Professional Documents
Culture Documents
(Democracy and Human Rights Movement around the World)
ed'gef;
vl[m todOm%f zGH@òz;wdk;wufvmwmeJ@
tr# ydkrdktqifajyEdkifr,fhb0rsKd;udk ydkifqdkifzdk@ tm;xkwfpjrJ
jzpfygw,f? 'g[m vlom;wOD;csif;&J@ udk,fusKd;pD;yGm; jzpfyg
w,f? 'Dvdkudk,fusKd; pD;yGm;awGudk o[Zmwjzpfatmif
pkpnf;+yD; vlaer_todkif;t0dkif;xJutrsm;pk 'grSr[kwf EdkifiH&J@
tusKd;pD;yGm;udk wm0ef&SdolawGu tjrJwrf; azmfaqmifay;
ae&ygw,f? wu,fvdk@ ysufuGufvm&if cHpm;&wJh vlaer_
todkif;t0dkif;xJuvlawG pkaygif;+yD; awmif;qdk vmawmhwm
ygyJ? 'DvdktjzpfrsKd;[m [dk;vGefcJhwJh bDpD (12)&mpkuwnf; ydkvef taxGaxGoydwf}uD; (21 ZGef 1919)
uae ,ae@xufwdkif vlom;awGvkyaf eus rxl;qef;wJh
udpPyJ jzpfygw,f?
vlwOD;csif;&J@ udk,fusKd;pD;yGm;twGuf awmif;qdkwmr[kwfyJ vlaer_todkif;t0dkif;wckvHk;
twGuf/ EdkifiHtwGuf &nfrSef;+yD; awmif;qdkv_yf&Sm;cJh=uwJh urBmhtjzpftysufawGrSm awmif;qdkolawGbufu
rSm;wm b,fawmhrSr&SdcJhygbl;? aoaocsmcsm oHk;oyf=unfhvdku&f if wm0ef&SdolawGbufu ysufuGufvdk@
om vltrsm;pku awmif;qdk&wJhtxd jzpfvmwJhudpPygyJ? b,fEdkifiHrSmrqdk wm0ef&Sdol tm%mydkifqdkwm
vlenf;pkyJ jzpfygw,f? vlenf;pk[m vlrsm;pk&J@qENudk vdkufavsmwJhxHk;pHudk vdkufemay;rSom vlr_todkif;
t0dkif; wckvHk;[m jidrf;csrf;pGmeJ@ wdk;wuf&wm jzpfygw,f?
tcsKd@tm%mydkifawG[m olwdk@tJ'DvdkrSm;wmudk0efrcHwwfyJ xyfqifhrSm;wwf=uygw,f?
b,fvdkrSm;ovJqdkawmh t=urf;enf;/ tEkenf;/ &ufpufwJhenf;/ vSnfhpm;wJhenf;/ tcsKdowfwJhenf;/ tcsdef
qGJwJhenf; pwJh &Edkifor#enf;rsKd;pHkoHk;+yD; awmif;qdkv_yf&Sm;olawGudk tpGrf;ukef ESdyfuGyf [ef@wm;òzcGJwmyJ
jzpfyg w,f?
tcef;qufazmfjyr,fh 'Daqmif;yg;rSm ausmif;om;/ tvkyform;eJ@tjcm;tv$mtoD;oD;rS
EdkifiHwum v_yf&Sm;r_tjzpftysufawGudk ordkif;aemufcH tjzpftysufawGeJ@twl EdkifiHtvkduf/ vlyk*~dKvf
wOD;csif;tvdkuf/ v_yf&Sm;yHk trsKd;tpm;tvdkuf pkpnf;azmfjyay;oGm;rSm jzpfygw,f?
ausmif;om; qENjyyGJ
vltrsm;pku olwdk@jzpfapcsifwJhqENtwdkif; ajz&Sif;ay;Edkifzdk@ tpGrf;tp&SdolawG 'grSr[kwf
tpdk;& tm%mydkifawGqDrSm awmif;qdk v_yf&Sm;wwf=uygw,f? tvkyform;awGu v_yf&Sm;vm&if tvkyf
orm; v_yf&Sm;r_ (Labour Strike)/ ausmif;om;awGu v_yf&Sm;&if ausmif;om;v_yf&Sm;r_ (Student Strike)
qdk+yD; v_yf&Sm;oltrsKd;tpm;tvdkuf trnfowfrSwfay;wwf=uygw,f? v_yf&Sm;r_udk [ef@wm;òzcGJwJhtcg/
awmif;qdkcsufawGudk rvdkufavsmay;wJhtcgrSm v_yf&Sm;r_ us,fus,fjyef@jyef@eJ@ tm;aumif;&if aumif;ovdk
EdkifiHa&;bufudk toGiful;ajymif;oGm;wwfygw,f?
ausmif;om;vli,fawGu uef@uGufqENjyw,f qdkwm ynma&;/ EdkifiHa&;/ vlr_a&;/ vHkðcHa&;/
w&m;r#wa&;/ pD;yGm;a&; tp&SdwJhudpPawGrSm rausreyf/ rcHr&yfEdkifjzpf&wma=umifh jyefvnf jyifqifay;ap
vdkwJh olwdk@qENtwdkif; ausmif;om;trsm;pku awmif;qdkwJh v_yf&Sm;r_jzpfygw,f? ausmif;om;qENjyyGJawGrSm
trsm;tm;jzifh wuUodkvf/ aumvdyfeJ@ txufwef;ausmif;awGu ausmif;om;awGyg0if+yD; olwdk@xJu
acgif;aqmifawGu OD;aqmifv_yf&Sm;=uygw,f? tvkyform;vli,fawGeJ@ tv$maygif;pHku tjcm;vli,fawG
vnf; yl;aygif;yg0if v_yf&Sm;wwf=uygw,f? tcsKd@qENjyyGJawGrSmqdk&if rlvwef;/ tv,fwef; uav;i,f
awGudkawmif awG@&wwfygw,f?
vGwfvyfpGm ynmoif=um;cGifh&Sd=uwJh wuUodkvf/ aumvdyf/ aausmif;wGrSm wufa&muf
ynmoif=um;ae=uwJh ausmif;om;ausmif;olawG[m rsm;aomtm;jzifh ynmoif=um;a&;/ vHkðcHa&; 'grS
r[kwf ausmif;om;or*~v_yf&Sm;r_eJ@ ywfoufvdk@ olwdk@&J@qENtwdkif; jzpfapvdkwJhtcgrSm oufqdkif&m
ausmif;tkyfcsKyfolawGudk aqG;aEG;!d‡Ed_if;cGifh&Sd=uwJhtwdkif; ESpfzufawG@qHkaqG;aEG;=uygw,f? ausmif;om;awG
bufuvnf; tvGeftu|Hrawmif;qdkwwfovdk ausmif;tkyfcsKyfa&;bufuvnf; ajyvnfatmifvdkufavsm
ay;=uwm rsm;ygw,f?
'gayr,fh rajyvnf&if ausmif;om;awG oHk;avh&SdwJhenf;vrf;[m trsm;tm;jzifh wrsKd;
wnf;om &Sdwwfygw,f? tJ'guawmh t=urf;rzuf jidrf;csrf;pGm zdtm;ay;wmjzpfygw,f? olwdk@zdtm;ay;wJh
yHkpHuawmh v_yf&Sm;olausmif;om;a&m tjcm;ausmif;om;awGtm;vHk;uyg ynmoifESpfudk txdcdkufcH+yD;
twef;wufr,fhudpPudk jiif;qefvdkuf=uwmyJ jzpfygw,f? olwkd@awmif;qdkwm r&rcsif; pmoifcef;xJ r0if=u
awmhygbl;?
ausmif;om;qENjyyGJ jzpf&wJh aemufwrsKd;uawmh ausmif;tkyfcsKyfa&;aumifpD tp&SdwJh
wm0ef&SdolawG[m tJ'Dausmif;u ausmif;om;wOD;OD;udk ol@&J@ausmif;om;v_yf&Sm;r_a=umifh ausmif;xkwf
vdkufwJhtcg “'g[m rw&m;bl;”vdk@ ausmif;om;awGu ,lqwwf=uygw,f? bma=umifhvnf;qdkawmh
ausmif;om;v_yf&Sm;r_qdkwm v_yf&Sm;r_rSm yg0ifwJh ausmif;om;awGtwGufa&m ryg0ifEdkifwJh ausmif;om;awG
twGufyg udk,fpm;ðy v_yf&Sm;ay;wmjzpfw,fvdk@ oabmxm;wJhtwGuf jzpfygw,f?
'ghtjyif ausmif;om;wOD;-wzGJ@u olwdk@udkf,fwdkif 'grSr[kwf tjcm;olawG =uHKawG@&wJh
vlr_a&;/ pD;yGm;a&;/ usef;rma&;/ bmoma&;/ aea&;xdkifa&; tp&SdwJhudpPwckckrSm jy\emjzpfvdk@ wm0ef
&SdolawG[m w&m;Oya'abmiftwGif;u r#r#ww rajz&Sif;ay;Edkifbl;qdk&if usefwJhausmif;om;awG yg0if
vm+yD; w&m;r#wa&;twGuf awmif;qdk qENjyavh&Sd=uygw,f?
wcgw&HrSm jynfolvlxku =uHKawG@cHpm;ae&wJh
tusyftwnf;awG[m ausmif;om;awGbufudk ul;pufvmavh &Sd
ygw,f? erlemtm;jzifhqdk&if rdbjynfolawG pD;yGm;a&;usyfwnf;&if
ausmif;om;awGrSmvnf; tenf;eJ@trsm; xdcdkuf&wmrsKd; jzpfyg
w,f? pD;yGm;a&;usyfwnf;&wm[m wOD;wa,mufwnf;u cH&
wmrsKd;r[kwfyJ pD;yGm;a&;pepf tp&SdwJh tpdk;&ydkif;qdkif&m c|wf,Gif;
r_a=umifh jynfolawG tpkvdkuftðyHvdkuf rjzpfoihfyJ cH&wmrsKd;
jzpfygw,f? 1997 ckESpfrSm tm&S aiGa=u;jy\emay:aygufvmvdk@ orRw ql[mwdk E_wfxGufay;zdk@
awmif;qdkae=uwJh wuUodkvf
tif'dkeD;&Sm;jynfolawG tvl;tvJcHae&ygw,f? aemufwESpf arv ausmif;olausmif;om;rsm;
xJrSm ausmif;om;awGqENjywmudk ppfwyfu uvdefuuspf ypfcwf
ðzdcGJcJhwmup+yD; vlxkv_yf&Sm;r_ jyif;xefoGm;cJhygw,f? aemufqHk;awmh ESpfaygif;(30)ausmf tm%m,pfrl;
aewJh orRw ql[mwdk[m ausmif;om;awG awmif;qdkwJhtwdkif; &mxl;uE_wfxGufay;vdkuf&ygw,f?
tjcm;erlemawGrSmawmh v#yfppfrD;r&wJhtcg/ a&r&wJhtcg/ o,f,lydk@aqmifa&; p&dwf
puawG }uD;jr‡ifhwJhtcg/ tpdk;&u aps;E_ef; (odk@) tcGef jr‡ifhwifvdkufwJhtcgrSm jzpfwwfygw,f? jrefrmEdkifiHrSm
xif&Sm;wJh Oyrmwckuawmh EdkifiHhtm%mydkifawGu w&m;0ifoHk;pGJaewJh aiGpuULawGudk &kwfw&uf zsufodrf;
vdkufwJhtcgrSm ausmif;om;awG rcHr&yfEdkifjzpf+yD; qENjyyGJawG tqifhqifh jzpfay:vmcJhwm &Sdzl;ygw,f?
'DaemufrSmawmh &Spfav;vHk; vlxktHkºur_eJ@twl taxGaxGoydwf}uD; ay:aygufvm+yD; (26)ESpfausmf
=umatmif tkyfpdk;aewJh AdkvfcsKyf}uD;a[mif; OD;ae0if;&J@ tm%m&Siftpdk;& ðywfusoGm;ygawmhw,f?
'ghtjyif jynfolvlxk wOD;-wzGJ@udk tm%mydkifawGu Oya'rJhðyrlwJhtcgvnf; rw&m;wm
vufrcHwwfwJh ausmif;om;awGu qef@usif uef@uGufqENjyavh&Sdfygw,f? tpdk;&[m vl@tcGifhta&;awG
(Human Rights)udk csKd;azmufae+yD/ tjrefqHk; jyefvnfjyifqifxdef;odrf;zdk@ vdktyfae+yDvdk@ owday;vdkwm
a=umifhjzpfygw,f? ausmif;om;[m ausmif;om;tcGifhta&;awGtjyif vl@tcGifhta&;awGudkvnf; odae
wwfygw,f? vl@tcGifhta&;tjyif vlaer_todkif;t0dkif;&J@ vGwfvyfcGifh (Civil Liberty)udk csKyfcs,fxdyg;vm
&ifvnf; ausmif;om;vli,fawGu qef@usifuef@uGufavh&Sdygw,f?
jrefrmEdkifiHu OD;oef@ta&;tcif;vdkrsKd; udpPawGrSm tpdk;&tm%mydkifawGu oduQmrJhatmif
vkyf&if/ *k%fðyxdkufwJhwm0efudk ysufuGuf&ifvnf; ausmif;om;ta&;udpP jzpfvmwwfygw,f? ausmif;om;
awG&J@ &nf&G,fcsufuawmh &mZ0ifwifavmufwJh/ armfuGef;xdk;avmufwJh tckvdkrsKd;udpPawGudk tpdk;&
tqufqufu aemufaemif tusifhygroGm;apzdk@ tajrmftjrif }uD;}uD;eJ@ óuwif[ef@wm;wmyJ jzpfygw,f?
vlxka&;&meJ@ ywfoufvmwJh tpdk;&qef@usifa&; qENjyyGJawGrSmvnf; ausmif;om;awG
yg0ifvmwwfygw,f? wcgwavrSm olwdk@udk,fwdkifu OD;aqmif+yD; vlxkoabmxm;udk udk,fpm;wifjyoGm;
wmvnf; &Sdwwfygw,f? olwdk@&J@ &nf&G,fcsufuawmh tJ'Dvdk jy\emawGudk tpdk;&tm%mydkifawGu
w&m;enf;vrf;uspGm tjzpfEdkifqHk; taumif;qHk; ajz&Sif;ay;apvdkwmyJ jzpfygw,f?
ausmif;om;v_yf&Sm;r_awG[m rsm;aomtm;jzifh tcsdefwdkwdktwGif;rSmyJ tqHk;owfavh
&Sd=uygw,f? awG@qHkaqG;aEG; !‡dEd_if;tajz&Smvdk@ &wmvnf; &Sdovdk tpdk;&tm%mydkifawGu t=urf;zuf
0ifa&muf òzcGJESdrfESif;+yD; twif;t"rR tqHk;owfapwmvnf; &Sdygw,f? rsm;aomtm;jzifh 'Drdkua&pD
r[kwfwJh EdkifiH/ 'Drdkua&pDudk [efjyusifhoHk;aewJhEdkifiHawGrSm ausmif;om;qENjyyGJawG[m t=urf;zuf òzcGJ
cH&wwfygw,f?
ausmif;om;v_yf&Sm;r_[m t&Sdeft[kef aumif;vmwJhtcgrSm EdkifiHa&;yHkpH ouf0ifoGm;
wwfygw,f? bma=umifhvJqdkawmh tJ'DtcgrSm EdkifiHa&;u|rf;usifolawGu yl;aygif;yg0ifvm+yD; t&Sdefjr‡ifhwif
ay;avh&Sdvdk@ygyJ? EdkifiHa&;yHkpH &SdoGm;wJhtcg vlxkuvnf; ausmif;om;awGbufu tjrJyg0ifyl;aygif; ulnDay;
wwf=uygw,f? 'Dvdkjzpfvm&if tpdk;&tm%mydkifawGtaeeJ@ ajz&Sif;&cufwJh taetxm;udk rjzpfrae
&ifqdkif&ygawmhw,f? ajz&Sif;wJh enf;vrf;ay:rlwnf+yD; ajyvnfoGmwm/ tpdk;&tajymif;tvJ vkyfwm/
tpdk;& ðywfuswmqdk+yD; trsKd;rsKd; jzpfoGm;Edkifygw,f?
ausmif;om;or*~
ausmif;om;or*~ (Student Union)udk ausmif;om;tpdk;& (Student Government)
'grSr[kwf ausmif;om;aumifpD (Student Council) vdk@vnf; ac:a0:=uygw,f? aumvdyfawG wuUodkvf
awGudk udk,fpm;ðy+yD; oufqdkif&m ausmif;y&0k%ftwGif;rSmyJ vlr_a&;eJ@ ausmif;om;a&;&mudpPawGtjyif
wcgw&HrSm EdkifiHa&;t&vnf; v_yf&Sm;wJhtzGJ@tpnf;awG jzpfygw,f? txufwef;ausmif; tawmfrsm;rsm;
rSmvnf; ausmif;om;or*~qdkwm &Sdwwf=uygw,f? aumvdyf/ wuUodkvfawGavmuf t&Sdeft[kef
raumif;vSayr,fh ol@twdkif;twmeJ@olawmh wufwufºuºu &Sdaewwfygw,f?
ausmif;om;or*~rSm ausmif;olausmif;om;awGuyJ tptqHk; pDpOfv_yf&Sm;=uwm jzpfyg
w,f? ausmif;tkyfcsKyfa&;aumifpD/ rdb-q&mtoif; tp&SdwmawGeJ@vnf; vGwfvGwfuif;uif; &yfwnf
Edkif=uygw,f? ausmif;om;or*~&J@ &nf&G,fcsufuawmh rdrdwdk@wufa&mufaewJh wuUodkvf aumvdyf 'grS
r[kwf a'ota&;/ EdkifiHhta&;awGeJ@ywfouf+yD; ausmif;om;awG&J@ oabmxm;tjrifudk wifjyEdkifzdk@ jzpfyg
w,f?
ausmif;om;or*~ cyfrsm;rsm;uawmh EdkifiHa&;orm;awGarG;xkwfay;zdk@ ar#mfvihfcsufeJ@
EdkifiHa&;t& tvGefyJ wufºuvSygw,f? or*~v_yf&Sm;r_awG/ pum;&nfvkyGJawGqdk&if or*~0ifawG[m
vli,fyDyD tm;rmeftjynfh ZGJaumif;aumif;eJ@ v_yf&Sm;=uygw,f? &yfwnfcsufawGvnf; trsKd;rsKd; &Sd=u
ygw,f? or*~&J@ pme,fZif;awGawmifrS udk,fydkif&yfwnfcsufeJ@ vGwfvGwfvyfvyf &Sdae=uygw,f? tcsKd@EdkifiH
awGrSm ausmif;+yD;oGm;wJholawG/ wydkif;wpeJ@ ausmif;xGufvdkuf&olawGu taxGaxG ausmif;om;rsm;
or*~ (General Studentsʹ Union) qdk+yD; wnfaxmifv_yf&Sm;=uygw,f?
ausmif;om;or*~awGxJrSm t}uD;rm;qHk;uawmh
tar&duefEdkifiH tdkuvm[kd;rm;jynfe,f pwpfvf 0g;wm;òr•rSm
&SdwJh tdkuvm[kd;rm; jynfe,f wuUodkvf (OSU)yJ jzpfygw,f?
tJ'DwuUodkvfu ausmif;om;ausmif;olawG[m olwdk@&J@ y&0k%f
twGif;rSm pOf;pm;rdEdkifor# tzGJ@tpnf;aygif;pHkudk zGJ@pnf;+yD;
v_yf&Sm;ae=uygw,f?
