1

ASUR BABL MTOLOJS, ASUR TANRILARI,ASUR EFSANELER, ASUR VE FNKE MTOLOJS

ASUR BABL MTOLOJS
Sami rkna mensup kavimler M.E. 3000-2000 yllar arasnda Arabistann gneyinden Mezopotamyaya g etmilerdir. M.E. 2732 lerde Sargon zamannda Samilerin etkilerinin kuvvetlenmeye baladklar grlr. M.E. 1955de III. Ur Slalesinin ortadan kaybolmasyla bu etki artm M.E. 1000 yllarnda Asurlularn blgenin tek hakimi olmalarna kadar bu etki devam etmitir. Babilliler aydn ve sanatkr Asurlular ise sava ve haindiler. Bundan doyal Asurlular Babil siyasetine hakim olmalarna ramen onlarn fikri hegomonyasn kabul etmek zorunda kalmlardr. Gittike gelien Asur Devleti randan Akdenize ve Filistinden Anadoluya kadar bu kltr tantmtr. M.E. 3000 den itibaren Mezopotamya krallar ktphaneler kurup tapnaklarda da trenlerle ilgili tabletleri zel arivlerde saklamlardr. Bunlardan en nemlisi Asur Kral Asurbanipalin ktphanesidir. M.E. 558-626 Rassam ve George Smith adl arkeologlar efsaneler dualar sihir usulleri ve astronomi kaideleri ile ilgili 2000 adet tablet buldular. Ayrca; kabartmalar heykeller sikke zerindeki tasvirlerde Smer dininin Sami unsurlarla zenginlemi bir ekli olan Asur-Babil inanlar hakknda daha detayl bilgi edinmemizi salamtr. Kutsal yazlarda Smer dili dini dil olarak M.E. I. asrda Partlar ana kadar yaamakta devam etmitir. Smerler zamannda Anu Bel Ea bata gelen tanrlar olduklar halde Babilliler kendi tanrlar olan Marduku ne karmlar yaradl ve tufan efsanelerini bugn tandmz biimde yeniden ilemilerdir. Asur-Babil Parteonunda 5000 kadar tanr vard. Asurlular ele geirdikleri yerlerde dini bask yapmamlar ve oradaki tanrlar kabul etmilerdir. Fakat geleneki Babil rahipleri muzaffer

2 Asurun resmi tanrs Asura kendi resmi panteonlarnda yer vermemilerdir. Asur-Babil dininde Yldz-Toprak (Bereket) tanrs olarak iki tanr grlyor. Bereket (Toprak) tanrsnn menei Smer olduu halde yldz tanrlar Sami etkisi altnda gelimitir. Bu tanrnn uzants altnda gelimitir. Bu tanrnn uzun zaman birlikte almalarndan dolay bu iki rknda birlikte uzun yllar olduklar anlalmaktadr.

BYK TANRILAR
Marduk
Eann olu olan Marduk sularn getirdii bereketi temsil eder. Bu tanr tufan efsanesinde tanrlar kralln elde etmitir. Zaferinden sonra tanrlar ona elli rtbe verdiler. Her biri ayr bir nitelii temsil ettii iin Marduk tam bir tanr olmutur. Byk tanrlar kader tabletlerine sahiptiler. Frtna-Ku Zu bir gn bunlar alnca Anu onlar geri getirecek olana byk tanr kudreti vaat etti. Tabletleri geri almaya ancak Marduk muvaffak olmutur. Bir baka defa da; kapanan Sin-e eski parlakln Marduk vermitir. Ktlklerle savaan Marduk bir ejderi klla yere sererken temsil edilir. Mehur Babil tapna Esapilde kars Sarpanitle birlikte bu ekilde gsterilmitir. Marduk iin yaplan trenlerde ok ilgi ekicidir. Her yl ayn tarihte Tanrnn heykeli byk bir kalabalkla Esapilden karlarak krlarda Akitaya gtrlr ve cemaate emanet edilirdi. Sonra kutsal Frat kylarndan dnen tanrnn Esapile geri gelmesiyle beraber on gn sren bu tren tanrnn lmn diriliini ve evlenmesini temsil ederdi. Buna benzer kutlamalar Anu tar ve Nannar iinde yaplrd.

