Belge, 1.

ok gizli tutulacaktr. Erzurum, 22/8/1919 GENELGE Pek gvenilir kaynaklardan elde edilen bilgilere gre, stanbul Rum Patrikhanesinde Mavri Mira, adnda bir kurul kurulmutur. Bunun bakan, Patrik Vekili Droteos, yeleri: Atinegora, nos Metropolidi, Yunan kaymakam Giritli Katehakis, Katelopolos, Dipasimas, Ayinpa, Polimitis, Siyari adndaki kiilerdir. Kurul dorudan doruya Venizelos'tan ynerge alyor. Rumlarn ve Yunan Hkmeti'nin para yardmyla, pek byk bir. varla sahiptir. Grevi, Osmanl illerinin snrlar iinde eteler kurup ynetmek, akhava toplantlar (mitingler) ve propaganda yapmaktr. Yunan Kzlha' da bu Mavri Mira Kurulu'na baldr. Grevi, grnte gmenlere bakmak gibi insancl bir perde altnda, ete rgt kurmak, ayaklanma dzenleri hazrlamaktr. Bylece ila ve salk gereleri ad altnda, silah, cephane ve askersel malzemeyi Osmanl lkesine sokmaktr. Dahas, resmi gmenler komisyonu da Mavri Mira Kurulu'na baldr. stanbul Patrikhanesi ve Yunan Konsolosluu, silah ve cephane deposu halini almtr; stelik, kiliseler, tapnm (ibadet) yerinden daha ok, askersel ambarlar gibi kullanlmaktadr. Ermeni Patrii Zaven Efendi de, Mavri Mira Kurulu'nca satn alnmtr. Rum okullarnn -daha nce bizim de kurup tam imdi sras iken ne yazk ki braktmz- izci rgtleri, tmyle Mavri Mira Kurulu'nca ynetilmektedir. stanbul, Bursa, Bandrma, Krklareli, Tekirda ve bunlara bal kasabalarda izci rgtleri tamamlanmtr. zciler yalnz ocuklar deildir. Yirmi yan akn genler de bunun iindedir. Anadolu'da Samsun ve Trabzon, cephane datm yerleridir. Elverili bir durumda, bir Yunan yelkenlisi cephane ve silahlarla ykl olarak, bu yerlerde istasyon olarak bulundurulacaktr. Ermeni hazrl da, tmyle, Rum hazrl gibidir.

Mustafa Kemal

Belge, 2.
zlm ifre Kastamonu, 24/2/1920 RNEK Trabzon'dan numara yz seksen iki adi mektup (Kastamonu'da Gmenler Komisyonu'na): Size rica ederiz ki, Pontus Derneimizle ilgili ne gibi dilekleriniz varsa, bize bavurmalsnz. Bize bal oluyorsunuz. Aylk dentinizi bize gndereceksiniz. Biz de size alnd gndereceiz ve gereksinimlerinizi gndermek zere, dernei-mizin merkezine bu yolda bilgi verdik. Eski mebus bakan Kokidis ye Anderyadis ktip (okunamyor)

TEK RNEK Alndldr (taahhtldr): Numara yz doksan (nebolu'da Rum Gmenler Dernei'ne): Baylar, 30 Aralk 1919 gnl yaznz aldk. Blgeler, dorudan doruya stanbul'daki genel merkeze baldr. Genel merkezden bize byle bildirildi. Size (de) neririz. Hemen genel merkeze bavurunuz. Onlar, yaplmas zorunlu iler iin size .... bulunacaklardr. Gereken paralar iin de bilgi vereceklerdir. Bunlar iin bugn Merkez Kurulu'na yazdk; ayrca size gerekli olan ynergeyi vermeleri iin de yazdk. Bize gnderdiiniz yaznn bir rneini de Merkez'e gnderdik.

Bakan, ye, Ktip, Ankara'da 20. Kolordu Komutanl'na Temsilciler Kurulu'na 1- Trabzon Pontus Dernei'nce nebolu ve Kastamonu ubelerine yazlan yazlarn Trke evirileri yukarya karld. 2- Yazlarn asln nebolu Postanesi'nden dorudan doruya Kastamonu'ya gndermek zere Vali Bey buyruk verdi. Bilgi olarak sunulur. Blge Komutan Osman

Belge, 3.
Haber alma l Haziran 1919 Say: 44 ifre Diyarbakr, Erzurum, Van, Bitlis, Elaz, Sivas illerine, Erzincan, Kayseri, Bamsz Mutasarrflklarna Vilayat arkiye Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin il merkezleriyle sancaklarnda ve onlara bal kasabalarda rgtleri var mdr? Bellibal kurucu ve temsilcileri kimlerdir? Komu illerdeki rgtleriyle balant ve yazma salanm mdr? Baka dernekler var mdr? Aratrlarak bildirilmesine yardmnz rica ederim. Mustafa Kemal

Belge, 4.
2732/187

Elaz'dan, 18/6/1919 Gelii: 20 nc Ordu Mfettilii'ne K: l Haziran 1919, haber alma 44 Vilayat arkiye Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti (Dou lleri Haklar Koruma Dernei)nin burada bir ubesi olup bu yerin ileri gelen yetkili kiileri de bu (B maiyet zara) sra Erzurum, Sivas, Diyarbakr ile yazmaktadr. Bundan baka tilf ve Hrriyet, Sulh ve Selamet Partileri ile Krdistan Teali Cemiyeti'nin (Krt Ykselme Dernei'nin) birer ubesi ve retmenler Dernei adnda ayrca kurulmu bir dernek vardr. Bilginize sunulur. Elaz Vali Vekili Hulusi

Belge, 5.
Haber alma Say: 44 ifre l Haziran 1919 Trabzon Vilayetine 1- Trabzon'da kurulmu Ademi Merkeziyet Cemiyeti'nin kurulu tarihi ve tz nedir? Hkmetin onay alnm mdr? Kurucular kimlerdir? imdiye dein Hkmete saptanm olan davran ve tutumlar nedir? 2- Vilayat arkiye Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin Trabzon'daki merkez (ye) ve temsilcileri kimlerdir? 3- Her iki dernein merkezdeki ve l'e bal yerlerdeki rgtlenmesi hangi aamadadr? Bu iki dernekten baka dernek var mdr? Tez elden bildirilmesini rica ederim. Mustafa Kemal

Belge, 6.
434 Trabzon, 9/6/1919 Gelii 10 Havza'da Mustafa Kemal Paa Hazretlerine K: l Haziran 1919 ve 44 ifreye: Trabzon'da Ademi Merkeziyet Cemiyeti yoktur. stanbul'da kurulmu Trabzon ve Havalisi Ademi Merkeziyet Cemiyeti tarafndan birka ay nce gelip, geenlerde geri dnen Nazmi Nuri Efendi adnda bir delegenin giriimi zerine, Of ilesiyle Lazistan (Rize) Sancanda Ademi Merkeziyet (Yerinden Ynetim Dernei) ubeleri almtr. Trabzon Muhafaza-i Hukuku Milliye Cemiyeti, memleketin ileri gelen, etkin ve hatr saylr kiileri arasndan seilmi ve Murat Hanzade Ziya ve Nemlizade Sabri ve ulhazade Kadri ve Hac Ali Hafzzade Mehmet Salih ve Kazazzade Hseyin ve Abanoszade Hseyin ve Hatipzade Emin Efendilerden olumaktadr; bu kurulun almalar, Osmanl Birliinin korunmas gibi yurtsever bir duygudan esinlenmektedir. Bu dernein, l'e bal btn kasabalarda birer ubesi bulunuyor. Bundan baka Trabzon'da bir de htiyat Zabitan Cemiyeti (Yedek Subaylar Dernei) olduunu bilginize sunarm. Vali Mehmet Galip

Belge, 7.
stanbul, 19 Mart 1919 Erzurum 'da Vilayat arkiye Mdafaa-i Milliye Cemiyeti ube Reisliine

Derneimizin kurulu amac ve alma erei daha nce ayrntl olarak bildirilmiti. Belirli bir dayanla (azimle) bu amac gden derneimiz, almalarn daha verimli bir biime sokarak Mslman halkn haklarn savunmak iin Le Pays (L Peyi) adyla Franszca gndelik bir gazetenin yaymlanmasna balam olduu gibi, Hdisat Gazetesi'nin imtiyazn da kendi zerine almtr. Dou illerinin Osmanl ynetiminde kalmas ve birtakm karaalmalarla Mslman halkn haklarnn yok edilmesine olanak braklmamas iin, yansz olan bu iki gndelik gazete ile yaymlarda bulunan Dernek, te yandan da stanbul'daki tilf Devletleri Temsilcileri'ne ve bu devletlerin babakanlarna, bir rnei size gnderilecek olan muhtray (yazl uyar) vermi ve ulusal haklarn korunmas iin Avrupa'ya bir delegeler kurulu gnderilmesini karar altna almtr.

Belge, 8.
Diyarbakr'dan, 8/6/1919 Gelii 14 Dokuzuncu Ordu Birlikleri Mfettiliine K: 1/6/1919 ve 44 ifreye: Burada Vilayat arkiye Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti kurulmamtr. Ancak bu yaknlarda Erzurum ve Trabzon'dan l belediyesine ekilen, Krdistan konusundaki, gerginlik yaratc tel yazlarndan telaa den Hristiyan halkn bu konuda baz giriimlerde bulunduklar grlmektedir. Bununla birlikte bu konuda gerekli aydnlatma ve uyar valilike yazlmtr. Diyarbakr'da baz genlerden oluan Krt Dernei'nin, ngiliz koruyuculuunda bir Krdistan bamszl amacn gden propaganda yapmas zerine, buraya gelen Sleymaniye siyasal yneticisi Misler Novil'in kkrtmalarna kaplarak yaplan bu ilere halk arasnda iddetle kar konulduundan ve bu gibi giriimler, Dernekler Yasas'na aykr olduundan, ad geen dernek kapatlm ve vilayete o dernekle ilgili yasal kovuturmaya geilmitir. imdi Diyarbakr'da tilf ve Hrriyet Partisi bulunmakta olup, bundan baka bir dernek yoktur efendim.

Vali Vekili Mustafa

Belge, 9.
stihbarat: ifre Amasya, 15/6/1919 Diyarbakr Vali Vekilliine K: 8/6/1919 Btn ulusun, varlk ve bamszln kurtarmak iin birletii u tarihsel gnlerde, bir yabanc devletin koruyuculuuna snarak aalk durumda ve tutsak yaamay ye tutan her trl dnce ve grn, lkeyi kargaaya drecek her trl dernein datlmas pek vatanseverce ve zorunlu bir dev olduundan, Krt Dernei'ne ilikin tutum ve davrannz bence de pek uygun grlmtr. u kadar ki, tilf Devletleri'nin haksz tutum ve eyleminin ve zmir'e Yunanllarn sokulmasnn etkisiyle, lkenin en uzak kelerinde bile doan byk uyan, her trl siyasal tutku ve karsal amatan arnm olarak Mdafaa-i Hukuku Milliye ve Red-di lhak Cemiyetleri'ni dourmu ve bu derneklere, hangi siyasal zmreye bal olursa olsun, her Trk her Mslman katlm ve ulusal bilincin eylemli olarak bylece aklanmas, btn dnyaya duyurulmakta bulunulmutur. u halde Diyarbakr ve oraya bal yerlerde de Mdafaa-i Hukuku Milliye ve Red-di lhak Cemiyetleri'nin oluup kurulmasna yardmc olmanz nemle neririm. Ve zellikle Krt Dernei'nin yeleriyle bu tel yazm erevesinde grerek uzlamak uygun olur efendim. nc Ordu Mfettii Padiahn Onursal Yaveri Tugeneral Mustafa Kemal

Belge, 10.

ifre: Kiiye zel 21 Mays 1919 Erzurum'da Onbeinci Kolordu Komutan Paa Hazretlerine Genel durumumuzun almakta olduu ar ve tehlikeli giditen pek acl ve zntlym. Ulusa ve lkeye borlu olduumuz en son duyun (vicdan) devini yakndan birlikte alarak, en iyi yerine getirme olana bulunaca inancyla, bu son grevi kabul ettim. Bir an nce sizinle bulumak isteindeyim. Ancak gvenlik olmamas yznden, Samsun ve yresinin kt bir durumda kalmas olasl vardr. Bu nedenle burada birka gn kalma zorunluu domutur. Beni imdiden aydnlatmaya yarayacak noktalar varsa bildirilmesini rica eder, gzlerinizden perim kardeim. Mustafa Kemal

Belge, 11.
ube 1-1327 ok ivedidir. Ankara'dan, 26/5/1919 Havza'da Dokuzuncu Ordu Birlikleri Mfettiliine K: 23/5/1919 gn ve 105/4 sayl ifreyedir: ok uratmz halde, zmir'den dzenli bilgi alamyoruz. Oradaki komutanlkla daha balant kurulamad. 25 maysta Manisa'ya da dmann girdii ve yazmann kesildii, telgraf memurlarndan haber alnd. Bununla birlikte, Manisa dorultusuna bir balant subay gnderdik. Daha haber gelmedi. Kolordu'nun Ereli'de bulunan birliklerinin trenle tanmasnda tam baarl olamadk. Karadan yrye baladk. Yolun uzakl nedeniyle, ne zaman gelecekleri belli deildir. Burada elimize geen erleri Afyonkarahisar'da Yirmi nc Tmen'e gnderiyoruz. nk bu tmenin er says pek azdr..... ve Kastamonu illeriyle Kayseri mutasarrflndan, gvenlii

bozucu kimi olaylar zerine bilgi verilmeye balanmtr. imdilik (bunlarn) nitelikleri aratrlmaktadr. Yksek buyruklarna uyularak srekli bilgi sunacam. (26/5/1919 tarih ve 1. ube 1327 sayl olup saat 6,25 sonra da 18,25'te Ankara telgrafhanesine verilmitir). 20. Kolordu Komutan Tugeneral Ali Fuat

Belge, 12.
Haber alma ifre Havza, 27/5/1919 Ankara'da Yirminci Kolordu Komutan Fuat Paa Hazretlerine K: 26/5/1919 ifreye: Afyonkarahisar'daki Yirminc Tmen'in bugnk says nedir? Bunu glendirmek iin hangi kaynaklardan yararlanlmaktadr? Bugnk genel durumumuza gre bu tmene nasl bir grev verilmesini dnyorsunuz? Konya'da, kulamza geldii gibi, bir vatan ordusu gerekten kurulmu mudur? Vali ile tantnz m? Gzlerinizden perim. Mustafa Kemal

Belge, 13.
Haber alma ifre Havza'dan 27/5/1919 Konya'da Yldrm Birlikleri Mfettiliine

tilf Devletleri kuvvetlerinin Manisa'ya girdikleri renilmitir. Bu konudaki bilginizi rica ederim. Afyonkarahisar'da bulunan Tmenin glendirilmesine nesnel (maddi) olanak bulunabilecek midir? Bu Tmene, bugnk duru m karsnda, nasl bir grev verilme olasl vardr? Konya'da bir vatan ordusu kurulmakta olduuna ilikin birtakm haberler yayldndan, bunun nitelii ve temel kurulu dzeni konusunda aydnlatlmaklm, zellikle rica ederim. Dokuzuncu Ordu Birlikleri Mfettii Mustafa Kemal

Belge, 14.
Ankara, 28/5/1919 Ankara'dan Dokuzuncu Ordu Birlikleri Mfettiliine Gelen 547 Sayl ifredir K: 27/7/1919 ifreye: Yirminc Tmen'in erat says ancak dokuz yze ykseltilebildi. Ankara Kalemi (birlii) zglenmitir. Yerinden de hazrlk yaplmas iin giriimde bulundum. Daha bir yant alamadm. Yirminc Tmen Tarsus'ta, sizce bilinen tmendir. Buyruuma yeni girmitir. Etkin bir duruma getirilmesine allmaktadr. Burdur ve Isparta ve Kasaba'da bir taburu vardr. Kuvvetlerinin geri kalan Afyonkarahisar'dadr. Dmann bu blgeye girme giriimi karsnda, birliklerinde kuvvet oalncaya dein, yerlerini brakmayacaklar ve saldrya uradklarnda, yerli halktan alacaklar desteki glerle birlikte, bulunduklar yeri savunacaklardr. Konya'da Vatan Ordusu'nun kuruluundan bilgim yoktur. Vali ile tanmaya alyorum. Yazk ki, Yunan askeri Manisa'ya da girmi, halk bu girii protesto iin bir akhava gsterisi yapmtr. Sayglarm sunarm. 20. Kolordu Komutan Tugeneral Ali Fuat

Belge, 15.
Kiiye zeldir: 259 Konya, 30/5/1919 Havza'da Dokuzuncu Ordu Birlikleri Mfettiliine K: 27 ve 29 Mays 1919 tarihli ifreye: l- Yunan ordusu Manisa ve Aydn yrelerine girmitir; Afyonkarahisar'daki tmenin o yreden glendirilmesine allyor. Rum olan mutasarrfnn deitirilmesi baarld. Tmen oradaki gvenlii korumakla birlikte, dmann her trl yaylma giriimine kar her yol ve arala direnecektir. Bu aralar hazrlanyor. Konya'da orduya destek olabilecek bir kuvvet oluturulmasna alyoruz. Ancak bunun belirli bir ad ve san yoktur. 2- zmir Mdafaa-i Milliye ve Red-di lhak Cemiyeti Denizli'de bulunmaktadr efendim. Yldrm Birlikleri Mfettii Cemal

Belge, 16.
Kiiye zel ifre Say 38 zel Havza, 1/6/1919 Erzurum'da Onbeinci Kolordu Komutanlna Samsun'da nc Kolordu Komutanlna Diyarbakr'da Onnc Kolordu Komutanlna 1- Yunan ordusu Manisa ve Aydn yrelerine de girmitir. 2- Afyonkarahisar'daki Fransz birliinden bir Mslman avu, Karahisar yresine talyanlarn gireceini, ondan sonra Fransz

birliinin oradan ekileceini sylemi. Karahisar'dan on saat uzaklkta bulunan bir tren kprsnn Fransz askerlerince korunduu, Karahisar iinde ve ordu merkezinde bulunan cephaneliklerimizin, srekli olarak yabanc askerlerin gzetimi altnda bulunduu, Yirminc Tmen'in raporuna dayanlarak, Yirminci Kolordu Komutanlndan bildirilmitir. 3- Afyonkarahisar'daki tmenimizin glendirilmesine alld, dmann oralara girmesi giriimine kar direnmeye hazrlanld ve Konya'da orduya destek olabilecek bir g kurulmasna urald, zmir Mdafaa-i Milliye ve Red-di lhak Cemiyeti merkezinin Denizli'de bulunduu, Yldrm Birlikleri Mfettiliinden bildirilmitir. Bilginize sunarm. Dokuzuncu Ordu Birlikleri Mfettii Padiahn Onursal Yaveri Tugeneral Mustafa Kemal

Belge, 17.
vedidir-kiiye zel ifre 16/6/1919 Genelkurmay Bakan Cevat Paa Hazretlerine imdi, Edirne'de Kolordu Komutan'nn kim olduunu ve Cafer Tayyar Bey'in bugnlerde nerede bulunduunu bildirmek iyiliinde bulunmanz rica ederim. Mustafa Kemal

Belge, 18.
597 17/6/1919

nc Ordu Mfettiliine K: 16/6/1919'dur: Cafer Tayyar Bey Birinci Kolordu Komutan olarak Edirne'dedir efendim. Genelkurmay Bakan Cevat

Belge, 19.
vedi ifredir Amasya'dan, 18/6/1919 Edirne'de Birinci Kolordu Komutan Cafer Tayyar Beyefendiye. Ulusal Bamszlmz bozan ve yurdun paralanmas tehlikelerini hazrlayan tilf Devletlerinin giriimlerini ve hkmetin tutsak ve gsz durumunu biliyorsunuz. Ulusun yazgsn bu nitelikteki bir hkmetin elinde brakmak, Tanr esirgesin, bata boyun emek demektir. Anadolu'nun tm halk, ulusal bamszl kurtarmak iin batan aa birlemi bir duruma getirilmi ve ayrksz tm komuta kurallar ve arkadalarmz yksek bir zveri ile ibirlii karar almlardr. Vali ve mutasarrflarn hemen hepsi de bu halkann iine alnmtr. Bu yksek erek iin Mdafaa-i Hukuku Milliye ve Red-di lhak Cemiyeti'nin geni kapsaml sannn (unvannn) kullanlmas kabul edilmitir. Anadolu'daki rgtlenme, ile ve bucaklara dein geniliyor. ngiliz koruyuculuunda bamsz bir Krdistan kurulmasna ilikin ngiliz propagandas ve bundan yana olanlar da etkisiz klnd. Krtler de Trklerle birleti. Trakya Cemiyeti ve Edirne ili Mdafaa-i Hukuku Milliye Cemiyeti ile de el ele vermek ve tm Anadolu ve Trakya Mdafaa-i Hukuku Milliye ve Red-di lhak Cemiyetlerini birletirmek ve Anadolu ve Rumeli'deki btn illerin delegelerinden oluacak gl bir merkez kurulu kurmak karar altna alnmtr. Bu kurulun, stanbul'un

denetiminden ve yabanc devletlerin szma ve etkisinden tmyle uzak kalacak ve ulusun sesini gr bir biimde dnyaya duyuracak yolda, Anadolu'nun merkezinde, en elverili yer olarak Sivas'ta toplanmas uygun grlmtr. Gerekirse, stanbul'da, yetkili olmamak zere bir temsilci kurul bulundurulabilir. Ben stanbul'da iken Trakya Cemiyeti yeleriyle karlkl gr alveriinde bulunmutum. imdi zaman geldi; gerekenlerle gizlice grerek hemen rgtlenilmesini ve buraya yetenekli bir iki kiinin delege olarak ve fakat kimlik deitirerek Samsun zerinden veya trenle yola karlmasn ve onlar gelinceye dein de, Edirne ilinin vekili ve savunucusu olmak zere, Anadolu'da bana veklet verdiklerini bildirir imzalar ieren bir belgenin sizin imzanzla ve ifreli bir tel yazsyla bildirilmesini rica ederim. Bu bamszlk erei elde edilinceye dek, btn ulusla birlikte zveri ile alacama, btn kutsal inanlarm adna anditim. Ve bunu, grdm ulusal istek zerine, yurdun her yanna genelge ile bildirdim. Artk benim iin Anadolu'dan hibir yere gitmemek kesindir. Bu karar, btn arkadalarmn karar ve inanlarna tmyle dayanmaktadr. Gzlerinizden perim. Bu tel yazsnn alndnn da tez elden bildirilmesini bekliyorum. nc Ordu Mfettii Padiah Hazretlerinin Onursal Yaveri Tugeneral Mustafa Kemal

Belge, 20.
Kiiye zel Bursa, 27 Haziran 1919 Sivas (Valisi) eliyle Dokuzuncu Ordu Mfettiliine 1 Onyedinci Kolordu Komutanlk Vekillii benden alnarak, zaten komutan olduum Ellialtnc Tmenin zmir'den Mudanya yoluyla Bursa'ya tanm olan dkntlerini rgtleyip dzene koymak iin, buyruk geldi. Bunu aldm andan yirmidrt saat sonra, bulunduum yerden yola kmaklm iin ak olarak yazlan telgraf

zerine, ulusal erekleri gerekletirecek yeterli aralar... bulamadmdan, tmenimi dzene sokmay baarrsam daha iyi grev yapabileceim iin, 21/6/1919 sabah, Kula'dan Bursa'ya doru yola kmak zorunda kaldm. Bununla birlikte stanbul hkmetinin birbiri ardnca gelen buyruklarn alp yerine getirmeye alan sivil memurlarn olumsuz tutumuna ve almalarma engel olan btn kar durmalara ramen, tm Aydn ilinin trl yerlerinde ulusal bir direniin balangcn salamak iin, donmu ve snm ruhlarn ulusal coku ile kprdanmasnn, lkenin kurtuluu iin zorunlu olduu dncesini her yana yaymay baardm. 2 22 Haziran 1919 tarihli iki buyruunuzu, bugnk 27 Haziran 1919 gn Bursa'ya varmda aldm. Sizin inan ve giriimlerinizin, yurdun ve ulusun g almas iin tek yol olduuna tam olarak inandm, siz de herhalde bilirsiniz. Bundan dolay bu yolda hemen giriimlere baladm. Sonucu bildireceim. Ayn zamanda bu konuda doruca ben yazm isem de ine'deki Elliyedinci Tmene de buyruk vermenizi uygun bulurum. 3 Tmenimi resmi ynlerden grdm btn nleme giriimlerine karn, ksa zamanda tamamlamaya alarak ulusal erein elde edilmesi iin buraca alnabilecek her trl nlemi almaya alacam. 4 Din ve ulusumuzun kurtarlmas yolunda attnz byk admlarda baarl olacanza kesin olarak inanyorum. Yksek buyruklarnz srdrmenizi rica ederim. Frka Ellialt Komutan Albay Bekir Sami

Belge, 21.
Say: 663 Erzurum'dan, 9/6/1919 Gelii 13 Dokuzuncu Ordu Birlikleri Mfettilii'ne

Yunanllarn zmir'e giriine ilikin olarak alnan ilk bilgiler zerine, protesto amacyla baz kiiler "......" toplanmtr. leri gelen ve etkin kiilerle gazete temsilcileri hkmet dairesinde toplanmlar ve birok grme yapldktan sonra, btn ulus adna protesto telgraf yazlmasna karar verilmiken, mitingin belki (yerli) Rumlarn densizlikleriyle karlaaca ve hi yoktan baka bir olay kaca dncesiyle, kararlarnn eyleme dntrlmedii ve giriimin, gerektiinde uygulanmak zere, gizli hazrlk aamasnda kald, toplantda bulunan stirati Polidi'nin, Rumlar tarafndan hibir biimde gsteri yaplmasna msaade etmemeye sz verdikleri, halkn son kertede ateli, zellikle Trabzon konusunda byle bir giriime geilmesi durumunda, son damla kana dein savunmak iin kesin kararl olduklar, Rumlarla slamlarn arasnn gergin bulunduu, kamuda gvenlii bozucu bir olay olmad, nc Tmen Komutanl Vekillii'nden bildirilmektedir. Kolordu 15 Komutan Kzm Karabekir

Belge, 22.
vedidir Sivas'tan, 3/6/1919 Gelii 5 Dokuzuncu Ordu Birlikleri Mfettilii'ne K: 3 Haziran 1919 ifreye: l ierisinde hibir yerde, kayg douracak hibir olay yoktur ve Ermenileri korkuya drecek bir olay da olmamtr. Yalnz son zmir olay dolaysyla yaplan gsterilerden tedirgin olup, bunu kendi amalarnn gereklemesine bir engel sayarak dikkati ekmek ve yabanc asker yollanmasn salamak iin art niyetle giriimlerde ve gerek d haberler yaymakta bulunduklar kesindir. Bunlarn hepsinin uydurma olduunu bildiririm efendim. Vali Vekili

Hasbi

Belge, 23.
ok ivedidir: 560 Sivas, 3/6/1919 Dokuzuncu Ordu Birlikleri Mfettiliine K: 3/6/1919 ve 12, 15 ifreye: Sivas yresinde daha nce bulunan Ermenileri ve sonradan snanlar korkutacak bir olay olmamtr. Ne Sivas'ta ne de yresinde kayglanacak hibir durum yoktur. Herkesin bar iinde i ve gleriyle uramakta bulunduklar ve (dmann) zmir'e girii konusundaki zc haber zerine, Mslman halka yaplan ve Hristiyanlar iin hibir dmanca dnce tamayan toplantlardan korkuya kaplm olmalar hatra gelmektedir. K.O.3 Vekili Fikri

Belge, 24.
Sivas, 2/6/1919 Dokuzuncu Ordu Birlikleri Mfettiliine Bugn Adana'dan Albay Demange imzasyla alnan tel yazsnda (Aziziye'de, dmann zmir'e girmesi dolaysyla Hristiyanlarn lmle tehdit edildii ve bu ise uygun olmayp, size grevim gerei haber veriyorum ki, "Bu davranlar mttefik askerlerince ilinize el konulmasna neden olur") yollu bildirimde bulunulmaktadr. Bu durum Yksek Harbiye Nezaretinden sorulup gereken yantlar verilmitir; yalnz yaplan gsteride Mslman halkn oka toplanmasndan gya Hristiyanlar korkuya kaplarak telaa dmler, ldrmelere kesinlikle meydan verilmeyecei gibi yntem gerei (....) olmak icap

edenlere birka kez yazlm ve sert uyarlarda bulunulmutur. Ancak yabanclarn ie karmasn salamak iin bu gibi haberler Hristiyanlarca yaylmaktadr; Hain'den Aziziye'ye gelen Ermeni jandarmalar yreye saldrlarda bulunduklarndan (....) zerine (....) olmasna ya da deitirilmelerinin Adana iline yazld (....) olduu bildirilir. Vali Vekili Hasbi

Belge, 25.
Haber alma: 305 tel. Havza'dan, 1/6/1919 GENELGE Trabzon, Erzurum, Sivas, Van, Diyarbakr, Bitlis, Elaz, Ankara, Kastamonu illerine, Erzincan, Samsun, Kayseri, Mara mutasarrflklarna, Erzurum'da K.O.15 Komutanlna Sait Molla imzasyla belediye bakanlklarna ekilmi olan bildiiniz- tel yazsnn, kamuoyunu, birlikten uzak, birbirinden ayr siyasal dorultulara yneltmesi tehlikesini, oysa ulusal ve siyasal bamszlmzn kurtarlmasnn ancak ulusun hep birlikte yapaca savunma ile salanabileceini, 26/5/1919 tarihinde genelge ile bildirmitim. 27/5/1919 tarihli, stanbul'dan gelen Trkiye-Havas-Royter Ajans, yce padiahn Yldz Saray'nda toplad Saltanat ras yelerinin tmnn dncesi, Trkiye'nin toprak btnlnn korunmas kouluyla, byk devletlerden birinin korunmas altna girmek olduunu bildiriyordu. 27 Mays 1919 tarihli stanbul gazeteleri ise, Saltanat ras grmelerini - para para ve tilf Devletlerinin sansrnce kimi maddeleri silinmi olsa bile - yeterince ak olarak yaymlyor. Bu yaynlar, ad geen ajans haberinin geree bsbtn aykr ve deitirilerek verilmi olduunu gsteriyor. Bu yaynlara

gre, Saltanat ras'nda bakanlar, senato yeleri, eliler trl parti, ulusal dernek ve basn kurullar adna dorudan doruya sz alan 25'e yakn kiinin hemen tmnn konumalar, tam bamszla kavumak ve halkn ivedilikle bir ulusal meclis kurup ulusun yazgsn bu olaanst meclise brakmak dorultusunda olup, yalnz bir kiinin okunan szlerinde ngiliz korumacl altna girme nerilmektedir. Bu yaynlarla ajans haberleri arasnda elikinin nedenini Babali'den sordum. Bilginize sunulur. Mustafa Kemal

Belge, 26.
ifre: 194 2/6/1919 GENELGE 1 Yurdun btnl, bamszl tehlikededir. stanbul hkmeti, tilaf Devletleri'nin etki ve denetimi altnda kalm bulunduundan, kendisine den sorumluluun gereklerini yerine getirememektedir. Bu durum ulusumuzu hi yokmu gibi tanttryor. Ulusun bamszln yine ulusun dayanc (azmi) ve kararll kurtaracaktr. Ulusun durumunu grmek ve hakknn sesini cihana duyurmak iin, her trl yabanc etki ve denetimden uzak, ulusal bir kurulun bulunmas zorunludur. Bunun iin yaplan yazma sonunda, her yandan gelen neri ve ulusal istek zerine Anadolu'nun her bakmdan en gvenceli yeri olan Sivas'ta ulusal bir kongrenin ivedilikle toplanmas kararlatrlmtr. Bunun iin btn Osmanl illerinin her sancandan ve parti ayrlklar bir yana braklarak, yetenekli ve ulusun gvenini kazanm kadar kiinin, olabildiince abuk yetimek zere, hemen yola karlmas gerekmektedir. Her olasla kar bunun ulusal bir giz olarak saklanp telaa meydan verilmemesi ve gerekli grlen yerlerde yolculuun, kimlik deitirilerek yaplmas gerekir. 2 Dou illerimiz adna 10 Temmuzda Erzurum'da toplanmas kararlatrlm olan kongre iin bu illerin Mdafaa-i Hukuku Milliye

ve Red-di lhak Cemiyetlerinden seilmi yeler zaten Erzurum'a doru yola kmlard. O zamana dein br illerimizin delegeleri de Sivas'a ulaabileceklerinden, Erzurum Kongresi'nin yeleri de, uygun grecei zamanda genel toplantya katlmak zere Sivas'a hareket edecektir. 3 Bu maddelere gre, delegelerin Mdafaa-i Hukuku Milliye Cemiyetleri ve belediye bakanlklar araclyla veya baka yntemlerle seilmesi ve yola karlmas konusunda vatansever yksek yardmlarn ve adlar ile yola k gnlerinin bildirilmesini rica ederim. 4 Bu tel yazsnn ulatnn hemen bildirilmesi rica olunur. Mustafa Kemal

Belge, 27.
21/6/1919 stanbul'da Baz Kiilere zel Mektup Vatann paralanmas tehlikesini aka gsteren u evredeki kanl iler, ulusal bilinci vicdani bir kurtulu lks yresinde ve Mdafaa-i Hukuku Milliye ve Red-di lhak Tekilat ad altnda hzla toplamaya balamtr. Yalnz miting ve benzeri gsterilerle byk erekler hibir zaman elde edilemez; bunlar ancak ulusun barndan eylemli olarak doan ortak gce dayanrsa kurtarc olur. Fakat kuku gtrmeyen bir gerektir ki, bu ac gelimeyi bu denli tehlikeli bir biimde hazrlayan en nemli etken, ne yazk ki hkmet merkezimizdeki karcl akmlar ve Anadolu'nun temiz ve kutsal olan ulusal isteklerini zarar verici biimde yalnzla uratan siyasal ve yabanc propagandalardr. Kuvayi Milliye'yi bugn iin byle yanl yollara ynelterek datmann cezasn, vatanmzn zararna olarak, bol bol grmekteyiz. Bu nedenle, stanbul'daki bu karcl akmlarn artk Anadolu'ya ve ulusal erek ve duygulara egemen deil, bal olmas zorunlu bir vatan grevidir. Ve devlet merkezi tilf Devletleri'nce boaltlncaya dek bu zorunluun kesin olduu kansndaym. Bu durum, doal olarak yksek kiiliinizce de kabul edilir. Sunduum yazda betimlenen

durum, bugn genel bir kongrenin ivedilikle toplanmasn gerektirmektedir. Bu ar, bir genelgeyle her yana bildirilmi ve ulatrlmtr. Devletin paralanmasnn sz konusu olduu bir srada ngiliz propagandasyla baveren Krdistan bamszl gibi akmlardan yana olanlarn da yaz ile arlmas sonucunda, onlara halifelik ve sultanlk yresindeki ortak amacmza katlmalar nerilmi ve her noktada anlamaya varlarak, onlar da hamdolsun bizden yana dnm ve kongreye arlmtr. Bu ulusal ve yaamsal i iin stanbul'da yksek kiiliiniz gibi yurtsever ve sz sahibi dnrlere (*) den zveri, zellikle ok byktr. Ulusun kurtuluu yolundaki bu ama elde edilinceye dein ben Anadolu'dan ve ulusun barndan ayrlmayacam. Ve bu noktada sonuna dein herhangi bir halk adam gibi alacama, ulusa kar kutsal bildiim bt n varlklar zerine sz verdim ve hibir g, bu ulusal dayanca engel olamayacaktr. Benim bu kararmn, tm Anadolu'da ynetim banda bulunan sorumlu ve deerli btn arkadalarmn ortak dnce ve inancna dayanmakta olduunu da ayrca bildirir, yrekten gelen zel sayglarm yenilerim Efendim Hazretleri.
(*) "Ve temiz kiiliiniz gibi ulusun vnc olan stn konumac hanmlara.."

