa, bu cmle fakirlere ksmet saan ocaa, bu erefli, bu asil kanl, bu Osmanl paalarnn indii ocaa incir dikecekler. Bu oca sndrmek iin uramayan kalmad. Bu kyden olsun, baka kylerden, olsun, bu oca ykmak iin saldranlar ok ok oldu Evvelallah, bir de Hdr Kahya ocann senin gibi yiitleri sayesinde biz bu saldrlarn hepsini bir vuruta defettik. Bu Tabaoluna gelince, ser bilirsin ki, tam yedi yldr bizimle urar. Zaten bu Taba soyu oldum olas bizimle urar. Yedi yldr bu Tabam saldrlarn tek bama bertaraf eyledim. Hdr Kahya soyundan, hi birinizden bir tek yardm istemedim imdiye kadar. ok kr Hdr Kahya soyundan da kt adam kmad. Bir kale gibi bu ocan banda birleip durur. te imdi, bugnlerde, dmanmz, her bir arelere bavuran dmanmz, inanlmaz, akla gelmez, byk bir areye bavurmutur. Bu are, arelerin en can alcsdr. Tek bana yedi yl benimle baa kamayan Taba, bugnlerde frsatn bulunca, kendisini ermi ilan ettirecek. Gnlerdir, gzlerim birer da kartal gzleri gibi stndedir. Ermilii ylesine bir planla hazrlyor ki, akllar durur. merim, sen de akll bir kiisindir, cmle Hdr Kahya soyu gibi. Sen de olup biteni gryorsun. O ermi ilan edilince,- btn kyn insanlar bylelikle eline geince, syle bakalm, bu adam bize ne yapmaz? Bize rahmet okur mu? Hdr Kahya slalesini ortadan kaldrr m, kaldrmaz m? Syle! mer, sert: Kaldrr, dedi. 265 um er:

Bizim onu... iyi bildin. Hay bin yaayasn. Ama bunu ne trl yapacaz? mer: Gider ldrrm, dedi. Sen yeter ki beni Hdr Kahya soyuna kabul et. Kabul ettim gitti. Ve de sen ba Hdr Kahya soyusun! Sonra da ekledi: Hayr mer, hayr, dedi. Karn-ay kullanp, belini incitmeyeceksin. Saman altndan su yrteceksin ki, kimsenin haberi olmaya... Taba yle bir ortadan kaldracaksn ki, kimseler bilmeye, duymaya. mer: Orasn ben bilmem, dedi. Nasl dersen, yle yaparm. Bak yavrum mer. Ben adam ldrmeyi hi mi hi sevmem. nsan yaps Allann zenip bezenip yapt en gzel bir yapsdr. Ben ona kyamam. Ama baa gelen ekilir. Bana, haydi yalnz bana olsa gene neysem ne, btn soyuma, btn ocama gz dikmi bir adam ben cie yaatamam. Vurgun Ahmet ne dedi? Hani o gn sen de vardn burada. Bu szn en byk tan sensin. Senin lmn baka hi bir eyden olmayacak. Taban elinden olacak, dedi. Sen de bunu kuiacklarnla duydun, ben de duydum, tekmil bir koca dnya da duydu. te ben bugn una karar verdim ki, benim lmm Taban elinden olmayacak. Cotu, heyecanland, boyun damarlar iti: Ve de onun lm benim elimden olacak. Bu gece onun tatlca cann, o daha ermilik tacn giymeden nce Cehenneme gndereceiz, dedi, ayaa kalkt. mere: Gel buraya, dedi. eriki odaya geti. mer de arkasndan yrd. 266 dim ft.uuum. ocu viu-ci du i ok Koay. sonra Du la-bam ermilie doru gidii de iimize yarar. Sen, sesini Uzunca Alinin sesinin tpks yapabilir misin? merin byk bir marifeti vard. Sesini deitirir, kimin sesini isterse onun sesi gibi yapard sesini. Uzun Alinin, Taban, Gmleksizin sesi gibi ederdi, isterse Meryeccs gibi, tpk onun gibi konuabilirdi. Dinleyen de bu mer mi, Meryemce mi, anlayamazd. Tpksn yaparm. Oldu. imdi biz soyunup, don gmlek kalrz. Korkma korkma, neyimiz var neyimiz yok donun gmlein altna giyeriz. meyiz, korkma. Ben mekten korkmam. istersen, hi de soyunmayz. Birer ak kefen gibi stmze araf sararz. Ama araf elimize ayamza dolanr. Yzmz isle boyayp bamza birer ak yazma sararz. Gece yars olunca

varrz. Taban evine. Kapy vurursun sen, sesini de Uzunca Alinin sesi gibi yaparsn. Taba kapy aar amaz, u uval bana geirir, alr, dereye aa gtrrz. Orada boup, Krkuyuya atarz. Sonra da kye gelip, Krklar Taba alp gtrmler dedikodusunu yayarz. Oldu mu? mer: Oldu ama, dedi, kars ne olacak? Biz Taba Krkuyuya gtrnceye kadar, karsn kapda tutacak birisi gerek. Karsnn azna mendili doldurup, saman otu doldurup tutacak birisi... Sefer: Amcan senin aklna kurban olsun, yiidim, dedi. Haklsn, ikimiz Taba alp giderken... Bir kii de karsnn azn tutsun ki, kylye haber verip de kyameti koparmasn. Byle ileri yabancyla yapamazsn. Kendi ca267 mer: Hi kimse yok, dedi, kabararak: Sefer: . Ne ksr, ne evliya bir soyumuz varm ki, koca bir soydan bir kadn tutacak bir kii bulamyoruz. mer gene ayn tonla: Yok, dedi. Bir de ben olmasaymm... Doru yavrum. Bir de sen olmasaymn yanmm-sim. Sen olmasaymn ben de tek bama bu ii yapamazdm. Taba da soyumuzu kuruturdu. mer: Sana bir ey syleyim mi? dedi, durdu. Sefer: Syle, syle, dedi. Sende akl var ki, ton kadar. mer: Bir nc adam, kardamz da olsa iimize kartrmayalm. Sefer: Doru. Can pazardr bu. mer: Karsn da alr gider, onu da Krkuyuya atarz. Sefer: Yazk deil mi kadna, onun ne suu gnah var? mer: O da onun kars olmayayd. Haydi oldu, diyelim, kocas ermi olurken nne geceydi. Haydi ermi oldu diyelim, Hdr Kahya ocana gz dikmeyeydi. Sefer konumadan, heyecandan yorulmutu. u tfekleri bir iyice yokla bakalm. Bir tutukluk falan etmesin. Sonra da k havaya bak, nasl hava? Bylesi gnlerde hava ok ie yarar. Hele k da bak darya. mer kt, geri geldi: 268 .UUUvuuou ^umumili geuyor. bu gece n bir canl ksarda barnamaz. Kurt ku, ay tilki, hepsi yuvasnda. mer. Buyur. u adam ldrmek ok kt. yle deil mi? Yoook. .

ok kt, ok. Ama, neylersin ki... yle deil mi? Deiiil. f Adam ldrmek kt deil mi? Yoook. Sen hi adam ldrdn m, mer? ldrmedim. ldrmedim ama, yle ldrmek istiyorum ki. Taba ldrdkten be alt yl sonra onu ldrdm herkese syleyebilirim, yle deil mi? Sefer bard: Sen deli misin? dedi. Byle bir ey kul olana sylenir mi? Tabam akrabalar kan davas gtmezler mi? Hkmet bizi yakalamaz m? yleyse, sen az geveklik yapacaksn, ben bu iten vazgetim. mer: akacktan syledim, dedi. Bir iyice akacktan. Byle iler lnceye kadar kimseciklere sylenmez. Sefer rahatlad: Sylenmez yavrum, dedi. Haydi git de tfeklere bak, ben azck uraya uzanaym. Gece yars horozlan terken gel beni uyandr. Sedire uzand, gzlerini yumdu. i iine smyordu. Bir ara btn bedenini bir rperme ald. u adam ldrmek ne biim bir i? Skacaksn boazm, skacaksn, skacaksn, gzleri darya prtleyecek. Sonra eli aya gerilecek, gerilecek. rpmacak, deli gibi rpnacak. Sonra gene bir iyice gerilecek. Sonra da birden zlverecek. Balyacak soumaa. Sonra kaldrp Krkuyuya atacaksn. Ne var bunda? mer yiit, mer gz pek olan. 269 \jue ya^ja.. un . U Y_, r

dnyada bu ii kimsecikler yapamaz. Bir tek mer yapar. Vaz m gemeli bu iten? Gidip Tabaa yalvarmah m? Sen benim canma, malma, <rzma, Muhtarlma dokunma, bu ermilik iinde ben de sana yardm edeyim. Seni yedi cihann ermii yapaym kaym. ok inat bir mahlukattr. Kabul etmez. Geen seferki gibi insan evinden koar. Rezil eder. Koyunu kuzuyu, inei kz, kuu keiyi, her bir yarat boazlyorlar da tyleri bile kprdamyor, bir insan ldrmee gelince... Gene eli aya titremee, btn bedeni zlmee balad. Ya Krkuyudan Taban cenazesini karrlarsa... Onu gtrrken bir tanesi grrse... Sonra mahpusane... Sonra ip de var bu iin ucunda... Vazgese ne icap eder ki? Varsn Taba yaasn. Ne zarar dokunur ki? Ne zarar m dokunur? Ermi olduunun daha ilk gn der ki mmetine: Varn u dinsiz Muhtar paralayn da gelin. Kyl de gelir, beni evden alrlar, karlar kyn alanna, para para, un ufak ederler. Ka yl oluyor? Sefer gznn nne getirdi. Zaman pamuk zamanyd. Belki on be yl oluyor. Bir kyde bir aann pamuunu topluyorlard. ukurovanm dalara yakn yerlerinden birisi. Pamuk tarlas tam kyn kyc-mdayd. Ky evlerinin tam duvarlarmdan balyordu tarla. Bu kyn evleri, ta topra, her eyi, ne varsa kyde aannd. Aa bu kydekileri karmak istiyor, kyller de kmyorlard. Aayla kyl arasndaki cebelleme iki yldr srp gidiyordu.

Btn ky bir ikindi st pamuk topluyorlard. Az nce Aa gelmi, onlara, kolay gelsin demi, gitmiti. Aa, pamuu kyn alanna kadar, evlerin avlularna, ev aralarna kadar ekmiti. Pamuu evlerin avlularnda top-ruyorlard. Birden, kyden bir grlt koptu. Grlt de270 6j p uugrucu-

lr- Aa, on adm nde kamaa urayor arkasnda belki yz, be yz kadn onu ta yamuruna tutmular, ona ulamaa alyorlar. Sonunda ulatlar. Kadn kalabal birden Aann stne kartallar gibi kapand. Bir sre byle kapank kaldlar. Sonra lk la, kapandklar gibi aldlar. Her biri bir yana kayordu imdi. Sonra ortada ylesine bir sessizlik oldu ki, sinek kanadnn sesi duyuluyordu. Vardlar baktlar ki, ne grsnler. Aadan bir bacak, kan iinde bir kol, bir de daha kanayp duran,, kan toza bulaan gsn yars. teki paralan nerede? Mezara koymak iin aradlar, aradlar da bulamadlar. ite bu, ukurovada bir kyde, btn Yalak kylsnn nnde oldu. Sonradan haber geldi ki Aay ldren Jcyl kadnlara er ay gn vermiler. Bu olaydan sonra Adil bir daha kylere kmamt. imdi anslyordu bunu. Adil, Adil kardam?.. Ulan, ulan, bunun, bunun iin korkup da gelmemi olmasn? Olur mu olur. Aradan ok uzun bir zaman geti. Geti ama, bylesi yksek bir olaylar insanolu unutamaz. Ve de hi bir vakit aklndan karamaz. iki ay ukurovada pamuk topladlar, iki ay Aann kan szan, toz iindeki yarm gs gzlerinin nnden gitmedi. Aann, gzlerinin nnde byle para para ediliini yllarca unutamadlar. Vurgun Ahmet ne dedi, arkada dedi, senin lmn Taban yznden olacak, dedi. Divane sz peygamber sznden, ermi sznden daha makbul bir szdr. Onun iin nne gemek gerektir. Paralanmamak gerektir. Bu gece ne olacaksa olacak. Baka hi bir aremiz yoktur. Hi hi yoktur. Kendini kandrma Sefer! Muhkem ol, korkma Sefer! Ya Taba senin tatlca cann alacak ya sen Taban cann alacaksn, i bu kerteye geldi, dayand. Bunun bakaca yolu yoktur, arkada. Ne olursa ol271 sun, bu gece taarruz senin emuc. nun uc my un tBU1JI gelemeyeceine gre, baka yolu yok. Allah kahretsin, pe_ ki bu titreme ne, bu yrek eziklii ne? Aann kan szan yarm gsn grnce ii bulat-,m, gzleri kararp ba dnm, kulaklar uuldamt. imdi de yle oluyordu. Bir de stne stlk yle bir kusaca geliyordu ki... Kendini kmsyordu: Ulan Sefer, diyordu. Sana m kald adam ldrmek? stelik de sen

ldrmeyeceksin ya... mer ldrecek. Eee, ne istiyorsun? u yree bak, yree! Yrek deil, Krt pnar... Sallanp durur. Vazgemeli bu iten. Vazgemeli ama, mere nasl sylemeli? Sylemesi kolay. Bir ermie el kalkmaz. El kaldrann eli kurur. mer de znk diye yerinde durur kalr. Kprdayamaz bile. Bu Taba soyu gerekten ermi olmasn! Gld. Ermi olsayd, onda azck ermilik olsayd, u yedi ylda .neler, neler yapmazd ona! Taba vicdansz, merhametsiz bir kiidir. nsann gznn yana bakmaz. Ya bugnlerde ermi olmusa? Yok, yok, kpekler ermi olur da, o olamaz. Hi namaz klmaz, stelik de oru tutmaz. Karlar gibi beddua etmekle adam ermilik mertebesine ulaabilir mi? Bu kadar akrabas var. lsnn, kayboluunun arkasn aramazlar m? Aaah, bu gece ldrmek zorunda olmasayd onu. Bir hafta, bir haftack vakti olsayd, gider dadaki ello ekiyay bulur, ayana kapanr, bu ii ona yaptrrd. Zaten ekiyann ii ne, adam ldrmek. Birden bakt ki, ne kusaca geliyor, ne de ba dnyor. ldrmeli mi? Vurgun Ahmet ne dedi? Ya o, ya sen? Hazr, gc yerindeyken... Yatt yerden frlad: mer! 272 J tt tecek. Az kald.

Haydi, soyunup giyinelim. Hemencecik soyundular. Ceketlerini, alvarlarn alta giyip, donlarn, gmleklerini ste geirdiler. Is ana akamdan hazrd. Yzlerini, ellerini, boyunlarn, kulaklarn bir iyice boyadlar. Muhtar: Ne olur, ne olmaz, birer de ak araf alalm, dedi. Ak kefen karsndakinin elini ayan keser. Dars yle bir karanlkt ki adm atamazdn. Duvar gibi karanlk. Bir de bora, bir de frtna vard ki, inanlmaz. Borann iddetinden Sefer bir iki kere yere kapakland. mer onu yerden kaldrd.

Seferi gene titreme almt. Alr ya. ocuk oyunca m bu, adam ldrmee gidiyor. Hem de tm soyu ermi olan bir adam ldrmee gidiyor. Elektrik fenerini aldn m? Yanmda. Kurun aldn m? Yz elli tane. Benim de var. Feneri hi yakma. Byle karanlkta evi bulabilir misin? Elimle koymu gibi. mer. Buyur aam. Biz ldrmesek, o bizi... Hem de bir koskoca oca sndrecek. Vurgun ne dedi? ldrecek. Seferin bacaklar titriyor. Neredeyse serilip kalacak. Hi mi hi can adam ldrmek istemiyor. Ama Tabam evine yaklatka kini artyor, fkesi byyor. Seferin de beklemedii bir ey oldu. O sanyordu ki 273 mad. imdi, u anda Taba elceiziyle board da ty bile kprdamazd. Uzun Alinin sesini duyunca irkildi, tfeine sarld. Karsnda kapy vuran meri grnce ii anlad. ierden Tabam karsnn sesi geldi: Sen misin, Ali karda? Memedi mi aryorsun? Akamdan beri bekliyorum, gelmedi eve. Bana bir hal mi geldi ola? Kapy at. Elinde ra vard. Ak kefene brnm iki kiiyi grr grmez bir lk atp kapy yzlerine kapad. mer hemen kapy omuzlayp at, Sefere de: Halil Emmi, u kapy tut da, kimse darya kmasn, dedi, ieriye girdi.

Sefer geldi, kapnn ortasnda durdu. Bir elini bir yanma, br elini teki duvarna dayad. mer: Syle, diyordu ierde, syle kanck. O kocan olacak kpek nereye kat? b Elinde elektrik feneri ambara, ykle, ahra, her bir yere bakyordu. En sonunda ocaa eilip, feneri bacann ime tuttu, aadan yukar bacann iine de bakt, yok. Nereye gitti Taba? Kadn kurumu kalm, karlk vermiyordu. Syle, nereye gitti? O bize gerek. Sylemezsen ldrrm. Bir dipikte kadn yere serdi. Kadndan bir iniltiden baka ses kmad. imdi, meri bir korku almt. Hemen dar kt, kapy kapad. Kaalm, dedi. O nde, Sefer arkada, Seferin evine kadar kotular. 274: ocaa soicuiduiar. Neden sonra kendilerine geldiler. Ama merin iin-

*****

deki korku bydke byyordu. Her yeri, ambar, ykl, ahr, her yeri, yata, uvallarn iini, her yeri aradm. Bacann bile iine baktm, yoktu. Bu gece nereye gider? Soluu tayordu. Daha fazla konuamad. Gzleri de bymt. Sefer her eyi kabullenmiti. Gerekten, bu gece yans nereye gider? 2S Bu gece, gece yars horozlar terken, kapnn tek t-kyla uyandm. Sonra da kapdan Uzun Ali Aamn sesi geldi. Bu gece yars Uzun Ali Aam ne istiyor diye kapy atm. Baktm ki karmda ak libaslara brnm, dev gibi iki adam. Srtlarnda tfekler. Yzleri kmr karas. Gece karas gibi yzleri. Biri tpk Uzun Ali Aam. Ama onun misli, be misli uzun, iri bir adam. teki de Koca Hali-le benziyor, ama Koca Halilin belki on uzunluunda bir adam. Ulu bir kavak aac gibi uzam da gitmi. Korkumdan azm dilim tutuldu. Ne syleyeceimi ardm. Uzun Ali Aam gibisi, Tabaolu nerede? diye sordu. Ben de, ierde uyuyor, dedim. eriye girdi, yataa k tuttu. Baktm ki Memet yatakta yok. Halbuki az nce teni tenime

deiyordu. Yanmda ml ml uyuyordu. Uzun, dev gibi adama imdi buradayd dedim. Adam, yok, dedi, ite yok, kam. Dedim ki, nereye kaar? Biz kapda duruyorduk, evin kapdan baka kacak yeri yok ki! Adam, yleyse evi bir iyice aramalym, dedi. Ben de, ara bakalm, dedim. Adamn srtnda kocaman bir 276 di ki, evin iinde iki bklm dolayordu. Evin her yerini, ambar, ahr, bacay, her bir yerini arad, aramadk bir san delii koymad evde. Adam iyi bir adama benzemiyordu. Bulsa Memedi hemen ldrecekti. Bulamad, nasl bulamad, Memet nereye gitti de onu bulamad? Ben atm kaldm buna. Adam, aaah, dedi, bulamadm. Bulsaydm onun o tatl cann Cehenneme gnderirdim. Ben de dedim ki adama, bire gzel kardam, yzn kapkara. Sen Uzun Ali Aamn donunda gelmisin bizim eve. n misin, cin misin? Insen de, cinsen de Uzun Ali Aamn donunda gelen adam hi can bir arkada Memedine kyar m? Adam dilerini gcrdatt. Dileri gk grler gibi grledi. Ben ok korktum. Aaah, dedi, o Taba bu gece elime bir geseydi... Sonra darya kt. Dar-da yle bir boran vard ki, yer gk sallanyordu. Adamlar Teke dana doru yollandlar. yle uzandular ki, o gz gz grmez karanlkta bile karartlar belli oluyordu. Onlar gzden iyice raymca ben de eve girdim, evin ke bucan, her bir yerini aradm. Bizim Memedi koydunsa bul. Yer yarld da yere mi geti? stmzdeki dam kalkt da ge mi ad? Memet yok. Yataa girdim ya, beni de uyku tutmaz. Sabaha karyd ki, kap vuruldu. Amadm. Korkumdan yerimden kalkmadm. Derken Memedin sesi geldi. ime bir ksm dt. Amann bu da Memet donuna girmilerden olmasn! Kap boyuna vuruluyor. Memet boyuna, avrat l msn, a kapy! diye baryordu. Ne olursa olsun dedim sonunda, vardm kapy atm. Atm ki karmda bizim Memet. mekten tirtir titriyor. Donmu. st ba kar iinde. Aynen ocuklarn yaptklar kardan adama dnm. Kendisini ocan basma dar att. Bu gece olan biteni ona olduu gibi anlattm. Derin dncelere dald. Hi bir ey sormad, sylemedi, kalkt, darya kt. Nereye gidiyorsun Memet? dedim. Uzak 277 Gene kara batmt, tirtir titriyordu. imdi evde, gzlerini ocan kzlerine dikmi, kprdamadan dnp duruyor. Azna bir lokma ekmek att yok. Kadn bunu nce Meryemceye, Uzunca Aliye, sonra' teki kyllere anlatt. nne gelene anlatt. Bu gelenler, yitikten gelen ulu kiilerdi ama, yitikten gelen ulu kiilerin omuzlarnda tfek ne arar? Bu gelenler, ba skm kye yardm iin gelen Taban dedeleri, atalardr. yleyse Taba neden kat? Bu kadar uzun boylu insan olur mu? Ancak grnmezler bu kadar uzun olurlar. yilik iin geldiler. yleyse srtlarndaki tfekler ne? Grnmezler, insanlar tfeklerle ldrmezler, ar-

pverirler. yilik iin geldilerse Taba neden kat? Bunlar Tabaa ne yapacaklar, ne syleyeceklerdi? Diyeceklerdi ki, arkada, bu kyl mazlum, yoksul, az var dili yok bir kyl. Eline vurup azndan lokmasn alyorlar. Bu ky sana teslim, sana emanet. yleyse1 srtlarnda tfek ne geziyordu? Belki de grnmezlerin ekiyas bunlar da. nsanlarn ekiyalan olur da, grnmezlerin ekiyas neden olmasn? Neden olmasn? Akl var, yakn var. Grnmezler Taba gelip de ararlar m? Onun nerede olduunu bilmezler mi? Gerekten onlar ermi kiiler, onlar grnmezlerse, onlardan neden kaar Taba? Ama bu kadar da, on Uzun Ali boyunda da, yz de kapkara adam olur mu? tlnsanolu bu kadar uzayp, irileip, Koca Halil donuna, Uzun Ali donuna nasl girer? 278 jt jvoca i-a Kat gitti. U gece Uzun Ali de evindeydi. Grnmezlerden bakas olamaz, olamaz. yleyse Taba neden kat? Neden karlara gmld? Bilemediniz. Taba kamad. Bir yerlere de gmedi. Dar kt. Grnmezlere de grnmeyip dar kt. Doru. Sonra grnmezlerle bir olup Teke dana gitti. Sonra karlara batm, geri geldi. Sonra gene ardlar. O da gitti. Sabaha kar geri geldi. Ona ne syledilerse grnmezler, gzlerini kzlere dikmi dnp durur. Byleleri hep kzlere bakarlar. Bu gece ak libas giyinmi iki kii Taban evine geli, onu ziyaret etmiler. Taba da grnmez edip aralarna almlar, Teke dandaki grnmezler sarayna ;trmler, orada konuup hallemiler. Sonra da getirip evinin nne brakmlar. Yalancktan kar iine sokup karmlar ki, herkes onun yryerek Teke dana gittiini sansn. Muhtar bunu duyunca lgna dnd. Ulan ite o iki kii benimle merdi, Taba ldrmee gittik ama onu evde bulamadk, anas onu kadir gecesi dourmu da, tatlca can kurtuldu, diyemiyordu. u namussuz nasl kurtulmutu? Neyi, nasl sezmiti de dn gece evinden uzaklamt? Her eyden de nasl hemencecik faydalanyordu? Karsn kyn iine drm, millete nasl masallar yutturuyordu?

Muhtar, Taban dn gece Uzunca Alinin evinde olduunu bu sabah renmiti. Hem de hi durmadan, yatmadan sabaha kadar babaa verip konutuklarn ren279 misti. Uzun Aliyi gzetlettii aaam uu sauan &^>r uom biteni en ince ayrmna kadar ona anlatmt. Allah bu kylnn belasn versin. ldrmee gider, ak dona brnrsn, ermi olursun. Herif Uzunca Alinin evinde sabaha kadar, scak yalmn banda snr, onlar onu grnmez edip Teke dana gnderirler! Yok yok, bu kylyle baa klmaz. Bu ky brakp gitmeli, kasabada kck bir dkkanck amal. Ama yazk deil mi? Bu kyn de anna yazk deil mi? Millet demez mi ki, koca Hdr Kahyann olunu barndrmadlar da, fkara gitti de kasabada dkkanc oldu, demez mi? Bu da bir kyl iin lmden beter deil mi? Bir adm, bir adm, bir adm kald. Kyl o adm da att atacak. Taba ldrmee gidenleri grnmez yapan namussuz kyl, Taba ermi de yapacak, peygamber de... Bunun bir aresi. Yeti bire Adil, yeti kulun olam! Bir tek ilac sensin bu iin. Yeti imdadma karda, no-lursun. Eline ayana dtm karda... Hi olmazsa bugn Ynetim Kurulu yeleri gelseler, iyi kt bir haber getirseler. Ah u ky batsa. Taban dedii gibi, zelzele olsa. Bu kyde ta stnde ta kalmasa. Batan baa yklm ky. Ykk evlerin altndan dumanlar kyor. Konumayan Meryemce baryor, beni kurtarn, ben Meryemce-yim. Hani sen Meryemceydin, hani sen bu kyn karm-casyla bile konumazdn? Seni kurtarmak yok. Geber orada, kal orada domuz, kal! Aalar damlardan frlam, btn km damlan kar rtm. Kurtulan krk elli kiiyi gemiyor. O da Seferin akrabalar. Ali mer, karlan, ocuklar, kardeleri... Adamlar... Hayvanlar kalm. Peri maaralar kmemi. O da Seferin sayesinde. Behey namussuz kyl, Sefer sylemeseydi siz hi akl eder miydi280 i n* """"' "o^vainaii maaraya sajcamay; ite bu zelze-***~^ lede sizinle birlikte geberirdi. yilik bilmez kyl. Ev ev, yklm ky dolayor. Bir damn altndan Kstoiunun sesi geliyor. Sefer, bunu kurtarmal, diyor, pnyaya o kadar zararl bir mahlukat deil. Onu kurtaryorlar. Kar yayor. Uzaktan, ok derinlerden, bir damn altndan kke Dakurdunun iniltisi geliyor. Eeey, kke Dakurdu, hani sen Cennete gidecektin? Yemez imez, Hacca gitmek iin para biriktirirdin? Yatmaz uyumaz, gece demez gndz demez, namaz klar oru tutardn? te gzel Cennetine gidiyorsun. Kurtarn diye ne barp durursun? Haydi haydi, bu kke Dakurdunu da kurtaralm. Varsn Cennetine biraz daha ge gitsin. Bu gelen kimin sesi? Yar lm bir adamn sesi. Koskoca damn btn topra stne km. Naslsa bir kede kalm. Az sonra havaszlktan ya da kprdarken stne toprak inecek boulup lecek. Bu kimin, kimin gzelce iniltisi? Nasl da kalm topran altnda? Bu benim

ermi Tabamm sesi. Hani sen ermitin, hani sen her gece Teke danda grnmezlerin saraynda, onlarn ku s-d bile eksik olmayan sofralarndaydn? Halk bylecene kandrrdn? Neden kaldn dam altnda? Neden kamazsn? Grnmezlerin gelip de neden elceizinden tutmazlar, yalanclarn yalancs! Bunu buradan karmak gerekmez. Bu insan soyuna ve de mazarrat bir mahlukattr. Orada kalsn ve de lsn. Ateler iinde yanyor, korkun bir zelzeleyi, lm, aynen olmucasna byk tad iinde iliklerine kadar yayordu. Bu gece Taban evine ayn klkta gitse, evi kurun-lasa, namussuz kyl bu sefer ne kulp takard? Grnmezler de kurun skar derler miydi? mer. Buyur. 281 Ne yapalm umer.' rsu auuu atuyu. uuua o^ bile ermi, grnmez olduk. Tabam evine gidince. ste- *" lik onu ldrmee gidince. Ya doru drst, ona dosta gitseydik, peygamber olurduk. yle deil mi? yle amca. Bu gece onu ldrsek, bir yere sktrp? Bu gece onu hi bir yerde bulamayz amca. Neden? Kaar. Onu ldrmenin hi bir aresini bulamayacak myz, mer? Senin iin bu da, onun iin sana soruyorum. Herkes bir iten ok iyi anlar. Sen de adam ldrmek iinden anlarsn. Ne dersin mer? Onu ldrmenin mmkn yok. imdi varsan da, o ocan banda otururken sksan kurunu yreciinin bana, ne olur? tte imdi, ocann banda gzlerini atee dikmi, ourup durur. Ne dersin mer? Gpegndz yle mi? Ne olacak? Gpegndz. Ben seni kurtarrm. Bir iki yl ya yatar, ya yatmazsn. Btn ky Allah tan gsteririm ki nefsini mdafaa iin ldrdn onu. Haydi imdi. Olmaz m?

Gpegndz yle mi? Adam ldrmek ha? O kadar zor mu mer? Adam ldrmek bu! Tavuk kesmee benzer mi? Yoksa mer, yoksa sen de mi korkuyorsun? Taba-n ermiliine sen de mi inandn? Yoook! yleyse? Gpegndz? Gpegndz! Ne olur yani? mer sustu. Sefer sordu sordu, mer ona bir karlk vermedi. 282 Korkaklar, diye bard, imanszlar. Ulan, yalan olduunu sen gznle grdn ite. Seninle beni bile ermi ettiler, ite kulanla duydun. Gece Taba sabaha kadar Uzun Alinin evindeymi. Daha ne korkuyorsun? mer karlk vermiyordu. Ban emi Seferin kfrlerini, bitmeyen tkenmeyen kfrlerini dinliyordu. Babasndan anasndan daha ok emeim geen mer. Karakollarda candarmalarn elinden aldm, salmada deftere yazmadm, z olum gibi giydirip kuattm, yemeyip yedirdiim, yeryznde tek gvencim, tutunduum dalm, umudum dediim, lrken benimle bile lr bildiim, gz pek, yiitlerin yiidi sandm, olum, yavrum me- . rim, sen de mi? ylesine yalnz sanyordu ki kendisini, neredeyse ak diye yere decek, bir daha da dorulamayacakt. nsann bir yerde, bir ite tek bana kal lmden de beterdi, ite lm dedikleri de buydu. Sonsuz bir yalnzlkt, aresizlikti. Adil onu brakmt. Kyller onu brakmlarda Akrabalar yan iziyorlard. mer, merken bile! Bu dnya yaamaa demez, pis, iren bir dnyayd. Bu kadar alak insan arasnda yaamaktansa, yaamamak daha iyiydi. Artk bir tek umudu kalmt. O da Ynetim Kurulunun iyi bir haberle gelmesi. Onlar da kt haberlerle gelirlerse... ite o zaman... Ne olurdu, ne olurdu yani, imdi gitse de ocann banda Taba vuruverse? Ne, ne olurdu yani? En azndan bir on be yl yerdi. On be yl da onun iin lm demekti. O zaman Muhtar kim olurdu? Kim olacak, dil vermez Meryemcenin boyu devrilesi olu Uzun Ali. Taban arkasnda o var. Tabala bizi biribirimize drp, parsay o toplayacak. Hesab bu!

Vay anasn! Ne yapmal? 283 JS.UlUa U uvuoiu, j___J--

miler. O da demi ki, kendi iimi kendim grrm de ol sebepten, demi. te olum Sefer, sen de kendi iini kendin greceksin. Adilden kt bir haber gelince, o umut kaps da kapannca, on be yl gze alp kendi iini kendin greceksin. Bunun bakaca bir aresi yok. Meryemcenin oluna da gelince, onun iin de bir kolaylk dnlr. Ne yapmal, baa gelen ekilir. O gece Seferin gzne bir damla uyku girmedi. Yatakta kvrand, kudurdu durdu. Dnyadan, bu kt, nankr, alak, insanlktan km insanlardan ireniyordu. Bu Taba belasn da bir yolunu bulup atlatrsa, bu insanlara birka ac sz vard. Ve de dmanlarn o zaman elinden ekecekleri vard. Gelin artk, gelin artk, diye sylendi. yi haberle mi gelirsiniz, kt haberle mi? Ama yeter, gelin artk. Gelin de, biz de bamzn aresine, u Tabam elimizle bir icabna bakalm. Gelin artk kardalarm! 284 Frtna savuruyordu. Bu sabah darda hi bir canl yoktu. nsanlar balarn kapdan darya karamyorlar-d. Darda ne kedi, ne kpek, hi bir yaratk kalmamt. Ulu dalarn koca kartallar, uzun, usuz bucaksz maaralarna ekilmiler, gl balarn kanatlarnn altna alp, darda kopan kyameti dinliyorlar. Kurtlar, tilkiler inlerindeler. stste kvrlp yatmlardr. Souktan tek korunma areleri. Gnlerce a kalsalar, bu boran da byle srp gitse, hi bir yaratk dar kamaz. Her frtnaya dayanan bozkrdaki o tek kavak aac bu sabah, mmkn yok, krlmtr. Ormann aalan uultulu bir atrt iinde. nce, daha yaarken buz haline gelmi kar, frtna, kum gibi oradan oraya gtrp yyor. Buz tozu kyn alannda, bir de bakyorsun, bir tepe gibi ykselivermi. te bylesine bir boranda soukta, boynunu ta omuzlarnn hizasna ekmi bir kii, gzlerini kapayp, yldrm gibi bir kapdan teki kapya kouyor. Kapdan kapya, yumulmu koan adamn ta yaknna, bir iki metre ya285, unu mmkn yok anlayamazsn, tsu kii vemuum. l gc avclktr. Onun dediine baklrsa, kn yapt avclk sayesinde bu kyde herkesten daha iyi geinip gidiyor. Koyunu keisi, at inei yok amma, elinde gl gibi zcnaati, avcl var. u Toros lkesinde, kendi dediine bakarsan, ondan daha iyi sansar tuza kuran yoktur. u koca Torosun tm sansarn bir tek kii yakalamtr, o da Memidik. Memidie akal Memedik diye, akala benzedii iin dememiler, usta bir sansar avcs olduundan dolay ona bu gereksiz lakab takmlardr. Kyn en ksa boylu adamdr. Kzlarn, ne zaman uzayacaksn Memidik? Yan ald ban da

gitti. ki parmak daha uzarsan ben de sana varrm Memidik, demelerini hi duymaz. Ban nne eip, uzaklap gider. Memidik bir gn uzayacaktr. Adam bir gnde uzamaz ki... Ar ar, yava yava... Zaten Memidik, Uzun Alinin, Gmleksizolunun boyu gibi bir boyu da hi bir zaman istemez. Aman Allah etmesin, onlarnki de boy mu? Bir alamet. Yeri g tutuyor. Memidiin babas, daha Memidik alt aylkken lm, Memidiin anas o gn bugndr dul. Anas Memidie der ki: Hi cann skma yavrum, der. Senin baban dal gibi uzun adamd. Daha senin yan ne ki? Sen uzarsn, hem de yle bir uzarsn ki... Kzlarn laf atmalarna bakma, onlar boyu ksalara deil, ya kklere byle laf atarlar, der. Mernidik buna bir gn, iki gn inanr, sonra yle tepeden trnaa kendisini bir szer, yok yok der., uza-sayd imdiye kadar bu boy uzard. Ne yapalm, bizini boyumuz da ksaysa, sansar avclnda insann bir iine yaryor ki! Bir yere kvrlyorsun, ne sansar gryor, ne de ku... > . 286parmak bile bymyordu. Memidik insan iine gittike daha az kyor. Kendisini gittike dana, avna daha ok veriyordu. Peki, bu karda kyamette, bu adamn derdi ne? Evden eve kendisini atyor? ilk nce gzleri falta gibi alm, korkmu, eve geldi. Anasna hemen, ayakta anlatmaa balad. Eli aya buz kesmiti, iine ekilmi boynu sanki orada donmu kalmt. Memidik mekten bir topakt. Grdm, diyordu, ite yle. Gzleri prtleyip dar uruyor, dudaklar uzuyordu. Anas: Memidik, yavrum, diyordu, u styn bayn karn silk, ocan bana otur da yle anlat. Bu kyamet boranda sabaha kadar mekten nasl ldn, kimbilir? Memidik anasnn belki on kere dndrp evirip syledii bu szleri duymuyordu bile. Grdm, diyordu. te yle. Hilafm varsa iki gzm nme aksn. Parmaklarn gzlerinin stne bastryor: te bu gzle grdm. Bunlarla, bunlarla grdm. Kim inanr ki, kimse inanmaz ama, ite ben grdm. Bir grdm ki, grme derim sana. Nasl da grdm. Bir ben grdm, bir de... Kim grd, hi kimse grmedi. Bir ben grdm. u iki gzm ksn ki, nme aksn ki grdm. Ben grdm. Bu gece... Akam olurken, gn bir yan parlad. ak dedi, parlad. Gn bir yan. Vay anam vay, dedim. Bunda bir i var, dedim, iime korku dt... Ama bu gece tuza kuracam. Bu koca, yeile alan balkma ok sansar geleceine iarettir, dedim. Drt yere, drt sansar delii azna drt tuzak kurdum. Bir frtna balad. Ben akildim Periler maarasna, yaktm atei, verdim odunu, 28? N

rine karyor, octc un guuuu., !**.._____o dm ki, gzlerime inanamadm. Bir iyice atm gzlerimi bir daha, bir daha baktm, gzlerime inanamadm. Bir de ayaz vard, bir de ayaz ki, ayaz ylesine ayaz ite. Kayalar donmu, souktan kayalar atr atr ediyor. Karn akl, deliren geceye vurmutu. Tam sansar gn. Drt sansar yakaladn, Memidik, diyordum iimden, ite tam bu gzlerle grdm. Sylerim, herkese, yere ge, kurda kua sylerim. Kellemi kesseler sylerim. arplp da ont olsam sylerim, ite bu gzlerlen grdm. Bir baktm topraktan bir inilti gelir. Topraa bakp korktum, insan yalnz olunca toprak inler, inler ama, bylesini grmemi, duymamtm. Bir baktm, kayalklardan bir uultu gelmee balad. Bir baktm, yerin gn, kayalklarn, ormann, esen borann uultusu iniltisi birbirine karmt, kyamet kopup durur. yle bir korktum ki, tarifsiz. yle bir korktum ki yreim azma geldi. Az daha srseydi bu uultu, ben korkumdan lrdm. Bir de baktm, ne uultu kald, ne bir ey... Ne frtna kald, ne bora. Ne ayaz kald, ne souk. Ortalk lmanhk, gllk glistanlk oluverdi. Bir mays gecesine benzedi gece. Drt bir yandan taze iek kokular gelmee balad. Amann ne oluyor, bu da nedir derken, aadan yukar gelen, srayarak gelen, her biri iki adam yksekliinde yedi top k grdm. Iklar kyden aa, bayra yukar oynayarak gelip durur. Dnya aydnlk iinde, lmanlk, bahar iinde, koku iinde kalp durur. Ortalk ylesine aydnlk ki, karncann izini grrsn. Derken anama syleyim, derken derken... te, bu gzlerle grdm. Bu gzlerle grmeseydim, inanmazdm. Derken, derken, yedi top k srayarak bana doru gelmekte olsun, bir de baktm klarn nnde ak libaslara brnm, ba yeil bir adam gelip durur. Adam da drt bir yanma ylesine k sayordu, yedi top k yannda 288 aman na, near du Karart, derken ha... Kimdir ki bu karart, derken ha... te bu gzlerle grdm. Bu benim gzlerimle bir iyice baktm. Baktm arkasnda yedi top k, nde yeil bai, ak libasl adam k saarak bana doru geliyor. Ha anam ha, ha karda ha, balad elim ayam zangr zangr titremee. Bu adamda bir i var, dedim kendi kendime. Bu bir ermi kii olmasn, dedim kendi kendime. Bu, arkasnda yedi da gibi, yedi top takp da gelen, dnyay bir anda byle lmanlk eden er kii bir ermi olmaz da ne olur ki... Ulan d m gryorum yoksa ben, dedim. Etime bamn ucuyla bir dokundum, bacam yand. Byle de d olur mu, Memidik karda? dedim. Ben d m hayal mi demee kalmad, bir de baktm, o yedi op k arkasnda... O yeil bal adam, nmden geip Teke dana doru szlp gider. Bir de bak-m, bir de baktm ki ne greyim? Adamn yz, btn bedeni klar iinde balkyp durur. Birden, gzden yedi top da, adam da yitirdim. Dnya yle bir karanla batt ki, byle bir karanl bu dalar grm deil. yle bir koyu karanlk ki, nah u ta gibi ar. Sonra ne greyim? te bu gzlerle grdm. Ne dt, ne de hayaldi. Birden toplar gibi bu ulu karanln ortasndan bir top k patlad. Ben n iddetinden yere kapaklandm. Bir sre bam topraktan kaldramadm. Iklar ylesine patlad, sald ki, gzm hi bir yeri grmez oldu. Gzlerim bir iyicene kr oldu sandm. Yumulduum yerden bir trl dorulamyorum. Gzlerimi de amaa korkuyorum. Yreim bir atyor ki, kt kt! Korkudan atlayacak. Bu karanln ortasndan bu patlayan klar ne ki? Yer mi yarld da, yerden patlad, yldzlar m yukardan aa ad, ne oldu? Nedir ki bu bama gelen? Kyamet mi, bir muci-zat m? Ne olursa olsun, ben gzm aamyorum. Gzm yle azck aralayp, ucuyla bakmak istiyorum, ya

