You are on page 1of 7

Matrix’in

Tam
Hikayesi
hazırlayan: Kerem Köseoğlu
http://www.whitesaint.org

The Second Renaissance


Matrix’in hikayesi, insanoðlunun yapay zekayý ekonomik olarak insanlardan daha
keþfetmesiyle birlikte baþlýyor. Teknolojinin iler- üstün bir duruma gelmiþ oldu.
lemesiyle birlikte insanlar, her türlü iþlerini yaptýrabi-
lecekleri robotlar üretmeye baþladýlar. Bu robotlar, Makinalarýn gittikçe artan baþarýlarýný
inþaatlerden ev iþlerine, restoranlardan hastanelere kaygýyla izleyen dünya liderleri, en
kadar birçok yerde insanlara hizmet ediyorlardý. sonunda genel bir toplantý düzenley-
Yapay zekaya sahip robotlar, artýk kendi kendilerine erek bu konuda ne yapabileceklerini
de yeni þeyler öðrenebiliyordu ve yaptýklarý iþlerin tartýþmaya baþladý. Bu sýrada beklen-
kalitesi bu oranda yükseliyordu. medik birþey oldu; toplantýya davetsiz
misafir
olarak
katýlan
iki robot,
iyi niyet
ve barýþla geldik-
lerini, insanlarla bir
anlaþma yaparak
geleceðe doðru bir-
likte ilerlemek istedik-
Ýþ yükleri ortadan kalktýðý ve istedikleri þeylere daha lerini söylediler. Elçileri çabucak ortadan kaldýran
fazla vakit ayýrabildikleri için insanlar da bu durum- komite, ülkelerin güçlerini birleþtirerek makinalara
dan memnundu... karþý büyük bir savaþ baþlatmasý kararýný aldý.
Ta ki, ev hizmetçisi olan bir robot efendilerini
öldürene kadar. Bu olayý kabullenemeyen ve bir Söz konusu savaþ insanlar açýsýndan oldukça kanlý
tehlike iþareti olarak gören insanlar, genel bir akým ve yýkýcý geçti, zira insan vücudu savaþ makinalarýna
baþlatarak aralarýnda yaþayan bütün robotlarý or- kýyasla çok daha kýrýlgandý. Kayýplarý gittikçe artan
tadan kaldýrmaya baþladý. insan ýrký, komiteyi yeniden toplayarak bu konuda
ne yapabileceklerini tartýþmaya baþladý.
Makinalarýn büyük bir kýsmý yok edilerek toplu me-
zarlara veya denize atýldý. Kýyýmdan kaçabilenler
ise Afrika’da toplanarak kendi ülkelerini kurdular.
Öðrenmeye ve geliþmeye devam eden makinalar,
burada insanlarýn yapabildiði üretimden çok daha