Mustafa Kemal

Belge, 28.
Ali Kemal Bey'in Sadrazamla verdii grevden ekilme dilekesi Osmanl lkesinin trl yerlerinde bagsteren ayaklanma ve karkl bastrp sndrme konusunda kkl nlemleri almak sadece ve dorudan doruya benim grevim erevesinde bulunan bir i olup, bundan doacak sorumluluk yk de yine benim makammn srtna yklenmitir. Pek az sren Dahiliye Nazrlmdaki grevim srasnda yce Halifelik kat, ulusum ve lkem iin yaptm hizmetlerin lsn, gerekleri derinlemesine bilen Sadrazamlk katnda belgeleyip dorulayacak birok kant vardr ki, bu konuda sz uzatmay gereksiz ve yararsz grrm. Durum bu olunca, yklendiim

byk sorumluluk ykn kaldrmann, grevde bamsz i grmek ve buna karlmamakla mmkn olabileceine, eer byle olmazsa, kendi istek ve duyuncuma aykr grev yapmann olanakszl pek doal ve bylece nazrlktan ekilme zorunluunun domas da ak bulunduuna gre, ekilme dilekemi sunmaktaki zorunlua anlay gsterilerek yasal gereinin yaplmasn rica ederim. Buyruk sizindir. Perembe, 26/6/1919 Ali Kemal Bey'in Saraya giderek sunduu ekilme dilekesi Yce padiahlk katnza btn varlyla kendisini adayan ve en yakn zballk duygusuyla dolu olan bu kulunuzun, siz padiahmzn uurlu sevgi ve beenisini azck bile yitirmeyi kendi varl iin ne byk bir facia sayaca, kutsal padiahmza aklanmas bile gerekli olmayan gereklerdendir. En sadk kulunuzun bu ballkla sizden grd gven ve sevgiyi ekemeyen arkadalardan kimisinin, baarszlklar oluturup padiahmzn sevgisinden yoksun kalmaklm sonucunu douracak baz olaylar yaratmak iin btn gleriyle aba harcadklarn bilmekte ve bundan ne yolda yararlanacaklarn beklemekte iken, Anadolu'nun kimi yerlerinde bagsteren ayaklanma ateinin hemen ve olduu yerde bastrlp sndrlmesi ve yok edilmesi amacyla nlem alnmas gerekmekte ve bu ileri yapmak yalnz kulunuzun yetkisi iinde bulunmakta iken, bu konuda birok rk ve keyfi nedenler ileri srerek, ayaklanmann ok genilemesine meydan vermeleri ve bylece beni baarszla uratp padiahmzn sevgi ve beenisinden uzak ve yoksun braklmam amacn gtmeleri ve sylediklerimi onaylamayp grevime karmaya balamalar, dolaysyla kendi bama nlem almaktan yoksunluun yaratt yknty ve manevi (tinsel) zarar dnp grerek, bugn Sadrazam vekilliine grevden kesin olarak ekilme dilekemi verdim. Kartlarmn bu konudaki dnce ve amalarn zaten bildiimden, kendilerinin iyzlerini dardan ve biraz uzaktan incelemek ve iyice aratrmak ve bylece haddim olmayarak siz padiahmza yaptm uyarlar srdrmek zere resmi grevimden hemen ayrlmaklma izin vermenizi, kulluk ve karnzda eilme duygularyla dolu alnm ayanzn bast topraa koyarak, dilemek yrekliliinde bulunuyorum. Buyruk Efendimizindir.

26 Haziran 1919 Perembe Ali Kemal Bey'in yukardaki tarihte Saraya giderek grevden ekilme gerekesini, kendi eliyle sunmas ve konumas Padiahm; bilirsiniz ki, Dahiliye Nezareti'ni (ileri Bakanl'n) zerime almaklm, yalnz yce kiiliinize hizmet etmek amacyla olmutur. Bakanlar Kurulu'nda olumsuz bir politika gdlmesinden arkadalarm alkoymay baardm. Fakat en sonunda zballk duygusu iinde yaptm hizmetleri sarsacak baz olaylar meydana geldi. Bunun da stesinden geleceimi sezenler, alacam nlemlere engel olabilecek her trl gl karmaktan ekinmediler. Baarsz hizmet grmektense resmi olarak grevden ekilmeyi yeledim. Nesnel ve tinsel varlm yce kiiliinize baldr. zel olarak size hizmet ve ballm sunmaktan ekinmeyeceim. Yalnz bir ey rica ederim; kamusal grevden ayrlmam iyi bir frsat sayacak olan btn dmanlarmn saldrsndan kulunuzu koruyunuz. Yant Devletin tarihsel anlar yaad u ackl dneminde beni bsbtn yalnz brakmayacanza inanyorum. Ballnz bana byk umut ve teselli vermiti. zballk devinizi yine yerine getireceiniz yolundaki szverinizden kvan duydum. Saray her dakika ve balszkoulsuz size aktr. Refik Bey'le birlikte almaktan ayrlmaynz. Ben her ikinizin ballnza gvenerek aydnlatma ve nerilerinizi sabrszlkla bekleyeceim.

Belge, 29.
ifre 5/7/1919 Sivas'ta. nc Kolordu Komutanlna

stanbul hkmetinin, bask sonucunda ulusun ve lkenin karlarna aykr olarak yapmas olas bulunan bildirimleri kontrol etmek veva alkoymak iin haberleme kanal olan nemli merkezlerde, gerektiinde uygulanmak zere hemen nlem alnmal ve dzenleme yaplmaldr. Bu noktay ne hkmete, ne de telgraf memurlarna sezdirmemek gerekir. Bu telgrafn ulat bildirilecektir. nc Kolordu Yirminci Kolordu'ya ve bu da Onikinci ve Ondrdnc Kolordu'ya ve o da Bekir Sami Bey'e; Onbeinci Kolordu Onnc Kolordu'ya ulatrlacaktr. Bu telgrafn ulat ayn yntem ve yolla bildirilecektir. mza nc Ordu Mfettii Padiahn Onursal Yaveri Tugeneral Mustafa Kemal

Belge, 30.
Erzurum, 5/7/1919 Haber alma ifre: ok ivedidir. Konya'da Onikinci Kolordu Komutan Albay Salahattin Beye 1 Cemal Paa'nn on gn sre ile stanbul'a gitmesinin gerek nedenini aka ve tez elden bildirmenizi, 2 Sizin hibir neden ve yolla oradaki birliklerin bandan ayrlmanz uygun deildir. Bu konuda Fuat Paa ile yazarak en kt olasla kar nlem almanz ok gereklidir. Her gn durumunuz zerinde ksa bilgi vermenizi rica ederim. nc Ordu Mfettii Padiahn Onursal Yaveri Tugeneral Mustafa Kemal

Belge, 31.
Erzurum, 5/7/1919 Haber alma ifre: ok ivedidir. Ankara'da Yirminci Kolordu Komutan Ali Fuat Paa Hazretlerine Salahattin Bey'e yazdm ifrenin rnei, harfi harfine aadadr: nc Ordu Mfettii Padiahn Onursal Yaveri Tugeneral Mustafa Kemal RNEK ok ivedidir Konya'da Onikinci Ordu Komutan Albay Salahattin Bey'e 1Cemal Paa'nn on gn sre ile stanbul'a gitmesinin gerek nedenini aka ve tez elden bildirmenizi, 2Sizin hibir neden ve etki ile oradaki birliklerin bandan ayrlmanz uygun deildir. Bu konuda Fuat Paa ile yazarak en kt olasla kar nlem almanz ok gereklidir. Her gn durumunuz zerinde ksa bilgi vermenizi rica ederim. nc Ordu Mfettii Padiahn Onursal Yaveri Mustafa Kemal

Belge, 32.

7/7/1919 K.O.12 Komutan Salahattin Beyefendi'ye Cemal Paa Hazretleri konusundaki tel yazmn yantn makine banda bekliyorum. nc Ordu Mfettii Padiahn Onursal Yaveri Mustafa Kemal

Belge, 33.
zel 150 Konya, 6-7/7/1919 Gelii: 7-8/7/1919 Saat: 1.10 nc Ordu Mfettiliine K: 5/8/1919 ve 33 ifreye: 1 Cemal Paa stanbul'a, baz kiilerle grmek ve ailesini grmek zere on gn sreyle ve kendi isteiyle izinli olarak gitmitir. 2 Fuat Paa ile grmek zere kendisine yazmtm. Daha yant alamadm. Buluma yerinin Eskiehir olacan sanyorum. Kolordu blgesindeki durum zerine bundan byle her gn bilgi sunulacaktr. 3 Daha nce de bildirdiim gibi, burada temel grevler biraz glkle ve yava yaplmaktadr. Bununla birlikte, az da olsa, iyi sonular elde edilmektedir. Sayglarm sunar ve baar dileklerimi bildiririm efendim. K.O.12 Komutan Salahattin

Belge, 34.

15 Temmuz 1919 ifre imdi ekilmelidir Kiiye zeldir Samsun Mutasarrf Hamit Beyefendi'ye Kardeim Hamit Bey; sizin yerinize brahim Ethem Bey'in atandn renerek Refet'e yazdm. Ve buluarak beraberce Anadolu iine doru gelmenizi rica ettim. Bilmem, hangi gvenlik dncesi size stanbul'a gitmek dncesini alyor. Refet'in bana gelecein tpks size de gelecektir. Yani gideceiniz verin Malta olduu kesindir. stelik biz deerli arkadalarmz stanbul'dan Anadolu'ya ekip karmaya ve bylece ciddi yurtseverleri alma isteinden yoksun brakmamaya urarken, siz bu gidiinizle, en azndan, kuatlm bir ortama giriyorsunuz. Biz hi uygun grmedik. Salahattin Bey'le programda anlama olmutur. Refet'le bulumak zere, yazp Amasya'ya yola karak orada birlikte vereceiniz karara gre, ya Sivas yresinde birlikte kalrsnz, ya da rahatlkla bizim yanmza gelirsiniz. Kesin yantnz bekleriz. Mustafa Kemal

Belge, 35.
Gvenlikle ilgilidir Say: 71 Amasya'dan, 19/7/1919 nc Ordu Mfettilii Kurmay Bakanl'na K: 18/7/1919 ifreye: Salahattin Bey imdi Samsun'dadr. Bugne dein kendisiyle iliki kuramadm gibi, aramzda hibir ciddi ve nemli yazma da gememi olduundan, onun dnce ve grnn ne yolda olduunu

bilemiyorum. Ancak Refet Bey'le burada grtm zaman bana Salahattin Bey'in bizimle zde dncede olduunu ve fakat gerektiinde ngilizlere kar koyacak kadar ileri gidemeyeceini sezdirmiti. Bu nedenle Salahattin Bey'in Kzm Karabekir Paa'ya verecei yant zerinde ve imdiye dein sizinle gemi ve geecek yazmalarn nemli blmleri zerinde bir an nce aydnlatlmaklm zellikle rica ederim. Refet Bey ile Amasya'da gn bulunduk. Dn, 18 Temmuz 1919'da, Sivas'a hareket etti. Grevden ekilme dileinin kabul konusunda Harbiye Nazrl'ndan henz bir yant gelmemitir. nye ile Niksar arasnda iki taburumuz yry durumundadr. Gerektiinde bu ynn kapatlmas iin gerekli nlemler alnacan bilginize sunar, sayglarm iletirim. Beinci Tmen Komutan Vekili Mehmet Arif

Belge, 36.
Numara: 191 Erzurum, 10/7/1919 Sayn Savamc (Mcahit) Mustafa Kemal Paa Hazretleri'ne Ynetim Kurulu Bakan Raif Efendi Ynetim Kurulu yesi Emekli Binba Sleyman Bey Ynetim Kurulu yesi Emekli Binba Kzm Bey Ynetim Kurulu yesi Albayrak Gazetesi Mdr Necati Bey Ynetim Kurulu yesi Dursunbeyzade Cevat Bey Yurdu paralanmaktan, ulusal haklar, sultanlk ve halifelii inenmekten kurtarmak amacyla alan ulusal savama, grevinizden ekilerek bir sava eri niteliiyle katldnza ilikin 9 Temmuz 1919 gn ve 346 sayl yazlar genel bir sayg ve coku ile alnd. Tarihimize deerli yapraklar ekleyen askerlik yaamnzdan ekilmek yolundaki zveriyi gnlden teekkr duygularyla karladk. Erzurumlularn yurtsever kiiliinize kar beslemekte olduu gven ve saygy bu vesile ile de bildirmeyi bir bor saydm.

ten sayglarmz sunarken, cemiyetimizin bana geerek yurdun kurtuluunun salanmasna, ulusun ve sultanln haklarnn korunmasna ynelik ulusal isteklerin gereklemesi iin uramanz, herkese bilinen onurlu vatanseverliinizden dileriz. liik olarak sunulan ynergede yazl olduu gibi, trl yurtsal grevlerle ykml bulunan derneimiz bakanlnn yksek kiiliinizce ve ikinci bakanlnn Sayn Rauf Beyefendi Hazretlerince kabul edilmesini diler ve ynetim kuruluna, bizim kurulumuzdan da yukarda adlar yazl kiilerin seilip atandn bilginize sunar, baarlarnz dilemekle onur duyarz Efendim Hazretleri. Erzurum ubesi-1919 Vilayat arkiye Mdafaa-i Hukuku Milliye Cemiyeti Raif

Belge, 37.
Pek ivedidir ifre: 162 Ankara'da Yirminci Kolordu Komutan Fuat Paa Hazretleri'ne 1 Hoca Raif Efendi Hazretlerinin aadaki tel yazsn gvenceli bir yolla stanbul'a ektirip ulatrmanz ve ayn yolla ivedi bir yant getirtip almanz rica olunur. 2 stanbul'da Vilayat arkiye Mdafaa-i Hukuku Milliye Cemiyeti Bakanl'na: Posta ile yollanan raporun geldiini bildirmitim. Vilayat arkiye Mdafaa-i Hukuku Milliye Cemiyeti adna toplanmas giriimine geilmi olan Erzurum Kongresi'ne zde ulusal amalarla kurulmu, ama rnein Trabzon Muhafaza-i Hukuk Cemiyeti gibi baka ad tayan dernekler de delegeler gndermitir. Bylece kongrenin yalnz Dou lleri Ulusal Haklar Koruma Dernei'nin kongresi olmayp, teki ulusal dernekler adna da nerilmi bir kongre olduu ileri srlmtr. Bu durumda, almak zere bulunan kongre, hem derneimizin hem de zde ulusal erek ve amala kurulmu olan teki

baz derneklerin katlmasyla daha genel bir nitelik alm oldu. Bylece slam Halifelii ve Osmanl Saltanatnn savunucusu ve buralardaki slamlarn haklarnn gerek koruyucusu olabilecek nitelik kazanm olduunu bilginize sunarm. Daha nce ve nemli bir yetki ile buralarn gvenliinin korunmas iin nc Ordu Mfettilii'ne atanp onun i grmesini kolaylatracak, yolda kendisine tam destek ve yardm yaplmas sizin tarafnzdan da bildirilen Tugeneral Mustafa Kemal Paa Hazretleri, grevi urunda pek ok altktan sonra, kutsal yurt ve ulusumuzu paralanmak tehlikesinden kurtarmak, Yunan ve Ermeni isteklerine kurban etmemek iin alan ulusal savam urunda ulusla el ele zgr olarak almaya resmi askerlik grevi engel olmaya baladndan, ulusun barnda bir sava eri olarak almak zere yksek askerlik mesleinden ayrlp ekildi. Ulus ve yurt urunda bylece zveri gsteren bu yksek kiiye kar yine kendisini yce bir vatan grevine arp, yksek kurulunuzca aklanan gveni pekitirmek zere, genel merkez kurulu adna da oy ve gr bildirmek grev ve yetkisinin, Paa'nn kendisine de telgrafla bildirilmesinin pek uygun olacan sayg ile bilgilerinize sunarm. Dou lleri Ulusal Haklar Koruma Dernei Erzurum ubesi Bakan: Raif. 21/7/1919 nc Ordu Mfettilii Kurmay Bakan Albay Kzm

Belge, 38.
Erzurum, 23/7/1919 aramba (10 Temmuz, Rumi) Erzurum Kongresi'nde Okunan Sylev rneidir Sayn Delege Efendiler! Kongremiz Kurulu Bakanl'na beni seerek gsterdiiniz gvene ve gnlden sevgiye zellikle teekkr ederim. Bundan yararlanarak baz dnce ve bilgiler sunmak isterim. Efendiler!

Tarihin ve olaylarn kiiyle eylemli olarak iine dtmz bugnk kanl ve kara tehlikeleri grmeyecek ve bundan tedirgin ve zgn olmayacak hibir vatansever dnlemez. Genel Savan (Birinci Dnya Sava'nn) sonlarna doru, ulusallk temeline dayal szveriler zerine, Osmanl Hkmeti de, adaletli bir bara kavumak amacyla, atekes anlamas yaplmasn istedi. Bamszlk urunda namusuyla ve kahramanca dven ulusumuz, 30 Ekim 1918'de imzalanan atekes anlamas ile silahn elinden brakt. Devletlerin tzelkiiliinin ve imza koyan delegelerin kiisel namusunun garantisi altnda bulunan bu atekes anlamasnn kurallar bir yana braklarak tilf Devletlerinin askeri birlikleri Yce Saltanat ve Hilafet'in merkezi olan stanbul'umuza girdi. Gn getike artan bir azgnlkla, Halifelik ve Sultanln haklar, hkmetin haysiyeti ve ulusal onurumuz saldrya ve kyma urad. Osmanl uyruundan olan Rum ve Ermeni aznlklar, grdkleri destek ve kkrtma sonucunda, ulusal namusumuzu yaralayacak taknlklardan balayarak, en sonunda zc ve kanl eylemlere varncaya dek kstaha saldrlara koyuldular. Fakat derin bir zntyle aka gz nne koymalyz ki, bu saldrgan davranlar; sekiz aydan beri birbiri ardndan iktidara gelen, ulusal denetimden uzak hkmetlerin -birinin tekinden kt olarak- gsterdii uyuukluk ve gszlk, bakentteki kimi basnda grlen pek irkin hrslar ve ulusal duyuncun (vicdann) yadsnmas, ulusal glere nem verilmemesi yznden, genilemitir. Bu sylediim nedenler ve bakentin de kuatlm ve tmyle denetim altna alnm olmas yznden artk bu vatanda kutsal varlklara ve vatann yazgsna sahip kacak ulusal bir g ve istenci n (iradenin) bulunmad biiminde yanl bir san ortala egemen olmu ve cansz bir vatana, kansz bir ulusa ne yararsa, ekinmeden onlarn uygulanmasna tilf Devletleri'nce balanmtr. Vatann blnmesi sz ve karar konusu olarak dou illerimizde "Ermenistan", Adana ve Kozan yresinde "Kilikya" adlarnda Ermenistan kurulmas; Bat Anadolu'nun zmir ve Aydn yresinin Yunanistan'a verilmesi, Trakya'dan bakentimizin kapsna dein yine Yunanistan'a verilmesi, Karadeniz kylarnda "Pontus" krall kurulmas ve ondan sonra kalan vatan paralarna da, yabanclarn el koymas ve korumacl gibi tasarlarla 650 yldan beri bamsz olarak egemenliini srdrm ve tarihsel adaletini ve yrekli ynetimini vaktiyle Hindistan snrna, Afrika'nn ortasna ve

Macaristan'n batsna dein yrtm olan bu ulusun tutsakla, klelik dzeyine indirilmesi ve en sonunda devletin artk tarih yapraklarndan sonsuzluk mezarna gmlmesi gibi, insanlk ve uygarlkla ve stelik ulusallk ilkeleriyle badamayan istekler kabul edilip onaylanm ve grlyor ki, uygulama dnemi de balamtr. Bu uygulama u anda gzmzn nnde ackl bir biimde yrtlyor. zmir, Aydn, Bergama ve Manisa yresinde imdiye dein binlerle analarn, babalarn, kahramanlarn ve ocuklarn akan temiz kan, Aydn gibi Anadolu'muzun en sekin bir kentinin Yunanllarn kyma ve yakc ykmna kurban oluu, lkenin trl blgelerine talya ve benzerlerince girilii ve yurdun i blgelerine doru ok ackl bir g yaplmas elbette Tanr'nn gcne gitmi ve ulusun yurtseverliine dokunmutur. Efendiler! Bilinen gereklerdendir ki tarih, bir ulusun kann, hakkn, varln hibir zaman yadsyamaz. Bu nedenle sakat bir dnce perdesinin arkasndan yurdumuza ve ulusumuza kar varlan yarglar, kanlar, kesinlikle yklmaya mahkmdur! Ve ite btn bu iren kymlardan, bu uursuz uyuukluklardan ve tarihimize kar uygulanan hakszlklardan etkilenen ulusal duyun (vicdan), en sonunda uyan sesini ykseltmi ve Mdafaa-i Hukuku Milliye, Muhafaza-i Hukuku Milliye, Mdafaa-i Vatan, Mdafaa-i Hukuku Milliye ve Reddi lhak (Ulusal Haklar Savunma, Ulusal Haklar Koruma ve Vatan Savunma, Ulusal Haklar Savunma ve Katmay nleme) gibi trl adlar altnda ve fakat zde kutsal varlklarn korunmasn salamak iin beliren ulusal akm, btn yurdumuzda artk bir elektrik a (ebekesi) durumuna girmi bulunuyor. te bu dayanl (azimli) ebekenin oluturduu yreklilik ruhudur ki, kutsal vatan ve ulusun kutsal varlklarn kurtarp koruma temeline dayanan son sz syleyecek ve kararn uygulattracaktr. Efendiler! Genel ve zel durum zerine hepinizce bilinen baz noktalar burada yeniden anmsatmay yararsz bulmuyorum: a) Drt aydan beri Msr'da ulusal bamszln salanmas ve geri alnmas iin pek kanl olaylar ve karklklar sryor. Sonunda ngilizlerce tutuklanp Malta'ya gtrlm olan delegeleri salvermek ve Paris Bar Konferans'na gitmelerine izin vermek zorunda kalmlardr.

b) Hindistan'da bamszlk iin geni lde ayaklanmalar oluyor. Ulusal ereklerine kavumak iin bankalar, Avrupa kurulular, demiryollar bombalarla yklyor. c) Afganistan ordusu da ngilizlerin, ulusuluu yok etme politikasna kar savayor, ngilizlerin bel baladklar snr kabilelerinin de Afganllara katldn ve bu yzden ngiliz askerlerinin ieriye doru ekilmek zorunda kaldn, ngiliz gazeteleri aka bildirmilerdir. d) Suriye'de ve Irak'ta ngilizlerin ve yabanclarn bask ve ynetiminden, btn Arabistan kaynama durumundadr. Arabistan'n her yerinde yabanc boyunduruuna kar koyuluyor, yalnz lkenin gnen ve mutluluu iin, yabanclarn ekonomi, bayndrlk ve teknik aralarndan yararlanmaya rza gsteriliyor. Badat ve am'da yaplan genel toplantlar bu karar her y ana yaymtr. e) Son zamanlarda devletler arasnda doan stnlk yar nedeniyle, ngilizlerin Kafkasya'dan tmyle ekilmesine karar verilmi ve bir sreden beri bunun uygulanmasna balanmtr. talyan birliklerinin Batum yoluyla Kafkasya'ya gelmesi kararlatrlm ise de, talya'daki ve Kafkasya'daki i durumlar nedeniyle, bu kararn uygulanmasndan korkuyorlar. f) Ulusal bamszlklarn tehlikede gren ve her yandan saldr ile kar karya bulunan Rus ulusu bu genel saldrya kar btn halknn ortak gcyle arpyor; herkese bilindii gibi bu g, kendi lkeleri iinde yengiye ulam ve kendine saldrgan uluslar da ynetimi altna almtr. g) Kuzey Kafkas, Azerbaycan ve Grcistan birbirleriyle anlaarak, ulusal varlklarna kar yrmek isteyen Denikin Ordusu'nu savala sktrp Karadeniz kysna srmtr. h) Ermenistan'a gelince; yaylma lks gden Ermeniler, Nahvan'dan Oltu'ya dein btn slam halkn bask altnda tutuyorlar ve kimi yerlerde toptan ldrmelere ve yamaya koyuluyorlar. Snrlarmza dein slamlar yok olmaya mahkm etmek ve ge zorlayp dou illerimiz zerindeki isteklerine doru gvenle yaklamak, bir yandan da 400 bin olduunu ileri srdkleri Osmanl Ermenisi'ni, bir dayanak oluturmak zere, lkemize srmek istiyorlar.

Karadeniz'in batsndaki olaylara gelince; Macarlar ve Bulgarlar, lkelerinin nemli bir blmne girmek isteyenlere kar btn ulusal varlklaryla arpyorlar. Meri Irma batsnda, Balkan Sava'ndan nce devletimizin snrlar iinde bulunan Bat Trakya'nn, Bulgarlardan alnarak Yunanllara verilmesi tilf Devletleri'nce kararlatrlm olduundan, bunun uygulanmasna balanmas zerine, Yunan kuvvetlerine kar Bulgar milislerince glendirilen Bulgar birlikleri Bat Trakya blgesi iinde verdikleri savalar sonucunda birka Yunan tmenini pskrtmtr. zel durumunuza gelince; Daha stanbul'dan kmadan nce vatann ve ulusun kurtulu yollar zerinde birok sorumlu ve yetkili devlet adamlaryla grlmtr. Bakentteki aydnlarn ve din ve devlete hizmetleri gemi yksek kiilerin harcad abalar deer tamakla birlikte, bask ve denetim altnda kuatlm bir ortam, kendilerini her zaman tehdit etmekte ve abalarnn sonusuz kalmas onlar zmektedir. Herhalde yazgya egemen olacak bir ulusal istencin (iradenin) mdahaleden uzak olarak meydana kmas, ancak Anadolu'dan beklenmektedir. Bu nedenledir ki, ulusal bir kurulun (rann) olumasn ve ancak gcn ulusal istenten alacak sorumlu bir hkmetin varln istemek, zellikle son zamanlarda, bakentin hemen btn dnrleri arasnda kesin bir inan durumunu almtr. urada ackl bir gerek olarak bildireyim ki, lkemizde pek ok yabanc paras ve birok propagandalar dolayor. Bunun amac, pek aktr ki, ulusal hareketi baarsz klmak, ulusal istekleri felce uratmak, Yunan, Ermeni isteklerini ve yurdun baz nemli paralarn ele geirme amalarn kolaylatrmaktr. Bunun yannda, her ada, her lkede ve her zaman kt gibi, bizde de yrei ve siniri zayf, bilinsiz insanlarla vatansz ve ayn zamanda kiisel varlk ve karn yurdun ve ulusunun zararnda arayan alaklar da vardr. Dou sorununu ynlendirme ve zayf noktalar arayp bulmada pek usta olan dmanlarmz, lkemizde bu ii dpedz bir rgt durumuna getirmilerdir. Ama kutsal varlklarn kurtarma lksyle rpnan btn ulus, bu dayan ve savam yolunda her trl engeli kukusuz ve kesinlikle krp sprecektir. Btn bu amalar elde etmek iin kendini adam olan soylu ulusumuzun iinde herhangi bir sava eri gibi almaktan doan zevk ve kvanc burada kran ve vnle aklarm.

En son olarak dileim udur ki, Yce Tanr, sevgili peygamberi uruna, bu kutsal vatann sahibi ve koruyucusu ve islam dininin kyamet gnne dek, sadk savunucusu olan soylu ulusumuzu, yksek Saltanat ve Hilafet orununu korusun ve kutsal varlklarmz dnmekle ykml olan kurulumuzu baarl klsn!... Amin.