EdkifiHa&;yJjzpfjzpf ynma&;yJjzpfjzpf vHkðcHa&;yJ
jzpfjzpf ausmif;om;awG rausreyfjzpfapavmufwJhudpPawG ay: tdkuvm[dk;rm;jynfe,fwuUodkfvfrS
aygufvmwJhtcg ausmif;olausmif;om;tcsif;csif;pk&Hk;+yD; wm0ef ausmif;om;,leD,HtaqmuftOD
&SdolawGqDuaeajz&Sif;csufawmif;qdkwJh v_yf&Sm;r_qdkwm&Sdygw,f? 'gudk
ausmif;om;awG&J@ uef@uGufqENjyyGJ (Student Protest)vdk@ ac:ygw,f?
uef@uGufqENjy=uwJh ausmif;olausmif;om;awG[m xdkifoydwfarSmuf
wm/ y&0k%ftwGif;rSm&SdwJh taqmuftODwckck 'grSr[kwf y&0k%f
wckvHk;udk 0ifa&mufodrf;ydkufwmawGtygt0if jzpfEdkifor# enf;vrf;
awGeJ@ t=urf;rzuf jidrf;csrf;pGmuef@uGufqENjy awmif;qdk=uygw,f?
xdkifoydwf
tvkyform; or*~
tvkyform;or*~ (trade union or labor union) uawmh ae@pm;-vpm; 0ifaiG&&SdwJh
tvkyfvkyfolawGtwGuf vkyfief;cGiftajcaeawGudk xdef;odrf;jr‡ifhwifay;zdk@ zGJ@pnf;xm;wJh or*~jzpfygw,f?
tvkyform;or*~awGudk urBmwv$m;rSm ykHo¿meftrsKd;rsKd;eJ@ zGJ@pnf;wnfaxmif+yD; v_yf&Sm;aewm ESpfaygif;
(300)ausmfyg+yD? tajccHtm;jzifh wlnDEdkifzdk@&Sdwm (4)csuf&Sdygw,f?
• or*~tzGJ@0ifawG tvkyf&yfqdkif;rcH&atmif tmrcHay;wm/ xdcdkuf'%f&m&r_eJ@ usef;rma&;p&dwf/
ouf}uD;yifpif/ tokbp&dwf pwJhtusKd;pD;yGm;awGudk aqmif&Gufay;ygw,f? wdk;wuf+yD;EdkifiHtrsm;pk
rSmawmh EdkifiHawmfu wm0ef,l=uwmrsKd; &Sdwwfygw,f? 'gayr,fh vkyfief;cGifu|rf;usifr_/ Oya'
t=uHay;/ or*~udk,fpm;ðyudpPawGrSmawmh tvkyform;or*~uae vkyfay;&wmjzpf+yD; ta&;ygwJh
tusKd;cHpm;cGifhawGyJ jzpfygw,f?
• vpmaiGeJ@ vkyfief;cGifwdk;wufaumif;rGefa&;udpPawGrSm wdk;wufaumif;rGefapzdk@ tvkyf&SifeJ@ aqG;aEG;
ajz&Sif;wJhtcgrSm tvkyform;or*~u tzGJ@0ifawGtm;vHk;udk udk,fpm;ðy+yD; vGwfvyfpGm !‡dE_dif;vkyf
aqmifvdk@&ygw,f?
• oD;jcm;&nfrSef;xm;wJh tcsKd@udpPawGrSm tvkyform;oydwfarSmufzdk@ or*~uae pDpOfvkyfaqmifay;
Edkifygw,f?
• tvkyform;xkw&yfvHk;twGuf tusKd;pD;yGm;jzpfxGef;Edkifr,fh tvkyform;Oya'awG jzpfay:vma&;
twGuf or*~u wdkufyGJ0ifay;ygw,f? tvkyform;or*~u OD;aqmifpDpOfwJh v_yf&Sm;r_awG
(Campaign)/ oufqdkif&mawGqDrSm csOf;uyfwdkufwGef; arwWm&yfcHwmawG (Lobby)/ EdkifiHa&;
orm;eJ@ EdkifiHa&;ygwDawGudk aiGa=u;axmufyHulnDwmawG &Sdwwfygw,f?
b,fvdkoydwfarSmuf=uovJ
wcgwavrSm tvkyform;or*~u ta&;,laqmif&Gufwm
r[kwfyJ or*~tzGJ@0if tvkyform;awG udk,fwdkifu oydwfarSmufwwf=uyg
w,f? 'DvdkrsKd;jzpfcJh&if w&m;r0ifwJh tvkyform;oydwf (Wildcat Strike)vdk@
ac:ygw,f? or*~u }uD;r–;wJh tvkyform;oydwfvdk tumtuG,fr&yJ
oydwfwdkufyJG 0if&wmjzpfygw,f?
tvkyform;awG oydwfarSmufwwfwm trsKd;rsKd;&Sdygw,f?
yxrwrsKd;uawmh oydwfarSmufwJh tvkyform;awG[m vkyfief;cGifudk 0if
a&mufvkyfudkifzdk@ jiif;qefwwf=uygw,f? aemufwrsKd;uawmh oydwfarSmufwJh tvkyform;awGu
vkyfief;cGiftjyifbufrSm pk&Hk;ae=u+yD; tvkyfvkyfzdk@vmwJh tjcm;tvkyform;awGudk tvkyfrvkyfzdk@
pnf;&kH;wm/ wm;qD;wmawG vky=f uygw,f? Picketing vdk@ac:yg w,f? t=urf;rzufwJh tvkyform;
v_yf&Sm;r_jzpfygw,f?
aemufwrsKd;uawmh tvkyform;awG[m vkyfief;cGifxJ 0ifa&mufae&m,lxm;ayr,fh
tvkyfrvkyfyJ xdkifae=uwmjzpfygw,f? 'DtcgrSm tvkyf&Sif[m olwdk@ae&mrSm tpm;xdk;zdk@ tjcm; tvkyf
orm; (Scab Labour)awGudk ac:oHk;vdk@r&yJ jzpfaeygawmhw,f? Sitdown Strike vdk@ac:ygw,f? trdef@
pnf;rsOf; Oya'oawGudk qef@usiftmcHwJh Civil Disobedience trsKd;tpm;wckjzpfygw,f? (20)&mpk
tpykdif;avmufu pwifusifhoHk;vmcJhwJhenf; jzpfygw,f?
odyfrjyif;xefwJhenf;wrsKd;uawmh tjzpfoabmavmufyJ vkyfay;+yD; oydwfarSmufwm
(Work‐to‐rule) jzpfygw,f? vkyfief;oabmt& rjzpfraevkyfay;&wJh tvkyfudkom a&G;vkyfvdkufwmyJ
jzpfygw,f? tedrfhqHk;vdktyfcsufudkyJ vkyfwJhtwGuf vkyfief;vnfywfr_t&Sdef usqif;oGm;&ygw,f? Oyrm
qdk&if olemðyq&mrwOD;[m vlemudk ðypkapmifha&SmufwJhtvkyfudkyJvkyf+yD; w,fvDzkef;jrnfaewmudk jyef
rajzyJ aewmrsKd;jzpfygw,f? ausmif;q&mwOD;qdk&ifvnf; pmoifwmudkyJvkyf+yD; tjcm;tvkyfrSefor#
vkyfay;zdk@ jiif;qefwmrsKd; jzpfygw,f? pmtkyf}uD;twdkif; vkyfw,f (Rule‐book slowdown)vdk@vnf;
vlodrsm;ygw,f?
tJ'DvdkrsKd; cyfqifqif &Sdwmuawmh tvkyfvkyfwJht&Sdefudk wrifwumav#mhcs+yD; oydwf
arSSmufwm (Slowdown) jzpfygw,f? vpmr&wJhtcg/ tvkyfðzwfcH&zdk@ &SdaewJhtcgrSm oHk;wwf=uygw,f?
tvkyform;awGu oydwfarSmufwJhtcgrSm vkyfief;&Sifu
tvkyform;or*~ &Sdae&ufeJ@ !‡dE_dif;aqG;aEG; tajz&SmwmrsKd;rvkyfyJ
tvkyf&Hkudkydwf+yD; wkef@jyefwwfwmvnf; &Sdygw,f? 'gudk Lockout vd@k
ac:ygw,f? trsm;tm;jzifhrSmawmh tvkyform; vpmaiGawGudk r&Sif;ay;
EdkifwJhtcgrSm jzpfwwfygw,f? tvkyfvkyfay;csifwJh tvkyform;awG &Sdae
&ifawmifrS ay;r0ifawmhygbl;? tvkyfrSmt&Sdefav#mhcswJh Slowdown vdk
oydwfrsKd;&Sd&ifvnf; ydkif&Sifu puf&Hktvkyf&Hkudk ydwfypfwwfygw,f?
'ga=umifh tcsKd@ tvkyform;oydwfawGrSm tvkyform;awGu puf&Hk
tvkyf&Hkudk 0ifa&mufodrf;ydkufwmawG vkyfavh&Sdygw,f? Oyrm- jyifopf
wEdkifiHvHk; yg0ifv_yf&Sm;wJh ar 68 taxGaxGoydwf}uD;rSm puf&Hkaygif;
(50)avmufudk tvkyform;awGu t&iford f;ydkufxm;vdkuf+yD;rS olwdk@&J@ ar 68 taxGaxG oydwf}uD;
tvkyform; tcGihfta&;awGudk awmif;qdkcJh=uygw,f?
tHkºur_ aemufqufwGJ
(1973)atoif pufr_wuUodkvf ausmif;om;tHkºur_t+yD; 25-11-1973 rSm oabmxm;
wif;rmwJh 'kwd,Adkvfr–;csKyf 'DrDx&Da&mhpf (Dimitrios Ioannides)u jidrf0yfydjym;a&;eJ@ w&m;Oya'
pdk;rdk;a&;udk ta=umif;jy+yD; ygy'dkydk;avmhpfqDuae tm%modrf;cJhjyefygw,f? 'Daemuf ppftkyfcsKyfa&; Oya'
xkwfjyef+yD; tkyfcsKyfaecJhygw,f? ygy'dkydk;avmhpfudk aetdrftus,fcsKyfcsxm;vdkufygw,f? orRweJ@
0ef}uD;csKyfawG cef@tyfcJhayr,fh aemufuG,fuae óu;udkifaecJholuawmh tm%modrf;ol 'DrDx&Da&mhpf ygyJ?
1974 ckESpfrSm qdkufy&yfppfyGJ jzpfyGm;cJhygw,f? qdkufy&yfpfrSm&SdwJh 'DrDx&Da&mhpf&J@ ppfwyfu
qdkufy&yfpf orRwudk ðzwfcszdk@ óu;yrf;wJhtcg wl&uDu *&dudk 0ifwdkufvdkufygw,f? 'Dta&;tcif;a=umifh
*&dppfwyfxJ twGif;=udwfaygufuJrG _awGjzpfcJh+yD; ppftm%m&Sifpepf tqHk;owfoGm;ygw,f? 'DaemufrSm
awmh 1974 vGwfvyfwJha&G;aumufyGJ rwdkiftxd toGiful;ajymif;a&;umvtwGuf =um;jzwftpdk;&udk
wnDwnGwfwnf; wifajrmufEdkifcJh=uygw,f?
wdkif;jynfrSm 'Drdkua&pDudk jyefvnfwnfaqmufEdkifwJhtcsdefudk a&mufcJhyg+yD? t&ifu
&uf&ufpufpuf tkyfpdk;cJhwJh tm%m&Sif ygy'dkydk;avmhpfeJ@ ol@&J@vkyfazmfudkifzuftm;vHk;udk &Hk;wifppfaq;yg
awmhw,f? ygy'dkydk;avmhpfudk EdkifiHawmfopPmazmufr_/ tm%modrf;r_/ wdkif;jynfudk &ufpuf=urf;=uKwfpGm
tkyfcsKyfr_pwJh pGJcsufawGeJ@ppfaq; ao'%fay;vdkufygw,f? aemufydkif; woufwu|ef;jypf'%f av#mhayghay;
vdkufygw,f? t&ifu vkyfcJhor#awGtwGuf aemifw&rdygw,fvdk@0efcH&if vGwfjidrf;csrf;omcGifhay;r,fqdkwJh
urf;vSrf;csufudk ygy'dk ydk;avmhpfu jiif;y,fcJhygw,f? ol[m axmifxJrSmyJae&if; touf(80)rSm uifqm
a&m*geJ@ qHk;oGm;cJhygw,f?
vufqifhurf;ay;vmwJh oifcef;pm
tm%m&SifrSm tjrJ&Sdaewmu vlowfvufeuf/ +yD;awmh rw&m;xkwfjyefxm;wJh
Oya'awG wcsufv$wftrdef@awG/ tJ'Dtrdef@udk taumiftxnfazmfay;&olawG jzpfygw,f? 'gawGom
ruygbl;? wdkif;jynf&J@b¾meJ@ t&if;tjrpfrSefor#udk olwdk@udk,fusKd;twGuf toHk;csxm;wmjzpfvdk@
ppftm%m&Sif&J@tiftm;u odyfaumif;aewwfygw,f? 'Dtiftm;udk ðzdEdkifrSmu vlxkpGr;f tm;jzpf+yD;?