289 yrm m amayaym m, derken, gzmn aralndan baktm ki, ne greyim, arkasnda yedi top , gzellikten yzne bakamayacan bir adam, karmda durup durur, ite bu gzlerle grdm. Karmda duran uzun adam. Sonra adam kmldad, aa kye doru yrmee balad. Uzun bir adam. Ben gene karanlk iinde kaldm. Bir de baktm ki, aadan, yukar doru klar gene yalmlanarak gelir. Pervazlanarak gelir. Saydm, tam yedi top k. Yedi yldz gibi, yerde srayp, yedi Arap ksran tay gibi koarak, oynayarak, adamn ardndan gelirler. Her top k kocaman. Arka arkaya da sralanmlar... En arkadaki en kls... Iklar vurduka yeil bal adam, yeile keser. Adamn iinden, bandan, gzlerinden, giyitlerinden, bast yerden yeil bir k salp durur. Gece, karlar, Teke dann doruu, kayalar, bir de baktm ki, her bir yan yeil a kesmi. Karlardan yeil k fkrr. Gzlerim kamayor. Kamayor, yeniden yeniden kapatp ayorum. Derken, k gene bana doru dnyor. Vay anam vay! Iklar bana yaklayor! Kasam, kap gitsem, kaacak zaman yok. Korkumdan dilim boazma kam. ldrseler, bir tek sz edemem. Yerden de kalkamyorum. Beni bir ter basm ki... Su iindeyim. Bir de baktm ki, karart tam nmde. Gene eski durduu yerde durur. Ne greyim, bir baktm ki, nmdeki kim? Yzne bakamazsn, yle gzel. Kim? Taba Efendimiz. Yaaa. Tabaolu Efendimiz. Arkasnda yedi top , yedi kheylan at gibi. Tm bedeni de yeile kesmi. Her yanndan da, yerden gkten de klar yaar. Sana kul olaym Taba Efendimiz, bizi bala, dedim. Dedim ya, sesim kmad. Korkumdan da ne yapacam bilemiyorum. Varaym, diyorum, varaym da Taba Efendimizin ayana kapanaym. Beni, bizi, anam, kyly bala kulun olayn, diyeyim. Kalkamadm, dizimin ba 290 rj jvn gu, arsasnda szlp giden top klar, szld de gitti. Tam poyraza benziyordu, ite ben bunu bylece, u gzlerimle grdm. Teke dann doruuna doru szld de, ad da gitti. Szlp giden Taba Efendimizden gzm alamadm. Az sonra, bir de baktm ki, Teke dann ba yalp yalp eder. ite koa koa eve geldim. Memidik bunu bitirir bitirmez, anasnn dur Memi-dik, demesine aldrmadan dar frlad. Gn kuluk olmutu. Frtna gene sabahki gibiydi ama, kyller sokaklara dklmler. Evden eve gidip gelmeler, anlatmalar. Dur durak bilmeden Memidie yeniden anlattrmalar. Bugn kyn en mutlu gn. Herkes bu hikayenin tadnda, iliklerine kadar bu hikayeyi duyuyorlar. Kyn gzel konuanlar, bir, bir daha, bir daha anlatyorlar. Ocak baslarna toplananlar, birken , ken be oluyorlar. Ocak balndaki topluluklar gittike oalyor. 291 30 Memidik grdn anlatmaa Muhtarn da evine gidiyordu ama ksz Duran nne geti: Sen deli misin Memidik? dedi. Muhtar u syle-dikleriyin bir tekini bile duyarsa seni ldrr.

Memidik bylece Muhtarn evini pas geti. Hikaye birka koldan birden, annda Muhtara ulat. Muhtar lgna dndrd. Artk olan olmu, i bir iyice patlak vermi, resmiyete dklmt. Korktuu bana gelmiti. Artk Adil isterse gelsin, isterse gelmesin. Gelirse cehennemin dibine gelsin, giderse de gene oraya gitsin. Gle gle yolu var. Ne yapalm, dedi Sefer kendi kendine. ekeceiz. Baa gelen ekilir. Artk Tabaolunun nnde boynumuz kldan ince, pamuktan yumaktr. Ne isterse onu bize yapabilir. Bu Memidii syleten kimdi? te bu nemli. Memidik ksz bir ocuk. Tabam da hi adam deil. Anas da bize akraba gelir... Bu Memidikle bir i yaplabilir. 292 byyordu. Bekiye: abuk u Memidii bana ar, dedi. Germek istemezse, karakoldan celp var, de... Zorla al getir. me-ri ard. Belki gelmez, dedi, o it soyu. Gelmezse, al kucana getir. Hi olmazsa bunu yap. Nasl bildim bugn adamn ermi olacan? Yandk m mer, ldk m, battk m? mer, ba yerde, bekiyle darya kt. Sefer, Memidii sabrszlkla bekliyordu. u deyyusu bir ayaklarmn altna almal, kemiklerini krp un ufak etmeli. Nereden kardn bunu, nereden kardn bu arkas yedi top kl Taba? Taba m bu adam, bire smkl olan? Onun adna Karacadan klar evliyas demezler mi? Bire sersem olu sersem, klar evliyas gece olsun, gndz olsun arkasnda yedi top kla dolamaz m? Taba nereden jklar evliyas olmu, behey smkl Memidik! Seni ayamn altna alp da ezmek yok mu, behey meymenetsiz ksz! Memidik bu klar evliyas hikayesini nereden duyup Tabaa uydurmutu? Taba ezberletmi olmasn? Btn bunlar bir bir Memidiin azndan skmek var. Yoksa bu ksz, bu elimsiz olan salt kendini gstermek iin mi uydurdu bu hikayeyi? Ya da d m grd? Ya da?... Ya da?... Taba onun gzne klar ermii suretinde mi gzkt? Her ne ise, bu Memidie bir ceza vermek gerek ki, bir daha hi bir kimse byle bir yalan uyduramasn. Beklerken, Memidie fkeleniyor, onu ldrecek kadar fkeleniyor, ama Memidiin incecik boynu, szgn, dalgn gzleri, elimsiz bedeni gznn nne gelince fkesi geiveriyordu. Ama onun nesine gerek bu ilere girmek! Bu ilere

293 ama, belki birka gn daha srklenirdi. MemaiK oma-sayd. yle deil mi? Stn ocama, mahveyledin beni Menrdik. Yaktn, Memidik. Bitirdin beni, kl eyledin, Memidik. Boynun ince de olsa, bir deri bir kemik de kalm bulunsan, cezan ekeceksin... Memidiin kendisine yapt ktl dndke fkesi artyor, artyordu. Ellerini yumruk yapp, yumruklarm srmaa balad. fkesi ite o hale gelmiti. Tam bu srada nde Memidik, arkada bekiyle msr kapy ap geldiler. Sefer onu grr grmez ayaa frlad, Memidie gitti. Memidik, Seferi prtlemi gzlerini, sararm yzn, fkeden titriyen dudaklarn, ldrrce-sine stne yrmesini grnce hemencecik evin kesine snd, oraya bzld. Sefer tam onun yanna varnca kendisine geldi. Eer yumruunu indirecek olsayd, Memidik oluverirdi. Ya da bir daha kendisine gelemeyecek kadar sakatlanrd. Kendi kendine: Aman, aman, ne yapyorsun Sefer? Bir uval inciri bok ediyorsun, diye sylendi. Memidiin yanna varr varmaz, bir an durdu: Yavrum Memidiim, ho geldin evime, kardam, dedi. Adam btn evleri dolar da, Sefer amcasnn evine gelmez mi, delim? Ben de seni ardm ki, u grdn bana bir iyice anlatasm. Memidik aknlk iinde kalmt, ne yapacan, nasl davranacan bir trl kestiremiyordu. stne hm gibi gelen adam, bir anda nasl deiip yumack olmutu? Korkusundan hala rpertiler geiriyordu. Ne oldu sana yavrum, ne bzldn yle kecik-lere? Gel yavrum gel. Gel de bana u grdklerini anlatver. Memidik yava yava kendine geliyor, iine bir gven 294 yordu. Onu elinden tuttu, ocan yanna gtrd: Avrat, diye bard. Kr Ismaiiin kz, Memidik olumuza bir ay... Kadn ocaktaki aydanlktan bir bardaa ay dkt, iine de iki eker atp krlm bir kak sapyla kartrarak Memidie verdi.

Sefer imdi glyor, sevgiyle karsnda ay imekte olan Memidie bakyordu. Memidik de ona bakp bakp glyordu. Ve Memidik iinden geiriyordu: Hep de yalan. Bu kyl tm yalan sylyor zaten. imdi u Sefer amca kt adam m? Adamn ondan iyisi can sal... Sefer amca can adam be. lkin, yle uzaktan baknca insan korkutuyor, rktyor, ama yanna yaklanca gryorsun, can adam. Bu kyl de batsn, ite bu kyl iyi adam deil. Hem de hi iyi adam deil, bu kyller. Nesi var yani Sefer amcann! te ne gzel adam. Ne de gzel glyor. Byle gzel glen adam hi kt adam olur mu? Ben de bundan sonra Sefer amcadan yana olmazsam... ite... stelik de Sefer amca bizim akrabamz. A-namn days olurmu. Yani z days deil de dayl. Olsun, gene akrabamz deil mi? Memidik ban kaldrd, gzleri yaarmt, ii sevgiyle doluydu. Babas da sa olsayd, ancak Sefer amcas kadar severdi babasn. imdiki, u karsnda duran Sefer amcas kadar, iinden, onun boynuna sarlp, onu kucaklamak, ellerini pmek geiyordu. Btn sevgisini gzlerine toplayp Sefere bakt: Sefer amca, dedi, sen anamn dayssm, benim de daymsn. Ben bundan sonra, senden yanaym. lnceye kadar sen ne dersen, onu yaparm. Memidik ocuksulamt. imdi yedi yanda bir ocuu yayordu. 295 Seter en uzam, onun sauunu, ^_.___ _ Tabii, dedi, sen benim z yienimsin. Ama siz bizden uzak durursunuz. Bunun sebebi ne ki ola? Halbuy-sam ki ben sizi z bir akrabam diye barma basmm ki, sana oul, anana kzm demiim. Seferin iinde bir imek akt. imdi kylye bir oyun oynayacakt ki, felek de maallah desindi. Bir oyun ki oyun. Memidik, Taban yedi kl masaln karan Memidik byle avucunun iinde olunca... Hehey babam. Allann bu gzelce gn de varm! Kurban olam akl veren Allaha. Vay babam vay! imdi kyl nasl dize gelecek! Yaasn Memidik, olum Memidik. Memidie byk sevgiyle bakyor, omuzlarn okuyordu. Yaa, Memidiim, benim akll, uslu kardam, yiidim, seni benden uzak tutan dmandr. Dmann gz kr olsun. Et trnaktan ayrlr m kardam? Sen benim kardamsn. Ayn kandan, ayn zdensin, benim zm-densin. Dman ne derse desin, ne uydurursa uydursun, sen benden ayrlamazsn. yle deil mi kardam? Memidik ban yerden kaldrmadan, bayla yledir yapt Sevgiden, ilgiden erimiti Memidik. Kanat takm uuyordu sevinten. Hi kimse ona, adam oldu olal bylesine davranmam, ona byle candan szler sylememiti. Akraba bakayd. Tabii, akraba gibi var m? Dmanlarn gz ksn ki ksn. Bu dmanlar, deil akrabalar biribirinden, eti trnaktan bile ayrrlar. Babay ouldan, anay kzdan, sevgiliyi sevgiliden ayrrlar. Lanet olsun dmanlara.

Kusuruma kalma Sefer amca. Senin bu kadar iyi, bu kadar insan bir adam, bu kadar akraba sever bir insan olduunu kimse bilmiyor. Sefer iini ekti: 296 jcvum, ueu. ustumzdekk gzelce Allah biliyor ya...

Memidik ban kaldrmadan: Doru, dedi. Biliyor ya. Sefer: u grdn Tabal iini bana anlatsana... Neler grdn, neler iittin. Bir bir anlat ki, yavrum, bu i nemli bir itir. Bana ok gerektir. Hkmetimize, devletimize,. Trkiye Cumhuriyeti Hkmeti demokrasisine ok ok gerekli bir olumadr Tabal ii... Memidik sevincinden artk drt keydi. Kyn ba, hem de kyn en iyi adam, hem de z days Sefer Aa kendisinden grdn anlatmasn istemiti. Hem de Trkiye Demirkrasi Hkmetine ok gerekli bir olumadr bu senin anlatacaklarn, demiti! Balad anlatmaa. Anlattka couyordu. Cotuka bir sel gibi szckler azndan akyordu. Iklar iki adam; boyuyken kavak kadar uzuyor, yediyken yirmibe oluyor, elli oluyor. Sonra u aadaki ova, Teke dann karl yamalar binlerce top kla, yzbinlerce top kavak aac yksekliinde kla donanyor. nlerinde ulu Tabaolu? Memet Efendimiz, arkasnda yzbinlerce topkl orman.y-Ja, da ta ovalan, kayalklar, yamalar tutmu k or-nanyla Teke dana doru szlp gidiyordu. Iklar,. Taba szlp, ap gidiyordu. Elinden gelse, Memidik Taba da bin tane Taba. yapacakt. ylesine comutu. Nedense Taba bir tane Taba olarak kald. Ama onun da boyu bir iki metre azad. Memidik uzun uzun, en ince ayrntsna kadar grdklerini anlatnca rahat bir soluk ald. Terlemiti: te byle oldu, bu ii bylece grdm Sefer amca, dedi. Nasl, beendin mi? Memidik kvan iindeydi. ok gzel, bu sefer hep-297 mest, hayran aznn iine bakp kalmt! ok gzel syledin. ok beendim Memidiim ya, bu anlattklarn doru deil. Memidik ard, bir ho oldu. Ona ilk olarak kyde birisi doru deil bu anlattklarn, diyordu. ok doru, olduu gibi syledim. Nah u iki gzm nme aksn ki, bu gzlerle grdm, vallahi billahi... Sefer: Sus, yemin etme Memidiim, yavrum. Ben senin daynm. z bir daymm. Sen bu anlattklarn dpedz uydurdun. Ama ne gzel uydurmusun.

Memidik kpkrmz kesildi, yz yanmaa balad: Vallahi billahi uydurmadm. Na, bu gzlerle gr'dm. Sefer bakt ki bu yoldan olmayacak, Memidii dn-dremeyecek, baka bir yne evirdi. Olum, yiidim, ben sana bir iyice uydurdun demiyorum. Sen byle bir d grdn maaralarda uyurken. nnde de ate yanyordu, atee baktn, k oldu. Bir -aa kararts vard atein arkasnda, onu da adama benzettin, Taba oldu. ite byle oldu. Sen d grdn. Memidik: Ben, dedi, onu da snadm. D m gryorum ola, diye kendi kendime sordum. Tenime ban ucunu soktum, acd, kan akt. Anladm ki sahici dnyadaym, d de grmyorum. Karmdaki de Tabaolu Mem et Efendimiz. Sefer kzd: Efendimiz deme u ite, dedi. Memidik: cHaa haa, diyerekten dualar okudu. Haa haa. -Sonra azn eilir, Sefer amca, tvbe, tvbe de, dedi. 298 Tabata bir eyler varsa?.. Yok, yok, dedi sonra. Olamaz onda, bir ey olamaz. Glmsedi: Bir ey olmaz yavrum. Taba ermi olamaz. O kadar ok gnah var ki... Sen d grdn. D grmyorum. Bak, ba soktuum yer de ite buras... alvarm emredi, yaray gsterdi. Seferin sabr tamt; Yalan, diye bard. Memidik inandrc, okar gibi bir sesle: Yalan deil amca, yalan deil. Ben sana sylyorum ki, ite gzlerimle grcHm. Hi yalan olur mu? Sefer: Yalan, dedi. Hem ete bin kere yalan. Aralarndaki bu sava uzun srd. Memidik onu inandrmaa alyor, Sefer de btn bunlar onun grmediini, uydurduunu, ya da, bu grdklerinin d olduunu sylemesini istiyordu. Sefer en sonunda bakt ki olmayacak, ocuk sylediklerinden dnmeyecek.

Bak, dedi, yavrum, haydi btn bu dediklerini kabul edelim, hepsine inanalm. Ama o klarn nndeki Taba deildi, olamazd. Sen onu Tabaa benzettin ama, sonradan bir de baktn ki bana benziyor, o yeil k saan adam. Sonra bir de baktn ki^ne Tabaa ne de bana benziyor. O adam, imdiye kadar, ne grmln, ne de bilmiiin var. Memidik, yumak, kurnaz, bilmi: Yok, Sefer amca, yok, dedi. O adam tam Ta-bat. ki gzmlen grdm. Tabasa bile, kylye ev ev dolap, benim sylediim gibi syleyeceksin. 299 Syleyemem amca, syleyemem, dedi. O adam Tabat. Sefer: Sen benim yienim, canm cierim, kardam deil misin, syleyeceksin. Kylye byle syleyeceksin. Memidik: Ben koca bir kylye yalan sylemem, dedi. Sonra bana yalanck olu yalanck, derler. lnceye kadar da adm byle anarlar. Kimsenin yzne bir daha bakamam. Ben imdi gidip de kylye desem ki, k mk grmedim, yle bir adam da yok, o adam Taba deildi, dersem, beni drverir kyl. ldrmeseler de bu kyde koymazlar, bana ite bakar gibi bakarlar. Anam bile benimlen konumaz. Ben seni ok sevdim. Babamdan daha ok. Senin iin her bir eyi yaparm ama, bunu benden isteme, iki gzm nme aksn ki, ite bu gzlerle grdm. Sen de gnaha girme. O arkasnda bir k ormanylan, top top olmu k ormanylan dalara doru akp giden Taba-olu Efendimizdi. Sefer: . Bana doru syle, diye kt. Dorusunu syle, Memidik. Sen yalan uyduruyorsun. Sonra yumad. Ben d grdm dersen, ne icabeder ki... Ne kaybedersin ki? Kyl de sana hi bir ey yapmaz. Yavrum, sana sylyorum, sen bu sylediklerini inkar etmezsen, hi olmazsa o nndeki adam o deildi demezsen... Hdr Kahya soyu ld. Ben de ldm, sen de ldn... Nasl ldklerini, leceklerini Memidie bir bir anlatt. Sonra: Haydi bizim ldmzden getik, ya hkmetin, ya kasabann onuru, ya kymzn gl ad? Hepimizi bir gn hapse atarlar. Tarikatn, Mehdilerin, hkmetin bunlara ne kadar 300 I bir dinsize kaplm bir ukurova kynn, oluk ocuk,

, kars kzanyla be yl nasl hapislerde inlediini anlatt.

ite Memidik, kyl Tabaa senin anlattn bu uydurma masaldan sonra kapld. Kyn bana byle bir i gelirse, Taba da asarlarsa, bunun hepsi senin uydurduun bu masal yznden olacak. Belki de hkmet btn ky yerle bir eder, yurdunu datr. Duymadn m, hani o kyler gibi yapar. Bu da senin yznden olur. Frsat elde iken, bir yalan syledim de. Onu da demezsen d grmm de. Kyly de kurtar, Taban kellesini de. Memidik, kendisine nem verilmi kiilerin gveniyle, tepeden: Ama ben ite bu gzlerle grdm. Top top olmu k ormannn nndeki Taba Efendimizdi. Sefer gittike sertleiyordu. nce tehdit etti. Onu hapislerde rteceini syledi. Salt, kyly kurtarmak iin. Taba fukarasnn bu ite hi bir gnah yoktu. Onu da kurtarmak gerekirdi. Yazk deil miydi fkaraya? Bir ky, bir kasaba iin bir ocuk, smkl bir Memidik hapislerde rm, Muhtarn kula m duyard. Akrabadr diye, yrei kz kz olup yanard ama, elinden ne gelirdi? Syleyecek misin, Memidik yavrum, ne dersin? Ky, kasabay, Toros lkesinin onurunu kurtarmayacak msn? Memidik: ite bu gzlerle grdm, dedi. Ben yalan syleyemem. D de grmedim. Yarasn gene at gsterdi: Bu da d grmediimin tan... Sefer sertletike sertleti. Sonra kfretmee, onu la- . netlemee balad. Sonra da onu lmle tehdit etti. Anasnn biricik olu deil miydi, nasl kyacakt tatl canna? 301 Memauc ner eyi g,uz.c aum? Yapamam, dedi. Bunu ben hi bir zaman syleyemeyeceim. Kellem gitse de... ite bu... Sefer yalvarmaa balad. ller gibi yalvaryordu. Memidii yceltiyor, kutsuyordu. Sen gen bir adamsn. Ben geldim geiyorum. Sen benim ocuum yandasn, ite bu Sefer senin ocana dt Memidiim. Senin ayaklanyn altn per Memidik, Sefer amcan. Ve de olunu ldrdm ocana dtm. Etme eyleme. Ne istersen yaparm. Ne istersen veririm, diye bitirdi szn. Memidik: Yapamam, diye bir tek szckle karlk verdi. u be paralk ocuun bir tek szyle hayat kurtulacakt. Ama namussuz olu namussuz dayatyordu. Ne vard sanki... Kyl ona ne yapard ki? Korkma, diyordu, korkma. Kylden deil, Azrailden bile korkma. Arkanda da gibi Sefer amcan var. Teklifler yapt, onu everecek oldu. Mal mlk sahibi yapacan syledi. En sonunda Muhtarl devredeceini de syledi.

Memidik gene: Yapamam, dedi. Muhtar durmad, syledi syledi, yel kayadan ne anlar, ocuk Nuh dedi de Peygamber demedi. Sefer bakt ki iyilikle bu ocua bu ii yaptrmann mmkn yok. Yavrum Memidik, kendi den alamaz. Bu sz hi duymuluun var m? rk dii skerler. Hi duy-muluun var m? Sker atarlar. Ktle ktlkle karlk vermeli. Bu makbul sz de bilmiliin var m? Kan kam temizler. Bu da ok makbul bir szdr. Ykar gtrr. Duymuluun var m? Karndaki adamm can senin302 ..__o^^i^w uil suiuur. rmim var m? Memidik ban topraa emi, yznde hi bir kprt yok. Ta kesilmi, Seferi dinliyor. Seferin de fkeden eli aya titriyor. Ve Sefer dnyor. Bir kocaman adamn hayat u bir parmak boyundaki smkl ocuun elinde, iki dudann arasndan kacak bir iki szce bal. O da nekes plmu, sylemiyor. O imdi grr. mer, diye bard. Sesteki fkeden, hmdan Memedik korktu, bzld, ban kaldrd, umutsuzcasma onun gzlerine bakt. Buyur Aam. mer yavrum, bu Memidik kardamz, gzel Hdr Kahya soyu can biraderimiz, bizim canmz, senin, kendisinin, kylmzn cann kurtarmak iin iki tek szck sylemee raz gelmedi. Bu Memidik kardamz sana daha yakn akrabadr, ikiniz de adasnz. Biribirinizin dilinden daha iyi anlarsnz. Al Memidii, gtr en aadaki odaya, orada konuun. Ama d, kavga istemem. Hele grlt hi istemem. Gzel gzel konuun, dedi mere bir iaret akt. mer dar kt, elinde kocaman bir mee sopasyla geldi, serte, Memidiin kolundan tuttu: Yr bakalm, diye onu ocan bandan ekti, kaldrd. Seninle bir iki laf edelim bakalm, teyzeolu. Mee sopasn, merin sert halini grnce Memidikte afak att. Gzlerini Seferin gzlerine dikmi, ondan bir imdat bekliyordu. mer, bir yandan onu aadaki odaya srklyor, bir yandan da dilerinin arasndan kfrediyordu. Memidiin gzleri daha Seferde. Can kmaynca umut kmaz. Bir kurtulu bekliyor. Odann kapsna gelince mer onu arkasndan ieriye ylesine itti ki, Memidik odann

ortasnda yere kapakland. mer, soukkanl, vard Memidi303 iunroad, m m g f

midigin s,-t,na ind.rd,. re kapaklan'"- mer di|e v gcyle W sopaS,.., MOTidik, * sop r M.miindirdike kzd **

bo gzlerle ne oluyor ^* :eyi anlad. Bedeni oy esme-.*^ s"? b hi gayret m, gerek

fe.

Ulan soyu boklu, konusana. D m, gerek mi? lde ses var, Memidikte ses yok. Ulan ben de seni, buradan sa karrsam. Ulan anam avradm olsun. D m, gerek mi? Tata ses var, Memidikte ses yok. Ulan karda, teyzeolu, sen hi konumayacak msn? Az nce yalan atarken, yalan atp ocamz sndrrken blbller gibi akyordun. Konusana teyzeolu. Nolursun konu. Elini ayan peyim konu, yoksa seni ldreceim. ldrp de Peri maaralarna gtrp atacam leini. Haydi karda, haydi teyzemin gzel olu, haydi yiidim. Nedir, alt st, dibi

ba bir szck... Kylye varp diyeceksin ki, ben d grdm de gerek sandm. Tabaolu da diyecek ki kylye, bu deli olan d grm. Ben evimde horul da horul, ml da ml uyuyordum, diyecek. Sen yalanc kmayacaksn ki... Haydi karda, konusana ulan. Konusana it olu. Konusana uyuz kpek. Bak, sen aynen bir uyuz ite benziyorsun. Kuyruu korkusundan palancnn arasna kstrm bir uyuz ite. Titriyorsun korkundan. Haydi karda, syleyiver nolur? Bir tek sz. lr msn? Senin azndan kacak bir tek szckle Hdr Kahya soyu kurtulacak. Yalan da sylemeyeceksin. D grmez mi insan? Ulan yalanc, ulan uyduruku olu uyduruku, ulan bir adamn arkasnda bir k orman olur mu? O yrdke, u karda kyamette k orman da onun ardnca dalarn doruuna yrr m? Konumuyor musun? Ha, konumayacak msn? Ben de, ben de seni ldrrm karda. Derini de yzerim karda. iine de saman doldururum arkada. Seni para para ederim, yiidim, teyzemolu. Sen de beni bilirsin. Ne var yani, nolur sylersen? Sefer amcan ierde, benim iin ne diyecek, bir Memidii yola getiremedi, diyecek. Benim 305 304 de seni kyk kyiK emcm Bwv^.. ____ kmca demeliyim ki, azndan sz getiremedim ama, al sana kellesini getirdim. Memidii birden bir titreme ald. Dileri de birbirine kenetlenmi almyordu. Azn m almyor karda, azn m? Sana bir su vereyim mi? Gitti bir su getirdi, tas Memidiin dudaklarna dayad: , dedi, haydi i. Su iyi gelir. Konumazsan, seni kaza geiririm, anladn m? Byle titreme, bilmem ne, para etmez. A azn... Memidik bir iki kere gayret etti, gayret ettii halinden besbelliydi, ama azn aamad. mer, dudaklarm aralad, tas dilerine dedirdi, salarndan tutup ban geriye att, suyu azna dkt, olmad. Su dudaklarndan enesine, boynuna, stne aa akt. mer: Vay anam avradn olan, sen ne inat bir peze-venkmisin! Ben de bu suyu iiririm, azndan da o sz alrm. Alamazsam da seni sa koymam. Ter iinde kalmt. Memidii syletmei yle bir tutkuyla istiyordu ki... Btn bedeni yalm yalmd. Bu ne biim adamd, ne biim bir deliydi ki bir sz iin cann veriyordu da azn amyordu.

Bak, ben senin azn nasl aarm... teki odaya geti, eski bir kr bakla geri dnd. Memidiin dudaklarn at, ba dileri arasna sokmaa alt. Memidik habire titriyor, az bir trl almyordu. mer urat, urat, Memidiin az kan iinde kald, bir trl dilerini atramad. Memidiin azndan boanan kan gmleini, ceketini, alvarn bile kana boyad. 306 sesle: uurau. Alamakl bir Yani ne istiyorsun benden Memidik? dedi. Neden sylemiyorsun karda? Kimden korkuyorsun? Ben sana ne yaptm ki? Syle be karda! Ben seni neden ld-riyim yani? Adam ldrmek iyi bir ey deil ki... Haydi karda... Yalvard, yalvard, ne kadar yalvardn mer de , bilmiyordu. Birden Memidiin stne saldrd, onu srmaa balad. Delicesine, kudurmu bir kurt gibi Memidiin neresi azma geerse orasn snyordu. Kendine geldii zaman, Memidikte ses seda olmadn grd, korkuya kapad. Bir ara ne yapacan arp odada doland, durdu. Sonra abucak odaya geti, bir kova suyla dnd, kovay Memidiin stne boca etti. Heyecanla, gzlerini Memidiin yzne dikip bekledi. Memidik neden sonra usulca gzlerini at, aar amaz meri bir sevin ald ki sonsuz. Hemen Memidiin stne atld, onu pmee balad: Karda, karda, diyordu boyuna onu perek, karda, karda, lmedin ok kr. lmedin yle mi? lmedin ha? yi ki imedin. istersen hi syleme. Bana ne. Belki de grdn... Taba yle grdn. Ben gnaha girdim. Belki de arplrm. Karda, karda kusuruma kalma. Sana bir daha bir fiske bile vurmam. Sen yeter ki lme. Memidik gzlerini kapaynca merin yrei azna geldi. Bu Memidik lrse, onu eek cennetine atarlar, en az, en az, bir on be yl verirlerdi. Bir de Taba ermi-se o zaman kuru bir aa gibi eli aya, tm bedeni kururdu. Ermilerin kerameti oktur. Karda, Memidik karda, nolursun a gzlerini, o gzelce gzlerini. Seni bir daha hi mi hi dvmem ki... Nolursun lme karda. Bekledi. Korku iinde, yrek arpntlar iinde... 307 Gzlerini solmu, Kan ^mu^ j,____ den sonra, Memidik gene gzlerini at, inlemee balad. mer sevinle: Yaa bire Memidik karda, dedi. Sana bir daha elimi srersem, elim krlsn. lmeyeceksin ya... Seni

azat ettim. Odadan kt, Seferin yanna vard. Soluk soluayd: ld Memidik, dedi. ld de imdi azck dirildi, ki tane soluk ald. Bu szlerin Muhtar stndeki tepkisini bekliyordu. Sefer glmsedi: una bak, dedi, u koca herife! Arama da korkmusun be! Nedir bu halin? Ben de, avur zavuruna bakardm da seni yrekli bir ey sanrdm. Sana syleyitn ki, olum mer, insan ksm yeryzndeki tekmil yaratktan daha dayankldr. yle kolay kolay lmez. ok mu ddn? mer telandan, az nceki perian halinden utanm: yle ok ddm ki, kere ld. Azn amyor ki... Yalvardm, ayan ptm, hi bir ey para etmedi. Ben de ddm. Sefer gene glmseyerek: merim, yavrum, sen ok acemi bir uaksn. o-kak bucann uzatmal karakol onbas olsayd senin yerinde, bir avu ii kadar da adam, iki dakikadn onu blbl gibi ttrrd. Ve yemin stne yemin ettirirdi. Sen daha ok acemisin arkada. Sitaj grmen gereklidir. Ve de benim yanmda kurslara gitmen gereklidir. Haydi, d nme de grelim, u ta yrekli Memidii... Memidiin baucunda durdu, balad: glmseyerek bakt, sonra yz birden deiti, barmaa

Alak adam, alak adam. ldrmsn ocuu. 308 i,wj ooua ucmeuim m jci Jcavga etmeyeceksiniz. imdi senin elini kolunu balatr, karakola gnderirim. lnceye kadar orada kalrsn. Yazk deil mi u gencecik adama? ldrmsn fkaray. mer neye uradn bilememi, gzlerini krptrp duruyordu. mer'in aknlm, bu aknln altnda kendisine doru ykselen fkeyi, kini gren Sefer, mere glmseyerek bir gz att: Be alak, bu hale getirilir mi bu yavru? stelik de akrabamz. Ne istersin? Varsn sylemesin yavru... Ne yapalun, bizim akrabamz canmz, dedik. Cannz ksn, dedi. Ne yapalm? yle

olsun... Eildi, elini bana koydu, salarn okamaa balad: Vah vah, vah vah, ldrmsn yavruyu... Sen bunu ok kt yaptn. Arkada, ben kanun adamym, yasa bekisiyim ve de anayasay ben korurum. Ol sebepten yaptn bu fiiliyattan tr seni anayasamzn penesine teslim ederekten inim inim inleteceim... Hele bu ocuun bana bir hal gelecek olursa; ben da seni anayasa ar cezasna vererekten idamlk hkmn tasdik ve talep eyleyeceim ki, doru, dosdoru ipe gidesm... Ve evet, ve de byle! Salarn okuyor, zntsn gstermek iin elinden gelen numaray yapyor, kvranyor. ocuun gzleri kapal olmasa, iki gznden iki damla ya da dkecek: Vay yavrum vay! Bu canavar seni ne hale getirmi! Vay benim yrekli, akll, iyi yavrum vay! Seni byle canavarlarn eline teslim etmemeliydim. Su bende. Suun asl by bende. Beni amal, beni ldrmeli mer yerine. O canavara byle gl gibi ocuk teslim edilir mi? A yavrum, yiidim, yreklim, sen de istediini syleyiverey-din ya... erde syleyeydin de, dar knca inkar edey309 din. Sende hi aicu yo*, mu. ^.^^^_____ yer mi yavrum? Ayaa kalkt. merin elinden tuttu. Sevin iindeydi: Bu i benim evimde oldu. Ben gene de stme bir mesuliyetilik alamam. Sen benim evimi lekeledin. Yarn bu i duyulursa, millet ne diyecek? Diyecekler ki Muhtar evine ocuklar artp, lnceye kadar doduruyor. Gene barmaa balad: Sen benim erefimle oynayamazsn. Ve de hi bir zaman arkada. Haydi, azn gzn sil ocuun ve de ila yaptr. Odadan kt. mer de arkasndan gitti. Sefer: Bu it olu itte hi bir ey yok. akal ldye vuruyor namussuz. mer: Sahi mi? diye sevindi. Deli misin sen? diye Sefer gsn kabartt. By-leleri Koca Halil soyudurlar. Hi bir zaman baa kamazsn. Attn, dayak yanma kabr. Sence sylemeyecek mi?