Belge, 39.
24 Temmuz 1919 Yce Padiaha, Sadrazama, Belediye Bakanlarna, Derneklere, Yksek Yetkili Sivil Memurlara, Byk Komutanlara Dn yaymlanan 23 Temmuz 1919 tarihli ajansta yksek kiiliinizin Anadolu'da karklk ktna ve anayasaya aykr olarak Mebuslar Meclisi ad altnda toplantlar yapldna ve padiahlk haklar ile vatann yksek karlarna aykr olan bu davrann sivil ve asker yetkililerce nlenmesi gerekeceine ilikin olarak illere ve bamsz mutasarrflklara bildirilen demecinizi, toplant halinde bulunan kongremizde aknlk ve znt iinde grtk. Tanr'nn zel bir iyilii olarak, soylu ulusumuzun ilerin bilincinde olmas yznden yurdumuz, dirlik dzenliin en ok bulunduu zamanlarda bile eine rastlanmayacak kertede bar ve gvenlik iinde bulunmaktadr. Padiahlk hkmetiyle tilf Devletleri arasnda kabul edilen atekes anlamasnn yirmidrdnc maddesindeki kurallarn uygulanmasn szde salayc ve kolaylatrc nitelikte bulunan bu demecin, devlet ve lkenin tm sorumluluunu zerine alm bulunan yce kiiliinizin azndan kmasnn, ulus karsnda, onarlmas olanaksz ac sonular dourabilecei kansna vararak, geree hepten aykr olduu yabanclarca da kabul edilen bu sorunun, devlete kesin bir dille yalanlanmasn rica ederiz. Yce Halifelik ve Sultanlk makamna sonsuza dein bal ve ba emi olacan her yolla yineleyip pekitiren ve yazgsnn korkunluu nnde ulusal duygu ve dncelerini gstermek zere toplanan ve temsilcisi bulunduklar Osmanl illerinin kamuoyunu tam olarak temsil eden kongreyi, Mebuslar Meclisi niteliinde gsterip, zaten bir yla yakn bir sreden

beri her defa anayasann ilgili maddesine aykr davranan hkmetin ulusa haksz sulamada bulunmas, gerein ne kertede saptrlm olduunun belirgin bir rneidir. Sivil ve asker grevliler yurdun yksek karlarn korumaya hizmet edici kurullardan olumaktadr; bu nedenle de onlarn zde amac salamaya ynelik olan ulusal erekler iin ellerinden gelen kolaylk ve yardm gstermeleri gerekirken, onlara bunu yasaklamak iin sert uyanlarda bulunulmas, insan aklnn -en iyi niyetle bilealamayaca davranlardandr. Ulus, her bakmdan haklar zedeleyici ve siyasete ve dikkatli davranma gereklerine aykr olan bu demecin dzeltilip yalanlanmasn ve Babaliden (Sadrazamlktan) kongremize bu konuda doyurucu bilgi verilmesini, ulusal haklan savunma gnnde dikkat ve titizlik gsterilmesini ve kamuoyunun isteini karlamak iin Mebuslar Meclisi'nin hi vakit yitirmeden toplantya arlmasn, apak olan doal hakkna dayanarak, dilemekte sz birlii etmi durumdadr, Sevgili Padiahmz. Umumi Kongre

Belge, 40.
7 Austos 1919 Kongre Bakan Mustafa Kemal Paa Hazretlerince Kongre'nin Kapannda Yaplan Konuma Sayn Baylar, Ulusumuzun kurtulu umuduyla rpnd en gerilimli bir zamanda zverili sayn kurulumuz her trl zahmete katlanarak burada, Erzurum'da topland. Duygulu ve soylu bir ruh ve ok salam bir inanla yurdun ve ulusumuzun kurtuluuna ilikin kkl kararlar ald. zellikle btn cihana kar ulusumuzun varlk ve birliini gsterdi. Tarih, bu kongremizi kukusuz rneine ok az rastlanan bir baar olarak yazacaktr. Saygdeer kurulumuzun, yksek arkadalarmn bana kar gsterdii iten sevgi ve gven dolaysyla burada aka teekkr etmeyi bir bor sayarm. Mutluluk verici toplantmz sona ererken yce Tanr'dan yardm ve kutlu peygamberimizin iyilik dolu

ruhundan destek dileyerek yurt ve ulusumuza ve sonsuza dein yaayacak olan devletimize mutlu yazglar dilerim.

Belge, 41.
24 Austos 1919 Erzurum Valiliine Sayn Vali, Dou Anadolu'da bulunup zde ama ve erekle imdiye dein kurulmu olan btn ulusal dernekler Erzurum'da yaptklar -sizce bilinen- kongre kararyla "ark Anadolu Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti" ortak ad altnda bir araya gelip birlemilerdir. Derneimizin merkezi imdi Erzurum'dur. Ynetim kurulu demek olan "Temsilciler Kurulu" yelerinin adlar ve kimlikleri aaya yazlm ve basl tznden iki nsha iliik olarak sunulmutur. Dernekler Yasas uyarnca belgesinin tarafmza verilmesi iin bu bildiri yksek katnza sunulur. Derin sayglarmzla. Mustafa Kemal Mustafa Kemal Paa Eski nc Ordu Mfettii, Askerlikten ekilmi Eski Bahriye Nazr Eski Trabzon Mebusu Erzurum Mebusu Eski Trabzon Mebusu Erzincan'da Naki eyhi Eski Beyrut Valisi Eski Bitlis Mebusu Mutki Airet Bakan

Rauf Bey zzet Bey Raif EfendiEski Servet Bey eyh Fevzi Efendi Bekir Sami Bey Sadullah Efendi Hac Musa Bey

Belge, 42.
Sivas'tan, 22/8/1919 Gelii 23 K. O. 15 Komutanlna Y: 21/22-8-1919 ve 2514 ifreye: Tzn bugn de bir blm gelmi ve kimi szckleri tam zlememitir, iki ve drdnc maddelerin yaylmasnn sakncal olduu dncesinde bulunduumu bildirir, baslp yaylmasndan nce bu konuda bir kez daha inceleme yaplmasn rica ederim. K.O.3 Komutan Salahattin

Belge, 43.
ifre-Numara: 342 Erzurum, 21/8/1919 Sivas Valisi Mustafa Reit Paa Hazretlerine Sivas Kongresi konusunda Mustafa Kemal Paa Hazretleriyle yazmalarnz, dorudan doruya ulusal bir sorun olduu iin, Temsilciler Kurulumuzca da grlp konuuldu. Bu kongrenin Dou ve Bat Anadolu illerince toplanmas kararlatrlm ve delegelerin byk bir blmnn Sivas'a varmak zere bulunmu olmasna gre, bu noktada sz sylemeyi yetkimiz dnda sayarz. Yalnz dncelerimizi, vatansever olarak tannm bulunan yksek kiiliinize bildirmeyi ulusal bir dev saydk. Dou illerimizde kongre toplanmas giriiminin, daha ilk admnda, tilf Devletlerinde kuku dourduu, bu illerin anavatandan ayrlarak bamszlk gtt yolunda birtakm kirli iftiralar yaylarak bu giriimin nlenmeye alld, ne yazk ki hkmetimizin de yabanclara alet olmaktan utanmad, yksek bilgileri iindedir. Fakat ulusun dayan ve istenci,

Tanr'nn yardmyla Kongre'nin toplanmasn baarya ulatrdnd an, bildirinin yaymlanmas zerine tilf Devletleri, ulusun bamszlk ve varln kurtarmak dorultusundaki hakl lk ile toplandn, hi bir saldr dncesi beslemediini grd ve ngilizler bile memnunluklarn akladlar. Dahas, bu konuda ayrntl bilgi vermek zere Erzurum temsilcisi Yarbay Ravlenson Londra'ya doru yola kt ve yazd mektubunda harfi harfine yle dedi: "Bundan sonra yeniden gelmekliim olasdr. Bu durumda, daha mutlu koullar altnda grmekten kvan duyacam." stanbul'dan aldmz bilgide de btn tilaf Devletleri'nin, hakl ve yerinde olan bu ulusal akm pek doal saydklar, zellikle Amerikallarn ulusun kamuoyunu anlamaya pek ok nem verdikleri, kapsaml bir nitelikle toplanacak olan Sivas Kongresi kararlarnn beklendii, dahas, ulusla dorudan doruya iliki kurmak iin Sivas'a, stanbul'daki kurullarndan Amerikal iki siyasal grevli gndermeye karar verdikleri bildirilmektedir. Bu nedenle, Sivas'taki bir Fransz binbasnn sylediklerini biz kiisel bir dnce sayyor ve bunda kendimizi hakl gryoruz. nk zgrlk ve bamszlk urunda savam veren uluslarn ncs olan Fransa'daki kamuoyunun ulusal akma dman olacan akla getirmek olanak ddr. Bununla birlikte, ulusumuz bamszlk ve varln her ne pahaya olursa olsun kurtarmaya kesin kararldr. Bu akma katlmayanlar yok olmaya mahkm ve ykmak isteyenler direnle kar karya olacaklardr Paa hazretleri. mza: Temsilciler Kurulu

Belge, 44.
ifre-Numara: 347 Erzurum, 21/8/1919 Sivas'ta nc Kolordu Kurmay Bakanlna Kad Hasbi Efendi Hazretlerine bu ifrenin znlmnn okunmas rica olunur. Vali Paayla Sivas Kongresi konusunda telgraf banda yaplan grmeyi biliyorsunuz.

Vali Paa'nn ak olarak telgrafla byle bir konuma yapmasn ve mebus Rasim Bey'e de, Kongrenin Sivas'ta olmamas iin telgraf ektirmesini uygun grmyoruz. stanbul'daki yabanclarn, ulusun bu gibi gsterilerini pek doal ve hakl bulduu haber alnd gibi, Erzurum Kongresi'nin ngiliz ve Amerikallar zerinde pek iyi etki yapt ve hatta Amerikan kurulundan iki sorumlu delegenin Sivas'a gnderilmek zere bulunduu, ayrca dikkate deer. Sivas halknn bo yere kaygya drlmesine neden olmak, zc dier bir hata olur. Ulusu yanl yolda brakmamak gerekir. Bu nedenle sizin yksek kiiliinizce Sivasllara bilgi verilerek onlarn aydnlatlmasn ve Sivas Kongresi'nin ulus ve yurt iin yarataca uurlu etki aklanp anlatlarak halkn bo yere kuruntuya dmemesinin salanmasn zellikle rica eder ve sayglarmz sunarz. Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 45.
ifre Numara: 340 Erzurum, 21/8/1919 nc Kolordu Komutanlna Vali Reit Paa Hazretleri ile Sivas Kongresi konusunda telgraf bandaki yazmamz herhalde biliyorsunuz. Sivas Kongresi'nde btn vatann yazgs zerinde kararlara varlacandan, bir Fransz binbasnn lafyla ulusun bu giriimden geri dnmeyecei aktr. Yalnz dou illerine zg olan Erzurum Kongresi kararlarnn ngilizler zerinde bile olumlu etki yapt, ulusun temel dncesini anlamaya alan Amerikallarn stanbul'dan yetkili iki siyasal grevliyi Sivas'a yollamaya karar verdikleri bir zamanda, Sivas Kongresi'ne kar konumak iin ya pek yreksiz olmak, ya da yurt ve ulusla ilgili bulunmamak gerekir. Bu nedenle Vali Paa hazretlerinin bu ak yazmalarnn, Sivas halk zerinde kt etki yapaca gz nne alnmaldr. Kongre pek doal ve hakl yolda toplanacandan ve bu konuda -pek az sayda da olsa- birka kiinin bunu istememesi

yoluyla yabanclara kar ulusta bir blnme durumu gsterilmesi istenilir bir ey olmadndan, siz kardeimizce Vali Paa'nn ve byle sakat dnce tayan baka kiiler varsa onlarn da uyarlp aydnlatlmasnn, bugn iin bir vatan grevi olduunu bildirir, sayglarmz sunarz. Mustafa Kemal

Belge, 46.
Sivas'ta Mebus Rasim Beye Tel yaznz aldm. nallah yaknda sizi kiisel olarak grmekle onur duyacam. Sz konusu ettiiniz sorun, nemi orannda, enine boyuna dnlmtr. Vatann ve ulusun herhangi bir yolla zararna olacak davranlardan doal olarak saknlr. Ancak dndnz eyler olmamtr. Bu konuda Vali Paa hazretlerinin yazsna yant olarak bilgi verilmitir. Her bakmdan i rahatl iinde bulunmanz rica eder ve gzlerinizden perim. Raif

Belge, 47.
Erzurum, 10 Austos 1919 Mutki'de Airet Bakan Hac Musa Beye Sayn Efendim, kinci Ordu Komutanlnda bulunduum srada ve pek tehlikeli durumlar iinde aramzda doan gnl bann deerli ans her zaman iimde kalmtr. Yksek kiiliinizin eskiden beri devlet, ulus ve vatan urundaki zveriniz, sekin hizmetleriniz, kadirbilir btn kiilerce deerlendirilmektedir. Bu arada en son olarak, Bitlis'in dmandan geri alnmas srasnda orduya eylemli olarak yaptnz

yardmn deeri, Mutki blgesinin dmana kar koymasnda gsterdiiniz aba ve almann nemi her zaman vg ve teekkrle anlmaktadr. Bu denli zverilerimiz sonucunda, Tanr'nn takdiri eseri olarak, dmanlarmzla yapmak zorunda kaldmz atekes anlamas koullarnn hi olmazsa gerei gibi iyi yolda uygulanmasyla ulusumuzun bamszlk ve zgrln elde etmeyi umarken, ne yazk ki, dmanlarmzn bugn devletimize ve ulusumuza kar pek haynca bir tutum taknarak lkemizi bsbtn paralamak, slam dnyas iin yzyllardan beri kanlarn dken ulusumuzun egemenlik ve. bamszlk haklarn elinden alarak onu tutsak dzeyine indirmek iin altklar, atalarmzn brakt anavatanda Ermenistan kurmaya uratklar apak grnyor. Pek byk bir ac ile karlanacak alaka bir davrantr ki, ulusun gcne dayanmay, isteklerine uymay gerek bir vatan devi bilmesi gereken stanbul'daki hkmet de tam bir gszlk ve miskinlik ierisinde, ynetim dizginlerini, basks nnde ba edii dmanlarmza brakyor. Yllardan beri cihana zveri dersleri vermi, esiz davranlar gstermi olan pek namuslu ve erdemli ulusumuzun bu gsz ellerde pek yaknda ne denli ar yazglarla karlaacann bilincine vararak, gezdiim yerlerde, haklarn koruma, vatanlarn savunma yolunda, ulusal savunma dernekleri kurmak yoluyla gerekten altklarn, byk bir vn ve kranla grdm. te bu ortam ve koullar iinde, asker niteliiyle, baml olarak almaktan ok, ulusun barnda yurttalarmla birlikte lkemizin mutluluk ve bamszl iin bir ulus bireyi olarak uramay, eref ve onuru iin lnceye kadar almay daha yararl grerek, ok byk bir sevgiyle bal olduum askerlikten ekildim. Kukusuz, bu yurt almasnda, sizin gibi pek deerli yurttalarmn yardm ve ibirlii edeceine tam bir gvenim vardr. Szn ettiim birok savunma derneklerinin katlmasyla ulusu birletirip, canmza kastetmek isteyen dmanlarmza kar gl bulundurmak amacyla Erzurum'da bir kongre toplanmtr. Bunun grmeleri ve kararlar zerinde Celal Bey kardeimiz size ayrntl bilgi vereceinden, bu konuda sz uzatmay gereksiz gryorum. Ancak u kadarn bildireyim; ulusumuzun bamszln ve lkemizin btnln koruma konusunda oluan gerek ibirliini, da ve ie kar temsil etmek zere kongrece bir Temsilciler Kurulu seilip kabul edildi. Siz de kongrenin oybirliiyle, bu Temsilciler Kurulu yeliine seildiniz. Bunlarn arasnda ben de bulunduum gibi, eski Bahriye

Nazr, Hamidiye Kahraman Rauf Beyefendi kardeimiz de bizimle birliktedir. Yurdumuzun kurtulu ve mutluluu iin el ele vererek allacak bir ortam olutuu iin, gerekten pek byk kvan duymaktaym. Celal Bey kardeimizin size getirecei tzk gereince tarafnzdan hzla rgtlemeye geilerek, hi bir tarafn ve kimsenin karmasna ve engellemesine izin verilmemesini ve kutsal ulusal amacn salanmas yolunda yardmc olacan umduum ve beklemekte olduum sivil ve askeri grevlilerin bu amaca aykr davranlar grlrse, ulusun isten ve egemenliinin onlara gsterilmesi gerektiini yksek kiiliinizden ayrca rica ederim. Burada olduu gibi, zde amala Sivas'ta da btn ulusun temsilcilerinden oluan genel bir kongre toplanmak zeredir. Ben de birka gne dek salt bu i iin Sivas'a doru yola kacam. Kongrenin sonunda yeniden Erzurum'a dneceimden, Erzurum'da sizinle bulumaktan onur duyarm. Bunun iin uygun bir zamanda size telgrafla bilgi vererek herhalde Erzurum'u ereflendirmenizi rica edeceim. Oradaki ilerinizin, sizin burada uzun sre kalmanza engel olacan biliyorsam da, ulusun bizlerden bekledii hizmetin nemi ve ycelii karsnda bunlarn bir lde feda edileceine inanyorum. Herhalde bir kez grtkten sonra bu noktann da bir zmn dnr buluruz. Yce Tanr'dan yurdumuz ve ulusumuz iin iyi yazglar diler ve sizlerin gzlerinizden perim. Mustafa Kemal

Belge, 48.
13 Austos 1919 Bitlis, Kfrevizade eyh Abdlbaki Efendi Hazretlerine Erdemli Efendim, Erdem dolu bir insan olan sizin Bitlis'te olduunuzu sanyorum. Bu kez aldm bilgi zerine bunun doru olduu anlald. Yce Halifelik ve Sultanlk makamnn (yani stanbul'un) ve yurt ve ulusumuzun iinde bulunduu g durum bilginiz iindedir.

Ben ulusumuzun bugnk felaketin iinden kaca gne dein ulusla birlikte ve ulusun iinde almaya btn benliimi adamaktan baka bir vatanseverlik yolu olmayaca kansyla, hemen askerlikten ekildim. nk resmi makam ve kimliim buna engel oluyordu. Bugn iin tek kurtulu yolu, ulusun birliini btn cihana gstermek ve kutsal haklarmz ulusun gsterecei gle kurtarmaktr. Erzurum Kongresi'nce saptanm olan ilkeleri sunuyorum. Bulunduunuz yrede gerekli giriimler yaplarak dmanlarmzn her trl zararl fikir alamalarnn nne gemeniz, bizce bilinen yksek yurtseverliinizden beklenir. Sayg ve sevgilerimi sunarm, Efendim Hazretleri. Eski nc Ordu Mfettii Mustafa Kemal

Belge, 49.
Mektup 13 Austos 1919 rnakl Abdurrahman Aa Hazretlerine Dirulu mer Aa Hazretlerine Muarl Resul Aa Hazretlerine Vatansever Efendim; Yksek kiiliinizin yce Hilafet ve Saltanat makamna olan ballnz ve kutsal yurdumuzun Ermeni ayaklar altnda inenmesine kesinlikle raz olmayacanz herkese bilinmektedir. Bugne dein gstermi olduunuz erdemli davran yakndan bildiimden, sizi, yurt ve ulus iin alma yoluna yaamlarn adam olan yurtseverlerin banda greceime gveniyorum. Erzurum Kongresi'nce dzenlenen bildiri ve tzklerden yeterince sunuyorum. "Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk" rgtnn o yrede abuk ve kolayca kurulmas ve dmann zararl propagandalarnn kesinlikle nlenmesi iin bilinen zveri ve yurtseverliinizin sonularn btn inancmla bekler ve gzlerinizden perim efendim.

Eski nc Ordu Mfettii Mustafa Kemal

Belge, 50.
13 Austos 1919 Eski Mebus Sadullah Efendi Hazretlerine Saygdeer Efendim; Yce Hilafet ve Saltanat makamnn urad bask, dmanlarmzn yurdumuzu ve ulusumuzu srklemek istedii ac yazg sizce bilinmektedir. Btn bu kymlara kar koyabilmek iin tek yolun, ulusumuzun, haklarn ve kutsal varlklarn savunma urunda birlik olarak gcn gstermesi olduunu takdir edersiniz. Dou Anadolu'nun her yannda ayn amala kurulan derneklerin, Tanrya kr, Erzurum Kongresi'nde birlemesi, amacn elde edilmesi iin bir gvence oluturmutur. Ulusal birliimizin ie ve da kar temsili iin kurulmas kabul edilen Temsilciler Kurulu'na siz oybirliiyle seildiniz. Bylece yurt ve ulus yolunda birlikte alacamzdan dolay pek mutluyum. Kongrece kabul edilen bildiri ve tzklerden yeterince sunulmutur. O yrede kuruluumuzun glendirilip yerlemesini saladktan sonra Erzurum'a buyurmanz byk bir istekle beklenmektedir. Temsilciler Kurulumuzda bulunan eski Bahriye Nazr Rauf Beyefendi ile birlikte Sivas'ta toplanmak zere bulunan kongreye gideceimizden, dnmze dein Raif Efendi yalnz kalyorlar. Buraya gelmeniz kendisi iin pek byk bir i rahatl yaratacaktr. Hepimiz gzlerinizden perim efendim. Eski nc Ordu Mfettii Mustafa Kemal

Belge, 51.

13 Austos 1919 eyh Mahmut Efendi Hazretlerine Erdemli Efendim; ; Yce Hilafet ve Osmanl Saltanat makamna olan gerek ballnz ve sevgili vatanmz iin beslediiniz yakn ilgi herkese bilinip kabul edilmektedir. Genel Sava'n olumsuz sonucu dmanlarmza ok frsatlar verdiinden, atekes anlamasndan beri devlete, ulus ve yurdumuza uygulanan saldr ve kymlar, dayanlamayacak ve kabul edilemeyecek kerteye varmtr. Hilafet ve Saltanatn yklmasna, yurdumuzun Ermeni ayaklar altnda inenmesine ve ulusumuzun Ermenilere tutsak olmasna boyun eecek hibir Mslman dnlemez. Dmanlarmzn her yandaki giriimleri hep yurdun paralanmas ve ulusumuzun tutsak edilmesi amalarna yneliktir. Gcn ulustan almayan ve tutsak durumda bulunan stanbul Hkmeti gszlkten baka bir ey gsterememektedir. Ulusun birlik olarak gcn ve erkini btn dnyaya gstermesinden baka kurtulu yolu ve dayanak noktas kalmamtr. Bu nedenle ben, resmi grev ve unvanmn bu yolda almaya engel olduunu grerek, hemen askerlik mesleinden ekilip yurdumuzun ve ulusumuzun kesin olarak kurtuluuna dein ulusla birlikte ve ulusun iinde almaa karar verdim. Sizin gibi zverili, yurtsever dindalarmn benimle birlikte alacaklarna inanyorum. Bu kez Erzurum Kongresince kabul edilen bildiri ve tzklerden sunuyorum. O yrede (Ulusal) rgtn yaygnlatrlp glendirilmesi iin youn aba harcamanz rica ederim. Yaknda Sivas'ta toplanacak olan Kongre ile de daha yararl ve kesin sonular elde edilecei kukusuzdur. Bulunduunuz yrede ngilizlerin aldatc propagandalarnn nne geilmesi pek ok gereklidir. Tanr hepimizi baarya ulatrsn. Gzlerinizden perim efendim. Eski nc Ordu Mfettii Mustafa Kemal

Belge, 52.

13 Austos 1919 Nurinli Byk eyhlerden eyh Ziyaeddin Efendi Hazretlerine Erdemli Efendim; Sizin Genel Sava (Birinci Dnya Sava) sresince Osmanl Ordusuna yapm olduunuz sekin hizmetleri ve Yce Hilafet ve Saltanat makamna.gstermi olduunuz yrekten ball yakndan biliyorum. Bu nedenle size kar iten gelen pek byk saygm vardr. Bugn Hilafet makamna Osmanl Saltanatna ve kutsal vatanmza kar dmanlarmzca nasl kyasya kt davranldn ve dou illerimizin Ermenilere verilmesinde diretildiini biliyorsunuz. Ulusa dayanmayan stanbul Hkmeti'nin, btn bu dman saldrganlklar karsnda gsz ve clz durumda kalarak, yurdun ve ulusun haklarn savunamamakta olduu belli olmutur. Bu nedenle ulusumuzun varlk ve birliini btn dnyaya gstermek ve haklarmzn tek ynl ve kiisel kararlarla yok edilmesine izin vermeyeceimizi anlatmak amacyla ben resmi grevimden ayrlp ulusun iinde ve ulusla birlikte almaktan baka k yolu gremedim ve hemen askerlikten ekildim. Ac olaylarn etkisiyle her yanda kurulan ulusal ve yurtsal amal derneklerin delegelerinden olumak zere Erzurum'da toplanan bir Kongre ile "Vilayat arkiye Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti" kuruldu ve ieride ve darda ulusal birlii temsil etmek zere- bir Temsilciler Kurulu seildi. Bu konudaki bildiri ve tzklerden sunuyorum. Siz derneimizin en saygdeer yelerinden olduunuzdan, kutsal amacn yrenizde abuk gereklemesi ve zararl dman propagandasnn etkisiz klnmas iin, herkese bilinen zveri ve yurtseverliinizi gstereceinize inanyorum. Bat Anadolu'nun ve Rumeli'nin tm illerinden gelmekte olan delegelerle de birka gne dein Sivas'ta genel bir kongre toplanacaktr. Tanr'nn yardm ve yce Peygamberimizin destei ile tm ulusumuzun bir amata birlemi bulunduunu ve haklarn koruma ve savunma gcnde olduunu btn dnyaya gstereceiz.

Yaknda Mebuslar Meclisi'mizi atrmak ve ulusa dayanan gl bir hkmeti ibana geirerek yurdun kurtuluunu salamak kolaylaacaktr. Sevgi ve sayglarmn kabuln rica eder ve o yredeki tm vatandalarma selamlar sunarm, Efendim Hazretleri. Eski nc Ordu Mfettii Mustafa Kemal

Belge, 53.
13 Austos 1919 Garzan'da Bakanlardan Cemil eto Bey'e Efendim; O yreden gelen kiilerden aldm bilgiden, yce Hilafet makamna ve sonsuza dek yaayacak olan devletimize olan salam ve gerek ballnzn sonucu olarak, sevgili yurdumuzun dmann gtt amalara kar korunmas konusunda sizin gstermekte olduunuz yardm ve zveriyi renmi bulunuyorum. Bundan dolay pek memnun ve mteekkirim. Erzurum'a gelmeden nce olan telgraf haberlememizde, ilk frsatta oralara gelmek zleminde olduumu bildirmitim. Ancak durum ve olaylar imdiye dein buna olanak vermedi. Duymu olduunuz ve olacanz gibi, Silah Brakmasndan sonra tilaf Devletleri, devletimizin ve ulusumuzun haklarn hi mi hi saymayp lkemizi paralamak, dou illerimizi Ermenilere vermek, bat illerimizden zmir gibi en bayndr yerleri Rumlara armaan etmek, Karadeniz kylarnda bir Pontus Rum Devleti kurmak amalarn gttler. Bir yandan da ngilizler Diyarbakr ve yresi halkn aldatarak trl trl biimler vermeye kalktlar. nc Ordu Mfettiliim srasnda dmanlarn bu haynca giriimlerini nlemee karar verdim ve bunun iin gerekli giriimlerde bulundum. stanbul'da tutsak durumda bulunan hkmetin kimi yeleri ulustan g almak konusunda gevek davrandklarndan, yabanclar karsnda etkisiz kaldlar. Benim ulusal ve yurtsal uralarmdan dmanlarmz, doal olarak, memnun olmadlar. Beni

Anadolu'dan stanbul'a armak istediler. Ben ise sonuna dein ulusla birlikte ve ulusun barnda almaya karar verdiimden, hemen askerlikten ekildim. Bilirsiniz ki, Anadolu ve Rumeli'nin tm illerinde Mdafaa-i Hukuk Cemiyetleri kurulmutur. Dou Anadolu illerinin ve bir ile bal olmayan sancaklarn delegelerinden olumak zere Erzurum'da bir Kongre topland. Bu sayede btn Dou Anadolu halk birleti. ve d siyasay saptayan nemli kararlar ald ve bir de rgt tz yapt. Bunlardan size sunuyorum. Birka gne dein, tm Bat Anadolu ve Rumeli illeri delegelerinden olumak zere, Sivas'ta genel bir kongre toplanacaktr. Bylece de btn ulus tek vcut olarak haklarn savunur duruma gelecektir. Ulusu bir btn olarak, gerek ieriye, gerek darya kar temsil etmek zere bir Temsilciler Kurulu seilmi olup, bu kurulda ben de varm. Tanr'nn izniyle yaknda Mebuslar Meclisi toplanacak, ulusun ve lkenin her trl haklarn savunmaya yeterli, gl bir hkmet ibana geecektir. Ulusun gsterdii bu birlik ve gllk sayesinde btn yabanc devletler, ngilizler, Amerikallar, Franszlar, talyanlar, ksaca hepsi, vatanmza ve ulusumuza sayg gstermeye baladlar. Tanr'nn izniyle sonu mutlu olacaktr. Dou Anadolu'daki derneklerin birlemesinden oluan "Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti"nin, youn almalaryla, devletimizin bamszln ve yurdumuzun btnln salayacandan hi kuku duymuyorum. Siz derneimizin en nemli yelerindensiniz. zveri ve abalarnzla dernek rgtnn, sunduum tzk kurallarna uygun olarak o yrede ksa zamanda kurulacana ve ngilizlerin ulusumuzu paralamaya ve yurdumuzu Ermeni ayaklar altnda inetmeye ynelik dzen ve dolaplarna meydan verilmeyeceine inanyorum. Sivas Kongresi'nde bulunmak zere geici olarak Sivas'a gideceim. Ondan sonra yeniden Erzurum'a geleceim. Gzlerinizden per, oradaki btn yurttalarmza zellikle selamlar sunarm Efendim. Eski nc Ordu Mfettii Mustafa Kemal

Belge, 54.

