Sakncal Ermeni kadn yazar: Yesayan

Tarihe Not Denler Gncellenme : 24.04.2013 05:08

Soykrma giden srete hazrlanan Sakncal Entelekteller Listesinde ad geen tek kadn olan Zabel Yesayan, mrn 1915te ve ncesinde Ermeni halknn yaadklarnn aydnlatlmasna adad. lk Ermeni kadn yazarlardan biri olan Yesayan, Paristen Bakye uzanan bir srgn hayat yaad. (Yldz Tar) Zabel Yesayan 1878 ylnda stanbulda varlkl bir ailenin ocuu olarak hayatna balar. Sorbonneda edebiyat ve felsefe eitimi gren Yesayan, o dnem kadnlar asndan ilk saylabilecek bir ie kalkr; yazar olmaya karar verir. 1909da Adana ve Kilikyada 30 bine yakn Ermeninin katledilmesi ve 1915 tehcir ve soykrmn ardndan yaanan aclar grnr klmak iin yazmaya balar. Yazlarnda hem Ermeni cemaatinin hem de genel olarak Osmanlnn erkek egemen toplumsal dokusunu da sorgulayan Yesayan, srgnde geirdii zamanlarda Ermeni halknn yaad aclar kaydetmeyi bir vazife olarak grr ve mcadeleden hi vazgemez. Ermeni cemaati iin 1909 senesi, soykrmn ayak seslerinin Adana, Mersin ve Kilikyada iitilmeye baland yldr. Adana, Mersin ve Kilikyada soykrmn provas gerekletirilir. Anadoludaki Ermenilerin 1800lerin sonlarnda Hamidiye Alaylar ile balayan temizlik srecindeki kritik duraklardan biri olan 1909da, 30 bine yakn Ermeni katledilir. Ermeni aydnlardan oluan bir heyet yaananlarn raporunu tutmak ve hayatta kalanlara destek olmak amacyla blgeye gider. Yesayan da yetim kalan ocuklarla alakadar olmak zere heyette yer alr. stanbuldaki grece gvenli burjuva hayatndan ve ortamndan kp, ay boyunca yaananlar gzlemler ve grd her eyi detaylca yazar. Ykntlar Arasnda kitab bu ekilde aa kar. Yaanan felaketi, hi haberi olmayanlara aktarmaya alan Yesayan kitapta, Her taraf yaklm ve yklm, ortada bulunan hibir eye acnmam. Btn kiliseler, btn okullar, btn evler birer ekilsiz ta ynna dntrlm. Bunlarn arasnda, tede beride her naslsa ayakta kalabilmi baz binalarn iskeletleri grnyor. Doudan batya, gneyden kuzeye, ta uzaklardaki Trk mahallelerinin acmasz ve gaddar nefreti tm yaplar yakp kavurmu, yangnlar tm gzellikleri yok etmi, kente bu lm sessizliini getirmi, bunlar

arasnda ayakta kalan sadece iki caminin minaresi byk bir gururla etraftaki mezar sszln seyrediyordu diyerek Adanada yaananlar ortaya koyuyor. Btn bu yaadklarndan sonra bireyselliini bir kenara koyarak kolektif bir kimlii sahiplenmeye balar Yesayan. O artk kendi deyimiyle Bir ekya, dalarda bir zgrlk savas... olma dleri kurmaya balamtr. Osmanllar 1915 Nisannda Sakncal Ermeni Entelekteler Listesi oluturur ve Yesayann ismi de bu listede yer alr. Krikor Zohrab, Varoujan, Rupen Zartarian, mzisyen Komitas gibi Ermeni cemaatinin nemli isimlerinin olduu bu listede, devletin sakncal grd tek kadn yazar olma onuruna erien Yesayan, bir ekilde tutuklanmaktan kurtulur ve Bulgaristana kaar. Bulgaristandaki mcadele giriimleri baarszlkla sonulanan Yesayan, 1917 senesinde devrimi hazrlayan srete Bakye geer. lerleyen yllarda Paris ile Bak arasnda gidip gelecektir. Artk yazarlk yerine katiplik yapmaktadr. Kendisini soykrm tanklklarn toparlamaya adar. Toplad btn belgeleri, tanklklar, izlenimlerini Franszcaya evirir. 1920 sonrasnda giderek enternasyonalist bir sylemi benimseyen Yesayann sosyalizme yaknlamas artc deildi. Zabel Yesayan, kalemini Ermeni halknn yaadklarnn grnr klnmasna adam bir Ermeni kadn yazar olarak mcadelesinden bir an olsun vazgemedi. 1909da Adanada yaananlar grdkten sonra tarifi mmkn olmayan aclar ve kederleri anlatmann mmkn olamayacan dnen Yesayann yazdklar katliamlarla yok edilmeye allan bir halkn kolektif haykrna dnt...