Hi sylemeyecek. yleyse unun azn gzn iyice sil. Sildikten sonra, azck paavray yaa batr, ve sonra paavray ayak parmaklan arasna sktr. mer: Anladm, dedi. Duur... Bu kadar deil. Bir de gazete kad al. Onu da teki ayak parma arasna koy, atele... Memidik kardasn gz hemen almazsa, ben de bir ey bilmem. Almazsa da korkma. Bu gece, lsn gtrr Taban evinin arkasna atarsn. Belki kanunun yasas yolundan bir ey karrz. Bu i Taba oluzademize de bir gzda olur. Ateledikten sonra bana haber ver. 310 _ x.______,*.*,* uuu;a gu, C11I1UC

su dolu bir kova, bir para bez vard. Memidiin azndaki yzndeki, her bir yerindeki kanlan sildi, kurulad. Bu arada Memidik bir iki kere gzlerini at kapad. mer opu hem temizliyor, hem de: Duur, diyordu. Az sonra senin anan avradn... Azck bekle bakalm. Bekle de gresin ki, dnya ka bucak! Vay uyduruku vay! Vay Taban iti vay! Azck bekle hele. Bekle ki, neler gresin! Bekle ki, bu mer senin u yalanc, orospu canl bana ne getirecek! Bekle hele bekle! Cebinden bir paavra kard. Yandaki sahanda azck gazya vard, ona bulad. Gazete kadn da gaza bulad. Paavray sa ayam baparma arasna soktu, kad da sol ayam. nce sa aya, sonra sol aya ateledi. Paavra ve kat ayn anda parlad. mer bekledi. Hi beklemedii bir ey oldu. Memidik birden, gerilmi bir yaydan frlar gibi bararak ayaa frlad, geri yere dt. Yerde kvrand durdu. mer hemen Sefere kotu. Sefer teki odada bekliyordu. Bararak ieriye girdi: Ne yaptn bu ocua gene, ne yaptn? mer masum masum: Hi bir ey yapmadm. Bard, ayaa frlad, dedi, sonra da geri dt. Aferin, azn gzn temizlemisin. yi bu. imdi kaldr onu. Varsn evine gitsin, fkara. Bir daha da evimde byle ey istemem. mer, Memidii elinden tuttu, ayaa kaldrd. Memidik birka kere salland ama gene ayakta kald, kapya doru yrd. mer: Vay, dedi, vay! Vay, anasn avradn! Demek 311

D evine byle sag semmc giuijwou... ______ ___ tw

medin? Demek sen Taban ermiliini grdn? stne yrd. Sefer hemen elinden tuttu: Dokunma ocua. Evimde kavga d istemem, dedi. Memidii elinden tutup, salarn okad: Yiidim Memidik, diye balad. Sen d grdn deil mi? Memidik bakt ki post elden gidecek: Beni, dedi, bu mere ldrttrme nolursun Sefer amca! Sefer: O sana bir ey yapamaz, dedi. Kellesini keserim onun. D grdn deil mi? Brak amca, brak da ben anama gideyim. Her bir yamm szm szm szlyor. Vay yavrum vay! Vay vicdansz mer vay! grdn deil mi? Bilmiyorum. Ben hi bir ey grmedim. Bunu kylye syler misin? Sylerim. Kuran stne yemin eder misin? Ederim. Ben de senin iki kara gzlerinden perim. Tuttu, Memidii iki gzlerinden pt. Sonra: Kuran getir de el bassn Memidik, dedi. mer hemen Kuran getirdi. Gerek deil dt... Taba deil, baka bir adamd. Bunu yarm sabah kylye syleyeceime, Kuran stne el basaraktan yemin ederim. Haydi syle, elini de bas. Memidik: Syleyemem, dedi. Vallahi amca, u iki gzlerimle grdm. Basarnam. Sefer bam sallad: 312 ^uuun. umern elinden kurtulmak iin yapyordun... Gece sabaha kadar bylecene, Seferle mer, ocukla uratlar. Memidik bir trl, ld bitti,

para para oldu da, Kurana el basmad. Sabaha kadar yalvardlar, dd-/er, ikence ettiler, Memidik dediinden amad. Frsat bulduka Seferi inandrmaa alyordu: Arkasnda bir k orman... O kadar dayaktan sonra, Sefer ona syle, der demez, balyordu anlatmaa: ki gzm nme aksn, anam lsn ki bu gzlerle grdm. Gece, Memidiin anas iki kere Seferin evine gelip olunu sordu. Sefer ikisinde de: lk akamdan geldi, dedi, masalm, grdn, dn anlatt, sonra da ben sansar tuzana gidiyorum dedi, gitti. Eve hi mi uramad? ok gzel bir d gr m senin olun, karln verdi. 313 Ocan stnde sa var. Ev duman iinde kalm. kadn nlerindeki tahtalarn stnde yufka ayor. Bir kadn da ocaktaki san stne yufkalar serip piiriyordu. Dumandan tr kadnlarn gzleri ya iinde. San altndan dumanla kark yalmlar darya fkryor. Pien yufka, yanan un kokusu evin iini alm. Bu koku ta uzaktan bile bir evde ekmek piirildiini belli eder. Ev bugn dn evi gibi. Kadnlarn elleri, yzleri, giyitleri un ve hamur iinde. Sefer bugn yataktan ge kalkt. oktan beri yataktan bylesine ge kalkmamt. Demek ki bu gece sabaha kadar hi uyumamt. Gzleri i i, yz kabarm, sar. Hava amt. Sefer darya kt, yzn ykad. Yeniden elindeki havluya yzn kurulayarak ieriye girdi. Evin iini doldurmu duman, gzlerini yakt. Tu Allah bin belasn versin, dedi. u ekmek yapma gn de... nsan nereye gideceini bilemiyor. Bu dumandan... 314 ^1^, halde. u Memidik yznden btn umutlan suya dm, sevinci kursanda kalmt. Ve de Taba artk ermiler arasna katlmt. Onu tahtndan bugnlerde lm bile indiremezdi. Kyn kutsal olaraktan, kyamete kadar yanacakt. Seferin iinden ac bir kskanlk rzgar geti. Bir insann bana devlet kuu dediin ite byle konar.

u Toros kylklerinin hemen hepsinden seferberlikte, daha nceleri, Yunan sava sralarnda ekirge ktlnda birer ikier ermi kmt da, u Yalak kynden byle bir ulu kii kmamt. O sralar kyde, imdiki Vurgun Ahmet olayd, onu hemen ermi yaparlard. Hemen hemencecik yaparlard. yleyse imdi neden Vurgunu semediler de Taba setiler? Vurgun Ahmet yar plak, kardan, gneten yanm, salkl, gl bedeni, byk, kara, kederli, byl gzleri, kvr kvr uzam kumral sakallar ile bu ie bu kyde en uygun kiiydi. Taba nereden kt yleyse? Bunca yl, bunca ktlklarda, savalarda, ermi kmad da bu kyden, imdi nerden kt? u Memidik ii, stnde durulacak bir i. Cann verdi de, lm seve seve gze a!d da tkrdn yalamad. Tabaina hyanat-lk etmedi. Gzlerinden yalan syledii belliydi. Ikl hikayeyi dpedz uydurduu, sonra da bir jyice inand belliydi. nce Tabam arkasnda yedi top k, sonra yirmi be top k... Sonra k orman... Iklar gittike, Memidik yeniden her anlattka oalyor. Bereket ki sesi sadas kesildi, uzun bir sre azn kolay kolay aamaz Memidik. Yoksa, Allah gstermesin, her gn Tabam ardndaki k oala oala, yer gk a keserdi. Ulan ne olurdu yani, ne olurdu Memidik, bir syle-seydin, ben, ben yalan syledim deseydin! te o zaman Taban aya suya ermiti. 315 Memidc beuc ae soyeu. nu pm u^.^_______ rakolun uzatmal onbasnn eline geceydi o, su gibi syletirdi. Memidik de kyn ortasna gelir, yalan, yalan syledim diye basbas barrd. Ne talihsiz ba vard u Seferin. Bu ite her ey onun ktl iin alyordu. Adil, kyl, akrabalar bile, yerdeki karnca, gkteki ku, sudaki balk bile sz birlii etmiler Taba karsnda yenilsin, be paralk olsun diye onunla urayorlard. Bu kadar gcn karsna bir insan aklda Eflatunu zaman, gte Zalolu Rstem, kurnazlkta ismet Paa bile olsa kamazd. ksa bile ite bylece rezil olurdu. u Memidiin ne suu vard da olan bu hale, yar l bir hale getirmiti. O deli merin eline verip de ocukcaz ont ettirmiti. imdi Kr Ismailin kz, aadaki odada olana tabiblik yapyordu. Memidiin bulunduu odaya girdi. Kr Ismailin kz ocuun baucuna oturmu, onun bana slak bez koyuyordu. Sefer sordu: Gzn hi at m avrat? dedi. Kr Ismailin kz: At, dedi zntyle. Konutu da... Ama ok yanyor. Su istedi, su da verdim. lmeyecek. Sefer:

Ne yapalm, diye oradan uzaklat. Kendi yapt, kendi grd cezasn. lrse lr. Bu hikayeyi Memidik uydurmasa, sanki bakas uydurmayacak myd? Byle hikayelerin ylesine talibi oktu ki... nsanlar byle hikayeler uydurmaa, uydurduklar hikayelere inanmaa, inandktan sonra byk bir esriklik iinde bakalarna anlatmaa, onlar da inandrmaa can atarlard. Neylersin ki byle bir uydurukuluk insanolunun huyunda var. kasca, kuruyasca huyunda var. 316 eydi. Bir ky, bir insan kurtarmak iin o da bir insaniyetlik yapsayd, iki dudann arasndayd, syleyiver-seydi, ne yitirmi olurdu ki, hi. t olu it, lsn ve de bir iyice gebersin. Bugn hava ak. Belki kasabadakiler gelirler. Gnlerden beri u hava nasl gitti! iki adm teni gremezsin. Her ey, her ey, hava bile ona kar, Tabala birlik. Ulan herif gerekten ermi mi ne? Hava ak olsayd, kasabaya gidenler oktan gelmi olurlard. Onlar da adam m, ortalk cehennem olsa bile parmak teni bile gremesen, mademki bir adamn yaamas bir tek habere bal, insan ne yapar yapar da o haberi ulatrr. Neyse, hepsinin alaca olsun. ieriye girdi, teki odaya geti. Yataa bir girse hemen uyuyacakt, iinde, yreinin uracnda onu rahatsz eden, boazn skan bir eyler vard. Bir eylerden, grnmez bir eylerden korkuyor, ar ar tuhaf bir korku iliyordu iine. Bu yuttuu korku as kanma karyor, usul usul iliklerine kadar iliyordu. Birden kendini toparlad. Tabatan bu kadar ok mu korkuyordu? Bunu kendi kendine sylemee utand. Belki imdi bile, istedii olsa, u gidenler iyice bir haberle gelseler, imdi bile u Tabam nne geilirdi. Bu kyl milletinin sa solu belli olmaz. Bakarsn ki Adil gelmi, onlara iyi davranm, onlar da ikinci gn Taban ermilii, Memidiin, hikayesiyle alay etmee balamtr. Bunu dnnce biraz rahatlad, ii aydnland. Nerdee o gnler, aaah, nerdee o talih! Gene karanla, umutsuzlua dt. Ne Adil gelecek, ne de kyl bu adamn arkasn brakacakt. u kadnlar da hep ekmek yapacak gn ters seerler. Adam ieriye giremiyor ki... Dumandan deli oluyor. Duvarn gne gelen yanna oturdu, ban yere eip 317 dncelere aw. ouuUiit. ~Y___, .__. derse, Taba onu balar myd? Mmkn yok ba-lamazd. Ama iyi adamd o. yi adam ama, yedi yl urap da elde ettii bir gc, stnl insan melek de olsa kullanmazlk eder mi? Taban iyilii stne, ktl stne dnp dnp dnrken, nedense iinden geti, ban kaldrd, bakt. Gzlerine inanamad. Ayaa kalkt, salland. Heyecandan tkanyordu. Kasabaya giden Ky Ynetim Kurulu yeleri karsndayd. Mutlu mutlu, yzleri sevin iinde

glmsyorlard. Sefer, onlara kotu: Syleyin, diye bard. zr dilemeyin. Neden ge kaldnz biliyorum. yi mi, kt m haber? Tkanyordu. Zekeriya: yi, ok ok iyi, dedi, sonra ekledi. Bu ylki btn borlar baland. Sen de kyde Adil Efendinin vekilisin. Kyl imdi gidip Adil Efendiden istedii kadar mal alabilecek. sterlerse Adil bor para da verecek. Adil dedi ki, bu dkkanlar, benim neyim var, neyim yoksa Sefer Efendinin. Yalak kylsnn emrinde. te bak! Sr-tndakini indirdi, bohay at: Biz aldk bile, dedi. Sefer gzlerini bohadaki bezlere, basmalara dikti. Gzlerini krpmadan bakt. Baktka sararyor, baktka sararyordu. Dudaklar titreyerek: ok kr Allahma, ok kr Allahtna, dedi. Bugnleri de grecek, byle bir aydnla kacak mydm! Dnd, evinin duvar dibine gelince meldi, srtn duvara dayad, ban da elleri arasna ald. ok. kr, ok kr, diyordu boyuna, yaradana ok kr. Kasabadan gelen Ky Ynetim Kurulu yeleri de 318 | ^ elleri arasna almlard. Sefer bir sre byle kaldktan sonra, yayma baslm-

casma srad, ayaa frlad, ieriye, Memidiin yatt odaya girdi, stne eildi, efkatle elini alnna koydu: Memidiim, yavrum, dedi, senin atein falan yok. yilemisin. imdi seni azat ediyorum. O kpek seni benim evimde azck hrpalamsa kusuruma kalma. Benim haberim yok. imdi sana sylyorum, bugnden tezi yok, git kye krk bin tane yalan uydur. De ki, ben Taba Teke dann banda ve de bilumum Toros dalarnda arkasnda yetmi bin gnele dolar grdm de, gene para etmez. Haydi, uur ola. Ne istersen syle. ki szle bir kasabay, bir ky kurtarabilirdin. Nekeslik ettin. imdi sana kimsenin ihtiyac kalmad. Haydi, gle gle. Var git anana. Karsna dnd: Giyinsin, hemen kp gitsin. Syle ki ona, anas onu kadir gecesinde dourmu. Yoksa, imdiki haber gelmeseydi, ben onu merin elinden alamazdm, dedi. Hemen anasna gitsin Memdik. Ky Ynetim Kurulu daha duvarn dibine melmi oturuyordu.

Sefer: Aalar, diye balad. Bu verdiiniz mutu, mu-tularm en gzeli. u dnya, dnya olal, u insanolu, insanolu olal beri hi bir insan ve de hi bir zaman byle bir mutu almamtr. pin altnda ve de aslmakta olan bir adama, sen aslmayacaksn, var git evine deselerdi, o adam imdi benim sevindiim gibi sevinemezdi. Var olun, sa olun... Ama arkadalar, size bir azck ksknm. nsan byle bir haberi alr da ayn gece, ne yapp yapp da Seferine yetitirmez mi? Zekeriya: Amma velakin, dedi. Amma velakin, kar yollan rtm, kapamt. Tipiden gzn ap da iki adm teyi 319 dii Sefer Aaya vereyim dedim. kere kar iine, boazma kadar gmldm. Sonuncusunda az daha lyordum, kurtardlar. Hakkn var, kusura kalma. Bu mutuyu sana kasabadan buraya uan ku bile getiremezdi, dedi. Yoksa byle mutlu bir haberi... Sefer: Aldrmayn, olan oldu, biten bitti. imdi ie kye ok usturuplu bildirmek, yle tadyla tuzuyla bildirmek gerektir, dedi. Zekeriya: yledir, diye onaylad. yle olmak gerektir. Sefer: imdi acele etmeden, beni dinleyin. Bu ie byk bir len gerektir. Kyl deli olacaktr duyunca. Taban btn gayretleri yand, suya dt ki, suyun dibine batt. Duydunuz mu, ermiliini resmen ilan etti. Taba. Grr o. Ben ona ermi nasl olur yaknda gsteririm. imdi ben bu len iin bir dana hazrlyorum. Sizler birer keiyle katlacaksnz. Bu, Allah bizi bu beladan kurtard diye. Allahmza sunduumuz kurbanmz olacak, hem de kylmz bol bolamad yemek yiyecek, et yiyecek... imdi kylye siz hi bir ey sylemeyin. Yalnz avratlarnz, akrabalarnz kyn iine saln. Ky getirdiiniz nemli haberin ne olduunu merak etsin. Merak etsin ki, meraktan atlasn. Ve de ben konuurken, tm kyl azma girsin. Haydi evlerinize. Keileri, hemen bize gnderin. Yarn lene yce bir len var. Ky Ynetim Kurulu koa koa evlerine dald. Aldklarn karlarna, ocuklarna bir an nce gstermek istiyorlard. Sefer: Bekiba, diye bard. Beki hemen karsnda bitiverdi. 320

Duydun mu Ynetim Kurulunun dediklerini? Bu bir... yleyse imdi k kye. De ki, de ki... Ha... Sefer Muhtarmzn size bir mutusu var ki, hi bir mutuya benzemez. Duyunca aklnz oynatacak, deli divane olacaksnz. Ve de bu gzel mutuyu Seferimizin gzel dilinden yarn sabah, gn rken duyacaksnz. Yarm, sabahn ilk ldarm bekleyin, diyeceksin. Beki bir kou kyn iine gitti. Bu haberi vermese zaten atlar, patlard. Seferin sylediini bir gzelce bard. Sonra yeniden yeniden bard. Bkp usanmyordu. Akam oldu, yats oldu, gece yans horozlan tt, beki ev ev, insan insan sylyordu. Bekinin bu cokunluu kylde merak uyandrmt. Bu gece ilk olarak, belki bir an iin Taban maceralarn unutup, Muhtarn mutusu stnde konutular. Daha gn atp, tan yerleri madan yediden yetmie, btn kyl oradayd, merin eliyle para para olmu Memidik bile oradayd. Ayakta duracak halde deildi, o baka. Anasna tutunmutu. Muhtar grtlam temizledi, gsn gerdi, sa ayan ne att, balad konumaa. Bu haliyle, dman byk bir yenilgiye uratm kumandana benziyordu. Adilin gnderdii haberi ballandra ballandra, bire bin katarak anlatt. Anlattka couyor, cotuka anlatyordu. Adil bu kyn babas, kardei, dostu, her bir eyiydi. te byle, diye, szlerini leye yakn bitirdi. u ocakta pien danann, keilerin parasn da Adil verecekti. Kimin hatr iin? Elbette kardei z biraderi Seferin hatr iin. Kylnn sevincine diyecek yoktu. Muhtar szlerini bitirir bitirmez kazanlarm bana tler. Bu len imdi321 __, c___ ye Kaaar go ?

deil, be ky yese tkenmez yemekler... Sefer kalabaln arasnda Taba aryor, bir trl onu bulamyordu. Bulamadka da kzyor, syleniyordu: Krdm m kanadn kolunu Taba! Bitirdim mi seni? Son hnerini de boa kardm m? atla da patla, atla da patla Taba... 322 Tam gndr Taban evinin nne bir ak ku konmu, kocaman bir ak ku, kprdamadan

duruyor. Ak ku iki kartal byklnde var. Bu ku ne TorosJarda, ne de ukurovada imdiye kadar grlm deil. Bu ak kuun bir gz mavi, bir gz altm sars. Adilden haber gelir gelmez, ak ku havalanp gzden , kayboluyor. Hh! Taba olmasayd da, Adilin o ta, o canavar yreini yumuatp insan yrei yapmasayd... Adil imdiye kadar o Adil deil miydi? Taba Efendimiz bir soluk sald kasabaya aaya, Adil eriyiverdi. Bir gece bir ak gvercin donuna girmi Taba Efendimiz, varm Adilin penceresine konmu. Adil pencereyi am ki, ne grsn, orada bir ak gvercin durup durur, gzlerinden de ate saar. Gvercin dile gelmi, demi ki Adiie, eeey Adil, sen hi duydun mu? Duydun mu ki Sakarcalm kadnlar bir ukurova aasn bir anda toz ettiler? Sen ki cann seversin, gelme Yalak kyne. 323 I Sen ki, ocuklarn seversin, bu yl borlarn bala, sen ki kasaban seversin, kyl a plak. Dkkannda ok mal var. Haber gnder ki gelip alsnlar. Bu yl ok pamuk toplayacaklar, iki yln borcunu birden derler. Sefer de zort atyor. Tabamzm yz suyu hrmetine. Yz suyu... Taba Efendimiz olmasa... Bu ky yok bilin. Ak gvercin, yalm saan gzleriyle bir bakm ki Adile, Adil korkusundan altna iemi. Ak gvercine demi ki, gnder Yalak kylsn, dkkanm da, canm da onlarn. Bunu duyar duymaz, sevincinden kanatlarn rpm gvercin, kye umu. Kyn stne mutuluk, sevin sam. te bu sebepten aalar, analar, baclar, kyl gnden bu yana bir deliksiz uyku uyuyor ki, uyku derim sana... Taba Efendimiz bu kyde olduka, bu kye hi bir musibet giremeyecek. Adil gelemeyecek. Salgnlar uramayacak. Ylanlar yamayacak. Toprak vermemezlik etmeyecek. iekler aacak, otlar bitecek. Toprak da bereketinden atlayacak. Bu kyn kadnlar ksr kalmayacak. kiz douracak. Bir de Sefer kabarr. Ben ettim bu iyilii kylye, der.

Nankr olu nankr. Taba olmasa... Muzr olu muzr. Aaah Taba Efendimiz olmasa... 324 | ilmiyor.

Geilmiyor ki, geilmiyor. O Adil gelseydi de kye, grseydi. Grseydi ki dnya ka bucak, geldiine de geleceine de bin piman olsayd. Btn bu, kyde sylenen szler, konuulduktan birka dakika sonra, her zamanki gibi Sefere ulatrlyordu. Sefer bu szlerden her birini duyduka ileden kyor, evin iinde deli gibi dnyor, kylye s ha s ediyordu. Amann, bouluyorum, su! diye bard bir ara. * Yetiin bouluyorum. Yz mosmordu. Darda tipi vard, iki adm ileriyi grmezdin. Yar bir baygnlk geiren Sefer: Ynetim Kurulunu ar bekiba, dedi inleye-4. rek.

Taba Efendimizin himmeti olmasayd, ondan kork-masayd Adil gelir altmzdaki ulu, stmzdeki yorgan alrd. Eskiden aidiydi. A piirdiimiz tencereyi... orba kan... Bir avu bulgurumuzu alrd. Bir ekmeklik unumuzu... Avradmzn donunu alrd. Almt zaten. Ky Ynetim Kurulu az bir zamanda geldi. Hepsinin stba kar iinde kalmt. Sefer: Ben gidiyorum, dedi. Doru Adile gidiyorum. Bu byle olmaz. Bu kyl deli divane. Ben

Adile gideyim 325 ler, dedi. ^

Etme, eyleme, kyl bu yl ok ekti. Kimsenin ak-h banda deil, dediler. Etme eyleme! Sefer: Avratlar, gocuumu getirin. Gzlm, balm verin. Bir skca giyinip, hemen yola dmeliyim. Gn geirip, frsat vermemeli zamana... Karlar, Ynetim Kurulu yeleri yalvardlar yakardlar, Sefer onlarn szlerini duymad bile. Bu karda kyamette yola dlr m? Donar lrsn... Daha dereyi bile geemeden. Koca Halil gitti, dnd m? Hsneyle Recep gittiler, dndler mi? Gidecek-sen, hava alsn da yle git, dediler. Sefer: Duramam, diyordu. Yreimin ban bir ate, bir yalm sarm ki duramam. Bu kylnn nankrlne kar bugn Adile erimeliyim. Kapdan hmla kendisini darya att, tipinin ortasna dald, az sonra gzden yitti. Arkasndan karlar aladlar, lk attlar. Kr Is-mailin kz ardnca bir zaman gitti, yerlere uzanp ayaklarna sarld. Sefer aldrmyor, grmyor, duymuyor, yryordu. Tabam yz suyu hrmetine ha? Vay alaklar vay! Vay namussuz kyl vay! Ne yapsan yaranamazsn. O hzla Uzundereyi buldu. Uzundereden korkuyordu. Burasn knca tipi deil, isterse kyamet kopsun, vz gelirdi. Ama Uzundere belal, yer, kanl yer. Kulaklar uulduyordu. Sanki bann iine bir kovan ary doldurmular. Tan yerleri iiyordu ki Oyuktaa geldi. Tipi de azt-tka aztmt. Duracaa da benzemiyordu. 326 _..o___*~~ 6ui(; uu ae yaKmalc, tipinin durmasn beklemek gerektir, diye dnd. Dizlerinde g kalmamt. kirciktendi. Dizlerindeki bu kalan gle, maarada dinlenmese, kasabaya ulaamaz myd? Kendini yoklad bu halle kasabaya ulaamayacakt. Maaraya doru komaa balad. Arkasndan, tipi, krba gibi indiriyordu.

Maarann ii yarasalarla doluydu. Salkm salkm aslmlard, irendi. indeki yalm da habire byyor, durma Sefer, yeti Adile. u namussuz kylye gster gstereceini, diyordu. Maarada birazck bile duramad, hemen darda azttka aztan tipinin kucana att kendisini. Demek yle ha! Demek btn emekler boa! O Adil mi? Korkak... Aalk! Taba Efendimiz... Bir hayr bin musibeti defeder. Tipi daha aztmazsa, bu akam kasabada olmak gerektir. Ak ku? Adilin ta yrei... Grsnler, pamuk olan yrek, gene nasl ta olurmu! abuk abuk gidiyor, o bile yetmiyor, bazan kouyor, kounca baz aya kayyor, yere dyor, kalkyor, dyor, kouyor. indeki yalm, kin, fke as byyor, byyor. Sefer bu gle deil boraya, zelzeleye, stne gkten bir deniz boansa, ona bile kar koyar. imdi tipi kardan, yzne yzne vuruyor, ve Sefer yan yan, sa yann tipiye verip yryor. 327 33 te beni bu hale getirdiler, diye szn bitirdi Memidik. Tabaolu: O, arkasnda k orman olan adam ben miydim, iyi bak yzme, dedi. Memidik, yandan ynden onun yzne bir iyice bakt, sonra kesinlikle: Sendin, dedi. Tabaolu: yleyse sana bir ey syleyim, Memidik, dedi, ben o gece ite urada, u Ali kardasn arkasnda, yatamn iinde yatyordum. Uyudum da, beni uykumda Krklar alp gtrdler desem, o gece sabaha kadar da gzme uyku girmedi, iyi bak yzme, bir yanllk olmasn. Baka birisini bana benzetmeyesin! Belki kl adam senin ok uzamdayd da, benim gibi grdn. Memidik: ki adm temdeydi, dedi, hem de tpk tpksna sendin, Elini uzatp mintannn yakasn tuttu: ite bu 328

Yznden fkran yeil ktan dolay olsa gerek. Memidik, Taban karsnda, ulu bir komutann, bir evliyann karsnda durur gibi saygyla duruyordu. Gzlerini yerden kaldrmyor, arasra, kaamak, ona baknca ulu bir daa bakar gibi bakyordu. Uzun Aliyi ocuun bu hali keyiflendirmiti. inden: Ulan, diyordu, u bizim Memet karda sahiden, ermi olmasn? ite ocuk gzleriyle grm, ne demeye yalan sylesin? Memet karda, diye Ali, sesinde bir bakaldrma atlyla sordu: Memidik neden yalan sylesin? Belki Krklardan birisi senin donuna girerekten onun gzne grnmtr. Tabaolu: Ben de Memidik yalan sylyor demedim ki, diye zr diler bir havayla konutu. Memidik: Ben Memet daym ite bylece, olduu gibi grdm. Hi bakas olamaz. Alams alams, oyunca elinden, alnmcasna konuuyordu. O Sefer bana dedi ki, Memidik, dedi, sana, dedi, eer grdn adamn Tabaolu olmadn sylersen, dedi, sana iyi bir kz alacam, tarla vereceim, ev yapacam, dedi. Ben de dedim ki, ite bu iki gzmle grdm, ben yalan syleyemem. Ik ormannn nndeki Tabaoiuydu. Onlar da beni sabaha kadar ddler. ite bu hale getirdiler. Neden ldrmedi' ler bilmem. Uzun Ali Tabaa: ocuk seni gzleriyle grm. Ne yapsn grmse,, yalan m sylesin? diye sitem etti. Memidik sz ald: Vallahi Ali day, ite buydu. Ben neden yalan syleyim? Bu Taba daym bir gnlk yoldan grsem ta329 zntsn belirtti. D de grmedim. Etime bak soktum. te yaras. Bu, drdnc seferdir ki, yaray ap Aliyle Tabaa gsteriyordu. Taba boynunu bkt, glmseyerek: Ne yapaym, dedi, belki de haberim olmadan ermilere karmm. Memidik onun zntsn grnce kederlendi: Belki de ermi olmadn. Oradan bir yere gidiyordun, klar ardna dtler, sen de arkana dnp bakmadn. Iklar da gremedin. Ama bana yalan syletmeyin, ben ite u gzlerimle grdm, inann bana. Bana yalan syletmeyin. Memidiin sesinde korku, yalvarma vard. Arada srada iinden geiriyordu: Bunlar da Sefer gibi yapmasnlar! O zaman Memidik dayanamaz ki... Oluverir. Yalan sylese de unlann elinden kurtulsa m? -%

Bana yalan syletmeseniz iyi olur, dedi. Bana yalan syletirseniz, ne geecek elinize? Tabam yz gittike aslyordu: Bama ne gelecek, senin bu masaln yznden, biliyor musun Memidik? dedi. Memidik: Ben lrm, dedi. Bir de siz dverseniz beni imdi, ben yaamam, lrm. Nolursunuz dvmeyin beni, idrmeyin, yalan syletmeyin bana. te bu gzlerle grdm. Tabaolu iini derin derin ekti: Aaah, dedi, Memidik, aah! Beni mahvettin. Ocam sndrdn. Yalan sylesen de sylemesen de... Memidik onun bu halini grnce iyice korktu, telaland: Bana izin veria de gideyim. Hastaym. Her bir yanm krdlar. Krdlar da un ufak ettiler. Ben anama gi330 vararak bakt. Uzun Ali glmseyerek: Git Memidik, dedi. Madem hastasn, anan da bekliyor, git aslanm. Demek demeyecek, ldrneyeceklerdi. Elindeki denee ke ke, ayaklarn sryerek, btn bedeni acdan kvranarak kapdan dar kt. Aclarn unutmu gibiydi. Ali yzn aclatrarak: u ocuun haline bak, ne hale getirmiler fkaray! Sefer u senin ermiliinden dolay ldracak. Bir korkuyor ki, korkusundan d kopuyor. u ocuun haline bak! Taba: Kasabaya gitmi. Gitmi ki, Adil kylnn borcunu balamasn. Gitmi ki, gitmi ki bu yl kylye yiyecek vermesin. Kyl benden biliyor. Bu kyl de, dedi, deli vallahi. Ali: Bu Sefer de amma aklsz. Senin ermiliin gzn bu kadar dndrmese, bu adam byle, kendini mahvedecek ilere kalkmazd. Aklsz Sefer senin ermiliinin nne gemek iin elinden geleni de gelmeyeni de yapyor. Aklsz herif bilmiyor ki, bunun nne, sen de dahil, hi kimse, hi kimse geemeyecek. Kyl bir kere takm kafasna. Memidik deseydi ki, benim u anlattklarmn hepsi yalan, hepsini ben canm istedi de uydurdum, siz de' ahmaklnza doymayn, inanverdiniz, deseydi, kylye vz gelirdi. Yahu Memet karda, diye glmsedi, u sende sahiden ermilik olmasn? Yoksa kyl bir adamn stne bu kadar dmez.

Tabam iinden bir tel czzz etti: Ali karda, dedi, yumack, adam sen de alaya 331 karyor bama. Ali kzd: a Sen deli misin? dedi. Akln m kardn? Sefer korkusundan deli oluyor. Sen ermi olursun da, u dinsizin katli drt kitapta vaciptir diye fetva verirsin, diye korkuyor. Hem de byle bit fetva vereceksin. Taba: Benim bama byk iler gelecek. Eer Sefer bylesine korkuyorsa, o ne yapar yapar da bama bir i ge-lirir, dedi. zgnd. Durdu, dnd: te imdi anlyorum. imdi imdi anlyorum, evime gelen silahllarn kimler olduunu... Ak kefenlilerin... Ali: Ben de anladm, dedi. imdi anladm.^/ay anasn! Bundan byle, geceleri hep bizde kalacaksn. Bizde kaldn da kimse bilmeyecek. Evde, dededen kalma bir de mavzerim var. Beli... Tabaolu: Baka are var m, Ali karda? dedi. Uzun Ali: imdi kasabaya gitti. i kartracak. Senin, Meh-diliini ilan ettiini ona buna syleyecek. Ya hapishaneye, ya da... Allah etmesin... seni gndertmeye alacak, dedi, iini ekti. Tabaolu: Her bir boku yiyecek, diye aresizlikle syledi. Ali: Belki ermisin de bizim haberimiz yok. Bir dua et de u namussuz kasabaya ulaamasn. Kar altnda kalsn, dedi, inanm. Tabaolu gld: Adam alaya alma allahakna, Ali karda. Ermilik nerde, bizim gibi mendeburlar nerde!

332 uzun ah: Kimbilir, diye iini ekti gene. nsan kendisini bilmez ki... Belki Allah yannda makbul bir yann vardr. Yrein temizdir, hi kimseye ktlk etmedin. Yedi yldr da u adamlan drsn. Salt kynn iyilii iin. Sen bir dua et hele. Belki tutar. Tabaolu: Etme Ali, hi olmazsa sen etme! dedi. Benden ermi olur mu? Bu srada ieriye Hasan girdi. Yan yan, korkuyla Tabaa baktktan sonra, yutkunarak: Baba, dedi, ben Ummahanla oduna gitmek istiyorum, anam izin vermiyor. Evde de odun kalmad. Ali: Darda hava nasl? diye sordu. Hasan rkntyle Tabaa bakarak: ok iyi, gnlk gnelik, karln verdi. Gidin yleyse... Hasan bir daha Tabaa bakp, koarak evden kt, darda, elinde balta, ip onu bekleyen Ummahann yanna geldi: Grdm, dedi. Taba grdm! Erimi. Gzleri bir ho. Babamla kar karya oturmular, hi konumuyorlard. Yola dtler. Ormana doru koarcasna yryorlard. Ky knca yavaladlar. Hasan: Sefer ok korkuyormu. Tabam cinlerden bir ordusu varm ki... Ohooo, kocaman bir ordu. Cinlerin boyu, na u kadarm yaa, dizime kadarm yaaa... ok glym cinler. Taba demi ki, ben cinlerime bir emredersem, u da alr da teki dan stne koydururum, diyormu. stersem Muhtar Seferi, Adil Efendiyi alr da 333

Teke dann kayalna asarm, oyormu. aen ep ne dnyorsun byle? Ummahan: Dnyorum ki... dedi, sustu.

Hasan: Ne dnyorsun, sylesene orospu, dedi. ok sertti. Ummahan aldrmad. Dnyorum ki, senin o yalmlarda grdklerin . de cin olmasn! Hasan onun stne atld, salarn yakalad^ Cin olur mu, domuz? dedi. Dpedz yalm! Yalm ite onlar. Ummahan: Brak beni, diye salarm elinden kurtarmaa a-lt. Cin deil, yalm. Hasan: Ha yle syle, diye salarn brakt. Ormana geldiler. Hasan gene o eski ate yakt yere ate yakt. Gene gzlerini yalmlara dikmiti. Ummahan en iyi niyetiyle yalmlara bakyor, yalmlarn izdii hi bir ekli karmyordu ama, bir ey de gremiyordu. Sonunda fkelendi: Grmyorum, grmyorum ite, diye bard. Gzm yrtarcasma ayorum, krpmadan da bakyorum, gene de grmyorum. Hasan yksekten ald: Gremezsin, dedi. Grmek iin gz gerek. Bunlar cin olsayd grrdn. nkleyin sen bir cadsn. Ummahan: Senin anan cad, dedi. Hasan: Cad olursa olsun. Varsn olsun. Benim anamsa, senin de anan, diye karlk verdi. Ayaa kalkt, sertle334 ______ .vu,, ucu. oiaururum gittiim yere bakarsan. Ummahan: Hi canm skma, diye, onu umursamaz, konutu. Tan altna bakmaa gidiyorsun. Sanki o tan altm kyde grmeyen kalm gibi! Altnda iki damar kk var,, azck kara toprak var. Bombo ite. Hasan elini sallad: Azck bekle hele, bekle ki gresin. Gresin ki o tan altndan neler kacak, neler ki neler! dedi, dudaklarm lezzetle yalad. Koarak tan yanma gitti, kaldrd, altna bakt, ta gene yerli yerince oraya koydu. Ummahan:

Nolursun, ben de bakaym, Hasan, dedi. Be senin bacn deil miyim? Hasan yumak: Gel bak, deyince, Ummahan onun boynuna sarld. Koa koa taa geldiler. Hasan ta kaldrd, dikti. Karsna geip oturdular. Sanki ok nemli bir eyler oluyormu gibi tan yerinde, gzlerini dikip, ayrmadan bakmaa baladlar. Bir sre byle baktktan sonra, Hasan ayaa kalkt,. ta yerine kapatt. Mutluydular. Hasan Ummahan elinden tuttu: Kalk Ummahan, akam oluyor, dedi. Odunumuzu toplayalm. Souk da geliyor. Baka bir gn, bir iyice, sabahtan akama kadar seyrederiz. Ummahan: Hi doymadm, seyrederiz, dedi. Ky gene kaynayordu. Muhtar neden kasabaya gitmiti? Bu ite bir ktlk, bir bit yenii vard. Muhtar Sefer demiti ki: 335 447 na haber yollad ki, dkkana yle eskisi gibi koca Yalak kynn tekmil kadnlar birikip gelmeyecekler. Bu y giyitleri erkekler alacak. Dkkanmn kapsnda deil bir kadn, be yanda bir kz ocuu bile grsem Yalak kynn hi bir adamna bir metre bez bile vermem. Erkekler gelecekler, o da toptan deil. Bir gn on kii, baka bir gn on be kii... Byle byle %ip alacaklar. Adil byle istiyor, demiti. Ne demek istemiti? Btn bunlar konuuluyordu ama, kk bir topluluk da sevinerek kasabaya gitmee hazrlanyordu. Bu i biraz da kadnlarn arna gidiyordu. Biraz da merak ediyorlard. Adil bu yl erkekleri kandu-acak myd? Fabrika yan, rk mallar m verecekti erkeklere? Meryemce konusa, hemencecik p diye syler, Adil kadnlardan, kadnlarn onu paralamasndan korkuyor, derdi. Adili iyi tanrd, bunca yl insanlar stne deneyi vard. Taba da merak ediyordu. Sefer gitti kyl de gidiyor. Adil bu iki arada ne yapacakt? Gece sabaha kadar, yreini temizleyip, Sefer kar altnda kalsn, Adilin yanna ulaamasm diye dua etti. Bu duas kabul edilir de, yolda Seferin bana bir hal gelirse, ite o zaman Memidi-in kendisini klar nnde grdne inanacakt. Kyl me diyordu? Ate olmayan yerden duman kmaz diyordu. Eer Sefer kar altnda kalrsa, kendinde, atein harl harl yandna inanacakt. Ve de ermi olduunu kabul edecekti.