Sivas Kongresinde Kongre Bakan Mustafa Kemal Paa Hazretlerince Yaplan A Konumas Sayn Baylar; Yurdun ve ulusun, kurtuluunu amalayan zorunlu nedenler, sizleri, bunca zahmet ve engellere karn, Sivas'ta toplad; yiit dayancnz kutlar ve sizlere hogeldiniz demekle mutlu olduumu bildiririm. Baylar; saygdeer kurulunuz iyilik getirici grmelerine balamadan nce baz eyler sylememe izninizi rica ederim. Bilindii gibi, ulusal haklar temeline dayanan szveriler zerine 30 Ekim 1918 tarihinde tilf Devletleriyle Atekes Anlamas yapld. Ulusumuz adaletli bir bara kavuacan umdu. Oysa anlama kurallar, yurdumuzun ve ulusumuzun karlarna kar her gn bir baka trl ktye kullanlma ve saldr ve zorlama yoluyla uyguland. tilf Devletleri'nde destek bulan lkemizdeki Hristiyan halk, ulusumuzun onurunu krp zedeleyici nitelikte lgnca davranlara koyuldu. Bat Anadolu'da Mslmanln temiz barna giren Yunan kyclar tilaf Devletleri'nin hogrl baklar nnde canavarca kymlar yapt. Douda Ermeniler Kzlrmak'a dek genileme hazrlklarna ve imdiden snrlarmza kadar dayanan toplu ldrme politikasna baladlar. Karadeniz kylarmzda Pontus Krall dnn gerekletirilmesine bile alld. Adana, Antep ve -Konya yresine dein- Antalya dmanlarca ele geirildi ve Trakya da igal blgesi iine alnd. Saltanatn ve Hilafetin merkezinin Padiah saraylarna dein, boucu bir biimde sarlmas yoluyla, devletin canevinde yabanc tekel ve egemenlik kuruldu ve btn bu haksz saldrlara kar Osmanl Hkmeti tarihte bir benzeri daha grlmemi biimde boyun eerek hep gsz ve uyuuk durumda kald. te bu durumlar ulusumuza ac bir uyar oldu. Artk ulusumuz pek gzel anlad ki, tilf Devletleri, bu vatanda kutsal varlklarna ve yazgsna sahip bir g ve ulusal isten bulunmad yolunda yanl bir sanya kapld. Ve bu san yznden cansz bir vatana, yasasz bir ulusa ne yararsa hi ekinmeden onu uygulamaya koyuldu; buna boyun emenin ise tam bir bat faciasndan baka sonu vermeyecei kans doruland. Baylar; ulusumuzun sizler gibi aydnlar ve zveri sahipleri bu grnmn ac karanlklarndan umutsuzlua dmediler. nk onlar

bilirler ki, tarih bir ulusun varln, hakkn hi bir-zaman yadsyamaz. nk onlar gl bir inan ile inanrlar ki, aldatc bir perdenin arkasndan yurdumuza ve ulusumuza kar varlan yarglar, ortaya srlen kanlar kesinlikle sonusuz kalacaktr. Baylar; tilf Devletleri'nin hakszlklar ve merkezdeki hkmetin zayflk ve gszl karsnda ulusumuz, varln kantlamak ve eylemli saldrlar karsnda onurunu ve bamszln eylemli olarak savunmaya karar vermek zorunda kald. Bilindii gibi douda geen savan her trl zorluk ve aclarn grm ve zellikle Ermenilerin yrtclk ve kymlarna sahne olmu yasl snr illerimiz, namus ve ulusal bamszl kurtarmak amacyla Mdafaa-i Hukuku Milliye, Muhafaza-i Hukuku Milliye (Ulusal Haklar Savunma, Ulusal Haklar Koruma) Dernekleri kurdular. Doudan ve gneyden tehlike sezinleyen Diyarbakr ilimizde de Mdafaa-i Vatan Dernei kuruldu. Batda Yunanllarn saldr olaslna kar kurulan "Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti" Yunanllarn sevgili topraklarmza ayak basmas zerine, topraklarmzn onlara katlmasna eylemli olarak kar koymak iin ayaa kalkt. Trakya'da, Kilikya'da ve her yanda Ulusal Dernekler kuruldu. Ksacas, batdan ve doudan ykselen ulusal haykr, Anadolu'nun uzak kelerinde yank buldu. Bylece ulusal dernekler dmanlarn tutsaklk boyunduruuna girmemek amacyla ulusal duyuncun dayan ve istencinden (milli vicdann azim ve iradesinden) domu tek rgt oldu. Bu sayede yzyllardan beri bamsz yaayan ulusumuz varln dnyaya gstermeye balad. Baylar; ulusa kurtulu yolunun ancak kendi ruhundan ve kendi rgtlenmesinden doaca kans belirince, apak tehlikeler karsnda bulunan Dou Anadolu illeri "Erzurum Kongresini" toplanmaya ard. Bu srada idi ki - yaplan yazmalar ve kendini gsteren olaylar ve zorunluklar ile de - btn yurdun kurtuluunu amalayan Sivas Kongresi'nin, yani bugn saygdeer kurulunuzun oluturduu Genel Kongre'nin toplanmas, 21 Haziran 1919 tarihinde kararlatrlmtr. Baylar; burada byk zntlerle sayn kurulunuza unu bildireceim ki, lkenin ve ulusun kutsal varlklarn korumakta gszlk ve beceriksizlikten baka bir varlk gsterememi olan stanbul Hkmeti, ulusun sesini bomak, ortak ulusal balar krmak ve bylece ulusu hep yenik gstermek gibi, ancak dmanlarmzn

iine yarayacak umut krc ve bozguncu davranlarda btn yiitliini (!) taknd. Bu durum ulusal tarihimizde - doal olarak hkmet hesabna - pek lekeli bir yapraktr. Teekkr olunur ki Baylar, ulusa ve ulusal gce tmyle arka olan namuslu ordumuz, hkmeti uyararak zararlar etkisiz klmtr. Bununla birlikte kt etkiler bir lde gecikmelere neden olmutur. Anmsanacaktr ki, Sivas Genel Kongresi'ne buyurmanz iin 22 haziranda gnderilen ar yazsnda Erzurum Kongresi'nden sz edilerek o kongrenin 10 temmuzda toplanaca ngrlmt. Bat Anadolu delegelerinin bu tarihe dein Sivas'a gelebilecekleri kestirilerek Erzurum Kongre Kurulunun da Sivas'taki genel toplantya katlabilme olana dnlmt. Oysa Sivas Kongresi'nin toplanmas ancak bugn olabildi. (Demek ki) bir ay akn bir gecikme oldu. Bu uzun sre iinde Erzurum Kongresi Kurulu'nun beklemesindense, gerekte bilinen ve ortak olan gerek amalar ve temel noktalar zerinde grmeler de bulunmas ve karar almas uygun grld. Ve sonra da delegelerin seim blgelerine dnp kararlar eylemli olarak uygulamaya balamalar ye tutuldu. Fakat Kongre Genel Kurulu'nda, Dou Anadolu adna Sivas Kongresi'ne katlmak zere, Temsilciler Kurulu'ndan bir grubun grevlendirilmesine karar verildi. Erzurum Kongresi'nin bildiri ve tz dnda alnm ve gizli kalm hi bir karar yoktur. Yalnz Sadrazam Ferit Paa'nn Paris gezisi dnnde, Anadolu'da kargaa olduu yolundaki genelgesi Kongre'de byk zntlerle okunmu, geree aykr ve lke ve ulus karlar iin zararl bu aymazca bildirinin hemen yalanlanmas kendisinden kesinlikle istenmitir. Bir de mebus seimlerinin abuklatrlmas istenmitir. Erzurum Kongresi yalnz Dou Anadolu delegelerinden olumu bulunduundan, yetkisini bu evreyle snrlamak zorunluluunu gz nnde tutmutur. Ancak Bat Anadolu ve Rumeli delegelerinin katlmasyla belirebilecek geni ve kapsaml yetkinin kullanlmasn saygdeer kurulunuzun toplanmas kouluna bal grmtr. Hatta bu nedenledir ki, Dou Anadolu'daki Ulusal Derneklerin birlemesinden oluan toplulua ad verirken Dou Anadolu snrlamas konuldu. Dorudan doruya "Anadolu Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti" veya "Anadolu - Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti" genel adn kullanmak ve btn ulusun haklar adna kendi kendine yetki vermek doru olamazd. Byle olsayd, stanbul'da olduu gibi, be on kiinin bir araya gelip btn ulusun yetkili

vekilleriymiesine tek ynl ve gerek yetki sahibi ulusla balantsz bir giriim niteliinde kalabilirdi. Bununla birlikte Baylar, Erzurum Kongresi, "Btn lkenin ve ulusun elbirlii etmesi noktasnda Dou Anadolu illerinin, br illerle her bakmdan alma ortakl salanmas konusundaki istei kesindir" ilkesini kabul etmitir. Doal olarak sizlerin katlmanzla kurulan ibu Sivas Kongremizde vatanmzn bir btn, ulusumuzun tek vcut olduunu gerei gibi belirtecek ve kantlayacak ilkeler konulur. Baylar, Mebuslar Meclisi'nin toplanmas iin teden beri aklanan ulusal istek karsnda hkmetin balangtan beri taknd savsaklayc, daha sonra direnii ve anayasaya hepten aykr tutum, son gnlerde, ulusal akmn etkisiyle, daha yumuak bir duruma dnmtr. Seimler iin buyruk verildiini biliyorsunuz. Bunun gerekletirilmesini, Tanr'nn izniyle, sizlerin dayan ve yiitliiniz salayacaktr. Ancak bundan nceki olaylar aamasnda, birka veya bir tek yabanc devletin mandas (korumacl) altna girmek gibi dorudan doruya yaam ve bamszlmzla ilgili bir sorun sz konusu olmaktadr. Mebuslar Meclisi'nin henz toplanmam olduu bir srada, kuatlm ve bamszln yitirmi olan merkezdeki hkmetin kendi bana ve yasaya aykr bir karara veya ulusal amalara aykr kimi yabanc nerilere baemek gibi olupbittiler olasl karsnda Erzurum ve Sivas Kongreleri'nin ulusal ruhu temsil ederek birbiri ardna toplanmas kesinlikle bir kurtulu mjdecisidir. Szlerime son verirken yurdun ve ulusun mutluluk ve kurtuluu amacna bal olan kurulumuzun hayrl bir baarya ulamas dileimi Yce Tanr katna sunarm.

Belge, 55.
Say: 95 Sivas 13.9.1919 Konya'da K.O.12, Diyarbakr'da K.O.13, Balkesir'de K.O.14, Erzurum'da K.O.15, Ankara'da K.O.20, Bursa'da Tmen 17, ine'de Tmen 58, Bandrma'da Tmen 61, Nide'de Tmen 11, (61. Tmen eliyle) Edirne'de K.O.1 Komutanlklarna

stanbul hkmetinin izledii gericilik politikas ve son zamanlarda taknd saltlk (mutlakiyet) tutumu, srmekte olan kuku ve tedirginliin younlamasna neden olduu gibi, mebus seimlerinin yaplmas konusundaki savsaklayc tutumu da, barn bizim karlarmza kar olan btn koullarn kabul ederek sonucu ulusa bir olupbitti biiminde sunacan sezdirmektedir; bu durumda hkmetin Bar Konferans'na-verdii notaya gre, Toros'un berisindeki illerimizin kaybedilmesi ve Aydn ilinde kabul ettii snrn batsndaki ky blgelerinin ve lkemizin dman igali altnda bulunan birok parasnn, Tanr esirgesin, yitirilmesi tehlikesi, btn plaklyla sezinlenmektedir; Mebuslar Meclisi'nin seilmesiyle ulusun kutsal haklarnn kullanlmasna, istencini ve gcn gstermesine meydan kalmadan byle korkun bir durum karsnda nlem almak ve haklarmz savunmak, ayrca halk silahlandrp birbirine kar kmaya ve birbirini ldrmeye kkrtmak gibi alaka bir cinayete giritii, elde edilmi olan belgelerle sz gtrmez biimde kantlanan hkmet ile -btn nlemlere karn grevde kald srece- ilikinin kesilmesi, bu sre ve u durum uzayacak olursa, lkenin ynetimi ve ayn zamanda ortaya kabilecek yeni durumlara kar ulusun geleceinin kararlatrlp saptanmas iin olaanst bir genel kongrenin toplanmas zorunluunun domas beklenebilir. Gerektiinde bu olaanst kongrenin hemen toplanmasn salamak zere yelerinin imdiden seilmesi, yurdun karlar iin zorunlu grlmektedir. Bat Anadolu'nun delegeleri zaten Sivas'ta toplu bir durumdadr. Bu nedenle her sancaktan, ilelerinin saysna gre, gerekli delegelerin imdiden seilmesi ve ilk yaplacak bildirimde gsterilecek toplanma yerine hemen gelmek zere her olasla kar hazr bulunmalarnn salanmas ve adlarnn imdiden Sivas'taki Temsilciler Kurulu'na bildirilmesi rica olunur. bu kapal telin rneinin blgedeki Mdafaa-i Hukuk Cemiyetlerine verilerek gereinin elbirliiyle yerine getirilmesine yardmnz ve bir an nce sonulandrmanz rica olunur. Temsilciler Kurulu Mustafa Kemal

Belge, 56.
Erzurum 529 Kapal telin zlmdr. Sivas'ta nc Kolordu Komutanl'na Bedirhani ailesinden Celadet ve Kmran ile Diyarbakrl Cemil Paa ailesinden ve kaaklardan Ekrem adndaki kii silahl Krtler koruyuculuunda ve bir zamanlar Diyarbakr ilinde bize kar propagandalar yapan ngiliz Binbas Novil'de yanlarnda olarak, Elbistan ve Arga zerinden.......... Malatya'ya geldiler. Mutasarrfla Belediye Bakan tarafndan karlan-dklar, Binba Novil'in Trk, Krt ve Ermeni nfusunu incelemek zere stanbul hkmetinin izniyle dolatn syledii ve fakat elinde belge bulunmad, Malatya'daki svari alaynn mevcudunun azl dolaysyla, bunlarn yakalanmasn gze alamad, bununla birlikte hemen gzaltna alnmas iin stanbul'a bavurulduu, Onnc Kolordudan bildirilmitir. Bu adamlarn ne gibi ama ve grevle nereleri gezecekleri konusundaki bilgisini Harput Valisi'nden sordum. 6.9.1919 K.O.15 Komutan Kzm

Belge, 57.
Kapal tel: Kiiye zel olup dakika geciktirilemez. 7.9.1919 Diyarbakr'da 13. Kolordu Kurmay Bakanlna lke iin pek zararl ilerle uratklar anlalan Vali Galip Bey, Malatya Mutasarrf ve Kmran ve Celadet ve Ekrem Beylerle yanlarnda bulunan ngiliz Binbasnn herhalde yakalanarak Sivas'a gnderilmeleri iin dorudan doruya Onbeinci Alay Komutan lyas

Beyin komutasnda 60 kadar atl ve katrl svarinin enge 9.9.1919'da Harput'tan Malatya'ya doru yola kmas gerekmektedir; iin abuklatrlmas iin dorudan bu alay komutanlna da bildirim yaplm bulunmaktadr. Bu birliin abucak yola kmasnn salanmasn nemle rica ederim. Yardm olmak zere yarn Sivas'tan bir otomobil ile baz subaylar da gnderilecek ve birlik iin tat arac bulunmasnda yaplacak giderler de buraca denecektir. Onbeinci alaya verilecek buyruk rneinin ivedilikle bildirilmesini ayrca rica ederim. Bu konularda, komutannzn onay olmasa bile, yazlann yerine getirilmesi zorunludur. K.O.3. Komutan Salahattin

Belge, 58.
Kiiye zel: ok ivedidir. Dakika durmayacaktr. Elaz'dan 8.9.1919 Sivas'ta K.O.3 Komutanlna Y.8/9/1919, kiiye zel kapal tele: 1- Telgraf alnm ve anlalmtr. 2- Malatya buraya gn uzaklktadr. Orada svari ve topu alaylar vardr. Yola k hazrlm tamamlanm ve kolordudan aldm buyruk zerine yola km ertelenmitir. Kolordu'nun onay olmadan buradan yola kmaklm uygun olmayacandan, yola k buyruunun kolordudan bildirilmesine arac olmanz sabrszlkla bekliyorum. 11697 say iledir. Alay 15 Komutan Binba lyas

Belge, 59.

Malatya'da 12. Alay Komutan Cemal Beyle 7/8 Eyll 1919 gecesi makine banda yaplan yazmadr. (Yazmaya balamadan nce kimliini anlatmas iin yneltilen soru zerine u bilgiyi verdi: Harbiye'yi 1311 (1895) sonunda bitirmi. Kafkas ve Suriye Cephelerinde 2. Svari Tmeninde, airet yedek tmeni, mrettep (zel olarak kurulmu) svari alay komutanlnda ve ran'da 2. Svari Alay Komutanl'nda bulunmu. stanbullu imi.) Soru Yazmamzn hi bir noktasnn hi bir kimseye sylenmeyecei konusunda yannzdaki telgraf mdr ve memuruna and iirmenizi rica ederim. Yazmay srdreceiz. Yant And itiler, kimse kalmad. Yalnzz efendim. Soru Oraya bir ngiliz Binbas gelmi. Adn, yannda kimler olduunu bildiriniz. Yant Belgesinde Kobertin Novil'dir. Yanndakiler, Bedirhanolu Kmran ve Celdet Beylerle Diyarbakrl Cemil Paazade Ekrem Bey ve Diyarbakrl Hilmi Efendi ve birtakm Krtlerden olumaktadr. Soru Krtler dediinizin says nedir ve o binba cinsinden ne kadar kuvvet vardr? Yant Onbe yirmi kii kadar vardr. Bir avu bir eri var. Baka yok Efendim. Soru 5/6/ Eyll gecesi Elaz Valisi oraya gitmitir. Orada mdr ve onlarla ilikide midir? Yant Buraya gelmitir. Novil ile grmtr. Bugn de ziyarete karlk olmak zere Novil, Vali'nin konuk bulunduu fabrikatr Mehmet Efendi'nin evine gidecektir. Bakalaryla grp grmediini bilmiyorum. Soru Alaynzn el altnda mevcudu nedir? Yant Alayn blkleri ayr ayr yerlerdedir. Burada, ancak bir kadro bl vardr. Onun da bir ksm atllar, izleme grevindedir. Soru imdi u anda elinizin altnda ka silahl er vardr? Yant Onbe, yirmi karlabilir. Soru Vali Galip Bey'in ve ngiliz Binbas'nn, Kmran, Celadet ve Ekrem Beyler'in tmnn alnacak nlemler ve dzenlemeyle bu gece yakalanarak Sivas'a gnderilmeleri zorunludur. Durumunuz bunu

baarmaya elverili midir? Size buradan ve Harput'tan yardm yetitirilecektir. Yant Valiyi de birlikte mi? Soru zellikle, evet. Yant Bildirdiim gibi, durum ve kuvvetim buna elverili deildir. Kmran, Celadet ve Ekrem Beylerin tutuklanmalar iin Kolordu 13. Komutan'yla yazma yapld. Sonuta, durumun nazik olmas dolaysyla, imdilik tutuklanmalarnn uygun olmayaca konusunda buyruk da gelmitir. Soru Kendilerine sezdirmeksizin sk olarak gzetletiniz. Btn yaptklarndan bize bilgi veriniz. Kolordu Komutanndan buyruk gelecektir. Bir yere doru yola karlarsa, yolculuk yn ve otomobille mi yola ktklar bildirilmelidir. zlenecek kiiler arasnda Vali Bey de vardr. lyas Bey'le aranzda ifre var mdr? Yant Vali Bey Elaz'dan Amerikan otomobiliyle gelmitir. brlerinin otomobili yoktur. Hepsi atl olarak gelmitir. lyas Bey'le ifremiz vardr. Soru Teekkr ederim. Aratrmanzn sonucunu her an bekleriz efendim. Bizimle yazmak iin gereken ifre size bildirilecektir. Yant Her an yksek buyruunuza hazrm. Hak etmediim teekkrleriniz iin size gnlden borluyum. Gnderilecek ifrenizi beklediimi sayg ile bildiririm. ifre 8 Eyll 1919 Malatya'dan 12. Alay Svari Komutan Cemal Bey'e Bilinen kiiler daha orada mdr ve bunlar iin gzetleme dzeniniz ne kertede gvenlidir. le ve akam olmak zere gnde iki kez bilgi vermeniz rica olunur. Mustafa Kemal Ahmet Zeki

Belge, 60.

ok ivedidir 360 Diyarbakr'dan 8/9/1919 Sivas'ta K.O. 3. Komutanlna Y: 7/9/1919 kapal tele: Mustafa Kemal Paa Hazretleri'ne, 15. Alay Komutan'na yazlan ifreli (kapal) tel bilgi edinilmek zere aadadr: 1 Malatya'daki grubun, lkenin esenlii bakmndan, ne kadar zararl olduu aktr, iki ay nce Diyarbakr ilinde hkmete kar aka propaganda yapan, Milli (aireti) Bakanna, "Bir buuk aya dein buralarda Osmanl Devleti memurlar kalmayacaktr" diyen, Musul ilinin bugnk kark durumunun ve (mrdnh) tek etkeni olan Novil gibi ve (rhaenkah) amaca hizmet edecei aktr. Diyarbakr'da ngiliz koruyuculuunda Krdistan kurmaya alt iin kovuturmaya urayarak Halep'e kaan Cemil Paazade Ekrem'in ngilizlerle beraber bulunmas, teden beri Osmanl Devleti'ne dmanlklaryla tannan Bedirhaniler'den Kmran ve Celadet'in de birlikte olmas ve bunlarn, doruca teden beri haynca amalar gtt bilinen, Malatya Mutasarrfnn blgesine gelmeleri pek ok dikkat ekicidir. Valinin ve mutasarrfn grevlerine son verilmesi iin yazdmz birok yazya kar stanbul hkmetinin bu mutasarrf hl korumas, Kolordu'nun daha alt derecedeki komutanlarla bile yazmalarn nlemek iin buyruk veren bu hkmetin -haynlk amalar kendilerince bilinen- Novil gibi bir propagandacya ifreli telle yazmak ve istedii adamlarla grmek, istedii yerleri gezmek iin msaadeyi ieren bir belge vermesi, bu grubun geri aldrlmas iin Kolorduya (Harbiye Nazrlna) yazlan gerekeli dnceyi ieren ifreli tellere yant bile verilmemesi, Vali'nin blgesinde ulusal gsterilere kesinlikle kar kmas ve youn olarak (Ermeni) sorununu aratrmas, geldii gnden beri airetler arasnda dolaarak gizli kapakl bir politika izlemesi de dikkati eken konulardandr. stanbul Hkmeti'nin dou illerinde ulusal giriimi nlemek amacyla, ngilizlerle grerek Elaz ilindeki airetleri parayla kandrp elde etmek istemesi ve bylece ulusal savama kar bir g oluturmak isteinde bulunmas pek olasdr. Bunun yurt karlarna ne kertede aykr olaca ak ise de, tarihimizde Ruslar' stanbul'a armak gibi, gerektiinde dmandan yardm istenmi olduunun

yazl olduu dnlrse, yukarki dnce, olmayacak bir ey deildir. zellikle tm Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Dernekleri'nin programn izmek zere Sivas'taki Genel Kongre'nin. toplant durumunda olduu bu srada, Elaz ve Malatya'da ulusal amaca aykr bir giriim grlmesi, yurdumuzun gelecei bakmndan, gerekten pek zararldr. Buna kar ise, ancak sizin gibi zverili vatan evlad nlem alacaktr. 2 nc Kolordu ile Sayn Kongre Kurulu da, lke iin ok zararl giriimlerle uratklar aka grlen Vali Galip, Mutasarrf Halil, Bedirhaniler'den Celadet, Ekrem ve Binba Novil' in ne yapp yapp tutuklanmalarn ve gzaltnda Sivas'a gnderilmelerini, zellikle rica ediyorlar. Bu amala 60 kadar atl ve katrl erin komutanz altnda ve en ge 9 Eyllde Harput'tan Malatya'ya doru yola karlmas gerektiini ve yardm olmas iin bugn Sivas'tan bir otomobil ile baz subaylarn gnderileceini bildiriyorlar. 3 Gerekte Malatya'da svari ve topu alay var. Fakat alay komutanlar beceriksizdir ve o kadar gvenilir deildir. Vali, postay soyanlar dorudan doruya kendisinin izleyecei gerekesiyle, btn svari alayn istemi, alay yalnz Hsnmansur'daki blkle birlikte toplam olarak 40 atl vermitir. Amalarn elde etmek iin Malatya'da kuvvet bulundurmak dncesiyle bu da bir plan olabilir. Alaya, hi bir zaman daha ok kuvvet verilmemesini yazdm. Vali'nin erleri kamaya kkrtmak iin dzen kurduu yolundaki haberler de bu dnceyi dorulamaktadr. Buradaki taburunuz yarn Harput'a doru yola kyor. Siverek'teki svari bl de, kestirme yoldan, Malatya'daki alayna katlma buyruu ald. Daha nce size, gerektiinde erleri hayvanlara bindirerek, hemen Malatya'daki birlii glendirmek iin Kolordu'dan buyruk verilmiti. Malatya durumunun nem kazandn (as., pahs) ettiinizden (vhs. h) harektnz olabildiince gizleyerek 60 kadar katra bindirilmi erat ve iki makineli tfekle Malatya'ya gidebilir ve bu buyruk uyarnca geici olarak Malatya'ya gittiinizi, oradan Kolorduya yazarsnz. Oradaki subaylarla ve Sivas'tan geleceklerle grp, ikinci maddedeki istek uyarnca gereini yapmak dinsel gayret ve yurtsal zverinizden beklenmektedir. Vali gitmise, ngilizin yakalanmasnda da byk saknca grrseniz, brleri iin gereken yaplr. Sonuta Kolordu'ya, bunun Sivas'tan gnderilen birlike yaplm olduunu sylersiniz. Herhalde bu konuda ok ustaca

ve yrek pekliiyle davranlmaldr. Yola knz ve oraya varnz bana Sivas'a bildirmenizi ve bu ite ok sk azl davranlmasn, eer uygulamada, duruma gre, saknca ve olanakszlk grrseniz, bildirmenizi zellikle rica ederim. K.O. 13 Kurmay Bakan Halit

Belge, 61.
Diyarbakr 9/9/1919 Sivas'ta K.O. 3 Kumandanlna 1 (4114, 4224): lyas Bey katra bindirilmi 52 er ve iki mitralyzle bu sabah Malatya'ya doru yola kmtr. Yarn akam Malatya'dadr. lyas Bey'e ve Malatya'daki alay komutanlarna yazdm ifreli teller, bilgi edinilmek zere, Sivas'a yazlmtr. 2 lyas Bey'le aramzda kullanlan ve bir benzeri size verilen elif 32'den balayp ifre anahtar Malatya'daki 2. Topu Alay'nda vardr. ki grup olarak kullanlmas ve (menzil anahtaryladr) kaydnn eklenmesi gereklidir. Bu alayn komutan Binba Erzurumlu Mnir Bey'in ve svari alay komutannn deitirilmesi konusunda, Kenan Bey'le yazmadaym. Tutuklama konusunda resmi olarak da bir buyruk yazmtm. Komutan buyruk veremedi. Artk karcllarla (muhaliflerle) dolu bir ortamda olduumu ve ilimizdeki glkleri deerlendireceinizi, buna gre beni daha ok i yapamamak konusunda mazur greceinizi umar ve sayglarm sunarm efendim. Kemal Bey daha gvenilir olduu iin, bu yoldan yazma yaplmasn dilerim. ifre kalemi numara 365. K.O. 13 Komutanvekili Cevdet

Belge, 62.

ifre: Say 23 Sivas, 9/9/1919 Erzurum'da 15. Kolordu Komutanlna Ankara'da 20. Kolordu Komutanl'na Bamsz Krdistan kurulmas propagandas yapmakta olan ngiliz Binbas Mister Novil'in, yannda Mevlanzade Rifat, Bedirhaniler'den Kmran, Celadet ve Cemil Paazade Ekrem Beyler adndaki kiilerle birlikte Malatya'ya geldii, Elaz Valisi Ali Galip Bey'in de kendilerine katlarak Bedirhaniler'den olan Malatya Mutasarrf Halil Beyle ortaklaa, ulusa ve yurda kar giriimlerde bulunduklar ve gya postay soyanlar izlemek amacyla o yreden birtakm Krtleri getirmeye kalktklar haber alndndan, Harput'tan 15. Alay Komutan makineli tfekle donatlm bir askeri birlik, Aziziye'den iki svari bl, Siverek'ten Malatya'daki 12. Svari Alay'na bal blk, Malatya zerine gnderilerek bu kiilerin tutuklanmalar iin nlem alnmtr. Sonu, ayrca bildirilecektir. Mustafa Kemal

Belge, 63.
ifre: Say 21 Sivas, 9/9/1919 Diyarbakr'da 13. Kolordu Kurmay Bakanlna Malatya'da toplanan ulus haynlannn bu kez de gya postay soyanlar izlemek zere o yreden birtakm Krtleri getirtme giriimine getikleri haber alnd. Aziziye'den yola kan nc Kolordu Svari Blkleri'ne en ksa yoldan Malatya'ya gitmeleri buyruu verildi. Buna gre posta hrszlarn izlemek iin uzaklatrlm olan Onikinci Svari Alay Bl'nn de hemen Malatya'ya gnderilmesi pek gereklidir. in ivedilii dolaysyla alay komutanna byle salk verilmitir. Kolordu'dan da doruca buyruk

verilmesi rica olunur. Bugn, ayrca otomobil ile Malatya'ya subaylar da gnderilmitir. Mustafa Kemal

Belge, 64.
ifre: Say 18 Sivas, 9/9/1919 Malatya'da 12. Svari Alay Komutanlna Harput Valisi'yle Malatya Mutasarrf'nn ngilizlerin aleti olarak yurt ve ulusa kar giriimlerde bulunduklar ve u srada bamsz Krdistan kurma propagandas yapmak zere Malatya'ya gelmi olan ngiliz Binbas Mister Novil ve yardaklarnn Kmran, Celadet, Ekrem ve Mevlanzade Rifat Beylerle birletikleri ve gya postay soyanlar izlemek zere mutasarrfn o yreden silahl Krtler toplamak istedii anlald. Bu konuda sizden de bilgi bekliyorduk. Dorudan doruya ulusa ve orduya kar haynca bir davran olan bu giriim karsnda alaynz ne gibi nlem almtr? vedilikle bildirilmesini bekliyorum. Hsnmansur'daki blnzn izleme iinden alnarak hemen Malatya'ya arlmas gereklidir. Mustafa Kemal

Belge, 65.
ifre Sivas,9/9/1919 Kemah'taki Eski Mebus, Sarzadelerden Halet Beyefendiye ngiliz koruyuculuunda bamsz bir Krdistan kurulmas amacyla, propaganda yapmakta olan ngiliz binbalarndan Mister

Novil'in, din ve ulusunu satm Krt beylerinden Ekrem, Kmran, li, Celadetle birlikte Malatya'ya geldii ve stanbul hkmetini tutan, yani ulus ve yurt hayn olan Harput Valisi'nin de bunlara katld ve Bedirhaniler'den Malatya Mutasarrf Halil Bey'le birlikte gya postay soyan hrszlar izlemek gibi szde bir nedenle (silahl) Krtler toplamaya giritikleri haber alnd. Doal olarak, zararlarnn nlenmesi iin askersel ve ulusal nlemler alnd. u kadar ki, Krtlerin kutsal halifelik orununa ve vatana olan zballk ve ayrlmazlklarn gstermek zere baz aalarn bir miktar Krt kuvvetiyle birlikte Malatya'ya doru yola kp padiah ve ulusa kar ngilizlerle ibirlii yapmak haynlna kalkan ve o yrenin temiz yrekli Krtlerini posta hrszlarn izlemek yalanyla toplayarak onlarn bo yere asker tarafndan ldrlmelerine ve padiaha, ulusa kar bakaldrm duruma sokulmalarna sebep olacak olan vatan haynlarnn alaklklarn, szn ettiim Krtlere en abuk yoldan bildirip, arya uymamalarnn salanmasna aba harcamamz nemle beklenir. Olanak varsa, bu ie hemen giriilerek sonucunun bildirilmesini rica ederiz. Mustafa Kemal

Belge, 66.
Malatya, 16/Eyll/1919 Sivas'ta K.O.3 Komutanlna Ek: 15.9.1919 ifre: Mustafa Kemal Paa Hazretlerine Vali, mutasarrf iin sylenen szleri dinlememitir. Dahas, ileri gelen kiilerin mutasarrfa kar olarak kendisine sylediklerinin ve yaknmalarnn tmn mutasarrfa haber vermitir. Daha sonra ileri gelenlerin kendisine ynelttikleri sorulara kar "Benim stanbul'da da sr saklayamadm herkese bilinir. Ben sr sand deilim. Fakat merak etmeyin, ben mutasarrfa baka trl anlattm" demitir. Sivas'tan Malatya ve Harput'la olan ak tel yazmasn ve kendisiyle birlikte mutasarrf, yeenlerini ve br kiileri yakalamak zere

Harput'tan lyas Beyin, Sivas'tan da birtakm subaylarn yola ktklarn burann telgraf mdr hemen valiye haber verince, valiyi pek byk bir korku kaplam ve btn geceyi hkmet konanda geirmitir. Vali, dorudan kendisi telefonla mutasarrf birok kez armsa da mutasarrf gelmemitir. Btn gece odada dolaarak uyuyamamtr. Vali, jandarma komutanna, savunmaya gemek zere tm jandarma ve polisi toplamas buyruunu vermise de, jandarma komutan mevcut kuvvetin az olduunu ve byle bir zamanda kentin gvenliini salayacak kimse kalmayacan, kendisinin temel grevinin gvenlii salamak olduunu syleyerek bunu reddetmitir. Bunun zerine Hac Kaya'ya, adamlaryla lyas Beyi yolda pusuya drp tutuklamas iin bavurmu ise de, oradan da olumlu bir yz grmemitir. Bunun zerine kamaya karar vererek Hac Bedir Aa'y da bunun iin kandrmlardr. Bunlara uyan, Hac Bedir Aa'nn kardeidir. Aa'nn kendisinin dinine bal ve namuslu bir kii olduunda herkes birlemektedir. 10 eyll sabah bunlarn yola kmalar kararlatrlmken, yanlarnda birka jandarma ve silahl Krt olduu halde birden hkmete gelmilerdir. Bu srada svari alaynca mutasarrfn evinin telefon telleri kesilip evi sarlarak baslmtr. Hkmet binasnda para almakla uraan vali ve mutasarrf, bunu haber alnca ok byk bir korkuya kaplarak her eyi unutup yanndaki adamlaryla birlikte atlarna binerek hzla kamlardr. "Mustafa Kemal ve yardaklarnn cezalandrlmas giderlerine karlk olmak zere, ilgili buyruk uyarnca, alt bin lira alnmtr" yazl ve her ikisi tarafndan imzal belgeleri de olduu gibi brakmlardr. Belge jandarma komutanndadr. Bu para alnmayp, unutulmu olduuna gre, parann teslim alnp Ulusal Savam iin harcanmas yksek onaylarna baldr. Sonraki olaylar bildirilecektir. K.O.3 Emir subay Recep Zht

Belge, 67.
Malatya, 17/9/1919

Sivas, K.O. 3 Komutanlna Mustafa Kemal Paa Hazretlerine: Ek: 16/9/1919 ifreye: Jandarma komutannn dncesine gre, kaaklar Krtler arasnda ele geirmek olas deildir. Yaplan giriimler etkisiyle Krtler arasnda da duramayacaklarndan, mutasarrfn Urfa'ya ngilizlere snmas, valinin de Kayseri'ye, oradan da stanbul'a gemesi olasdr. Valinin ailesi Elaz'dadr. Mutasarrfnki ise burada Amerikan yetimhanesine snmtr. Vali, ailesine ok bal ve tutkun olduundan, ailesini izleyerek kendisini bulmak olasdr. Bu konuya olabildiince dikkat ediyorum. Elaz'dan yola ktnda izleyebilmek zere bana da haber verilmesi iin Elaz'da gerekenlere buyruk verilmesini dilerim. Ad geenleri izleyerek Kayseri'de veya Pozant Eskiehir hatt zerinde valiye ulamay kesin gryorum. Mutasarrfn yeenleri Celadet ve Kmran, Novil'in yanndaym. Svari alaynca mutasarrfn evinin, nlem alnmadan ve gereken yerler tutulmadan baslmas ve gerekli gizlilie zen gsterilmemesi, vali ve mutasarrfn yanlarndaki silahl adamlarla kar koyarak buradaki kk askeri kuvvete kar kanl bir saldrda bulunmalar olasln yaratabileceinden, bundan saknmak zere, onlar rktmek ve asl amalar olan kalarn kolaylatrp abuklatrarak buradan bir an nce ekilip gitmeleri iin bunun bile bile yapldn, Jandarma Komutan Tevfik Bey, szleri arasnda sezinletmek istemitir. Buradaki svari ve topu alaylar komutanlar da halk zerinde iyi bir izlenim brakmay baaramamlardr. Hac Kaya'nn bin silahl karabilecek bir airet bakan olduu ve airet yelerinin bu yredeki Krtlerin en temiz yrekli ve gzpeklerinden bulunduu anlalyor. Hac Kaya ve Hac Bedir Aalar delege olarak arlacak olurlarsa, zaten brlerine oranla yumuak bal ve lkeye bal bulunan bu yre Krtlerinin pek ok memnun olaca saygyla bildirilir. K.O. 3 Emir Subay Recep Zht