Asur
Babilin kudreti Ninovann nnde silinince Asurlarn ba tanrs Aur Antik Smer ve Babil tanrlar ile kararak en kudretli ba tanr oldu. Ad iyiliksever anlamna gelmekle beraber ordunun banda giderek ordular zafere ulatran bir sava tanrs olarak da bilinirdi. Marduk ve Ninurtann yerini alan Aur bazen kanatl bir disk

3 eklinde bazen bir boann stnde ayakta veya havada uarken temsil edilirdi. Bereket tanrs da olduundan dallarla evrili ve yannda bir keiyle de gsterilmitir. Kars byk tanra tardr.

YILDIZ TANRILARI
Sin
Ay tanrsdr. Gne tanrs Sava ve Merih yldz tar onun ocuklaryd. Zira n geceden kt kabul edilirdi. Sin Ur ehrinde Nannar adn alr ve uzun lacivert tandan sakall bir ihtiyar olarak temsil edilirdi. Her akam sandalna biner ve ay eklinde insanlara grnrd. Tam yuvarlak grndnde ona tanrnn tac denilirdi. Sin karanlkta k verdii iin ktlk yapmak isteyenlere de engel olurdu. Fena ruhlar bundan dolay kendisine isyan hazrlamlard. Ayn zamanda zamann blcs olduundan hem de zeki olduundan her ay sonu dier tanrlar ondan t alrlard. Karsnn ad Ningal olup ama ve tardan baka ate tanrs Nusku dier oluydu.

ama
Gne tanrsdr. M.E. II. binde Babil kral Hammurabiye mehur kanunlarnn yazdrmtr. Bu kanunlar 282 maddeliktir. Bu efsanelerde Mardukla kartrlan bu tanr dou dalarnda oturur oray koruyan akrep adamlar her sabah ar kaplar aarak ama dar kartrlar. Gkyznden geen gne arabasn bat dana yaklatrp oradaki bir kapdan ieri girer ve topran derinliklerinde kaybolurdu. Cesaret ve kuvvet k ve geceyi karan bu tanrnn nitelikleriydi. Aydnla hkmetmesi onu bilhassa adalet tanrs yapmtr. Babildeki tapna Dnya Hakiminin Evi adn tard. Ayn zamanda kehanet tanrs olduundan Baru: Kahin vastasyla istikbali haber verirdi. Aya adnda kars ve soyut tanr olan Kettu: Adalet Mearu: Hak adl ocuklar vard. Tasvirlerde ama tahtnda oturan ve omuzlarndan gne nlar

4 kan bir erkek olarak gsterilir. Tacnda drt ift boynuz bulunur sa eliyle de hakimiyet ve adalet alametleri olan asa ve halkay tutard. amaa bilhassa Sippur ehrinde taplmtr.

tar
Sabah ve akam tanrasdr. Merih yldznn temsilidir. Asur Babilliler tanra olarak kabul ettikleri halde Araplar Tanr Attar olarak kabul ederlerdi. Sava ve Ak tanras olarak bilinir. tar 7 aslan tarafndan ekilen bir arabada elinde yayla temsil edilirdi. Huyu sert ve otoriter olduundan isteine kar gelinmesine tahamml yoktur. kutsal fahielik tarn kltne ait olduundan yere indiinde etrafn kutsal fahieler evirirdi. Kendisi de tanrlarn fahiesiydi ve uyandrd arzular ilk defa kendisi hissederdi. ok a vardr. kendisine her cins yaratktan sevgili seer ve hepsine de felaket getirirdi. Sevdii hayvanlar zayflayp insanlarn esaretine der erkekler ise kskanlk ve ihtirasla vahi hayvanlara dnerdi. tarn ak tanrlara bile uursuzluk getirirdi. Genliinde sevdii Tarm tanrs Temmuzun lmne sebep olmu ve ok alamtr. Onu geri getirmek iin cehenneme inmi kaplar atrp yedi blm her seferinde bir rtsn brakarak geti. Nihayet Erekigalin yanna varp stne saldrdysa da o yardmcs Namtaruyu ararak tar saraya kapattrd ve stne 60 hastal saldrtt. tarn kaybolmas dnyada byk zntlere sebep oldu yaayanlar ksrlatndan hibiri artk oalmyordu. ama ve Sinin ikayeti zerine Ea tar kurtarmak iin Auunamiri yaratt. Erekigal bu acayip mahlukun sihrine dayanamad. tar Namtaru ile birlikte cehennemden elbiselerini alarak kt dn kolaylatrmak iin bayram elbiselerini giymi Temmuzda flt alarak geliyordu. Daima hain olmayan tar sayesinde bir ok kral tahta kmtr. Akad kral Sargon ve Asurbanipali korumutur. Akn kudreti ile dnyann hakimesi olan tar Asur ve Babilin en gzde tanrasyd. Sonradan Astarte adyla Fenikede Afrodit adyla da Yunanistanda sayg grmtr.