iyisini yaparak son derece teknolojik ve kaliteli ürün-


leri çok ucuz fiyatlara satmaya baþladýlar. Þirketler-
inin hisseleri borsada rekor seviyelere týrmandý.
Bu sayede makinalar, hem teknolojik, hem de
Komite üyelerinden biri makinalarýn ana güç kay- laþmada yazýldýðý gibi, insanlar
naðýnýn güneþ enerjisi olduðunu, mükemmel bir dünya hayali
ve gökyüzünü karartýp güneþ içerisinde yaþamaya baþladýlar.
ýþýðýný kesmeleri halinde maki- Makinalar ise gerçek dünyada
nalarýn kýsa sürede iþlemez insanlardan çektikleri enerji ile
hale geleceðini ve savaþýn sona varlýklarýný sürdürmeye devam
ereceðini öne sürdü. Komitede ediyorlardý.
kabul gören bu karar sonucu,
birçok ülkeden yüzlerce uçak Makinalardan kaçabilen asil-
kalktý ve atmosfere sýrf bu iþ er ise yerin altýnda Zion adlý
için geliþtirilmiþ bombalar bir þehir kurup yaþamlarýna
býrakarak gökyüzünü siyah orada devam ettiler.
bulutlarla sonsuza dek ka-
rarttý. Ne var ki, iþler baþtan
planlandýðý gibi gitme-
Bunun üzerine makinalar, meye baþladý. Mükem-
yeni bir enerji kaynaðý mel dünya programý
arayýþýna giriþtiler. Aradýklarý insanlarýn yaþayageldik-
cevabý ise insan vücudunda leri dünyadan oldukça
buldular. Ýnsan vücudunun farklý ve insan yapýsýna
yaydýðý ýsý ve sahip olduðu tersti; bu programý kabul
elektrik gücü, belli bir füzy- edemeyen insanlar birer birer
onla birleþtirilerek enerjiye ölmeye baþladý ve makinalar,
dönüþtürülebiliyordu. “ekinler”inin büyük bir kýsmýný
kaybetti. Bunun üzerine Architect, insanlara
Bunu icat eden ve insan beden- inin yapýsý daha uygun yeni bir Matrix yaratmaya baþladý.
hakkýndaki araþtýrmalarýný hýzla ilerleten makinalar,
en sonunda dünya liderlerinin karþýsýna bir anlaþma Bu kez, insan
ile çýktýlar. Bu anlaþmaya göre insanlar robotlara doðasýný ve psikolo-
teslim olma ve bedenlerinin enerji santrallerinde jisini anlama
birer pil gibi kullanýlmasýna izin verme karþýlýðýnda, amacýyla makinalar-
makinalar tarafýndan yaratýlan bir hayal dünyasý ca geliþtirilen Oracle
(simülasyon) içerisinde eski dünyalarýnda yaþama adlý programdan
þansýný elde edebileceklerdi. yardým alýyordu.
Oracle, insanlarýn
Bu hayal dünyasýný yöneten makinaya (programa) %99’luk bir kes-
Matrix adý verilmektedir. Matrix, “Architect” adý ver- iminin seçim þansý
ilen bir makina tarafýndan tasarlanmýþtýr. Matrix’e verildiði sürece her
ense kökünden beynine sokulan bir alýcý / verici ile türlü þartý ve ortamý
baðlanan bir insana, normal þartlarda göz, kulak, kabul edebildiklerini
burun, dil ve teninin ilettiði sinyalleri Matrix iletme- keþfetti. Bunun üzerine Architect, yeni yaratacaðý
ktedir. Örneðin Matrix’e baðlý bir insan kolunu ka- Matrix’i insanlarýn seçimlerine göre þekillenebilecek
ldýrmak istediðinde, beyinden çýkan bu emir koluna bir hale getirdi.
deðil, Matrix’e ulaþmaktadýr. Matrix ise bu isteði ve
sonuçlarýný hesaplayarak, ilgili göz ve ten sinyal- Bu yeni Matrix birincisine kýyasla daha baþarýlý
lerini gerçekmiþ gibi insan beynine geri iletmektedir. gözükse de, ortada bir risk vardý: Ýnanç ve seçimle
Bütün bu iþlem sýrasýnda ise, söz konusu kiþi gerçek herþeyin yapýlabildiðini bir þekilde keþfeden bir
dünyada hiç hareket etmemektedir. 7 milyar kiþi bu insan, Matrix çerçevesinde geçerli olan fizik kural-
interaktif sisteme baðlý olduðunda, gördükleri ortak larýna da karþý gelebiliyor, bununla kalmayýp uy-
hayalin kendileri açýsýndan gerçek dünyadan hiçbir anarak Matrix dýþýndaki gerçek hayatýna geri dahi
farký kalmamaktadýr. dönebiliyordu. Ýnsanlarý bu Matrix’in içinde tutmak,
belli bir zaman sonra uyanabilecek olmalarýna göz
Sonunda makinalarýn dediði oldu, ve aynen an- yummak anlamýna geliyordu.
Architect’in planlarýna göre Matrix’den kurtularak Ne var ki, Oracle’ýn “The One” adlý programý
gerçek dünyaya geçiþ yapan insanlarýn nüfusu ve yüklediði kiþiler 5 kez baþarýsýz olur ve Zion her
kapasitesi belli bir seviyeye ulaþtýðýnda, þehirleriyle seferinde ortadan kaldýrýlýr. 6. döngüde ise Neo,
birlikte yok edilmeleri gerekiyordu. Morpheus ve Trinity ile karþýlaþýyoruz.