Acaba ermiler nasl kiilerdi? Bunu ilk olarak dnd. Belki de tpk kendisi gibi insanlard. Her ne hal ise, yalanda belli olacakt. Ermi mi, deil mi? 336 34 Geceleri Alinin evinde kalacakt, yle karar vermilerdi ya, Taba dnd tand, bundan vazgeti. Kendi ba bir byk belaya girmesine girmiti. Kurtulu yoktu. Varsn Alinin ba belaya girmesin. Sefer de gelip onu ldrrse ldrsn. Bakalm nasl ldrecek? Taban, o burnundan kl aldrmayan, lanetler savuran fkesinden de bir iz kalmamt. imdi kadere rza diyen bir dervi gibi mtevekkildi. Kendisi iin karlanlara uzaktan bir seyirci gibi bakyor, glmsyordu. Memidik yedi top k hikayesini kye yayd zaman glm: imdilik arkamza yedi top k taktlar. Az sonra yedi top k bir k orman oldu. Teke dann tepesinden ge szldk. Memidik sayesinde gklerde uup duruyoruz, demiti kendi kendine. Bu i bununla, Me-midikle kalsa iyi. Hele bekleyelim, bakalm daha neler neler kacak altndan! Artk evinden darya hi kmyor, eve de Aliden, Meryemceden baka kimseyi almyordu. Byle yapmas 337 447 ten, hkmetten, deliler damndan ok korkuyordu. En zoruna giden, herkes ona bir tuhaf bakyordu. yle azck ekingen, korkulu, karard^ byl... Kars, ocuklar bile byle davranyorlard. Tabaolu karmakark duygular iindeydi. Bir an geliyor ne olup ne bittiini bir trl kavrayamyor, sonra kendine gelince kendisiyle kylyle alay etmee balyordu. u kyl, ne deli kyl, diyordu. Ocanz yana adamlar, benim ermiliim nerede, umuluum nerede? En kk ocuunu ok severdi. Onu kucana alr, salarn okard. ocuu kucana alp okamak istedi. O, elini ocua uzatr uzatmaz, ocuk bararak kat, kendisini anasnn kucana att. Bu olaylardan az sonra kendisine geldi, yanna ynne yle bir baknd. Kars, teki ocuklar uzakta durmular, bym gzlerle, aknlk iinde, rkntyle, byk bir saygyla kendisine bakyorlar. Bu ona bir dokundu ki... ite yapayalnz kalmt, fkeyle bard: Siz deli misiniz? dedi. Deli deli misiniz? Siz de mi inanyorsunuz o yalanlara? O gn, bugndr hi evden ktm m? Karda kyamette, gece yars Teke dann banda ne iim

var? yle yzme pel pel ne bakarsnz? Adam deil bu k gn, yaz gn ksa Tekein bana, donar lr. O kyl iyicene kudurmu, akln oynatm, siz de mi oynattnz? te gryorsunuz, adam gibi adamn. Ne m var gtmde, ne de ormanm. O Memidik deli. Hayal gryor. Anladnz m? Bu kadar barmasna utand. Ne oluyordu? stedii kadar barsn, hi bir eyi deitiremeyecekti ki... Bu barmadan sonra durgunlat, alay etmee balad: Erdim ben, diyordu. Bir iyicene erdim ki, yle338 u jt, saoah erkenden Teke dam sa elime alp gtryorum. Grmediniz mi? Nasl grmezsiniz, canm. Teke dan alp gtryorum. ukurovann dznn ortasna oturtuyorum. ukurovahlar, sabah kalkyorlar, gzlerini anca bakyorlar ki karlarnda ge am gitmi, ala karl bir da. aryorlar. Bu koskocaman da kim getirdi de koydu buraya, diye ukurovada kyametler kopuyor. Kyler, kasabalar bu da grmee kouyorlar. Sonracma, akam olur, gn kavuurken Teke dan sol elimin stne koyup getiriyorum, yerine koyuyorum. ukurovallar bir de bakyorlar ki sabah gelen da, akam olunca uup gitmi. Bu ie de ok ayorlar. Ben de bu da ukurovaya kimin tadn hi kimseye sylemiyorum. Bu yapt aka, uydurduu da masal houna gidiyor, hikayeyi anlatrken glmekten knlyordu. Ama karsnn bu glmekten de bir anlam kardnn farknda deildi. Tabaolu rendi ki evde, bu aka olsun diye syledikleri, syleyip gldkleri hemen kye yaylyor, ciddiye alnyor. te bundan bir iyice rkt, kzd. Ulan kyl, dedi, ne yaparsan yap beni hi bir zaman ermi yapamyacaksn. Kul Murtaza gibi deliler damna, Vurgun Ahmet gibi dalara dmeyeceim. leceim de byle olmayacam. 339 447 olur. l ova olur. Taba Efendimiz demi ki, uem m bu yl bu kje ylan yayordu. Dur, yama ey kutsal ya- * ratk dedim, yamad. Kadnlar dourmayacak, ksr kalacaklard. Etme ya gzel Allah dedim, vazgeti. Adil Efendi gelmesin, demi Taba Efendimiz, gelirse mmkn yok yolda lecek, demi Taba Efendimiz. Benden selam syleyin Adile, gelip de bizim kye o tatlca canndan olmasn, demi. Bela bir gelince bin gelir. Toptan gelir. Evde aka olsun diye syledikleri kyde, bire bin katlarak: Etme eyleme avrat, trnana kurban olaym. Sana dedim ki bu ky kudurmu. Sen de mi?

Bizim banza bir hal getirecekler bu yalanlarla. Yoncaln Kul Murtaza-s gibi deliler damna... Sen de, ne olursun, bu yalan ocana odun tama. Ben ne ermiim, ne bir ey. Kadn hi konumadan bartsn at, ban onun nne uzatt: Ya benim yaram? Elin deer demez iyileti. Bu da m yalan? dedi. te bunun stne Taban eski fkeli hali stne geldi, kplere bindi: Behey Allahn belas kan, diye bard. Ben mi iyi ettim ban? Meryemcenin ilac iyi etmedi mi? Gz kr olas kan. Demek ben ermiim ha? Kadn: Bam... dedi. Taba: Ban yerin dibine batsn, dedi. nndeki ak ba iteledi. Bu yalan ocann birinci tututurucusu bu kadnd. Onun nne gemeliydi ilkin. fkesi indi, dnmee balad. Hemencecik de buldu. Sakin sakin: nernalde ben iyice ermi olacam ki... yle deil mi, kan? Kadn kvanl: yle, kurban olduum Memedim, dedi. Sen yle bir ermisin ki, yedi kat gn stne kmsn. Kyller diyorlar ki ermiler hi bir zaman ermiliklerinin farkna varamazlar. Taba: imdi yleyse beni dinle, dedi. Bundan sonra bu eve Ali kardatan, Meryemce Anadan baka kimseyi almayacaksn. Olur mu? Kadn: Olur ama, dedi, komudur, nasl git derim? Taba szn srdrd: Darda, kyn iinde benden hi mi hi sz etmeyeceksin.

Soruyorlar. Sorunca da... imdi sana sylyorum, kar. Eer benden sz edersen iyidir, ktdr, uyudu uyand, gitti geldi, dersen, bil ki ben ermiim, seni arparm, ont ederim. Gzlerini de karrm, teki dnyada yerini Cehennem yaparm. Kadn korktu. Nerdeyse ayana kapanacakt: Etme bana bunlar, Memedim, Efendimiz, dedi. Hi azm amam. Taba bu buluundan kvanl, ermilik ie yaryor, dedi iinden. Biliyordu ki artk kadn bir daha azm ap, kendisi iin bir yerde bir tek sz bile syleyemeyecekti. Taba karsna ermiliini kendi diliyle syledikten sonra, kadn iyice bakalat. Onun sesini bile duysa btn bedeni rpermeler iinde kalyordu. Taba gittike umutsuzluklara dyor, hi bir kurtulu yolu bulamyordu. Kyde onun ermiliini isteme341 340 ey gelmez miydi ellerinden? Gelmezdi. Bu azgn koylu... Varp da Krklara karan Taba- Efendimiz, bu dnya, bu alak dnya, bu pis dnya daha yerinde duruyorsa senin yzn suyu hrmetinedir. Yaaa, yle ite, onun yznden yklmyor bu dnya. Ulu kimselerden, grnmezlerden olan Taba Efendimiz. gn, gece evinm nnde ateler yanar durur Yalmlar altn olan kutsal atekr. Biz grmez, biz bil-mezmiiz meer. Oldum olas, anasndan doduundan bu yana kutsal Taba Efendimizin kutsal evlerinin nnde, hi snmeden, kutsal ateler yanar dururmu. Bu atei kimler yakarm? Krk tane ak elbiseli, yeil sarkl ermi yakarm. Bu ateler yanarken, yaa, yanarken u ulu bozkrdan, bozkrn ummanmdan... onun evine... Onun evine kimler mi gelirmi? Her gece bozkrdan, bozkrn karlarndan, baharndan, ieinden kimler mi karm? Kimler mi Taba Efendimizin hizmetine gelirmi? Ak libaslar giyinmi, ak badem iekleri gibi tepeden trnaa iek am binlerce... Binlerce kzolan kz... Kzlarn balarnda yldz gibi iekler... Gelirler Taba Efendimizin kapsna. Gelirler evinin nne, gelirler kutsa1 atein yresine, sabahlara kadar uuarak oynarlarm. Onlar oynarlarken, ak badem iekleri gibi am binlerce ergen olan da... gelirler... uuan kzlara sarlrlarm. Her ge^e bozkrdan kopup gelen ak, kl iekler kim? Krk atei yakanlar, sabaha kadar krk atein nda dnenler kimler? 342 .^ix gctc, laoa Efendimizin can Cenneti ekmi. Sen misin can Cenneti eken? Gzlerini am bakm ki, karsnda uzun kanatl, tane kzolan kz. Tutuver-miler elinden, yum gzn Taba Efendimiz, demiler. Az sonra da a gzn Taba Efendimiz, demiler.

Gzn am bakm ki, kars, z bir kars syledi, bu Cennetten hi kasm gelmedi diyormu. Gecesi bile gndz gibi. Her bir yeri k iinde. Ya, bal, st akar ovalarndan, Kenan diyarndan ste. Bir de akar suyu var, hep arap olaraktan akar. insan, iince esrk yapar. Bir de dallan hep meyve dolu aalar. Bir de hep bahar olurmu, k yaz yok. Taba Efendimiz demi ki, oradan hi kasm gelmedi. Kanatl kzlar arm, beni hemen kye ulatrn demi. Az daha kalsa oradan aynlamayacakm. Kanatl kzlara demi ki, beni kyme abuk ulatrn. Ben orada olmaynca kyme ylan yaar, kylmn bana bir hal gelir. Beni abuk ulatrn kye. Ben canm Cennete atm, kurtarmm, neye yarar, kylm o perian halde kalnca... Ol sebepten Cenneti, kyls iin brakp gelen Taba-mz... Taba Efendimiz akam buradan kalkp, gece yans Kabeye varyor. Peygamber Efendimizin trbesine yz sryor, sabaha kar da kye dnyor. Bir de Taba Efendimizin eli aya, tm bedeni yeillenmi. Bahar imeni gibi. Bu yeili kim grr? Yrei temizler, bir de ocuklar. ocuk gibi ar insanlar. Bir gece, hani o ulu ceviz var ya, ite o, tm k olmu. Hani Sankzn Kazdamdan getirip diktii ceviz 343 O gece gz g^7; karanlk varm. Kar da ynnden at diye bir ey ir atrt. Ev^d nslar ki, bir ulu aa, szlp gelir. Szlm Efendimizin evi ** rurmus. srada,

.Bu attnyormu, Gnba g dm yana bakfl hr gb

^ *** oyarak ^ vanm Taba orada> ylene evi stnde salnp duaar edercraT Efendimiz dig6rsn, ,e.

rmu azndan... Hep. ye k.pan,r kapanmaz 5^: gna doru am, gitmi. CHU ylesine bir bal "'*- ^ |fendimiz bu bakm,5 ki, nnde ta kovanMl- J^ bal'srmemikenbenbalyiyemem. 344 Yemek yemee de hi bir muhtal kalmam. Her gn* ona Badattan bir tek hurma gelirmi, ite Taba Efendimiz her gn bu tek hurmay yermi. Bir tek hurma, ona yetermi de artarm. Varp da Krklara karan Tabam, sana kurban olaym. Eiine yzm sreyim. Efendim, Sultanm, gzelim. Bu ky zelzeleden gitmediyse, senin yznden... Otlar bitecek, iekler aacaksa, ekinler baaklanacak, sular akacaksa, bahar gelecekse... Varp da Bingl dalarna kan kim? Taba Efendimiz. Krolunun lmez Kratn bular aktan, hayat suyunu binbir pnar iinden seen kim? Varp da o suyu ien, itikten sonra da suyun banda baylp, gn gece Bingl dann tepesinde kalan kim? Taba Efendimiz. Ayldktan sonra da stnde bir bulut dolanan, getii yerlerde imen yeerten, iek atrtan, her ayan attka topraktan k fkrtan kim? Bingl dandan inerekten Krklar maarasna varan, orada yeil libasl Krk ermi, Krk lmez tarafndan saygyla karlanan kim? Krklarn bann ayaa kalkp da, ho geldin. Bu makam senin makamndr, buyur, gel otur, diye yerini verdii kii kim? Taba Efendimiz. Teke dann tam doruuna perilerin saray yapp da, hem de sradan bir saray yapp da, buyur, gel otur Efendimiz dedii, Krklarn, ermilerin ba kim? Kim olacak. Taba Sultanmz. Btn bunlara glp de: Bu namussuz kyl benit 345 ^y^m^akgnll bir -mis kii dan sevgi-mz kim? Yerin gn, dinimin dreg. Taba Efend: aniz. I 346 Kulun kurbann olan Taba Efendimiz, diyordu Fatmaca Kar. Allah seni bir gnderdi bize, ^ ot havada

dertlere derman, yoksullua umut diye gnderdi. Nekes olma kurban_ olduum. Nekes olma gzel Allahmm adam. Nekes olma Sultanm, gzelim. Allah seni umutsuzlara umut, hastalara ila diye gnderdi. Sen de bilirsin ki gzel Tabacam, bu kz ocuu yedi yldr yatar. Hi bir ocak, hi bir hoca, hi bir cindar para etmedi. ukurovanm Gk Doktoru bile grd, o bile para etmedi, gzel Tabacam. Tam umudum kapanmken ite, o zaman Allah seni gnderdi. Allah bu tkara, bu yedi yldr yataklardan kamaz kzm yzne gld de seni gnderdi. Sen de Allahn emrini yerine getirmeyip, nekeslik ediyorsun. Ben biliyorum, Allah seni bu fkara kz iyi et diye gnderdi. Sen de Allahm emrini yerine getirmiyorsun. stersen getirme. O koca Allah gzlerini iyicene am, yakardan bakyor. Bakyor da senin bu kt hallerini gryor. Sen de bu kz iyi etmezsen, elindeki ermiliini alp kke Dakur-duna verecek. Nekes olma Tabacam. Bu Fatmaca senin 347 o gzelce, pamuktan yumack da, glden narin elini Koyuver. Koyuver de u fkara kzcaz da muradna eriver-sin, yiidim. Ne eksilir hazinenden, elini u kzcazn bana koyuverirsen? Haydi Tabacam, yap u iyilii. Ban yukarya kaldr da bak, sen grrsn, koca Allahmz gzel gzlerini am da sana bakyor. A kapy da darya k, u kzcaz yolunu bekliyor, kapy asn da Ta-bacamz, elini bama koysun da bu dertten beni kurtarsn, diyor. Karn stndeyim sabahtan bu yana. Ayaklarm d. Hasta kz da d, donacak. Donup da lecek. Gn le oldu, ykld da gidiyor. Ne olursun gel artk. Ne olursun a kapy. Nekes olma, hazinenden ne gider? Fatmaca gn rken, srtnda on sekiz yanda kzyla Taban evine gelmiti. Taba onu ta uzaktan grm kapy kapatmt. Fatmacanm halini biliyordu. Kz yllardan beri hastayd ve iyilemiyordu. Taban ermiliini duyan Fatmaca, ite, demiti, Allah kzmn yzne gld. Derdine derman olaraktan Tabacay gnderiyor. Taba stne kan hikayeleri bire bin katarak, kyde akla evkle anlatanlardan birisi de Fatmacayd. Ve Ta-baa drt elle sarlmt. te bu Tabaca da, ermez olasca, ermi Tabaca da nekeslik ediyor, u elceizini kzn bana azck koymuyordu. Hem koymuyor, hem de dar kp bir tek sz bile etmiyordu. Ben fkarayrn diye mi yapmyorsun bu ii? Bir zengin gelseydi kapma, sen de koarak gelir, deil elini srmek, onun hastasn kucaklardn. Sen bir ermi kiisin, sylesene, Allah indinde zengin fkara var m? stelik de gnahlar ok olduundan zenginler Cehennemde yanacak. Onlar Cehennemde mallar yakacak. Herkes malnn okluu kadar yanacak. Fkaralara gelince onlar doruca 348 gMer. rsr ae ermi olmusun, sen bunu bilmez misin Tabaca? u kzn bana elini sr de, bu yl ukurovada pamuktan kazandmzn hepsini sana vereyim, istersen, bir tek ineciim, Fndk inek var, istersen onu da sana vereyim. Etme bu nekeslii Tabacam.

Tabaolu ierde, kadm darda, bylesine konutuka deliye dnyor, avaz avaz barmamak iin kendisini g tutuyordu. Baz, kan beynine kyor, kpkrmz oluyor, baz eli aya titriyerek sapsar kesiliyordu. Tabaolu iyi biliyordu ki, elini kzn bana bir srse, bir daha kyllerin elinden lnceye kadar kurtulamyacakt. Ama kadn da karn stne km, kzn yatam da duvarn dibine sermi, oraca yerlemi, gitmiyordu. Gitmiyor, ha-bire yalvaryordu. a Tabacam, kul kurban olduum ermiimiz. Allah-mzn gzel ermii, elisi, ad gzel Muhammedin z bir yolda, ne olursun, a kapy. Sen de kapy amazsan, ben de bu kapdan gitmem. Bir hafta, bir ay gitmem. Bu hasta kz da, ben de u senin kapnda kar altnda kain-, buyar lrz. Sen de bunun altndan kalkamazsn, ermi Tabacam. A kapy, nolursun... Sonunda, Fatmaca kapy yumruklamaa balad. Taba artk buna dayanamazd. fkesini yenemedi, kapy hzla ap dar frlad. Niyeti kadm kolundan tutup, uzaklara atmakt. Kar stnde iki insann perianln grnce fkesi indi. Tam bu srada kadn da onun ayaklarna atlm, arklarn pyordu. Fatmaca bac, diye inledi, vallahi billahi ben ermi deilim. Brak yakam. Gzel sesine kurban olduum, diye karlk verdi Fatmaca. Gzel sesini duydum ya... Ermi deilsen de ermi olma, u kzm bana o kutlu elini koyuver, nolursun... 349 Ah, inanmyorsunuz ki, ah inanmyorsunuz ki ben ermi deilim. ok mendebur, ok rezil, drt kitaptan ko-ulmu bir mendeburum. Seferin dedii gibi, trl trl hayvanlarla cima ettim, hrszlk yaptm, kzlarn rzma getim. Byle bir adamdan ermi olur mu? Faunaca: Yalan, yalan, diye ayaa kalkt. Bunlarn hepsi yalan. Sen Allann kadar temizsin. Ak paksn, kurban olduum. u kzn bana elini bir koy, nolursun... stersen o dedikleriyin hepsi ol, yeter ki elini kzn bana koy. Sana ne istersen veririm. stersen be tane horoz kurban ederim. Taba bakt ki kadmn elinden kurtulu yok, hemen ieriye kat, kapy da arkadan srmeledi. Faunaca onu elinden bylece kolaycack karnca fkelendi: Senin gibi ermi batsn da yerin dibine gesin, diye kapy yumruklad. Seni gavur olu gavur, seni din dman, seni domuz. O Allahmz da ne diye byle bir domuzu ermi eder de milletin bana bela gnderir? diye barmaa balad. Birden kendine geldi. Ermi bir kiiye byle sz sylenir miydi? Byle slr myd? Ermiler nazl olurlard. Sabrl olmak gerekti. Korktu. imdi dili aznn iinde kuruyup odun olacakt. Alamaa balad: Kurban olaym, kurbanlar olaym, beni bala Tabacam! Nolursun Tabacam! Olmadk

iler ettim, sylenmeyecek szler syledim, yiidim. Ama sen de ok kzdrdn. Elini kzn basma koymadn. Bala beni. Bala tabanlaryn altm pem, bala... Sen de beni balamazsan, ben de kendimi ldrrm. 350 _ -.^ui/u1uu. aryor, a-| ryor, hkinyordu.

Kyn kadnlar, ocuklar, merakl erkekleri epeevre Tabam evini bir yeni ay biiminde kuatmlar,, olan biteni seyrediyorlar, sonunun neye varacan merakla bekliyorlard. Fatmacanm sonunda sesi soluu kesildi, kapnn nne ylverdi. Uzun bir sessizlik oldu, belki yarm saat. Durmu seyredenler ylecene bekliyorlar, kimse Tabam evine doru bir adm atp yaklaamyordu. Ne konuuyorlar, ne kprdyorlar, ne de bir ses karyorlard. Bir ksm melmi, bir ksm ayakta. Kendine gelen Fatmaca: Sen de bu kzn bana elini srmezsen, beni de balamazsan, ben de bu kapdan lnceye kadar gitmem. Bak, bak Tabacam, bak bak havaya, boran kar geliyor,, boran kar... Bu gece bu kzlan ben bu kapda kalrsak, donar da lrz. Sen de Allah indinde bizim kanlmz olursun. Vrvr, boyuna konuuyordu. Tabaolu ierden, sanki bir faydas olacakm gibi: Vazgel benden Fatmaca bac, diyordu. Vallahi yalan, billahi yalan. ki gzm nme aksn ki ben ermi deilim. Yalancktan karyorlar. Etme eyleme, d yakamdan. Hi bir faydas olmaz biliyorum. yleyse sr elini hastamn, kzmn bana... Tabala Fatmaca arasndaki sava byle srd. Sonunda Taba yenilgiyi kabullendi. nat kadn aklna takmt bir kere, geceyi bu eiklikte geirecek, kz da kendi de donacakt. inde sorumluluk duydu. Gerekten bu iki kiinin kanls olacakt. Bir de, belli belirsiz, kendine bile syleyemedii bir merak duyuyordu. Elini srnce, kz acaba iyi olacak myd? yle bir haldeydi ki neredeyse alayacakt. Kendisini 351 vard kapy at, kza doru eildi, elini kzn bana koydu, orada bir zaman tuttu. Kzn salarn okad. Gzleri doldu. inden geirdi: Allahm, dedi, ne olursam olaym, u kz inanm gelmi mademki, sen onu iyiletir. Dudaklarnn kprtsn gren Fatmaca ayaklarna -kapand: Seni gnderene kurban olaym, Tabacam, dedi. Seni Allah gnderdi. Kzmn yzne gld de... Ayaklarn brakt, kalkt ellerine sarld. Taba onun elinden kurtulup, eve kat, kapy srmeledi. Ar bir ykten kurtulmucasna rahatlad. imdi artk, iyi olsa da bu kz, iyi olmasa da hastalar akn balayacakt. Ne yapmal, bunun

nne nasl gemeliydi? Fatmaca sevin iinde kzn srtlad, yata kucana ald, Tabam kapsn bir daha ptkten sonra oradan ayrld. Fatmaca oradan ayrlar ayrlmaz, Taba darya frlad. Dardaki kalabalk daha dalmamt. Kalabala kart: Durun dalmayn, size bir iki szm var, dedi. Kalabalk donmucasma, akn, tuhaf bir yarata -bakarcasma ona bakt kald. Taba bu tuhaf baklarn arl altnda bocalad, kekeledi, terledi. Bir sre ne yapacan bilmeden bir o yana bir bu yana yrdkten sonra, kendini azck toparlayabildi: Vallahi, dedi, ben hi ermi deilim. Benim iin, soyum iin karlanlarn hepsi bir yalan. Bakn hele, sizin gibi bir gnahkar kulum. mrmde namaz klmadm. Gizli gizli oru yedim. Hayvanlarla cima ettim. ukurovada pamuk hrszl yaptm ki, Koca Halilden beter. Rak da, arap da itim. Irza da getim. Her bir boku yeyip, het ibir ktl yaptm. Koca Halilden ermi olur da benden 352 tw* wxm usun aa iimize yarasn. ylesi de bu kyde var. Ad da kke Dakurdu. Gnde be vakit deil, on vakit namaz klar. Bir ay deil, alt ay oru tutar. Allann bir sevgili kulu. Kim kard beni ermi diye? Arkamda yedi k varm da, uuyormuum da... Gld: Bakn bakalm, nerede k? Bakn hele... Bakn hele bakn: Ik deil, p bile yok. Beni brakn. Yakam brakn. Sonu kt olacak. Siz beni seversiniz. Bana ktlk etmeyin. Beni, byle giderse ya deliler damna atarlar, ya da mapusaneye gtrrler. Ya da ipe ekerler. Yazk deil mi bana? Konutu, konutu, konutuka ald. Drt yanndaki kalabalk gittike byyordu. Duyan geliyor, duyan geliyordu. Evlerde kimse kalmamacasna Tabam bana doluuyor, Taba, btn inandrma gcn kullanarak, kendisini yerin.dibine batrarak, konuuyordu. Her szn de: Byle bir adamdan ermi olur mu? diye sorarak bitiriyordu. Kylnn onu onaylamasn, amenna, byle bir adamdan ermi olmaz demesini bekliyordu. Kimsecik de azn amyordu. Gn kavuuncaya kadar byle konutu. Szn bitirirken mutluydu. Byle bir adama da bu

kyl ermi derse desin! Kalabaln iinden geti, evine yolland. Donmu kalm kyller ona fkeyle, kinle baktlar. Taba bunun farkna varmt. Tabala birlikte, aylardr yapp donattklar dnyalar yklp gidiyordu. Byl, umutlu, gzel dnyalar... Taba evine girip, kapsn karanln yzne kapattktan' sonra bile kalabalk olduu yerden kpr353 bir yel esmee balamt. Ne yapacan, ne edeceini Dilemez, bu Taba karsnda arm kalabalk susmu kalmt. Bozkrdan gittike hzlanarak esen yelin sesinden baka hi bir yerden t kmyordu. Bir ses, diri bir yal kadn sesi yardma yetimesey-di, belki kyn kalabal sabaha kadar burada, Taban evi yannda, kprdamadan, bylece durup kalacakt. Siz deli misiniz, hangi ermiin ermi olduunu sylediini duydunuz? Bunlarn hepsi ermiliklerini inkar ederler. Gnl alak kiilerdir bunlar, diyordu kadn. Bu szler karanlklarnn stne bir k gibi dkld. Kim grd ki imdiye kadar erimi erimiliini sylesin? Biz de amma deliymiiz! Tabaa inandk da gittiydik. Az daha gnaha giriyorduk. Ve Tabaa kar azlarndan kt sz karanlar: Tvbe tvbe! Bin kere tvbe! dediler. Gnahmz bala. Sen bizi yanlttn Taba Efendimiz. Sen arttn bizi. Suun yars bizdeyse, yars da sende, dediler. 354 36 Oooh, artk kurtulmutu. Bu iten bu kadar kolay kurtulabilecei de hi aklna gelmiyordu. Canm, ate olmayan yerden duman kar m? Azck ermilik bulsalar bir adamda hi yakasn brakrlar m onun, kyller? O kadar konumu konumutu da, o kadar kendisini ktle-miti de, o namussuz kylden bir tanesi kp da: Sen kendini ktlyorsun, gzel Tabam, sen byle birisi deilsin, olamazsn da, dememiti. Biz seni doduun gnden beri tanrz, karda leke var, sende yok, dememiti. Kuzu kuzu dinlemiler, ondan hemencecik vazgeiver-milerdi. Bugnlerde onlara bir ermilik gerekti. Belki imdiye kadar da bir ermi bulmulard. Bulamadilarsa, Yamur Dedenin yatrnda bir keramet bulacaklard. Yamur Dedenin yatr uzakta, bozkrla Toros arasna skm, kra bir tepenin stndeydi. Yamur yamad yllar bozkrn kylleri gelip ona horoz kurban ederler, ondan yamur

dilerlerdi. Yamur Dede yalnz horoz 355 1C1 HUH axiailll ^a^iuwi Yamur Dedenin ok ileri, efsaneleri vard. Yamur Dede btn ilerinde bir baka Hzrd. Doadaki btn gler onun elindeydi. Kar o yadrr, frtnay o gnderir, yamuru o dindirirdi. Sular o tarrd. Bir de btn bozkrn bereketini o gnderirdi. Ktlk yllar, vay Yamur Dedenin bana gelene! Kfrn bini bir para. Yatrn nnde, drt bir yannda alayan, dnen, ona alk eden binlerce a kyl... Bu yl neden Yamur Dedeye sarlmadlar da, Taba setiler? Ya kke Dakurdu, ya Yamur Dede... Ne yaparlarsa yapsnlar, ne halleri varsa grsnler, Taba yakay ellerinden bir kurtard ki, pir kurtard. Kyl insan canavara benzer. Az nce gklere karp, Tanrya e ettiini, iine gelmeyince biraz sonra amura batrr. Batrr da gznn yana bakmaz. nsan, bu kadar yceltip, arkasna top top klardan bir k orman takp gklere salverdii ermiinin yakasn bir iki szde brakverir mi? Velev bu szleri syleyen ermiin ta kendisi de olsa... Taba, yedi yllk Muhtar Sefer savanda bile, btn yenilgilerine bu kyl sebep olduu halde -bile oniara bu kadar kzmamt. Ben rza getim, demiti. Bu kyl rza gemediini bilmiyor muydu? Hrszlk yaptan, rak, arap itim, hayvanlarla cima ettim, demiti. Bu ileri yapmadn kyl bilmiyor muydu? Bir tanesi kp da, kendine kara alma, seni biz biliriz, dememiti. Ama her eye karn, ne olursa olsun, kurtulmutu ya... Bir tanesi kp da byle deseydi, kyl onun yakasn brakr myd! iyi ki sylemedi. Meryemce konua-bilseydi sylerdi. Sylemek deil, kyameti bile koparrd, iyi ki konuamyor, iyi, iyi, iyi gitmiti iler. 356 ^ Bir daha byle bir bela da gelmeyecekti bana. Bu-

nu atlatmt ya... Evin ii karanlkt. Ocaktaki odunlar yalm veren cinsten deildi, iin iin yanard bu odunlar. Bu Toros etekleri kyleri gene iyiydi. Hi olmazsa ocaklarnda k yapacak odunlar vard. Bir de ipiltileri vard, am rasndan. u bozkr kyleri odun bilmezdi. Odun yerine tezek yakarlard. Tezein de yalm oJmaz. Bozkr kylklerinde gn kavuur kavumaz, silme bir karanlk kerdi dnyaya. Evlerin ii d ayn karanlkta... Hi bir k karanl delmezdi. Bir Krt airinin dedii gibi, bin yllk mayalanm bir karanlk kerdi gecelerine.

am ras da ktan saylmaz. Ne kadar yakarsan yak, uzun srmez ki... ray az yaksan k vermez, ok yaksan is brakr. Iktan sayimaz. Yalnz Muhtar Seferin evinde bir gaz lambas vard. Karanlktan yorulmu Taba: Avrat, dedi, bir iki am ras yak da, yzn grelim. Yok mu? Kadn hi konumadan kalkt, iki para ray tututurdu. Tututurdu ama, gene de biribirlerinin yzn gremediler. Taba iinden geirdi: O her gece evin stnde szlp duran aa gelse de u bacadan ieriye girse bugn. Ne gzel olur. Gelse de, bu gzel gnde or ocuk bir kere olsun biribirimizin yzn iyicene grsek. Kendi kendine gld. Gelse de k aac evin stnde dururdu. eriye girmezdi ki... Eeee, avrat, dedi, ok kr u ermilikten de kurtuldum. Kylylen bir konutum, bir konutum, kendimi onlarn gznden bir drdm ki, onlar da baktlar ki byle bir adamdan ermi olamaz, yakam braktlar. Bugnlk braktlar ama, u bizim evin stne gelip her gece konan k aacndan korkuyorum. Bu gece gelir de, 357 gene evin stne konarsa, onu da kyl grrse, ouun abam boa gider, kyl gene yakam brakmaz. Ben de i- *" te o zaman o kylye yapacam bilirim. Yok, yok, ne olursa olsun artk kyl beni ermi yapmaz. Kars da kyl gibiydi. Pel pel, baka dnyalardan, u Toros ormanndan kp gelmi, grlmedik bir yarata bakar gibi bakyordu. Taba karsnn kendisine bir tuhaf baktn biliyordu ama, bylesine baktnn farknda deildi. Nah, sana, bire avrat, dedi glerek. Bu beladan da, deliler damna, eek cennetine gitmekten de kurtulduk. Adil de imana geldi. Ky soyaca yerde, stelik bor veriyor. Ne iler oldu bu yl! Sefer de gitti gelmedi. u Seferin gidii hi de houma gitmedi. Kylnn bana bir i aacak gibi. Bana yle gelip durur. Kzd: Neden konumazsn, be kadn? diye bard. Dilini ylanlar m yedi? Kadn bam nne edi. ocuklar da tpk analar gibi bakyorlard Tabaa. Taba bunlarn hepsinin gzlerinde bir umutla kark korku gryordu. Acaba kyl ona bundan sonra doru drst, eskisi gibi bakabilecek miydi? Taba bu sefer de iin ktye gittiini yava yava anlyordu. Bu iin ortas yoktu. Artk kyl ona eskisi gibi olaan insan gzyle bakamazd. Ya ermi edip bana ta takacakt, ya da yerin dibine batracakt. Az nce aralarndan ayrlrken nasl bir dmanlk emberiyle evrilmiti!

Nasl da ireniyorlard ondan! Bu duyguyu ta cierinde duymutu. imdi ne olacakt? Yarn sabah kyn iine ktnda kimse onun yzne bakmayacakt. Ona secekler, onu aalayacaklard. Onu hi bir zaman balamayacaklar, ona kendilerini aldatm bir dolandrc gzyle 358 ^uvuuu. jouluu umutlarnn yknts olarak, en gzel eylerini ellerinden alm, ocuklarn ldrm bir kanl gzyle bakacaklar, gn getike de fkeleri artacakt. Sonu da bir derede bitecekti. Tabain ba tala ezilmi lsn bulacaklard obanlar. Ve cinler, periler ezmi olacakt bu ba. Bir tek kurtulu yolu vard bundan sonra, o da kylnn Taba adam yerine koymayp, onunla alay etmesi... Ama Taba biliyordu ki onunla kimse alay etmeyecekti. Keski ermi olarak kalsayd. Syledii szlere bin piman oldu. Ulan, diyordu kendi kendine, ulan eek kafal Taba, bir gnn beylii beylik. Hazr kyl seni ermi yapmken, ne der de nne geersin? Ulan eek kafa, sen ne bilirsin kendinin ermi olup olmadn. Kyl gzyle grp iman etmi ki sen ermisin. Ne der de nne geersin bunun? ite o zaman da kyl senin azna sar, seni bu kyde, bu dnyada yaatmaz. Ulan eek kafa, bana bir devletkuu konmu ki, devletkuu derim sana... yle bir devletkuu ki ahn, padiahn, ingiliz kiralnn basma konmaz. Kyllere de ki, u Toros dam alp ukurovaya tayn de, alp tarlar. Elinle yaktn, u ryesi dilinle yktn, eek kafa Taba. Eek kafa, eolu eek kafa! Gnlerdir, kendisiyle, kylyle savamaktan yorulmutu. Aman, dedi, ekiyer kuyruunu gitsin. Ne olursa olsun artk. sterse gtrp yarn sabah assnlar. Bu dnceye varnca, karanlk yz d. Birden btn bedeninde tatl bir rperme uyand. Yanna ynne baknd, ocuklar uyumulard. Dardan grlt geldiini ilk olarak farketti. Kalabalk daha dalmam myd? Varsn dalmasn kpekler. Hem de a kpekler. Gitti kapy srmeledi. Bedeni gittike lk lk bir ehvete dalyordu. Gnlerdir, bu bandaki hengamenin iinde, onu unut359 mutu. Bir anda kars gzne yle guze gozuKiu ju... Ama kars sahiden gzel kadnd. Gzleri, kalalar, hala diri memeleri ne gzeldi! Gzleri ekik, kapkara, derindi. Kadn arkasndan kucaklad. Kadn rpnarak kendisini onun elinden kurtard. Frlad, gitti evin teki kesine snd. Taba kadnn yanma vard. Kadn keye bzlm tirtir titriyordu. Halbuki, eskiden Taba ona sarlmaya grsn, kadn yumuar, erir, scack olur, kendisini Tabaa her yan, eti, kemii, yrei, her bir eyiyle, aktan iliklerine kadar slanm verirdi. Taba bu durumun neden ileri geldiini anlyor: Kz sen deli misin, sen deli misin? demekten baka bir ey yapamyordu. Karsnn bu haline hem kzyor, hem de seviniyordu.

Bir ara glmee balad: Kz, dedi, peygamberler bile kanlaryla yatarlar. Btn ermilerin, ermiler ermii Hzrn bile kars vardi. Hem de karsyle ylesine ok yatarm ki Hzr babamz, kar elinden elaman demi de kam. Peygamberimiz Efendimizin bir sr kars, krk tane cariyesi vard. Peygamberimiz de hepsiyle yatard. Anladn m? Kadna gene sarlmak istedi, kadn gene evike elinden kurtuldu, kapya doru kat. Kz, deli misin, deli misin sen? Taba kars katka azyordu. Bir ara kadn tuttu, yatrd, donunun ban krd, memelerini emmee balad. Kadn bu haldeyken bile bir yolunu bulup elinden kurtuldu. Ama Taba kadnn peini brakmyordu. Aralarnda uzun bir cebelleme oldu, kadnn eli aya zld, az kprd. Cin tutmu gibiydi. Kadn o haldeydi ki Taba. lyor sand, kadn brakt, yzne su serpti. Telala drt bir yannda dnd. Neden sonradr ki kadn kendine geldi. Taba da rahat bir soluk ald. 360 I ""**JNeydi bu bana gelen yarabbi? Kars onunla yatmyor, ocuklar ona yaklamyorlard.

Yahu kar, diyordu. Vallahi ne ermiim, ne bir ey. Allah senin gzn kr etmesin kar. Sen deli mi oldun? Kadna azck bir yeri dokunsa kadn bir titremedir alyordu. Sabaha kadar uyumadlar. Taba sabaha kadar konutu. Ama karsn bir trl ermi olmadna inandramad. Birka szde koca bir ky inandrmt da, u lanet kary bir trl inandramyordu. Gn aarr, kck, el kadar pencereden ieriye klar szarken Taba diini skp: Aaah, bir ermi olaydm. Aaah, olaydm o zaman gsterirdim sana. Seni ont ederdim. Dilini aznda odun ederdim. Yetmi yanda kar ederdim seni. Hi bir ey yapmasam, o aklsz bann iine azck akl sokardm. Yazk ki ermi deilim. Hi bir gcm yok. Elimden ne iyilik, ne de ktlk gelir. Darya kt. Darya kmasyla ieri girmesi bir oldu. Yz sapsar kesilmiti. Ondaki bu deiiklii gren kars korkuyla sordu: Ne oldu, ne var? Taba inler gibi: Hastalar, dedi.