Nin Urta
Enlilin oluydu. Bereket tanrsyken sonra sava tanrs olmutur. Silah zerinde iki ylan sarl topuzdu. Asl Smerdir ve frtna Ku Zuyu onun yendii sylenir. Ayn zamanda yaban domuzu ekline girdiinden Temmuzu onun ldrdnden phelenilirdi. Sava huyu btn tabiat ona dman etmitir. Baz talar bile ona cephe aldlar. Mcadeleyi kazandktan sonra baz talar insanlar tarafndan aranlr oldu. Lacivertta ametist gibi dierleri ayaklar altnda inendi.

TABAT TANRILARI
Adad : Frtna tanrsdr. Bir boann stnde ayakta elinde
yldrmlarla gsterilir. Bel tufan emredince o yerine getirdi. yi rzgar ve bereketli yamuru da temin ettiinden sevilir. amala birlikte kehaneti temsil ederdi. Nusku : Sembol ark eklinde lambadr. Tanrlarn habercisi ve kutsal atei temsil ederdi. Gibil : Ate tanrsdr. Amunun oludur. Nina : Su tanrasdr. Sembol iinde balk yzen vazodur. ara : Cinsi mnasebetler tanrasdr. Bir akrep tarafndan temsil edilir. Temmuz :Toprak tanrsdr.

HTT MTOLOJS
Hititler M.. 18. asrda Anadoluda zellikle Kapadokyada Hatti mparatorluunu kurmu Hint-Avrupa rkna mensup bir kavimdir. Merkezleri Yozgat yaknlarndaki Boazky eski adyla Hattuatr. Hemen btn Anadoluya hakim olmulardr. Burada eitli milletlerle temas etmilerdir. Mezopotamyann Anadolu zerindeki stnl henz tam olarak kantlanamamtr. nk Hititler Asur yazsn deil III. Ur Slalesi yazsn almlardr. Hititler Suriyede Idrrilerle temasa gemiler ve bylece Babil inanlar bunlar vastasyla M.E. 1650-1620 yllarnda Hitit lkesine girmeye

6 balamtr. zellikle esir Rahipler ve tapnaklardaki heykeller vastasyla bu geli salanmtr. Hurrilerin devletlerinde siyasi birlii salamak iin Hurri Smer ve Babil inanlarn birletirdikleri anlalmaktadr. nsanlar henz iyi bilinmemekle beraber Hitite tercmelerden bunlar hakknda bilgi edinilmektedir. Hitit kral uppilikuma zamannda M.. 1350 yllarnda Kilikyadaki Hurrilerin en nemli merkezleri Kizzuvatna Hitit etkisine girdi. M.. 13. asrda yeni Hitit mparatorluu zamannda yazlan tabletlerin Boazkyde bulunmas dolaysyla bu tabletlerin okunmasyla Hititler hakknda bilgiler elde edilmeye balanmtr. Hatti lkesinin efendileri insan eklinde tanrlard dier tanr ve insanlar bunlarn dost ve hizmetkarlar ya da dmanlaryd. Hititlerin bin tanrs tabi veya manevi kuvvetlerin temsiliydi. Bunlar insanlara benzer bir toplumda yaar aile kurar ve gayet ksa bir mddet sonra tekrar dirilmek zere lrler. Hitit tanrlar daima iyilik yaparlar. Hatta burada cinler bile iyilikseverdir.