Programlardan oluþ-
muþ bir sistem olan
What Is The Matrix
Matrix, programlar
arasýndaki bir takým Oracle devreye girmeden önce, insanlar maki-
çýkýþlara da sahipti. nalarla savaþmaya devam ediyordu. Morpheus ve
Kendisi ikinci Matrix’in Niobe arasýnda bir iliþki vardý, Trinity’nin çok iyi bir
inþasý sýrasýnda kul- arkadaþ olarak gördüðü Ghost ise Trinity’e aþýk idi.
lanýlan bir program Trinity ise kýsa süre sonra karþýlaþacaðý Neo’ya aþýk
olan Keymaker, oluþ- olacaktý.
turduðu özel anahtar-
lar (programlar) Oracle Matrix’de
sayesinde program Morpheus’un
çýkýþlarýna ulaþmayý karþýsýna ilk kez
ve bu çýkýþlardan baþka programlara geçmeyi çýktýðýnda kendini
mümkün kýlabilmektedir. Ýkinci Matrix’in inþasýndan tanýttý ve makinalar-
sonra kendisine gerek kalmayan Keymaker, baþka la insanlar arasýnda
birçok program gibi silin- süregelen savaþýn
mekten kaçarak saklanmayý bitmesini istediðini,
seçmiþtir. ve bu amaca yöne-
lik bir yol görebild-
Merrovingian, programlarýn iðini söyledi. Oracle
iþleyiþlerini kontrol eden ve sili- Morpheus’a Matrix’i
necek / görev alacak program- d e ð i þ t i r e b i l e n ,
larýn hangileri olduðuna karar Matrix’in dýþýna
veren bir baþka programdýr. çýkan ve baþkalarýný serbest býrakabilen ilk kiþinin
Kendisi, Persephone adlý bir The One olduðunu, bu kiþinin geri döndüðünü ve
program ile “evlidir”. Morpheus’un kendisini bulup ona getirmesi gerek-
tiðini söyledi.
Ajanlar ise, Matrix’e baðlý
çalýþan görevli program- Bunun üzerine
lardýr. Görevleri ise in- hedeflerini
sanlarýn Matrix’den dýþ ve yaþamýný
dünyaya geçiþ yapmalarýný deðiþtiren
mümkün olduðunca önüne Morpheus’a
geçmek ve silinmekten daha fazla
kaçan programlarý yakala- dayanamayan
maktýr. Niobe kendisini
terk etti ve Zion
Architect’in sistemi baþarýlý olur. Ne var ki hem mak- ordular komu-
inalarý hem de insanlarý oldukça iyi analiz edebilen taný Lock ile
Oracle, gelecekteki varlýðýn ancak iki ýrk arasýndaki birlikte olmaya
barýþýn saðlanmasýyla mümkün olabileceðini tespit baþladý. Buna
eder. Bu yüzden, yüklenildiði insana Matrix içer- raðmen yýlmay-
isindeki herþeyi deðiþtirebilme ve Matrix’in sýnýrlarýný an Morpheus, Matrix’i deðiþtirme potansiyeline
aþabilme gücü veren bir program hazýrlar. Bu þekil- sahip herkesi uyandýrmaya (Matrix’den kurtararak
de; Matrix içerisinden yeterince insan kurtarýldýðýnda dýþ dünyaya çýkarmaya) ve Oracle’a götürmeye
ve insanlarla eþit þartlara ulaþtýklarýnda, makinalarýn baþladý. Söz konusu kiþiler genellikle çocuklardý
barýþa daha sýcak bakacaðýný düþünmektedir. ve kaþýklarý bükme, eþyalarý hareket ettirme gibi
yetenekleri vardý.
Morpheus’un sýradaki Final Flight Of The Osiris
hedefi, Matrix dün-
yasýnda bir bilgisayar Bir süre sonra, bir devriye uçuþunda Osiris adlý
programcýsý ve hacker gemi, makinalarýn topraðý kazarak Zion’a ulaþmaya
olan Thomas Andersen çalýþtýklarýný fark eder.
(Neo) adlý kiþi oldu.
Ajanlar tarafýndan Sentinental’lerin (gezici savaþ makinalarý) gemiyi
engellenmeye çalýþýl- fark etmesi ve peþine düþmesi üzerine gemi kaptaný,
masýna raðmen mürettebattan birini Matrix’e gönderir ve gemi ha-
Morpheus, Neo’yu vaya uçmadan önce belli bir posta kutusuna uyarý
kendi yanýna aldý ve mesajýný býrakmasýný saðlar.
