12

ALNO NAP PREZANJ JE AKSIJA 1. ZADATAK Sklop se e sastoji od d aluminijsk kog stubca ABC A , preni ika 25 mm sa prirubni icom B i eline ipke CD pro omjera 8 mm. m Odred diti pomjera anje take D sklopa kada je optere o en kao k na slic ci. Zanema ariti veliin nu prirubnic ce B i vez ze u C. E=200 GPa a i EAl=70 GPa. G Rjeenje e: Reakcija veze A odreuje se na os snovu uslov va ravnote e svih sila u pravcu po odune ose sklopa z.

Z i = 0 - FA - 4 - 4 + 20 = 0
FA=12 kN k
FA

U svako om segment tu odredit e se aksijaln na sila. Pret tpostavit e se da u svak kom segme entu djeluje pozitivna p ak ksijalna sila a zatezanja. SEGME ENT AB
FA

Fa AB

Iz uslov va ravnotee e aksijalna sila s u segme entu AB je Fa AB=FA=12 kN Pomjera anje segmen nta AB je: F L 12kN 30cm = Dl AB = aAB = 7,310-3 cm m 2 2,5cm) p (2 E A 3 kN 7 10 cm 2 4

13 SEGMENT BC FA

Fa BC Iz uslova ravnotee sila u podunom pravcu, aksijalna sila u segmentu BC je: Fa BC =FA+8=20kN Pomjeranje segmenta BC je: F L 20kN 50cm DlBC = aBC = = 20, 4 10-3 cm 2 kN (2,5cm) p E A 7 103 cm 2 4 SEGMENT CD Fa CD

Iz uslova ravnotee sila u podunom pravcu, aksijalna sila u segmentu CD je: Fa CD =20kN Pomjeranje segmenta BC je: F L 20kN 70cm DlCD = aBC = = 8910-3 cm 2 kN (0,8cm) p E A 20 103 cm 2 4 Ukupno pomjeranje take D u odnosu na taku A je: DlD / A = Dl AB + DlBC + DlCD = 0,1168cm = 1,168mm 2. ZADATAK ica od aluminija ima prenik d=2,5 mm i duinu L=3,7 m i izloena je sili zatezanja P. Modul elastinosti aluminija je Eal=70GPa. Ako je maksimalno dozvoljeno izduenje ice Dl=3 mm i maksimalan dozvoljeni napon u ipci sdozv=70MPa, odrediti maksimalnu vrijednost sile P.

14 Rjeenje: Vrijednost sile P odredit e se na osnovu dva kriterija: PI dozvoljenog izduenja ipke i PII dozvoljenog napona. Izduenje ipke i vrijednost sile po ovom kriteriju je: P L Dl = I 3mm E A N (2,5mm) 2 p 3mm 70000 2 3mm E A mm 4 PI = 3700mm L PI 278,1N Normalni napon u ipki i vrijednost sile po ovom kriteriju je: P N s = II 70 A mm 2 N (2,5mm) 2 p PII 70 mm 2 4 PII 343 N

Usvaja se vrijednost sile koja zadovoljava oba uslova P=278,1N

3. ZADATAK

Tri eline ipke (E=210 GPa) nose teret P=36 kN. ipke AB i CD imaju istu povrinu poprenog presjeka od 200mm2, dok ipka EF ima povrinu od 625mm2. Odrediti promjenu duine ipke EF i napone u svakoj ipki. ipke AB i CD su simetrino postavljene u odnosu na taku E. Rjeenje: Postavit e se uslovi ravnotee za krutu gredu BED: FB FD