HTT TANRILARI
Yozgat yaknlarndaki Yarkkayada btn Hitit tanrlar kortej halinde tasvir edilmilerdir. Dini trenler ak havada ve bu kabartmalarn nnde yaplyorlard. ki blmdedir. Kadn ve erkek tanrlar korteji. Yalnz tanralar tarafndaki erkek tanr ile tanrlar tarafndaki tanra bu ayrmn tam olmasna engel tekil etmektedir. Tanrlarn banda yksek ve koni eklinde uzun bir klah ayaklarnda ucu yukar dnk arklar ve stlerinde dize kadar inen bir tnik (etek); tanralarn stnde ise pileli uzun entariler ve balarnda yksek poloslar vardr. Ortada iki byk tanrnn karlamas Yarkkaya fuizinin anlaman aklamaktadr. Hepet: Byk ana tanra Arinna Gne tanrasdr. Kutsal hayvan Aslann stnde ayakta tasvir edilmitir. Hattinin hanm ve sahibesi nvanlarn tad dualardan anlalmaktadr. Asl tapna Arinna olup henz bulunamamtr. Kendisi gne tanrs olmakla beraber kocas frtna tanrsdr.

Adad Teup: Ana tanrann karsnda frtna tanrs Teup durur.

Ellerinde yldrmlarla iki da tanrsnn stne basm olarak gsterilir. Bunlar Harri ve nanni (Suriyeli adlar) adn tarlar ve Teupun emrindedirler. Teup ve Hepetin etekleriyle rtl olan yalnz n ksmlar grlr. Serri ve Harri adl konik apkal iki boa da Teupun arabasn eken ikinci derece tanrlardr. Frtna tanrlar yamur ve onu takip eden bereketi temsil eden uzun bukleli salarla tasvir edildiler. tanu: Byk frtna ve gne tanrs tanu Hititlerde daha ok edebi bir tanr iken Msrda gne klt nem kazannca Hititlerde de daha ok saylmaya balanmtr. Ayn zamanda hak ve adalet tanrsdr. star Sosga: Talih tanrasdr. rts tac elinde oyun paletleri veya ift balta topuz ve elbisesi daima rzgardan uuup dizlerine kalkan bir Nike olarak temsil edilirdi. Nike ve Sosga kyafet ve sembolleriyle benzeirler. Sosga ayn zamanda sava ve zafer tanrasyd. Hititlerde sava ve talih tanralar bazen karr. Msrdaki kopyalardan Hitit talih tanrs tasvirinin talih tanrsnn kanatl olduunu grrz. Niatta ve Kutitta adl hizmetkarlar arkasndan gelirler ve dama tahtas ve zarlarn tarlar. Sosgann dier bir ekli de Kupapadr. Bazen tanr bazen tanra olup Glgam efsanesinde Kumbaba diye anld halde Anadoluda sonra da Kibela olmutur. Bazen hepetle karr. Zannedildii gibi elinde ayna deil oyun paleti vardr. Sosgann kardei ya da kocas Runda ismini alr. Talih tanrs olup kartal av dnei ve geyik onun sembolleridir. Daima omzunda l bir tavan veya iki kartalla gsterilir. Dier bir alameti de dama tahtalardr. arrumma: Byk ana tanrann oludur. Dier ad Teleginu olup annesi gibi bir Aslann stnde ayakta durmaktadr. En son doan bu tanr Kilikyada Sarma veya Santa adlarn tar. Greklerde ise Dionisos olacaktr; bitki bereket ve iki tansdr.

KORUYUCU TANRILAR
nar : Boazkydeki sur kaplarnn birinin stnde bulunan figr
ilgi ekicidir. Bunun Tanr veya sava olduu ok tartld. Fakat

8 koruyucu tanr olduu ihtimali daha fazla anlalmaktadr. Havaya kalkm eli kvrk parmaklar kumardaki talihe iaret ettiklerinden nar adl talih tanrs olabilir. Muhafz kyafetinde gsterilmitir.