AsL[majrmuf enf;vrf;u aoewfrudkif/ t=urf;rzufvrf;pOfjzpfygw,f? 'DESpfckaygif;+yD; ðzdrS atmifyGJ
&EdkifwJhudpP jzpfygw,f? 'ga=umifh *&djynfolvlxk[m ausmif;om;v_yf&Sm;r_bufu &yfwnf+yD; axmufcH
v_yf&Sm;=uygw,f? (1973) atoif pufr_wuUodkvf ausmif;om;tHkºur_[m *&dEdkifiH&J@ordkif;rSm tvGef
xif&Sm;wJh jzpf&yfwckomruygbl;? urBmay:rSm tm%m&Siftpdk;&awG &Sdaeao;oa&G@ 'Drdkua&pD&zdk@
vGwfajrmufzdk@ vlxkwdkufyGJawGudk vrf;jyay;aer,fh rD;&–;wefaqmifwcktjzpfeJ@vnf; tcdkiftrm &yfwnf
aeqJ jzpfygw,f?
ar 68
May 1968
vl@tcGifhta&;csKd;azmuf-ydwfyifcH&&if
vGefcJhwJhESpfaygif; av;-ig;-ajcmufq,feD;yg;cef@u tjzpftysufwcsKd@[m 'Dae@
tcsdefawGxd rajymif;rvJwnf&Sdaeao;w,fqdk&if tJ'Dvdkðyrlae&wmudk vltrsm;pku
ESpfoufoabmus vufcHaeao;w,fvdk@qdk&rSm jzpfygw,f? 'DvdkyJ vltrsm;pkujzpfjzpf/
EdkifiHwumujzpfjzpf róuufvdk@ vufrcHEdkifvdk@ qef@usifcJhzl;wmawG[mvnf; 'Dae@
arG;zGm;}uD;jyif;vm=uwJh vlom;awGtwGuf qufvufxdef;odrf;&r,fh ordkif;ay;wm0ef
tjzpfeJ@ &Sdae&pjrJygyJ? 'ga=umifhrdk@vnf; wwd,urBmppf}uD; jzpfrvmEdkifao;wmvdk@ qdk&
ygr,f? vla&m wd&dp>mefyg obm0twdkif; vGwfvGwfvyfvyfaecsif=uygw,f? vGwfvyfr_udk
xdyg;vm&if todOm%f&SdwJhvl rqdkxm;eJ@/ wd&dp>mefawmifrS vufrcHEdkif=uygbl;? b,folrqdk ar 68
enf;vrf;wckckudktoHk;cs+yD; &kef;xGufzdk@óu;yrf;=uwmygyJ? ydkpwm
ar 68 qdkwm vGwfvyfpGmynmoif=um;cGifh tygt0if tjcm;vlr_tcGifhta&;awG ydwfqdk@
cHae&wmudk wGef;vSefwJh jyifopfEdkifiHu wuUodkvfeJ@ txufwef;ausmif;olausmif;om;awG&J@ 1968ckESpf
arvu ausmif;om;v_yf&Sm;r_ jzpfygw,f? 'Dv_yf&Sm;r_uae jyifopfwEdkifiHvHk;u tvkyform;0efxrf;aygif;pHk
(10)oef;avmuf yg0ifvmwJh taxGaxGoydwf}uD; jzpfay:vmcJhygw,f? vlenf;pku csKyfcs,fwm;jrpf
xm;wmawGudk vltrsm;pku vufrcHEdkifwma=umifh wGef;vSefqef@usifwJh vlr_awmfvSefa&;wckjzpfvmzdk@
jyifopfausmif;om;awGu OD;aqmifóu;yrf;cJhwm[m urBmhEdkifiHawGtwGuf pHerlem,lp&mwck jzpfvmyg
w,f? tckqdk&ifawmh ESpfaygif;(40) eD;yg;avmuf&SdcJhyg+yD? 'Dae@xdvnf; vl@tcGifhta&;csKd;azmufcH&/ ydwfyif
cH&wJhtjzpfawG &Sdvm&if ar 68 wkef;uvdk qef@usifuef@uGufae=uwm rqef;vSygbl;?
pdef;jrpf ta&S@zufodk@
arv(10)&ufrSm yJ&pfudk jzwfpD;qif;aewJh pdef;jrpf&J@
taemufzufjcrf; (La Rive Gauche)&J@ Place Denfert-Rochereau
ae&mrSm aemufwcgt}uD;tus,f vlpkjyefygw,f? tckqdk&if ausmif;om;
awGomru tvkyform; vli,fawGvnf; yg0ifvmae=uyg+yD? tiftm; pdef;jrpf
ig;aomif; &Sdaeygw,f? olwdk@[m pdef;jrpf taemufzufjcrf;uae jrpfta&S@
bufudka&muffEdkifzdk@ tm;xkwf=uygw,f? t"du&k%f;&JawGuvnf; twm;tqD;aygif;(60)eJ@ ydwfqdk@xm;
ygw,f?
ESpfzufaqG;aEG;yGJysufoGm;wJh reufapmapm 2 em&D 17rdepfup+yD; twm;tqD; z,f&Sm;a&;
wdkufyGJ (The Battle of Barricaeds)udk qifE$Jvdkuf=uwm reuf 7 em&Dtxd =umcJJhygw,f? twm;tqD;
awGudk ausmif;om;vli,fawGu z,f&Sm;+yD; a&S@wdk;Edkifzdk@ t&dkuftESufcH óu;yrf;=uygw,f? tm%mydkifawG
uvnf; jrpfta&S@zufqDudk vltkyf}uD; ta&mufrcHyJ &JawGudk twif;&dkufESuf wm;qD;cdkif;xm;ygw,f?
&yfuGuftoD;oD;uvlawG a&mufvm=u+yD; ausmif;om;vli,fav;awGudk oem;=uifempGmeJ@ tm;ay;
apmifha&Smuf=uygw,f? vdarRmfoD;awG/ udwfrkef@eJ@ tjcm;pm;p&mawG vmay;=uygw,f? '%f&m&wJhol
awGudkvnf; &yfuGufxJutdrfawGqD o,foGm;+yD; ðypkay;=uygw,f? wwfEdkifor# aq;0g;uko ay;=uyg
w,f? ausmif;om;awG&J@ arwWm&yfcHcsuft& &yfuGufjynfolawG[m vrf;awGtay:rSm a&awGjzef; ay;xm;
=uygw,f? rsuf&nf,dkAHk;ypfwJhtcg rxda&mufapzdk@ jzpfygw,f? 'Dvdkxdyfwdkufwdk;wJh yËdyuQrSm ausmif;om;
vli,fawG &maygif;rsm;pGm tzrf;cH&/ '%f&mawG&cJh=uygw,f? tjzpftysuftm;vHk;udk a&'D,dkeJ@
&kyfjrifoH=um;u aemufwae@rSm xkwfv$ifhjyocJh=uygw,f?
wEdkifiHvHk; taxGaxGoydwf
ausmif;om;awGtay: tpdk;&u tckvdk &uf&ufpufpuf ESdyfuGyf
ESdrfeif;ayr,fh ratmifjrifcJhygbl;? bma=umifhvnf;qdkawmh qef@usifv_yf&Sm;aewJh vlxk}uD;
udk oem; u&k%moufolawGu 0ifa&muftm;jznfhvdkufvdk@ jzpfygw,f?
ausmif;om;v_yf&Sm;r_ pwifwkef;u axmufcHzdk@ wGef@qkwfaecJhwJh jyifopf
uGefjrLepf ygwD(PCF‐French Communist Party; Parti communiste français)[m
tjcm;tvkyform;or*~}uD;ESpfckjzpfwJh CGT‐The General Confederation of Labour
(Confédération générale du travail) eJ@ CGT‐FO The General Confederation of
Labor ‐ Workersʹ Force (Confédération Générale du Travail ‐ Force Ouvrière)
wdk@udk aygif;vdkuf+yD; wae@wm taxGaxG oydwf}uD; (general strike)eJ@ csDwuf qENjyzdk@
arv(11)&ufrSm qHk;jzwfvdkuf=uygw,f?
arv (13)rSm jyifopfwEdkifiHvHk; taxGaxGoydwfqifE$Jolu q,foef;&SdcJh+yD;/ yJ&pf wòr•
vHk;rSmawmh vlxkwoef; csDwufqENjycJh=uygw,f? trsm;pk[m tvkyform;awGjzpfayr,fhvdk@ ausmif;om;
wode;f avmufvnf; yg0ifcJh=uygw,f? t"du&k%f;&JawGudk rjrif&awmhygbl;?
0ef}uD;csKyf aygrfyD'dk; (Georges Jean Raymond Pompidou)u zrf;xm;wJholawGudk
jyefv$wfay;r,fhtjyif yJ&pfwuUodkvfudkvnf; jyefzGifhay;ygr,fvdk@ ol@&J@oabmudk xkwfjyefay;ygw,f?
'gayr,fh oydwfwdkufyGJ vd_if;vHk;}uD;[m aemufjyefqkwfroGm;yJ waeukef csDwufaeqJjzpfygw,f? 'Dvdk quf
v_yf&Sm;aevdkufwm[m 0ef}uD;csKyf&J@ oabmxm;udk orRwuyg oabmwlnDvmEdkifzdk@twGuf taxmuf
tuljzpfapw,fvdk@ ,lqp&m&Sdygw,f?
ausmif;om;awG&J@atmifyJG
arv(13)&ufnaecif;rSm ausmif;om;awGudk yJ&pfwuUodkvf ausmif;0if;xJudk jyef0ifEdkif=u+yD;
odrf;ydkufxm;cJh=uygw,f? olwdk@&J@ wuUodkvfudkvnf; udk,fydkif vGwfvyfcGifh&SdwJh jynfol@wuUodkvf jzpfw,f
vdk@ a=unmvdkufygw,f? epfemqHk;&–H;r_awGtwGuf tpdk;&qDuawmif;zdk@ yJ&pfòr•awmfeJ@ tjcm;a'oawGrSm
ausmif;om; v_yf&Sm;r_ aumfrwDaygif; (401)avmufudk aemufydkif;tcsdefawGrSm zGJ@pnf;cJh=uyg w,f?
ausmif;om;v_yf&Sm;r_uae tvkyform;v_yf&Sm;r_qDodk@
ausmif;om;awG&J@ vdkvm;csuf jynfh0cJhyg+yD? 'gayr,fh ausmif;om;awGeJ@twlwl wkdufyGJ
0ifcJh=uwJh tvkyform;awG[m olwdk@&J@ tcGifhta&;awGtwGuf arv(14)&ufrSm qufvufwdkufyJ0G ifcJh
=uygw,f? jyifopfEdkifiHtaemufzufjcrf;u Nantes qdwk Jh òr•em;u EdkifiHydkif Sud Aviation av,mOfpuf&Hk
tvkyform;awGu xdkifoydwfarSmuf=uygw,f? ol@aemufrSmawmh Renault um;ukr`%Du puf&HkawGrSm
tvkyform;awG oydwfarSmuf=uygw,f? arv(16)txd puf&Hkaygif;(50)avmufudk tvkyform;awGu
odrf;ydkufqENjyae=uyg+yD? arv(17)rSm qENjyol ESpfodef;&SdcJhygw,f? aemufwae@rSm ESpfoef;jzpfvm+yD;
aemufqHk; tvkyform; q,foef;u oydwfwdkufyGJrSm yg0ifvm=uygawmhw,f? aemufxyfwygwfvHk;vHk;
tvkyform; oydwf}uD;udk qifEJc$ Jh=uygw,f?
tvkyform;awG oydwfarSmufwm tvkyform;,leD,HawGu OD;aqmif
vdk@ r[kwfygbl;? tvkyform;awGudk,fwdkifu &oihf&xdkufwmawGudk awmif;,l&r,f
qdkwm oabmaygufoGm;vdk@ jzpfygw,f? olwdk@[m yxrawmh vpmaiGwdk;ay;zdk@eJ@
tjcm; pD;yGm;a&;vdktyfcsufawG jynfh0zdk@udkom awmif;qdk=uygw,f? wjznf;jznf;
awmif;qdkwmawG rsm;jym;us,fjyef@vmygw,f? EdkifiHa&;rSm ydkrdkyg0ifEdkifzdk@tjyif
tpdk;&eJ@ orRw 'Da*g E_wfxGufay;zdk@/ tcsKd@qdk&if puf&Hkudk olwdk@udk,fwdkif vnfywfcGifh
ay;zdk@txd tpGef;xGufvmcJhygw,f? CGT‐The General Confederation of
Labour u =um;0ifndSEd_if;ay;vdk@ tedrfhqHk;vpmaiGudk (35)&mcdkifE_ef;eJ@ tjcm;vpm
aiGudk (7)&mcdkifE_ef; wdk;ay;zdk@ oabmwlcJh=uygw,f?
arv(29)&ufuawmh ar 68 ta&;tcif;&J@ aemufqHk; qENjyyGJae@ jzpfygw,f? CGT u
OD;aqmif+yD; tvkyform; odef;aygif;rsm;pGmu orRw 'Da*gudk &mxl;uxGufay;zdk@ yJ&pfrSm csDwufqENjy=u
wmjzpfygw,f?
ZGef uawmh ar eJ@rwl
wvvHk;vHk; jyif;jyif;xefxef v_yf&Sm;vdkufvdk@ atmifyGJawGvnf;&/ epfemqHk;&–H;wmawGvnf;
&SdcJh&wJh ausmif;om;awGeJ@ tvkyform;awGrSm awmfvSefa&; cHpm;csufawG tawmfyJ avsmhusoGm;+yD jzpf
ygw,f? tvkyform;awGvnf; wjznf;jznf; vkyfief;cGifjyef0if=uolawG &Sdovdk tvkyfðywfoGm;olawG
vnf; &SdcJhygw,f? jyifopfausmif;om;or*~(UNEF)u vrf;ray:qENjywmawGudk &yfqdkif;vdkufyg+yD? tpdk;&
u vuf0JtzGJ@tpnf;awGudk zsufodrf;vdkufygw,f? ZGefv(16)&ufrSm yJ&pfwuUodkvf (Sorbonne)udk
&JawGu jyefvnf odrf;ydkufcJhygw,f? orRw 'Da*gvnf; ZGefv ygvDrefa&G;aumufyGJrSm tEdkif&&SdcJhygw,f?
'DaemufrSmawmh ar 68 ta&;tcif;u +yD;qHk;oGm;cJhygawmhw,f?
orRw 'Da*g
ar 68 ta&;tcif;rSm jyifopftpdk;& wzGJ@vHk;
ðywfus vkrwwfjzpfaeayr,fh orRw'Da*guawmh wif;cHxm;
aeqJyg? 'gayr,fh oludk,fwdkif *smreDEdkifiHu avwyftajcpdkuf
pcef;wckrSm c%avmuf wdrf;a&Smifcdkv_HaecJh&ygw,f? vlajym Charles de Gaulle Georges Pompidou
rsm;ayr,fh twnfrðyEdkifao;wJh owif;t& 'Da*g[m tJ'DrSm wdrf;a&Smif&if;eJ@ ar68 ta&;tcif;udk
ppfa&;t& 0ifa&mufpGufzufzdk@ aqG;aEG;aewmjzpfEdkifw,fvdk@ qdkygw,f? ol[m urBmppfESpfckpvHk;udk wdkufcJh
zl;wJh ppfAdkvfcsKyf}uD;b0uae EdkifiHa&;orm;jzpfvmolyg?
ppfwyfudk ol@bufrSmaocsmatmif t&if pnf;&Hk;xm;vdkufygw,f? 'Daemuf EdkifiHawmfydkif
&kyfjrifoH=um;u oydwfvSefwJhtxdapmifh+yD;rS wEdkifiHvHk;udk a=unmvdkufygw,f? ol@a=unmcsufrSm
trsKd;om;ygvDrefudk zsufodrf;vdkufwm/ ZGef(23)&ufrSm ygvDrefa&G;aumufyGJtopf vkyfay;r,fqdkwm yg&Sd
ygw,f? tvkyform;awGudkvnf; vkyfief;cGifjyef0ifzdk@ trdef@ay;vdkuf+yD; r0ifcJh&if ta&;ay:tajctaeudk
a=unmzdk@&Sdvdrfhr,fvdk@ jcdrf;ajcmufcJhygw,f? ygvDrefudkzsufodrf;zdk@ 0ef}uD;csKyf aygrfyD'dk;u em;cscJhwm jzpfay
r,fhvnf; a&G;aumufyGJEdkifoGm;wJhtcgusawmh aygrfyD'dk;udk 0ef}uD;csKyf jyefrcef@awmhyJ tjcm;wa,mufeJ@
tpm;xdk;cJhygw,f? 1969 qENcH,lyGJrSm &–H;edrfhcJhvdk@ orRw&mxl;u tem;,loGm;ygw,f? ol@ae&mudk
aygrfyD'dk;u qufcHygw,f? 'Da*g[m touf&Spfq,frjynfhrD ESpfygwftvdkrSm usef;usef;rmrm &Sdae&if;uae
&kwfw&uf aoqHk;cJhygw,f?
oHk;oyfjcif;
jynfolvlxku tpdk;&tm%mydkifawGudk qef@usifv_yf&Sm;wJhtcg vlxkqENudk rvdkufavsm
ay;csifwJh tpdk;&qdk&if tdrf=uufcsif; tdk;rJokwf+yD; cGycf dkif;ovdk qENjyolawGudk &dkufESufypfcwfzdk@ EdkifiHawmfu
vpmay;xm;wJh &J/ ppfom;wdk@udk trdef@ay;wwfygw,f? 'ga=umifh &JawG/ ppfom;awGrSm oabmw&m;awG
ðyjyifajymif;vJzdk@vdktyfaeyg+yD? ausmif;om;awG/ jynfolawGqdkwm wajrwnf;ae wa&wnf;aomufwJh
aoG;&if;om;&if; EdkifiHom;trsm;pkjzpfygw,f? vltrsm;pku vlenf;pkudk qef@usifuef@uGufwm[m
b,folurSefvdk@ b,folurSm;w,f qdkwm cGJjcm;pOf;pm;&ygr,f?
ausmif;om;v_yf&Sm;r_udk t=urf;zufESdyfuGyfESdrfeif;vm&if tvkyform;/ v,form;/
0efxrf; tp&SdwJh jynfolvlxk[m ausmif;om;bufrSm tpOf&yfwnf ulnDapmifha&Smufay;ygw,f?
'ga=umifh “rdbjynfol” vdk@ac:wmudk jiif;csufxkwfvdk@ rjzpfygbl;?
ausmif;om;awG[m tjrJwrf; acwftjrifacwftawG; aumif;wJholawGjzpfvdk@ olwdk@udk
acwfumvtvdkuf vdkufavsmnDaxG ðypkysKd;axmifay;&ygw,f? 'g[m wdkif;jynfEdkifiHwck/ vlaer_ todkif;
t0dkif;wck tem*wfrSm wdk;wufzGH@òz;vmzdk@twGuf tvGefta&;ygwJhtcsufyg? tnGef@tzl;av;awGudk csKd;zJh
zsufqD;vdkuf&if yef;awG vSvSyy ryGifhEdkifawmhovdkygyJ?
acwfa&pD;a=umif; ajymif;vJwm[m taumif;bufu&Sdovdk tqdk;bufuvnf; &SdEdkif
wmygyJ? ajymif;vJwdkif; aumif;wmawmhr[kwfygbl;? omrefjynfoltrsm;pk qdkwm 'DvdktqHk;tjzwf ay;wJh
ae&mrSm tvGefta&;ygwJh vlwef;pm;jzpfygw,f? 'ga=umifv h nf; tajccHvlwef;pm;vdk@ ac:=uwm
jzpfygw,f? tajccH vlwef;pm;trsm;pk&J@qEN ryg&SdyJ ajymif;vJwmrSefor#/ qef@usifwmrSefor# wdkif;jynf
twGuf tifrwef tEW&m,f }uD;rm;vSygw,f?
ar68 ta&;tcif;wkef;udk jyefoHk;oyf=unhfwJhtcg jyifopfwEdkifiHvHk; taxGaxGoydwf
arSmufae+yD; jynfolwoef;u yJ&pfrSm csDwufqENjyaewJhtajctaerSm tu,fIrsm; 0ef}uD;csKyfaygrfyD'dk;u
ausmif;om;awG awmif;qdkwmudk vdkufavsmray;bl;vdk@ ol@&J@oabmxm;udk a=unmcJh&if (odk@) aygrfyD'dk;&J@
oabmxm;udk orRw 'Da*gu oabmwlcJh&if (odk@) 'Da*gu ausmif;om;udpPudk ppfwyfoHk;+yD; ajz&Sif;&if
olwdk@ESpfa,muf[m jynfoltrsm;pk&J@ qENoabmxm;udkqef@usifwJh 'Drdkua&pDtpdk;&vdk@ tac:cH&awmhrSm
jzpfygw,f? 'gqdk&if 'Drdkua&pD ppfrSef&J@vm; qdkwm wurBmvHk;u 0dkif;0ef;ar;cGef;xkwf=uawmhrSm jzpfygw,f?