FE

1. Yi = 0 FB + FD - P + FE = 0 2. M E = 0 FB = FD
Dodatni uslov bio bi da je izduenje ipke AB jednako sabijanju ipke EF.

15

Dl AB = -DlEF FB l AB FE lEF = E AAB E AEF FB = FE lEF AAB l AB AEF

FB = FE 0, 256
Uvrtav vanjem doda atnog uslova i uslova (2 2) u uslov (1) dobiva se e vrijednost t sile FE=23 3,8 kN. Sabijanj je ipke EF F je:
DlEF = FE LEF 23,8kN kN 40cm == -7, 26 10 1 -3 cm kN N E AEF 6, 25cm 21103 m2 2 m cm

4. ZADATAK
elini vijak (Stee el bolt) se nalazi n unuta ar aluminijsk ke kouljice e (Aluminu um sleeve). Vijak je a 18 mm i radne r duin ne 275 mm. Kouljica ima vanjski prenik 30 mm i unutr ranji 20 prenika mm i duine d je 25 50mm. Nak kon spajanja a postoji za azor od 0,1 mm izmeu kraja ko ouljice i podlok ke. Odrediti aksijalni na apon u oba dijela d nakon n porasta temperature z za 100C.

Rjeenje e: Usljed porasta p temp perature ko ouljica e imati i vee izduenje n nego vijak, jer ima duplo ve v i koeficijent termikog k irenja. U kouljici i i vijku jav vit e se sila a F, koja e sabijati kouljic cu, a izduiv vati vijak.

Dlk T
0,1 1mm kouljica vijak

Dlk F
F konaan po omak kouljice i vijka F

Dlv T

Dlv F

16

Dodatni uslov deformacija sa slike je: DlkT - DlkF - 0,1 = DlvT + DlvF
lk a k DT F lk F lv - 0,1mm = lv a v DT + Ak Ek Av Ev F 25cm (32 - 22 ) cm 2 = 27,5cm 11, 7 10-6 C -1 100C +

25cm 23, 6 10-6 C -1 100C -

4 F 27,5cm

7000

kN cm 2 kN cm 2

- 0, 01cm =

1,82 cm 2

p
4

20000

F=11,7 kN

5. ZADATAK
(Zadatak je preuzet sa web stranice http://web.mst.edu/~mecmovie/index.html , autora Timothy A. Philpot-a)

Kruta greda AD je zglobno vezana za nepokretni oslonac u taki A, a u takama B i C vezana je za tapove (1) i (2). tap (1) je od aluminijuma, a tap (2) je od bronze. Sila P=36 kN djeluje na krutu gredu u taki D. Odrediti normalne napone u svakom tapu.

Rjeenje: Statiki uslov ravnotee krute grede AD bio bi: M A = 0 F1 380 + F2 2 380 - P (2 380 + 760) = 0 (1) Dodatni uslov daje veza aksijalnih pomaka taaka B i C na krutoj gredi: v vB = C 380 760 YA

XA

17 Pomaci odgovaraju izduenjima tapova (1) i (2): FL vB = Dl1 = 1 1 E1 A1

vC = Dl2 = F2 L2 E2 A2 F1 L1 1 FL 1 = 2 2 E1 A1 380 E2 A2 760

(2)

Prethodna jedanina (2) zove se jednaina kompatibilnosti i ona daje vezu sila F1 i F2; A E L 380mm 1 1 2 F1 = F2 A E L 2 2 1 760mm
F1 = 0, 6125 F2

Vraanjem u statiki uslov ravnotee (1), odreuju se vrijednosti sila F1 i F2: F2 = 55,12 kN

F1 = 33, 76 kN
Aksijalni naponi u tapovima (1) i (2) su: F 33, 76 kN kN s1 = 1 = = 8, 038 2 = 80,38 MPa 2 cm A1 4, 2 cm

s2 =

F2 55,12 kN kN = = 17, 225 2 = 172, 25 MPa 2 A2 3, 2 cm cm

6. ZADATAK Kruta veza je oslonjena osovinom u taki A, elinim uetom BC duine 200mm i poprenog presjeka 22,5mm2, te kratkim aluminijskim elementom duine 50mm i poprenog presjeka 40mm2. Ako je veza optereena kao to je dato na slici, odrediti njenu rotaciju oko take A. Uzeti da je EAl = 70 GPa, i E=200 GPa.