Kadn darya kt. Darda, duvarn dibine, karn stne yataklar serilmi, birka hasta yatrlmt. ncecikten bir kar sepeliyordu. Aadan, kyn iinden de kadnlarn, erkeklerin srtnda bir takm hastalar geliyorlard. Kadn sevinle ieriye dnd. Yz mutluluk iindeydi. Gzlerini kocasna dikip bekledi. Taba gzlerini kl balam ocaa dikip kalmt. Neden sonra kendine geldi: 361 I u hastalar ieriye al, dedi. uene Demek ki gene... Kadn hastalar ieriye ald. Az sonra btn ev yrtk, partal, pis pis kokan insanlarla dolmutu. Kimi kimi be yllk yatalak hastalard. Kiminin yaamasndan umut kesilmiti. Tabaolunun da soluu iyi gelmezse, artk iyilemelerinin hi bir mmkn kalmayacakt. Ta-ba ellerini kavuturdu. Sdkile candan, Allaha snarak, bu zavalllarn cmle hastalklardan arnmalar iin dua etti. Teker teker her hastann banda durdu, duasn yzlerine fledi. O duasn flerken hastalar gzlerini ap ona minnetle, sevgiyle, umutla bakyorlard. Taba teker teker de onlarn salarn okad. Hastalarn sahipleri hediyeler getirmilerdi. Taba hi birisini almad. Bana gelenler bundan sonra bir imdik tuzdan baka bir ey getirmesinler, dedi. Yoksa dualarm Allah indinde kabul olmaz. Bir imdik tuz bir yksn yar doluudur. 362 Meryemce, etekleri esen bozkr borasnda, ak barts dalgalanarak kyn iinden kouyordu. Kyl bu sabah onun nereye, niin kotuunu biliyordu. Onun kotuunu gren kadnlar, kzlar, gelinler ardna dtler. Bir anda kyn btn kadnlar kyn alannda topland. Meryemce alanda durdu, bana toplanan kadnlara bakt. Her halinden belal bir fkede olduu belliydi. Yere eildi, karlarn arasndan bir ar inke ta ald. teki kadnlar da eilip inke talar aldlar. Gen kadnlar bu talarla kucaklarn doldurdular. Meryemce Seferin evine yneldi. teki kadnlar da. Hi birisinden t kmyordu. Durgun, dalgasz bir suya benziyorlard. Meryemce btn hzyla gitti, Seferin evinin kapsna aband. Arkasndan da kadnlar... Kap almad. Sefer onlarn byle hmla gelilerini grm, kapy sr-meledikten sonra bir de

arkasna kocaman bir ktk dayamt. Uzun bir sre kapy zorladlar, kap gene almad. Baktlar ki yle oldum olas gle kap almayacak, e363 kildiler, kapy talamaya baladlar. Seferin evinin stne yamur gibi ta yayordu. Sefer ierde, mavzeri elinde bekliyor, d patlyordu. Mavzerde be tane mermi var. Bir anda ldrse ldrse, be tanesini ldrrd. Karnca srs gibi kadn. Geriye kalanlar da, onu ocuklarm, karlarn un ufak ederlerdi. Bir ara, kadnlarn stne yukar birka el ate etmeyi dnd. Sonra bundan vazgeti. Birkan ldrp cann kurtarmay dnd, bundan da vazgeti. Hani kurtlarn stne bir damla kan srarsa biribirlerini yer bi-tirirlermi ya, o hesap... O zaman azgn canavarlara dnen kanl kadnlar Hdr Kahya slalesinden ta ta stnde brakmazlard. En dorusu, elde tfek, sonucun neye varacan beklemekti. Kurtulu yoktu, biliyordu ama gene de can kmaynca umut kmazd. Krlp bir yan alm kapnn delik yerinden talar ocakla kadar gidiyordu. Talardan birisi Kr smailin kznn bacana dedi. Kadnn baca iti. Krlmcas-na aryor, kadn alklar ederek rpnyor, dnyordu. Muhtar Sefer kasabaya ulatktan bir gn sonra, kyllerden on, on be kii Adil Efendinin dkkanna mal almaa gitmilerdi. ok seviniyorlard. Onlar ne beklemilerdi de, gzel Allah Tabam himmetiyle onlara neler vermiti! Glerek dkkana girdiler. Adil Efendinin kardeinin olu Rza Bey hayretle onlarn yzne bakp sordu: Siz Yalak kyls deil misiniz? Eeee, ne iin geldiniz? Borcunuzu vermee mi geldiniz? Kyller kekelediler: Hani Adil Efendi haber gnderdi de... Size bir ey deyim mi arkadalar? Deil size bor vermek, bahar gelir gelmez, dalar yeerir yeermez, Adil 364 ___ .- autu c Dir eyinizi, tm varnz da soyup aiacak. Adil Efendinin gzne gzkmeden... Rza Efendi sonra kylleri dkkann arkasna ekti. Meseleyi onlara olduu gibi batan sona kadar anlatt. Muhtar bana gelecekleri biliyordu ama iin bu kadar abuk patlak vereceini, her eyi kendi

stne bu kadar kolaylkla ykacaklarn bilmiyordu. Bu yzden daha kyller kasabaya ulamadan, o kye dnd. Kadnlar ii duyar duymaz... nce bir aknlk geirdiler, sonra Meryemce ortaya knca, yrdler... Sefer, kurtulu yok, diyordu kendi kendine. Alc kurt gibi saldryorlar. Ben de elimdeki u beliylen onlardan ellisini ldrmeden bu tatl can teslim etmem. Gelsinler bakalm. Gelecekleri varsa, grecekleri de var. Bu arada kadnlar Seferin evinin nnde bir adam boyunda bir ta bei yapmlard. imdilik bu bekteki talardan hi kullanmyorlard. Seferin evine attklar talar, hemen oradan yerden aldklar talard. Evi talama leye kadar bylece srp gitti. Kap iyicene krld, sonra da ald. Kap alnca, Sefer cann diine takp, elindeki mav-zeriyle dar kt, kendini kapnn sol yanndaki duvann arkasna att. Tfein namlusunu kadnlara doru evirdi. Hi kprdamadan, duvarn siperinde, tfein arkasnda uzanm duruyordu. Seferi byle, her eyi gze alm gren kadnlar da, ellerinde talan kalakaldlar. Ve gzleri Seferde, ondan kck bir kprdama bekliyorlar. Ve Sefer durumu iyice bildii iin ta kesilmi, hi mi hi kprdamyor. Gzlerini bile krpmyor, dersin. l gibi. kindi oldu, ne bu yanda en kk bir kprt, ne de 365 yapamyorlar. Can pazar. Sefer batmakta olan gn bekliyordu. Yrei kt kt atyordu. Kafas apaydnlk, her eyi en ince yerine kadar dnyordu. inden, inallah inallah bir kprt olmaz, diyordu. Gn batncaya kadar bir ey olmaz... lm bir pamuk ipliine balyd imdi. imdi gkten lk la bir ku srs gese, kadnlar, balarn kaldrp ona baksalar, elindeki tfei mfei dinlemezler, gelir onu paralarlard. Bir gkgrlts, bir boran, bir kpek sesi onlar imdiki durumlarndan alabilirdi. Sefer bir kprt olmasn diye yrei aznda, habire dualar okuyordu. Bir gen adam olsayd Seferin yerinde, elindeki tfee gvenip kadnlarn stne ate ederdi. Sanrd ki, o ate edince kadnlar kaacaklar. Sefer bilirdi ki tam bunun tersi olur. ilerinden biri ikisi vurulsa da, bei onu lse de, kaacaklar yerde stne yryebilirlerdi. Zaman, koullar bilirdi. Belki de bir kurunda kaarlard. Ama ounluk yrrlerdi. Kalabaln byle kinli ilerde kurundan dnd az grlmtr. Arkada, ierde, bir kedi durup durup miyavlyordu. Bereket ki kadnlar kedi sesini duyacak kadar yaknda

deillerdi. Seferi deli ediyordu bu ses ama, bir trl de, unu susturun, diye seslenemiyordu. Kardaki kadn topluluu keskin bir klcn azna benziyordu. Gittike de byyordu kalabalk. Kadnlarn boylar da uzuyordu. Bir horoz tse, bir kpek havlasa, ierlerden bir erkek gelip seslense ii tamamd. Bu erkeklere de ne olmutu? Neredeydiler? Kadnlar salverip ortala, kendileri eve saklanmlard demek. Bir erkein gelip de kadn topluluuna bir ey syleyemeyeceini biliyor. O ynden yreini salam tutuyordu. Bir 366 one gelmesi kadnlar harekete geirebilirdi. Sefer yay gibi gerilmi, bir gnee, bir karsnda gittike byyen, devleen kadnlara bakyordu. Kadnlar gittike donuyorlard. Ona yle geliyordu ki, ite urada, evinin nnde u kadnlar Teke dann kayalar gibi donup kalacaklar. Gn aa doru sarkyordu. Sefer sabrszlktan atlyordu. Haydi karda, haydi gzel gneim, aslanm, bat-ver, diyordu. Haydi bat! Tepeden trnaa ter iinde kalmt. Bu soukta, bu ayazda. Elinden gelse, u inmekte olan gnei Teke dann arkasna ekip indiriverecekti. u kadnlarn nndeki, bir kaya paras gibi dimdik, kaskat duran Meryemce gnein batna seyirci mi kalacakt? Byle donmu mu kalacakt sonuna kadar? Gn batmadan mutlaka bir ey yapacakt Meryemce. O gzn daldan budaktan saknmazd. Saknmasn domuz kan. lk kurunu, hem de alnnn ortasndan, o yiyecek. Meryemce de ilk kurunu kendisinin yiyeceini biliyordu. Biliyordu da bir trl kprdanamyordu. Allahim, diyordu, Koca Allahm, yreime azck g ver. G ver de unun stne yrym. sterse yrrken beni vursun. Bir yryebilse, biliyordu ki Sefer ka kadn ldrrse ldrsn, gene ondan, ocuklarndan, karlarndan, evinden bir para bile kalmayacak, toz olacakt. Belki de onlar stne yrrken, Sefer korkusundan elini tetie bile dokun-duramayacak, bir tek kurun bile skamayacakt. Akksram kadnlar rzlarna geen Beylerin stne yrmler. Adam ekmi mavzerini, bir

hendee yatm. Kadnlar korkmamlar, yrmler stne. Bey bir tek 367 bararak kamaa Daam. js.auma uo. 01^^^^__ p, bir anda paralayvermiler. Seferin nerdeyse soluu kesilecek. Gn geldi Teke dann bana oturdu. Bir trl aa inmek bilmiyor. Tepede oturdu kald. Karlara kzllk vurdu. Kardaki kadnlar daha bydler. imdi yar aydnlk iindeler. Sefer bir ara Meryemceye dald. Bu kadn kendisine neden bu kadar kin balamt? Bu kadn her bir eyi gryordu. Bin gz vard. Birden farkna vard ki gne batyor. Darda kzarm incecik bir paras kalm. Batyor, batyor... Bu Meryemce olmasayd, bugn bu kadnlar yrmezler miydi? Yrmezlerdi. Hayvanlar bile ba isterler. Hele insanolu hi basz olamaz. Bu canavar Meryemce, kan iici Meryemce... Batyor, batyor... Batt! Kadn kalabal bir alaca karanlk iinde kald. Sefer, kendisini tutmasa, daha tehlikenin durup durduunu bilmese sevincinden havaya frlar, akr akr gbek atard. Bir ara boulur gibi oldu. Korktu. Baylyor muydu? Kesik kesik, stste soluk alyordu. Ar ar da kendine geliyordu. Kadnlar gittike karanlk iinde kalyorlard. Onlar kprdamadika, dalmadka, kadnlar onu grmyorlard ama, hissederlerdi. Onlar dalmadka tehlike ve de berdevamd! Kalabalk iyicene karanla kart. Sonra ince, lgn sesler gelmee, karanlkta kprdamalar olmaa balad. Sonra kara srtnen yaln ayaklarn bouk sesleri geldi. Az zaman sonra da orada, evin nndeki alanda kimsecikler kalmad. Sefer: >

Yarabbi! Sana ok kr, diye ayaa kalkt. Elleri 368 1^ * -6uiiu ucue yatrnda be tane telli horoz kurbanm olsun. Gzlerini kst, donup kalm kadn kalabalnn az nce boaltt alana bakt. Ortalkta hi bir karart falan yoktu. Demek ki, hemencecik dalp gitmilerdi. Bir incecik karart sallanp duruyordu alanda ya, insan olamazd. ncecik, sallanan karartya bakt bakt, karanlkta bir ey

seemedi. Bakmaktan, gzlerim yle bir yorulmu ki... diye iinden geirdi. Bir tek kadm? Bir tek kadn... Varsn kalrsa kalsn, dedi. Ne gelir ki elinden. Frtnay atlattk. Halbuki Meryemce olduu yerden kprdamam, deneine dayal, orada ylece kalakalm, dalp giden kadnlarn gittiklerinden bile haberi olmamt. Bu yenilginin suu tm kendinin stndeydi. Azck daha yrekli bir kadn olsayd, tatlca canna kyabilseydi, imdi Seferin yerinde yeller eserdi. Sefer imdi, hemen imdi gidip Yamur Dede yatrna telli kurbann kesmek istiyordu. Hemen, bu karl, bu souk gecede gidip... Ama bunun mmkn olmadn da biliyordu, ii iine smyordu. Kyl kadnlarn bu tam yenilgisiydi. Bir daha byle bir topluluk onun stne gelemiyecekti! Bir insan yenilirse bir daha, bir daha gelirdi... Kalabalk yenilirse, bir daha bir araya gelmesi ok zor olurdu. 369 38 Sefer bu beladan yakasn kolay kurtarmt. Eeklik etmiti. Hem de eekliin byn etmiti. Tabam nne geilmezdi. Fkara Taba kendisi de kylye yalvarm yakarm, ben hayvanat ehliye ve hayvanat val-iyeyle, aylarla kurtlarla cima ederim, benim yakam brakn, benden ermi olmaz, demi, kendini elinden geldiince, dilinin dndnce aalam ama bu kyl bana msn dememi, fkarann yakasn brakmamt. Bu da Tabam plan ya... Kendisini aalatarak ara satmak istiyor ya... Demek istiyor ki, ben byle klli mnayip bir adam olsam bile ermilik tahtna kar otururum. Yerini salamlatryor ya... Ama yazk deil miydi kylye? Adil hazr alacandan vazgemiti. stelik de bor veriyordu. Gidip bozmann bir alemi var myd? Kyl de bunu bir daha unutur muydu? Nefsine, hrsna kaplp ok kt bir i yapmt. Kt, kt... Ya Adilin karsndaki hali? Gt pmekle dudak kir-lenmezdi ama... Gene de mnasipsiz bir iti. 370

wiuu uiuuruum, ycelerden yce ocana dtm Adil Efendi. Beni ldr Adil Efendi. Seni o kadar severim ki? beni ldrsen bile, sevgiden kanun senden yne akar, Adil Efendi. Bizim kyn borcunu balama. Bu yl bir daha bor verme. Hem de gel, karlarnn donlarna kadar soy ky. Kulun kurbann olam Adil Efendi.

Adil Efendi bu teklifi duyunca derecesiz arm, sebebini sormutu. Sebebini de sorarsan, sana deil, hi kimseciklere syleyemem. Bu isteimi yerine getirmezsen beni de ite urackta ldr. Bu isteimi yerine getirmezsen, ben de bam bu eie koyar, alaca kanm senin eviyin iine aktrn. Sebebini de sorarsan, sana deil, hi kimseciklere syleyemem. Bir gn akama kadar Adile yalvarm, ayaklarn pm, nnde gzya dkm, Adili sznden caydrama-mt. Ben, diyordu Adil, tkrdm yalamam. Ancak ve ancak yalatrm. Adilin konumalarndan byk bir korkusu olduunu anlamt. Adil kylden korkuyordu. Hem de az buz korku deil. Darya, arya kamayacak kadar korkmutu. Bu adam, bunca yln kurt Adili yle durup dururken bu mazlum, bu az var dili yok kylden korkmazd. Bunda bir i vard. Sznden dnmeyii insanlndan deil, bu sonsuz korkusundand. Onu bu korkudan kurtarmak gerekti. Adil bu korkudan kurtulursa, her isteini yerine getirirdi. Sefer de btn gayretini bu korkuyu gidermeye harcad. Bu ii de yoluyla yordamyla yapmalyd. Adil kylden korktuunu Seferin sezdiini bilmemeliydi. Yoksa inatlar, sznden dnmezdi. Bu kyller on para etmez, diye balad. Ky371 mistir. Hi dostluu, saaas.au yumu. x^~>b* __,__ sokan ki kyl milletidir. Be kuru iin, bir avu ot bitmez kra toprak iin babasn boazlayan ki kyl milletidir. Yirmi be kurua, kzn karsn satan ki kyl milletidir. Ad gzel Muhammede sen, onu adamdan bile saymayp, yerine Taba getirip diken, dinsiz imansz, kyl milletidir. Korkak olan, canavar olan, ahmak olan... Kan cieri be para etmeyen... Bir tavan bilir misin Adil karda, bir tavan kadar rkek olan, kyl milletidir. Hele bir araya gelip de toplannca, bir koyun srsnden daha sessiz olan, bu pis kyl milletidir. Hele ehirli adamn grnce, ejderha grm gibi arplan, kaacak delik arayan bu aklsz kyl milletidir. Eline vurup, yllar yl azndan lokmasn aldmz alak insan soyu, kuzu soyu, yumak, ezik kyl milletidir. Bunlar bir korkarlar ki, yeryzndeki hi bir yaratk bunlar kadar korkmaz. Ylandan, karncadan, ormandan, topraktan, kardan, frtnadan, cinden, periden, karanlktan, yldzlardan, yldrmdan, ateten, akarsudan korkarlar. Kulardan bile rkerler. Hele ehirli adamndan? Bunca yllk tecrben var. Sen kyly benden daha iyi bilirsin. Daha uzun uzun konutu, kyllerin alakl, daha da ok korkakl stne rnekler verdi. Korkak adamdan her bir ktlk beklenirdi. nsan soyunu korkaklktan daha ok alaltan hi bir ey olmamt imdiye dek. Kyl milleti de insanlar iinde en korka olduundan... Adil, kyllerin korkakln, bu yzden teki insanlara ktlk yapamayacaklarm duyduka yz iiyordu. Ya kadnlar? Kadnlar korkaklkta erkeklerden bin kat daha stndler. Bir gk grlemesinde ok kadnn dizlerinin bann zlp yere dtklerini grmt. Kyl kadnlar, yalnzca biraz fazla grlt ederler, bu da onlar tanmayanlar korkuturdu.

372 Kim bu hale getirmi, bu korku cehennemine itmiti Adili? Tp, diye Seferin aklna dt ve Adile sordu: Koca Halil, hani bizim kyden Koca Halil hi urad m sana Adil karda? Adil yere bakt, bu soruya karlk vermedi. Seferin buna niin sorduunu o da anlamt. Acaba, acaba Koca Halil uram myd? Sefer artk iyice inanmt ki uramt. Korkusu kknden kesilen Adil ayaa kalkt: Sefer karda, dedi sonunda, ben o kylye gsteririm. Bir zrnk bor vermek deil, onlar dkkann kapsna bile sokmayacam. Ve de bahara gelerek, kanlarnn donuna kadar soyacam. Hakkm deil mi, alacam alacam. Bu sonu Sefer iin byk bir mutluluktu. Taba-nz m yumatt Adilin yreini? Aim ite yumayan yrei. Sefer, Adilin hemen imdi gelip ky soymasn bekliyordu ama, Adil bu souk havalarda mmkn yok darya kmazd. Ne yapalm, varsn bahar olsun. Gelsin de tek, varsn baharda gelsin. Bu sevin iinde hi dnmemiti. Kyl bunu renince ne yapacak diye aklndan geilmemiti. Belki de geirmiti ama aldrmamt. Kyl ksmnn elinden ne gelirdi ki... Sefer kylden korkmazd. Onun iin kyl dediin, konuan bir koyun sryd, iki szde istediin yere eker gtrrdn, ite Seferin yanl hesap ettii buydu. Kyl kadnlarn tatlca canm almalarna bir gz ap kapama sresi kalmt. Nasl dmt bu tongaya? insan hi bir zaman hrsnn, coup gelen yreinin elinde oyuncak olmamal. Her bir ii akl terazisine vurmal. Bu belay, bu kabarp gelen lm atlatmt ya, Ta-ba ermi mi olur, evliya, peygamber mi olur, varsn ol373 sun. Tatl dille ylan bile deliinden karrsn, demiler. Kyl ksm tatl dili, gzel sz ok sever. Tabaolu-nun karsnda iki klah sallar, sen ermilerin ermiisin dersin, nnde iki yatp yuvarlanrsn, eli aya zlve-rir. Krk yllk dmannsa da seni balar. Bu kylnn kzgnlnn nne nasl geecek? ite imdi asl mesele bu. u Adile gitse de bir daha yalvarsa, ne olurdu sanki? Yalvarsa deil, korkutsa... Soluk solua gitse de, bu kyller canavar oldular, hepimizi ldrecekler, benim bama byle byle iler getirdiler, dese... Adil korkusundan donuna eder: Aln gtrn. Btn dkkanlarm sizin olsun, derdi. Alimallah derdi, ylesine gz korkmutu kylden. Hele kadn sz, bir araya gelip de saldran kadm sz duydu muydu? Hakk da vard Adilin, az kanl canavarlar gibi nasl da geliyorlard insann

stne? Sefer korkusundan daha rperiyordu. Ya bir daha gelirlerse? Bir daha gelirlerse, artk toptan lm kabullenerek geliyorlar demektir. O zaman nlerine geilmez. Ne top, ne tfek, ne de ismet Paann gkyzndeki jetleri geebilir. Kardan candarma gzkt. Eve geliyorlard. Seferin d koptu. Az daha ak diye yere decekti. Diree tutundu. Btn bu oraplar kendi eliyle rmt kendi bana. Tabaolunu kskanyordu. Kylnn ona ermi gzyle bakmasna deli oluyordu. Btn ileri o kskanlk ejderhas yaptrmt ona. Candarmalar geliyorlar, Taba alp gtrecekler. Candarmalar Taba alp gtrnce, bu kyde kadnlarla, oca batasca Meryemce ile babaa kalmayacak m? Onlar da bir gn onu dar bir zamannda yakalamazlar m? Balarnda Meryemce olmasa neysem ne. Meryemce hi bir zaman yenilgiyi kabul etmez. Gzel bir frsat kollar, bulunca da yklenir. Bekleyemez miydi? Karakola gitmi, 374 canuarma Komutan yzba krye Tabam ilerini, onun kard hikayeleri bir bir anlatmt. Yzba kplere binmi: Demek bu atom anda da ermi ha? Demek bu uzay anda da Mehdi ha? Ben o Mehdinin kemiklerini krarm da, leini kpeklere atarm. Bu ada ha? Yzba nerdeyse fkesinden alayacaJct. imdi, imdi candarma gnderip getireceim onu. imdi imdi... Kylmzn gerilii bu Taba gibi smrclerin, yalanclarn yznden. Geberteceim onu. Bu devrim Trkiyesinde Mehdi ha? Osmanl ermii ha? v Yzbann fkesinden Sefer bile korkmutu. ite bu gelen candarmalar Taba alp gtrmee gelen candarmalard. Taba alp gtrecekler, karakolda gn gece, be gn be gece deceklerdi. Salt Taban ermilii yznden, bakn hele Seferin bana neler gelmiti. Kyl Adilden dolay tm dman. Bunu atlatmt. Bundan sonra da bu yzden gelecek ktlklerin nne geebilirdi. Memidik yedii bunca daya unutacak myd? Bu yarm adamlarn almalar ok zalimce olur. imdi bir de Taba geliyordu. Taba karakolda dayak yer, lmden kurtulursa, o tatlca cann Azrail olur alrd. Sert olduu zamanlar, ok sert adamd Taba. Selamnaleykm Muhtar. Aleykmselam Cumali Onba. Sizin kyde bir peygamber tremi, sen onu ihbar etmisin Muhtar, onu almaa geldik. Demek bizim Taba peygamber olmu ha? Akll adamd. Byle saptacan hi aklma

getirmezdim. Kylerden akn akn hastalar geliyormu ha? Tabam eli bir deince, o hastalar iyi oluyorlarm ha? Sefer: Hele buyurun, oturun hele. 375 Cumali Onba: Yok yok. Oturmann sras deil. Yzba peygamberi hemen istiyor. Sefer ne yapacan arm, ellerini uuturuyor. Cumali Onba, Taba gtrmesen olmaz m? diyordu. Bu szleri zor syledi. Candarmalarm Taba gtrmelerini o kadar istiyordu ki... Bunun nne gememeliydi. Dn akam Taba evinden darya kt, ermi olmad stne, bizim gibi kul olduu stne, kylnn yanld stne kylye bir gzelce ilanet verdi. Bu szler de azndan istemeyerek dklmt. Cumali Onba: Sen deli misin? dedi. Hem gider yzbaya ihbar edersin, hem de imdi byle yaparsn. Yzba kesin emir verdi. Ne pahasna olursa olsun alp gtreceim. Yzba dedi ki, kyl mukavemet edecek olursa hemen bana bildir, bl alp gelirim. in kesin olduunu anlaynca Sefer bakala. Ne etse eylese, ne sylese Taba gtreceklerdi. Bunun nne hi bir g geemiyecekti. Yzba kesin emrini vermiti. Hayr, diye bard. Hayr, Cumali Onba. Ben bu kyn Muhtarym. Onu elimden alamazsnz. O bu kyn beti bereketidir. Cumali Onba gld: Anladm Muhtar,, dedi. Ne trl bir oyun evirdiini anladm. Taba gittikten sonra, sen gtnden korkuyorsun. Kyl seni yemesin diye. Bir yirmi be liralk halleder bunu. Yoksa kylye ilan ederim ki Muhtar ihbar etti Taba. Yirmi bei hemen imdi. Sefer koarak ieriye girdi. Elindeki kat paralan sk skya tutuyordu: 376 Al, Onba, dedi. Anam sd gibi hell olsun sana. Cumali Onba: imdi bar Muhtar, barabildiin kadar. Sefer usulca Onbann kulana: (

Taban evine yollanalm. Orada barrm, kyameti koparrm, alar, szlarm, yerlerde srnrm, dedi. Senden bir ricam var, Onba. Ben sana mdahale-ederken, bir iki dipik salla yle omzuma... Ben baylm gibi yaparm ama, aldrma... Onba: Amma da souk... ok dm be Muhtar, dedi.. Sefer: Saol Onbam, bunca yllk tuz ekmeimiz var.-Saol! Taban evine doru yollandlar. Gtremezsiniz, diye baryordu Sefer. Bu kylk ve de ben size Tabamz vermeyiz. Canmz alr, Ta-bamz alamazsnz. Siz beni ve de kylm ld m sanyorsunuz? Kyl bir dayansa, bir Taba vermemee kalksa... Onbaya yz lira bile verirdi. Yzba bir blk candar-mayla gelse de tm ky hapisaneye doldursa... Onbaya usulca: Kyl mukavemet ederse, sana yz elli lira, dedi.. Onba glmsedi. Sen ettireceksin. Kyller kaplarn azna kmlard. Taban kapsna gelince de byk bir kalabalkla karlatlar. Dalm serseriler, diye kt Onba. Sonra da: Memet olu Memet Taba, sem karakoldan istiyorlar, k dar, dedi. Sefer hemen atld: kma Taba karda, elinde tevkif mzekkeresi,. 377 I ve girme ilam yok. kma! Seni alp gtremez, uye bard. Kyller koarak Tabam kapsna kadar geliyorlar, orada ylece durup kalyorlard. Meryemce deneine dayanm, bir kadn kalabalnn nnde duruyordu. Taba, en gzel bayramlk elbisesini giyinmi kuanm, darya kt. Yznde alayc bir glmseme vard.

Buyur, Onbam, dedi. Seni yzba istiyor. Haydi gidelim. Sefer: Olamaz, olamaz, diye bard. Bu kyn cann gtremezsin. Sen Tabaa dokunamazsn. Dokunursan ellerin kurur, kt sz sylersen dillerin rr. Hi bir kanuni yasa selahiyetin yoktur. Gtremezsin, elimizden alamazsn Tabamz. Bu bizim ky yayorsa, byle yerinde duruyorsa, onun yz suyu hrmenedir. Salgnlardan, ylanlardan, zelzelelerden gitmiyorsa, onun yz suyu hrmenedir. Taba omuzundan tuttu: Ben de onu gndermem, dedi. Elimden alabilirsen al onu, dedi. Taba omuzunu silkip onun elinden kurtard. Taba nde, candarmalar arkada yrmee baladlar. Sefer birikmi kyl kalabalna dnd: Sizde hi kan, hi insanlk yok mu? Bakn ite gzmzn nnde, gzmzn ieini gtryorlar. Ne duruyorsunuz? Ne, ne, ne duruyorsunuz? Btn ky, oluk ocuk birikmilerdi. Kimseden t kmad. Ne donmu bakyorsunuz yle? ite gtryorlar. Canmz, Efendimizi gtryorlar. Tabam nne geti: Dur, diye bard. Dur, gitme Sultanmz. Dur, 378 jtme gzelimiz. Benim lmn stnden gemeden, bu kyden seni kimse karakollara gtremez. Bu srada, ona yaklaan Onba var gcyle dipii omuzuna yerletirdi. Sefer bir lk atarak yere dt, karn stnde kvranmaa balad. Onba ylesine indirmiti ki dipii, Sefer yalancktan deii gerekten kvranyordu. Sefer ayaa kalkt, sallanyordu: Sizde din iman yok mu? diye candarmalarn ar-kasnca ar ar yrmee balam kyllere seslendi. Sizde ermi gayreti, kyl gayreti yok mu? Dilerini skarak, omuzunu tutuyordu. Kyl kalabalm yararak, nde giden candarmala-ra gene saldrd. lmn stnden gemeden... Onba gerildi gerildi, zaten gl bir adamd, var gcyle dipii indirdi. Sefer bararak yere dt.

ldrdler beni, ldrdler. Yetiin kyllerim, dedi. Onba: Bu gidile seni ldreceim, Sefer, diye glmsedi. Dilerini skt: Seni deyyus. Bir daha gelirse, gerekten sakat brakrcasna, onu ldrrcesine vuracakt. Sefer kalkamyor, gerekten kalkamyor, yerde srnyordu. Kyller ona acmayla bakp, yanndan ynnden, candarmalarn arkasmca akyorlard. Ne olursunuz, beni kaldrn, diyor, yalvaryordu. Kaldrn, kaldrn... Bir ara gz mere iliti: mer yavrum, sen de mi bu kyl gibi gavur oldun? Beni yerden kaldr. Kaldr da var git Tabamz, ermiimizi candarmalarn elinden al. mer geldi, hi konumadan onu yerden kaldrd. 379 orada brakt gitti. mer bu ite onun bir oyun oynadn biliyordu ama, ne oynuyordu anlayamamt. Gndermeyin, gndermeyin ermiimizi. O giderse bu ky batar. Batar, batar... Bir iki kere daha hamle edecek oldu, fakat korktu. Bu Cumali Onba da tm insafsz bir kiiydi. Vur deyince ldryordu. Etraflarnda dnp duruyor, ama onlara bir trl yaklaamyordu. Onbadan gz korkmutu. Umudunu da kesmiti. Deil Taba gtrmek, urackta yatrp kesseler bile, deil mukavemet kimsenin ty kprdayamayacakt. O da sessiz sessiz candarmalarn ardnca giden kalabala katld. nde Taba, ba dimdikti. Yz azck sararmt ama, aldrmaz bir hali vard. Ne yapalm, baa gelen ekilir, der gibi bir hali vard. Ftursuz yryordu. Kyn dna karlarken Sefer bir lk dah|i atp candarmalarn stne saldrd. Cumaliye de, az vur, yava vur, diye yalvarrcasna bakyordu. Bu sondur, diye de Cumali var gcn koluna toplamt. Dipii indirdi. Bir atrd oldu. Sefer: Of yandm, dedi, gitti. Bu sefer kyller varp onu karlarn stnden kaldrdlar. Gzn atnda bakt ki kyl onun banda, can-darmalar uzaklam gitmiler. Gittiler mi? Alp gtrdler mi? diye inledi. Ayaa frlad. Ayakta duramyacak haldeydi. Candarmalarn ardnca bard: Onu gtryorsunuz, szm tutmadnz. Ona bir ktlk

etmeyesiniz, bir kt sz sylemeyesiniz, bir fiske vurmayasnz... Yoksa karnz dul kalr, ocuklarnz l doar. u Toros lkesi zelzeleye urar. Seller alr gtrr, yangnlara urar. Trkiye Cumhuriyeti byk felaketlere urar. Amerikanllar gelir de avratlarmz alr 380 _,_ wv^uuwj^u.. yjua un parmanz dokunun da sizi greyim. Muhtar Sefer demedi demeyin... Gzel Taba-cam, Efendimiz, gle gle git de, gle gle gel! Cann skma, senin tyne bile kimsecik dokunamaz. Sesi zayflad, inledi, duyulur duyulmaz: Gle gle, dedi. Gle, gleee... Yere, karlarn stne ybverdi. te bunda yalancktan baylmt Sefer. Kyller karga tulumba yapp onu karlardan kaldrdlar, evine kadar, t karmadan, bir tek sz bile etmeden tadlar. Yalnz, uzakta, kalabalktan ayr bir yerde topallayarak yryen Memidik, Seferin bu hallerini grdke, dilerini skarak, kendi kendine, slk gibi syleniyor: Bin yzl, iki bin yzl Sefer, senin Sefer gibi yalanc, anan, avradn, soyunu sopunu, dardan ufan, evrenden byn... diyor, souyordu. 381 Sefer kyn iine dm yap grlyordu. Kyly ktlyor, onlara beddualar ediyordu. Gtrdler, diyordu. Koca bir kyn iinden aldlar da gtrdler. candarmack geldi, gzmzn nnden canmz alp gittiler. Gzmzn n, ekinimizin bereketini, tarlamzn yamurunu, ineimizin sdn, kovanlarmzn baln, aalarmzn meyvesini, ormanmzn yeilini, karlarmzn dourganln, Allahm gzelce kulunu aldlar gtrdler. Hem de gzmzn nnden. Bir ben rpndm, bir beni ldrdler. Sarl kolunu gsteriyordu. Onbann son dipiinde kolu kmt, ve Kel Ak kk kolu yerine koyup sarmt. yle bir aryordu ki, acsndan Seferin gSzlerin-den yalar geliyordu. Yreime iliyor, acs yreime iliyor, diyordu. Siz de benimle birlik olsaydnz, o onba olacak, Ta-bamz alp da deliler damna gtremezdi. Byle etini kyma edecek kadar demezdi. Gtrp de canmz eek 382 Bu eeey namussuz kyl den sonra Tabaolunun o nl alk geliyordu. Hani, kadnlar ksr kalacak, bu kye yamur yamayacak, diyen alk. Sefer nne gelene bu alk taddan atlarcasma, mest olarak sylyordu. Bekliyordu ki ky, bu alk duyunca gene altst olacak, Tabam boalan ermilik tahtna kendisini oturtacak. Ama kyl bana msn demiyordu. Ta yrekten, sesinin en gzel yeriyle alklar kopa-ryordu. Ama anlyor ki bu namussuz kylnn bir kulandan girip, bir kulandan kyor. Netse neylese faydasz. Bu kyl Tabata ne grmt de ona byle sarlmt? Alk m, ite ondan da gzel

sylyordu. Dua m, ondan gzel ederdi... Aaah, Tabam dnya gzyle bir daha grsem, onun ayaklan dibine yatar, kul kle olurum. Bir mr bo- yu, ve de... Ky, bir az olup, ve de azn kapatmt. Kyden t kmyordu. Kyde en kk bir kprt bile yoktu. Btn hayat durmu, kyn cam ekilmiti. Herkes kydeki btn yaratklar kabuklarna ekilmiler. Ve kyde ev aralarnda. bozkrdan kopup gelen ulu yelin, borann, karn sesinden bakaca ses yok. Hani kar usul usul yaar ya, bcek kanatlarnn birbirine srtn gibi bir ses karr ya, ite kyde byle bir srtnme sesi. Kpekler bile havlamyorlar. Horozlarn da tt yok. Dnya dnya oldu olal byle bir yas grmemitir. Vay, senin anan avradn kyl gibi... Bir Taba iin, bir namussuz, kan cieri on para etmez deliler dam tutuu iin... Bu ne yas, bu yahu? Kyn ortasna kp sabahtan akama kadar basbas barmak istiyordu. Bir iki kere denedi de... Kyn or383 nin iinden, derisinden kopuyordu. Kopuyordu ama orta- "-ya bir canl kp da onu dinlemiyordu. Sefer yrtnd, bard, ard, kimse duymad bile. Akl bandan gidip kylye ana avrat bile sd, snce de d koptu, arkasna baka baka evine kat, kapsn srmeleyip tfeini eline alp bekledi. Ha geldiler, ha geleceklerdi. O belal fkesiyle en nde Meryemce gelecek, kapy kuracaklar. te bu sefer onu tam haklayacaklard. Bekledi bekledi, ne gelen oldu, ne giden. Bu kyl ksm, dedi. Hkmete, inn smete, Mustafa Kemale, daa taa, Onba Cumaliye, To-ros lkesine, ad gzel Muhammede, Allaha, kitaba, ge -denize, topraa karncaya ve de Muhtarlar Sefere. Bu -kyl bir ksm ki, Meryemceden beter. Bir daha bu kylnn gnl bu dnyaya dorulamaz. Sefer de kabuuna ekildi. Ne haliniz varsa grn, dedi. Ve de bundan sonj ra kskn kylnn iine ben de hi bir surette kara| mam. Varn ksn de dnyaya, geberin kpekler! Bu hal nasl bitecekti, bu kylnn yz nasl glecekti? Kyn iinde baz haberlerin, hikayelerin dolatm sanyordu. Bu hikayeleri, artk azna almaa korkuyordu. Deliler damna atmlar Taba... Deliler damnda binlerce deli varm. Derken, efendime syleyim, deliler dam, bir de bakmlar ki, ortadan kayboluvermi. Btn deliler ayazda kalmlar. Taba karnca oradan, dam

.da gelmi yerine oturmu... Kylnn artk byle masallara bile aldrd yok. Eskiden olsa, mal bulmu Maribi gibi sarlrlard bu hiikayelere. Bu kyl bu lm uykusundan nasl uyanacakt? 384 v^v^^u ;u.u uu uunyaaa. u Koy usuz bucaksz, sessiz, eski bir mezarla benziyordu. Bir sabah Sefer gzn grltyle at. nsan, kadn, kpek, horoz sesleri birbirine karm, karmakark sesler kyn yerini gn, uzaktaki bozkr doldurmutu. Hemen yataktan frlad. Daha gn domamt. Douda, bulutlarn ucunu srmalayan cklar vard. Bozkrdan ayaz esiyordu. Ne olmu, ne olmu Ne olacakt? Ne olduunu o da biliyordu. Ve ii bildii iin de yrei arparak Taban evine doru kouyordu. Tabam evine gelince canl, hareketli, glen, sevinli, baran aran bir kalabalkla karlat. Taban evinin kaps akt. Kalabal yararak ak kapdan ieriye dald. Tabaolu ocan bana oturmu, gzlerini ocan kzlerine dikmiti. Sefer hemen kendini yere atp Taban ayaklarna kapand: Ho geldin Efendimiz, ermiimiz, gzelimiz, dedi. Ho gelip safalar getirdin, ad gzel Muhammedin elisi. Ho geldin dalmzn iei, ormanmzn yeili, sularmzn alts! Tabaolu ban yle bir ar ar kaldrd, irentiyle ona bakt, sonra gzlerini gene ar ar evirdi, kzlere dikti. Kapdan kan kyller sevindiler: Yz vermedi, konumad, dediler. Bu, yz vermedi, konumad sz azdan aza bir sre bir sevin l gibi dolat durdu. Taba Efendimiz, o onba senin o gzel tatlca cann incitti mi? Glden nazik, ipekten yumuak tenine dokundular m, o herifler? Ben de korkumdan lyordum, Efendimize, gzmzn bebeine bir ey yapacaklar diye. ok kr, ok kr! Sen gittin gideli bu ky ldyd, 385 Yreimize kan gibi girdin. Ve de bizi hayata Kavuturdun.