FENKE MTOLOJS
Fenikeliler M..2400 yllarnda byk ihtimalle Basra Krfezi civarndan gelerek Suriyenin batsndan Lbnana kadar varan topraklara yerleen Sami rkna mensup Kenani diye adlandrlan bir millettir. Bu blgede Fenike Kralln kurdular. En nemli ehirleri Biblos Berit Tir ve Sidondur. Dou siyasetinde nemli rol almayan hatta silik kalan Fenikeliler daima kuvvetliden yana tarafsz bir siyaset takip etmilerdir. Denizci olmalar iyi donanmaya sahip olmalar dolaysyla btn Akdenizi kaplamlar Kzldeniz Atlantik ve Baltk denizi kylarna kadar yaylarak buralarda koloniler kurarak ticaretle megul olmulardr. Bu kolonilerin en nemlisi Kartacayd. Fenike mitolojisi temas ettikleri milletlerin ya da halklarn inanlaryla paralellikler arz eder. Ortak bir takm isimler vardr. Bilhassa msr Yunan Asur mitolojileriyle ortak hikaye ve isimler vardr. Fenike mitolojisi konusundaki bilgilerimiz snrldr. Ancak son yllarda Biblos ve Ras-amra kazlar bir takm yeni bilgiler vermesi asndan nemlidir. Fenikeliler Sami dilini kullanrlar ve hazrladklar alfabede bugnk bat dnyasnn alfabesinin temelini tekil eder. Fenike kaynaklar drde ayrlr:

M.. III. Binde eski Msr zamannda yazlm ve Yunan Biblosu Bublada bulunmutur. Ras-amrada yani eski Ugarit harabelerindeki M.. 13. asr yazlar. Asur-Msr kaynaklar Tevrat Mochus Damascius ve Bibloslu Philonun tasvirleri. Kartaca mitolojisi ve onun yazl kaynaklar.

1. M.. III. Binde Biblos :

9 msr imparatorluunun ilk zamanlarnda Biblos kk bir ehirdir. Buna ramen Msrn kereste ihtiyacn karlamaktadr. Bundan dolay Msrllarla Fenikeliler arasnda sk bir ticari ilikiyle beraber dini balarda vardr. Biblosun ba tanras Baalat yani Biblosun hanm adn tar. XII. Slaleden itibaren bu tanra elbise ve duruuyla Msrl Hatoru taklit etmitir. Biblosta yaplan bir silindir mhrde de Baalat oturmu olarak zerinde askl dar bir elbise salar Msr usulnce taranm ve banda iki boynuz arasnda b ir hle ile Hatora benzer ekilde tasvir edilmitir. Dier bir Biblos tanrs Msrn gne tanrs Redir. Yalnz burada bu tanrdan Yabanc lkelerin Resi ya da Firavun gl stndeki Re olarak bahsedilir. Olu Ruti ise bir Biblos tanrsdr. Bir dieri de Negal tanr Haytamdr. Msrllar kendi Osirisleriyle bunu birletirirler.

2. Ras-amra nanlar :
M.E. 13. asrdan kalan Ras-amra ivi yazs tabletlerindeki efsaneler daha eski kaynaklara dayanr. Bunlar putperestliin sonuna kadar canl kalmlardr. Bu mitolojinin esasn tabiat olaylar tekil ederdi. Btn tanrsal varlklar antomorfize edilmi ve mutlak bir hiyerari altna girmilerdi. El : Tanrlarn ba ihtiyar gne tanrs byk Eldi. Okyanusu nehirlerin akn topran bereketini ve btn Kenani lkesini ynetirdi. ok defa boa eklinde gsterilirdi. Baal : Elden sonra ikinci byk tanr kabul edilirdi. Kelime anlam Efendidir. Bazen altn bir daha eklinde tasvir edildiini Tevrat yazmaktadr. Ele dman olan Baal Fenikelilerin Akdeniz kysna tanmalarndan az sonra ortaya km nispeten yeni bir tanryd. Bu tanr Baal safon ve Baal Lbnanla ayndr. Ras-amra kaynaklarnda; Baal hava bulut ve frtna tanrs Hadadn ismidir. Babas Aerattr. M.. 1350den itibaren de Sutekin ehresiyle gsterilmitir. Hitit etkisiyle boynuzlu ve sivri miferli olarak resmedilmitir. Mzran yere saplanmas hareketi imek ve yldrm taklit eder. Altn bir heykel tarafndan Ugaritte bir tapnakta temsil edilir ve evresinde gm boalar bulunurdu. Mot : Hasat tanrsdr ve Elin oullarndan biridir. Hasat zaman tanra Anat tarafndan kurban edilir fakat hemen dirilirdi. Her