Oracle’a götürdü.
Oracle Neo’yu taþýyýcý
olmaya uygun bularak,
bir kurabiye içerisine
gizlediði “The One”
programýný kendisine
yükledi. Neo bu andan
itibaren Matrix’i iste-
diði gibi deðiþtirebilme
gücüne sahip oluyordu.
Geliþen olaylar sonu-
cunda Neo, özgür- Enter The Matrix &
lüðünün sýnýrsýzlýðýný
keþfederek Matrix’de
Matrix Reloaded
ölümden dönme,
kurþunlarý durdurma ve uçabilme gibi yetenekler Osiris’in bir paket
sergileyebilecek hale gelir. býraktýðýný ve mürette-
batýn bu paket uðruna
Ajan Smith’i hayatlarýný feda et-
de benzer tiðini öðrenen Niobe
bir yetenekle ve Ghost, Matrix’e
yok eder. girer ve ajanlar ve
Ancak Smith, polisler tarafýndan
Matrix’de korunan posta idare-
öldürüldükten sine giderek paketi
sonra silinmek ele geçirir. Durumun
üzere The ciddiyetini gören
Source’a git- Niobe, halihazýrda
meyi reddeder devriyede olan bütün
ve Neo’da gemilerin kaptanlarýný
yüklü bulunan Ýç Matrix’de toplantýya
The One adlý çaðýrýr. Burada daha önce görülmemiþ büyüklükte
programdan bir makina ordusunun topraðý kazarak Zion’a ulaþ-
kendisine maya çalýþtýðýný ve 72 saat sonra kapýlara dayanmýþ
geçen özellik- olacaðýný söyler. Bu sýrada Merkez’den bütün gemi-
ler sayesinde lerin Zion’a dönmesi yolunda bir emir gelir, ancak
bir virüs ka- Morpheus, Oracle’dan bir mesaj gelmesi ihtimalina
rakterine bürünür. Artýk Smith, baþka programlara karþýlýk gemilerden birinin geride kalmasýný rica
bulaþarak kendi kendini kopyalayabilmektedir. eder.
Toplantý, ajanlarýn kapýya gelmesiyle birlikte daðýlýr. Oracle’ýn beklenen mesajý geride kalan gemi
Niobe ve Ghost bulduklarý tünelden kaçarlarken, tarafýndan alýnýr. Gemi mürettebatý Matrix’den dýþ
Keymaker karþýlarýna çýkar ve onlarý güvenli bir dünyaya geçiþ yapmak üzereyken beklemedikleri
yere alýr. Keymaker, cebinden bir anahtar çýkarýr birþey olur; Smith, geride kalan bir kiþiye kendi
ve Niobe’ye bu anahtarýn çok önemli olduðunu kendini kopyalayarak çalan telefonu cevaplar ve dýþ
ve The One’a ulaþtýrmalarý gerektiðini söyler. Tam dünyada söz konusu kiþinin bedenini bir kukla gibi
bu sýrada Merrovingian’ýn adamlarý ortaya çýkar ve kontrol etmeye baþlar.
Keymaker’ý yakalayýp götürürler, Ghost ise mahzene
atýlýr. Onu kurtarmaya çalýþan Niobe, bir odada Neo, aldýðý mesaj doðrultusunda Oracle ile
Persephone ile karþýlaþýr ve Persephone, kendisini görüþmeye gider. Oracle Neo’ya, The One adlý
öpmesi karþýlýðýnda Ghost’u serbest býrakacaðýný programa dýþ dünyadaki makineleri ve program-
söyler. Niobe ona istediðini verir ve Ghost ile bir-
larý da etkileme gücünü verecek olan bir þeker
likte kaçar. uzatýr. Herþeyden habersiz olan Neo þekeri yer ve
Oracle ile bir süre sohbet eder. Oracle kendisine
Niobe Dýþ Matrix’e geçtikten sonra Jason, kendi- Keymaker’ý kurtarmasý gerektiðini söyler ve doðru
sine Morpheus’u hapse atacaðýný söyler. Niobe ise, zamanda doðru yerde olursa bunu baþarabileceði-
Morpheus’un insanlarý ikna etme kabiliyetinin çok ni söyler. Bu sýrada ortaya çýkan Smith Neo ile
yüksek olduðunu ve onlara savaþý kazanacaklarýna dövüþmeye baþlar, ne var ki Neo, karþýsýna binlerce
dair sürekli moral verdiðini söyleyerek Jason’un Smith çýkýnca uçarak kaçar.
fikrini deðiþtirir.