O sylyor, sylyor, ta kesilmi Taba dnp bakmyordu bile. Sefer istiyordu ki Taba ona bir tek sz etsin. Bu edecei bir tek sz bile kydeki durumunu salamlatracakt. Ama o nekes olmutu. Bir tek sz dilerinin arasndan karmyordu. Ama, dedi sonunda, ama Taba Efendimiz, seni candarmalar alp gtrrlerken... Bunu o kadar yava sylyordu ki yalnz Taba duyuyordu, ite o zaman yalnz ben aladm, rpndm. Bu senin kylm dediin kylnn ty bile oynamad. Candarmalar beni dipikle ylesine ddler ki bak koluma, kolum kt. Kurban olam trnana, bana bir sz et. Sz et de dost olalm. Sz et de beni rezil etme u kadar kylye... Ben sana dostum, senin hizmetindeyim bundan sonra. Beni bala. Yaptm tm ktlkler senin malumun. Bir daha yapmayacam. yi, dinine bal, kylsne dost, yalnz kylsn dnen bir insan olacam. Haydi, ynn dn de gzel azndan bir iki sz ksn. ksn da u kyl iinde rezil olmayaym. Haydi kurban. Ta m kesildin? Sende insan yrei yok mu Efendimiz? Yrek yerine bir demirci rs m tarsn barnda, Efendimiz? imdi konumayacak msn? Sen de konumazsan... Kyller kapdan ieriye girmiler, onun usul usul Tabaa ne sylediini duymak istiyorlard. Ama o kadar yava sylyordu ki Sefer... Konu benimlen. Sonra senin iin kt olur. Ulan kt olur, herif, kt olur. Deil ermi, peygamber olsan ben de seni yerim Taba. Bu tatlca canm da senin uruna koydum Taba. Bir sz et, bir sz etmezsen, sen de grrsn, Taba Tabaolu! ite burasn iyi belle, bundan sonra Allah ya sana verir, ya bana... 386 rakip ayaa frlad.

Bana da, bana da Sefer demesinler, senin o ermi hakkndan gelmezsem. Koarak, ba yerde, kalabal yarp kendini evden darya att. O, sz syledii srece olsun, ayaa frlayp katnda olsun, Taba bir kere olsun gzn kzlerden alp ona bakmam, hi de kprdamamt. Dardaki kyller birer oh ektiler. Vard ayaklarn pt de, dnp yzne bakmad. Bizim Taba Efendimiz... Sefer kendisi iin btn sylenecekleri kulayla duymu gibi biliyordu. Byklarn ineyerek evine gitti, tfeini asl olduu yerden indirdi, kucana ald, iine kurunlan srd... Darya doru birka adm att, sonra eiklikte ylece kalakald. lm fermann ite bugn yazmt Taba. Bir daha, bu durumdan sonra, kylnn yzne nasl bakacakt? Tabam da bir mr boyu ona yapmak istedii rezillik bu deil miydi?

Cana can, diyordu Sefer. Beni yaarken ldreni, ben de ldrmeliyim... Ama sras var. fkeyle kalkan zararla oturur. Her ii plan dairesinde grmeli. Bak, hkmet bile plan yapmadan bir ie girmiyor. Hkmet, hkmetken... Gtrd, tfei yerine ast. Yzba onu nce hmla, ldrecek bir fkeyle karlamt : Demek, demiti, demek sen Mehdiyi zaman oldun? Demek, bu atom, bu uzay anda? Ulan mendebur, diye barmt, millet aya gidiyor. Kerametle deil, fen387 rup, halk kandryor ve halk bu amur, bu zillet, bu Ka- ^ ranlk, bu yoksulluk, bu cehalet iinde byle yzyllar kalsn diye onlara kerametler gsterip, byler yapyorsun. Ben de seni bu yirminci yzyln hatr iin ezerim. Ezim ezim ezerim. Ulan bu halk daha maara an yayor. Ulan, bunlar on bin yl nceki, elli bin yl nceki gibi yayorlar. Hi bir deiiklik yok. Bir de sen kyorsun, onlar bylerinle Afrika kabilelerinden daha geriye atyorsun. Yazk,deil mi bu millete? Bu ktl, bu millete ne iin yapyorsun? Azck faydan iin. yle deil ini? Birka kuru iin. Baksana, da gibi adamsn, alsana. ite bu sz Taba zvanadan karm, ayaa kalkp barmt: Yzbam, yzbam, demiti, byle ar, byle ldrc konuma. Bir insan konuturmadan asmazlar bile. Sen beni konutur da asarsan yle as, kesersen yle kes. istersen de kuruna diz. Kanm sana anam sd gibi helal olsun. Ama beni konutur. Konuaym da ben nasl Mehdi oldum, onun dibini ban anla. Bu szler stne yzbann fkesi inivermi : yleyse Muhtar Sefer yalan m sylyor? diye sormutu. Anlat bakalm bandan geenleri. Doru doru, dosdoru anlat. Taba oturmu, ii bandan sonuna kadar, hi bir yerini atlamadan anlatmt. O anlattka yzba deimi, yumuam, sonra da acmaa balam : Bu ite sana bir yardmm dokunabilir mi, Memet birader? demiti. Nasl'kurtulacaksn bu beladan? Senin iin zor bir i, arkada. Taba boynunu bkm: Benim kurtuluum, demi durmu. Benim kurtuluum?... demi durmutu.

388 Bana bak Memet, ben yasa adamym, diye karlk vermiti. Sen akll bir adama benziyorsun. Bir kere bu belaya srklenmi, sele kaptrmsn kendini. Bu beladan kurtulmann da yolunu gene sen bulacaksn. Sana bu ite, senden baka kimse yardm edemez. Sen bu gidile ktye gidiyorsun. Ben sana bir t veremem. Ama bir daha byle karma gelirsen, halktan en kk bir ey bile aldn duyarsam, seni ezerim. Sana lm aratrm. Bunu da bylece bilesin. Taba, oradan bitmi, ylm korku iinde ayrlmt. Nasl kurtaracakt yakay? Kye bu dnceyle gelmiti ki, ne grsn, evinin cn maher. Geleceini nerden, ne zaman haber almlard da hemencecik kapya birikmilerdi? Kalabal grr grmez, iinden ky, karsn, ocuklarn brakp kamak geti. Ama, o da biliyordu ki kaamazd. Ky brakabilirdi. Karsn, ocuklarn da... Bir eyi brakamazd, bir tek eyden vazgeemezdi... Bir tek, bir tek... Onu kendi kendine bile sylemiyordu. Kalabala yrd ve kalabaln sevgi gsterisine kendini brakt. Ayaklarna kapanyorlar, omuzlarn, ellerini, ayaklarn pyorlard. Yzba, Taba Efendimizi grr grmez ayaklarna kapanm. Kusurumu bala Taba Efendimiz, demi. Ben de senin iin kt dnmtm. Taba Efendimizin alnndan bir top k km, pencereden frlam gitmi. Az sonra top k olarak gelmi alnna konmu. Yzbann gzleri kamam ki, Tabaolu, sen bu an ermii, umudusun, demi. Haydi git kyne gle gle, insanlara umut ver, salk ver, bet bereket ver topraa, demi. Yzba ok iyi, temiz st emmi bir insanoluy-mu. ite, Yba bu top duyarsa... Daha gelir 389 ite! Neden yakasn brakmaz bu insanlar? Bakt ki olacak gibi deil, kapy ardna kadar at. Sonra da gzlerini kzlere dikti. Tam bu srada da Sefer gelip ayaklarna kapanmaz m? Gece basnca, kalabalk dald ama, hastalar gelmee balad. Tabaolu onlar ieriye ald. Hepsiyle teker teker konutu, hepsine gler yz gsterdi. Hepsinin teker teker elini tuttu. Elini alnlarna koydu. Sonra da Kbleye dnp diz kt, btn bu hastalar iyi olsunlar diye yrekten dua etmee balad... Koca Allahm, diyordu, bunlar bana, seni diye gelmiler. Yannda kl kadar deerim varsa, beni kpeklerinle bir tutuyorsan, madem ki bunlar bana gelmiler, ben onlara bir umudum, iyi et onlar. Ve ayaa kalkt, duasn teker teker hastalarn yzlerine fledi. teki kylerden, Torosun iindeki, bozkrn uzan daki kylerden, ta uzaklardan hastalar gelmee balamt Taban ulu ocana. Hastalar geliyorlar, dertlerine derman bulup

gidiyorlard. Trl trl hastalar, sarallar, romatizmallar, yelpikliler, sinirliler, yatalaklar, stmallar, ylanck karmlar, cinliler, veremliler geliyorlard. Tabaolu okumaktan, ylesine yoruluyordu ki... Hastalara hep gece bakt iin, btn gece uyuyamaymca gndzleri uyuyordu. Bu yzden de artk kimse onun yzn kolay kolay gremiyordu. Her hastadan bir cmck tuz alyordu ya, bu bir cmck tuz toplana toplana kocaman bir yn olmutu. Hele u Yalak ky kt almt. Burnu kanayan, dii aryan, gz seiren, inei, eei yiten soluu Tabata alyordu. 390 wiciu oros Kylklerinden birinden bir kzolan kz getirmiler Tabamza. Kz srma sal, gzel kara gzl bir kzm. yleymi ama, velakin yedi yldr yataktayms. Bacaklar kuru aalar gibi olmu, yatarm yle. Bacaklarna Tabamiz elini srm, bacaklar kupkuru, bana msn dememiler. Dualar etmi, Koca Allanma yalvarm, bacaklar gene kupkuru. Sonra km Teke dann bana, gn, gece dua etmi, geri gelmi bakm ki kzn bacaklar gene yle. Kza da bir acm ki... Bir acm ki... Kz da bir gzelmi ki... Tabamz dayanamam, o kutsal, o Allahtan baka hi kimsenin nnde yere dmez, o top kl alnn eilip kzn bacaklarna srm. Tabamzn aln kzn bacaklarna deer demez, kz frlam ayaa kalkm, yryerek kyne gitmi. Dilsiz Memet Ali bozkrn ortasndaki ukurca kyden bir oban. Yirmi yanda ya var ya yok. Bir karl gece de kurtlar srsne saldrmlar. Koyunlarn yarp , yemiler. Koyunlarn yedirmemek iin kurtlara, elindeki deneklen boumu. Sabahleyin onu baygn bulmular karn stnde. Uyandrp sormular ki Memet Ali sylemez. Dili yok ki sylesin. O gn bugndr Memet Ali sylemez. Tabamza getirmiler, azna tkrvermi. Balam Memet Ali blbller gibi konumaa... Yedi yllk stmal Alaca Kemal. Her yl onu stma tutar. Bir gn tutar. Bir gn brakr, bir gn tutar. u-kurovada, fikara bu yzden pamuk toplayamaz. Taba onun burnuna bir tutam pamuu zeytinyana batrp yak391 m. O gn bugndr, Alaca Kemali bir daha stma tutmam. B Yetmi yanda. Zalim Mustafa tam tamna yetmi yanda. Otuz be yandan beri kr. Tabamza gelmi. Tabamz st yapraklarn yarasa kanadyla kartrp stne okumu. Onu da yakm. Duman Zalim Mustafann gzne girer girmez, hemencecik gz alm. Daha byle bir sr hikyeler almt ortal. Bu hikayeler btn Toros kyllerine, bozkra kasabaya kadar yaylmt. Kasabadan bile aresiz hastalar geliyordu Tabaa. Hkmet adamlarndan baka, herkes herkes Taba ermiin macerasn sylyor, biliyordu. rnein Yzbamn kars btn bunlar biliyordu da, Yzba bilmiyordu. Taba kendisine gelip de iyi olan hastalar grme-yinceye kadar ermiliine inanmad. O yatalak, bacaklar kurumu kz bir hafta sonra karsnda dimdik, ter- taze grnce sevincinden alad.

Dilleri zlenleri, kulaklar alanlar grd. Karn aryanlar, eli deince arlarn kirp diye kesildiini grd. Grd olu grd. Btn bunlar azck solukla, bir el dokunuuyla oluyordu. Ermi falan deildi, yle herkes gibi dpedz insand ama, yleyse bunlar neydi? Tabaolunun beynine giren, onu rahat brakmayan, bocalatan buydu ite. Bu kadar kyl, klar grenler, aalar, yollar, ylanlar grenler, iyi olan hastalar, hep yalan m sylyor392 iard? Ama ok da iyi biliyordu ki arkasnda bir k ot-, manyla o boranh gecede Teke dana kmamt. km olsayd, Teke dann banda yazn bile durulmaz, souktan, insan donar lr, mmkn yok donar lrd. Bir kere, insan bir yere gidip gitmediini bilmez mi? Ya her gece gelip evin stnde duran ktan ziyaret cevizi? Bir kii iki kii deil, evin stne inen ziyaret cevizini ktan olarak btn ky grm. Biri ikisi yalan syledi diyelim, koca bir kyn tm adam da yalan syler mi? Haydi, koca bir kyn adam da gzn kr edip yalan syledi diyelim. Ya ziyaret cevizinin k saarak To-rosun bandan bu yana aarak geldiini gren teki kylerin kyllerine ne diyelim? Bu ite bir hikmet, bir srr ilahi var, ama ne? Bir adam ermi olur da kendisinden kendinin haberi olmaz m? Belki de olmaz. Ama peygamber peygamberliini, Hzr Hzrlm bilmiyor muydu? Ermiler lmezler imi. Durup beklemeli. Bakalm... I 393 40 Kyller azttka azlmlard. Acaba Yzbann yreine bir iyilik mi serpen olmutu? Olmutu da onu brakmt? imdiki hali, iyileen hastalan, her gn gelen giden yzlerce kiiyi duysa Yzba ne derdi ola? Ne diyecekti, kemiklerini krard. Eek cennetine atar, sonra da deliler damna gnderirdi. Bir tehlike daha belirmiti. Evi yklacakt. Eiinin alt bir kuyu gibi derinlemesine kazlmt. Eve giren artk eikten atlayarak giriyordu. Byle giderse Tabaolunun evine girilemiyecekti bile. Kim karmsa karmt. karmaz olsunlar. Tabalmn eiinden bir avu toprak aldn da tarlana serptin miydi, bire veren tarlan bire on, bire yirmi verirdi. Bozkrdan akn akn insanlar gelip bir avu toprak alp gidiyorlard. Yalak kylleri bir avu, iki avu deil, tarlalarna avular dolusu eik topra serpmilerdi. Dnya dnya olal, bir ermiin sonunun iyi oduu-nu gren var m? Ya daraacnda can verir, ya da derisini yzerler. Tabaolu bunun sonucunu bilip duruyordu ama, 394

8c Hele :

-*

hanesi buydu. Ama halkn ona gsterdii bu kutsallama ilgisi houna gidiyordu.

Krklara karan Taba Efendimiz, bu dnya, bu alak, bu pis dnya yerinde duruyorsa daha. senin yzn suyun hrmetinedir. Yaaa, yle ite. Senin yznden yklmayacak bu dnya. Bu temeli rm dnya... Ulu kimselerden, grnmezlerden olan Tabamz, demiyorlar m? Taba eriyordu. imdi bu kyl ona tapyordu. Gzel Muhammedin adn nasl candan anyorlarsa, onun da adn yle kut-sallatrarak, yle candan anyorlard. Bazan dalyor, iinde bir hafiflik, bir ocuk sevinci... Ku olup uuyor gidiyordu. Parmam bir kmldatsa, kyl Muhtar Seferi toz ederdi. Yalnz bu kyl deil, Toros kylleri, bozkr kylleri... imdi kylye, toplann, gidip kasabay basn, varn Adili ldrn, dese, hemen, bir szn iki etmeden ldrrlerdi. imdilik ne istese, ne sylese yaptrrd kylye. Hkmete kar ayaklann, dese, leceini bile bile kyl ayaklanrd. Yaknda onun nn teki kasabalar, tm Toros, tm bozkr kylkleri de duyacakt. Yedi iklim drt keye yaylacakt n. n Halepten ama, Adana'dan istanbul'a ulaacakt. Bedeni, bunlar dndke byk eriilmez bir tad iinde kalyordu. Byle zamanlarnda ne hayaller kurmuyordu! Bir ara dalyor, iyice dalyor, kendini basbaya ermi sayyordu. Bu kadar, bu kadar insan yalan m sylyordu? Niin yalan sylesinler? Bir mecburiyetleri mi var? En kk de olsa bir bildikleri, grdkleri olmal bunlarn. Ate olmayan yerden duman kmaz. Bu houna gitti. Habire syleniyordu : 395 Ate olmayan yerden uman ncmaz, uumu Vuv-maz. kmaz da kmaz. Evin stne akamdan sabahlara kadar k salyor. Gelip de evin stnde dnp duran Ziyaret cevizini, ondan baka kyde bunu grmeyen tek kii kalmam. Kar da grm, ocuklar da. Btn kyl yalan, uyduruk, diyelim. Bu da m yalan? Bir gece darda kalp evin stne k saldm grmek gerek. Beklemek gerek. Salyor mu, salmyor mu? Salyorsa, tamam. Salmyorsa, ite o zaman... Bann aresine bakarsn. Salmyorsa bu dirilen hastalar ne? Salan k nemli, ok nemli. O zaman ite hi kimseden korkmazsn. Ik salyor, ona hi phe yok. Ama beklemek, grmek de gzel deil mi? Bir adam evinin stne salan grse kt m olur? Salyor, inand, iman etti. Salt salyor, ok mu parlak, bekleyip onu grmek gerek. Yoksa, mmkn m var, k salmaz olur mu? Bir an geliyor iinde ermiliini bir iyice ilan ediyor. kp kyn ortasna, kyly bana toplayacak, onlara dnya stne, yaamak, sevda, toprak, k stne altn szler syleyecek. Bu dnce kafasna taklnca kendini zor tutuyor. Kyn ortasna kmamak, bu iten kendisini caydrmak, kanatl szler sylememek iin de kendisini zor tutuyor, ylesine bir g harcyor ki,

her yan acyor. Bu nbetten sonra da kan ter iinde kalyor. Btn bedeni doulmu, ezilmi gibi. Kendini, kendi haline brakyor. Bir saat, iki saat az yukar yatp, gzlerini isli tavana dikiyor. Bedeni gittike yumuuyor. Gerginlii geince de iindeki sevin byyor. Bu onun hi bir zaman tatmad, sarho eden, deli eden bir sevintir. Ona yle geliyor ki elini uzatsa Teke dann doruunu okayacak. Ikl, karl doruunu... Tanyerleri 396 m duun yerde dur, bugn dnyann stne gitme dese, gitmeyecek. Tanyeri orada ylece, tatl, ltl, alaca, sisli, kokulu, toprak kokulu, i kokulu kalverecek. Kyamete kadar kal dese, gene kalacak. u k kyamet gn, u karda boranda, varsa gitse tedeki ormana: Ey orman, yapraklan, dese, orman yapraklanacak. Gz ap kapayncaya kadar yapraklanacak. Une lsn, dese, ortalk gnlk gnelik, bir mays gn olacak. Varsa gitse, u uzayan, u kar altndaki bozkra, elini karlarn stne koysa... Kapatsa gzlerini. Karlar erisin. Erisin de bozkr topra tepeden trnaa iekle donansn, gneler asn, kular usun, dese, gzn anca gr-verecek ki dedikleri hep olmu. Birden kendini yoklad. Deliriyorum, deliriyorum, diye sylendi. Hzl hzl soluk almaa balad. Boazna bir eyler tkand, sonra geti. Akama gene hastalar doluacaklard. Bir ooof ekti, iten, derinden. Sonra da uzun zaman kendi kendine gld. Yemeyi imeyi bile unutmutu. Kars, ocuklar, onun bu delimsek hallerim hi bir ey karmadan, gzlerini drt ap izliyorlard. Gittike de korkulan, sayglar b-yyordu. Kars onun bu hallerini kimseye anlatamyordu. Ta-baolu ondan konumamasn istemiti. Ve kadn bu grdklerini anlatamamaktan neredeyse atlayacakt. Aaah, Taba izin verse de bir anlatsa, bir anlatabilse... Taba-olunu dinlemeyip anlatacakt ama, kendisinin, ocuklarnn bana kt haller geleceinden, Taban onlar arpacandan korkuyordu. 397 41 Tabaolu iinden: Bu gece, diyordu, bu gece, bu iin dibini ban reneceim. Ermisem ermiliimi yapacam, ermi deilsem bamn aresine bakacam. Sonra, bu kyl ayama kapand gnleri unutur da beni alaya alr. Ermi Memet diye bana ad takar da bir mr boyu arkamdan glmser. Ben deli deilim, hem de stme kimseyi gldrecek kadar ahmak... Geceyi sabrszlkla bekliyor, dar kyor, ieri giriyordu. Btn kyn gznn arln stnde duyuyordu. Ne etse, ne yapsa, en kk kprtsn bile izliyorlar, her hareketine trl

trl anlam veriyorlard. Onun iin de Tabaolu hi bir harekette bulunmuyor, yle eli kolu bal durup duruyordu. Gndzleri evden hi kmyor, Uzun Aliden baka da kimseyle konumuyordu. Uzun Aliye de artk eskisi gibi iini ak ak dkemiyordu. Onun bile gzlerinde bir kuku grnyordu. Ali bile, ona yaklarken, kutsal bir eye, Kurana, bir eyhe, bir ocaa yaklar gibi yaklayordu. Alinin bu hale gelmesi onu deli ediyordu ama, elinden bir i gelmiyordu. 398 yle dnyay kendine dman, yle yapayalnz sayyordu ki, neredeyse oturup, ocuklar gibi burnunu eke eke alayacakt. Eli aya kesilmi, kafese konmu, hi bir aresi kalmam bir aslana benzetiyordu kendisini. Elinden hi bir ey gelmez, ama ondan gene de korkulur. Btn yalnzlktan, kimsesizlikten alama halinden de birden syrlyor, kendinde byk bir g duyuyordu. Ne isterse yapabilirdi. Sleyman gibi kurda, kua, akan suya, esen yele, ormana, biten bitkiye, aan iee, atlayan tohuma sz geebilirdi, insanlar, Muhtar Sefer bile, inanmad halde, onun ayann dibinde toprak oluyorlard, istese, azck akln harekete geirse tm ukurova-y, Torosu, bozkr hkm altna alabilir, insanlara istediini yaptrabilirdi, insanlar ona inanyorlard. Elbet bir ey grmlerdi de, bir ey biliyorlard da inanyorlard, Yok yere de byle bir ey kmazd ki ortaya... Baz da kendinden rkyordu. Ya ermise? insan nasl ererdi acaba? Kimbilir, belki de trl trl ererdi. Son zamanlarda hep d gryordu. Uzak, hi bilmedii bir dnyann dleriydi bunlar. Aalar, kular, otlar bakayd. Gkyz bir tuhaft bu dlerde. Her an bir baka renge boyanyordu. Aalar baka trl byyorlar, iekler hi grlmedik biimde ayorlard. Dleri, dlerinin dnyas ayr ayryd ama, bu dnyalarn bir ortak yan vard. Bu dnyalar, hep ktand. Aalarn iinden, gvdelerinden, yapraklarndan, dallarndan klar fkr-yordu. Trl renge giren gklerinin arkasndan klar geiyor, toprandan yukar doru durmadan bir k seli ge ayordu. Tabaolu uyandktan sonra da bu d dnyasmi uzun bir sre yayordu. Ermi oldu olal, bu evde ok horoz sesi duymutu. Bu kapda belki gnde yirmi otuz tane horoz kurban ediliyordu. Kesilen horozun ban da evin duvarna asyor399

trl byklkte horoz oaya uumuu. uuy^.^ }^^^ horoz balarndan nak nak olmu, gzel bir kilime ben-zemiti. u kurban kesen kyller, nekes domuzlar, horozu kestikten sonra ban duvara asyorlar, gerisini piirip yiyorlar, ya da evlerine geri gtryorlard. Kurban dediin byle mi olurdu? Kesildii yerde braklr, ya da oradaki fkaralara datlrd. Kurban kesenlere bunu bildirmeli, ya da kestikleri kurbafun hi bir faydas olmazd. Ama kurban kesenler ylesine fkara kimselerdi ki, ounun belki de bir tek horozdan baka hi bir eyleri yoktu. Ta-baolu kzd, kendi kendine sylendi: yleyse kurban kesmesinler. Kesip de Allah kandrmasnlar, iki yzllk bu. Kurban etini, kurban edenler yiyemez. Bunu bylece bildireceim. Bildireceim derken,

iine bir ac kt ama, kendini yendi. Evin yannda ynnde her gn bir sr horoz kesiyorlar, gn gnelikse, ndeki bo samanlkta piirip yiyorlar, kendi ocuklar da dudaklarn yalayarak, a gzlerle, her gn bu yenen, bu kesilen horozlara azlar sulanarak bakyorlard. te bu insafszlk, bu zulmd. Babalar ermi olmusa, bu ocuklarn suu neydi? Hele bu geceyi bir atlatsn, ite o zaman... te o zaman yapacan bilirdi. Eer ermi olmusa, o ocuklarn nnde azlarn aprdatarak etleri yiyenlere bir diyecei olacakt. O iki yzllere, Allah kandranlara. Bir daha kurban ettikleri horozlara dokunamyacaklard bile. Hava aydnlkt. Gkte el kadar bir bulut paras bile yoktu. Uzakta, Teke dann bana yukar gkten bir grlt geldi. Ban kaldrd, tane jet ua yanyana, ar-. kalarnda izilmi gibi dmdz, kl bir yol brakarak gi400 _____j-^w ec/uujiez oiauiar. Yollar gkte bir sre salnd kald. Tabaolu glmsedi: Bizim Uzun Ali bunlar grdm'ola? dedi. ok sever bunlar. Syleye syleye bitiremez hnerlerini. kindi oldu. Uzak kylerden srtlarnda, eeklere bindirilmi, sallara koyulmu hastalar aknnn ucu grnd. Kyl dardan gelen hastalar iin Tabaolunun evi yanndaki iki samanl boaltmt. Gelenler Tabaolu-na yk olmasnlar diye. Sln Dervi de bu evlerden birisinin kesine hemen bir dkkan avermiti. Ne sihirdir ne keramet, el abukluu marifet. Sln Dervi gelen kalabal grr grmez, ii bytmek iin kasabaya gitmi, zm, eker, pekmez, incik emcik alp getirmiti. yi, ok iyi alveri ediyordu. Bu i byle giderse Sln Dervi iki ylda kasabada kocaman bir dkkan sahibi olabilirdi. Dkkn at aal, her sabah kylye Taban bir kerametini duyuruyordu. Dardan gelen her kylye de, alveri etsin etmesin, nce durup dinlenmeden Tabam bir kerametini anlatyor, onun yznden iyi olan hastalarn adlarn, nasl iyi olduklarn sayp dkyordu. Sln Derviin samanln kesindeki dkkan Taba sihirinin yand, Taba bysnn drt bir yana k sald bir ocak olmutu. Taba : Ne sylerse sylesinler, diyordu kendi kendine, ne keramet, ne sihir, ne by uydururlarsa uydursunlar, i bu gecede. Bu gece dediklerim olmazsa, ben de onlara gsteririm ermii. Onlara da, analarna da gsteririm! Bu geceye ok gveniyordu. Bu gece olumlu bir gece olacak, Taba bir daha inmemesine ermilik tahtna kp oturacakt. Gece oldu, hastalar birer ikier gelmee baladlar. Tabaolu artk tedavi eklini gelitirmiti. Sln 401

Dervie mum smarlam, gcmu

tann ba etrafnda kere dndryor, sonra mumda bir tutam pamuk yakyor, hastaya koklatyor, sonra da mumu hastaya fletiyordu. Daha trl trl, her hastaya gre bir trl tedavi tr uydurmutu. Suyun iine kocaman.bir kz atyor, kz czrdad srece bir elinde mum, hastann gzlerinin iine gzlerini krpmadan dikiyor, bakyordu. Baz hastalar eiklikten ocan bana kadar emekleterek yrtyor, bazsna tek ayak stnde evin evresini dolatryordu. Kimine yarasa ls koklatyor, kiminin burnuna, alnna ylan boynuzu dedii bir kemik sryordu. Bunlar ona Meryemce vermi : Bunlar, her derde deva ilalardr ki iyi kimselerin elinde can kurtarr, demiti. Meryemce konumamt, bin trl iaretlerle yukardakileri Tabaa anlatmak iin belki bir saatten fazla uramt. Tabaolu ona : Konu ya Meryemce, dese, andn bozdum artk dilin alsn, dese, Meryemce konuurdu. Ama Taba bir saat diini skm, ona konu dememiti. Onun da bir sebebi vard. Gece yary at gitti de daha hastalarn ard arkas kesilmedi. Gnler gittike de hasta akm oalyordu. Gittike de oalacakt. Uzak, daha uzak kylerden duyan gelecek, duyan gelecekti. Hastalarla birlikte dertliler de gelmee balamlard. imdi az geliyorlard ama, bir kere yol etmesinler. Onlardan kurtulu zor olacakt. Dnya bir dertliler dnyas. Dertsiz insan yok... Baktlar ki bir dert dinleniyor, ite o zaman... btn dertliler gelecekler. Yz bulamamlar, sevdiklerine kavuamamlar, a yoksul kalmlar gelecekler. Topraklar bire bir vermeyenler, topraklar akp kaya kal402 m m, tm verimini yitirmiler gelecekler. Katiller, hrszlar gelecekler.

Tabaolu gnlerdir, gece uykusunu unutmutu. Tabaolu kurmutu. Gece yars horozlan ttkten azck sonra ortadan yitecek, Uzun Aliye gidip onun kepeneini, kee izmelerini alacak, u tedeki renin iine sinip, kendi evini gzetliyecekti. Bekleyemedi, tam horozlar terken, bir yolunu bulup darya frlad. Darda biak gibi kesen bir ayaz arpt yzne. Bu ayazda darda, kepenekle de olsa, bir saat bils kalnmazd. Ne yapacakt? Belki hemen istediini grr, ayazda bir dakika bile beklemezdi. O da olmazsa, nne bir ate yakard. Ate yakard ama, ya grrlerse? Ali kepeneini, izmeni ver, dedi. Bir iki tane de kibrit ver. Ali:

Nereye? demedi. Bu soukta, tilkilerin bakr s>t-~ bu ayazda, bu gece darya klmaz, demedi. Buyar I lrsn,. demedi, hemen getirip kepenei, izmeleri verdi. Balf aklma dt, onu da getirip verdi. Gle gle, bile demedi. Kasan da uyumamt. Evlerinde uzak kylerden Tabaa umucu gelmi misafirleri vard. Hasan hemen koynundan kibritini kard, ona uzatt. Taba bakt, bu yepyeni, azna kadar da kibritle dolu bir kutuydu. Bana m veriyorsun? diye, Hasann salarn okayarak glmsedi. Mutluluk iindeydi. Hasan titriyen, keskin, dik bir sesle : Sana veriyorum, dedi. Bal bana sard, izmeleri ayaklarna geirdi, kepenei srtna ald kt gitti. Ali arkasndan : Bu bir yerlere gidiyor ya, Allah vere de mese...* 403 Meryemce, nah sana, o r mu ki, uct^amv }^,___ bakt, eliyle olunun srtna vurdu. Hasan: Baba, dedi, onlar ne rler, ne de yanarlar, ne onlar sel gtrr, ne yldrm arpar. Onlara hi bir ey olmaz. Ylan bile sokmaz onlar. Meryemce Hasan kucaklad, pt. Taba geldi, ykk renin iine, bir tan stne oturdu. Ynn de evinden yana dnd. Gzlerini evinin stne dikti. Belki karrm diye gzlerini krpmyordu bile. Heyecanla yrei kt kt atarak evinin stne yaan bekliyordu. Ha yad, ha yaacakt. Bir de, . . bir de evinin stnde salnp duran ktan ziyaret aacn bir grse... Herkes gryordu da, tekmil kyl gryordu da, o neden grmesin? Bir sre byle bakt kald. Gzleri suland souktan, gzlerini krpt. Sonra mendilini karp yanaklarna doru szan yalar sildi. Yalar neredeyse yznde donup kalacakt. Daha imdiden byklarnn burnuna yakn yerleri buz tutmutu. Eeee, nerde k? Hani, gece sabaha kadar evin stne durmadan salan k nerde? Hani evin stnde, geceye oyulmu gibi duran, pervazlanp dnerken k saan ziyaret cevizi nerde? Ik yaarken eve, gkten bir ku sesi gelirmi. ncecik, slk gibi, duyulur duyulmaz bir slk sesi... Ziyaret cevizi de evin stne salnp dnerken ylan akmas gibi bir fslt duyulurmu. Elleri, ayaklar mee balad. Gzn evden ayrmyordu. Bir de bakt ki evin nnde karartlar, ellerinde kazma krek, evin eiini kazp duruyorlar.

Tuh, Allah belanz versin deyyuslar, dedi. Evin eiinin altn kuyu gibi ettiniz. Byle giderse, evin n duvar tm kecek. Bir gn ev de stme yklverecek. oluk ^ocuumla bir ermilik uruna... Tuh Allah kah404 dan. Ulan ben de bugn bu , bu aac grmezsem... Ulan ben de ermi olursam bir daha anam avradm... Uzaktan gryor ve ii gidiyordu. Eikliin topran torba torba doldurup gtryorlard. Hay Allah kahretsin. Ulan bunun bir torbas da bir, bir avucu da... Gtrn ulan, istediiniz kadar gtrn. Ermi olsam da olmasam da bunu iyi bilirim. O l topraklara deil ermi topra, peygamber, Allah topra da gtrseniz, diriltemezsiniz. O topraklar lm, dirilmezler. Aklszlar, dedi, aklszlar. Evimi ykacaksnz. Sinirlendi. dke sinirleniyordu. Eiin kazldn grdke sinirleniyordu. Her eyin nne geerdi de, bu eiklik toprann alnmas nne nasl geerdi? ylesine sinirlendi ki, geldi boazna bir yumruk tkand : Size gsteririm, diye ayaa kalkt. Oturduu yeri grmesinler diye yolunu deitirip evin arkasna doru doland. Birden, evin arkasndan karlarna kverdi. Adamlar, onu grr grmez, donakaldlar, az sonra da kendilerini yere atp ayaklarna kapandlar. Tabaolu en kaln, en gvenli sesiyle: Kalkn, dedi. Size bir diyeceim var. Adamlar hemen ayaa frladlar. On bir kiiydiler. Taba sa eliyle, teker teker hepsinin alnma dokundu. Bu eik topran yerine dkn. Bu bereket topra deil. Ben aradm aradm size bir bereket topra buldum. Gidin oradan toprak aln. Aln da tarlalarnza serpin. Ama oradan da Hdrellez gn toprak alacaksnz. Baka bir gn alrsanz ie yaramaz. Hdrellez gn oradan aldnz topra tarlalarnza serperseniz, eer iyi insanlar-sanz, bire iki veren topranz, bire on verir. Haydi, buradan ekilin... Tabaolu arkasn dnd, karanla kart gitti. 405 kapda kimsecikler yoktu. Gzlerini gene evin usune uijl-ti. Artk imdi k yaacakt. Ziyaret cevizi de geldi gelecek. Belki imdi Teke damm stnden bu yana szlp geliyordu. Ayaa kalkt, Teke dana doru bakt, ne gelen var ne giden... Titremee balad. Eli de donmutu. Parmaklarn oynatt. Bir sre sonra uyuuk parmaklar ald. Bir ate yaksa m? Bu n yap yaaca yoktu. Bir iki gn nceden odunu nereden alacan avul-lamt. Gitti, bir kucak odun ald, rene getirdi, ray tututurdu. Odun hemen yalm almad. Taba bir sre fr-mek zorunda kald. Neden sonradr ki ate yalanland ve Taba atei iki bacann arasna alp oturdu, gzn de '

evinden ayrmyordu. Grnmyor, yamyor ite k. Yalanclar. Ik iyi kimselere gzkr. Ermi olan ermi bir kimse kendi evine yaan grmez mi? Ziyaret cevizi ok uzaktan geliyordu. Arada bunca yol var. Ia gelince... ilk nce u dalarn ardnda belirir k. O dalar da buraya ok uzak... Bu n girmedii yer yok. Uzak, engin sularn dibine bile girer. Askerlikte bir su grmt. Murat derlerdi adna. Bakr rengi, krmz, kra, ot bitmez kayalarn arasndan akyordu. Derin, derin ok derin krmz kayalarn ta altndan, yeil, yemyeil akyordu. Uzaktan bir imen eridi gibi gzkyor, gn vurunca yeili su gibi parlyordu. Ormanlar, Mekke, Medine, hani her gece gittiimiz yer... Bir de bu n banda grrlerse, mutlak gryor-lardr, yarn kimbilir ne uydururlar? Belli... Yanma yz bin bakire, ak libasl kz ekleyip, ortasnda ktan Taba, kzlarn kucaklarnda! Bir onba vard. Muhtar Seferden de beter... nat 406 bir er kalrsa ben lrm. Ve herkesi iki gnde bir sra dayana ekerdi. Meryemce Kar ne tuhaf bir kadn! Nasl bakmt yzne kepenei isterken? Bakrlarn arasndan akan Murat suyu bir an gelir, btn bakrlar da yeillerdi, krmz bakrdan kayalar, suyun yeilinden kan klarla yeillenirdi. Kulana bir hrt geldi. Ylan akmas gibi. Bir de ku sesi... Ik nerde, aa nerde? Toparland. Azck da sevindi. Neredeyse beklediklerini grecekti. Yrei kt kt atyor, sabrszlndan soluk bile alamyordu. Bekledi, btn bedeni gerilmi bekledi... Iklar gremedi. Benim gzlerimde bir eyler var, dedi. Yoksa sesi gelir de kendisi gelmez mi? Kulana boyuna hlt, bir de duyulur duyulmaz, kesik kesik bir ku sesi geliyordu. Kulak kabartt, bu sesler nereden geliyordu? Bozkrdan bu yana geliyordu. Ynn o yana dnd, gremedi. Gkten, karl topraktan, evlerden, kasabann stnden, peri maaralarndan, nereye dnse oradan bir hlt geliyordu kulana... H h, h, h... Vay anasn! Ya bunun nerede? nndeki atete bir tek kz bile kalmamt. Artk titreyecek hali bile yoktu. Bir ara btn bedeni kaskat kesildi, sonra da zld. Bir uykusu geldi ki, dayanlmaz. Gzlerini kapasa dalverecek ve burada ykk renin iinde donup lecek. Sabahleyin onun lsn bulan kyller de Krklar boazn skp ldrmler, diyecekler.