'Drdkua&pDvrf;a=umif;udk a&G;cs,fcsDwufaeolwdk@ twk,lp&myg?
jyifopfausmif;om;awG&J@ ar 68 v_y&f Sm;r_[m wu,fudkyJ &nfrSef;csuf atmifjrifjynfh0cJh
ygw,f? ausmif;om;v_yf&Sm;r_wdkif; atmifjrifcJhwm r[kwfygbl;? Oyrm- ruUqDudk ausmif;om;v_yf&Sm;r_
(1967-68)/ jrefrmausmif;om;v_yf&Sm;r_(1974) wdk@jzpfygw,f? olwdk@v_yf&Sm;wJhtcsdefwkef;u &SdaewJh
EdkifiHa&;taetxm;udk ausmif;om;awGu ajymif;vJoGm;atmif rpGrf;aqmifEdkifcJhayr,fh ausmif;om;
v_yf&Sm;r_&J@ tusKd;oufa&mufwmawGudk aemifwcsdefrSm wdkuf&dkufjzpfap/ oG,f0dkuf+yD;jzpfap cHpm;&wmawmh
trSefygyJ?
Oyrm- *smreD0ef}uD;csKyf Gerhard Schröder (1998-2005)&J@ tpdk;&tzGJ@rSmqdk&if
0ef}uD;tawmfrsm;rsm;[m 1960 0ef;usif/ 1970 0ef;usifwkef;u ausmif;om;v_yf&Sm;r_awGrSm yg0ifc=Jh u
olawG jzpf=u+yD; wdkif;jynf&J@ t"dutcef;u¾awGrSm jynfoludkudk,fpm;ðywJh wm0efawGudk w&m;0if
xrf;aqmifEdkifcJh=uygw,f?
--------------0000000------------------
y&m[m aEGOD;
udkf,fawG@=uHK&
e,l;a,mufu rdwfaqGwOD; zkef;qufvmwJhtcsdefrSm
usaemf tdyfaysmfaecJhygw,f?
“a[h @ @ @ rif;rdom;pkawGudk u,fxkwf+yD;+yDvm;”
“bma=umifh igu olwdk@udk u,f&rSmvJuG”
“rif; rodao;bl;vm;? tckrif;aewJh y&m[mudk ppfwyf
awG usL;ausmfae+yD? av,mOfuGif;udk odr;f +yD;oGm;+yD? orRweef;awmfvnf;
&k&Sm;awG&J@ vufatmufudk @ @ @ @ @ ”
&yfuGufxJudk 0ifvm+yD
ol@pum;qHk;atmifawmif usaemf apmifhraeEdkifawmhyg? uref;uwef; t0wftpm;vJ+yD;
tjyifudk xGuf=unfhvdkufrdw,f? bm&k&Sm;ppfwyfrS rawG@? usaemfwnf;cdk aewJh y&m[m&J@ ydk[dk&Jvuf
&yfuGufrSm b,fppfom;rSr&Sd? bmrSrjzpf?
jAKef;qdk toHawG qlqlnHnH =um;vdkuf&w,f? [dkbufjcrf; px&ma[mh &yfuGufuae
wifhwm; w'gZifavmuf usaemf aewJh&yfuGufxJ vSdrfh0ifvm=u+yD? rdwfaqGajymvdkufwJh qdkAD,uf ppfwyfu
wifhum;awG?
wifhum;armif;olawG=unfh&wm vrf;aysmufaeyHk&w,f? &yf=unfhaewJhvltkyf}uD;udk
aoewfeJ@csdef&if; orRweef;awmf b,frSmvJvdk@ ar;ae=uw,f? vufxJrSmvnf; urBmvSnfhc&D;onf ajrykH
eJ@? tm;vHk;wdkifyifxm;=uovdk olwdk@ar;wm b,folurS jyefrajz=u?
aoewfarmif;ðzwfawmhr,fh vlwa,mufa&S@rSm tjcm;vlwa,muf&J@ toufwacsmif;
[m tqHk;owf&vkrwwfygyJ? usaemfudk,fwdkif =uHKvdkuf&wmuawmh jynfyppfom;u wuUqDarmif;oludk
aoewfeJ@csdef+yD; ar;aewJhjrifuGif;? =um;vdkuf&wmu @ @ @
“tcsdefrqGJeJ@ jrefjrefajymprf;”
'guawmh csufEdkifiHrSm EdkifiHjcm;owif;axmuf vmvkyfaewJh tar&duefvlrsKd; Alan Levy
u 21-8-1968 rSm udk,fwdkifajymoGm;wJh wu,fhtjzpfyg?
qdkAD,ufppfom;awGudk &ifqdkifae&wJh csufjynfolawG[m
tckawmh y&d,m,fygygeJ@ tcsed q f JaG e=uyg+yD? csufwEdkifiHvHk;&J@ tcsKyftjcm
tm%m[m wdkif;wyg; usL;ausmfolawG&J@vufxJudk a&mufoGm;+yDjzpfvdk@ 'Dvdk
tcsdefrSm b,fcsufEdkifiHom;rS usL;ausmfolawGudk ,dkif;yif;ulnDay;vdkwJhqEN
r&SdcJh=uygbl;? olwdk@trdef@ay;apcdkif;wmudk &oavmuf aemufqHk; wwfEdkifwJh
txd tcsdefqGJ&ygawmhr,f?
a&'D,dk toHv$if&Hka&S@u
21-8-1968 &J@reufcif;rSm csufjynfolawGtzdk@ =urRmqdk;eJ@ qdkAD,ufwifhum;
Edk;xcJh&ygw,f? a&'D,dktoHv$ifhXme&SdwJh vrf;r}uD;ay:rSm yxrOD;qHk; ypfoH
cwfoHawG wtkef;tkef; w'dkif;'dkif;eJ@yg? 'DtcsdefrSm KSČ ygwD A[dkaumfrwDuae jynfyppfa&; usL;ausmf
wmudk jypfwif&H_@cswJh a=unmcsufudk zwf=um;aeygw,f? a&'D,dktoHv$ifhXme[m r[mAsL[mt&
ta&;ygaevdk@ jynfolvlxku taqmuftODudk 0dkif;0ef;umuG,fay;ae=uygw,f? 'gayr,fh r=umcifrSmyJ
a=unmcsufzwfaewm w0ufwysufeJ@&yfoGm;+yD; EdkifiHawmfoDcsif;oHudkom =um;vdkuf&ygawmhw,f?
“csufjynfolawGeJ@urBmhEdkifiHom;awG[m vlom;aumif;usKd;udkjzpfapwJh qdk&S,fvpfpepfudk vdkcsifawmifhw
wmyJ jzpfw,f? 'DtrSefw&m;[m aemufqHk;rSmtEdkif&rSmjzpfw,f?” a=unmcsuf zwfaeol [m 'DxufydjkyD;
rzwfEdkifcJhawmhygbl;? toHv$ifhtaqmuftOD&J@ tjyifbufrSmawmh y&m[m òr•awmfom;awG twkH;t&kef;
aoae=uyg+yD?
“awmfawmhudk pdwftaESmifht,Suf jzpf&wmygyJ? tJ'Dreufcif;rSm tem;u
"gwfqDqdkifrSm t&ifqDjznfh+yD; uGefjrLepfygwD A[dkaumfrwD &Hk;taqmuftODxJ
vSrf;0ifvdkufawmh avScg;xpfrSm vlwa,muf vJusaoqHk;aewmudk yxr
OD;qHk; awG@&wmygyJ? i,fi,fav;yJ &Sdygao;w,f? usr t&rf;udk pdwfxdcdkufrdcJh
&ygw,f? 'Dae@xdwdkifvnf; aumif;aumif; jyefajymEdkifpGrf;r&Sdatmif pdwf
xdcdkuf ae&wkef;ygyJ?”
csufudkpvdkAufuD;,m;EdkifiHrSm tJ'Dwkef;u vlodrsm;wJh
owif;a=unmol umrDvm (Kamila Mouckova) ajymjyoGm;wm jzpfyg
w,f? jynfyusL;ausmfwyfawG nu0ifvm+yD qdkwJhowif;udk =um;vdk@ olr[m
wifhum;tajrmuf'%f y&m[m òr•vnfacgifrSm&SdwJh &kyfjrifoH=um;XmeudkomG ;+yD; &oavmuf wm0ef
xrf;aqmifay;zdk@ um;eJ@xGuftvmrSm =uHKvdkuf&wm
jzpfygw,f? olwdk@ &kyfjrifoH=um;Xmeuae (21)&ufae@u wreufcif;vHk;
tcsdef&or# owif;awGudk v$ifhxkwfay;=uygw,f? jynfolawG ua,muf
u,ufrjzpfyJ wnfwnfjidrfjidrf&Sd=uzdk@ olru wdkufwGef; toHv$ifhay;cJh
ygw,f? 'Dvdk vlrqefqHk; &ufpuf=urf;=uKwfr_awG qufjzpfaeOD;r,fvdk@
trSefwu,f ,HkwJhola&m &dSOD;rSmvm;? umrDvm uawmh r,HkcJhygbl;?
tajctae[m aumif;oGm;vdrfhr,fvdk@ ,lq aecJhol wOD;ygyJ?
“tjyifa&mufaewJholawG tdrfjyef=uzdk@/ tdrfrSmyJae=uzdk@/
vrf;rawGbufudk rxGufzdk@ usr wwfEdkifoavmuf ajymay;aecJhygw,f? emZDwyfawG usL;ausmf
'Dvdk jzpfysufaewmawG[m trSm;wckomjzpf+yD; aemufqHk; rSmawmh jyefaumif;oGm;ygvdrfhr,f?”
'gayr,fh csufjynfolawG rcHcsifvdk@ v_yf&Sm;
vmwJh qENjyyGJawG/ &kef;&if;qefcwfjzpfwmawG/ towfcH&wJh
owif;awGyJ wuf+yD;&if;wufaevdk@ vlxk[m wcgrS rjzpfcJh
zl;wJh a'grmef[kefawG aygufuGJae=uyg+yD? bmajymajym r,Hk
=uawmhygbl;?
“awmfawmf}uD;udk pdwfqdk;cJh&ygw,f?
pdwfqdk;vGef;vdk@ usr yg;pyfxJu tjrSKyfawGawmif xGufae
cJh&ygw,f? 'g wu,fjzpfcJhwmyg? usL;ausmfppfom;awG
vkyfyHkudk usr r,kHEdkifavmufatmif jzpfcJh&ygw,f? ajy;olajy;/ vJolvJ
tifrwefrS &dkif;pdkif;apmfum;vGef;ygw,f? bmawGjzpfae
ovJqdkwm jynfolawG odaeatmifqdk+yD; ajcmuf&ufavmuftxd usrwdk@[m cGifhðycsufr&yJ toHv$ifhay;
EdkifcJhygw,f? 'gayr,fh aemufqHk; olwkd@a&mufvmwJhtcgrSmawmh usrwdk@udk aoewfeJ@csdef+yD; z,f&Sm;vdkuf
ygw,f? usrwdk@wa,mufpD[m &mZ0wfom;awGvdk tkwfeH&HrSm ausmay;vufajr‡muf+yD; wef;pD&yfaecJ&h
w,fav?”
&kyfjrifoH=um;rSm owif;a=unmol umrDvm &J@ udkf,fawG@jzpfygw,f?
vGwfvyfawmhrvm;
“y&m[m aEGOD;”qdkwmu csufudkpvdk AufuD;,m;
EdkifiHrSm EdkifiHa&;vGwfvyfcGifh&SdcJhwJh tcsdefumvudk &nfn$ef;ac:qdk
=uwm jzpfygw,f? “y&m[m aEGOD;”[m 1968 Zefe0g&D(5)&ufuae 1969 csufudkpvdkAufuD;,m; ajryHk
tJ'DESpf =o*kwf (20)&ufxd jzpfygw,f? vlwa,muf[m (23)ESpf
vHk;vHk; axmifusaecJh+yD;aemuf (8)vavmuf tjyifrSm vlwef;aph v_yf&Sm;oGm;vmvGwfvyfcGifh &Sdaew,f
qdk&if b,hfavmufrsm; aysmfaevdkufyghrvJ?
1991 rSm =unf=unfjzLjzL wdkif;jynfcJaG xmif=uwJh csufeJ@ pvdkAufESpfEdkifiH[m 1918 ckESpf
txd =op=wD;,m;-[efa*&D tifydkif,mxJrSm &SdaecJhygw,f? 'Dhaemuf 1938 xd csufudkpvdkAufuD;,m;
EdkifiHtjzpf oD;jcm;&yfwnfvmcJh+yD;rS 1939-45rSm emZDvufatmufudk a&mufcJh&ygw,f? 'kwd, urBmppf
t+yD;upvdk@ qdkAD,uf,leD,H(USSR‐ The Union of Socialist Republics) &J@r[mrdwf jzpfae&wJhtjyif
0gaqmpmcsKyf (Warsaw Pact) tzGJ@0ifvnf; jzpfaecJhygw,f? 'Dawmhvnf;
csufudkpvdkAufuD;,m;EdkifiHom;awG[m wif;=uyfwJh uGefjrLepf wygwDpepfatmufrSm rajyvnfwJh
pD;yGm;a&;udk &kef;&if;uef&if;eJ@ vGwfajrmufr,fhae@udk ar#mfvifh ae&+yDjzpfygw,f?
'DvdktajctaerSm csufuGefjrLepf ygwD (KSČ) yxrtwGif;a&;r–;ae&meJ@
orRwae&m ESpfckpvHk;udk ,l xm;oluawmh EdkAdknif(Antonín Novotný) jzpfygw,f?
ol[m 1967 ausmif;om;v_yf&mS ;r_udk qdk;qdk;0g;0g; udkifwG,fajz&Sif;vdkufwma=umifh
ygwDwGif; =oZmtm%m usqif;cJh&jyD; yxr twGif;a&;r–;ae&mudk tvufZef;'g;'k&Suf
(Alexander Dubček)udk 1968Zefe0g&D(5)&ufrSm v$Jajymif;ay;vdkuf&ygw,f? 'ghtjyif
orRw&mxl;udkvnf; 22-3-1968 rSm qAdkbdk'g (Ludvik Svoboda)udk
tvufZef;'g; v$Jay;vdkuf&jyefygw,f?
'k&Suf
tvufZef;'g;'k&Suf[m ðyjyifajymif;vJa&;orm;jzpfygw,f? ol[m
vpfb&,f0g'udk usifhoHk; Edkifr,fh vrf;a=umif;ay:a&mufzdk@ wqifhyJvdkawmhwJh ðyjyifajymif;vJa&;awGudk
pvkyfygawmhw,f? owif; arSmifcs ydwfqdk@jzwfawmufwmawGudk z,f&Sm;ypfvdkufygw,f? owif;eJ@
pme,fZif;awG/ a&'D,dk &kyfjrif oH=um;awGuae ðyjyifajymif;vJa&;udk OD;wnfwJh v_H@aqmfvrf;n$efwmawGudk
tm;ay;ygw,f? jynfolawG vnf; ukefypPnf;awGudk tqifajyatmif 0,f,lpm;oHk;EdkifaecJhygw,f?
t&ifwkef;uqdk&if 'grsKd;awG[m ygwD oabmw&m;a&;&m ynm&SifawGu t}uD;tus,f uef@owf
xdef;csKyfxm;cJhwmawGyJ jzpfygw,f? “y&m[maEGOD;” rSmawmh csufudkpvdkAufuD;,m;EdkifiH[m
qdk&S,fvpfpepfudk 'Drdkua&pD toGifajymif;zdk@ vlxk w&yfvHk;u vGwfvGwfvyfvyf v_yf&Sm;EdkifaecJhyg+yD?
tvufZef;'g;'k&Suf[m {+yDvup+yD; v_yf&mS ;r_tpDtpOf(Action Programme)udk
taumiftxnf pazmfygawmhw,f? oleJ@twl ðyjyifajymif;vJa&;orm;awG/ tv,ftvwfoabm&SdwJh
uGefjrLepf ygwD0ifawG/ vuf0J-vuf,mr[kwfwJh tv,fvrf;pOform;awGtjyif a&S;&dk;0g'DawG pkaygif;
OD;aqmif+yD; rl=urf;a&;qGJwmudk ygwDOao#miftzGJ@u twnfðyvdkufygw,f? Action Programme t&
qdk&S,fvpfpepf&J@ yHkpHopfudk azmfaqmifzdk@ygyJ? csufEdkifiH&J@tajctaeawGeJ@ vdkufzufnDwJh 'Drkdua&pDudk
cHpm;Edkifzdk@/ wdkif;wyg;csKyfcs,fr_r&SdwJh trsKd;om;a&;udk v_yf&Sm;Edkifzdk@ jzpfygw,f? trSefawmh pwmvif&J@
uGefjrLepfpepfudk z,f&Sm;wmomjzpf+yD; uGefjrLepfpepf &nfrSef;csufudkyJ taumiftxnf azmfaeOD;rSmvnf;
jzpfygw,f? qdkAD,uf,leD,HeJ@ tjcm;ta&S@tkyfpkEdkifiHawGeJ@ r[mrdwftjzpf &SdaeOD;rSmudkvnf; xyfavmif;
twnfðyrSm jzpfygw,f?
csufrSm Action Programme t& EdkifiHudkOD;aqmifr,fh trsKd;om;wyfOD;eJ@ a&G;aumufyJG
pepfudkvnf; 'Drdkua&pDenf;eJ@ usifhoHk;awmhrSm jzpfygw,f? 'Drdkua&pD ygwDpHk tpdk;&pepfuvnf; jzpfvmzdk@
&Sdaeyg+yD? aemuf+yD; csufeJ@ pvdkAufudkvnf; wef;wlnDr#r_&SdwJh z,f'&,fESpfEdkifiH jzpfapzdk@ pDpOfaeyg+yD?
jynfolawG vGwfvGwfvyfvyf pk&Hk;oGm;vm v_yf&mS ;cGifhwdk@/ a&;om;ajymqdk azmfjyEdkifcGihfwdk@ qdkwmawGvnf;
tajccHOya'u jyXmef;awmhrSm jzpfygw,f? pD;yGm;a&;yHkpHopfudkvnf; taumiftxnfazmfawmhrSm
jzpfygw,f? jynfolawG 0rf;omvHk;qdk@ae&wJh “y&m[m aEGOD;” ygyJav?