Neo, Morpheus ve Trinity, Merrovingian’a


Keymaker’ý istemeye giderler, ancak kendisi bunu
yapmaya yanaþmaz. Onlara Oracle’a geri dön-
melerini ve onun zamanýnýn neredeyse dolduðunu
söylemelerini ister. Ne var ki, Merrovingian’ýn baþka
kýzlarla kýrýþtýrmasýndan sýkýlmýþ olan Persephone
onlara yardým
edebileceðini,
ama bunun
karþýlýðýnda
Morpheus Zion’a geri döndükten sonra Jason N e o ’ n u n
tarafýndan sorgulanýr, ve o gece yapýlan toplantýda kendisini bir
insanlara makinalarýn yaklaþtýðý gerçeðini açýklar; kez öpmesini
aynen Niobe’nin söylemiþ olduðu gibi, insanlarýn ister. Neo is-
olaya korkuyla deðil umutla bakmasýný saðlar. Neo teneni yapar
ise Trinity’nin vurulduðu bir rüya sebebiyle bir türlü ve Keymaker’a
uyuyamamaktadýr. ulaþýrlar. Tam
bu sýrada
Ertesi gün yapýlan savaþ planlarýnda Jason, kon- Merrovingian
seyi Niobe’nin gemisi Link’in çok küçük olduðu ve adamlarý
ve savaþta kullanýlamayacaðý yönünde ikna eder; gelir ve bir
aslýnda amacý sevgilisinin savaþa gitmesini önle- k o v a l a m a c a
mektir. Bunu Niobe’ye söylediðinde Niobe hayal baþlar.
kýrýklýðýna uðrar.
Zion’daki insanlar yok
edildikten sonra seçeceði
23 kiþi ile birlikte yeni bir
þehir kuracaktýr. Soldaki
kapý ise Ýç Matrix’e geri
dönmektedir ve Neo
bu kapýdan geçerse,
halihazýrda (rüyalarýnda
görmüþ olduðu gibi)
düþmekte olan Trinity’e
gidebilecektir. Bunun be-
deli ise, Zion ile birlikte
Matrix’e baðlý bulunan
herkesin ölmesidir.

Architect, bunun daha


Bu olaylar sýrasýnda konsey, Morpheus’dan birkaç önce 5 kez yaþanmýþ olduðunu ve her seferinde The
gündür haber alýnamadýðý için iki gemiyi yardýma One’ýn taþýyýcýsýnýn saðdaki kapýyý seçmiþ olduðunu
gönderir, bunlardan biri de Niobi’nin gemisidir. söyler.
Niobi’nin de yardýmýyla Keymaker’ý alarak güvenli
bir yere ulaþtýrýrlar. Keymaker onlara The One’ý Soldaki kapýyý seçen Neo, düþerken vurulan Trinity’i
The Source’a ulaþtýrabileceðini söyler, ancak bunu havada yakalar. Trinity kurþun sebebiyle ölür, ancak
yapabilmesi için bombalarla donatýlmýþ bir binanýn Neo yeteneklerini kullanarak hem kurþunu çýkarýr
elektriðinin kesilmesi gerekmektedir. Niobe ve hem de Trinity’e yeniden hayat verir.
Ghost þehir elektrik santralini havaya uçurur, diðer
geminin mürettebatý ise yedek sistemi havaya uçura-
madan ölürler (dýþ dünyada gemilerine bir bomba
isabet eder). Bunun üzerine Trinity Matrix’e geçerek
hacker yeteneklerini ortaya serer ve yedek sistemi
devre dýþý býrakýr. Bu sýrada odaya giren bir ajanla
savaþmaya baþlar.

Bu sýrada Zion’un önünde gemiler makinalarla


savaþmak için hazýrlanmaktadýr. Smith’in kukla
gibi yönetmekte olduðu kiþi, EMPD silahýný ateþ-
leyince (bunun olduðunu kimse bilmemektedir) 5
gemi düþer ve makinalar geriye kalan birkaç gemiyi
parça parça eder, olaydan sadece Smith kurtulur ve
bir baþka gemi tarafýndan iyi niyetle kurtarýlýr.