Belge, 68.

ifre: vedidir Say: 32 Sivas, 10/9/1919 Malatya'da Onbeinci Alay Komutan lyas Beye Vali ile mutasarrfn kamalar, amalarndaki haynln en byk kantdr. Bu vatan haynlarnn ngiliz parasyla ulusa ve halifelie kar Krtlk amacyla altklar ve ne yazk ki, stanbul'daki hkmetin de bunlarn su orta olduu, elde edilen ifreli yazmalardan anlald; sorun tmyle yurt sorunudur. Bu nedenle her eyden nce bu alaklarn ivedilikle yakalanmalar o yrelerde Krtlk akmna hibir yoldan elverili ortam braklmamas gereklidir. Sivas'tan katra bindirilmi bir mfreze evvelki akam oraya gnderildii gibi, Aziziye'den iki svari bl Malatya'ya doru yola karlm ve ayrca Mamahatun'daki svari alayna Harput'a yrme buyruu verilmitir. Bundan baka, Kemah'ta oturan eski mebus Sarzadeler'den Halet Bey'e de birtakm Krt aalaryla birlikte kendisinin o yreye inip Krtlerin bu alaklarn hilelerine aldanmamalar iin giriimlerde bulunmas bildirilmitir. Malatya'da mutasarrflk grevinin jandarma komutannca stlenilmi olmas ok yerindedir. Tpk bunun gibi, namuslu ve zverili baka bir kiinin de Harput'ta hemen valilik makamna gemesi, Malatya ve Harput'taki devlet glerini tmyle ele alarak ulus ve yurda kar hibir giriime meydan vermemesi; Krtlk akmnn kknden sklp atlmas; kaak haynlarn ngiliz parasyla Krtleri aldatp padiaha ve askere kar kkrtmaya uratklarnn, bunlara uyanlarn hi balanmadan acmaszca yok edileceinin uygun yollarla her yana bildirilerek temiz ve namuslu halka gereklerin duyurulmas gibi nlemlerin bir an nce alnmas pek nemlidir. Bu ulus haynlarnn ngilizlerle ibirlii edecei de gz nne alnp, gerektiinde ulusal varlmz tehlikeye sokacak olan yabanc askerlere de karlk verileceinin ngrlmesi gereklidir. zlenerek yakalanmalar iin alnan nlemlerin bildirilmesini rica ederiz. Mustafa Kemal

Belge, 69/I
ifre - vedidir. Say: 125 Sivas, 10/9/1919 Diyarbakr'da 13. Kolordu Kurmay Bakan Halil Beyefendiye 1 Malatya durumunu biliyorsunuz. Haynlarn izlenip yakalanmas iin kolordunuzdan buyruk verilmi olmas pek yerindedir. nc Kolordu, Aziziye'deki iki blkl svari alayna, en ksa yoldan Malatya'ya yrmek buyruunu verdi. Onbeinci Kolordu'ya, Mamahatun'daki svari alayn Harput'a gndermesini yazdk. Bildiiniz gibi, Sivas'tan, ayrca katra bindirilmi bir birlik evvelki akam Malatya'ya doru yola karld. 2 Dahiliye nazryla Harput valisinin elde edilen ifreli yazmalarndan, Ali Galip Bey'le yardaklarnn nemli kuvvetler toplayarak Sivas zerine yrmek gibi bir vatan haynl eylemine girimek istedikleri kesinlik kazandndan, sz edilen kuvvetlerin yetimesini beklemeye gereklik kalmad. Bu alaklarn ivedilikle izlenip yakalanmalar ve Krtlk akmna elverili ortam olumasna olanak braklmamas iin kolordunuzca her trl nlemin alnmas pek nemlidir. Alnacak nlemler sonucunda, bagsteren Krtlk akmnn bsbtn nlenecei aktr. 3 Kaan vali ve mutasarrf yerine, gvenilir ve namuslu iki kiinin abuk atanmas pek gereklidir. Bizce Malatya'daki jandarma komutan da uygun grlmekte ise de, Diyarbakr mektupusuna gvenilmemektedir. Herhalde bu iki greve Krtlk akmn kknden skerek, ulusal birlik urunda bilgili, canla bala alacak kiilerin ivedilikle atanmas pek gereklidir. Son duruma gre stanbul'un oyu ve oradan onay alnmas, doal olarak sz konusu olamaz. Bu konudaki dncenizi ve aldnz nlemleri bildirmenizi beklemekteyiz. Mustafa Kemal

Belge, 69/II.

ifre ok ivedidir. Say: 33 Sivas, 10/9/1919 Erzurum 'da On Beinci Kolordu Komutanlna Harput Valisi Ali Galip Bey ile Malatya Mutasarrf (Halil) ve ngiliz Binbas Mister Novil ve bunlarn ayakdalar, askerin Harput'tan Malatya'ya hareketini duyunca, bu sabah Khta'ya doru kamlardr. Bunlarn o yrede Bedir Aa'nn yanna giderek Krtlerden adam toplayp kar-eyleme kalkacaklar ve belki de Mara'ta ngiliz birliklerinden yardm isteyecekleri anlalmtr. On nc Kolordu bunlarn izlenmesi iin buyruk vermi ve nc Kolordu da, ayrabildii kuvvetlerini gneye doru indirmitir. Durumun tmyle ulus yararna olarak sonulandrlmas ve haynlara kprdanacak bir frsat verilmemesi iin en byk etkinliin gsterilmesi gereklilii doal olduundan, Mamahatun'daki svari alaynn Harput'a doru yola karlmasnn bizce uygun grlmekte olduunu arz ederiz. Mustafa Kemal

Belge, 70.
RNEK 1 Dahiliye Nazr dil Beyefendi'ye Sizinle Elaz Valisi Galip Bey arasnda karlkl yazlan telgraflar Kongre Kurulu'nun eline gemekle, olduklar gibi valilie verildi. Bu tel yazlarnn rneklerini aaya karyorum. Verdiiniz buyruk, Galip Bey'in zerine ald grev, dorusu beni ok artt. Bir yandan grevden alndmn gerek olmadn bildirerek beni aldatp byk bir tehlikeli duruma sokuyorsunuz; te yandan da Mslmanlar birbirine krdrmak iin cinayet dzenleri kuruyorsunuz. Sizi bu tr dzenlere iteleyen etken nedir? Bir trl anlayamyorum. Burada padiahna bakaldrm bir kalabalk m var ki, haydutlardan oluan

bir tedip (bastrma) kuvveti gndermek gereini duyuyorsunuz. Ve byle bo ve haynca giriimlerin uygulanabilir olaca kansna nasl varabiliyorsunuz? teden beri bildirdiim gibi, il iinde esenlik ve dirlik dzenlii bozucu ufak bir kmldama bile yoktur. Amacnz Mustafa Kemal Paa ile Rauf Bey'i tutmak ve Kongre'yi datmak ise, bunun olanak d olduunu daha nce bildirmitim. imdi yine bu i iin halk arasnda birbirini ldrmeye yol amak, lkeyi atee verip onu bsbtn elden karmaya sebep olmak, yurda ve ulusa kar ihanet suunu oluturur. Ben yle anlyorum ki, siz mevki hrsyla gerei gremiyorsunuz ve gerei syleyenleri sevmiyorsunuz. Onlar susturmak, ezmek istiyorsunuz. Bilerek veya bilmeyerek dmanlarn ekmeine ya sryor ve lkeyi ykma srklyorsunuz. Bu tutum ve durumdaki bir nazra (bakana) artk gvenim kalmad. Bugne dek her sorumluluu kendi zerime alp ileri yrttm. Ama bu dakikalardan balayarak ben valilik grevindeyken, Harput ve Malatya Mslmanlarnn Sivas Mslmanlaryla ve buradaki Mslman olmayan halk ve yabanclar ldrmeleri gibi ackl ve kanl bir durum ve grnme katlanabilecek kadar vicdansz (duyunsuz) olmadmdan, buna meydan vermeyeceim. Bu konudaki sorumluluun tmyle size ait olduunu bildiririm efendim. 10/9/1919 Sivas Valisi Reit RNEK: 2 Dahiliye Eski Sivas Valisi Reit Paa Hazretlerine K: Kongre'nin orada yaplacan bildirdiiniz toplantsnn tilf Devletleri'nde -daha nce geen (Erzurum) rneinde olduu gibiuyandraca byk kt etki ve bunun yurda ve ulusa verebilecei ar zarar, kayg dourabilecek nitelikte olduundan, bu konudaki tel yaznza verdiim yantta vaktiyle sizi uyarm ve bu giriimin uygun bir yolla nlenmesini yksek yetenek ve sagrnze brakmtm. ki seenei ieren yantnz zerine Galip Bey'in grevlendirilmesi konusunda Bakanlar Kurulu kararyla padiah iradesi karld. Yurdun ve ulusun kar karya bulunduu byk tehlikeleri katmerletirmekte

olan bu olaydan (yani Kongre'nin toplanmasndan) vazgeilmesi konusunda balangtan beri yaplan bildirimleri ve stelemeleri gz nne almayarak politika gereklerine aykr, yurt ve ulusumuz iin gerekten tehlikeler dourucu davranlarda direnenler tarafndan Galip Bey'e saldr giriimine kadar ileri varlmas dncesiyle, salt byle bir uygunsuzluun meydana gelmesini nlemek iin, Galip Bey'in gerektii kadar koruyucuyla birlikte, yola kmas ihtiyat gerei grlmt ve birka koruyucuyla gitmek isteyen Galip Bey'e, byle bir saldryla karlamamas iin nlem olarak koruyucularn oaltlarak saysn yz yzelliye ykseltmesi tlenmiti. Bu denli az bir miktar, gdlen amac aka belirleyen oir kanttr. Bunu yorumlamaya ve saptrmaya (tevile) olanak yoktur. Galip Bey'den rneini gnderdiiniz yolda bir tel yazs da alnmamtr. Bu konuda sizinle karlkl yazlan telgraflarla anlam ve rneini bildirdiiniz tel yazm dikkatle okunursa, bu kez yazdnz telin ne denli yersiz ve kiisel tutumunu ve duyuncunu (vicdann) pek iyi bildiiniz eski bir devlet emekisine kar kullandnz deyimlerin ne kertede yakksz olduunu elbette anlar ve Yce Halife'nin yksek iradesine uymak gereini anlarsnz. Hi kimsenin tekelinde olmayan yurtseverlik paym ok kr hi kimseden aa deildir. 10/9/1919 Dahiliye Nazr dil RNEK: 3 Dahiliye Nazr Adil Beyefendiye K: 10 Eyll 1919: nce grevden alnmaklma ilikin padiah iradesinin resmi olarak bildirilmesini rica ederim, ikincisi, gvenilir kaynaklardan haber alndna gre, yeni Vali Galip Bey'in, Sivas'a birlikte girmek zere, Malatya'da birtakm ekya ve haydutlar bana toplamak ihanetinde bulunduu grlmesi zerine, orada yakalanmasna giriilmi ise de, yannda bulunan ngiliz Binbas Novil, Malatya Mutasarrf Bedirhaniler'den Halil ve kendilerine kolaylk gsterilmesi iin ellerine sizin tarafnzdan belge verilen Kmran ve Celadet ve Diyarbakrl Cemil Paazade Ekrem Beylerle

birlikte Khta ynne doru kamlardr ve u anda izlenmektedirler. Bu duruma gre, Galip Bey'in buraya gelmesi zamana bal ve belki de kukulu olduundan, bu gerekleri Yce Padiah'a bildirdikteri^onra grevden alnmaklma ilikin olarak kacak olan yksek iradenin gvenilir bir nazr (bakan) tarafndan, resmi olarak bildirilmesini ve bundan byle kesinlikle sorumluluk kabul edemeyeceimden Padiah'n buyruuna uyarak iten ekilmek zere kime veklet vereceimin yine o nazr (bakan) tarafndan bildirilmesini rica ederim efendim. Sivas Valisi Reit

Belge, 71.
Malatya Kiiye zel Sivas'ta K.O.3 K. Mustafa Kemal Paa Hazretlerinedir; Bilinen kaak kiilerin 10/11 Eyll 1919 gecesini Raka'da geirdikleri ve 11/12 Eyll 1919 gecesini de Raka'nn yarm saat yaknnda bir kyde bir airet bakannn yannda geirecekleri anlalmakla durum bildirilir. 11/9/1919 Alay 15 K. Binba lyas

Belge, 72.
Ankara'da K.O.20. Komutan Vekilliine Erzurum'da K.O.15 Komutan Kzm Paa Hazretlerine Diyarbakr'da K..13 Komutan Albay'Cevdet Beye

Malatya kaaklarnn 10/11 eyll gecesini Malatya yaknnda Raka'da, 11/12 gecesini Raka'ya yarm saatlik bir kyde bir airet bakannn evinde geirdikleri Malatya'dan haber alnmtr. 12/9/1919 Mustafa Kemal

Belge, 73.
Malatya 11/9/1919 Yzba Faruk Bey'in dnmesinden nce validen ayrlan ve ge olarak merkeze gelenin (ad yok) verdii bilgi ylece sunulur: "Vali Ali Galip ve Mutasarrf Halil Beyler, yerlerine geri dnp aileleriyle birlikte diledikleri yne gitmek zere serbeste yurda girmelerine ve kendilerine hibir yolda karlp saldrlmayaca konusunda benden salam gvence isteyeceklerine dair -imdi yanlarna gelmi olan birisi araclyla- haber gndereceklermi; bylece lkenin esenlii iin bunlarn yaptklar neriyi kabul etmenin uygun olup olmad" konusundaki buyruunuzu beklemekte bulunduumuz saygyla bildirilir. lyas

Belge, 74.
Malatya'da lyas Beyefendiye Ali Galip ve eski mutasarrf Halil ve yardaklarnn ulusa kar olan haynlk ve alaklk giriimlerinin ortaya kmas zerine sorunu bu kiilerle ilikiye geerek deil, yalnz ve ancak padiahmza gerekleri dorudan doruya bildirmek yoluyla zmlemek iin bu dakikada btn Anadolu'da tm vali, mutasarrf ve komutanlar ve ulus telgraf banda bulunuyorlar ve stanbul hkmetini, Ali Galip ve ayakdalaryla hyanet orta olarak suluyorlar. Byle bir anda baka bir zm yolu dnlemez. Bu konuda sizin en sert ve salam bir

tutum iinde olacanza gvenimiz vardr. Mutasarrf vekili Tevfik Bey'den ve Topu Alay Komutan Mnir Bey ile Svari Alay Komutan Cemal Bey arkadalarmzdan ayn davran bekleriz. Askersel ve sivil ynden en son alnm olan nlemlerin aklanmasn rica ederiz. Bu adamlarn ailelerine iyi davranlarak onlar gzaltnda bulundurulmaldrlar. Yandalar ise duraksamadan hemen tutuklanmal, azck kar koyan ve kartrcla kalkanlar acmaszca hemen idam edilmelidirler. Hilafet ve saltanatn dokunulmazl ve ulusun haklar ve kutsal varl bugn byle davranmay gerektiriyor. Genel Kongre Kurulu

Belge, 75.
12/9/1919 Saat: 1.40 Malatya'da 15. Alay Komutan lyas Beye imdi yerinden verilen salam bilgiler yledir: ngilizlerin bugn Urfa'da yz, Antep'te yz elli, Mara'ta yz erleri vardr. u halde bir ngiliz tmeninden sz edenlerin bildirimleri yurt ve ulus haynlarnn yalann size aktarp igcnz (maneviyatnz) krmak iin olup, bu, bir alaklktr. Bu gerein gerekenlere duyurulmas uygun olur. Mustafa Kemal

Belge, 76.
Malatya, 11/12/1919 K.tele: l Koul ileri srenler, Vali Galip, Mutasarrf Halil Rami Beylerdir. 2 Sivas'tan gnderilen subaylar daha gelmemitir. 3 Hsnmansur ve Siverek'ten yola kan blklerden haber yoktur. 4

Toplanmakta olduu bildirilen svari alaynn olabildiince abuk olarak Malatya'ya gnderilmesine buyruk vermenizi ve yardmnz dilerim. 5 Bilinen kiilerin, airetlerin yardmyla, Malatya'ya saldrmas durumunda iddetle kar konulmas kesinlikle kararlatrlmtr. 6 Yarnki 12/9/1919 gn Bedir Aa'ya buradan airet bakanlarndan bir Krt kurulu gnderilecektir. Kurul, Bedir Aa'y inandrp sz dinler duruma getirmeye alacaktr. 7 Eldeki kuvvet Malatya'y bir Krt saldrsna kar uzun sre savunmaya yeterli deildir. Bunun iin olabildiince abuk yardmc kuvvet gnderilmesine arac olmanz yeniden dilerim. lyas

Belge, 77.
nemli ileriniz olduu iin ayrlabilirsiniz. Kongre toplant durumunda olup yazmay srdrmekte olduundan, gerektiinde bir eyi bildirebilmek iin telgrafhanede bir subay brakmanz rica ederiz. Svari Yaveri Cemil Bey buyruklarnz bekliyor. Mustafa Kemal

Belge, 78.
Tel: vedidir 738/300 Malatya, 14/9/1919 Sivas Kongresi Sayn Genel Kurulu'na l Buraca alnan ivedi nlemlerin ve ayrca Raka'ya gnderilen t kurulunca, toplant durumunda bulunan airet bakanlarna sylenmi olan inandrc szlerin olumlu etkisi sonucunda, toplantdaki bine yakn airet yesinin tmyle datlmas baarlmtr.

2 Buradan kaarak, birtakm uydurma szverilerle airet bakanlarn elde edip Krtleri bana toplayan ve sonuta amacna ulaamayan Ali Galip ve Halil Rami Beyler, artk bu nlemler ve tlemeler sonucu olarak lkeden ayrlmak zorunluu karsnda bulunduklarndan, buradan gnderilen Ptrge eski Kaymakam Ragp Bey ile Khta Airetleri Bakan Hac Bedir Aa'nn koruyuculuklar altnda ve Khta yoluyla Urfa'ya gitmek zere bugn Raka'dan yola kmlardr. 3 Bana toplam olduu birtakm alaklarla buraya gelip Trk ve Krt halklar arasna bozuulduk (nifak) tohumlar samak isteyen ngiliz Binbas Novil, st olan Albay Msy Bel'den ald buyruk ve ynerge zerine, yarn sabah erkenden ve yine jandarmalarmzn koruyuculuu altnda, Sancak merkezine uratlmakszn, Gzene buca zerinden rahata Elbistan'a doru yola kacaktr. 4 Alnd bildirilen olumlu nlemlerin sonucunda btn olaylara doallkla son verildii ve gvenlik yeniden kurularak lkenin her yannda tam bir dinginliin egemen olduu bilginize sunulur. Malatya Mutasarrf Vekili ve Jandarma K. Binba Tevfik

Belge, 79.
Tel Sivas, 15/9/1919 Sivas Merkez Kurulu'na (Yaz) 15., 20., 13. Kolordulara Nide'de 11. Tmene 15. ve 5. Tmenlere. Trabzon, Bitlis, Diyarbakr, Erzurum, Van, Kastamonu, Konya, Ankara illerine, Kayseri, Erzincan, Bolu, Samsun, Afyonkarahisar, Ktahya, Yozgat, Krehir Mutasarrflklarna Kaak Harput Valisi Ali Galip, Malatya Mutasarrf Halit ve ayakdalar Bedirhaniler'den Kmran, Celadet ve Cemil Paazade Diyar:bakrl Ekrem'in, stanbul hkmetinin ynergesiyle, ulusun hakl giriimlerini sndrmek, Sivas'ta toplanan Genel Kongre'yi datmak gibi haynca amalarla, balangta ekya yakalamak iin

yardm istei ve sonra da kalar srasnda Malatya ve yresinin Ermenistan olaca ve dahas, Harput'tan yola kan erlerimizin gya Ermeni askerleri olduu yolundaki kartrc ve aldatc haynlklar sonucunda, yrede toplanm olan bir ksm Krtler, Malatya'dan gnderilen t kurulunca gerein anlatlmas zerine, kaaklara lanet ederek tmyle dalmlardr; vatan haynlklar btn ulusa anlalan kaaklar artk airetler iinde barnamayacaklarn anladklarndan, ngilizlere snmak zere Urfa'ya kamlardr. Krtleri kutsal Hilafet orunundan ayrarak ngiliz tutsaklna sokmak amacyla propaganda yapmakta olup, kaaklarla birlikte Malatya'dan ayrlan ad geen ngiliz Binbas Mister Novil de, jandarmalarmzn gzetimi altnda, Elbistan'a doru yola karlmtr. Yerinden alnan bu bilgi genelge olarak sunulur. Temsilciler Kurulu

Belge, 80.
Vilayetimiz Valisi kaak Galip ve ngiliz Binbas Novil ve fesat arkadalarnn Malatya'dan kalarndan sonra da balarnda birbirleriyle yazmas ngiliz Binbas Novil tarafndan mektup; Beyda'nda Vali Galip Bey'e Yanmda bulunan kiilerle birlikte Antep zerinden Halep'e dnmek zereyim. Sivas (Kongresi) ii zerine komu illere bulaan karkl yattrmak ve bu konuda stanbul ile haberleme kararnda olduunuzu biliyorum. Bu nedenle sizin stanbul ile haberlemenizi dorudan doruya ben salamak istiyorum. Zira sizin Urfa'dan stanbul'la yazmanza olanak yoktur. nk Urfa'dan stanbul'a ve Osmanl hkmetinin buyruuna bal tek telgraf hatt Sivas'tan getii iin, bununla haberlemeniz olanakszdr. stanbul ile haberlemeye elverili ikinci Halep telgraf hatt ise ngilizlerin elindedir. Birlikte Antep'e gidip orada ngilizlerin araclyla stanbul'a kadar hatt serbest ve buyruunuza hazr bulundurmay grev sayar, sayglarm sunarm.

Majr Novil Khta Kaymakamlna (Yaz) ledikleri cinayet sular ve trl kymlar sonucunda orduyu yenilmi ve gzden dm duruma sokan ttihat ve Terakki ileri gelenleri, bir sreden beri kendilerini yasann ve adaletin ezici penesinden kurtarmak zorunluuyla, lkeyi ayaklandrmaya, ortal kartrmaya alyorlard. Erzurum'da vatanseverce birtakm yalan savlarla ortaya atlp Kongre ad altnda kararlar alan ttihat kiilerin bu kez de Sivas'ta Kongre toplayarak lke gvenliini tehlikeye, yabanc kamuoyunu kukuya drmeye balamalar zerine, tilaf Devletleri igal kuvvetleri gndermeden, bu kongrenin nlenmesi ve onu dzenleyenlerin yakalanmas gerekli grlm ve bu ii yapma grevi bana verilmiti. Padiah buyruu uyarnca bu nemli yurt grevini yerine getirmek iin yola kmak zereyken, Mustafa Kemal'in yardaklar buyruunda bulunan aldatlm bir ksm askerin ttihat subaylarn komutasnda Malatya'ya gelmekte olduunu ve bizi tutuklamakla grevlendirildiini renip, Mutasarrf Bey'le Hac Bedir Aa'y yanma alarak Beyda'na ekildim. Amacm padiah buyruunu yerine getirmek ve saltanata kar ayaklanma suunu ileyen bakaldrclar yakalayp yurdun ve ulusun kar karya bulunduu tehlikeleri gidermektir. anl Halifemiz Efendimize zden bal airetlerden gerektii kadar kuvvet hazrlamaktaym. Baka durumu renerek, askeri birlikler komutanlklarnda bulunan byle bakaldrclarn giriimlerini nlemek ve bana her konuda yardm etmek gereini bildiririm. Yukarki gerekler her yana duyurulup haynlarn aldatmacalarna halkn kaplmamasn salamak gerekli olduundan, buna aykr davranmak veya korkaklk gstermek cezalandrlmay gerektirir. Elaz Valisi Galip Yksek Katnza

Byk yurtseverimiz, ulu ve saygdeer Paamz Efendimiz, Elaz Eski Valisi Kayserili kaak Galip ve fesat arkadalarnn Malatya'dan kamalar sonucunda gerekleemeyen haynca giriimlerinin her Mslmanda lanet ve tiksinme uyandrc durumlardan olduunu syleme gerei yoktur. Elde edilip iliikte yksek katnza sunulan ve pek byk bir alaklk ve ihanet belgesi olan yaz rneklerini -eer uygun grlrse, Sayn radei Milliye gazetesinde yaymlanmas dileiyle- haddim olmayarak sunuyorum; ballk ve sayglarm sunarm Efendimiz Hazretleri. 23/Ekim/1919 Elaz Vilayeti Ajans Muhabiri (Okunamyor)

Belge, 81.
K.O.3 Komutanlna Urfa'ya ilikin olarak alnan bilgi zetle yle: l Elaz eski valisi Galip Bey Urfa'da ttihat ve Terakki yelerinden eyh Mslim Efendi'nin evinde konuk olmu, grme srasnda Mslim Efendi Galip Bey'in dncesini uygun bulmamtr. Ertesi gn Galip Bey ngiliz Komutanna bavurarak, ngiliz politikasna kar bulunduunu bildirip Mslim Efendi'yi tutuklatm, Halep'e gndertmitir. Bu kii imdi Halep'te tutukluymu. Galip Bey gn Urfa'da kalm, sonra Halep'e gitmi. Malatya eski mutasarrf Halil Rami de yaklak on gn nce Halep'e gitmi. 2 Urfa'nn kuzeyinde belediye hastanesi yaknnda ngilizlerce Ermeni Yetimler Yurdu olarak yaptrlan bina bitmek zereymi. Harekt, 2605, 11/10/1919 K.O.13 Komutan Cevdet

Belge, 82.

Erzurum, 11/9/1919 Pek Kutsal Bakomutanmz, Yce ve Ulu Padiahmzn Yksek Katna Yce Padiahmz Efendimiz; Bugn gerek resmi belgelerle saptanp her yanda byk bir znt ile renildi ki, Dahiliye Nazr dil Bey ile Harbiye Nazr'nn; gizli bir plan altnda Elaz Valisi Galip Bey'i din ve vatan hayn baz casuslarla birlikte, teden beri birtakm silahl Krtleri toplayp ve eteler oluturup balarna geirterek onlar Sivas'ta toplanan ve her anlamyla ulusal ve yasal olan, bundan dolay da ordunun gven ve desteini kazanm bulunan Kongre'yi silahl arpmayla bastrarak Mslman halk arasnda kan dklmesine giritikleri anlalm, ayrca Osmanl lkesinin ayrlmaz paras ve kutsal saltanat ve hilafet orununuza sonsuz bir ballk duygusuyla bal olan Krdistan' gya ayaklandrarak vatan paralatmak gibi, salt dmanlara zg bir plann uygulanmasn pek ok para karlnda stlenmi olduklar btn aklyla ortaya kmtr. Bu canice giriimleri, kovuturma, sk aratrma ve ifreli yazmalar ele geirme yoluyla renmi bulunan o yredeki kolordularn gnderdikleri karma askeri birlikler, Galip Bey haynnn bakanlndaki eteyi Malatya'da sktrm ve onlan, hibir i yapamadan kamak zorunda brakmtr. Sk ve yakndan izlenmeleri srdrlyor. Tanr'ya kr, bu melunluk belas tam vaktinde ortaya karlm ve kesin nlemler alnmtr. Mslmanlar arasnda kan aktlmasna ve lkede kargaa karp felaketler oluturulmasna alan bu haynlar grubu, kovuturma sonunda gerei yaplmak zere, yasann ve yce slam eriatnn penesine verileceklerdir. Dman parasyla ve vatanszlk duygusuyla dzenlenen bu ihaneti haber alan Elaz'n Mslman halk pek derin bir tiksinmeyle ayaklanp, casuslar eylemli olarak izlemeye koyulmularsa da, adaletin uygulanaca konusunda sz verilerek yattrlmlardr. Grkemli Padiahmz Efendimiz; Yce Osmanl Devletinizin ve nl padiah soyunuzun alt buuk yzyllk mutlu tarihinde ve zellikle yaam ve lm arasnda

rpndan u tarihsel dnemde, devletin ve ulusun canevine yneltilmi bu denli haynca davrann bir benzerine daha rastlanamaz. Kutsal kiiliinize en yksek sayg ve kulluk duygularyla bal olan tm soylu ulusunuzla ordunuzun, yurt ve ulusun ve kutsal halifelik orununda bulunan sizin mutlu kurtuluunuz gibi kutsal bir ama yresinde toplanm olduklar bir srada, dman tarafndan satn alnm bir hyanet grubunun -devletimizin askerleriyle arpma ve Mslmanlar arasnda kan aktlmas sonucunu douracak- suikastlar dzenleyerek bunu bugnk hkmetin Dahiliye ve Harbiye Nazrlarnca bildirip uygulatmas, hkmete olan inan ve gveni hemen yok etmitir. Ayrca anl padiahmzla ulus arasnda zararl bir engel olmak suu da tarihe balanmaz bir cinayettir. Btn ulusun yasal olan amalarn ve bir araya gelen gcn yadsyp saptrarak bunu ttihat dolab gibi gstermek ve siz kutsal padiahmzdan gerei gizlemek kadar byk bir gnah ve sorumluluk olamaz. Sevgili Padiahmz; btn ulusun birlemi gc siyasal etkilerden tmyle uzak ve temizdir. Ordunuz ise siyasal akmlardan tmyle arnm olup, ancak btn yurdun ve ulusun ve sizin kutsal kiiliinizin dokunulmazl yolunda andierek karar vermi olan ulusun arkasndadr. u halde ulusun yasal istencine dayanacak; dinine, yurt ve ulusuna ve kutsal Padiahna, yce Sultanlk ve Halifelik orununa gerekten saygl, namuslu kiilerden oluacak ve merutiyete zden bal yeni bir hkmet kurularak, soylu ulusunuzun ve kutlu ordunuzun huzura kavuturulmasn ve ondan sonra yurduna ve ulusuna ihanet etmekte olan casus rgt hakknda kovuturma yaplarak adalet gereinin tez elden yerine getirilmesini ve byle adaletli yeni bir hkmet kurulana dein, ordunun bugnk hkmetle hibir yolda yazma ve ilikide bulunmamaya karar vermi olan ulustan ayrlamayacan, iin gereini bilen ve bu yreye yakn bulunan kolordularn komutan olarak, Yce Padiahlk katna bildirmek zorunda kaldk. Bu konuda gerekeni yapmak herhalde yce Padiahmz Efendimiz Hazretlerinindir.

Belge, 83.
Ankara, 11/9/1919

Sadrazam Paa Hazretlerine Kutlu Bakomutan Efendimiz Hazretlerine olan bildirimimizi dorudan doruya sunmay, stnde nemle durarak istiyoruz. Buna engel olunursa, Padiahmza, ulusumuza, vatanmza ihanet ettiiniz yargsna varlarak baka trl nlemler almak zorunda kalnacaktr. Bundan doacak ktln btn sorumluluunun size deceini bildiririz. K.O.20 Vekili Mahmut Kurmay Bakan mer Halis

Erzurum, 11/9/1919 Sadrazamlk Yksek Katna imdi kutsal Bakomutanmz, anl Halifemiz Efendimize olan nemli diyeceklerimizi dorudan doruya bildirmek zorundayz. Araya engel konulmamasn rica ederiz. Tersi yaplrsa, bundan doacak tehlikeli sonularn sorumluluunun yalnz size deceini bildiririz. K.0.15 Komutan K.0.13 K. Vekili Kzm Cevdet 11. Tmen Komutan Mmtaz Sivas, 11/9/1919 Sadrazam Paa Hazretlerine Dorudan doruya Padiah Hazretleri'nin kendisine bildirimde bulunmak zere telgraf yolunun ak tutulmas konusundaki ricamn yerine getirilmesi geciktirilirse, bundan doacak durumdan maddi ve manevi sorumluluunuzun derecesi iki kat olacaktr. Vakit geirilmesinde hibir yarar olmadn bildiririm.