9-9-1968 rSm (14)=udrfajrmuf ygwDnDvmcH usif;yr,fvdk@ tvufZef;'g;'k&Sufu
arvrSm a=unmvdkufygw,f? Action Programme udk KSČ ygwD&J@ w&m;0ifvdkufem&r,fh pnf;rsOf;
Oya'tjzpf nDvmcHu twnffðyrSmjzpfygw,f? +yD;awmh z,f'&,fOya'udk rl=urf;a&;wmeJ@ ydkvGwfvyfwJh
A[dkaumfrwD topfudka&G;cs,fzdk@vnf; &Sdygr,f?
bmyJjzpfjzpf “y&m[maEGOD;”umv tm%m&Sifpepf c%wðzwfavmuf csKyf+idrf;aecsdefrSm
awmufywJh tem*wfudk vGwfvGwfvyfvyf ar#mfvifh+yD; v_yf&Sm;vdk@ &aewmu wu,fh tcGifhta&;wckygyJ?
b&ufZnufAfeJ@ oabmwlcJh&
Action Programme [m csufuGefjrLepfygwD&J@ vrf;n$efr_atmufuom oGm;&r,fvdk@
wdwdusus azmfjyxm;ayr,fh csufcsif;ajymif;vJzdk@ vlxkzdtm;ay;wmawG rsm;vmygw,f? owif;
vGwfvyfcGifhawGvnf; &vm+yDqdkawmh tpGef;a&mufwJhoabmawG/ qdkAD,ufqef@usifa&;awGudk azmfjy vm
wJhtxd pdwfvGwfudk,fvGwf vGwfvyfcGifhudk cHpm;vm=uygw,f?
27-6-1968 rSm Ludvík Vaculík qdkoluae “pum;vHk;aygif; ESpfaxmif”trnf&SdwJh
rl0g'a&;&m (Manisfesto)udk vlod&Sif=um; xkwfjyefvdkufygw,f? ol[m woufvHk; uGejf rLepfwOD;jzpf+yD;
topfzGJ@pnf;r,fh A[dkaumfrwDrSmvnf; ygvmEdkifol jzpfygw,f? olu KSČ ygwDwGif;rSm&SdwJh a&S;&dk;0g'DawGeJ@
csufEdkifiHxJu jynfywyfawGudk pdk;&drf&a=umif; azmfjyxm;ygw,f? ('Dtcsdef[m 0gaqmpmcsKyfudk tcGifh
aumif;,l+yD; qdkAD,ufeJ@ usefwJhtzGJ@0ifawGu csufrSm ppfa&;avhusifhr_awGvkyf+yD; wyftcsKd@udkjyefr&kyfyJ
csefxm;cJhcsdef jzpfygw,f?) ðyjyifajymif;vJa&; tpDtpOfudk taumiftxnf pazmfzdk@ olu vlxkudk wdkufwGef;
xm;cJhygw,f? tvufZef;'g;'k&SufeJ@wuG ygwDOao#miftzGJ@/ trsKd;om;wyfOD;/ tpdk;&tzGJ@wdk@u ol@&J@
Manisfesto udk jywfjywfom;om;yJ &H_@csvdkuf=uygw,f?
0ifodrf;+yD
yiftyfwacsmif; vl@toufwacsmif;
qdkAD,ufOD;aqmifwJh jynfyusL;ausmfwyfawGu 0ifa&mufESdyfuGyv f mwJhtwGuf “y&m[m
aEGOD;” [m aoG;pufaygif;rsm;pGm/ toufaygif;rsm;pGm paw;cH+yD; tqHk;owfoGm;&ygawmhw,f? tJ'Dupvdk@
aemufxyf (21)ESpftwGif;rSmawmh csufudkpvdkAufuD;,m;EdkifiHrSm jynfolawG[m zdESdyfcsKyfcs,fcHae&wmu
vGJvdk@ 'Dvdk aoG;ajruscJh&wJhae@rsKd; w&ufrSr&Sdawmhygbl;? 1968 =o*kwf&J@ trJa&mifae@&ufawGrSm qdkAD,uf
qef@usifckcHa&; csufvlrsKd; ol&Jaumif; (72)a,muf usqHk;cJh&ygw,f? olwdk@xJu wa,mufuawmh
ausmif;om;av; uvma&mAfh (Klarov)ygyJ? ol[m rawmfwq usnfqefxdrSef+yD; aoqHk;&wm r[kwf
ygbl;? usL;ausmfolawG&J@ wrif&nf&G,fypfowfwmcH&wJh wckwnf;aomta=umif;&if;uawmh ol@tusôrSm
csufEdkifiH&J@ oHk;a&mifcs,ftvHudkazmfn$ef;wJh yiftyfwacsmif;udk pdkufxdk;xm;rdvdk@yg?
yHkrSefqufqHa&;acwf
1969 {+yDvrSmawmh tvufZef;'g;'k&Suf[m ygwD yxr twGif;a&;r–; ae&muae trSef
wu,fyJ z,f&Sm;cH&ygawmhw,f? ol@ae&mrSm qdkAD,ufvdkvm;wJh *l;pwuf[;l quf (Gustáv Husák)eJ@
tpm;xdk;vdkufwmygyJ? *l;pwuf[l;quf wufvmwJhtcg tvufZef;'g;'k&Suf&J@ Action Programme udk
y,fzsufvdkuf+yD; qdkAD,ufeJ@ yHkrSef qufqHa&; (Normalization)udk wnfaqmufygw,f?
'Dtcsdefup+yD; csufjynfolawG[m zdESdyfcsKyfcs,fwmawGudk pwifcHpm;&ygawmhw,f?
vpfb&,ft,ltq&Sdol uGefjrLepf ygwD0ifawG z,f&Sm;cH&ygw,f? EdkifiHa&;tvSnfhtajymif;rSm qef@usif
a0zefwJh wwfodynm&SifawG/ jynfolawGvnf; &mxl;u z,f&Sm;cHvdkuf&ygawmhw,f? yHkrSefqufqHa&;
(Normalization)udk qef@usifol/ qef@usifr,fholawG[m EdkifiHa&;ajccsKyfrdaecJh&wm[m aemufxyfESpfaygif;
(21)ESpfwdkifwdkifyg? olwdk@&J@om;orD;awG[m wuUodkvfynmudkawmif oif,lEdkifcGifhr&Sdawmhygbl;? EdkifiHjcm;
wdkif;jynfawGudk rxGufcsifyJ xGuf&olawGvnf; &SdcJh&yg+yD? cHpm;cJh&olawGuawmh vG,fvG,feJ@ arhypfvdk@
&EdkifrSm r[kwfygbl;?
yHkrSefqufqHa&;qdkwm tkyfpdk;oleJ@ jynfolt=um;u tay;t,lr#wwJh yJkrSefqufqHa&;
r[kwfygbl;? wjcm;pDyg? tkyfpdk;oleJ@ qdkAD,uf,leD,Hwdk@ ESpfO;D ESpfzuftusKd;pD;yGm;twGufyJ yHkrSefqufqHa&;udk
qdkvdkwmjzpfygw,f? jynfoleJ@urBmudk em;vSnfhyg;&dkufvdkufwmygyJ?
&ifjyifu 0d^mOf
16-1-1969rSm òr•awmfy&m[m&J@ &ifjyif (Wenceslas Square) rSm 0rf;enf;
a=uuGJp&mudpPwck jzpfcJhygw,f? qdkAD,ufusL;ausmfwyfawG&J@ tkyfcsKyfr_atmufrSm
vGwfvyfpGm ajymqdkcGifh ydwfyifcsKyfcs,fwmudk qef@usifuef@uGufwJhtaeeJ@ (21)ESpft&G,f
ausmif;om;av; Jan Palach [m ol@udk,folrD;&–d@ tqHk;pD&ifoGm;ygw,f? rD;avmif'%f&m
a=umifh ol[m aemufokH;&uf t=umrSm aoqHk;oGm;cJhygw,f? ol@tokb[m csufjynfol
Jan Palach awG&J@ jynfyusL;ausmfr_udk t}uD;tus,f qef@usifuef@uGufyGJ jzpfcJh&ygw,f? wvausmf
avmuft=umrSm aemufxyf ausmif;om;av; Jan Zajíc u Jan Palach aoqHk;cJhwJhae&mrSmyJ ol@udk,fol
rD;&–d@ tqHk;pD&ifjyefygw,f? tJ'DESpf {+yDrSm Evžen Plocek uwcg ol@udk,folrD;&–d@ tqHk;pD&ifjyefygw,f?
y&m[mrSmawmh r[kwfygbl;? Jihlava òr•rSm jzpfygw,f? 'Dvdk toufawG qHk;&_H;cH+yD; aoa=umif;=uHcJh=u
ayr,fh acwWc%tm;jzifh wdkif;jynfrSm xdwfvef@wkefv_yfcJh&wmuvGJvdk@ csuftm%m&SifawGuyJ qufvuf
zdESdyfcsKyfcs,faeovdk qdkAD,ufusL;ausmfwyfawGuvnf; jyef&kyfroGm;cJhygbl;? 'ga=umifh tm%m&SifeJ@
usL;ausmfolawGudk qef@usiftHwkEdkifzdk@ xda&mufwJh enf;vrf; jzpfrvmcJhygbl?
'gayr,fh Jan Palach eJ@ Jan Zajíc wdk@aoqHk;cJh+yD; ESpf(20)jynfh
rSmawmh olwdk@udk wrf;wwJh wygwfwm uGefjrLepfqef@usifa&;v_yf&Sm;r_udk 1989
Zefe0g&D (15)&ufuae (21)&ufxd ðyvkyfcJh=uygw,f? xHk;pHtwdkif; t"du&k%f;&J
awGu t=urf;zufESdrfESif; ðzdcGJcJhayr,fh tJ'Dup+yD; aemufxuf (11)vt=umrSm
csufjynfolawG[m uGefjrLepftm%m&SifawGudk ðzwfcswJh uwWDyg awmfvSefa&;
(Velvet Revolution)udk atmifatmifjrifjrif qifE$JEdkifcJh=uygw,f? ordkif;0if armfuGef;
wif&wJh urBmausmf awmfvSefa&;}uD; jzpfoGm;ygw,f?
uwWDyg Wenceslas Square
awmfvSefa&;t+yD;rSm Jan Palach eJ@
Jan Zajíc wdk@usqkH;oGm;cJhwJhae&mjzpfwJh trsKd;om;jywdkuf
a&S@u 0JefqJpfvwfpf &ifjyifrSm a=u;ca&mhpfwckeJ@ *k%fðycJh=u
ygw,f? Jan Palach udk trSwfw& *k%fðywJhtaeeJ@h csuf
vlrsKd; Luboš Kohoutek u 22-8-1969 rSm olpwif awG@&Sd
trsKd;om;jywdkufa&S@ &ifjyifay:u Jan Palach cJhwJh aeywfvrf;a=umif;xJu ð*d[fwckudk Palach vdk@ emrnf
eJ@ Jan Zajíc wdk@udk *k%fðywJh a=u;ca&mhpf ay;vdkufygw,f? Oa&mywckvHk;u òr•}uD;awGrSmvnf; Jan
Palach &J@ trSwfw&awG tawmfrsm;rsm;xm;&Sd *k%fðyaecJh
=uygw,f?
[m csufcsif;raoayr,fh cE<mwckvHk;&J@(85) &mcdkifE_ef; third‐degree burns
Jan Palach
rD;avmif'%f&ma=umifh oHk;&ufyJ cHygw,f? ol@vdkysufpD;qHk;&_H;wJh vrf;pOfrsKd;udk b,folrS erlemr,loifhbl;vdk@
arwWm&yfcH&if; ukwifay:rSmyJ aoqHk;oGm;cJhygw,f?
eJ@ Jan Zajíc wdk@&J@ 0rf;enf;a=uuGJzG,f&m tjzpfqdk;awG[m jynfy usL;ausmf
Jan Palach
wyfawGeJ@ jynfwGif;opPmazmuf tm%m&l;wdk@udk toufpaw;cH qef@usifwJh aemufqHk;jzpf&yfawGyJvdk@
qdkEdkifp&m&Sdygvdrfhr,f?
--------------0000000------------------
zdvpfydkif vlxkpGr;f tm; v_yf&Sm;r_
vlxkpGrf;tm;
1986 ckESpfup+yD; tzdESdyfcH urBmjhynfolawG 0rf;omtm;
wuf&oavmuf tm%m&Sifacgif;aqmifawG t}uD;tus,f pwifwkefv_yf
ajcmufjcm;vm&wJhESpfjzpfygw,f? tm%m&SifawG a=umufvnf; a=umuf
xdkufygw,f? bma=umifhvJqdkawmh zdvpfydkifjynfol oef;aygif;rsm;pGmu
t=urf;rzuf jiddrf;csrf;wJh vlxkv_yf&Sm;r_enf;eJ@ (4)&ufyJ qufwdkuf
qef@usifawmfvSefvdkufwm ESpf(20)oufwrf;&SdaewJh tm%m&SiforRw
rm;udk@pf ðywfusoGm;vdk@ jzpfygw,f? 'DatmifyJ[ G m “vlxkpGrf;tm;
awmfvSefa&;” (People Power Revolution)vdk@ urBmwv$m;
ausmf=um; oGm;cJhygw,f? 1986 zdvpfydkif awmfvSefa&; (Philippine
Revolution of 1986)eJ@ tD;'Dtufpfat awmfvSefa&; (EDSA
Revolution) vdk@vnf; vlodrsm;yg w,f?
a&G;aumufyGJ oHk;oyfcsuf
rm&S,favmxkwfxm;wJhtcsdefrSm vl@tcGifhta&;csKd;azmufaewJh ppftpdk;&u }uD;=uyf+yD;
a&G;aumufyGJudk vkyfwmjzpfygw,f? twdkuftcHygwDudk a&G;aumufyGJ 0ifðydifcGifhðyxm;w,f qdkayr,fh
tzsuftarSmifhvkyfw,f pGyfpJcG sufeJ@ zrf;qD;xm;wJh twdkuftcHacgif;aqmif tuGDEdkudk jyefv$wfray;yJ
xm;wmuawmh w&m;ojzifh r,SOfðydifbl;qdkwm xif&Sm;aewJhtcsufjzpfygw,f? t&iftpdk;&tqufquf
ygvDrefacwfawGrSm&SdczJh ;l wJh tajccHOya'qdkwm rm;udk@pf ppftpdk;&u twdkuftcHeJ@ jynfolawGudk ESdyfuGyfzdk@
twGuf vdk&ifoHk;+yD; ppftpdk;&twGuf xdcdkufr,fqdk&if y,fxm;wmuvnf; w&m;r#wwJh udpPr[kwfygbl;?
zGJ@xm;wJhEdkifiHa&;ygwDudk=unfhvdkufawmhvnf; vuf&Sdaygif;oif;aeqJ tm%m&SiforRw
uawmf 'Dr,fvf'grm;udk@pfu OD;aqmifwJhygwD jzpfaewm awG@&jyefygw,f? wcg a&G;aumufyJpG nf;rsOf;qdkwm
ppftpdk;& tm%mqufjrJatmif rm;udk@pfpdwf=udKufcef@xm;wJholawGu rm;udk@pftvdkus wzufoyf a&;qGJ
ay;xm;wm jzpfaejyefygw,f? 'ghtjyif twdkuftcHawGu a&G;aumufyJGudk 0ifðydif&ifawmif ppftpdk;&udk
axmufcHwJhygwDavmuf tbufbufu taumif;qHk;jzpfatmif jyifqif+yD;wJhtxd tcsdef,l óuwifrJqG,f
pnf;&Hk;xm;vdk@ &cJhwmr[kwfygbl;?