10 yamur mevsimi banda babas onu kadere terk ettiinden Baaln olu Aleyin onu yenilgiye uratmtr. Denizden Gelen Aerat : Elin kars ve dier tanrlarn anasyd. Yetmi ocuu vard. Tanrlarn hem yaratcs hem de zeka hocasyd. Bakire Anat : Baaln kz veya kardei ve Aleyin de kardeiydi. Sava bir tanra olup her yl Tanr Motu kurban ederdi. Vazifesi kurbanlar sayesinde tanrlarn yaamasn temin etmekti. Ayn zamanda yamur tanrsnn kz ve pnar tanrsnn kardei olduu iin bitkilere yardm ederdi. Ayn zamanda yakn ve uzak diyarlardaki llere su temin ederdi. Kade denilen tanra yine Anatn eklindedir ve Msr yazlarndaki sembol aslandr. Astarte: Asurlularn tarna dayanr ve sava bir tanradr. tar gibi ok gzel olduundan Akida korurdu.

3. M.. I. Binden Sonraki Tanrlar :

Bu ada Fenikenin her yerinde Baal ve Baalata (tanra) taplyordu. smin bu ekilde gizlenmesinin sebebi yabanclarn buna bavurup faydalanmasnn istenmemesidir. Sidonda Emun adl bir yer alt tanrsna taplrd. Bundan baka Astarte ok saylrd. Bu a tanrlarndan sadece Adonisin macerasn biliyoruz. Adonis Fenikece efendi demektir. Adoni Bayramlar : Hasattan sonra kutlanan en neeli bayramlardr. Pimi toprak ve balmumundan yaplm Adonis figrlerinin etrafnda kadnlar alayp gslerini paralarlar ve tren dans ve arklarla devam ederdi. Daha sonra Adonis Yunanistana M.. 6. asrda Kbrs yoluyla girdi.

4. Kartaca Tanrlar :
Baal Hammon : Ko boynuzlu sakakl bir ihtiyar olan Baal
Hammon yksek arkalkl bir yerde oturur ve ellerini iki ko bana dayard bereket ve gk tanrs olduundan Romallar tarafndan Afrikal bir tanr olan Jupiter-Amon ile kartrlr. Kartacada Amun ve Adonis ile birlikte Bese de taplyordu. Bes : arpk bacakl i karnl korkun bir cce eklindeydi. Tasviri Fenike gemilerinin pruvalarn sslerdi. Tanit : Sembol bir koni kesiti zerinde bir disktir. Bazen gvdeyle disk arasnda iki ucu havaya kalkan dz bir izgi bulunur. Bu hareketle antik dua hareketi olan el kaldrma temsil edilmitir.

11 Byk Kartaca tanrasdr. Fenikeliler ticaret eyalaryla birlikte dini efsaneleri de nakletmiler ve kendilerine yeni inanlar elde etmilerdir. Bilhassa Temmuz ve Astart gibi Mezopotamya tanrlarn yunan dnyasna tam olmalar. Bilhassa Philonun eseri Yunan tanrlar dnyasnn Fenikeliler stndeki etkisini aklamak ynnden etkilidir. Fenikeliler Yahudi alemine de ok yakndrlar. Fakat Monoteist Yahudiler ok tanrl Fenikelilere dman olduklarndan; Tevrat bu eski din mcadelesinin hikayelerinden bahseder.

KAYNAK : http://www.maxihayat.net/maxiforum/tarih/96004asur-babil-mitolojisi-asur-tanrilari-asur-efsaneleriasur-ve-finike-mitolojisi.html