K.O.3 Komutan Salahattin RNEK Olaylar ve gerekleri dorudan doruya kutsal Bakomutanmz Efendimize aracsz bildirmek isterim; diyeceklerimi sunmaya engel karlmamasn rica ederim. Salahattin Ankara Padiaha ekilecek telgrafn yntemine gre ekilmesi ve kendilerine yntemine gre sunulaca yolunda Sadrazam Paa'nn yantna kar ne buyuruluyor? Sadrazamla yazlan telgraf vermiler. Bir de vilayetten Dahiliye Nazrl'na yazlan steleme yazsdr, Efendim. Sadrazam ve Dahiliye Nazr bir aradaymlar. Sadrazamn konanda telgraf merkezi olmadndan yakn bir telgraf merkezine gelmelerini yazdk, yant bekliyoruz. Bamemur yardmcs geldi. Sadrazam Paa'ya yazlanlar telefonla sylendi, alnan yantta: "Tel yazsnn ierii Sadrazam Paa Hazretleri'ne bildirildi. Bildirecekleri eyler, yntemine gre, telgrafla sunulmaldr. (Padiaha plan) telgraflar da yine yntemine gre sunulur" dediklerini mdr bey sylyor efendim. Alnacak yant gelince hemen yazlaca doaldr. Bo durmamak iin telgraf ileyebilir miyiz? Demin syleneni Sadrazam Paa sunmular, alnacak yantn beklendiini sylyorlar efendim. 11/Eyll/1919 ef Yardmcsnn Dedikleridir: Merkezimiz engel karmyor. Ancak grevimiz, alnan buyruu hemen ilgili kata sunmaktr. O da saniye geciktirilmeden yaplyor. Baka ne yapabiliriz efendim? Peki, imdi Sadrazama ulatrrz efendim.

Telefonla Sadrazam Paa'ya bildirilip alnacak yantn beklendiini bamemur syledi efendim. stanbul Haberleme Grevlilerine 11/12/Eyll/1919 Saat:9.5 Bu yntem Sadrazamn yeni bir buluu mudur; ulusun karsna, kmaktan utanan Sadrazamn, yalan dolan yoluna saptnda kuku yoktur; fakat sizin bu aalk davrana alet olmamanz gerekir. Sadrazama syleyiniz; makine banda ulusun ve ordunun uyarsn, kulaklarn aarak dikkatle dinlesin ve siz de yalan sylemekten vazgeiniz. Genel Kongre Kurulu K: Buyruunuzu bamemura verdim efendim. Sizin buraya yazdrlacak telgraflarnzn hemen telefonla yerlerine yazdrlacan bamemur sylyor efendim. Bamemura verdim. stanbul ile haberleme 11/12/Eyll/1919 Saat: 9 Soraym. ef Fahri. Sadrazam Paa'nn konanda telgraf ve telefon vardr. Sadrazam Paa ya sadrazamlkta ya da padiahn yanndadr; kendisini buldurup hemen telgrafhaneye gelmesini syleyin; sz konusu sorun, sandnz kadar nemsiz deildir. ok nemlidir. Sonra sizi sorumlu tutarz. Adnz ve kiiliiniz bizce biliniyor; ii uzatmayp abuk yant veriniz. te bamemur diyorlar ki, Sadrazam Paa, konandadr. Emredersiniz yazlacak telgraf telefondan konaa yazarz diyorlar. Ben buyruk d ne yapabilirim ki... Kk bir memur sorumlu saylsn.

 Bizim size yazdklarmz telefon veya telgrafla hemen Sadrazama bildiriniz. O sizin bileceiniz bir itir. Sonucunu hemen bildiriniz. nc Kolordu Komutan, Sadrazam Paa'y telefonda veya telgrafta bekliyor. Buyruunuzu yerine getirmeye alyorum. Biraz sabr buyurunuz. Bamemur Fahri Bey diyor ki, Sadrazam Paa ve Dahiliye Nazryla Harbiye Nazrnn konaklarnda telgraf yoktur. Bunlara yazlacak telgraflar dorudan stanbul'a yazlr, buradan da zel ulak ile kendilerine gnderilir.

Belge, 84.
Tel Sivas,15/9/1919 12/9/1919 gnl ynergeye ektir: Ama, tzeye uygun bir kabine ibana gelinceye dein Ferit Paa kabinesiyle ilikiyi kesmek olduundan, stanbul ile resmi yazma yaplmayacaktr. zel ve tecimsel (ticari) yazmalar tmyle serbesttir. Ancak stanbul ile yaplacak bu tr zel yazmalarn da denetim altnda bulundurulmas gereklidir. Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal Erzurum K.O. 15, Ankara K.O. 20, Diyarbakr K.O. 13, Konya K.O. 12, Nide Tmen 11 Komutanlklarna; Konya, Ankara, Kastamonu, Bursa, Trabzon, Erzurum, Van, Bitlis, Diyarbakr, Elaz illerine, Erzincan, Samsun, Kayseri, Nide, Malatya, Amasya, Bolu, Antalya, Eskiehir ve Afyonkarahisar mutasarrflklarna yazlmtr.

Belge, 85.

Tel Sivas, 16/9/1919 Ayn grevlilere 12/9/1919 gnl bildirimlere ektir: 1 Vatan haynl, belgelerle eylemli olarak saptanm bulunan Ferit Paa Kabinesi'nin drlmesiyle yerine, ulusal amalara hizmet edecek, hukuka uygun meru bir bakanlar kurulunun atanp geirilmesi ricalarnn kutsal Padiah hazretlerine sunulmasna bugnk hkmet engel olduundan, Kongrece kararlatrlp uygulanmas Temsilciler Kurulumuza braklan nlemler, bu dileklerimiz Padiaha duyurulup hukuka uygun bir hkmet iktidara gelinceye dein, Ferit Paa kabinesiyle yalnz resmi yazmalarn kesilmesidir. 2 Ak olan bu hakl amaca abuk ulalmas iin sizce dnlen, uygulanabilir baka etkin nlemler varsa bildirilmesi rica olunur. Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 86.
Tel 13/9/1919 Balkesir'de K.O.14 K., Konya'da K.O.12K., Diyarbakr'da K.O.13 K., Erzurum'da K.O. 15 K., Ankara'da K.O.20 K., Bursa'da Tmen 17, ine'de Tmen 58, Bandrma'da Tmen 61, Komutanlklarna ve 61. Tmen araclyla Edirne'de K.O 1.K., Nide'de Tmen 11 K, illere, bir ile bal olmayan sancaklara, belediyelere, Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Merkez Kurullarna stanbul Hkmeti'nin ald ve srdrd gerici tutuma ve yaamakta olduumuz gnlerin byk korku ve tehlikelerine kar haklarmz savunmak ve varlmz korumak iin Mebuslar

Meclisi'nin seilme ve toplanmasn salamak ve abuklatrmak bugnn en nemli iidir. stanbul hkmeti, ulusu aldatp mebus seimlerini aylarca yaptrmam olduu gibi, son zamanda verdii seim buyruunun yerine getirilmesini de trl nedenlerle geciktirmekte ve geri brakmaktadr. Ferit Paa'nn Toros'un tesindeki illerimizden vazgetii, Bar Konferans'na verdii nota ile kantlanm; Aydn ilinde Yunanllarla aramzda snr izmeye girimesi de, orada dman eline den yerlerin bir olupbitti olarak Yunan topraklarna katlmasn kabul ettiinin kant olmutur. Dman eline dm teki yurt paralar iin de bunlara benzer aklszca ve haynca siyasa gderek lkenin ve ulusun blnne yol amas kuvvetle beklenir. Mebuslar Meclisi toplanmadan nce bar antlamasn imza ederek ulusu olupbitti karsnda bulundurmak istedii sanlmaktadr. Bundan dolay Genel Kongre, orduyu ve ulusu uyankla arr ve aadaki ilerin ivedilikle yaplmasn, ulusun var ya da yok oluuyla sonulanacak nemde saydn bildirir: Birincisi Seim hazrlklarnn yrrlkteki yasada gsterilen en ksa sre iinde yaplp bitirilmesi iin Belediyeler ve Mdafaa-i Hukuk Cemiyetleri btn gleriyle almaldrlar. kincisi Sancaklardan karlacak milletvekillerinin, nfusa gre says hemen saptanarak Temsilciler Kurulu'na imdiden bildirilmelidir. Adaylar konusu, daha sonra yazma ile zmlenecektir. ncs Gerek seim hazrlklar srasnda, gerek seim yaplrken gecikmeye yol aacak nedenler imdiden dnlp ortadan kaldrlmal ve seimler hibir gecikmeye yer verilmeyerek en ksa srede sonulandrlmaldr. bu kararn, blgenizdeki btn belediyelere ve Mdafaa-i Hukuk Cemiyetlerine bildirilmesine ve gereinin tez elden yaplmasna yardm buyurmanz rica olunur. Temsilciler Kurulu

Belge, 87.
Erzincan, 14/9/1919

Sivas'ta Genel Kongre Temsilciler Kuruluna l Ulusal isteklere kar davrand saptanan stanbul hkmetiyle ilikilerin kesilmesini ve ilerin Padiah Hazretleri adna ynetilmesine ilikin olup alt maddeyi ieren ve Baki Bey'e ekilen 13 Eyll 1919 tarihli tel yazsyla bildirilen Kongre karar sivil ve asker grevlilerin onay alndktan sonra yaplan genel toplantda okundu ve oya sunuldu. 2 stanbul hkmetiyle ilikinin kesilmesi kararlatrldktan sonra devlet ilerinin, Padiah Hazretleri'nin adna, yasalar erevesinde yrtlmesi iin bu alt maddede yazlanlar yeterli ve uygun grld, ancak bu maddelerin Kongre'de olduklar gibi, stanbul hkmetine bildirilmesi ve eski karar ve isteklerin yerine getirilmesi iin krksekiz saat sre verilerek uygun yant alnmazsa bunlarn uygulanmasnn yerinde olaca oybirliiyle kararlatrld. 3 Sancaa bal ile kurullarna da bildirilmitir. Oralardan alnacak yantlar da sunulacaktr efendim. Dou Anadolu lleri Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Erzincan Merkez Kurulu

Erzincan, 15/9/1919 Sivas'ta Genel Kongre Kurulu Bakanl'na 14.9.1919 telgrafnza ektir: Kemah ilesi de, merkezimizin gryle birlikte Kongre'nin alm olduu kararlar kabul etmitir. Erzincan Merkez Kurulu

Belge, 88.
ok nemli ve ivedidir Dakika geciktirilemez. Say: 2385 Diyarbakr'dan, 14/9/1919

Sivas'ta K.O. 3 Komutanlna Genel Kongre Temsilciler Kuruluna: Ulusa gvenilen bir hkmetin kuruluuna dein stanbul hkmetiyle ilikiyi kesip yetkili yazma orununun (merciinin) Genel Kongre Temsilciler Kurulu olmasnda, blgemizdeki durum ve grler bakmndan, aadaki sakncalar bulunduuna dikkatinizi ekmeyi gerekli grdm. Bitlis ilinin bir paras dnda, grev blgem, dman salgn (igali) acsn duymamtr. En ok bu nedenle ve baka birka etkenden tr -gerekenlerin aydnlatlmasna karn- blgemde, dou illerinin br yerleri gibi, tek bir kitle halinde ulusal birlik ve dnce beraberlii yoktur, iki ay nce Diyarbakr'da yaplmak istenen ayaklanma ve son Malatya olay bunun kantdr. Bunda ngiliz propagandas ve ngiliz paras ile kandrlm kimi Krt genlerinin de etkisi oktur. Srekli aydnlatmalara ve zendirmelere karn, Diyarbakr ve Elaz illerinden Erzurum Kongresi'ne kimsenin katlmamas ve Kongre kararlarnn her bir yanda gerekenlere verilmesine ve amacn anlatlmasna karn, bugne dein istenilen rgtn oluturulamamas ve bylece blgemde henz Mdafaa-i Hukuk Cemiyetlerinin kurulamamas yznden ulus bireylerinin tm gerek amac renememitir. Bu nedenle imdi stanbul hkmetiyle bsbtn iliki kesilerek yetkili yazma orunu (mercii) Kongre Temsilciler Kurulu olursa, karcllar, siyasal bir ama gdenler, bu davran halka baka trl yanstacaklar, halifelie kar bakaldrlm gsterip kafalar kartracaklar ve bu yoldan amalarna varmak iin yandalarn oaltmaya alacaklardr. Blgenin ngiliz etkinlii ve igali altnda bulunan yerlere yakn ve Arabistan'la snrda olmas nedeniyle, ngilizler de bu noktadan propaganda yapacaklardr. Kaaklarn, Malatya Sanca'nda airetleri telalandrmak iin, Malatya'ya gelen askeri kuvvetin Ermeni kuvveti olduunu yaymalar; Ermenilerin Malatya'ya saldraca yolundaki uydurma nedenlerle airetleri telaa drp toplamaya almalar; Ali Galip Bey'in, Kongre'ye kar karmak amacyla, Kongre toplant durumundayken, Erzurum'un halifelik orunu ve stanbul hkmeti ile ilikiyi kesmi olduunu halka yaymas ve bu propagandann buralara kadar yansmas, sylediklerimi dorulamaya yetecek kanttr.

Daha Malatya sorunu yatmamken imdi yetkili yazma orununun Kongre saylarak hkmet merkeziyle ilikinin bsbtn kesildiinin aklanp duyurulmasn bu noktadan sakncal gryorum. zellikle blgemde birok Krt ve Arap airetleri bulunduundan, bunlar halifelik politikasyla elde tuttuumuzu gz nne almak gereklidir. Erzurum Kongresi kararlarnn drdnc maddesinde yazld gibi, yabanc devletlerin basks altnda hkmetin buralar gzden kard kesinlik kazanr ve btn halk bu kanya varrsa, o zaman siyasal etkiler yaratmak iin kararlatrlm koullar altnda geici bir ynetimi btn ulus kabul eder. Zaten Ermenistan kurulmasn kimse istemediinden, byle bir durumda hibir propaganda etkili olamaz. Aadaki noktalara da dikkati ekerim: Subay ve memurlarn, Anadolu'daki yelerinin aileleriyle uzun sre haberleememesi ruhsal durumlarnda kt etki yapar. Tccarlarn, bankalarn ilemlerine ilikin telgraflarnn ekilmemesi, yabanclarn haberlemesinin durmas da kt etki dourur. Bundan baka, telgraf memurlar maalarn, elde edilecek gelirlerle alacaklardr. Bugn Bitlis (telgraf) memurlar be aydr aylk alamadklarndan grevden ekildiklerini ve bunun ilgili kata bildirilmesini rica ettiler. Bunlar gibi, Bitlis ilinde kamu grevlilerinin de dzenli olarak aylk alamadklarm rendim. Gerek imdi, gerekse kongre kararlarnn drdnc maddesinin uygulanmas zorunluu dounca ve geici bir ynetim kurulunca, sivil ve asker grevlilerin aylk ve giderlerinin yerli kaynaklarla salanmas olana yoktur; zellikle bu durum uzun srerse, geim bunalm, dzeni bozup her trl ktl douracandan, buna kar ne gibi nlemler dnld konusunda aydnlatlmaklm dilerim, stanbul hkmeti ngiliz etkisinde olduuna gre, her trl steleme ve abaya ramen, ngilizlerin etkisi ve istei dnda davranacak bir hkmet kurulmas olanak ddr; devletler arasndaki ekime ve yarma da bunun gereklemesini salayamazsa, ngilizler de stanbul hkmetinin onay ile, geni lde bir igal plan uygularsa, ngilizlerle yeni batan savaa girimeyi Kongre kabul eder mi ve giriilirse baarya ne kertede gvenmektedir ve bu direnili davran yurdun karna uygun mudur? Bu nokta zerinde de aydnlatlmaklm dilerim. Geici bir ynetim kurulmasnn bugn iin douraca sakncalar bildirdim. zel tccar malna ve yabanclara ilikin telgraflarn denetimden geirilerek ekilmesine ve kolordularn ve sivil ynetimin gereksinmelerine ve

pek nemli ilerine ilikin haberlemelerinin srdrlmesinden yanaym. Esasen bu blgenin stanbul ile yazmas Sivas'tan getiinden, oraca da denetlenebilir. imdilik Sivas ve Diyarbakr merkezlerindeki resmi yazmalar tutmak, srekli bavurularda bulunmak ve baka yollarla etki yapmaya almakla yetinilmesinden yana olduumu bildiririm. Harekt 2385 K.O.13 Komutan Vekili Ahmet Cevdet

Belge, 89.
ok vedidir. Hi durmayacaktr. Malatya,15/9/1919 Sivas'ta K.O.3 Komutanlna K: 13/14-9-1919 kararlarna ilikin ifreye: Kararlarn btn maddelerine vicdani inanla katlrm. Ancak Elaz, Malatya ve yresindeki ile ve bucaklar (iinde olmak zere) burada henz Kongre'nin ama ve program hemen genellikle bilinmediinden, stanbul hkmetiyle ilikiyi kesmenin halifelikten ayrlmak, padiah tanmamak yolunda ktye yorumlanp cahil halkn ve Krtlerin, Krtlk lks besleyenlerce ayaklanmaya kkrtlmalar gibi birtakm mnasebetsizliklere neden olacan sanyorum. Bu nedenle eer Elaz ili halkna da Kongre'nin erek ve amacndan bilgi verilerek hi olmazsa bir lde aydnlatlmalarna dein bu konunun ertelenmesi uygun grlrse, (kararlar) yerinde bulduumu bildiririm. Alay 15 Komutan lyas

Belge, 90.

Sivas, 16/Eyll/1919 Sivas'ta toplanan Genel Temsilciler Kuruluna Kongre'ce alnmas dnlen nlemlere ilikin maddelere kar dndmz noktalar aada sunuyoruz: 1 Bildirilen maddelerin tmnden lkede geici bir ynetim ilan edilecei anlalmaktadr. 2 Geici ynetimin ilann gerektiren nedenler ve sorunlar Erzurum ve Sivas Kongreleri kararlaryla saptanmtr. (Erzurum Kararlar Madde 4, Sivas Kongresi Kararlar Madde 5); buna gre, her iki kongrenin kararlaryla stanbul hkmetinin lkemizden bir parasn yabanclara terketmek ve elden karmak zorunda bulunduu bir zamanda alnacak bir nlemin u dakikada alnmas -kararn yedinci maddesindeki (lke ve ulusun yazgsn kesinlikle belirleyecek ve saptayacak durumlar iin dahi son ve kesin karar, Kongre, grerek verebilir) aklamas uyarnca- Genel Kongre'ye den bir yetki olarak grlmekte ve lkenin, ulusun yazgsna ilikin en ar ve en ok sorumluluk douran bir kararn alnmas iin Kongre kararlarnn br maddelerine dayanmak olana grlmemekte olduundan, bu nokta zerinde dikkatinizi ekmeyi bir grev biliriz. zellikle bugnk durumun on, onbe gn, hatta bir ay kadar daha srdrlmesi olana vardr. 3 lke bugn tam bir dirlik dzenlik iinde bulunduundan, kamuoyunun tam anlamyla destekledii bu dinginlii bozacak en ufak bir haber, anavatanda anari dourur. Ters propagandalarn yank bulmasna, belki de kamuoyunun zehirlenmesine neden olabilir. 4 Ulusun isteklerini Padisah'a sunabilecek yollar tam bir soukkanllk ve itenlikle, tatl bir biimde aramak ve byle byk sorumluluk douran iiyse en son bavurulacak bir yol olarak kabul etmek ve ivedi davranmamak daha uygun olur. 5 u duruma gre, ulusal ama ve giriimlere haynlkla kar durmak isteyen stanbul hkmetini baka siyasal ve ynetsel giriimlerle drebilmenin yollarn hazrlamakla birlikte, bugnk durumun on, onbe gn daha srdrlmesiyle stanbul hkmetine son ve kesin bir sre tanmak ve bu sre iinde durumun dzeltilmesi olana bulunmazsa, btn sorumluluu hkmeti yneten kiilere ykleyerek ve genel Kongre'yi toplantya ararak verilecek karar uyarnca nlem almak gerekecei kansndayz. 6 Bu bildirdiimiz yolla Genel Kongre geici ynetim kararn kabul ederse, nc ve drdnc maddelere ilikin grlerimiz

udur: Memurlarn ulusal ama ve akma kar etkili olabilecek blm bellidir. Bu, zellikle yrtme ve gvenlik grevlilerine zg kalabilir. u halde bu genel kararn -kk memurlar dnda- yalnz etkin olabilecek memurlara zglenmesi gerekeceini sanyoruz. Memurlara ve karcllara gsterilecek davran biiminin -merutiyetin balangcnda olduu gibi- bir kargaa dourmas olaslk d deildir. Bu duruma gre, ynetim ii konusunda alnacak kararlarn ok salam bir aratrma ve incelemeye dayanmas lkenin esenlii ynnden zorunlu grlmektedir. Bu frsattan yararlanarak sayglarmz sunarz. Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Sivas Merkez Kurulu

Belge, 91.
Tel Trabzon 15/9/1919 Mustafa Kemal Paa Hazretlerine Esselamnaleykm. Sivas Kongresi'nin bildirisini ve ardndan ifreyle verilen bildiriminizi aldk. Yant olarak bildirdiiniz grler Kzm Paa Hazretleri'nce grlmek istenilmi ve grlmtr. Paa baz dnceler ileri srerek yant veriyorlar. Buna da yant olarak, yanmdaki tel yazsn kendisine ekeceim. imdi o ayrntlar yinelemek g olacaktr. rneini Erzurum'dan isteyiniz. u kadar ki, zet olarak baz grleri bildireyim: nce Sivas Kongresi'nin de Genel Kongre biimini alm ve bir Temsilciler Kurulu semi olduu anlalyor ki, bu nokta kararlarmza aykrdr. Ayrca Sivas Kongresi (Erzurum'daki) Temsilciler Kurulumuz arasna ye semeye yetkili olmayacakt. Bu noktalar yksek bilgileri iindedir. stanbul hkmetiyle yazmay kesmek, alnm olan temel kararmzn drdnc maddesi dna taan bir olupbitti oldu. Bunu tartmaya zaman elverili deil. Ancak ifreli telinizin altnc maddesindeki yetki ve merci (bavuru makam) sorunu kamuoyunda pek olumsuz etkiler yapacaktr. Bundan kesinlikle vazgeilmelidir ve Padiaha ulusal amaca uygun bir kabine kuruluncaya dein btn kamu grevlileri

yasalar erevesinde grev yapmaldrlar. Yksek bilgileri iindedir ki, Erzurum'da aldmz kararlar gereince Sivas Kongresi, temel ilkeleri olduu gibi kabul ederse -ki etmitir- tzmz deitirmeye yetkili olmadndan, bir yl kadar Temsilciler Kurulumuza bal olarak, merkez kurullar niteliiyle yazma zorunda olacakt, iin gidiinden bunun dna kld anlalyor. Erzurum kararlar konusunda kamuoyunda bir duraksama geirildii bugnlerde, onun dndaki kararlara gvensizlikle baklacandan kuku duymaynz. Temel kararlarmzn drdnc maddesine aykr olarak oluan olupbitti karsnda lkenin karlar asndan geici bir zaman iin susuyoruz. Btn itenlik ve saygyla bildiririm ki, Erzurum Kongresi'nde alnan btn kararlara uyacaz ve o uurda herkesten ok zverili olacaz. Ama onun dnda yaplacak ileme katlamayacaz. Gerek yksek kiiliinizin ve gerek sayn arkadalarnzn da hep birlikte alm olduumuz kararlara saygl olacanza tam gvenimiz vardr. Servet

Belge, 92.
Erzurum, 15/9/1919 Sivas'ta Genel Kongre Temsilciler Kurulu'na Servet ve zzet Beyler'in Kongre'nin sorusuna kar verdikleri ve benim rendiim yantlarna kar kendilerine yazdm grlerin rnei aadadr. Ayn zamanda 14/9/1919 tarihli ifreli telinizin yant olduunu bildiririm. K.O.15 Komutan Kzm Karabekir RNEK l Sivas Kongresi'nin ynelttii soruya karlk olarak Trabzon Kurulu'ndan Servet, zzet ve Zeki Beylerin vermek istedikleri yant okudum. Pek yakndan tandm bu kiilere olaanst gven ve sayg

beslemekteyim. Onlarn grlerine neden olan temel dnceyi anlyorum ve buna katlyorum. Yalnz ayrntlar zerindeki grlerimiz aadadr: l a) Tzn, sz konusu olan drdnc maddesinde sadece bir yabanc bask karsnda toprak braklmas noktas gz nne alnmtr. Gerekten son olaylarda bu maddenin uygulanabilmesini gerektirebilecek bir toprak braklmas durumu yoksa da, yabanclarn kkrtma ve yreklendirmesiyle Dahiliye ve Harbiye Nazrlarnca Ali Galip'e bildirilmi olan ve rnekleri size de yazlan bir ihanet var ki, bu imdiki tzn hazrlanmas srasnda ngrlen olaslklarn stnde olup, abuk ve kesin nlemler alnmasn gerektirmektedir. b) Erzurum Kongresi, Dou Anadolu illerinin haklarnn korunmas iin toplanm ve kararn Dou Anadolu illeri adna vermiti. Sivas'ta toplanan kongre ise btn ulusu temsil eden bir kongre olup, bu kongrenin de ayrca bir Temsilciler Kurulu ve bugnk duruma gre kararlar olmas doal bir itir ve mantkldr. Sivas'taki Genel Kongre ve onun Temsilciler Kurulu Dou Anadolu lleri Temsilciler Kurulu'nu ortadan kaldrm olmuyor ve bu Temsilciler Kurulu doal olarak her an vardr. Yalnz bu Temsilciler Kurulu'ndan olup da imdi Sivas Kongresi Temsilciler Kurulu'na da girmi bulunanlar varsa, bunlarn Dou Anadolu Temsilciler Kurulu'ndan ekilmelerini istemek doru olabilir. O zaman Sivas Kongresi btn ulusun karlarn ve Dou Anadolu lleri Temsilciler Kurulu ise sadece o illerin hak ve karlarn koruma ve savunma gcnde bulunmu olurlar ve Genel Kongre'nin stanbul hkmetiyle iliii kesmesini ve resmi grevlileri (bu hkmetle) yazmay durdurmaya armasn zorunlu bulurum. nk stanbul hkmetinin iinde ulusu birbirine krdrmaya -hem de kamu grevlileri araclyla- kkrtan Dahiliye ve Harbiye Nazrlar var ki, sivil ve asker orunlar (merciler) artk bu nazrlarla, doal olarak yazmada bulunamazlar. Sadrazama gelince, o da bu iki hayn nazr hl grevlerinde tutmakla bu nazrlarn dncelerine ve amalarna katlm olduunu kantlamtr. Ayrca ulusun ve kolordularn Halife ve Padiahmz Efendimiz Hazretleri"ne yaptklar bavurulara da engel olmakta direnmektedir. u halde stanbul hkmetinin bu ihaneti konusunda Yce Padiahmz Efendimizin ve kamuoyunun dikkatini ekmek, hak ve gcn renmek, merakn uyandrmak iin, lke iindekilerin stanbul'la yazmay kesmesinden

baka kar yol kalmamtr. Gerekte ilikiyi kesmek ve "iliki" deyimi de doru deildir. Hkmet ulusun inan ve gvenini yitirmi olduu iin, anayasa gereince zaten dmtr ve yoktur. Bundan baka, pek nemli nedenle yaplm olan bir ie katlmamak, imdiye dein pek itenlikli (samimi) olarak korunmu olan -iller valilikleriyle srdrlecei kesin olan- ynetim birliini zedeler. Yalnz Kongrece yazlan maddeler zerinde gr bildirilmesi ve daha nce yaplm olan zorunlu iin onaylanmas dncesindeyim. c) Kongre'nin altnc maddesinde nerilen merci (bavuru makam) ve yetki konusu, bu sorunun asl ruhunu oluturmaktadr ki, bu noktann imdiden kullanlmamas dncesinde olanlarla tamamen beraberim. Genel Kongre, gvenilir bir hkmetin ibana gelmesine dein, ancak bir danma orunu (mercii) nitelik ve gcn srdrr. Ve Kongre Temsilciler Kurulu'nun nerilerinden, birden bee kadar olan maddelerine gelince, bunlarn nitelikleri bakmndan, Kongre'ce, deil sorulmasn hatta bildiri olarak veya dilek biiminde bile yaymlanmasn gereksiz grrm. nk bu maddeler zaten yaplmakta ve bu maddeleri yazdracak bir olay grlmemekte olduu gibi, ierdikleri ilkeler de yrrlkteki yasal konulardan baka bir ey deildir. Dediim gibi, oy alnmas gereken yalnz altnc maddedir ki, bu konudaki dncem de yukarda yazlmtr. stanbul hkmetinin giritii ihanetli davran ulusu oluturan unsurlar arasnda anlamazlk ve pek ac olaylar kmasn ve sonunda lkenin dman salgnna urayp paralanmas sonucunu douracak niteliktedir. Sivas Kongresi'nn bu olay karsnda ald nlemler, ulusun Kongre kararlarna tam olarak katlmas ve onlar desteklemesi yoluyla ulusal bir varlk gsterilmesi sayesindedir ki, stanbul hkmetinin dzenledii plan baarszla uratlm ve lkenin dman salgnna uramasna neden olacak durumlar nlenmitir. Hatta zellikle bu i iin 13/9/1919'da Malatya'ya gelen ngiliz Albay Bel, alaklarla birlikte bulunan Binba Novil'in davran ve kkrtmalarndan ngiliz hkmetinin bilgisi olmadn ve geri aldrlacan sylemi ve ulusun dayan ve karar karsnda sorunu bu yolda evrileyip dzeltmek zorunda kalmtr. Durumun Yce Padiah'a bildirilip duyurulmas konusuna gelince, bunun iin zel bir kurulun stanbul'a

gnderilmesi, gidecekler iin tehlikelidir ve amaca bu yoldan ulalmas olanakszdr. Bu nokta baka yoldan salanmaldr. 2 Dahiliye ve Harbiye nazrlarnn ortak imzasn tayan belge stanbul hkmetinin nasl bir ihanet plan dzenlemi olduunu tmyle gstermektedir. Bu belgeleri Trabzon Merkez Kurulu grmemise, bir rneinin verilmesi ve bunun zerine yazlacak yantta deiiklik yaplp yaplmadnn ve yapldysa deiik yant rneinin bildirilmesi.

Belge, 93.
Kongre Bakanlna Albay Vasf Bey Hsrev Sami Bey Hakk Behi Bey mer Mmtaz Bey Mazhar Bey Ratipzade Mustafa Efendi Afyonkarahisar Eskiehir Bursa Ankara Denizli ve Aydn Nide

Yukarda adlar yazl sayn kiilerin temsilci olarak seilmelerini neririz. 11/Eyll/1919 Afyonkarahisar Yine Eskiehir Yine Yine Denizli Mehmet kr Salih Halil brahim Hseyin kr Yusuf Yine Necip Yine Ali Nide Bor Okunamad Mustafa Yozgat Bahri mer Nevehir Bursa Halit Hami Osman

Alaehir Asaf Naci

Samsun Sleyman

Belge, 94.