w&m;a&;r¾dKif ysufpD;aewm/ tpdk;&tzGJ@u qdk;qdk;0g;0g; tusifhysufvmbfpm;aewm/
Oya'rJh vl@tcGifhta&; csKd;azmufaewm/ EdkifiHwumqufqHa&;udk ppftpdk;&u vuf0g;}uD;tkyf wOD;wnf;
csKyfudkifxm;wmawGvnf; xifxif&Sm;&Sm; &Sdaeygw,f? ppftkyfcsKyfa&;jzpfaewJhtwdkif; ppftpdk;&&J@
wzufoyf xdef;csKyfxm;wmawGa=umifh owif;rD'D,m vGwfvyfcGifhvnf; r&Sdygbl;?
ppftkyfcsKyfa&;atmufrSm tm%moHk;+yD; xifwdkif;=uJaewJh rm;udk@pf ppftpdk;&u wzufoyf
pDpOf}uD;=uyfwJh a&G;aumufyJG[m 1974 ckEpS f *&dEdkifiH&J@ toGiful;ajymif;a&;umvrSm usif;yoGm;wJh
a&G;aumufyJeG J@ vHk;vHk;rwlygbl;? *&drSmu oduQmorm"d&Sd+yD; t&nftcsif;&Sdol EdkifiHom;awGeJ@ toGiful;
ajymif;a&;umvudk wESpftcsdef,l+yD;rS a&G;aumufyGJudk usif;yay;wmjzpfygw,f? vGwfvyf+yD; w&m;r#wwJh
tjyif jynfolvlxku 'Drdkua&pD tpdk;&udk rSefrSefuefuef a&G;cs,fwifajr‡mufay;EdkifcJhygw,f? ppftkyfcsKyfa&;
Oya' xkwfjyefxm;wJh ppftpdk;&vufxufrSmusif;ywJh a&G;aumufyGJ[m ormorwf&dSzdk@ cJ,Of;ovdk
'Drdkua&pD enf;vrf;vnf;usEdkifrSm r[kwfygbl;? jynfolawGvdkvm;wJh ppfrSefwJh 'Drdkua&pDtpdk;&udk
zGJ@pnf;ay; EdkifrSmvnf; r[kwfwmuawmh aocsmaeygw,f?
tm%m&Sif rm;udk@pfvufxufrSm (2)
rm;udk@pf[m jrefjrefqefqef pD;yGm;a&;wdk;wufvmatmif pDrHudef;tawmfrsm;rsm;udk
taumiftxnfazmfcJhwma=umifh 1980 a&S@ydkif;ESpfawGavmuftxd wdkif;jynfpD;yGm;a&;[m yHkrSefwdk;wufae
cJhygw,f? v,form;awGudk pdkufysKd;a&;enf;ynmeJ@ aiGa=u;taxmuftyHhay;wJhtjyif rufvHk;awGyg ay;
xm;cJhygw,f? erlemtm;jzifhqdk&if pyg;pdkufwJhv,form;awGudk Price support vdkrsKd;rufvHk;ay;xm;wJh
twGuf owfrSwfxm;wmxuf qefaps;usoGm;&if usoGm;oavmuf tpdk;&u aiGpdkufavsmfay;wmjzpfvdk@
pyg;pdkufv,form;awG 0ifaiGrxdcdkufvdk@ tm;wufoa&m pdkufysKd;=uygw,f? 'ga=umihf tpdk;&u v,f,m
pdkufysKd;a&;u¾rSm jynfwGif;zlv+Hk yDvdk@ 1976 ckESpfrSm a=unmEdkifcJhwJhtjyif qefwifydk@a&mif;cswJhEdkifiHawmif
jzpfoGm;ygw,f?
ajr,mopf pl;prf;azmfxkwfa&;pDrHudef;/ tEkjrL"gwftm;ay;puf&Hk pDrHudef;/ a&tm;v#yfppf
xkwfvkyaf &;eJ@ qnfajrmif;wmwrH pDrHudef;/ vrf;yef;qufoG,fa&; pDrHudef;/ Geothermal Power vdk@ac:wJh
ajratmuftyl&Sdefuae v#yfppf"gwftm;xkwf,la&;pDrHudef; tp&SdwJh pD;yGm;a&;zGH@òz;r_pDrHudef;awGrSm EdkifiHjcm;
uae aiGa=u;acs;iSm;+yD; axmufyHhay;cJhwmawG&Sdvdk@ pufr_vkyfief;eJ@ ukefoG,fa&;u¾awGrSmvnf; txdkuf
tavsmuf wdk;wufvmcJhygw,f?
'ghtjyif urBmvSnfhc&D;onfvkyfief;eJ@ EdkifiHjcm;oGm;a&muftvkyfvkyfolawGu EdkifiHjcm;aiG
jyefydk@wJhvkyfief;awGudk tm;ay;wJhtwGuf w[kefxdk; wdk;wufvm+yD; wdkif;jynfpD;yGm;a&;udk tawmftwef
taxmuftul ay;vmEdkifcJhygw,f? wcsdefwnf;rSmyJ jynfwGif;tvkyfvufrJhjy\emeJ@ EdkifiHjcm;aiG t}uD;
tus,f vdktyfaewJh jy\emawGudkvnf; ajz&Sif;EdkifcJhygw,f?
1975 rSm w&kwf/ 1976 rSm qdkAD,uf,leD,Hwdk@eJ@ qufqHa&;wnfaqmufvdkufwJhtjyif
tar&duefeJ@qufqHa&;rSmvnf; omrefðyjyifajymif;vJa&;awG vkyfvdkufygw,f? xl;jcm;oGm;wuawmh
zdvpfydkifrSm&SdwJh tar&duef a&wyfpcef;awG[m ESpfEdkifiHtusKd;pD;yGm;twGuf wnf&Sdaezdk@ oabmwl=uwmyJ
jzpfygw,f? rm;udk@pf[m tm&SEdkifiHawGeJ@vnf; ydkrdk&if;ESD;atmif qufqHvmcJhygw,f? tJ'Dtcsdefwkef;u ac:chJ
zl;wJh wwd,urBm (Third World) todkif;t0dkif;rSm zdvpfydkif[m OD;aqmiftzGJ@0if jzpfvmwJhtxd
emrnfaumif;awG &aecJhygw,f?
Fort Bonifacio vdk@trnf&wJh ppfwyf xdef;odrf;a&;pcef;rSm tusOf;cscHae&wJh tuDGEdk[m
tar&duefudkoGm;+yD; ESvHk;a&m*gukocGifhðyzdk@ arwWm&yfcHxm;wmudk 1980 rSm rm;udk@pfu cGifhay;vdkufyg
w,f? (8)ESpfavmuf txdef;odrf;cHaecJh&wJh t"du twdkuftcHacgif;aqmif befepfEdktuGDEdk[m ZeD; jzpfoleJ@
twl tar&dum;udk xGufvmcJhygw,f? wdkif;jynfrSm tuDGEdkifvnf;r&SdwJhaemuf 1981 Zefe0g&D (17)
&ufrSm ppftkyfcsKyfa&;udk rm;udk@pfu jyefvnf&kyfodrf;ay;vdkufygw,f? rm&S,favm oufwrf;pkpkaygif; (8)ESpf
(3)veJ@ (26)&uf=umcJhygw,f? tpdk;&taeeJ@ rm&S,favm xkwft+yD; a&G;aumufcH ygvDreftrwfawGr&SdyJ
a&;qGJxm;wJh 1973 tajccHOya'twdkif; pdwfóuuftkyfcsKyfvdk@ &aecJhygw,f?
1983 =o*kwf(21)&ufrSm befepfEdk tuDGEdk[m China Airline av,mOfeJ@ zdvpfydkifudk
jyefvmcJhygw,f? jynfyrSm twdkiftcHacgif;aqmiftjzpf xif&Sm;ausmf=um;aewJhtjyif zdvpfydkifvlxkuvn;f
axmufcHtm;ay;vmwmawGa=umifh aemufESpfrSmvkyfzdk@ ar#mfvifhcsuf&SdEdkifwJh a&G;aumufyGJudk 0ifðydifzdk@ jzpfyg
w,f? tuGDEdk jyefa&mufvm&if ol@udkowfr,fholawG &Sdaew,fvdk@ tpdk;&ua=ujim+yD; jyefrvmEdkifatmif
[ef@wm;ygw,f? orRwuawmf tDr,fvf'g udk,fwdkifu vkuf=uHr_jzpfEdkifw,fvdk@vnf; xkwfajymcJhygw,f?
tuDGEkdtwGuf jynf0ifcGifhADZmvnf; xkwfray;cJhygbl;? 'gayr,fh tuDGEdkuawmh jyefzdk@udkom qHk;jzwf+yD;
c&D;oGm;vufrSwftwkeJ@ jynfawmfjyefvmcJhygawmhw,f?
reDvm EdkifiHwumavqdyfukd n(10)em&Davmuf
av,mOf qdkufa&mufvm+yD;+yD;csif;rSmyJ avqdyf tapmifhppfom;awGu
av,mOfay:wufvm+yD; tuGDEdkudk ac:xkwfoGm;ygw,f? av,mOfay:u
avScg;twdkif; qif;vmaewkef;rSmyJ aoewfoHwcsuf =um;vdkuf&+yD;wJh
aemuf aoewfoHawG qlnHoGm;ygawmhw,f? watmifhavmuft=umrSm
awG@vdkuf&wmuawmh aoG;tdkifxJrSmarSmufvJ+yD; aoqHk;aewJh tuDGEdkygyJ? oleJ@ rvSrf;rurf;rSm vky=f uH
owfjzwfolvdk@ owfrSwfcH&wJh &dkvef'dk a*gvfref;(Roland Galman)udkvnf; aoewf'%f&mawGeJ@
aoqHk;aewm awG@&ygw,f?
“tEW&m,f&SdrSef;od&ufeJ@ pGef@pm;ae&w,f
qdkwm usaemf aumif;aumif; odygw,f”
“udkf,fxdvufa&muf wdkufcdkufvmr,fh
tEW&m,fvdk@ usaemfxifygw,f? bma=umifh
vJqdkawmh vkyf=uHowfjzwfcH&w,f qdkwm
cifAsm;wdk@odwJhtwdkif; jynfolvlxktwGuf
jynfawmfjyefc&D; av,mOfay:rSm vkyfaqmifay;&wmygyJ”
“usaemfwdk@tm;vHk;[m wae@ae@rSm ao&rSmyJvdk@ usaemfcHpm;rdygw,f?
wu,fvdk@ usaemf[m vkyf=uHowfjzwfolwOD;&J@ usnfqefa=umifh aoqHk;zdk@
uH=urRm&Sdvm&ifvnf; 'gudk vGefqefvdk@ r&ygbl;”
zdvpfydkifjynfawmfjyefc&D;pOf av,mOfay:rSm owif;axmuf
awGuar;vdk@ tuDGEdku wkefv_yfacsmufjcm;jcif;r&Sd tðyH;rysufyJ aemufqHk;
ajymcJhwJh pum;awGyg? avqdyftapmifhppfom;rsm;u
tuDGEdkudkowfol[m vkyf=uHcH&aom tuDGEdkudk
&dkvef'dka*gvfref; wOD;wnf;omjzpf o,faqmifoGm;pOf
w,fvdk@ tpdk;&u a=unmygw,f? +yD;awmh 'Dtr_udk txl;pHkprf;
ppfaq;zdk@vnf; orRw rm;udk@pfu trdef@ay;ygw,f? tuDGEdk&J@ ZeD;
jzpfol udk&mZHeJ@rdom;pku reDvmudka&mufrvmrD (12)em&D óuwif
+yD; vHkðcHa&;wyfawGudkcsxm;&if; tjrifhqHk;wyfvSef@xm;cJhygw,f?
rm;udk@pf&J@ EdkifiHa&; ðydifzufvnf;jzpf/ twdkuftcH
acgif;aqmifvnf;jzpfwJh tuDGEdk vkyf=uHcH&wJhudpP[m jynfol
vlxk&J@ ,Hk=unfcHpm;csufudk cdkfifrmjywfom;apcJhygw,f? rm;udk@pfudk
22-8-1983 ae@xkwf Manila Bulletin qdk;0g;,kwfrmwJhtm%m&Siftjzpf vlxku owfrSwfvdkuf=u+yD;
pwif;pm rsufESmzHk;owif; tuDGEdkudkawmh wdkif;jynf&J@tmZmenftjzpf armfuGef;wifvdkuf=u
ygawmhw,f? jynfoloef;aygif;rsm;pGmwd@k [m usef&pfolrkqdk;r udk&mZH tuDGEdkeJ@rdom;pktay: oem;*&k%m
oufcJh=uygw,f? olwdk@[m tuDGEdk&J@ tokb tcrf;tem;udkwufa&muf=u+yD; t&nftcsif;xufjrufwJh
acgif;aqmifwOD; qHk;&–H;&wJhtwGuf ,l=uHK;r& jzpfae=u&ygw,f?
òr•awmfreDvmeJ@ tjcm;òr•}uD;awGrSm rm;udk@pfqef@usifa&; qENjyyGJolawG[m “edEGdKif;tuGDEdk
twGuf qufvuf wdkufyGJ0if=u” vdk@aºu;a=umf&if; aygufuGJae=uyg+yD? ausmif;om;/ tvkyform;/ v,f
orm;/ pDyGm;a&;orm;/ twwfynm&Sif/ bmoma&; tzGJ@ pwJh vlxkvlwef;pm; tv$mtoD;oD;u yg0if
qENjy=uwmyJ jzpfygw,f?
vkyf=uHcH&wJhudpPudk ta=umif;ðy+yD; aoG;qlvG,folawGu vufeufudkifeJ@ tjcm;tzGJ@tpnf;
awGudk wnfaxmifvm=uwmvnf; &Sdygw,f? tJ'gawGuawmh =o*kwf 21 v_yf&Sm;r_ (ATOM‐ Auguust
Twenty‐One Movement)/ tuGDEdktwGuf w&m;r#wa&; (Justice for Aquino)/ tm;vHk;twGuf w&m;
r#wr_ (JAJA‐ Justice for ALL)/ Bagong Alyansang Makjabayang (BAYAN) tp&SdwJhtzGJ@awGygyJ?
tuGDEdk vkyf=uHcH&wJhtwGuf jynfyrSmvnf; tkwfatmfaomif;eif; jzpfaecJh=uygw,f?
tar&duefrSmqdk&if rm;udk@pfqef@usifwJh vlxktjrifawGudk us,fus,favmifavmif xkwfjyaecKj=uygw,f?
tJ'Dwkef;u tar&dueforRw &D*ifu tuDGEdkvkyf=uHcH&wmudk oHwrefa&;t& uef@uGufwJhtaeeJ@ zdvpfydkif
vmzdk@udpPudk zsufodrf;vdkufygw,f?
vkyf=uHcH&wJhudpPudk pHkprf;ppfaq;azmfxkwfzdk@ tpdk;&eJ@rywfoufwJh tjidrf;pm; t,lcHw&m;&Hk;
trsKd;orD; w&m;ol}uD; tuf*&mAg (Corazon Juiliano Agrava)OD;aqmifwJh 5OD;yg0ifwJhtzGJ@udk zGJ@pnf;zdk@
14-10-1983 rSm rm;udk@pfu xkwfjyefa=unmay;&ygw,f? olwdk@tzGJ@[m ppfOD;pD;csKyf AdkvfcsKyf Am;eJ@ tjcm;
AdkvfcsKyfESpfOD;tygt00f ppfbufqdkif&mu (25)OD;eJ@ t&yfom;wOD;wdk@udk pHkprf;ppfaq;ygawmhw,f? wESpf
ausmft=umrSm twdkuftcHacgi;f aqmifudk vkyf=uHowfjzwfwm[m ppfa&;ta& v#Kd@0Suf=uHpnf usL;vGef
wmjzpfw,fvdk@ vGwfvyfwJhpHkprf;a&;aumfr&Sifu a=unmvdkufygw,f?
'gayr,fh tpdk;&cef@w&m;ol=uD; Manuel Pamaran &J@ txufw&m;&Hk;u 'gudk vpfvsL&_
vdkufygw,f? 'ghtjyif tpdk;&xkwfjyefwJh Zmwfvrf;udk txufw&m;&Hk;u rSefuefygw,fvdk@ twnfðyvdkuf
&Hkru AdkvfcsKyf Am;eJ@ ppfbufqdkif&mu (24)a,muf/ t&yfom; wa,mufwdk@udkvnf; tjypfr&Sdbl;vdk@
qHk;jzwf+yD; 1985 'DZifbm (2)&ufrSm w&m;ao v$wfay;vdkufygawmhw,f? 'Dvdkw&m;pD&ifwJhtjzpf[m
orRwrm;udk@pfudk jynfwGif; jynfyrSmyg t,Hkt=unf ydkrJhoGm; apwmuawmh trSefygyJ?
vGwfvyfwJhpHkprf;a&;aumfr&Sifu pHkprf;ppfaq;aeqJrSmyJ zdvpfydkifEdkifiHrSm pD;yGm;a&; t=uyf
twnf;awG qdk;qdk;0g;0g; &dkufcwfaeyg+yD? a&eHaps;E_ef;jrifhwufvmwJhtwGuf pD;yGm;a&;vkyfief;awG t&Sdefus
qif;oGm;&ygw,f? EdkifiHjcm;wifydk@a&mif;csae&wJh o=um;eJ@pm;tkef;qD tp&SdwmawGuvnf; aps;uswmeJ@
&ifqdkifae&ygw,f? tpdk;&u pD;yGm;a&;jyefOD;armhvmatmif IMF uae rjzpfraeaiGacs;&wJhtwGuf EdkifiHjcm;
aºu;jrD tar&duefa':vm (26)bDvsHxd &SdaecJhygawmhw,f? 'DtcgrSm twdk;jyefqyfzdk@twGufudkyJ wdkif;jynf
0ifaiGtrsm;tjym;udk oHk;pGJae&wmjzpfvdk@ jynfol@tusKd;ðyvkyfief;awGbufudk OD;pm;ray;EdkifawmhwhJ tajc
taeqdk;udk &ifqdkifvm&ygawmhw,f?
wdkif;jynfwGif;rSm rm;udk@pfqef@usifa&; qENjyyGJawGa=umifh urBmvSnfhc&D;onfvkyfief;udk
xdcdkuf+yD; EdkifiHjcm;0ifaiG ododomom avsmhenf;cJh&ygw,f? wcsdefwnf;rSmyJ ,Hk=unfpw d fcsvdk@r&awmhwJh
EdkifiHa&;taetxm;a=umifh EdkifiHjcm;&if;ESD;jr‡KyfESHr_awGudk [ef@wm;vdkufovdk jzpfoGm;ygw,f? EdkifiHjcm;b%f
awGu rm;udk@pftpdk;&qdk&if aiGracs;awmhygbl;? aiGacs;xm;wJh tzGJ@tpnf;eJ@b%fawGu t,Hkt=unfr&Sd
awmhwma=umifh &ufvGefaewJhaºu;jrDawGudk jyefqyfzdk@ rm;udk@pfudk pwifawmif;qdkae=uygawmhw,f?