stemiyerek, gzlerini evin stnden ayrmayarak, ar ar ayaa kalkt. Dizleri atrrdad. Eve yolland. Kulaklarnda hlt, ama k mk yok grnrlerde... Bunda bir i var, dedi... Bir ey var. Yoksa bu hlt ne? Iklar rkt, dedi sonra da. Eik kazanlardan rkt de gzkmedi. 407 alamazd. Kuyuya derdi. Sabah olsa da u ukuru doldursa... Avrat, diye bard, a kapy. Kap o anda ald. Kuyunun stnden ieriye-atlad, ocaa kotu. Neredeyse, ocan iine girecekti. Kzlerin stne bedenini gerdi. Tirtir titriyordu. Kars: Ermiler de bu kadar r mym? diye iinden geirdi. Tvbe, tvbe! 408 42 Gece, dnk gibi ayaz deildi, aydnlk deildi. Gkyzn kara, kapkara bulutlar rtm, bozkrdan aalar kknden skecek gte bir boran esiyordu. Bu gece hibir yaratk, kurt, tilki, sansar, hi bir yaratk yuvasndan* darya ban bile uzatamazd. Bu karanlk, ta gibi, duvar gibi, elik gibi bir karanlk. Dnya kurulduundan berinin karanlm bir araya yp, bu geceye vermiler. Tabaolu, dn aydnlkt da gece, klar ondan gremedim, diyordu. Bu gece tamam. Iklar nme serilecek, ite ondan sonra grsn u Toros lkesi, grsn ki ermi nasl olur! Ate de yakmyordu. Belki klar ateten korkmulard da kamlard. Gzleri evin stnde tam saattir bekliyordu. Birden kulana hlt ve ku sesi geldi. Sevincinden, heyecanndan ayaa kalkt. Gcl boran ona yle arpt ki az daha yere dyordu. Ik grnd grnecekti. Haydi.., Gzlerinin nnden bir an, ksack, incecik bir an k balkmas geti... Sonra her ey karard. 409 i

Ik! dedi. Ik... Sevindi. Ik ha? Demek bu kylnn sylediklerinin tm de doruydu... Demek ermiti ha! iindeki kutsal ate byd, geniledi, kland. Kendine gveniyordu artk. Sarho gibiydi. Evinin stndeki grmt... Kulaklar uulduyordu, ba dnyordu. H! H... Murat suyu yeil akyordu. Yeil baylan gibi. Scaktan yanyordu ortalk. Bakr kayalarda kara ylanlar vard. Akyor, akyor bitmiyorlard. Ak bir bulut scaktan kavruluyordu. Glgesi yeil suyun stne dyordu. Su aa akyor, bulut glgesi yukar doru akyordu. Hh! H! Kendine geldi. Bir an grmt. Hani adam zorlu bir tokat yer de gzlerinin nnde imek akar, gzlerinin nne klar salr, ite yle. Bu olmad, dedi. Bir daha, ama daha uzun grrsem, tamam. Demek ki iyice ermiim. Oturdu yerine. Kepenek, balk, kee izmeler para etmiyordu. Bozkr souu hi bir ey dinlemiyor, iine iliyordu. Souktan donacak, baylacak hale geldi, gene de brakp gitmedi. Gittike uyku da bastryordu. Uyku bastrdka kulaklarndaki uultu artyor, ba dnyordu. Bir bayku tt. Taba buna irkildi. Bana bir ktlk gelecekti. Birden, candarma komutan aklna dt. Ona sz vermiti ki, evliyalk etmeyecekti. Halbuki evi dolup tayordu. Hastalar sayrlar, dertliler... Yzba bu sefer onu bir eline alrsa, kemiklerini kracakt. Un ufak edecekti. ok fkeli bir adamd. Ne diyordu? Bu atom devrinde, bu iler! diyordu. Hakk vard adamn. Hem de yerden ge kadar. Bu atom mu ne devrinde, insanlar gk-Jerde yzerlerken... Sen gel de k bekle burada! 410 Bu bayku hayrsz bir i. Uursuzun uursuzu. Netse neylese, benim suum yok, evimize doldular dese, Yzba dinlemezdi. Hi hi dinlemez, onu gn, gece ldresiye derdi. Sonra da eek cennetine atar, daha sonra da deliler damna gnderirdi. Aaah, u bir iyicene grse, gzleriyle. Ziyaret cevizinin evin stnde s-zldn grse, ite o zaman Yzba, Hkmet, dnya vz gelirdi, ite o zaman Yzba onu kyk kyk etsin, derisini yzsn, trnaklarm eksin, btn mafsallarn krsn vzgelirdi... Bu dnyada ite ondan sonra insanlar ona ne yaparlarsa yapsnlar, etine, cismine yaparlar, ermiliine dokunamazlard. u insanlarn bu yeryznde zulmettikleri ermi yalnz kendisi olmayacakt ki... Yzlerce, binlerce, Allahm ermiine insanlar ayn ktl etmemiler miydi? Allahm gzel peygamberi Isa Efendimizi karp Ar dann bana, bir abanoz aacna elinden ayandan ivilememiler miydi? ivilemiler, onu orada, Ar dann souunda brakp gitmilerdi. sa peygamberimiz de orada, eli aya ivili donup kalmt. Donup kalrrri da, hk dememi, kimseye yalvarmamt. Aaah, ah! u bir daha iyicene, iki gzmle g-rebilsem, ben bilirdim yapacam... Bir ara bedenini iddetli bir titreme ald. Sarslyordu. Evin en kk bir kararts bile gzkmyordu. Glge gibi bile. Her ey karanla batm gitmiti. Ama Taba evin yerini yordamlyor, gzlerini aabildii kadar am, boynunu

uzatm, kp gelecek bekliyor. Ft, ft! Ft, ft, fut... H! H, h! Kulaklarnda, gelen ktan bir suyun hlts, kuun sesi. Bu ses durmadka, Taba korkmayacakt. Bu ses umuttu. Daha ne istiyordu, grmemi miydi? Yok, yok! Bir iyice grmeliydi. 411 n baygnd. Eviyle renin aras ancak yz adm ekerdi. Srne srne, ancak gn doduktan sonra evinin kapsna ulaabildi. Elleri donmu yanmt. Taban donduunu Meryemceye ilettiler. Meryemce koarak geldi, ellerine ila yapt. Yoksa Taban parmaklar derdi. Meryemce kendi kendine konutu : Ermiler, lmezler de donar mym? Donar da Meryemcenin ilacndan imdat umar mym? iine bir kurt dmt. Taba bunu onun gzlerinden anlad. Bu gece de bekleyeceim . Eer bir iyice gremezsem, ben de bu ermilikten vazgeip, bam alp gideceim. Ya grrsem Meryemce? ite o zaman sana da syleyecek bir iki szm var Meryemce... diye iinden geirdi. 43 . Taba, rende yere kapanm: Haydi ya Allah, gster u , diyordu. Sana yalvaryorum, u ele gne kar yzm kara karma koca Allah. Senin elinden her i gelir. Gsteriver, ellere gsterdiin u , bana da gs-teriver. Ben senin bir ermiin, bir iyi kulunsam gster. Yoksa u fakir fkaray aldatyorum. Bak, aadaki evler ifa isteyen hastalar, sayrlar, dertlilerle dopdolu. Haydi koca Allahrm, gster kocamanln. Kocamanlarn kocamansn, yeri g yaratan, u Taba alemler stne ermi edensin, gster n da ermiliime inanaym, senin iyiliklerini yeryzndeki insanlara ileteyim. Sen de bana gstermezsen, ben de senin, iime doan gzelliklerini, iyiliklerini insanlara sylemem. Ermiliimi de hi bir zaman kabul etmem, istifa ederim. Ynn Kbleye dnd, namaza durdu, iki rekat namaz kldktan sonra ayaa kalkt, ellerini havaya at, duaya durdu. Haydi koca Allah, gster n da yreim inansn. -112 413 Uzun uzun dua etti. Kar frtnas onu boacak kadar sert esiyordu. Yzne gzne krba gibi vuruyordu. Bereket

versin ki bugn, iyice sarlm sarmalanmt. Donmu ellerini Mer-yemce yn oraplar, bezler, fanila eskileriyle bir iyice sarmt. Duadan sonra iemesi tuttu. Sa omuzunu duvara dayayp iedi. Sidii yere der dmez donuyordu. Bozkr gmbrdyordu. Uultulu bozkrdan top patlar gibi sesler geliyordu. Bu gece ya burada donar lrm, ya da n grrm ya Allah. Gster n. Gstermezsen sen bilirsin. Anladn m? Kulana ok hafif bir h h, sesi geldi. Yrei hoplad. Haydi! Gzlerini karanlkta prtletircesine amt ama k falan grd yoktu. Tek banayd. ukurova dzlnde yryordu. Yan yn ekin tarlalaryd. Ekinler baakta, firikti. Bahar yeli lk lk esiyordu. Parlak gnein altnda ekirgeler, renk renk, boy boy uuuyordu. Birden gkyzn bir karanlk bulut gibi ekirgelerin rttn grd. Bir kyl yolun kysna diz km, ellerini havaya am, dua ediyordu: Ya Allah, diyordu, eer sen Allah gibi Allah-san u ekirgeleri tarlama uratma. Bundan baka hi tarlam, hi geimim yok. iki gn sonra ayn yoldan geri dnyordu. ekirgeler bulut buluttu. Bir tek yapra, baa, sap kalmam, dipten tra edilmi tarlann ortasnda yzkoyun bir insan yatyordu. ekirgeler bir ekin tarlasna girerlerse ite byle yaparlar, toprak stnde en kk bir yeillik komazlar. Yoldan sapp tarlanm ortasnda yatan adamn yanna vard. Eildi, topraa karm yzne bakt. Yz pslakt, amurluydu, ii anlad. Allah onun tek geimine e414 a___e----viuu?, muasra du nale getirmiti. Usulca*" ck adamn yanndan ayrld. ukurova topranda kara, boz, sapsar, altn sars gibi incecik, uzun ok ylanlar... Ne tuhaf, hi ok ylan grmemiti o zamana kadar, bir incir aac dibinde grd ilk olarak, incir aacnn dibinde bir eme vard. emenin yan yn keskin kayalk. Kayalkta keiler uyuyor. Birden gzne bir kayann dibine uzanm, aynen altn prltsnda bir ubuk iliti. Altna ya da deerli bir madene benzetti. Ona doru yrd, eildi, elini uzatt, ubuu alacakken ubuk kmldad, kmldamasyla, zzzzt diye havada kaymas bir oldu. Bylece havada on be, yirmi metre gitti, kayalklarn arama dt, gzden irad. Neydi bu acaba? Ylana benziyordu, canlyd ama bu prlts, rengi, inpelii neydi? Bir buuk metre' boyunda, ok gibi ince. Geldi, bana gelenleri kyllere anlatt. Kyller: O emenin banda ondan bir iki deil, bir sr var, dediler. Onlara ok ylan derler.

Demek ok ylan buydu? Kyller, bu yzden o emenin yanma yaklamazlar, suyunu imezler. Bu eme de ermi bir emeydi. Byk, byk, hi topra gzkmeyen, stnde ot bile bitmeyen bir kayaln dibindeydi eme. Kayalk deil, ukurovann ortasnda ykselmi, kayadan bir da. Stmallar, boazlarna bir yufkay ortasndan delip geirirlerse, yufka eriyinceye kadar da emeden su d-knrlerse, stmalar geer. Bu emenin suyu baars-na, yele, teki btn arlara iyi gelir. On gece bu kayalklarn stnde rlplak yatanlarn yanna hi bir zaman, hi bir hastalk uramaz. Bu emenin o kadar ok hneri var ki saymakla bitmez. Bir maarann iindedir su. K olsun, yaz olsun, gece olsun, gndz olsun, hava gneli olsun, kapal ol415 au, yalklara vurur, ka halkalanr. Kulana gene hlt geldi. Ayaa kalkt. Esen yel onu sallad, kepenei vurup at. Tabaolu tuttu kepecei kapad. Sk skya da sarld. Ht ht, sesi de geldi. Taban yrei ktrdedi. -Bugn k gelecekti. Ayakta bir sre bekledi. Ziyaret cevizi Teke dann stnden nasl szlp gelecekti? Haberi olsa da aac uzaktan kayp gelirken grse... Bekledi, bekledi... Tm bedeni bekleme kesildi. Bu k yayordu evinin stne. Hem de ulu ukurova yamurlar gibi. Ceviz aac klanp geliyordu. Hem .de hi ayrmamacasna evinin stnde salnp duruyordu. Ad gzel Muhammedin yrd topraklar ayr imen, iek aar. stnde her zaman ak bir bulut yrr, o bulutun glgesi altnda gider nereye giderse, ad gzel... yleyse bir ermiin evinin stne, o da geceleri, neden k yamasn? Ulu ceviz neden gelmesin evine? Bu dnyaya ok iyi insan gelmi, ok iyi insan ermilik mertebesine kmtr. Ermiler gkten inmezler ki... Onlar da bir anadan doarlar. Peki, kendinin neyi vard? imdiye kadar hi bir ktlk yapmam, Seferden baka hi bir insann yreini krmam, kimseye kt bir sz bile sylememiti. Elinden geldike de herkese iyilik etmiti. te yllardr da Seferin karsnda kylnn yenen hakk iin urayordu. Byle temiz, byle karncay bile incitmemi, Allah yolundan ayrlmam bir adam neden ermilik mertebesine ykselmesin? stelik de bu kadar kyl yalan m sylyordu? Kars onunla artk yatmyordu. Aklsz m kar? Onun can istemez mi? Cmle alem onun kerametlerini grmt. Boyuna da gryorlard. yleyse o neden kabullenmiyordu ermilii? Bir kere Yzbaya sz vermiti. stelik de bunun sonucundan ok 416

ama, sonu kt geliyordu. imdiye kadar duyduu btn ermilerin sonu ya daraac ya zindand. Kiminin de derisini yzyorlard. Dine aykr diye. Ben, dedi, bir ermi olsam, ne derimi yzdrrm, ne de daraacma giderim. Kyl beni ele vermez ki... Hak, adalet zere yrmelerini isterim. oun aza eklenmesini isterim. Kimse kimseyi ezmesin, soymasn, hak yerini bulsun isterim. Btn ermiler bunu istememiler miydi? te kelleleri de bu yzden gitmiti ya... Zenginden alp fakire vermek istemeseler, kim onlarn derisini yzerdi, kim onlarn tylerine dokunurdu? Kimse onlarn tylerine dokunamazd ama, ermi diye de hi bir fkara onlarn yzlerine bakmazd. Ermii ermi yapan fkaradr. Fkaralar ermilerden tm dertlerine, hastalklarna, sayrlklarna, yoksulluklarna derman ararlar. Zulmlere, ldrmelere, harplere kar koysun isterler. Ermilere bu yzden sarlrlar. Bir ermi de dediklerini yapmazsa eteini brakrlar. Dediklerini yapnca da, kelle gider. Hkmetin iine gelmez. Korkuyorsun Taba, korkuyorsun olum, dedi kendi kendine. Korkuyorsun da geceler gecesi eviyin stnde k grmee kyorsun. Sen ermi olmusun olum, hem de Allahm bir gzelce ermii. Sen, sana verilen Cennetin kadrini bilmiyorsun, yavrum. Bu dnyada da, o dnyada da... Varsn kellen gitsin, derini yzsnler. Ne kar! Her ermiin bana gelen budur. Ama bu insanlar seni kyamete kadar yreklerinin iinde saklarlar. Trbe yaparlar ki, her gn gelip eteini perler. Korkma Taba, ermiler sonsuza, lmsze varmlar, lmden korkmazlar. Varsn Yzba da... Keski Yzbaya sz ver-meseydin... Ia gelince, grmt ite. Azck, azck bir 417 da o ermi oluyordu? Bir smkl kyl! Bir sre, gzn evin stnn karanlndan ayrmadan ikircik iinde kald. Ermilikten, smkl kylle gitti geldi, gitti geldi. Bir trl karar veremiyordu. Mer-yemce Anaya m sorsayd acaba? Bu da nasl sorulurdu? Meryemce Ana ben ermi miyim ola? Ne dersin, denir miydi? Meryemce Ana buna glmez miydi? Hi bir ey dinlemem, dedi seslice. Allah beni ermi yapp kullarnn arasna iyiliini saaym diye gn- dermise, n da gndersin. Buysam da donsam da gn atncaya kadar n bekleyeceim. Im gstermezse ben de ermiliimden istifa edip, bam alr da giderim. Tekmil Toros kylleri gelsin, yalvarsn yakarsn, isterse bana kanat taksnlar, yz bin bakire oynatsnlar kapmda, kabul etmem. I bir greyim. sterse derimi yzsnler. isterlerse her gn bir param kesip itlere atsnlar. Ik grmezsem mmkn yok kabul etmem, bam da belaya sokmam. Kaar giderim. Kimse de beni bulamaz. Bulabilirler mi? Bana inat Taba demiler... Antep kylkleri nere, buras nere? Mslm avu iyi ocuktu. Antebin Kzlkilise k-yndendi. Askerlikte kouta yataklar yanyanayd. abucak arkada olmulard. Birlikte okur-yazar olmular, bir szc yazdklar gn sevinlerinden deliye dnmlerdi. Sonra avu

kursuna birlikte gitmiler, srmalar birlikte takmlar, sonra da ayn ble verilmilerdi. Bir gn de kasaturayla parmaklarn kesip, biribirlerinin kanlarm emmiler, kan kardei olmulard. Antebin Kzlkilise kynden Mslm avua gidince kim onu bulabilirdi? Suriye snrna da yakm. sterlerse kaaklk da yaparlard. Askere alnmadan nce Mslm kaakym. Dnnce kaaklk yapmayacam diye 418. _yw.unmc cuyorau. Belli olmaz, insanoludur bu. Belki de eve gittii gn kaakla balamt. Yzne yn bal bir iyice bir daha sard. Boran iddetlenmi, hm gibi bozkrdan bu yan douyordu. Taba bu kadar gl bir kii olmasa nne katp, srkleyerek kasabann ovasna kadar gtrecekti. Sabaha daha ok vard. Bu soukta gn yncaya kadar beklemek! Eer bu gece donmazsa, k mk deil, ite o zaman ermitir. Periler, melekler gelip korumulardr. Uzaktan, byk, esen yelin nne dmcesine bir hlt geldi kulana... H! H! Taba k da arkasndan geliyor diye sevindi. Hlt gittike yaklayor, yaklatka byyordu. Taba korktu. Bu gelen bozkrn ulu ejderhas olmasn? Erciyesi bekleyen ulu evren olmasn, diye iinden geirdi. renden atlad, eve doru yrd, evin drt bir yann drt kere doland. Hlt byyerek geliyordu. Vard kapnn nnde durdu. Eikliin kuyusunu daha doldurmamt. Kuyu aklna geldi. eriye girerken telala kuyuya dmemeliydi. Bir sre bekledi, hlt geliyordu ama k grnrlerde yoktu. Eyvah! dedi, kardk. Ik buradan evin altndan grnr m ki! Koarak rene gitti, gzlerini evin stnn karanlna dikti. Hlt bir ara kesilir gibi oldu. Allah bin belasn versin, diye sylendi. Tuh, kardk. Kimbilir bir daha ne zaman gelir! Souk, kar, boran gittike bastryordu. stndeki kepenek bir yazma gibi incelmiti sanki. yor, eli aya yava yava donuyordu. Artk dayanamayacakt. Keskin souk cierine iliyordu. Bugn de ate yaksa, ate < 419 bu korkun boranda yanmazd ki... Yansa Die ki... Hafif bir hlt duydu... ite geliyordu. Sevindi. Sonra hlt kesildi.

Bu k da batsn. Gelecekse gelsin. Amma da nazlanyor! Birden btn umudunu kesti: Ben ermi olsaydm, bu kadar yalvardm Allaha, deil , gnei, ay, yldzlar bile gnderirdi, dedi usulca. Varaym gideyim de scack yatama yataym. Ben, hi hi ermi deilim. Ermi olanlar bylesine donarlar m? mekten geberirler mi? Dileri birbirine arpmaa balad. Dilerini skyor, skyor, bir trl nne geemiyordu titremenin. Ermi olanlar da byle titrerler mi? Kepenee iyicene sarlp, srtn renin duvarna dayad. lse de donsa da, grnceye kadar, gn yn-caya kadar burada bekleyecekti. Buradan bir yere ayrlann Allah bin belasn versin! Dilerinin tkrts, titremesi gittike azalyor, bedeni zlyordu. Tatl da bir uyku, lk bir buu gibi usul usul drt bir yanndan ykseliyor, onu saryordu. Bir eyler, bir leylek srs, katar hayalliyordu. Gkyzn lk tatl leylekler almlar. Gk, ukurova gdr. Leylekler tm kapamlar maviyi. Kocaman, Toros da kadar bir top hlt k iinde yzyor leylekler. Knal gagalan, ayaklar... Bozkrdan gene bir hlt geldi kulaklarna. Taba azck canland. Evin stn yle bir aratrd, bir ey gremeyince gene hltl, leylekli, kl hayallerine dald. O gkteki Toros da kadar kocaman bir top n iine turnalar giriyor, leylekler kyor. Uaklar giriyor, pamuk tarlalar kyor. Bir ara o top nn iine Torosun kr420 Jer, her ey silindi. Bir karanla gmld Taba. Bir sre byle karanlkta kald. Bedeni uyutuka uyuuyordu. Kalkaym da gideyim, scak yatama gireyim. Bu n gelip gelecei yok, dedi. Ama yerinden dorulamad bile. H! H! sesleri gittike byyordu. afan yerleri att atacak. Taba byk bir hltyla gzlerini at, birden evinin stnde, gn douda kocaman bir top n balkdn grd. Artk da grmt, daha ne istiyordu? abalad abalad, dorulamad bile. Uyku bastrd. Gzkapaklar-nn arkasnda kocaman bir top k, uyudu. Az sonra da kulana karsnn sesi gelir gibi oldu. Bir dte miydi? Gene abalad. Karsna bir ey sylemeliydi. Kendinden geti.

Gzn at zaman le oluyordu, ocan bandayd. Yannda Meryemce, Uzun Ali, Hasan, Ummahan, kendi ocuklar, kars vard. Ah': Az daha sabah olmasaym buyacakmsm. Sabah olmasa da bacm seni rende bulmasaym... Geldim ki, sende ses soluk yok. Korktum. Anam ardm. Anam sana sabahtan bu yana ila stne ila yapyor, dedi. Tabaolu mutlu mutlu glmsedi. 421 44 Yzba: Muhtar Sefer, dedi, ok iyi biliyorum ki, sen bu adama dmansn. Onun iin sylediin hi bir eye inanmyorum. Sen o adama o kadar dmansm ki, elinden gelse hemen urackta, gzmn nnde, dilerinle grtlan paralayarak ldrrsn. Ama gene de senin sylediklerinde bir gerek pay var, diyorum. Bunun iin en gvendiim cardarmay kyl klna sokup, hasta diye, onun evine gndereceim. O adam bana, ermilik iine karmayacana dair sz vermiti. Yiit, mert bir adama benziyordu. Akll bir adama... Ben birka tane ermi grdm. Bu adama hi benzemiyorlard. Her ne ise... Senin dediklerin karsa, ben o adam bir daha Toros toprana ayak basmamak suretiyle buralardan srgn ederim, nce kemiklerini bir iyice krarm. Sonra, bir yolunu bulur hapishaneye... Daha sonra da... Ama Muhtar, bir de dediklerin kmazsa gerisini sen dn. Ona yapacam ktln iki mislini sana yaparm. Muhtar Sefer gvenli bir tavrla: Razym Yzbam, kr Beyim, dedi. Dedikle422 im grrlerse candarmalarn, verecein tm cezalara candan ve de gnlden razym. Sefer bunu Tabaa yapmamalyd ama bir trl fkesini yenemjyordu. Ayana kapanp da, onun bir tek sz bile sylememesini bir trl yutamyor, balayamyordu. Elindeki btn kozlar oynuyordu. Bitirinceye kadar da oynayacakt. Artk bunun tesi yoktu. lmden tede de ky yoktu. Bu i ya herroya merroya gelip dayanmt. Altta kalann can ksn. Ama ne olursa olsun Sefer korkuyordu. inde bir korku kurdu ki, onu kemir ha kemir ediyordu. Btn bu ihbarlar kyl anlamaz myd? Anlar da Meryemcenin bakanlnda stne yrmezler miydi? Bir de Taba saknlr bir kiiydi. Bak kemie dayannca, ondan korkulurdu. Gz kznca her bir ktl yapabilir, adam bile ldrrd. Bir de bu Tabaolu ya erimi, ya Krklara karm, lmezler arasna girmi bir ulu, bir kutsal kiiyse? O zaman i borma boktu. te o zaman Sefere ne bu dnyada, ne teki dnyada rahat vard. Bu dnyada lm, teki dnyada da Allahn sevgili, ulu, kutsal ermiine saygda kusur etti diye, zulm elti diye lmlerin lm.

Sefer gzyle gnnese inanmazd. Tabam eli dedikten sonra ayaa kalkm be tane, tam be tane yatalak hastay gzyle grmt. Ya Memidik? lnceye, ba-ylmcaya kadar dayak yemi, sznden dnmemiti. Uy-dursa, yalan sylese, neden sznden dnmesindi? mer bile yemin iip ant veriyordu ki Taban evi stne salan klar, grleyip gelen ziyaret cevizini grm. Yakn, z bir arkada, adam, Taban can dman Ksack Musa grdklerini sylemiyordu ama, Taban adn besmelesiz azna almyordu. Karlan bile ona, yanlarnda Taba iin kt sz syletmiyorlard. Btn bunlarda az da olsa bir gerek pay yok muydu? 423 dmanm olacana dostum olsaydn ya... Seninle Toros lkesi stne krallm ve de sadrazamlm ilan etmez miydim? Bir frsat ki bir mrde ancak bir kere geer ele. Bundan sonra da Tabaoluyla zor barrd. Ayan pm, nnde yerlere kapanmt da, deil bir sz sylemek, dnp yzne bakmamt. Eer ermi bir kiiyse Taba, nce onu decek olan Yzba kry ont eder. Sonra gtren candarmalar. Ondan sonradr ki ona sra gelir. O zaman da Allah kerim bir yolunu bulur. iki gn olmutu kasabadan geleli. Ve candarmalar yrtk prtk, hasta kyl klnda bir gece Tabam evine gelmiler, ona okunmulard. Taba yatakta yatyordu ama, candarmalara gene okumutu. Candarmalar da boaltlm evlerde, teki kylerden gelen kyllerle kalmlar, Tabam btn marifetlerini gzleriyle grmlerdi. Seferin gzne o gn bugndr uyku girmiyordu. Sabahlara kadar, trl dncelerin karanlnda, yatanda durmadan dnerek inliyordu. Ne ynden baksa ii i deildi ve hali periand. Hi bir kurtulu yolu da yoktu. Bir an geliyor, mthi bir pimanlk iinde kvranyordu. Ne etmi eylemiti de o gnlerde bu Taba ldrmemiti. O gnlerde daha ermi de deildi Taba. Bu yzden Allah indinde cnhal da dmezdi. Ne bilsindi o, Tabam ermi olduunu. O da hepimiz gibi Allahm kulu. stelik de gnah byk bir Allahm kulu. Kimin aklna gelir ki o, ulu, ermi bir kii olacak. Hastalan iyiletirip, tarlalara bereket salacak. Akan sular durdurup evinin stne k yadracak. Bereket ki Taba gtrmee gene Cumali Onba gelecekti. Bu sefer elli lira verdi miydi Onbaya, onun ihbar ettiini sylemezdi. stelik Onbadan Taba u424 -* ekti ki, artk yle ldrrcesine vurmasn. Her iin bir yolu yordam var. Cumali dmancasma vuruyordu ona.

Frsatn bulmutu ya. Adam dediin adam, dost dediin M| B P [ dost, yle elini hzl, yksek kaldrr, ama indirirken yumak indirir ki incinmesin. Bunlar dost deil, adam deil. oluk ocuk. Tanyerleri rken Cumali karsndayd. Arkasnda^

da iki candarma vard. Elli liray kabul etmem, diyordu. Bu kadar i karl iin elli lira az. Yz elli, tam yz elli lira isterim. Biliyorum, bu yz elli lira senin hayatn kurtaracak. Bir kuru aa kabul etmem. Sen bilirsin. o Etme eyleme, iki ayam bir pabuca sokma, diyordu. Bu kadar tuzumuz ekmeimiz, iilmi suyumuz var seninle, Onba! Bir kuru aa olmaz. Neden vermeyesin yz elliyi? Ben senin canm kurtarmyor muyum? imdi senin cann, benim elimde deil mi? Bu kyl biz Taba alp gtrdkten sonra seni paralamaz m? Olsa verirdim. Yok ki yz elli liram. Yutturma, Muhtar! Vallahi billahi yok. Anam avradm olsun ki yok. Sen bilirsin. Yoksa yok. Benim syleyeceim bir ey yok. Yz lira olmaz m? Cumali Onba kzd: Yahu, diye bard, ben senin cann kurtaryorum,, sen de elli liray ok buluyorsun. Elli liraya bir can. Bu kadar da ucuzu, nerede grlm? Sefer: Suss, susss, ayan peyim barma, diye Onbann koluna yapt. yleyse ver yz elliyi. Hakkm deil mi? Barrm 425 da atmayacam. Hzl kaldrp yumak indireceim dipi- " i. Az m maharet ister?

Sefer bakt k olacak gibi deil, ieriye gitti, elinde bir deste parayla dnd, yanma ynne rkek rkek baknd, paray usullack Onbann cebine indirdi. Elli lirasn da kardan bor aldm. Onba, Allahn seversen, o seferki gibi lmne vurma. Yava yava, yle yava... yle usturuplu vur ki herkes benim lmme vuruyorsun sanmal. Onba glmsedi. Bu Taba gerekten erimi, lmez kiilere, Krklara karm bir kutsal, ulu kii olmal. Cmle yarata iyilii dokunduu gibi, Onba Cumaliye de iyilii dokunuyordu ite. Teekkr ederim, dedi Onba, Sefer Efendi Aa, beni fazla yormadn. D nme de... Bak, kyl gene Taban evi nne birikmi. Btn ky... Neden? Sefer: Korkma, dedi. Azlarn bile amazlar, t karmazlar. Ermi Tabatan talimat almlardr. Cumali: Biraz ge gitsek olmaz m? Bir kahve i... Cumali vazgeti: Taba oktan ierde hazrlanm bizi bekliyordur. Bu toplanan kyl?.. Sefer: Hi korkma. Onbam, dedi. Sana syledim ya, izin vermez Taba. O izin verseydi, sizi de beni de imdi burada oktan paralard kyl. Onba, Taban evine yryordu ama admlarnda korku vard. Daha eve yaklamadan kapya kan Taba onlar yolda karlad. Ayakta duracak hali yoktu. Onbann geldiini duyar duymaz hemen yataktan frla426 " beklemiti.

Gn ayaz gsteriyordu ya, hava dnecekti. Teke dann doruu bulut topluyordu. Taba ac ac glerek: Buyur Onbam, dedi, elini uzatt. Onba onun elini skt. Eeee, Taba Efendi, gene seni gtrmee geldik. Yzba bu sefer ok kzgn. Szn

tutmayan evliya diyor da baka bir ey demiyor. Zor kurtulursun bu sefer onun elinden. Haydi, hemen yola delim. Onba candarmann elindeki kelepeyi ald, Taban bileklerine geirdi, ite bu srada evin nne birikmi kalabalktan bir uultu koptu. Kalabalkta olaanst bir kaynama oldu. Meryemce, elinde denei, gelip nlerine dikildi. Taba, Onbann kulana eildi: Aman Onbam kelepeyi kar, bunlar azd, ben bile nne geemem. abuk, abuk!.,. Onbann yz kpkrmz kesildi, hemen kelepeyi kard. Taba gzlerini kalabaln stnde uzun uzun gezdirip, ellerini Onbann elinde duran kelepeye uzatt. O, , ellerini uzatr uzatmaz, kalabalktan gene bir homurtu ykseldi. Onba kelepeyi arkasndaki candarmaya uzatrken, Taban elini usulca itti. Taba nlerine dt. Yz solgundu. Yeni kasketinin altndan bir kakl paras alnma dklmt. Kocaman gzleri kederliydi. Hep nne bakyordu. Onlar yrrlerken, teki kylerden gelmi umucu-lar, hastalarn Tabaa koarak getiriyorlar, hastalara dokunmasn, bir eyler sylemesini, okumasn istiyorlard. Her hasta geldike Taba duruyor, efkatle hastann ban 427 sonra yryordu. Yz balk gibi donuk, hareketsiz. ,

Kalabalk gene eskisi gibi t karmadan, nde Mer-yemce, arkalarndan yryordu. Kyn alann geerken Taba bam yerden kaldrd, arkaya dnd. Kalabaln iinde gzleriyle bir aratrma yapt. Aradn bulamam olacak ki, yz daha da kararp kederlenerek, ban nne eip yrmesine devam etti. Ama bir trl bu halde kalamyordu. Ban evirip evirip aratryor, bulamyor, yz gittike aslyor. Kyden karken yz birden aydnland. Nerdeyse durup glecekti. Muhtar Seferi grmt. Sefer koarak bararak kalabala doru geliyordu. Geldi geldi, kendisini kaldrd Taban ayaklarna att, ayaklarn, dizini pmee balad. Taba durmu glmseyerek, yar alayc, onun hallerini seyrediyordu. Sefer hem ayaklarn pyor, hem inleyerek: Tabam, efendim, sultanm, u canm almadan seni ite bu sefer gtremeyecekler. Vermeyeceim onlara seni. Onba dedi ki bu gidiin' son gidimi. Yzba kye, senin ahvalini renmee kyl klna sokarak candarmay hasta diye gndermi. Sen de onlara dua etmi, okumu, flemisin. Candarmay kyl sanaraktan... Felaket, felaket, felaket! Adam hi candarmaya okur mu? Taba bunu bilmiyordu. Bilse bile artk umurunda deildi. imdi bile, Onbann nnde ka hastaya okumutu! Artk Yzbann elinden kurtulu yoktu. Atom a diyordu da baka bir ey demiyordu. Yzbann elinden kurtulsa bile onun yzne nasl bakacakt? Sz vermi,

sznde durmamt. Zaten ayakta duracak hali yoktu. Candarma meselesini de duyunca bir iyice bozuldu. Neredeyse yere dp, karn stnde uzanp kalacakt. Bundan ok korkuyordu. Byle bir ey olursa can-darmalarn hali dumand. u kalabalk bir anda candarma428 xam lau uuuvcrru. e o zaman aykla pirincin tam. Bu tehlike onu kendine getirdi. Ayan Seferin elinden kurtarp yrd. Sefer durmuyor, baryor aryor, sylyordu. Cu-mali Onba onun bu halinden ireniyor, kusaca geliyordu. Gerildi, gerildi Yaradana snp Muhtarn belinin ortasna bir dipik indirdi. Dudaklarnn arasndan da tkrr gibi: Hakketti pezevenk, diye sylendi. Bel kemii krlsn da, aylarca yatsn... Seer hemen yere dt. Yerde, ba kesilmi bir tavuk gibi rpmyordu. Bir iki kyl varp onu kaldrd. Sendeliyordu. Sarsak sarsak yryerek, gene arkalarna dt. Beni ldrdler, sultanm, efendimiz. Gitme, ka! Seni ldrecek Yzba kr. Deliler damna, eek cen- netine gnderecek. Kyller, aln sultanmz kurtarn onu... Gidip Tabaa sarlacakt ama beli krlm gibi dayanlmaz bir acyla aryor, korkusundan bir trl onlara yaklaamyordu. Onba, Cumali Onba, byle mi konumutuk? Adam bunca yl evinde ekmek yedii, bu kadar, bu kadar, bu kadar paa... Hi kyar m? Sende din iman yok mu? ldr beni, ldr beni... Bu l duyan kyller, bir an irkildiler; Sefer gsn at, koarak candarmalarn nne geti, nlerine dikildi: Gtremezsiniz. Buna izin vermem. O giderse bu ky iflah olmaz, batar. Viran olur, salgnlardan gider. Elleri gmleinin yakasnda, gsn atka ayor. Gsn germi, Cumalinin nnde duruyor. Cumali gzlerini kapad, Yaradana gene snp indirdi. Sa gs429 i.'!1 i orada sa omzunun stne yumulup uunmaa balad. Bir yandan canyla urarken bir yandan da kylnn hi bir hareketini gzden karmyordu. Kyl yava yava ondan yana geiyor, candarmalara neredeyse saldracaklar. Biraz daha gayret, az daha ama, bu kpolu Cumali de krmadk yerini brakmayacak.

Taba da bu hali seziyordu. Seziyor dnyordu. Kalabalk birden patlarsa, nne bir daha geilmezdi. Uunan Sefer, ne olursa olsun bu frsat karmayacakt. Byle bir frsat bir daha ele gemezdi. Cann diine takt, bir daha Taban stne atld. Ky kt kacaklard. Cumali dipii hazrlad, Taba eliyle ona dur iareti yapt. Seferi de eliyle yle bir yana itti. Kalabala dnd, eliyle, yle drt yanma halkalanm iareti yapt. Neredeyse yalmlanacak kalabalk, sessiz, patlamaa hazr kalabalk, onun dediini yapt, drt bir yanma duvar gibi halkaland. Taba Seferi de gtrd, be alt adm uzaa dikti... Sonra dnerek, gzlerini teker teker kyllerin stnde gezdirdi. Ban yere eip bir sre dnd, sonra bam kaldrd, lgn bir sesle; Hakknz helal edin, dedi. Beni hoa tuttunuz, beni kutsayp sevdiniz. Allah da sizi hoa tutup sevsin, sevindirsin. imdi ben gidiyorum, ya gelirim, ya da bir daha gelemem... Belki sizi bir daha hi gremem. Yzndeki keder elle tutulacak gibi btn bedenine dalm, her bir yerinde reklenmiti sanki. Kocaman adam kendini tutmasa alayacakt. Kalabalk da ayn minval zereydi. Onlara da dokunsan alayacaklard. Ban yere emi. Taba bir sre byle kald. Sonra bam kaldrd. imdi yznde kederden, alamslktan eser kalmam, kaya gibi sertlemiti. Belki sizi bir daha hi gremem! Bu szleri kere stste syledi. Sonra sesini ykseltti: ite imdi 430 ' recekskuz. Sizden bunu istiyorum. Bu isteimi yerine getirmezseniz banza belalar gelecek, Allann Cehenneminden ikmamacasna yanacaksnz. Uzun uzun konutu. Balarna gelecek ktlkleri sayd dkt. Karlarnz ksr kalacak, ekinleriniz baaklanmayacak, dedi. Azna ne geldiyse syledi. Gene kylye fkelendii zamanlar gibi comutu. Kalabalk bir kulak kesilmi onu dinliyordu. Dileim udur ki, iinizde uygunsuz, drt kitapta katli vacip birisi var. ite, imdi ben onun ihbar stne karakollara gtrlyorum. Btn gzler Sefere evrildi. Dileim udur ki, bu drt kitapta katli vacip kiiyi, drt kitapta katli vacipse de ldrmeyeceksiniz. Bu drt kitapta katli vacip murtat, yalanc, bin be yzl adam kim? Muhtarnz Sefer Efendi, ite urada duruyor. Kalabalktan kinli homurtu ykseldi. Sizden dileim udur ki, lnceye kadar bu kyn karncas bile, kpei kedisi bile onunla konumayacak. Karlar, ocuklar, akrabalar bile, bu kyden, baka kylere de duyurun, kasaballara da syleyin, benim byle sylediimi yeryzndeki cmle yarata syleyin, baka kylerden de kimsecikler bu lanetli adamla konumayacak. Konuanlar da onun kadar lanetli olacaklar. Kim konuursa onunla, konuanla da kimse konumayacak. Bir de hi bir zaman bu lanetli kii bu kyde Muhtarlk yapamayacak, kabul etmeyeceksiniz. Hkmet, partiler, onu Muhtar yapmak isteyecekler, siz kabul etmeyeceksiniz. Benim dileim ite bu kadar.