Sivas, 16/9/1919 Onbeinci Kolordu Komutan Kzm Karabekir Paa Hazretlerine K: 15/9/1919 Servet ve zzet Beyler'in Temsilciler Kurulu'nun Trabzon Merkez Kurulu'ndan sorduu noktalara yant olarak ektikleri tel yazs alnd. eriinin aklanp yaylmas sakncasz olmadndan, Temsilciler Kurulu bu grleri tmyle Servet ve zzet Beyler'in kiisel grleri olarak kabul eder. Temsilciler Kurulu genelge ile istedii grleri Servet ve zzet Beyler'den deil, tzk gereince, Trabzon Merkez Kurulu'ndan istemitir. Servet ve zzet Beyler'in dncelerini ieren zel tel yazs ile sizin tarafnzdan hem kendilerine hem de Temsilciler Kurulu'na yant olmak zere ileri srlen grler zerinde de aadaki aklamalarn yaplmas gerekli grlmtr: a) nce bu kiileri bildiiniz grlere iten gerek dnce, Temsilciler Kurulu'nca ne yazk ki, anlalamamtr. b) Tzn drdnc maddesinin ierii, geici bir ynetim kurulmas nedenlerini ve koullarn aklar. Oysa bilinen son ihanet olaylar nedeniyle alnm ve alnmas gerekli grlm noktalar zerinde gr istenmi olan nlemler hibir ynden geici ynetim kurulmas amacna ynelik deildir. u halde bu konuyla drdnc madde arasnda iliki aramaya gereklik yoktur. nlemler, durumumuzu dorudan doruya padiaha bildirmek yolunu bulmak ve meru (tzeye uygun) bir kabinenin iktidara geirilmesini dilemek amacna yneliktir. c) Sivas'ta toplanan Kongre, Bat Anadolu delegeleriyle Erzurum Kongresi'nin Genel Kurulu'nu ve bylece -btn Dou Anadolu illeri adna yetki sahibi olmak zere- Kongre karar uyarnca seilen zel bir kurulu iinde bulundurduundan, doal olarak Sivas Kongresi, tm Anadolu ve Rumeli adna ve btn ulusu temsil etmek zere genel bir kongre niteliini kazanmtr. Bu kongre, Erzurum Kongresi kararlarn ve rgtlerini olduklar gibi ve doallkla daha kapsaml olarak kabul etmi ve bunun sonucunda Dou Anadolu Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti, "Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti" biiminde kapsaml bir ad altnda geniletilerek birletirilmitir. Tzn nc maddesi

ve Kongrenin temel kararlar gerekte bu yce amacn salanmasn kesin olarak gstermitir. Sivas Genel Kongresi, Erzurum Kongresi'nde Dou Anadolu Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti adna seilen Temsilciler Kurulu'na tmyle gvenini bildirerek (bunu) olduu gibi,, Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti iin Temsilciler Kurulu olarak kabul etmitir. Buna gre Sivas Genel Kongresi'nin kararlar baka, Erzurum Kongresi'nin kararlar baka ve Dou Anadolu Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin Temsilciler Kurulu baka, Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin Temsilciler Kurulu yine baka gibi, bakalklar ve ayrlklar elbette sz konusu olamaz ve bunun sz konusu edilmesi, kukusuz ki, pek ak olan birlik amacmz ve kutsal ereimiz iin son derece zararldr. Durum bu olunca, birbirini ortadan kaldran Temsilciler Kurullar olmad gibi, bunlardan birine girince brnden ekilmesi istenecek (ekilmesini istemenin doru olabilecei) yeler de yoktur. Bugn tm Anadolu ve Rumeli'yi kapsayan cemiyetimizin Sivas'ta bulunan tek Temsilciler Kurulu, Erzurum Kongresi'nde tzn ilgili kurallar uyarnca seilmi dokuz kiiden beinin bir arada bulunmasyla grevini srdrmektedir. Bu kiiler, benimle birlikte Rauf ve Bekir Sami Beyefendilerle Raif ve eyh Hac Fevzi Efendi Hazretlerinden olumaktadr. Bundan baka Samsun Sanca da, tzk uyarnca, temsilci olarak Refet ve Sleyman Beyler'i aday gstermi, Temsilciler Kurulu'nun toplantda bulunan be yesi bunlardan Refet Bey'i yelemi, orada bulunmayan yelerinden Servet ve zzet Beyler'in de dncesini sormutu. Onlar yant da vermeselerdi ve verecekleri yant olumsuz da olsayd, ounluk oyunun uygulanmas doal bulunduundan, Refet Beyefendi, tzk uyarnca, Temsilciler Kurulu yelii kimliini kazanm ve greve balamtr. Hak ve yetkisi ve karlar Dou Anadolu illerininkinden hibir ynde az olmayan ve Sivas Genel Kongresi'nde bulundurduu aydn ve kendi seim yerlerini gerekten temsil eden yelerin nitelik ve nicelikleri, Erzurum Kongresi'nde bulunan yelerinkinden hibir ynde aa olmayan Bat Anadolu'nun hakl ve tzeye uygun gr ve nerilerini dikkate almayp, onlar sadece baml durumunda bulundurmaya kalkmak, bizim aklmzn bir trl kabul edemedii noktalardandr. Herhalde onlarn da hakkn tanmak zorunludur, ite hem bu zorunluluk yznden hem de -grevi banda bulunmayan eksik yelerimizin almalarndan yararlanlamad iin- yardma

plan gereksinmeden dolay yine tzmzn sonlarndaki sekizinci maddenin Temsilciler Kurulu'na verdii yetkiye dayanlarak, Genel Kongre'ce de Bat Anadolu iin yetkili gsterilen kimselerden alt kiiyle Temsilciler Kurulu glendirilmitir. Bu kiiler unlardr: Askerlikten ekilme Albay Vasf Bey, Hsrev Sami Bey, eski Akka Mutasarrf Hakk Behi Bey, Mazhar Bey, eski Ankara mebuslarndan mer Mmtaz Bey, Nideli Ktipzade Mustafa Efendi. Bu alt kiiden burada bulunup br gelmek zeredir. Pek gzel belirttiiniz gibi, Kanunu Esasi (Anayasa) gereince zaten dm ve yok olan ve yurdun ve ulusun yazgsna kar haynca giriimleri belgelerle ve eylemleriyle kantlanm bulunan Ferit Paa Kabinesi'ni gvenilir grmemek ve onun yerine ulusal amalara hizmet eden meru (tzeye uygun) bir kabinenin iktidara getirilmesi gerekliliini Padiah'a bildirip duyurmak isteminden ibaret olan Sivas Genel Kongresi kararnn kesinlikle yerinde olduunu anlamak iin derin bir incelemeye gereklik yoktur. Bundan vazgemeyi nermek bilmem ne kadar dorudur. d) rknt douran nokta, uygulanmasnn yerinde olup olmayacan tzk gereince, Merkez Kurullarndan ve yetkili yelerimizden sorduumuz alt maddelik kararn ierii ise, bunda telaa dmeye ve Sivas Kongresi'nin genel olduu veya olmadndan, Temsilciler Kurulu'nun yle veya Byle olmasndan sz etmeye hi de gerek yoktur. Yaplmas gereken ey, bu kararlarn uygulanmasna veya uygulanmamasna ilikin olmak zere, hangi ynde olursa olsun, gr ve dnce bildirmekten ibarettir. Doaldr ki, Temsilciler Kurulu her yandan gelecek olan grleri gz nne alarak Genel Kurul'ca kabul edilip uygulanabilecek bir karar verir. Servet ve zzet Beyler'in ille kendi dnceleri kabul edilmezse, Temsilciler Kurulu yeliinden ekilmi saylmalar yolundaki yazlar, doal olarak iyi etki yapmad. e) Temsilciler Kurulu'nca Trabzon Merkez Kurulu'ndan sorulan konular zerinde bu kurulun dncesi anlalmadka, Temsilciler Kurulu'nca bir karara varlmas olanaksz bulunduundan, Trabzon Merkez Kurulu'nun yantn herhalde beklemekte olduumuzu bildiririz. f) Sorulan kararlarn altnc maddesiyle gdlen ama, stanbul'da meru (tzeye uygun) bir hkmetin padiah tarafndan iktidara getirilmesine dein, Ferit Paa kabinesiyle yazmann kesilmesi olduuna gre, her ili ne yapacan bilmez ve kararsz bir halde

brakmayp, genel durumdan haberli klabilmek iin yetkili bir yazma orunu (mercii) gsterilmesinin uygun olacadr; buna dayanlarak yazma merciinin, Sivas'ta Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti olabilecei bildirilmiti. Bu mercii ve yetki sorunu, yukarda akladmzdan oaka bir ey deildir. Temsilciler Kurulu'nun danmanlk nitelik ve yetkisi ise, Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin tznde aka belirtilmi olduu ldedir ve rgt iinde bulunan Merkez Kurullarna ve yetkili yelerine kardr. Yoksa bu kurulu, hatta geici bile olsa, devleti ynetmeye karar vermi bir kurul gibi yorumlamaya kalkmak, hakszlk olur. Sivas Genel Kongresi toplant ve grmelerini sona erdirmi olduundan, Dou Anadolu illerinin her yanndan delegeler ararak yeniden ve olaanst bir kongre toplanmas gereklilii, bata yksek kiiliiniz olmak zere birok deerli kiilerin anmsatmas zerine dnlm bir noktadr. bu aklamalarla, kukularn giderilebilecei inancyla sayglarmz sunarz efendim. Anadolu ve Rumeli Temsilciler Kurulu Tel Banda Sivas 16/9/1919

15. Kolorduya, Trabzon Merkez Kurulu'ndan bir zata, Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Trabzon Merkez Kurulu'na Kzm Paa Hazretleri'ne yant olarak yazlan gr ve dnceler, bilgi edinilmek zere, olduu gibi sunulur. Temsilciler Kurulu

Belge, 95.
Trabzon, 20/Eyll/1919 Sivas Mdafaa-i Hukuk Merkez Kurulu'na

Erzurum'da toplanan Kongrede kabul edilip hibir noktasnn ilerlikten kaldrlmas ve deitirilmesi caiz olmayan ilkelerin baz deiikliklere urad ve tze aykr iler yapld, bugn Sivas'ta bulunan btn Anadolu ve Rumeli Temsilciler Kurulu adna hareket ettiini (bildiren) kuruldan gelen tel yazlarndan anlalyor. Merkez Kurulu, Dou lleri Kongresi'nin izdii snr dnda hibir karar kabul etmemitir; sayn kurulunuzca benimsenen tutumu renmeyi grev bilir, ivedilikle yant bekleriz. Mdafaa-i Hukuk Kurulu Trabzon Merkezi

Belge, 96.
Kiiye zeldir. Erzurum. 17/Eyll/1919 K.O.3 Komutanlna Mustafa Kemal Paa Hazretleri'ne zgdr Size ok bal olan kalbim ve duygularm dolaysyla, her eyi ak sylemek dncesini tayorum. Karlkl duygularmz da, doal olarak, ancak bunu gerektirir. Paam, Sivas'tan gelen bildirim ve genelgeler kimi zaman Temsilciler Kurulu adna, kimi zaman da dorudan doruya sizin adnzladr. 10 Eyll 1919 tarihinde stanbul'daki hkmete dorudan doruya (kendi adnzla) bildirim ve uyarda bulunmusunuz. una inanp gveniniz ki, byle imzanzla yaplan bildirimler sizi en ok saygyla sevenler arasnda bile byk bir itenlik ve temiz grle (selamet-i fikirle) eletiriliyor. Ancak gr ufuklar daha dar olan evrelerde ve zellikle Anadolu heraktn baka biim ve nitelikte gstermek amacnda olanlar arasnda bunun ne denli znt ve tepki uyandracan takdir edersiniz. Yksek kiiliinizin dokunulmazl ve yurt ve ulus iin byk deer tayan yurtsever abalarnzn her zaman dilediiniz parlaklyla srdrlmesi, zaten pek az zverili devlet adamna malik olan vatanmzn kar gereidir. Bu nedenle, Temsilciler Kurulu ve Kongre kararlarnn hep imzasz, sadece "Temsilciler Kurulu" diye yaymlanmasn rica ederim. Doal

olarak aramzdaki ifre yazmalarnn gerektirdii biimdeki kiisel imzalar bunun kapsam iinde deildir. Yksek kiiliinizin herhalde ortada tek olarak grlmemesi, lkenin yarar gereidir. Oybirlii ile sunduum bu ricalarmn iyi karlanacandan kukum yoktur. Ellerinizden perim. K.O.15 Komutan Kzm Karabekir

Belge, 97/I
14/Eyll/1919 Yce Halifelik Katna Halifelik orununda oturan kutsal-kiiliinize ve yce saltanatnza sonsuz bir kulluk duygusuyla bal olan ulus adna ve hi snmeyecek olan srekli zballmza dayanarak aadaki noktalar bildirmeyi gze alyoruz: Yce saltanatnzn bugn kar karya bulunduu korkun tehlikeler, her eyden nce, tarihimizdeki en byk yenilginin en doal sonularndan olmakla birlikte, varlmza son verici bir nitelik alan bu tehlikelerin sadece yenilgimizden ileri gelmedii de herhalde yksek bilgileri iindedir. Almanya ve Bulgaristan gibi Genel Sava'ta bizimle birlikte ayn yazgy paylaan, ayn sonularla kar karya bulunan eski sava ortaklarmzn bugnk durumlar, yce devletinizin mahkm edildii (kar karya brakld) sonularla karlatrlacak olursa, salt bir yenilginin bu denli byk bir ulusal felaket dourmaya yetmeyecei pek kolay ortaya kar. Atekes Anlamas'nn yapld zamanki genel durumumuzla bugnk durumumuzun karlatrlmasnn da, bu ackl halin ne byk bir gerek olduunu, gerektiinden daha ok kantlayacana inanyoruz. Bugn ulusun gznde felaketimizin bu denli genilemesine neden olan byk etken; gemiin brakm olduu dsal ve savasal nedenlerden ok, bugnk durumun biriktirmekte olduu i etkenlerde yani Atekes Anlamasndan beri birbiri ardnca gelen hkmetlerin ve zellikle Sadrazam Ferit Paa kulunuzun bakanl altnda birbirini izleyen kabinelerin yapm olduklar savsaklamalarda yatmaktadr. Gerekten, Atekes Anlamas'nn tm kurallarna kar olarak kendini

gsteren bir Aydn facias karsnda yeni sadrazam bile artk birinci sadrazamlk dnemine son verip grevden ekilerek, kendisinin neden olduu siyasal cinayetten, dorudan doruya sorumlu olduunu, st kapal biimde itiraf etmi ve bu davran zerine ulusumuzun bu sorumluluun herhalde bir yce divan karsnda belirleneceini ummaya balamtr. Ne var ki, Ferit Paa kulunuz, bu duruma karn ikinci bir kabine daha kurmaktan ekinmedi! Kendisinin Paris Kongresi'nden, ulusal onurumuzu yaralayc biimde, stanbul'a geri gnderilmesiyle, bu ikinci sadrazaml srasnda kurulup ulusun gvenine dayanmayan bu hkmetin de her trl yetenekten yoksun olduu btn dnya nnde saptand. Ama Ferit Paa kulunuz, ulusal varlmza yapt bu ikinci zarardan sonra da akl bana gelmeyip, Paris'ten geri evrilmesine neden olan siyasal yazmalar, salt grevinde kalmak dncesiyle, deitirerek Trke'ye evirip yksek katnza ve kamuoyuna sundu. Bylece hem ulu kiiliinizi hem yazgsyla oynad boynu bkk ulusu aldatm oluyordu. nk sz geen bu yazmalarn gerek metinleri, bu zatn stanbul'daki yalan yaymndan nce Avrupa basnnda yaymlanm ve Ferit Paa'nn ulusal savamz ttihatlk olarak gsterip Anadolu'ya yabanclar mdahale etmeye ard btn dnyaca renilmiti! Oysa zmir yresinde namusunu ve kutsal varlklarn savunmaktan baka bir ey yapamayan ve bunu yaparken de yksek merhametli istencinize (iradenize) dayanan vatan evlad, izledikleri kutsal amac birok kez yksek katnza bildirmi ve tm Anadolu'nun ulusal ayaklanmasndaki yasallk da yce sultanlnzn drt bir yandan kar karya bulunduu tehlikelerle kantlanmt. Ulusal istencini bakentinizde aklama olanan bulamayan ulusun aclarna tercman olmak zere Anadolu'da toplanan Dou Anadolu lleri Erzurum Kongresi'ni ve bu kez Sivas'ta toplanm olan genel kongremizi de yasad ilan eden bugnk sadrazam, yce Halifeliinizin bulunduu stanbul'da toplanan Ermeni ve Rum kongreleri kararlarnn stanbul basnyla duyurulmasnda hibir saknca grmyorlar. stelik bir yandan hakllk ve yasaya uygunluk ilkelerine dayanmak isterken, te yandan Mebuslar Meclisi'nin datlmasndan beri 7-8 ay getii halde Kanunu Esasi (Anayasa) kurallarn uygulayp seimlere balamak zorunluunu da hl duymuyorlar; bu davranlarnn yannda ulusal gcmz de yabanclar gznde yokmu gibi gstererek onlarn amalarn kolaylatryorlar. Gtt ihanet amacnda baarya ulamak iin,

ulusun ruhundan doan kutsal rgt datmak, devletin yarg yetkisini yabanclarn amalarna oyuncak etmek, ordunun gcn azaltmak iin yetenekli yksek rtbeli askerlerimizi grevden alp dmana vermek, ifreli askeri yazmalarn aldrlmasna Posta ve Telgraf Genel Mdrl'n yetkili klmak, birtakm dman subaylarnn lke iinde dolaarak toprak btnlmz bozacak siyasal kkrtmalarda bulunmalarna destek olmak, lkeyi karklk iinde gsterip yabanclar ie karmaya armak, ordunun ifreli yazmasn yasaklayarak askeri gizlerin aa vurulmasndan ekinmemek gibi her biri balbana ulusal su oluturan yasad giriimlerden bir trl vazgeemiyor. Vatan bu duruma getiren yenilgiden domu felaketimizi bu denli genileten en byk etkenin bugnk hkmete srdrlegelen bu ihanetler olduu, herhalde artk yce katnzca da anlalmtr. Bu durumu gz nne alan kurulumuz, yurdu kurtaracak are aramak zere hibir siyasal partiye bal olmayacak ve ulusal istenci tmyle yanstarak, ulusa dayanacak bir bakanlar kurulunun ibana getirilmesini diler ve byle bir kabine kurulmazsa, ulusun zorunlu olarak yapaca giriim ve savam durdurmaya olanak bulunmayacan saygyla bildirir. Buyruk sevgili Padiahmz Efendimiz Hazretlerinindir. Sivas'ta Toplanm Genel Kongre Kurulu Mustafa Kemal

Belge, 97/II.
2/10/1919 stanbul Belediyesine Btn Basna Birer rnei Verilecektir stanbul halkna: Atekes Anlamas'nn imzasndan beri gittike daha korkun bir kesinlikle varlmz tehdide ve srayla stanbul, Musul, Adana ve zmir gibi her biri bir yaam merkezi nemindeki en nde gelen illerimizin igaliyle gereklemeye balayan byk tehlike, dardan baklnca yenilgiden ve d etkenlerden domu gibi grnebilirse de, gerekte bunun her eyden nce, i durumumuzdan ileri geldii

yadsnamaz. Almanya ve Bulgaristan gibi eski sava ortaklarmz da bizimle birlikte ve bizim kadar yenildilerse de, hibirinin varl ve yaam hakk tehlike altnda kalmad. Onlarn bugnk durumlaryla bizim imdiki durumumuzun en yzeysel bir bakla karlatrlmas, kar karya bulunduumuz felaketin meydana gelmesinde sadece bu yenilginin yeter bir sebep olmayacan btn aklyla kantlar. Bu ayrmn tek etkeni onlarda hkmetle ulusun birlik olmas, bizdeyse hkmetin ulustan bsbtn uzak bulunmasdr. Art arda deiimlerle birbirini izlemi olan Ferit Paa hkmetlerinin bugne dein yrtm olduklar i ve d politika gz nne getirilecek olursa, felaketimizin niin bu denli geni bir nitelik ald hemen anlalr: Bugnk hkmetin d politikasnda ulusal amalarmza tmyle aykr bir yol izlenmekte olduunun en byk kant: zmir gibi Yunanllkla hibir ilgisi olmayan bir ilimizdeki haksz ve canice igalin kaldrlmasna deil, snrlandrlmasna ve bylece de Akdeniz kylarmzda belirli snr olan bir Yunan smrgesinin olumasna yol amas; orada, rzn, namusunu savunmak zorunda kalan Mslman halkn bastrlmas iin buyruk vererek aktan aa Yunan karlarna hizmet etmesi, Musul ve Adana gibi corafyasal ve ulusal btnllmzn ayrlmaz elerinden olan vatan paralarnn yazgsn bsbtn savsaklayp, Paris Konferans'na verdii notada Toros sradalarn lkemizin doal snr olarak gstermesi ve zellikle gerek Saltanat ras'nda ve gerek Paris Konferans'nda "Dou illerimizde geni bir Ermenistan kurulmasna" raz olmas, dahas hibir neden yokken bunu istemesi gibi birtakm haynca tutumlardr ki, bunlarn hepsi birden kabul edilirse, elimizde vatan adna Ankara ve Kastamonu illerimizden baka bir ey kalmayacak demek olur. te bugnk hkmetin btn d politikas ve vatan anlay budur. Zaten en azgn d dmanlarmzn tasarladklar gelecein Trkiyesi de bundan baka bir ey deildir. Ferit Paa'nn i politikas genel izgileriyle btn ulusa bilinmekle birlikte, genel durumumuza en ok etki yapm olanlarnn burada yinelenmesi de yararsz olmaz. 1 Ferit Paa hem ulusu hem padiah aldatarak imdiye dein yerinde kalabilmitir; nk Paris'ten dnnde oradaki konferansa vermi olduu notalarn korkun ieriini deitirerek Trke'ye evirip padiaha ve ulusa sunmu ve bylece haynln gizlemeye almt. Ama Avrupa basn bu belgelerin gerek metinlerini

olduklar gibi yaymlam olduundan, sadrazamn oynad canice oyun btn aklyla ortaya kt. 2 Dmanlarmzn bile deer verdikleri Ulusal Savammz Ferit Paa kiisel tutku ve ttihat kkrtmas sayp, bunun bastrlmas iin buyruk vermekle hem ulusa hem padiaha kar aka ve dorudan doruya kart ve hatta dman durumunu almtr; rnein padiahmz son bildirisinde Anadolu'nun tutumunun tmyle ulusal nedenlerden domu olup sonucu bakmndan hakl olduunu ilan buyurduu halde, sadrazam (Fransz) Temps (Tan) gazetesi yazarna bu giriimlerin ttihat kkrtmas olduunu ve yaknda ortadan kaldrlacan sylemekten ekinmedi; bylece bu hkmetin ulusa kar olduu artk hibir kukuya yer kalmayacak biimde kantlanmtr. 3 Ferit Paa kabinesi ulusun padiahla iliki kurmasna engel olarak, Anadolu halknn yce padiaha ektii ve ekmekte olduu telgraflar saraya yollamayp alkoymakta ve gizlemektedir. 4 Bir yandan bu suu ilemekle birlikte, te yandan Sivas'ta toplanan tm Anadolu ve Rumeli Kongresi yelerini diri veya l olarak ele geirmek iin Harput Valisi Ali Galip adnda bir alan, yanna Krt airetleri alarak Sivas zerine yrmesi buyruunu veriyor. Bylece Mslman halk arasnda kanl atma kmasna allyor. Ne var ki, hkmetin buna ilikin yazlar ulusun eline getiinden, kan dklmesine meydan verilmeksizin, Ali Galip ve ayakdalarnn giriimi bastrlmtr. te btn bu ve bunlara benzer, saymakla tkenmez sular ilemi ve haynlklar yapm ve yapmakta bulunmu olan bugnk hkmetin, devleti bata srklediini anlayan Anadolu halk, bu duruma artk bir son vermek zorunluunu duymu, Tanr'nn buyruuna ve Peygamberin hadisine uyarak kyma kar direnmeye balam, zulmedenlerle her trl ilikisini kesmitir. Byk bir inan ve en gl bir ulusal birlik iinde giriimlerini dzenleyip rgtlerini tamamlam olan Anadolu halk, her trl toprak btnlnn ve ulusal haklarnn her olasla kar korunmasn salayacak bir varlk dzeyine erimitir. imdiye dein btn yazgmz devlet merkezinden ynetiyor, ulusumuz ve lkemizi kurtaracak giriimler Anadolu'dan deil, hemen her zaman stanbul'dan kaynaklanyordu. Devlet merkezinin bugn kar karya bulunduu tehlikeleri gz nne alan Anadolu, gnmzn koullar altnda stanbul'dan kurtulu umudu bekleme olana bulunmadn

grdnden, tm varlmzla yasal haklarmz savunmann kendi zerine dtn anlayp grevini yapmaya balamtr. Bugn ite bu kimlik ve bu nitelikle stanbul'a selam yollayan btn Anadolu, aadaki noktalar stanbul halknn bilgisine sunmak greviyle duyguludur: 1) Ulusal savam birlik iinde ve dzenli rgtlere bal olarak btn Anadolu illerini iine alm ve stanbul'un kapsna dek dayanmtr. 2) Bylece dnya kamuoyu ve resmi evreleri ulusumuzun yaam hakkna sahip olduunu ve hibir zaman tutsak olmayacan anlam ve bu anlaya dayanan kararn, Ulusal Savammz karsnda tmyle yansz olacana ve buna iyi gzle bakacana gvence vermekle aklamtr. 3) Anadolu'da oturan ve her trl yasal haklarnn en salam bir gven iinde bulunduunu gren btn gayrimslim halklar da, ulusal amalarmzn hakllna tmyle inanmlardr. 4) Anadolu'da oturan ya da yolculuk yapan tm yabanclar da ayn inan iinde olup, bal olduklar devletleri aydnlatmaktadrlar. Ksacas, yasad olduu btn dnyann gznde saptanm olan Ferit Paa kabinesinin bu lkede hibir dayanak noktas kalmamtr. Bu gerekleri devlet merkezi halkna bildirmekle mutlu olan Anadolu, bugn stanbul'un da bir ulusal devi bulunduu kansndadr. Bu dev, stanbul'un her yannda ulusal rgt merkezleri kurup Anadolu'nun ulusal savamna (harektna) nesnel ve tinsel (maddi ve manevi) olarak katlmak ve ulusun yazgs stnde bir bayku gibi durmakta olan bugnk hkmeti artk bu ulusun bandan gitmeye, her yolla armaktr. Dnyada hkmetin yapt ilere katlanan her ulusun, o hkmetin sorumluluunda ortak saylacan, Msy Klemanso, Ferit Paa'ya yant olarak verdii notada aklamt; dk iktidarn kymna, ancak sava nedeniyle katlanm olan bu ulus, eer bugnk hkmetin sorumluluk ve suuna hibir zorlayc neden olmakszn katlmak istemiyorsa, bu hkmete kar olan duygularn artk aklamaldr. Eer bu dev bugn yerine getirilemeyecek olursa, yarn Ferit Paa kabinesinin ulusal amalarmza aykr olarak kabul edebilecei bar koullar karsnda Avrupa nnde hibir itiraz hakkmz kalmaz; o zaman bize dnya kamuoyu "Vaktiyle bu itiraz hakknz niin kendi

hkmetinize kar kullanmadnz?" diyecek ve bunu derken de herhalde pek hakl bir sz sylemi olacaktr. nk Peygamberimiz "Kema teknu yvell aleykm" yani "Siz ne nitelikte olursanz sizi ynetenler de o nitelikte olur" buyurmulardr. Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 97/III
Btn Devletlerin stanbul'daki Eli ve Temsilcilerine Bilgi in Gnderilen Muhtra (Andrm) Sekiz ay nce datlm olan Mebuslar Meclisi'nin Kanunu Esasi'ye (Anayasa'ya) gre en ok drt ay iinde yeniden toplanmas gerektii halde, Atekes Anlamas'ndan sonra birbiri ardna ibana gelen hkmetler, seimlerin yaplmasn savsaklam ve bylece Mebuslar Meclisi hl toplanamamtr. Bu yzden, zellikle bugnk hkmetin izlemekte olduu i politika, ynetim biimimizi, tek kiinin isteine bal ynetimden (mutlakiyetten) ayrt edilemez bir duruma getirmitir. Bunun zerine tutum ve davrannda hibir yasallk temeli kalmayan Ferit Paa kabinesi, kamuoyunun yz evirmesi karsnda kym ve sertlikle ayakta kalabilmek politikasna saparak kendisine kar olan ulusal birlii bozmak iin Mslman halk birbiriyle kanl vurumaya kkrtmsa da, bu giriime ilikin belgeler ulusun eline gemi ve lkenin genel gvenlii bozulmaktan kurtulmutur. Bunun zerine ulus, durumu padiah hazretlerine bildirerek genel gvene dayanan bir kabine kurulmasn dilemek istemise de, bugnk hkmet, ulusla padiahn iliki kurmasna da engel olmu ve bylece ulus iin, yasal bir hkmet kuruluncaya dein bugnk kabineyle ilikiyi kesmekten baka yol kalmamtr; nk byle bir nleme bavurulmazsa, Ferit Paa kabinesinin kkrtmalaryla Anadolu'daki gvenliin bozulaca kesindi. stanbul'da ulusal gvene dayal bir kabine kuruluncaya dein srecek olan bu durumun haklln ve zellikle, temsilcisi olduumuz

devlete de zorunlu grleceini aklamay gereksiz sayarz; nk bugnk hkmetin Versailles (Versay) Konferans'na yollad delegeler kurulu, ancak ulusal amac temsil eden bir hkmete gnderilmi olmad iin, bilirkii niteliinde saylmt. u halde, barn yaplmas da ancak ulusa dayal bir Osmanl kabinesinin kurulmasyla olabilir. Bylece Sivas'ta toplanm olan ve btn Anadolu ve Rumeli delegelerinden oluan genel kongre, gerek ulusumuzun, gerekse Avrupa ve Amerika yksek karlarnn gelecekteki gereklerine uymakta olan imdiki ulusal durumumuzun, gvenlii bozucu hibir dnceye dayanmadna ve genel gvenlii bozacak hibir olay kmayacana ve tam anlamyla barl bir tutum izleyeceine dair kesin gvence vermekle onur duyar ve dnyaya adaletli bir dzen iin szveride bulunan byk devletlerin tinsel (manevi) desteine gvendiini de ayrca bildirir. 11 Eyll 1919 mza Sivas'ta Toplanm Genel Kongre Kurulu ngiliz siyasal temsilcisine, Amerikan siyasal temsilcisine, Fransz siyasal temsilcisine, talya siyasal temsilcisine, Srbistan siyasal temsilcisine, Hollanda eliliine, sve eliliine, Danimarka eliliine, spanya eliliine.

Belge, 98/I.
Yce Padiahn Bildirisi rnei; Bugnlerde Anadolu'da ortaya kan durum ve davranlarn aamalarn yerlerinden gelen tel yazlaryla renmi bulunuyoruz. Bu znt verici durum zmir'in igali ile onu izleyen ac olaylarn ve Anadolu'nun dou illerinin yazgs konusunda yaylan sylentilerin kamuoyunda yapt etkiler sonucu olup, bu olay ve sylentilerden, btn halk bireyleriyle birlikte yreimizde oluan znt pek derin ve devletin ve ulusun haklarnn korunmas yolunda aba harcamak hepimiz iin pek doal ise de, u nemli anda hkmete ve ulusa den dev, ancak akllca siyasal giriimler ve dnce birlii ile haklar

korumaya almaktr. Hkmetimizin izledii politika sonucunda, zmir'deki kym Avrupa uygar uluslarnn dikkatini ve dostluunu ekerek oraya zel bir kurul gnderip yansz bir soruturmaya balanarak uygar dnyann gzlerinde hakkmzn belirmekte olduu ve Dou Anadolu illerine ilikin olan sylenti ve yayntlara (ayialara) kar da hkmete her trl giriimden geri kalnmad, zaten ortada ulusal birliimizi bozacak hibir karar ve neri olmad halde, lke iinde gvenlik ve disiplini krp hkmetin etkinliini bozacak her trl davran ve ulus bireyleri arasnda blnme ve ayrlk douracak her trl giriim, devletimizin temel ve yaamsal karlaryla badaamaz. Baz kimselerce lkenin zel durumu deitirilip gya halkla hkmet arasnda anlamazlk bulunduu ilan edilerek hakkmzda Avrupa kamuoyunun yanlgya drlmesi, lkenin yksek karlarn tmyle yaralayaca gibi, her bakmdan ok zc olan bu durum yasal koullar erevesinde bir an nce yaplmasn istediimiz seimleri de geciktirip, barn yaklamakta olduu bir srada bulunmas ok gerekli olan Mebuslar Meclisi'nin toplanmasn geri braktracak ve bylece hkmetin iinde bulunduu glkleri oaltacaktr. Bugn ulusumuzun btn bireylerinden beklediim, durumun nemini (nezaketini) dnerek dinginlik (skun) ve lmll (itidali) koruyup yasa kurallarna ve hkmet buyruklarna tam tamna uyarak lkenin dzen ve gvenliini bozacak davranlardan saknmas ve bylece yaknda bar grmelerine arlacak olan Osmanl delegelerinin, konferans karsnda ulusla uyum iinde olarak varlk gsterebilmeleridir. Alt buuk yzyldan beri Avrupa dengesinde nemli bir etken olan devletimizin birlik ve btnln ve Osmanl ulusunun onurlu yerini salayacak bir bara yaknda kavumamz Tanr'nn iyiliinden dilemekteyim. Byk devletlerin insafl duygular ve gerekleri gittike anlamakta olan Avrupa ve Amerika kamuoyunun lmll da bu umudumu pekitirmektedir. Hkmetin ite her trl zorluktan uzak tutulup glendirilmesi ve lkemizin her yannda yasa kurallarna sk skya uyulup her snftan uyruklarmzn haklarnn korunmas yrekten dileimiz olup, bakanlar kurulumuzun da bu konuda bizim iten dileklerimizin izinde i greceine gveniyorum. u temiz dnce ve dileklerimizin, lkemizin her yanna yaylmasn, zballk ve zverilerine tamamyla inandm btn ulus bireylerine duyurulmasn buyururum.