EdkifiHjcm;aiGrm tvHktavmuf r&Sdawmhwmjzpfvdk@ pufr_ukef=urf;awG rwifoGif;EdkifyJ
jzpfae&ygw,f? puf&Hktrsm;tjym;udk ydwfypfae&yg+yD? tvkyform;awGudk rwwfomyJ ðzwfypf/ ta&
twGuf av#mhcsae&ygawmhw,f? tvkyfvufrJhawG wdk;yGm;vmwmeJ@twl rvdkvm;tyfwJh jy\emaygif;pHk
qifhuJqifhuJ jzpfay:vm&ygw,f? 'ghtjyif xGufukefyrm%usqif;oGm;wma=umifh ukefpnfeJ@aiGa=u;
pD;qif;r_ rrSefawmhyJ pD;yGm;a&;wckvHk;[m uarmufur jzpfae&ygawmhw,f?
oHk;oyfcsuf (1)
csufcsif;}uD; aumif;rvmEdkifao;yg
arG;uwnf;u 'Drdkua&pDudk &mE_ef;jynfhcHpm;+yD; vlvm;ajrmufvmolawGuawmh
zdvpfydkif&J@ 'Drdkua&pD wdk;wufr_udk aES;auG;vGef;w,fvdk@ jrifae=uygw,f? bma=umifhvJqdkawmh olwdk@EdkifiH&J@
vuf&SdtajctaeeJ@ Ed_if;,SOfaevdk@ygyJ? trSefawmh zdvpfydkif[m rm;udk@pfvufxufrSm tenf;qHk; (15)ESpf
ausmfavmufom tm%m&Sif&J@'%fudk cHvdkuf&ayr,fh t&ifvdk 'Drdkua&pDudk tjynfht0 cHpm;Edkifzdk@ jyefvnf
wnfaqmuf&mrSm csufcsif;}uD; evHrxlEdkifcJhygbl;? 'g[m zdvpfydkifrS r[kwfygbl;? 'Drdkua&pD toGif
ajymif;vJa&; jzpfay:vmwJh b,fEdkifiHrqdk rjzpfrae=uHKawG@&wJh t"dupdrfac:r_ygyJ? 'Drdkua&pD EdkifiH}uD;jzpfwJh
tar&duefrSmawmif tcktcsdefxd tcsKd@ vl@tcGifhta&;awGtwGuf wdkufyGJ0ifae&qJyJqkdwm tvG,fwul
awG@jrifEdkifygw,f?
zdvpfydkifrSm rm;udk@pfr&Sdawmhvdk@ tm%m&Sifpepf qdwfokef;oGm;wJhtcg aumif;usKd;awG
ododomom cHpm;&vmwmuawmh trsm;}uD;&Sdygw,f? jcpm;ysufpD;aewJh vlr_todkif;t0dkif;rSm 'Drdkua&pD
tajccHtaqmufttHkawGudk pwif wnfaqmufvmEdkifvmygw,f? 'Drdkua&pD tpdk;&w&yfudk zGJ@pnf;
tkyfcsKyfcdkif;&HkeJ@ +yD;oGm;wmr[kwfygbl;? tJ'Dvdk tpdk;&om wm0ef,l+yD; a&wdk-a&&Snf pDrHudef;awGcsrSwf+yD;
'Drdkua&pD tajccHtaqmufttHkawGudk wnfaqmufay;&ygw,f? 'g[m 'Drdkua&pDudk a&&SnfwnfwHhapzdk@/
t"Gef@&Snfatmifxdef;odrf;Edkifzdk@twGuf r&SdrjzpfwJh tajccHtcsufygyJ? Oyrmtm;jzifh vlxkpGrf;tm; awmfvSef
a&;twGif;u ta&;}uD;wJhtcef;u¾rSmyg0ifcJhwJh udkf,fydkifa&'D,dktoHv$ifhXmersKd; trsm;}uD; wdk;csJ@wnf
aqmufvmEdkifwJhtjyif &kyfjrifoH=um;XmeawG[mvnf; tpdk;&xdef;csKyfr_atmufu vGwfajrmufvm=uwm
jzpfvdk@ owif;jzef@csda&;rSm t&ifxufpm&if tqaygif;rsm;pGm ydkrdkvGwfvyfcJh&ygw,f? vlaer_todkif;t0dkif;&J@
vGwfvyfcGifhawGjzpfwJh toif;tzGJ@tpnf;awG vGwfvyfpGm wnfaxmifwmwdk@/ v_yf&Sm;wmwdk@/ aqG;aEG;
a[majymwmwdk@/ pD;yGm;&Smwmwdk@ tp&SdwmawGudk ppfrSefwJh 'Drdkua&pD tajccHOya' abmiftwGif;u
vkyfaqmifEdkifvm=uygw,f? 'gawG[m tm%m&Sif rm;yudk@pfvufxufrSm r&EdkifcJhwJh vGwfvyfcGifhawGyg?
tm%m&Sif rm;udk@pf vufxufrSmqd&k if vl@tcGifhta&;udk av;pm;r_r&SdyJ b,fol@udkrqdk
zrf;qD;ESdyfpuf vufpazsmufwmawGjzpfcsifwdkif;jzpfaewJhtjyif w&m;pD&ifa&;r¾dKif[mvnf; t}uD;tus,f
ysufqD;aecJhwma=umifh b,folrS rm;udk@pfudk qef@usiftHwkvdk@ r&cJhygbl;? tckqdk&ifawmh zdvpfydkifjynfol
awG[m vGwfvyfpGm a&;om;ajymqdk xkwfa0jzef@csdEdkif=uyg+yD? tjcm;olawGudk pnf;&Hk;a[majymEdkif=uyg+yD?
udk,fwdkifvnf; vGwfvyfpGm oGm;vmv_yf&Sm;EkdifwJhtjyif rddrdESpfouf,Hk=unf&m bmomudkvnf; udk;uG,f
udkif;&SdKif;vdk@ &vmygw,f? rudk;uG,fcsifvnf;&vmygw,f? 'gawGu csufcsif;vufiif;rSm ppfrSefwJh w&m;
Oya'abmiftwGif;u xifxif&Sm;&Sm; cHpm;cGifh&SdvmwJh tajccHvl@tcGifhta&; erlemwcsKd@om jzpfyg w,f?
rm;udk@pf&J@ AsL&dkua&pD tkyfcsKyfa&; ,EW&m;atmufrSm &SifoefcJhwJh vuf0g;}uD;tkyf
t&if;&Sif pD;yGm;a&;pepfudk csufcsif;}uD; zsufodrf;vdk@ rjzpfEdkifcJhygbl;? 'gayr,fh t&ifwkef;u rm;udk@pfeJ@ ol@
todkif;t0dkif;wpk&J@ pD;yGm;a&;uae vltrsm;yg0ifvmEdkifwJh pD;yGm;a&;pepf jzpfvmatmif wjznf;jznf;
azmfaqmifay;&ygw,f? 'DvdkyJ jynfolvlxkw&yfvHk;&J@ a,bl,s pD;yGm;a&;wdk;wufr_udk 'Drdkua&pDpepfu
csufcsif; atmifjrifatmif vkyfay;EdkifOD;rSm r[kwfygbl;? 'Drdkua&pDomr[kwfygbl;? b,fvdk EdkifiHa&;pepfrsK;d
rSmrqdk a&wdka&&Snf pD;yGm;a&;pDrHudef;awGcs+yD; pepfwus tcsdef,l vkyfaqmif&ygw,f? 'DvdkpepfawGxJ
rSmawmh vGwfvyfpGm pD;yGm;&SmcGifh tjynfht0 tmrcHcsufay;xm;wJh 'Drdkua&pDpepfu taumif;qHk;yg?
orRw tuDGEdk[m rm;udk@pfvufxuf ppftkyfcsKyfa&;acwfrSmuwnf;u &SdaewJh ygvDrefeJ@
tJ'Du usifhoHk;aewJh tajccHOya'udk zsufodrf;vdkuf+yD; toGiful;ajymif;a&;umvtwGuf vdktyfr,fh
tajccHOya'awGudk vl@tcGifhta&;abmiftwGif;uae jyXmef;ay;xm;&ygw,f? 'g[m 2-2-87 rSm vlxku
axmufcHtwnfðywJh tajccHOya' ay:aygufrvmrDtxd jzpfygw,f? 'D=um;umvrSm EdkifiHa&;udk wnfjidrf
atmif xdef;odrf;Edkifzdk@eJ@ w&m;Oya' rSefuefpGm pD&ifpdk;rdk;a&;Edkifa&;udkom OD;pm;ay;&if;eJ@ 'Drdkaua&pD
tavhtusifhudk ysKd;axmifay;ae&ygw,f?
pwiftajcðy&mtydkif;/ vlom;t&if;tjrpf/ oabmw&m;a&;&mESifh bHk&nfrSef;csuf
zdvpfydkifjynfolawG&J@ vlxkpGrf;tm;[m t"dutm;jzifh òr•jyvlwef;pm;awGuwqifh
us,fus,fjyef@jyef@ pwiftajcðyoGm;wm jzpfygw,f? 'ga=umifh tm%m&Sifqef@usifa&; r&Sdrjzpf vdktyfvm+yD
qdkwJhta=umif;udk aus;vufa'o jynfolawGyg ydkrdkod&Sdatmif ynmay;Edkifr,fh tcGifhtvrf;awG ydkrdk
aumif;oGm;cJhygw,f? oef;aygif;rsm;pGm&SdwJh vlxkvlwef;pm; tv$mtoD;oD;[m tm%m&SifzdESdyfr_atmufrS
vGwfajrmufa&;qdkwJh tawG;opf tjrifopfawG &SdvmcJh=uygw,f? wu,fvdk@om òr•jyvlwef;pm;awG[m
tm%m&SifvSnfhuGufatmufrSm pnf;pdrfcH aysmfyg;,pfrl;ae=ur,fqdk&if aus;vufjynfolawG/ qif;&Jom;
awG/ A[kokwenf;yg;olawG/ tm%mydkiftodkif;t0dkif;eJ@ a0;uGm;olawGtaeeJ@ =udwfrEdkifcJr& acgif;iHk@cHae
&rSmuvGJvdk@ bmrSwwfEdkifrSm r[kwfygbl;? 'gqdk&if }uD;rm;qJh vlxkpGrf;tm; jzpfay:vmzdk@vnf; vG,fulrSm
r[kwfygbl;?
jynfolawG[m rddrdwdk@&ydkifcGifhawG qHk;&–H;aewm/ acgif;yHkjzwfcHae&wmudk odvmwmeJ@tr#
rdrdwdk@tcGifhta&;awGudk jyefvdkcsifvmwmygyJ? wdkufyGJ0ifzdk@vdktyf&if paw;cH+yD;0ifzdk@txd rdrdwdk@tcGifhta&;
awGudk ydkrdkwefzdk;xm;wwfvmygw,f? todynm A[kokwawG wdk;vmwJhtwGuf rdrdwdk@&J@qHk;jzwfcsuf[m
wdkif;jynf&J@ tem*wfuH=urRmtwGuf b,f avmuf ta&;ygaeovJqdkwmawGvnf; rsufpdyiG fhoGm;cJhygw,f?
tm%m&Sifu 'Drdkua&pD ray;&if b,fvdk&atmif,lEdkifrvJ qdw k Jhenf;vrf;awG &Sm=uHwwfvmygw,f?
jynfolvlxk[m tm%m&Sifvufatmufu vGwfajrmufrSom 'Drdkua&pDudk &Edkifvdrfhr,fvdk@vnf; ,Hk=unf
oGm;cJh=uygw,f?
vuf&SdzdEdSyfcHb0xuf ydkrdkomvGefwJhb0rsKd;/ pm;0wfaea&;eJ@ vHkðcHa&;twGuf tmrcHcsuf
tjynfht0ay;Edkifr,fh b0rsKd;[m vlwdkif;&J@ bHk&nfrSef;csuf jzpfvmcJhygw,f? zdvpfydkif jynfolvlxktaeeJ@
'Dvdkb0rsKd;&zdk@twGuf t"dut[ef@twm;[m tm%m&Sif rm;udk@pf jzpfaecJhygw,f?
ppfwyfbufrSmqdk&if *k%foduQmusqif;+yD; ysufqD;azmufjyefaewmudk jiif;vdk@r&ygbl;?
aumif;apcsifwJhqEN&Sdolqdkwm b,fae&m b,ftcsdefrqdk &Sdwwfwma=umifh zdvpfydkifppfwyfrSm jyefvnf
jyifqifa&;vkyfzdk@ EkysKdopfvGifwJh ppfAdkvfawG ay:xGufvmwm rqef;wJhudpPyg? olwdk@qENtwdkif; jzpfEdkifzdk@
twGuf t"du t[ef@twm;[mvnf; rm;udk@pf jzpfaejyefygw,f?
jynfoleJ@ ppfwyfwdk@rSm bHk&nfrSef;csufwlnDoGm;+yD;wJhtcgrSm wpnf;wvHk;wnf;jzpfatmif
pkpnf;EdkifpGrf;awG xGufay:vmcJhygw,f? Oyrm udk&mZHtuGDEdk/ tef&Davl/ &m;rdk@pf/ bkef;awmf}uD; *sdrf;
um'De,fqif;eJ@ udk,fydkifa&'D,dk Veritas wdk@jzpfygw,f? jynfolawGtm;vHk;[m wckwnf;aom bHk&nfrSef;
csufudk a&G;cs,f+yD; oHEMdXmefcdkifcdkifrmrmeJ@ rm;udk@pfudkz,f&Sm;zdk@ óu;yrf;=uygw,f? wckwnf;jzpfaewJh
&nfrSef;csufatmufrSm vltrsm;qHk; yg0ifaewmeJ@tr# wa,mufwvuf 0dkif;0ef;v_yf&Sm;&mrSmvnf;
tjrefqHk;jzpfoGm;EdkifcJhygw,f? 'g[m tjrifhrm;qHk; vlxkpGrf;tm;/eJ@ EdkifihHpGrf;tm;udk &&Sdvdkufvdk@ jzpfay:vmwJh
atmifyGJygyJ?
awmfvSefa&; [kwfr[kwf
tm%m&Sif rm;udk@pfudk vlxkpGrf;tm;eJ@ ðzwfcswmudk awmfvSefa&; (Revolution) [kwfygh
rvm;vdk@ tcsKd@olawGrSm oHo, &Sd=uygw,f? trsm;pk ,Hk=unf=uwmuawmh awmfvSefa&;qdkwm tkyfpdk;
aeqJ tpdk;&udk t=urf;enf;eJ@ z,f&Sm;wmjzpfygw,f? 'gayr,fh awmfvSefa&;&J@ a,bl,st"dy`m,fu
xl;jcm;wJhenf;vrf;awGeJ@ t&iftpdk;&ae&mrSm aemufqHk;vuf&Sdtpdk;&eJ@ tpm;xdk;vdkufwmyJ jzpfygw,f?
'DvdkrsKd; tpdk;&tkyfcsKyfa&; tajymif;tvJr[kwyf J tawG;atc: oabmw&m;/ "avhp&dkufeJ@ ,Ofaus;r_awG
rSm xl;jcm;wJhenf;vrf;eJ@ toGifajymif;vJwmudkvnf; awmfvSefa&;vdk@ ac:wwfygw,f?
zdvpfydkifjynfolawG&J@ pGrf;tm;a=umifh jzpfay:vmcJhwJh 1986 EDSA awmfvSefa&;[m
tawmfudk xl;jcm; cJhwJhtjyif aemifudkvnf;yJ qufvufxl;jcm;aeOD;r,fh awmfvSefa&; jzpfaeygw,f?
zdvpfydkift+yD; aemufydkif;ESpfawGrSm vlxkróuufwJh tm%m&Siftpdk;&awGudk z,f&Sm;=uwJh t=urf;rzuf
awmfvSefa&;}uD;awG urBmtESH@ ay:aygufvmcJhygw,f?