Salcakla kaim, hakknz helal edin... Bir daha ya gelirim, ya gelmem. Candarmalarn nne dt, evik admlarla abuk abuk yrmee balad. Sefer olduu yerde, kurumu kalmt. Yz apakt.. 43] gzleri gibi olmutu. Kalabalk ona bakmad bile. Yanndan ynnden Ta-ban arkasnca aktlar. Taba kyden epeyce uzaklatktan sonra, arkasna dnd: Hakknz helal edin, dedi. Kalabalk bir azdan bard: Helal olsun. Candarmalarla Taba gzden rayncaya kadar, orada durdular, arkasndan baktlar. Sonra kye dndler. Sefer olduu yerde kalakalm, daha orada canszca-sma dikilip duruyordu. Kye dnen kalabalktan bir tek kii bile ona dnp -de bakmad. Vebadan kaar gibi, lmden .kaar gibi ondan uzaklayorlard. 432 45 Scack bir yel, keskin bir dalga gibi geldi geti. Hava gittike kararyordu. Cumali Onba yan gzle Tabaa bakt. Cin gibi bir adamd bu. Nerden, nasl ermi olmutu? Hoca falan da deildi. Her insanda, her yaratkta bir kutsal yan vard. Vard ama!.. Cumali Onba Sivasn Alevilerindendi. Pos bykl, bir okumu, bir dnm adamd. Yeryzne insan yarat gibi deerli hi bir yaratk gelmemiti. Allah bile insan suretinde tecelli ederdi. Al-lahtan sonra, belki de ondan nce yerin gn yaratcs insand. Allah bir k olarak grnrd. Ve o k tekmil insanlarda vard. Belki bir gn iyilerin iyisi bir insanda gzkrd. O yzdendir ki Aleviler insana ve a secde ederlerdi. Bunu Tabaolu da bilirdi. Belki Allahn ondayd. Belki kyl onda bu grmt. Belki deil, muhakkak. Yoksa, kyl hi kimseye, bo yere bylesine sarlmazd.

Erimi olsa da, olmasa da, Taba yreinin ta de-433 dnya olmaz, bu dnyada ne varsa kendisiyle var duygu- sunu elle tutulur hale getirmee alyordu. Ama bir trl bu duyguya yaklaamyordu. Varyor varyor, kutsalln snrna giriyor, kendini yceltiyor, ama bir anda, tuz buz olmucasma, her eyi yitiriyordu. Kutsallnn snrna varnca iinde kanatl bir mutluluk balkyordu. te bu sralar ona Yzba kr, deliler dam, hapisane vzgeliyordu. Ama Yzbaya sz vermiti. Yzne nasl bakacakt? Sznde durmamt, insan ermi olsa da, olmasa da insand, insan dediin de sznde dururdu. Hem candar-malarn nnde yryor, hem de iindeki utanc gittike byyordu. Yzba krnn esmer, bykl yz hi gzlerinin nnden gitmiyordu. Varnca, Yzbaya ne diyecekti? Ben hastalara bakmadm, elimi eteimi, ayam ptrmedim, frklk etmedim mi diyecekti? Diyemezdi. Yalnz btn bu yaptklarmn karl olarak bir imdik tuzdan bakaca bir ey almadm diyebilirdi. Ama Yzba dinler miydi? De de ldrrd. Bu kr Bey kasabaya gelmi en dayak yzbayd. Karakola girip de kan iemeden kan hemen kimse yoktu. Tabaolu dayak yemeyi de kendine yediremiyordu. Bu hale gelmi, Allahn, kyllerin gznde bu mertebeye ykselmi bir kiinin dayak yemesi, dayaktan kan iemesi, ayaklarnn morarmas, yryemez hale gelmesi olacak ey miydi? I da grmt. Hem de evinin stnde. imdi u anda grdne kesinlikle inanyordu. O gece, on- dan sonraki gnler, yatakta, ikircikliydi. Byle bir adama... Belki Yzbaya da byk bir ktlk gelirdi. Ne bilsin adam? I grdn sylese inanmazd. Kyden bu yana arkalarna kocaman, sar bir oban kpei taklmt. Onlar brakmyordu. Taba bu kpei 434 wm ve Taba bu kpei ok severdi. Cumali, teki candannalar ne birbirleriyle, ne de Tabala, yol boyunca azlarn ap bir tek sz etmemilerdi. Belli ki Cumali Onba da ondan ekiniyordu. Taba onun kendisine bir ho baktn gryor, buna da ayrca seviniyordu. Karamuun ormanna geldiler. Aalarn dallar, g-desi karla svanmt. Orman kl bir aklktayd. O baharn, yazn karanlk orman imdi gn ortasmdayd. Bir k harmanyd. stlerinden karanlk bulut glgeleri gemee balad. Ilk yel gene esti. Teke dann ba karardka kararyordu. Cumali Onba endieliydi. Kar birdenbire tutacakt. O, bu Toros eteklerini iyi bilirdi. inden

geirdi, ulan Taba, ermi bir ulu kiiysen, gesene u karm nne! Sonra sevgiyle bakp glmsedi. Ortalkta hi bir canl yoktu. Ne ku, ne hayvan, ne de bitki... Her ey bir aklkt. Ortasndan getikleri orman usuldan hrdyor, yaprak dker gibi arada srada, dallarndaki donmu karlar dkyordu. Para para... Daha orman kmalarna ok vard. Bir korkudan kaarcasna kayorlard. Birden, stlerini Teke dann bulutlar kara bir adr gibi rtt, ortalk alacakaranlk oldu. Yalnz aalarn donmu gdelerinde donmu karlarn prltlar... Gk atlarcasma gmbrdedi. Sonbahar gkleri gibi. Sadan, soldan, ortadan, yandan, binbir ynden lk, serin, aonmu yeller esiyordu. Ormann dallarndaki karlar savruluyordu. Bu arada da gcl bir kar sepelemee balad. Cumali Onba ilk olarak konutu: Yandk, bittik, dedi. Bu boran balad gibi srerse... ite o zaman... 435 dndan geliyordu. Burada hi maara falan yok mu? Sen yerlisin, sen bilirsin, Memet dost, dedi Onba Tabaa. Taba iinden geirdi, u Kzlbalar gibi de scak kanl insanlar yok bu dnyada, dedi. Hak dini, dostluk dini, sevgi dini... Bunlar her bir ilerini sevgi stne kuruyorlar. nsana tapyoruz, a tapyoruz diyorlar ama yalandr. Bunlar insan sevgisine, dnya sevgisine tapyorlar. Dnyann sevgisi de deil mi? Korkusu bydke Cumali Onbaya gveni artyordu. Bir trl Yzbann karsna kmak istemiyordu. imdi, Cumali Onbaya yalvarsa, beni brak urada, Yzbaya gtrme dese, brakr gtrmezdi. Kar balaynca, nallah, diye geirmiti iinden, inallah kasabaya ulatrmaz bu boran beni. Kar altnda kalrm ve de donar lrm. Bunu yrekten istemiti. Var, dedi, var Onbam, ekinme, var. u ilerde, Gkburun kayalnn arkasnda Krmaara derler bir maara var. Kar altnda kalmadan oraya yetiiriz. Kar gittike hzlanyor, ortalk gittike kararyor, yeller gittike azgmlayordu. Ve yeller sadan soldan, binbr ynden esiyordu. Kayalklar trmanarak, soluk solua Krmaaraya ktlar. Hemen ate yaktlar, sndlar. Kpek de atein yanna, maarann tozuna yatmt. Maarann ii dumanla doldu. Duman gzlerini yaartt. Cumali Onba: yi ki ok azmz var, dedi. Taba glmsedi: Bana gnlk azk koymular. Onba:

Burada gn de kalabiliriz, be gn de, dedi. Yemeklerini yediler. Kar frtnaya evirdi. Frtna 436 m aalardaki, dzlklerdeki, gkteki karlar alp dadan daa savuruyordu. Ormana frtnadan bir atrt dmt. Sanki btn orman kkten skyorlard. Cumali Onba: Vay, babam vay, diyordu. Frtnann da bylesi-ni... Byle giderse bir haftada kurtulamayz. Bu maaray da Memet dost gstermeseydi, biz bugn deriyi tuzla-mtk! Taba sabrszlktan atlyordu. Kararn vermiti ve geceyi bekliyordu. O yzden bam kaldrp bir kere olsun Onbann yzne bakamyordu. Hi de konumuyordu. Candarmalar ona ne sylerse sylesinler, bir iki szckle karlk veriyor, sonra susuyor, kendi dnyasna gmlyordu. Maarann iini az zamanda odunla doldurmulard. Orta yerde kocaman bir kz yalmlanp duruyordu. Ate bu hale gelince duman yapmaz. Maarann ii scackt. Kapy byk talarla rp klttler. Akam yemeini de yedikten sonra uyudular. Taba uyankt. Onlarn uyuduunu grnce ayaa kalkt, azk knn beline sard, maarann yan rtl kapsndan darya kayd. Arkasnda bir trd duydu, dnd bakt ki kpek. Kendini tutmasa, hzla yzne arpan bora onu yere serecekti. Orman atr atr ediyor, uultu btn orman dolduruyordu. Taban bu sefer ayaklarnda kee izmeleri ve srtnda kepenei yoktu. Boran da, souk da kydeki geceledii zamanlarn boran souu gibi deildi. Teke dann etei ve gecenin boram!... stelik yeni yataktan kalkm Taba halsizdi. Hzla, maaradan aa dzle indi. Dzlkte akna dnd, san solunu ard. Bir sre olduu yerde drt dnd. Soluk bile alamyordu. O kadar sert esiyordu boran. 437 Taba daha kendindeydi: Bu benim yaptm delilik, diyordu. Buna kendi kendini ldrmek derler. Sonra her eyi, yapt delilii kabul ediyordu: Yzbann dayan yeyip insanlktan kmaktansa, ele aleme rezil olmaktansa... Bylesi lm daha yedir... Yedi ama, lm de bir trl gze alamyordu. Oraca diz kp duaya balad. Bu frtna durup da, sa kalrsa ermi bir kii olduuna inanacakt. Yzde yz inanp iman edecek, insanlara iyilik, bereket, salk datacakt. Allahm, diyordu, ben senin sevgili, ermi kulun deil miyim? stersen beni burada dondur. Sen bilirsin. Ayaa kalkt. Dizlerinde u kadarck derman yoktu. Geri maaraya, candarmalara

gitmeyi dnd. Boran yle belal esiyordu ki, bu boranda maaraya kamazd. Bu halde, dizleri titreyen hasta bir adam deil, sapasalam bir adam bile maaraya kamazd. kmaya gc yetse bile, maarann yolunu mmkn yok bulamazd. Dileri biribirine vurmaa balamt bile... Bir zaman, yne falan bakmadan, kararlama, bir tarafa doru gitti. Buralarda yle yksek kayalklarda deil, kayalarn eteinde, dzln ucunda Buyuklarn maaras namnda kk bir maara daha vard ki, ad stnde, insan korumayan, kck bir maarayd. stelik yaknlarda da olmalyd. Yaknlardayd ama, maara hangi ynde kalmt? Btn ynleri armt. Adm da atamyordu. Bir bel bulsa da, ynn bulabilseydi, o zaman lse de gam yemezdi. Bulunduu yer yoldu. Yolun sa kayalk, solu dzlkt. Bir yana dnd, yrd, yrd. Yrd yrd, ne kayalk, ne bir ey... Geriye dnd, bir kayaya arpnca sevindi. imdi kuzeyi bulmalyd. Kuzeyden gelip gneye gidiyorlard. Buyuklarn maaras yarm saat ilerdey438 varcu orman... Aalar gneye eik olurlar. El yordamyla be alt tane kn yoklad, ynn buldu. imdi gneye doru kouyordu. Soluu kesiliyor, yere kapaklanyor, kalkyor gene kouyordu. Kapaklanyor, kalkyor, kouyor. Sar kpek arkasnda. Yreinin kan ekiliyor, dondu donacak... Tam donacakken toparlanyor, kouyor... Bir ara kalkacak gc kendinde bulamad... Buyuklar maarasnn yaknlarna geldiini biliyordu ama, ayaa kalkp da maaray aratracak, bulacak halde deildi. leri doru, cann diine takm, var gcn toplam emekliyordu. Kpein soluu ensesindeydi. Bu da ayrca gcne g katyordu. Donma alemetlerini bedeninde iyice duyuyordu. Bacaklar artk uyumaa balamt. Bedenini kaldramyor-du. Orman uulduyor, aalar kkten sklrcesine biri-biri stne biniyordu. Birden, bir imek akt, her yan aydnland. Tabaolu sevincinden deli olacakt. Buyuklar maarasnn sivri kayas grnmt. Az tede, burnunun dibindeydi. Ipslakt btn bedeni. Bacaklar hi ilemiyor, belden aas tutmuyordu. Donma ar ar yukarlara, karnna doru kyordu. Bir de uyku... Uykuyu cannn derinliinde duyunca, Tabaolu korktu. lm kapy alyordu. stn karlarn rttnn farkna varnca kmldad, var gcn ellerine toplad, maaraya doru srnmee balad. Kpek yanndayd, o da onun gibi ar ar, srnr-cesine yryordu. Taba cebindeki kibrite dokundu bir ara. Bu kibrit Hasannm kibriti. Bana yadigar, dedi. ii scak bir sevgiyle doldu. 439

46 Karlar erimee balad. Ev aralarndaki sel yataklarndan gbreye, samana karm sapsar sular akrdya-rak akyor, kyn plak ocuklar bu kirli sularn iinde oynuyorlard. Kyn iinden pis, kirli, dalarn koyaklarndan kpkrmz, aydnlk, billur kar sular bylece bir sre akt durdu. Bahar patlad patlayacakt. Kar sular dereleri, sel yataklarn, koyaklar doldururken, her yl da evlerdeki unluklar biter, alk balard. Ve kyl Adil korkusundan bin beter, bir de bahar korkusu beklerdi. Adil korkusu bir bu yllkt, bahar korkusu her yl. Bu korkuyu da yrekten skp atmak iin hi bir g yetmezdi. Tabaolunun ermilik gc bile. Evlerdeki unluklar her yl biraz daha erken biterdi. Bundan yl nce on be nisanda biten unluk, bu yl bir nisanda bitiyordu. Bir gn gelecek, artk k ortasnda bitecekti. Yl yldan kt geliyordu, nce evlerdeki ocuk says, kydeki insan says durmadan artyordu. Sonra 440 toprak da gittike verimini yitiriyordu. Koca Halil ne derdi? Babam zamannda bire otuz veren bu toprak, imdi bire be bile vermiyor. Torunum zamannda bire bir bile vermeyecek, dnya ktleip, insan pileiyor, derdi. Koca Halil azck iiriyordu. Bu topraklar hi bir zaman bire otuz veremezdi. Ama bu gidile bire bir verecei doruydu. Bire birden sonra da hi vermeyecek, bu toprak yangn yeri gibi stnde ot bitirmeyecekti. Bu da nemli bir gerekti. Yaknlardaki kylerin hali de byleydi. Hele ieri, bozkr kylerinin hali beterin beteriydi. Oralarn topra daha imdiden ald tohumu vermemee balamt. Kyller bundan hi korkmuyorlard. Bu ii mesele yapp stnde konumuyorlard bile. nk toprak verimini ar ar yitiriyordu. Bir gn topran hi vermediini grdklerinde app kalacaklard. nce Gmleksizolunun unu bitti. Kyn iindeki kar sular daha ekilmemi, akp duruyordu. Her yl, ilk nce hep Gmleksizolunun unu biterdi ama, bu yl ok erken bitmiti. Un bitince, btn k Gmleksizolunun iinden bir trl koparp atamad korkusu da bir anda uup giderdi. Gmleksizolu srasnda akll adamd. Unu biter bitmez ylesine sevindi ki... Bir ku gibi hafifledi. Neredeyse kanat takp uacakt. Her yl byle olurdu. Biz, dedi, btn k Adili, Adil korkuunu deil, ite, bu gn, evdeki unun bitim gn korkusunu bekleriz. Adil de bahane.

O kadar bahane deildi Adil ama. Her k ilerinde byyen bahar korkusu belal bir korkuydu. Gmleksizolu, unu bitince, her bahar gider arkada Kstolundan aJrd. Kstolunun unu bitince, gider Lapacdan alrd, Lapacnn bitince... Byle byle, btn 441 kyn unu hemen hemen ayn gnlerde Ditera. umanm saklayp da bakalarna vermeyenler de vard, ama bunlar bir aznlkt. Birka kiiydi. Byle yapanlarn da unsuz kalmalar muhakkakt. O zaman alarndan lseler, kimseden bir avu un alamazlard. Hasat zaman gelince de herkes ald unu, ald yere ne bir avu eksik, ne de bir avu fazla geri verirdi. Her bahar n Meryemceyi byk bir keder alrd. Bu yl kederi ifteydi. Hem bahar geliyordu, hem Adil. Denize mi kaarsn, domuza m? Ktlk yllar gibi bir yl bu yl. Ktlk yllar gerekten ne yerlerdi de hasat gnlerine ularlard bu kyller? Alktan le le mi? ok kr bu yl alktan len olmad. Bahara ulatlar. Neredeyse toprak yeerecek. Toprak yeerene kadar unluu evde tutabildin mi, korkma. Toprak yeerince hasada kadar madmak kar kaynatr, tuzlar yersin. Kuzu etinden lezzetli olur. Cack kar, kuzu kula, pancar kar... am aalarnn kabuunu soyup yalabuk yaparsn. Yalnz bir insan yaatmaa , doyurmaa kokusu yeter. Ama btn bunlar umut kaps. Karanlk korkularna baharn sald k. Bilirler ki, ekmein, bulgurun yerini hi bir ey tutmaz. Ktlk yllarnda baz zel aalarn tomurcuklarn toplayp ekmek yaparlar. Ekmein yerini tutar m ki... Ne gezer! Gerek olan, bahar Adilden daha korkuyla bekledikleridir. Alk korkusuyla birlikte kar sular kesildi. Karlar ekilir ekilmez topran altndan taze, slak, salkl, ktr ktr bir yeillik patlad. Bozkrdan esen yeller gnelendi. Ilk lk oldu. Bozkr, boran k yerine, kokular gnderiyordu. Koca Halilin lsn Uzunderede arayanlar, nn stne en kk bir iz bile bulamadlar, lsn kurtlar 442 . paralam derken, millet buna inand inanacakken, ncecik kynden bir haber geldi. Kn Koca Halil o kye gitmi, postu bir eski arkadann evine sermi, bir daha da kye dnmek istememiti. Yalak kyne, kyn tana toprana, kzna ksrana, Muhtarna, Tabama durmadan syormu. Zor kurtardm tatlca canm, diyormu. Yoksa o kyl beni para para edecekti... Para para edip de her param bir dala asacaklard, diyormu. Yook, haklan da var. Kim olsa, hangi ky, hangi insan olsa onlarn yaptklarn yapard. nkleyim ki, efendim, gl yzlme syleyeyim ki, ben onlar pamua ge koyup, Adili balarna bela ettim, diyormu. Ama ellerinden katm kurtuldum. Adilden de ben onlar kurtardm. Nasl kurtardm, bir Allah bilir, bir ben bilirim, diyormu. Bir iki sz syledim, Adil dize geldi. Ben de o

kylye yaptmn kefaretini dedim. Ama o kye gidemem, gitsem gene, kye girer girmez beni gkte piirip, kurda kua pay ederler, diyormu. ncecikten gelen haber byle. Sonra buna benzer bir haber, ta Torosun yamacndaki Srmeli kyden geldi. Orada da Koca Halil kylye atp tutuyor, Yalak kynn karlan tm orospu, her kadn bir douruta drt ocuk dourur, yallara da bu yzden yiyecek ekmek, iecek tarhana orbas kalmaz, diyormu. Daha baka kylerden, Kulardan, Kargnden, rencikten ayr ayn haberler geliyor, Koca Halil stne trl rivayetler dolayordu. Bir ey vard ki, bu kadar sylentiye bakarsan, Koca Halil kar altnda kalmam, donup l-memiti. Ama lsn dirisini de kimsecikler grmemiti. Hsneyle Recebe gelince, karlarn erimee balad gnlerde, Buzdere kynden bir ocuk onlar kyn yz elli metre tesinde Kymkl koyanda grm. Salar upuzun Hsneyle geni omuzlu Recep yere diz kp oturmular ve bylece biribirlerine sk skya sarlmlar. o443 cuk onlar byle grnce sevimelerini seyretmek iin bir alnn ardna saklanm, beklemi, onlarn ne kmldad var, ne de kmldayaca... Korkarak alnn arkasndan onlara bir iki kk ta frlatm, talar yaknlarna dt halde onlar gene kprdamamlar. ocuk da kzm, onlara boyuna ta atmaa balam. Seninkilerde gene ses ada yok. Derken ocuk allarn arkasndan kp yanlarna gelmi. Gelmi ki, ne grsn, biribirlerine sk skya sarlm sevdallarn aralarnda, kucaklarnda daha zlmemi buzlar. Koarak kye gelmi haber vermi. gn nce sevdallarn llerini getirdiler. Kyde bu sevda, bu lm stne trk yakmayan hi bir gen kalmad. Btn kzlar, gelinler, yal kadnlar birer at sylediler sevdallara. Meryemce bile kendi kendine bir sr at mrldand alayarak... Tabaolundansa o gn bugndr bir haber alnmad. Ne sevdallar gibi kar altndan ls kt, ne Koca Halil gibi hakknda rivayetler geldi, imi timi bellisiz oldu. Yalnz Cumali Onba Yzbaya, nne gelene olay yle anlatt: Boran tuttu. Ortalk koyu bir karanla kesti. Bu anda kulama bir ses geldi: Ya Ali, ya Ali... Ya dnyann ... Tabaolu nde, biz arkada yryorduk. Birden sesle birlikte nmzde bir k patlad. Ik kurun gibi dalara doru akt. Ben, Taba, Taba, Taba Me-met, dedim. Hi ses yok. Sabaha kadar bardm, yok. Orada gn ymcaya kadar bekledim. Taba yok. u ka-darck hilafm varsa oluumu ocuumu grmeyim, Ali beni sofrasndan kosun... imdi bahar nyd, hava gneli, lmanlkt. Gnee, bahara serilmi kadnlar duvarlarn diplerine bek-lenmiler, ip eiriyorlard. Gnete, parlak renkli, krmz, ince bacakl buzalar sevinle oradan oraya kouyorlard. Yourt st boldu. Aaah Adil Efendi derdi, aaah, un 444 aer olmasa...

uugaz btn ks alamettir. Kyde en kadnlar evden eve kz dfa ok alacakaranlkta yldz yldadr. IT Akam stleri kyn ii 47 Bir sabah gzlerini atlar ki, bahar gelmi. Bozkrn bahar byledir, byle birden geliverir. Bozkrda bahar ldrmt. Her ylkinden bin beter. Kayalar, sular, da ta, yer gk yemyeildi. Ve orman tepeden trnaa kokuyordu. Ninnileniyordu. Bir sr de ak ku doldurmutu dallan. Bozkrn bahar ge gelir. iekleri de daha ge aar. ieklerin saplar bir parmak boyunda var yok, ksa, kt olur. Bozkr ieklerinin renkleri alabildiine parlaktr. Krmzysa, byle bir krmz hi bir yerde grlm deildir... Sars, mavisi, turuncusu da yledir. Gece karanlnda bile gzkrler. Kokular keskindir. Bu yzden, stnde iek olsun olmasn, eil, bozkr topram kokla, mis gibi kokar. Bir avu toprak alp koynuna koy, gnlerce, ac, keskin, ba dndrc bozkr iekleriyle kokarsn. yicene, kmamacasna topraa sinmitir koku. Hasan sevincinden yerinde duramyordu. Haydi kz, haydi kz, diyordu Ummahana. Hadisene kz! Amma da... 446 Dursana ulan, diye bard eraen. m? imdi darya karsan, o bitli ban... Ben de darya kmam. Hasan yumad: Hadi k, dedi. Sen benim gzel bacmsn. Hadi k. Ummahan: Geliyorum ama... Hasan: vaua^

Hadi gel... Sana ne istersen veririm. Bol bir gne vard. Topraktan usul usul buular ykseliyordu. imdi toprak kaynayordu. Korkun bir uyann cmbndeydi. Bcekler, kular, arlar, kurtlar, tilkiler, k uykusundan uyanm aylar, ylanlar, kaplumbaalar iftleiyorlard. rmcekler sineklerin, kular rmceklerin, daha byk kular kk kularn ar-dmdaydlar. Yuvalarn am karncalar kprtsz gneye serilmilerdi. Aac, otu, rzsar, dallan, yapraklan bcekleri, kular biribirine girmilerdi. Orman topra, bozkr krac bir dirilite, bereketli bir ehvette, bir dour-madavdi. Dourmann, ehvetin, taze taze diriliin, kaynamann, devinmekten delirmenin sevincinde, gerinmesindevdi toprak. Bozkrn topra, ormann kavas, aac v>esine kendini brakmlm, zlmenin tadmdayd ki, elini stlerine desdrsen pamuk yumuaklna batard. Yukardan bir ta atsan kavasnn stne, kayaya gmlrd. Boncuklu anlar, sanca arlar, bal anlar incecik kanatlaryla gnein ipiltisinde binlercevdi. atlad atlayacak cicek tomurcuklarnn drt yannda binlerce, yzbinler-ce dnp duruvorlar, uuyorlar, bir an nce ieklerin almasn bekliyorlard. Her tomurcuun etrafnda binlerce 447 remeleri. ocuklar ormana doru kouyorlard. Hasan: Bir deve yapacam, dedi. Bir deve ki hi bozulmayacak. Devemi am aacndan receim. Ummahan: Bana da yap. Hasan kzd: ingene, dedi. Sen de her grdn istersin! Ummahan onun nne geti, eliyle gsnden itip: Eek, dedi. Sen bir eeksin. Eek olmasan benim kibritimi verirdin. Eek olmasan, o karl gecelerde uykusuz kalarak kazandm kibritimi verirdin. Ben olmasam, senin de kibritlerini herkes alard. Hasan boynunu bkt: Ne are ki gene alacaklar. Adil gene gelip kibritlerimi elimden alacak. Bekledik de ne oldu? diye iini ekti. Ummahan: Ne biliyorsun? dedi. Hasann nnden ekildi. Hasan:

Grmyor musun, babam gnlerdir hi sz etmiyor, nne bakp duruyor. Yanna yaklalmyor fkesinden de... Ummahan: Yok, dedi, Adil hi gelmeyecek. O, baharda gelmezmi. Hasan: Sus, diye bard. Sus! Pis kz. Deli etme beni. Adil gelmese babamn yz byle olur mu? Sen onu hi byle l gibi grdn m? Adil gelecek, hem de kibritlerimin hepsini alacak. Koynundan iki kibrit kard: Al, 448 rr Ummahan inanmayarak, korkarak, bir zaman ikir-ciklendi. Elini kibritleri almak iin uzatsa, Hasan kibritleri geri eker miydi? Hasan: Alsana kz, dedi. Ummahan ona bir trl inanp elini uzatamyor, kibritleri alamyordu. Bunun iin btn k kavga etmilerdi de, Hasan deil bir kutu bir tek kibrit bile vermemiti. Al, diye grledi Hasan. Alsana kz! Adilin olacana senin olsun. Ummahan Hasann gzlerine bakt, orada onunla alay eden bir hal grmedi. Elini usulca uzatt. Aaa, kibritler avucundayd! Gzleri yaard. Bir sre ne yapacan bilemedi. Kalakald. Bir elindeki kibrite, bir Hasana bakyordu. Bunlar iyice benim mi? yice senin, dedi Hasan, krgn. Adilin olacana... Ummahan glmee balad. Glmesi bir trl bitmiyordu. Hasan, karsnda durmu, onun glmesini seyrediyordu. Yz ciddiydi, aknlk iindeydi. Bir ara gz-gze geldiler. Hasan da glmee balad. imdi iki karde karlkl glyorlard. Biribirlerine bakp bakp glyorlard. Mutluluk iindeydiler. Ummahan: Sahi, benim mi? kisi de? Hasan: kisi de, dedi. Koarak ormana geldiler. Hasan eski ocann yerine odun tayp stiiste yd. Kurumu dallarla odunlar besledi. imdi atei yakmca ne gzel kokacakt,.. Bahar odunlar bir baka, bir

gzel kokar. Kayann yanna oturdu. 449 ce yz aslyor, sonra da vazgeiyordu. O kabna smaz hali gene stndeydi. Ar ar cebinden bir kutu kibrit kard, kut^Ti at, iindeki kibritleri kucama dkt. Kucandaki kibritlerden beer onar bir araya getiriyor akyordu. Be on kibritin bir araya gelmesinden kan yalm byk oluyordu. Hasan bu yalma gzlerini dikiyor, krpmadan, yalm s-nnceye kadar seyrediyor, yznde bir eit mutluluk, ac. Yz andan ana deiiyor, bir acya, bir bolua, bir mutlulua giriyordu. Birinci kutuyu yakt bitirdi. kinci kutuyu da yakt. Ummahan gzleri kocaman kocaman olmu, ta kesilmi ona bakyordu. Bakyor, bir ey syliyemiyordu. Bir ara: Yeter Hasan, yeter kardeim, diye farknda olma-' yarak, Hasana yalvard. Sonra hemen sustu. Hasan btn kibritleri yakp bitirdikten sonra Um-mahana: Seninkileri de ver, dedi. Ummahan, yayma bas:Jm;casna yerinden frlad: Vermem, dedi. Sen delisin. Delisin, delisin! Hasan da ayn eviklikle yerinden frlayp onun stne atld. Aralarnda ldrrcesine bir sava balad. Hasan ylesine bir tutkuyla istiyordu ki kibritleri, kibritler iin can verircesine bouuyordu ki, az sonra Un-mahann elinden kibritleri ald. Ummahan bu boumada trnaklaryla Hasann yzn gzn yrtmt. Hasann yz kan iindeydi. Durmadan da kanyordu. Ama onun bu kanlara aldrd bile yoktu. Yere gene bada kurup oturdu, kibrit kutularnn ikisini de kucana boaltt. Soluk soluayd. Bu sefer top top yakyordu. Yalmlar patlar gibi fkryordu. Eli de yank iindeydi. 450 "mu sun s-amu ur juonue onunaeKi oca tututurdu. Elini enesine dayayp yalmlara dald. Gzleri yalmlarda byle bir sre kalakald. Birden bir lk att. Dalm gibi Ummahan irkil-di: Bak bak, baksana kz! Ziyaret aac! Taba amcann evinin stne inen... Bak bak, bak! Ayrld szld gidiyor... Grmedin mi? Grmyor musun? Ummahan ksm, krgn:

Grmyorum. Hi hi grmyorum. Hasan gene dald. Ate yand geti. Hasann gzleri ocaa dikiliydi. Neden sonra kendine geldi. Tm bedeni doulmu gibi aryordu. Ayaa kalkt, bir iyice kollarm uzun uzun aarak gerindi. Kalk ayaa Ummahan, dedi. Arkan dn. Kprdarsan, arkana dnersen, seni ldrrm. Kayalarn arasndan kayarak, sine sine, sivri kayann yanma vard. Tann yannda bir sre dikildi kald. Tama umutla, sevgiyle kutsal bir eye bakar gibi bakyordu. Eildi, ta birka kere okad, sonra iki eliyle tuttu kaldrd. Kaldrr kaldrmaz da vurulmucasma yerinde durdu kald. Ne yapacan bilemedi. Ta dikti. Gzlerini bir trl tam yerinden ayramyordu. Yz gittike iiyor, bir mutlulua gmlyordu. Dalar, talar, aalar, kayalar, toprak iiyor. Hasann bedeninden mutluluk, sevin fknyordu. Ummahan, diye bard. Ummahan gel! Sesinde yle bir sevin vard ki, Ummahana da geti. Koarak geldi. Hasann bakt yere bakt, iki karde imdi gzlerini tam yerine dikmiler, bakyorlard. Belki, imdiye kadar, hi bir insan yz, iyi bir olay karsnda bylesine mutlulua brnmemiti. Tan yerinde daha yeni am iek, kara topra451 gin. yuzune yaslanm auruyorau. rsrs Krmz, paraK or billur krmzs... Yalm yalm... Uzun boyunlu. Birisi de sar, ekin sars, gne sars, sapsar, billur sars... Uzun boyunlu. Birisi de mavi, devedikeni mavisi, cam gbei, gk mavisi, deniz mavisi, yalm mavisi, billur mavisi... Uzun boyunlu. Hasan Ummahamn gzlerinin iine bakarak sordu: Grdn m? Grdm. n de? a Grdm. TRK SANATILARI DZS Istanbul L HALK K7PHA*'ES

Df' VERMC hOLlu Kayt t'o 452 Btn Hikayeler akral Efe Teneke Baldaki Tuz Demirciler ars Yusufuk Yusuf Ortadirek Yer Demir Gk Bakr lmez Otu Bin Boalar Efsanesi nce Memed I nce Memed II Bir Bulut Kaynyor Bu Diyar Batan Baa Anadolu Efsanesi Arda Efsanesi Nazik Alet Mahmut ile Nigr nsanlar Uyanyor Bir Adam Olmayz Damda Deli Var

Vatan Saolsun Yedek Para Koltuk Tore? Canavar Gdgd Murtaza 72. Kou Eskiri Dkkn Orhan Kemal'in kbal Kahvesi Karadenizin Kycmda Btn Hikyeler Yaar Kemal Yaar Kemal Yaar Kemal Yaar Kemal Yaar Kemal Yaar Kemal Yaar Kemal Yaar Kemal Yaar Kemal Yaar Kemal Yaar Kemal Yaar Kemal 20. 20. 10. 25. 35. 45. 35. 35. 35. 25. 35. 35. I

Yaar Kemal Yaar Kemal Yaar Kemal Yaar Kemal Aziz Nesin Aziz Nesin Aziz Nesin Aziz Nesin Aziz Nesin Akiz Nesin Aziz Nesin Aziz Nesin Aziz Nesin Aziz Nesin Orhan Kemal Orhan Kemal Orhan Kemal Nurer Uurlu Rfat lgaz Fahri Cell

40. 20.__ 10. 10 12.50 12,50 20. 20.__ 15.- 20.__ 12.50 15.__ 12 50 20. 25. 10. 25. 20. 12.50 20.

Bu Dnyadan Nazm Geti Va-N'lara Mektuplar Dnyadan Bir Atl Geti Alman Emei

Kara Vagon Beyaz. Trk Harran Reo Aa Sahipsizler Kaak ahan Evlilik irketi Yaralsn Kanayan Direin Tepesinde Yoz Davar te Yandaki Cennet Ttn Yorgunu Byk Yolculuk Buhurumeryem Acenta Mirza Kalpaklklar 352. Sokak Haziran Sansaryan Han Sergi Vatan Millet Sakarya Yazsz izgiler Direnmeler Btn Eserleri Btn Eserleri Btn Eserleri Prangalar Eskittim Yolculuk, zlem, Cesaret ve Kavga iirleri Frtnayla Borayla Denenmi Arkadalklar Hayatmz stne iirler Hcremde Ay Mor

Vala /NUicuuu Nzm Hikmet Bekir Yldz Bekir Yldz Bekir Yldz Bekir Yldz Bekir Yldz Bekir Yldz Bekir Yldz Bekir Yldz Bekir Yldz Erdal z Erdal z Zeyyat Selimolu Talip Apaydn Talip Apaydn Talip Apaydn Kmuran ipal Kmuran ipal Osman ahin Samim Kocagz Cellettin etin Seluk Baran Demirta Ceyhun Ferruh Doan Yaln etin "^mih Balcolu TRK ttR Tahsin Sara Nazm Hikmet Nazm Hikmet Nazm Hikmet Ahmed Arif Ataol Behramolu Nihat Behram Nihat Behram Refik Durba Cengiz Bekta 10. 10. 10. 10. 10. 10. 10. 10. 10. 20. 10. 7.50 20. 10. 15. 5. 6. 7.50 25. 12.50 12.50 10. 10. 10. 10. 7.50 Cilt I 20. Cilt n 20. CUt m kyor Yaar Kemal _ Yer Demir Gk Bakr www.kitapsevenler.com Merhabalar Buraya Yklediim e-kitaplar Aada Ad Geen Kanuna stinaden Grme zrller in Hazrlanmtr Ekran Okuyucu, Braille 'n Speak Sayesinde Bu Kitaplar Dinliyoruz Amacm Yayn Evlerine Zarar Vermek Deildir Bu e-kitaplar Normal Kitaplarn Yerini Tutmayacandan Kitaplar Beyenipte Engelli Olmayan Arkadalar Sadece Kitap Hakknda Fikir Sahibi Olduunda Aada Ad Geen Yayn Evi, Sahaflar, Ktphane, ve Kitaplardan Temin Edebilirler Bu Kitaplarda Hi Bir Maddi karm Yoktur Byle Bir eyide Dnmem Bu e-kitaplar Kanunen Hi Bir ekilde Ticari Amal Kullanlamaz

Bilgi Paylatka oalr Yaar Mutlu Not: 5846 Sayl Kanunun "altnc Blm-eitli Hkmler " blmnde yeralan "EK MADDE 11. - Ders kitaplar dahil, alenilemi veya yaymlanm yazl ilim ve edebiyat eserlerinin engelliler iin retilmi bir nshas yoksa hibir ticar ama gdlmeksizin bir engellinin kullanm iin kendisi veya nc bir kii tek nsha olarak ya da engellilere ynelik hizmet veren eitim kurumu, vakf veya dernek gibi kurulular tarafndan ihtiya kadar kaset, CD, braill alfabesi ve benzeri 87matlarda oaltlmas veya dn verilmesi bu Kanunda ngrlen izinler alnmadan gerekletirilebilir."Bu nshalar hibir ekilde satlamaz, ticarete konu edilemez ve amac dnda kullanlamaz ve kullandrlamaz. Ayrca bu nshalar zerinde hak sahipleri ile ilgili bilgilerin bulundurulmas ve oaltm amacnn belirtilmesi zorunludur." maddesine istinaden web sitesinde deneme yaynna geilmitir. T.C.Kltr ve Turizm Bakanl Bilgi lem ve Otomasyon Dairesi Bakanl Ankara Bu kitaplar hazrlanrken verilen emeye harcanan zamana sayd duyarak Ltfen Yukardaki ve Aadaki Aklamalar Silmeyin Tarayan Yaar Mutlu web sitesi www.yasarmutlu.com www.kitapsevenler.com e-posta yasarmutlu@kitapsevenler.com yasarmutlu@yasarmutlu.com mutlukitap@hotmail.com kitapsevenler@gmail.com Yaar Kemal _ Yer Demir Gk Bakr