Dýþ dünyaya geri dönen Neo ve Trinity, bir bom-


banýn kurbaný olan gemilerinden Morpheus ile
birlikte son anda kurtulur. Neo, yeni kazanmýþ old-
uðu özellikler sayesinde üzerine gelen makinalarý
Neo, Morpheus ve Keymaker ilgili kapýya ulaþ- Matrix’de kurþunlarý durdurabildiði gibi durdurur,
madan hemen önce Smith tarafýndan engellenmeye ve hemen düþüp bayýlýr.
çalýþýlýr. Neo ve Morpheus içeri girerken Keymaker,
Neo’ya anahtarý vererek vurulur. Doðru kapýdan Olaydan sonra Smith’i kurtaran gemi onlarý da
geçen Neo, The Source’un giriþinde Architect ile kurtarmaya gelir. Niobi ve Ghost ise, makinalardan
karþýlaþýr. Architect kendisine Matrix hakkýndaki tüm kaçarken bir yerlere düþen gemilerinde mahsur ka-
gerçeði anlatýr ve iki seçenek sunar: Saðdaki kapý, lmýþ yardým beklemektedir.
The Source’a çýkmaktadýr ve bu kapýdan geçerse,
Matrix Revolutions kolayca alteder.

Neo’nun makinalarý durdurduktan sonra bayýl- Neo, birçok zorluk sonrasýnda makina þehrine ul-
masýnýn sebebinin Matrix ile dýþ dünya ar- aþýr; ne var ki, bu sýrada Trinity hayatýný kaybeder.
asýnda bir yerlerde sýkýþmýþ olduðu ortaya çýkar. Makinalarýn liderinin karþýsýna çýkan Neo, Smith’in
Merrovingian’ýn emrinde çalýþan ve programlarýn artýk kontrolden tamamen çýktýðýný ve Matrix ile iþi
Matrix’den içeri veya dýþarý taþýnmasýndan sorumlu bittikten sonra makinalarýn þehrini de yok etmek
olan Trainman adlý bir program, Neo’yu trene üzere geri geleceðini söyler. Lidere, insanlarla imza-
almak istemez ve Neo’yu arada býrakýr. Bunun lanacak bir barýþ anlaþmasýnýn karþýlýðýnda Smith’i
üzerine Seraph, Morhpeus ve Trinity Merrovingian’a yok edebileceðini söyler.
gider ve kendisini tehdit ederek Neo’yu kurtarýr.

Makinalar bu teklifi kabul eder ve Neo ile Smith


Oracle’ý tekrar ziyaret eden Neo, konuþmanýn ar- Matrix içerisinde son bir savaþ için karþý karþýya
dýndan yapmasý gereken þeyin makina þehrine git- gelir. Oldukça yýkýcý geçen bu savaþ sonrasýnda
mek olduðuna karar verir. Yanýna Trinity’i de alan iki taraf da birbirine üstünlük saðlayamaz. Bunun
Neo, Niobe’nin gemisi olan “The Logos” ile birlikte üzerine Neo, Smith’in kodunu kendisine kopyala-
yola çýkar. Neo’nun bilmediði þey, gemide bir de masýna izin verir. Smith haline gelmiþ olan Neo,
davetsiz misafirleri olduðudur: Smith’in kontrol et- geriye kalan son gücüyle kendi kendini yok eder; bu
tiði kiþi. þekilde kopyalanmýþ olan bütün Smith’ler de kendi
kendini yok ederek ortadan kalkar.

Makinalar ve insanlar arasýndaki kaçýnýlmaz savaþ Makinalar sözünü tutar ve barýþ imzalanýr. Artýk
Zion sýnýrlarýnda patlak verir. Bu sýrada Neo, Trinity makinalar ve insanlar birlikte barýþ içinde yaþaya-
ile birlikte Smith’in kontrolündeki kiþiyle dövüþür ve caktýr ve Matrix içerisinde kalmak istemeyen insan-
bu dövüþ esnasýnda gözlerini kaybeder. Ancak, artýk lar dýþarý çýkmakta özgür olacaktýr.
iyice geliþen güçleri sayesinde makinalarý gözleri ol-
madan da hissedebilmektedir. Bu yüzden düþmanýný

You might also like