Oyrm- ta&S@*smreDu qdkAD,uf vufatmufrS vGwfajrmufzdk@ óu;yrf;wJh awmfvSefa&;/
csufudkpvdkAufuD;,m;u uwWDyg awmfvSefa&; (Velvet Revolution)eJ@ ,lu&def;u vdarRmfa&mif
awmfvSefa&;(Orange Revolution) wdk@jzpfygw,f? 'DtcgrSm t&ifht&if awmfvSefa&; o&kyfouefawGudk
jyefvnfqef;ppf twk,l toHk;cs=uwmjzpfvdk@ zdvpfydkif&J@ vlxkpGrf;tm;awmfvSefa&;[m 1986rSm
jzpfcJhwmxufawmifydk+yD; yDjyifxif&Sm; erlem,lp&m jzpfvmaecJh&ygw,f?
oHk;oyfcsuf (2)
jA[Rpdk&fw&m; xGef;um;vm
bmyJjzpfjzpf zdvpfydkifrSm tJ'DawmfvSefa&;+yD;uwnf;u 'Drdkua&pDqdkwm wjznf;jznf;
tajccdkifvmcJhygw,f? tjyeftvSeftm;jzifhvnf; vl@tcGifhta&;udk umuG,fjr‡ifhwifvmEdkifcJhygw,f? +yD;awmh
vlxkvufcHwJh tajccHOya'udk ydkrdkav;pm;vdkufemvmEdkifcJh=uygw,f? 'DtcgrSm EdkifiHom;awG&J@ tusKd;pD;yGm;/
wdkif;jynftusKd;pD;yGm;udk ydkrdk OD;pm;ay;vmEdkifcJhygawmhw,f? 'Dav;csuf[m wdkif;jynfeJ@ EdkifiHom;wOD;csif;
twGuf ta&;}uD;qHk;jzpf+yD; wdk;wufvmwJhtwGuf tm%m&Sifudk z,f&Sm;&usKd; eyfw,fvdk@ qdkEdkifygw,f?
wenf;tm;jzifhqdk&if 'gawG[m jynfolvlxkawG&J@b0awGudk tmrcHcsuf&Sdapygw,f?
'gawG wnfjrJaeoa&G@ jynfolvlxk[m tmrcHcsuf&SdwJh b0awGudk ydkifqdkifaewma=umifh 'Dvdkjzpfatmif
vkyfay;EdkifpGrf;&SdwJh b,ftpdk;&udkrqdk vlxkeJ@ EdkifiHwumu oabmusaxmufcHaerSmyJ jzpfygw,f? tusKd;
qufuawmh wefzdk;jzwfvdk@r&wJh jidrf;csrf;a&; jzpfay:vmwmygyJ?
vlwOD;csif;&J@ pdwfaepdwfxm;eJ@ trltusifhwdk@[m 'Drdkua&pD/ vl@tcGifhta&;/ tajccH
Oya'/ tusKd;pD;yGm;qdkwJh tcsufawGay:rlwnf+yD; tvdkuftxdkuf ajymif;vJwwfygw,f? vl&J@t&nftcsif;
qdkwmvnf; ywf0ef;usif wdk;wufajymif;vJr_ay:rlwnf+yD; tedrfhtjrifh&Sdvm&ygw,f? acwfumvawG
ajymif;vJ wdk;wufaecsdefrSm pdwf"gwf/ trltusifheJ@ t&nftcsif;wdk@[m xm0pOf worwfwnf; rajymif;
rvJyJ &Sdae&r,fvdk@ wxpfcs r,lqoifhawmhygbl;? t&ifu ppfwdkufzdk@ukdom 0goemxHkoljzpfayr,fhvnf;
tem*wfwcsdefcsdef EdkifiHa&;avmuxJ 0ifa&mufvmwJhtcg atmifjrifcJh&olawG urBmay:rSm vufcsKd;a&
wGufvdk@ r&Edkifawmhavmufatmif wdk;yGm;aewmudk=unfh&if odEdkifygw,f?
zdvpfydkif vlxkpGrf;tm; awmfvSefa&;udk 'Drdkua&pD &&Sda&;twGuf tvGefpHxm;xdkufwJh
erlemtjzpf tjynfjynfqdkif&m EdkifiHeJ@tzGJ@tpnf;trsm;pku todtrSwf ðy=uygw,f? 'Derlemudk ta=umif;
ðy+yD; 'Drdkua&pD EdkifiHrsm;pGm xGef;um;vmcJhygw,f? ppfat;acwfEdkifiHa&;/ pD;yGm;a&;eJ@ vlr_a&;pepfawG
trsm;}uD;wdk;wufvmaecJhygw,f? urBmhjidrf;csrf;a&;udk ododomom taxmuftul ðyaeEdkifcJhygw,f?
ypfypfcgcg a0zefoHk;oyf=uolawGvnf;&Sd
zdvpfydkif&J@ 1986 EDSA awmfvSefa&;[m tm%modrf;w,fqdkwmxuf eJeJydkomwmyJ
&Sdw,fvdk@ tcsKd@u oHk;oyfygw,f? rausreyfjzpfaewJh ppfAdkvfwpku vlxk róuufwJh rm;udk@pfudk z,f&Sm;+yD;
vlxkóuufwJh tuDGEdkudk [efjyorRwtjzpfeJ@ wifajr‡mufxm;wmom jzpfw,fvdk@ olwdk@u axmufjy=uyg
w,f? ppfwyfuom tm%mudk wu,fwrf;xdef;csKyfxm;wmjzpf+yD; tef&Dav;[m ppftpdk;&&J@ acgif;aqmif
jzpfw,fvdk@ a0zefoHk;oyfoltcsKd@u ,lqxm;=uygw,f?
zdvpfydkifrSm 'Drdkua&pD tpdk;&wufvmayr,fh 'Drdkua&pD aumif;usKd; tawmfrsm;rsm;udk
trSefwu,f vufawG@usus rvkyfaqmifEkdifao;bl;vdk@ tcsKd@ EdkifiHa&;ody`Hynm&SifeJ@ vlr_a&;ynm&SifawGu
a0zef=uygw,f? ywf0ef;usifu ta&S@awmiftm&SEdkifiHawGeJ@ E_dif;,SOf&if pD;yGm;a&;rSm odyfrwdk;wufyJ
jzpfaewmudk olwdk@u axmufjy=uygw,f? +yD;awmhvnf; ta&;}uD;wJh EdkifiHa&;tajctaeu t&ifvdkyJ
&Sdaew,fvdk@ qdkygw,f? jynfolawG&J@ pm;0wfaea&;[m a,bl,stm;jzifh qdk;0g;aeqJjzpf+yD; txl;ojzifh
qif;&JEGrf;yg;r_udk rwdkufzsufEdkifao;yJ &Sdw,fvdk@vnf; ynm&Sif&_axmifhu oHk;oyf=uygw,f?
'Drdkua&pD pepfatmufuae EdkifiHh,EW&m;udk vnfywfwJhtcgrSm rm;udk@pfvufxufwkef;u
t&ifvlwcsKd@udk vkyfydkifcGifhtm%mjyefay;wmeJ@ ywfouf+yD; a0zefajymqdkolawG/ tef*sDtdkawG &SdcJh=uygw,f?
rlrajymif;yJ vl (orRw)om ajymif;oGm;wmygqdk+yD; apm'uwufolawGvnf; &Sdygw,f? rdrdtodkif;t0dkif;
aumif;pm;a&;qdkwJhrludkawmh t&ifvdkyJ ae&mwumrSm usifhoHk;aewkef;vdk@ a0zefaecJh=uygw,f? EdkifiHa&;
=oZmaumif;&ifaumif;oavmuf rdrdtodkif;t0dkif;xJuolawGudk OD;pm;ay; vkyfudkifapw,fvdk@ qdkygw,f?
rm;udk@pf vufxufwkef;u jcpm;aewJh EdkifiHa&;orm;awGuvnf; jcHckef+yD; aumif;pm;aejyefw,fvdk@vnf;
ajymolawG &SdaecJhygw,f? vlxkpGrf;tm;awmfvSefa&;uae xGufay:vmwJh EdkifiHa&;orm;topfawGuvnf;
rm;udk@pfacwfu raumif;wmawGudk zdajym&if; 1987 ckESpfrSmvkyfr,fh a&G;aumufyJGtwGuf tcGifhtvrf;
aumif;awG zefwD;aew,fvdk@ pGyfpJ=G uwmvnf; trsm;tjym;&SdaecJhygw,f?
awmfvSefa&;aemufydkif; zdvpfydkif[m tnHhqHk; 'Drdkua&pDEdkifiHawGxJrSm yg0ifaew,fvdk@
tcsKd@EdkifiHa&;ody`Hynm&SifawGu ypfypfcgcg a0zef=uygw,f? zdvpfydkif[m ppfrSefwJh'Drdkua&pDudkvufcHzdk@
tqifoifhrjzpfao;bl;vdk@awmif a0zefolawG &Sd=uygw,f? zdvpfydkif EdkifiHom;tcsKd@u 'Dvdk 'Drdkua&pDrsKd;[m
vltrsm;uusifhoHk;wJh wzufoyftm%m&SifqefwJh 'Drdkua&pD jzpfw,f/ trsm;pku tenf;pkudk tEdkifusifhwJh
'Drdkua&pD jzpfw,fvdk@ pGyfpGJ=uygw,f?
rm;udk@pfacwfu EdkifiHa&;orm;a[mif;}uD;awG tjidrf;r,lao;yJ EdkifiHa&;avmurSm
usifvnf usufpm;aewkef;jzpfovdk pmay/ &kyf&Sif/ *DweJ@ &kyfjrifoH=um;avmuom;awG/ tjcm;emrnf}uD;
awGuvnf; EdkifiHa&; wwfwwf rwwfwwf EdkifiHa&;avmuxJ 0ifygvm=u+yDjzpfvdk@ 'Drdkua&pDudk bef;jy
vkyfpm;ae=uwmyJvdk@ jyif;jyif;xefxef &H_@csolawmif &SdvmcJhygw,f? 'gawGudk tðyoabmaqmifwJh
a0zefcsufvdk@yJ taumif;bufuae oabmxm;&zdk@ &SdEdkifygw,f?
toGiful;ajymif;a&;umv oifcef;pmaumif;
jzpfapcsifwJhqENtwdkif; jzpfvmEdkifzdk@qdkwm tajctaeaumif;awGtm;vHk; pkðyHzefwD;
xm;csdefrSm wcsufwnf;eJ@ vkyfvdk@&csif&ygvdrfhr,f? 'gayr,fh tJ'Dtcsdefwkef;u zdvpfydkif[m tm%m&Sif
rm;udk@pfvufatmufu vGwfajrmufcgpyJ &Sdaeygao;w,f? ygvDrefacwfeJ@ tm%m&Sifacwftygt0if
rm;udk@pf&J@ tm%m&oufwrf; ESpfaygif;(20)rSm wdkif;jynf&J@ vlr_-pD;yGm;eJ@ EdkifiHa&;tajccH[m rm;udk@pf
pdwfóuuf txdkuftavsmuf tenfxdkifaecJhwmudk jiif;vdk@ r&Edkifygbl;? txl;ojzifh pD;yGm;a&;eJ@ owif;
rD'D,mwdk@udk rm;udk@pfeJ@ eD;pyf&m todkif;t0dkif;u vHk;0vuf0g;}uD;tkyf xdef;csKyfxm;wmudkvnf; &kwfw&uf
jyefvnfjyifqifzdk@ cufcJaecJh&ygw,f?
toGiful;ajymif;a&;umvjzpfvdk@ z&dkz&Jjzpfusef&pfcJhwJh wdkif;jynfudk jyefvnfwnfaqmuf
=u&mrSm vla[mif; vlopfcGJae&if vlom;t&if;tjrpfawG/ wwfodynmeJ@ tawG@t=uHKaumif;awG epfem
qHk;&–H;&rSmu wdkif;jynfomjzpfygw,f? 'DvdktcsdefrskKd;rSm tajymxuf tvkyfu ydk+yD;jrefjrefqefqef aumif;usKd;
awG jzpfapygw,f? a,bl,stm;jzifh jynfoltrsm;pktwGuf tusKd;jzpfxGef;apr,fh toGiful;ajymif;a&;
umv EdkifiHa&;ay:vpDawGudk wdwdusus vdkufemEdkifolrSefor# 'Drdkua&pD wnfaqmufa&;rSm yg0ifvmEdkifzdk@
tm;ay;&rSm jzpfygw,f? wjznf;jznf;eJ@ qefumwifusef&pfoGm;rSm jzpfygw,f?
EdkifiHa&;pepfa[mif;uae EdkifiHa&;pepfopfudk ajymif;vJoGm;wm[m &kwfw&ufjzpfayr,fh
pepfopf&J@ &nfrSef;csuftwdkif; &mE_ef;jynfh tH0if*Gifusjzpfatmif ajymif;vJay;Edkifzdk@ ESpfaygif;rsm;pGm =umcsif
=umoGm;Edkifygw,f? bma=umifhvJqdkawmh pepfudk taumiftxnfazmfay;&wmu vl jzpfaevdk@ygyJ?
'Drdkua&pDpepfudk taumiftxnfazmfwJhol&J@ t&nftcsif;wckwnf;omru ðypkysKd;axmif ykHoGif;cH&ol&J@
vufcHEdkifpGrf;ay:rlwnf+yD; nifompGm ajymif;vJay;&wJhudpP jzpfygw,f?
wu,fvdk@ tm%m&Sifpepfudk taumiftxnfazmfr,fqdk&ifawmif ppftkyfcsKyfa&;Oya'
jyXmef;+yD; tkyfpdk;oltvdkus rjzpfjzpfatmif tcsdefawmfawmf=um twif;t"rR =urf;=urf;wrf;wrf;
yHkoGif;,l&w,f qdkwmudk rm;udk@pfu oufaojycJh+yD; jzpfygw,f?
wenf;tm;jzifhqdk&if wm0eft&SdqHk;vl[m 'Drdkua&pDtoGif ul;ajymif;a&;umvrSm
twwfEdkifqHk; nifompGm ajymif;vJay;&wmjzpfygw,f? =urf;wrf;cufxefwJh ppftkyfcsKyfa&;yHkpHeJ@ 'Drdkua&pD
toGifajymif;vJay;zdk@ tm;xkwfaewmuawmh 'Drdkua&pD&J@ tajccHoabmudkawmif em;rvnfao;wmyJ
vdk@ ,lqEdkifovdk tjcm;udk,fusKd;pD;yGm; zefwD;csifkvdk@ vSnfhpm;aewmvnf; jzpfEdkifp&m &Sdygvdrfhr,f?
ta&;}uD;qHk;u &mE_ef;jynfh 'Drdkua&pDpepf jzpfvmzdk@ toGiful;ajymif;aecsdefrSm pGrf;aqmif
Edkifr_t& acgif;aqmiftajymif;tvJudk acsmacsmarG@arG@ zefwD;ae&rSmjzpfygw,f? usefaewmawG tm;vHk;
udkawmh rajymif;rvJ vufqifhurf; wnfaqmufoGm;Edkifzdk@yJ jzpfygw,f? 'Drdkua&pD twGuf ueOD;vdktyfwJh
t&nftcsif;awGudk ydkifqdkifvm+yD;rS wjznf;jznf; t&Sdefjr‡ifhwifoGm;Edkifzdk@yJ jzpfygw,f?
zdvpfydkifEdkifiHrSm toGiful;ajymif;a&;umv acsmarG@cJhygw,f? t"dutcsufawGuawmh
1/ trsKd;om;jyefvnfoihfjrwfa&;udk tvsiftjref wnfaqmufEdkifcJhwm/
2/ jynfoltrsm;pku tuDGEdkufk wcJeufaxmufcH=uwm/
3/ 0efxrf;trsm;pkudk jyefvnfwm0efxrf;aqmifapcJhwm/
4/ rm;udk@pf pdwfóuufzJ@G pnf;xm;wJh ygvDrefudk zsufodrf;EdkifcJhwm/
5/ rm;udk@pf pdwfóuuf tajccHOya'udk zsufodrf;EdkifcJhwm/
6/ toGiful;ajymif;a&;umvtwGif;rSm tajccHOya'rl=urf;udk tuDGEdkcef@xm;wJholaawGu a&;qGJ+yD; vlxk
qENudk cH,l&mrSm jynfolawGu wcJeufaxmufcHwmawGa=umifhjzpfygw,f?
wcsdefwnf;rSmyJ vmbfpm;azmufjyefr_eJ@ qif;&JEGrf;yg;r_udk wdkufzsuf&mrSm ratmifjrifEdkifyJ
&SdaecJh&ygw,f? jzpfEdkifp&m t"dutcsuf (2)csuf&Sdygw,f? yxrtcsufu rm;udk@pfvufxufrSm vmbfpm;
azmufjyefaewJh 0efxrf;awGudk jyefcef@xm;cJhayr,fh olwdk@&J@tusifha[mif;udk jyefjyifEdkifatmif xdef;csKyf&mrSm
tm;enf;cJh&ygw,f? 'kwd,tcsufuawmh vuf0g;}uD;tkyf t&if;&Sifpepfu ydkrkdtm;aumif;vmaewmudk
rxdef;csKyfEdkifcJhygbl;?
tm%m&Sifpepfuae 'Drdkua&pDudk &kwfw&uf toGiful;ajymif;wJhtcgrSm a&ajrobm0
tvdkuf csifhcsdefajymif;vJ toHk;cszdk@ vdktyfr,fh oifcef;pmaumif;awGygyJ?
vGiaf tmifpdk;
(rSwfcsuf? qufvufazmfjy&ef &SdEkdifygonf?)
-----------------------------------