Rjeenje: Kruta veza oslobodie se veza i njihov uticaj zamijenit e se reakcijama.

18

FB

YA XA

Statiki uslovi ravnotee krute veze su: 1. X i = 0 X A FD = 0

2. Yi = 0 FB + YA 450 = 0 3. M A = 0 FB 150 FD 150 + 450 250 = 0

FD Dodatni uslov je odnos deformacija elinog ueta i aluminijskog stubca: B : 150 = D : 150

B = D
FB l B F l = DD E A E Al AAl
FB .200mm FD 50mm = 2 22,5mm 200GPa 40mm 2 70GPa FD = 2,49 FB

dB

dD

Dodatni uslov uvrtava se u 3. uslov statike ravnotee i odreuje se vrijednost reakcije u elinom uetu FB=214,9 N. Izduenje elinog ueta dobiva se iz izraza: Fl 214,9 N 200mm B = B B = = 9,55 10 3 mm E A 22,5mm 2 200000 N mm 2 Rotacija krutog ugaonika u radijanima jednaka je q=dB/150=6,3710-5.
7. ZADATAK Tri ipke od konstrukcionog elika, slue za vjeanje krute grede koja je optereena kao to je prikazano na slici. Sve ipke imaju popreni presjek od 450mm2. Treba odrediti prosjene napone u svakoj ipki i njihova izduenja.

FD

FE

FF

Rjeenje: Kruta greda oslobodit e se veza i postavit e se statiki uslovi ravnotee. U ipkama pretpostavit e se da djeluju sile zatezanja. 1. Yi = 0 FD + FE + FF 50 80 = 0
2. M D = 0 FE 2 + FF 4 50 1 80 3 = 0

19 Dodatni uslov je geometrijska veza deformacija ipki. Slikom e se predstaviti deformisani poloaj ipki.

dD

dE
dE-dD

dF
dF-dD

E D

2 4 2 E = F + D Fl F l F l 2 E = F + D EA EA EA 2 FE = FF + FD Uvrtavanjem dodatnog uslova sile u ipkama su: FD=35,77kN, FE=43,3 kN, FF=50,83kN. Naponi u ipkama su: F D = D = 79,48 MPa A F E = E = 96,22 MPa A FF F = = 112,96 MPa A Izduenja ipki: F l 35,77 10 3 N 2000mm B = D = = 0,757 10 3 mm EA 450mm 2 210000 N mm 2 Fl 43,3 10 3 N 2000mm E = E = = 0,916 10 3 mm EA 450mm 2 210000 N mm 2 F l 50,83 10 3 N 2000mm F = F = = 1,076 10 3 mm EA 450mm 2 210000 N mm 2
8. ZADATAK Ako je zazor izmeu take C i krutog zida D u poetku 0,15mm, odredi reakcije oslonaca u takama A i D kada se u taki B primijeni sila od 200 kN. Materijal dijela je konstrukcioni elik, a dimenzije su date na slici.

F D

20 Rjeenje: Dio ABC posmatrat e su u poloaju ravnotee. FA

0,15

Fz

dz

dP dz-sabijanje cijelog dijela ABC usljed djelovanja reakcije zida Fz

FZ 600mm F 600mm + Z 2 (50mm) (25mm)2 E E 4 4 dP-izduenje segmenta AB usljed djelovanja sile P. P 600mm Z = (50mm)2 E 4 Uslov deformacije: 0,15 + Z = P F 600mm F 600mm P 600mm 0,15 + Z + Z = 2 2 (50mm) (25mm) (50mm)2 E E E 4 4 4 FZ=19 383,3 N

Z =

Statiki uslov ravnotee dijela ABC daje uslov: Z i = 0 FA FZ + P = 0 FA=180 616,7 N