Mehmet Vahdettin 24 Zilhicce 1337, 20 Eyll 1919

Belge, 98/II.
Saray Genelyazman Ali Fuad Beyefendi tarafndan bugn Babali'de (Babakanlkta) bana verilmi ve resmi dairelere ve illere genelgeyle iletilmi olan kutsal padiah bildirisinin rnei yukarya karlm olup, ilinizce de, bucak ve kylere dek yaylp duyurulmas ve gereinin padiah ferman uyarnca, halkn btn kesim ve bireylerine anlatlp duyurulmas. 20 Eyll 1919 Sadrazam Damat Ferit

Belge, 99.
Sivas 22/9/1919 Padiaha, Bildirisi zerine Yazlan Telgraf Yce Halifelik Yksek Katna Ulu Padiahmz Efendimiz! Kullarnz, yce katnza durumu ve gerei bildirmeye iteleyen neden; bugnk bakanlar kurulunun gerekleri gizleyip, yksek katnza bildirdii yolda yasaya aykr bir ama olmayp, ulusun hakl dilek ve istekleridir. Birok kez yinelediimiz dileklerimizin yce kiiliinize sunulmasna kabinenin hayn eliyle engel olunmas, lkenin ve size zballkla bal uyruklarnzn zararna olmak zere, onarlamayacak bir durum oluturuyor. Bu kez Ferit Paa'nn ek dncesiyle birlikte illere gnderilen bildirinizin ieriinden de pek ak olarak anlalyor ki, ulusun yasal ama ve erei ve kabinenin eylemli olarak ve belgelerle kantlanm olan haynca giriimleri kutsal kiiliinizden gizli tutulmutur. Ferit Paa'nn yce katnza, geree aykr bilgiler sunarak, ulusa ve vatana kar ilemekte olduu ihanet

suunu kat kat artrmaktan ekinmedii de byk zntyle grlmektedir. Tarihin hibir ihanet sayfasyla kyaslanamayacak bir hyanetle halk birbirine kar kkrtan ve ulusu yabanclarn isteklerine feda eden bu kabinenin, ulusal istee kar olarak grevinde kalmas, pek byk felaketler dourmakta ve hazrlamaktadr. Btn dnya, lkenizde dinginlik ve gvenlik beklerken, illere ekilen tel yazlaryla, bir yandan uysal airetleri halka kar kkrtmakla birlikte, lkenizin kargaa ve yardm gereksinmesi iinde olduunu resmen bildirerek yabanclar ie el koymaya aran, te yandan dou illerinde geni bir Ermenistan kurulmasna ve Toros sradalarnn gneyinde bulunan yerleri brakmaya raz olduunu bildirerek i ve d dmanlarmzn isteklerini yerine getirmek isteyen bir kabinenin iktidarda bulunmasn, ahane kiiliinizin dmanlarndan baka hi kimse istemez. Paris Bar Konferans'nn, mebuslarmzn seiminden ve meclisin toplanmasndan nce Trkiye zerine karar almaya balama olasl vardr. Ulusun gvenine dayanmad tilf Devletlerince de bilinen Ferit Paa kabinesinin bu durumda ibanda kalmas, delegelerimizin konferansa arlp kabul edilmemesi, kabul edilmeleri durumunda da, daha nce olduu gibi, bu kez de kovulup geri evrilmeleri ve bize kar verilmi olan kararn bildirilmesiyle yetinilmesi sonucunu douracaktr ki, byle bir sonutan meydana gelmesi doal olan felaketin ulusu bsbtn umutsuzlua dreceini yce kiiliiniz pek iyi takdir buyururlar. u halde lkeyi korumak iin, Ferit Paa kabinesinin hemen drlmesiyle kamunun gvenini kazanm kiilerden oluan bir kabinenin kurulmasn btn ulus adna dileriz. Buyruk yce padiahndr. Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Temsilciler Kurulu Ankara'da K.O.20, Erzurum'da K.O.15, Diyarbakr'da K.O.13, Nide'de Tmen 11 K,, Van, Bitlis, Trabzon, Erzurum, Kastamonu, Ankara, Diyarbakr, Elaz, Bursa illerine ve Merkez Kurullarna, Erzincan, Samsun, Kayseri, Nide, Antalya, Afyonkarahisar, Ktahya, Denizli, Bolu, Urfa Mutasarrflklarna ve Merkez Kurullarna,

Ulu padiahlk katna sunulan yaz rnei, bilgi edinilmek zere gnderilmitir. (K.O.3 ve Sivas iline: liikte sunuldu) Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Temsilciler Kurulu

Belge, 100.
Erzurum'dan 20/9/1919 K.O.3 Komutanlna Temsilciler Kuruluna: zellikle ngilizlere kar gizlenen ve bundan dolay kamusal ve ak bir grevle grevlendirilmesi henz olanaksz bulunan Halit Bey'in nasl ateli bir yaratl ve zveri sahibi olduu sizce bilinmektedir. Kendisi Trabzon'da grevlendirilirse, yaratl gerei, karmas olas bulunan olaylar, bu nemli zamanda belki dzeltilemez. Bu nedenle Halit Bey'in ar yurtseverlii ve olaylarn itelemesiyle baz nlemler ve giriimler iin, benim bilgim olmadan size bavurmas durumunda bile, isteinin yerine getirilmemesini rica ederim. K.O.15 Komutan Kzm Karabekir

Belge, 101.
ifre Kiiye zel Sivas, 22/9/1919 Erzurum Onbeinci Kolordu Komutanlna K;20/9/1919

Trabzon'un durumunu size burada ayrntl olarak aklamay gereksiz sayarz. Kamu dzenini bozarak zararl giriimlerin olumasn siz de, doal olarak istemezsiniz. te bu kayg iledir ki, biz Trabzon'da rgtlerin, zel dnce ve grlere bal olmayan ve olaylar sadece ulusal karlar asndan grebilmek yeteneinde bulunan kiilerden olumasn istiyoruz. Bunu salamak iin dayan (azim) ve namusuna gvendiimiz Halit Bey'in grevlendirilmesini rica etmitik. Bildirilen saknca-lardan ngilizlere ilikin olan bizlerce olas grlemez. Yalnz Halit Bey'in sinirli bir yaratl olmasndan dolay, genel ulusal isteklere zel ama ve tutkularyla engel olan kiilere kar sert ve kesin davranaca Trabzon iin sakncal grlyorsa, sizin isteiniz dnda bir karar alnmas bizce hi de istenilir bir ey deildir; bu nedenle Trabzon'daki durumun dzeltilmesi neye ve ne gibi nlemlere balysa onun dorudan doruya sizce alnmasn rica etmekle yetiniriz efendim. Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 102.
zlm ifre Erzurum, 27/9/1919 Sivas'ta nc Kolordu Komutanlna Temsilciler Kuruluna: Trabzon'daki ortam (yk k y m) gibi oradaki akm da srekli olarak izlemekteyim. Daha nce de sras dtke bildirdiim gibi, ulusal akm ynetmek ve srdrmek konusunda benim tutumum, nce halk aydnlatp bilinlendirmek, kafaca ve ruha bu akma inan ve itenlikle balamaktr. Bilinlendirme ve inandrma grevini yaptktan sonra yine direnenler grlrse, o zaman bu gibilerin kt bir ama arkasnda koan melunlar olduu iyice belirmi olacandan, onlara da yaratklar ilemler uygulanr. Pek byk deneyimlerle edinilmi olan bu ilkeyi, olduu gibi, Trabzon'da da uyguladm. Geici bir sre iin ve gerektiinde duruma egemen olmak zere Dokuzuncu Tmen Komutan Rt Bey'i, kurmaylaryla birlikte

ve nc Tmen Komutan Vekillii greviyle Trabzon'a gnderdim. Kendisi kararghn Cevizlik'te kuracak ve ileri yrtecektir, iki yldan beri kendisini yakndan tandm ahlaka soyluluk ve salamln pek ok sevdiim Yarbay Halit Bey'i Trabzon yresi iin uygun bulmadm. nk Trabzon, genilii ve stanbul'da evrilen dolaplara yaknl dolaysyla, ok ll ve ngrl olarak i grmeyi gerektiren bir yerdir. Oysa Halit Bey'in fkeli yaratl herkese bilinmektedir. Biz, Halit Bey'den ancak bir vuruma zamannda tam olarak yararlanabiliriz. ngiliz konusuna gelince; ben onlarla, olanak bulunduu srece, ak ve eylemli bir srtmeden saknmay yelerim. u halde bu ve bu gibi nedenlerle, Halit Bey'in zverisinden o yrede imdilik yararlanmann gerekli olmadn bildiririm. K.O. 15 Komutan Kzm Karabekir

Belge, 103.
ifre Kiiye zel 29/9/1919 K.O. 15 Komutan Kzm Paa Hazretlerine Temsilciler Kurulu'na ynelik olarak gnderilen 27 eyll tarihli ifreli tel yazs bugn akam geldi. Trabzon ilindeki kamuoyu zerinde buraca da tam olarak aydnlanlmtr. Trabzon'un, merkezi ayrk olmak zere, btn ile ve sancaklaryla yazlmaktadr. Merkezdeki durum da, valinin gzaltna alnp uzaklatrlmasndan sonra, ortadan kalkmtr. Rt Bey'in nc Tmen Komutan Vekilliiyle Trabzon'a gnderilmesi konusunda dndm noktalar bildireceim. Birincisi, valiyi gzaltna alan Halit Bey'dir. Birka gn sonra Rt Bey'in bu grevle gnderilmesi, Halit Bey'in davrannn oradaki ktcller karsnda eletirilmesi gibi olabilir. kincisi, Halit Bey nemli durumlarda tmenin bana gemeyi umarken, bugn geirmekte olduumuz nemli ve tarihsel zamanlarda kendi yerine

baka bir kimsenin geldiini grmekten zlebilir. u halde bu dzenlemeden vazgeilerek, Rt Bey'in uygun bir yolla grevi banda braklmasn, dostluumuza dayanarak ve dorudan doruya zel olarak rica ederim. Bununla birlikte, kolordunuzun askerlikle ilgili dzenleme ve ilerine karmak hi mi hi aklmdan gemedii iin, en sonunda askersel noktalarda sizin isteinize gre ve uygun bulacanz biimde davranlmas doaldr, kardeim efendim. Mustafa Kemal

Belge, 104/I
zlm ifre Erzurum, 2/10/1919 K.O.3 Komutanlna K: 29/9/1919 Mustafa Kemal Paa Hazretlerine: Rt ve Halit beylerin grevlendirilmesi biimi konusunda yanl bir san uyanmamas iin aadaki aklamalar bilginize sunarm: Trabzon blgesinin birbirini izleyen evreleri nemle gzlenmekte olduundan, son zamanda bu adan Halit Bey'le yazma yapld; kendisinden yant olarak gelen tel yazsnda (Halit Bey); bu nemden sz edilmekle birlikte, tmen komutan vekillii grevinde bulunan Atf Bey'in, grevinin nemiyle oranl bir yer doldurmad gibi, Trabzon Mevki Komutanl da, tmen komutan vekilliine kar kimi zaman takn bir tutum aldndan, daha gl bir disiplin ve dzen kurulmas iin eer bugn bilinen politika ve saknganlk dolaysyla kendisi eylemli olarak komutay ele alamayacaksa tmene yetenekli bir kiinin vekillik etmesini nerdi. Onun ngilizlere kar bir dmanlk ve sert politika gstermekten kanmasn uygun buluyoruz. Oysa Halit Bey, Ardahan ve Ahsha Ermeni ve Grc sorunlarndan dolay ngilizlerin ve Harbiye nezaretinin kovuturmasyla kar karya kaldndan, onun imdiki durumunda kalmas zorunludur. Eyleme gemeyi gerektirecek olaanst olaylar kmadka, doallkla tmenin komutasna eylemli olarak geirilemez. stelik, Kuvay Milliye komutan gibi, valiyi kendi

eliyle tutuklamtr. Rt Bey ise olaydan sonra deil, daha nce tmen kararghna gelmitir. Halit Bey'in yeri daha salam ve uygundur. Herkes onu Kuvayi Milliye (milis kuvvetleri) komutan sandndan, daha etkindir. (Halit Bey'in tmenin bana geirilmesinin) en byk sakncas da, gvenilir bir kabinenin, ngilizlerin basksyla, Halit Bey'in grevden alnmasn istemesidir; byle bir durum, ok kt bir d olur; dikkat buyurulmu olacaktr ki, ben Trabzon yresini her yerden duyarl saydmdan, orada hep ordunun etkinliiyle eylemciliin gcn badatran bir politika izlemeyi uygun grdm. Bugn de yledir. imdiye dein Halit Bey'in ne kendisini ne de bir eylem gcn Trabzon zerinde gstermedim. imdi ise herkes grd. Deniliyor ki, tmeni dnda bulunan Halit Bey, ulusal bir gc temsil grevini yerine getirmitir. Durum bu olunca, imdi Trabzon ilinin banda Halit Bey'in resmen tmen komutanln ynetmesi de uygun deildir. Bence Halit Bey'in en uygun durumu, ondan hemen yararlanmay olanakl klan imdiki grev ve durumudur. Halit Bey bana da bu konuda bavurdu. Kendi durumunu, gerei gibi, dorudan doruya kendisine anlatmak iin onu Erzurum'a ardm. Bildirdiim nedenler ve olaylarn gidii dolaysyla da, yanl bir dnceye ve yoruma yer kalmam ve kalmayacaktr. Sunduum bu aklama ve bilgilerden sonra, sizin vardnz dnceyi bildirmek iyiliinde bulunmanz rica eder, sayglarm sunarm. K.O.15 Komutan Kzm Karabekir

Belge, 104/II.
ifre Kiiye zel Sivas, 5/10/1919 Onbeinci Kolordu Komutan Kzm Karabekir Paa Hazretlerine K: 2/10/1919

Halit Bey zerine bildirdiklerim, onun onurunun yaralanmamas grne dayanyordu. Kendisinin bavurmas zerine aldn bildirdiiniz son durum iin yksek grlerinize tmyle katlrm, Efendim. Mustafa Kemal

Belge, 105.
ok gizlidir Sivas'ta Bayaver Cevat Bey'e Komutan Beyefendi (yani Halit Bey) kendi haklarnn, Paa Hazretleri (yani Mustafa Kemal Paa) tarafndan savunulup korunacana pek ok gveniyorlar. Kzm Paa'nn son tutumundan znt duyan Komutan Bey, Onbeinci Kolordudan ayrlp kongreyi st tanmaya karar vermi ve bu dncesini Rt Bey'e bildirmiken, kolordunun () verdii gvenceden baka Albay Rt Bey'in de, salt ngiliz mdahalesinden saknmak iin, Kzm Paa'nn onu resmen komutaya balattramadn ve Halit Bey, ngilizlerin bulunduu Trabzon'a gidemeyecei iin, birka gnlne kendisinin gnderildiini ve Kzm Paa'nn btn komutanlardan ok Komutan Halit Bey'e gveni olduunu namusu zerine sz vererek bildirmesi zerine, Halit Bey bekleme durumuna gemiti. Son olarak Komutan Bey, nc Tmen'in bugnk komuta durumunun deitirilmesini kolordudan istedi. Eer kolordu bu neriyi kabul edip yerine getirmezse, kendisinin buyruk almadan eylemli olarak komutaya balayacan ve eski karar uyarnca kolordudan ayrlp dorudan doruya kongreyi st tanyacan bildiririm. Paa Hazretlerini gereince aydnlatnz efendim. Tmen 3 Emir Subay Temen Tark Kastamonu

Belge, 106.
Osman ve Ferit Beylerle Makine Banda Yazma Teekkrlerini sunuyorlar. yiyiz Paa Hazretleri; Kastamonu'ya ulusal gsteriler konusunda Ankara'dan baka hibir yerden ve halktan bir eyler gelmiyor. Bu evrenin durumu gariptir. Samsun, Trabzon, Sivas, Erzurum, Harput, Bitlis, Van, Diyarbakr v.d.... illerinin kamuoyu bizimle birlikte deil midir diye sorular karsnda kalyoruz. Bu noktann buraca olaanst nemi vardr, bildirilmesi rica olunur. Burada stanbul hkmetinin yapt canice ilere kar btn din bilginleri, ileri gelenler, tccarlar, ruhani reislerle Hristiyan cemaatinin ve memurlarn, ksacas btn halkn kararyla yaplan toplantda tilaf Devletleri temsilcileri de iinde olduu halde, stanbul'un btn yksek orunlarna (makamlarna) yldrc telgraflar, herkesin imzasyla yazlmtr ve bu kararlar btn il ve sancaklara bildirilmitir. Yalnz halk buna kar diyor ki, bu olaand durum ne zamana dein srecektir? nk bu hayn kabinenin bu tel yazlarn da alkoyarak yerinde kalmaya alaca kukusuzdur; bunlar grevlerinde bir dakika fazla kalsalar, o oranda ok zarar yaparlar. Bunlarn direnmesine kar ne gibi nlem alnd? Bizi aydnlatmak iyiliinde bulununuz Paam. Sivas: Ulusal gsteriler yurdun her kesinde ayn salamlk ve atelilikle vardr. Trabzon, Erzurum, Van, Bitlis, Diyarbakr, Harput, Erzincan, Dersim, Sivas, Samsun, Malatya, Mara, Antep, Kayseri, Nide, Ankara, Karaman, Afyonkarahisar, Denizli vd... en ufak kylerine dein halk ve en kk birliine dein btn ordularmz tmyle duyarl ve tam bir birlik iinde ayn dorultuya ynelik olarak, verilen ve bildirilen kararlar harfi harfine uygulayp yerine getirmektedirler. Yalnz Konya kenti imdilik hareketsiz durumdadr. Ancak Konya'da Onikinci Kolordu Komutan nce ekilip ayrlmak iin bizden ricada bulunmutu. Bugn gelen telgrafta Onikinci Kolordu'nun tmyle bizim bildirdiimiz kararlar eylemli olarak yrtmeye balamas zerine, buna kar tek engel olan Vali Cemal Bey'in aalad bildirilmekte ve baskdan kurtulan Konya halknn da gerei gibi giriime geecei konusunda gvence verilmektedir.

Fuat Paa Hazretleri yeter sayda ulusal kuvvetlerle Eskiehir'e drt saat uzaklkta bulunan Cemid mevkiine vararak kenti her ynden kuatm olduundan, Eskiehir'de bulunan ngiliz kuvvetleri komutan bugn bir ngiliz kuruluyla Paa'nn yanna gelip, Ulusal Savam'a kar ngilizlerin hepten yansz olduklarna ve iilerimize kesinlikle karmayacaklarna ilikin gvence vermi ve kendilerine iliilmemesini Fuat Paa'dan rica etmilerdir. Paa da ngilizlere kar hibir saldr dncemiz olmadn, yalnz haynl ortaya kan Ferit Paa Kabinesi'nin drlmesi iin, eer zorunlu kalrsak, her trl harekete geeceimizi ve ngilizlerce alnan Kaymakam Atf Bey'i istediini bildirmitir, ngilizler verdikleri yantta, yerden ge hakl olduumuzu ve kendilerinin de bu hakl istemlerin yerine getirilmesine alacaklarn bildirerek geri dnmlerdir. ngilizler Merzifon'da bulunan birliklerinin geriye alnmas durumunda memnun olup olmayacamz sormular, pek memnun olacamz bildirdiimizden, hemen oradaki kuvvetlerini btn arlklaryla birlikte Samsun'a ek milerdir. Dn stanbul'dan Fransa eliliinden Lelong (Lolon) adnda bir Fransz bizimle grmek zere grevli olarak buraya gelmitir; elinde Ulusal Savamz tmyle onayladklarna ve stanbul hkmetinin dmek zere bulunduuna ve her trl isteimizi Franszlarn memnunlukla yerine getirmeye hazr olduklarna ve ynerge beklediklerine ilikin Franchet d'Esperey (Franse Despre)nin yaverince yazlm bir de mektup vardr. ki gn nce yannda iki general ve onbe kadar subaydan oluan bir kurulla Amerikan Aratrma Kurulu Bakan General Harbord (Harburt) da Sivas'a gelip, Ulusal Savammzn haklln ve gerekliliini ve stanbul hkmetinin gsz ve yasaya aykr olduunu bildirerek btn amalarmz, gl olduumuzu, hakl istemlerimizin kabulnden baka yol olmadn hemen stanbul'a bildirmi. Gerek Amerikallarla, gerek Franszlarla olan bu ilikilerin son derece gizli tutulmasn, savammzn esenlii iin rica ederim. Hkmet konusunda stanbul'daki tilf Devletleri grevlilerinin Avrupa'ya yolladklar gizli bir haberde, Ferit Paa Kabinesi'nin yaknda decei bildirilmitir. Bir de bugn hkmet stanbul Telgrafhanesi'nde kendi zamanlarnda yaplm olan ifreli ve ak yazmalar inceleyip toplamakla uramtr. Bu da, kendilerinin ekilme hazrlklarnn bir belirtisidir. Kastamonu'da yaptnz gibi, yukarda adlarn saydm btn illerde de birok imzayla stanbul'a telgraflar ekilmi ve daha

da ekilmektedir. Bunlar birbirlerine bildirmeyi belki savsaklyorlar. Kastamonu'ya da bildirilmesi iin hepsinin dikkatini ekeriz. ekilen telgraflarn stanbul hkmetince alkonulmasnn nemi yoktur. Bu telgraflar yalnz kabinenin okumas yeterlidir. te yandan, btn gvenli ve hzl aralarla ekilmesi gereken telgraflar btn ulusun ama ve istemini zetlemektedir. Bunlar, stanbul'da gerek tilf Devletleri temsilcilerine ve gerek padiaha ulatrlmaktadr. Doal olarak, genel durumumuz btn gc ve akl ile yeni yeni anlalmaya balamtr. Daha nce de bunun salanmas olasl vard, ama ne yazk ki Kastamonu ili gibi nemli bir haberleme merkezi, ancak Osman Beyefendi'nin zverili abasyla tutulduktan sonradr ki, orum'da dorudan doruya Harbiye Nazr'nn buyruuyla bize kar kuvvet hazrlayan Muhittin Paa'nn dolaplar meydana karlm ve stanbul'un dayanak noktas krlabilmtir. Bugn ulusal giriim konusunda hzl davranan Kastamonu halk bu hzll Osman Beyefendi'nin gelmesinden nce gstermi olsayd, belki de imdiye dein sonu alnabilirdi. te halkn "Bu olaand durum daha ne kadar srecektir?" sorusuna verilecek yant udur. Ne vakit ki Kastamonu halk bu durumu olaand bulup kaygya dmek uyuukluundan kurtularak amacmz elde edinceye dein dayanmakta duraksama belirtisi gstermeyecektir, ite o zaman bu olaanst durum kendiliinden ortadan kalkacaktr. Kabinenin direnmesi doaldr. Buna kar baka nlemlere kalkmadan nce ilk nlemimizi gerei gibi ve her yanda kesinlikle uygulamak yollarn dnelim. rnein Bolu durumu konusunda ne yaplmtr? Bolu hizasna dein btn yerlerin stanbul ile resmi yazmasnn kesildiine gvenebilir miyiz? Bu konuda beklediimiz bilgi henz gelmedi. Fuat Paa Hazretleri birka gne dein Eskiehir'i denetimi altna alacaktr. Oradan Bilecik ve Bursa'daki ulusal rgte ayn karar uygulatacaktr; siz de Bolu'ya, hatta olanak varsa, daha ilerilere kadar durumumuzu etkin klmay baarmanz, o zaman stanbul hkmeti kendini bolukta bulacaktr. te yandan da, ngilizler bile aralarnda olduu halde, btn tilf Devletleri'nin kendilerinden yz evirdiini grnce, direnmeye gleri kalmayacaktr sanrm. Bununla birlikte bilisizce ve ahmaka bir inad bundan sonra da srdrmek isterlerse, herhalde daha etkin nlemler uygulanmasna olanak vardr. nk halkn asl kukulanabilecei nokta, ngilizlerin stanbul hkmetini

tutarak eyleme gemesi olasl idi; oysa, yukarda akladm gibi, bugn iin durum, Tanr'ya kr, tmyle ulustan yanadr. Maksadmzn en byk dman, davranlarmzda en ufak bir gszlk ve korku belirtisi gstermek olur. Muhittin Paa'nn ve Nide, Dersim mutasarrflarnn Kuvay Milliye'ce tutuklandklarn herhalde duydunuz. Diyarbakr ve Sivas illerinin stanbul'a ayn anlamda ektikleri tel yazlarnn altndaki imzalar bilgi edinilmek zere buraya geiriyorum. (Sz edilen imzalar yazdrlmtr). Bu telgraflarn metinlerini ve sonsuz denecek kadar ok olan telgraflar yazmak olanakszdr. nk bunlar telgraf yollarn gerekten uzun sre alkoyacak kadar oktur. Kastamonu: Paa hazretlerinin bizi eksiksiz olarak aydnlatan gzel haberlerle dolu aklamalarna teekkr ederiz. Bolu ve yresinin stanbul hkmetiyle olan yazmalar dnden balayarak kestirilmitir. Yalnz her yrede olduu gibi, gerekli yerlerde ulusal gsterilerde bulunulmas iin oradan telgraflar yadrmak baarsna ulalamamtr. Tanr'nn izniyle ve yksek desteinizle bu da bir iki gn iinde salanacaktr. nebolu'dan stanbul'a geri evrilen Kastamonu Valisi, Dahiliye Nazrndan Zonguldak'ta aadaki buyruu almtr. "Bolu ve yresi serbesttir. Zonguldak'a knz, ilin gereken yerleriyle haberlemeye geiniz ve yeni bir buyrua dein orada bekleyiniz." Bu buyruu alan valinin, Zonguldak'tan stanbul'la haberlemek iin tehdide baladn Kastamonu vali vekiline ve bana haber verdiler; gece alaturka saat altya dein grld; tutuklanp karadan Kastamonu'ya getirilmesi buyruu verildiyse de, Zonguldak Mutasarrf'nn baz grleri dolaysyla, buna olanak bulunamad; vali ve onunla birlikte gelen mektupu, gece yaplan tel yazmalarn dn sabah renince, orada barnamayarak grkemli bir biimde (!) stanbul'a dnmek zorunda kaldlar. Durumu bilginize sunarm efendim. Komutan Albay Osman Vali Vekili Ferit

Gsterilen istek zerine u ayrntlar bildirdim: Ermenistan Cumhuriyeti adyla bilinen Erivan ve Nahvan Ermenileri, kendilerini gerekten bir devlet olmu sanarak birtakm tutumlar taknmaya kalkt. Doudan Azerbaycan Mslmanlar oktan onlarn snrlar iine girmi, ufak tefek baarl savalarla ilerlemekte bulunmutu. Son gnlerde Nahvan yaknlarnda Azerbaycan Mslman kuvvetleriyle Ermenilerin tek gleri olan tmen kar karya geldi ve yaplan nemli bir savata Ermeniler tmyle bozguna uradlar ve perian oldular; bunun sonucunda Nahvan'da bir slam hkmeti kuruldu. Ermenistan Cumhuriyeti'nin gsterdii yeteneksizlik Avrupa'nn, zellikle Amerika'nn gznde kesinlikle belli olmutur. Ermenilerin bamsz bir hkmet olarak devlet ynetemeyeceklerine inanmlardr. Belki Osmanl Devleti'nin bir vilayeti veya eyaleti olabilir denilmektedir. Hele Osmanl lkesinin snrlar iinde teden beri ileri srlen Ermenistan zerklii ve buna benzer neriler artk bsbtn gcn yitirmitir. Adana yresinde Franszlara yaslanan Ermeniler de son gnlerde onlardan ask surat grmeye baladlar. Tanr'ya kr, yazgmz pek parlak kararlarla sonulanacaktr. Gzlerinizden perim, rahata uyuyunuz; yalnz, bu frsattan yararlanarak, nemli bir noktay anmsatmak isterim: Mebuslar abuk ve bizce istenen kiilerden semek gereklidir.

Belge, 107.
Sivas, 26 Eyll 1919 Konya'da K.O.12, Erzurum'da K.O.15, Ankara'da K.O.20, Diyarbakr'da K.O.13, Nide'de Tmen 11 Komutanlklarna. Adana, Van, Erzurum, Trabzon, Bitlis, Diyarbakr, Elaz, Kastamonu, Ankara, Konya, Bursa Valiliklerine ve Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Merkez Kurullarna. Erzincan, Samsun, Kayseri, Mara, Urfa, Nide, Antalya, Isparta, Burdur, Denizli, Afyonkarahisar, Balkesir, Eskiehir, Bolu, zmit Mutasarrflklarna ve Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Merkez

Kurullarna. Elaz'da K.O.11 Askerlik ubesi Bakan Vehbi Beyefendiye Giresun Ynetim Kuruluna, (stanbul) Belediye Bakanlna BLDR Ferit Paa kabinesinin tertemiz Anadolu'da tek kirli dayanak noktas olan Konya Valisi Cemal Bey'in, Konya'da, yabanclara dayanarak yurt ve ulusa kar yapm olduu haynca iler, yurtseverleri, zellikle sayn Konya halknn yreini gerekten pek ok yaralamaktayd. Bu kez Cemal Bey'in davramlarmdaki ktlk orada bulunan yabanclarda nefret dourmu olduundan, kendisini ulusla kar karya brakmlardr. Cemal Bey son bir umutsuz are olmak zere ve kendisini brakm olan yabanclar bunun sonucunda ie karma zorunda brakabilmek gibi bo bir dle, hapishanede bulunan kanl katil tutuklular karp silahlandrarak kendisine cinayet arac yapmak istemitir. Artk bu denli aalk ve alaka giriimde bulunan bir kiinin Konya ilini daha ok lekelemesine katlanmann uygun olmayacan anlayan halk, yurtseverlik ve yreklilik gereini gstermede duraksamamtr. Bunu sezinleyen Cemal Bey, bugn ayakdalaryla birlikte stanbul'a kamtr. Kendisinin stanbul'a varmadan nce yakalanmas umulur. Ferit Paa'nn ve Dahiliye Nazr Adil Bey'in en sz geer sandklar bozguncu ajanlarnn sonunu, soylu ulusumuzun dikkatli gzleri ve Ferit Paa kabinesinin de ibret gz nne sereriz. Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 108/I.
Telgraf Urfa, 18/9/1919 Sivas Kongresi Yksek Bakanlna Temsilciler Kurulu ve Kongre'nin eylemleri ngiliz hkmetince, dorudan doruya tilf Devletleri'ne kar saldr niteliinde

saylmaktadr; bu durumun srmesine Trk hkmetinin neden olduu anlam verilerek, btn Osmanl lkesinin tilf Devletleri'nce askeri igal altna alnmak ve Trk Devleti'ne son verilmek gibi bir amaca yneltilecei, buradaki grmelerden sezinlenmektedir; bu nedenle imdiki durum ulusun mutluluunu yok edecek bir davrantan saknlmasn gerektirmekte olduundan, kabineyle anlamaya varlmas, yurdun ve ulusun kurtuluu noktasndan beklenir ve rica olunur. Urfa Mutasarrf Ali Rza

Belge, 108/II.
Telgraf Sivas'tan, 19/9/1919 Urfa Mutasarrf Ali Rza Beyefendi'ye yi niyetli uyar amacyla gnderilen 18/9/1919 tarihli tel yazlar kurulumuzca dikkatle incelendi ve aadaki noktalarn size bildirilmesi uygun grld. 1- Temsilciler Kurulu'nun ve Sivas'ta toplanm bulunan Genel Kongre'nin karar ve eylemlerinin hibir zaman tilaf Devletleri'ne kar saldr niteliinde olmad, kongrenin dnyaya duyurulan bildirisinden anlalmaktadr; stelik olaylarla da tmyle kantlanmtr. Bu kant, zamanla, btn aklyla belirecektir. Bu nedenle ngiliz hkmetinin kapldn sandnz grte ok byk yanlg vardr. Size bu yolda dnce alayanlar eer oradaki ngiliz kuvvetlerine bal olanlardan biriyse, onlarn kapld temelsiz inan gidermek, sizin iin ulusal ve duyunsal (vicdani) bir devdir. Burada ve her yerde bulunan ngiliz ve br itilaf Devletleri temsilcileri gerek durumu tmyle deerlendirerek ulusun yasal giriiminin hakl ve yerinde olduunu kabul etmilerdir. 2- Ulusumuzun yasal hakkn istemek iin ald durum nedeniyle tilaf Devletleri'nin btn Osmanl vatann askeri igal altna almas akla bile gelemez. nk ulusumuz. tilaf Devletleri'nden adalete ve

hukuka aykr eylemler deil, bu yolda imdiye dein, stanbul hkmetinin gszlk ve uyuukluu sonucunda, yaplm olan haksz ilemlerden vazgemelerini bekliyor. 3- Ulusumuzun; yurdun yksek karlarn ayak altna alan ve yasaya dayal ulusal haklar, haynca ve canice giriim ve alaka nlemlerle, eylemli olarak inemeye kalkt iin Kanunu Esasimize (Anayasamza) gre kendiliinden dm olan Ferit Paa kabinesiyle anlamasn nermeniz, gerek durumu daha gerei gibi bilmediinize yorulmaktadr. Bu nedenle sizi ve Urfa'nn sayn halkn aydnlatmak amacyla bu tel yazsna ek olarak, gereken bilgi, aklama ve ynerge verilecektir. 4- Sizin gibi yurt sevgisi tayan kiilerin grevi, ulus ilerini ulusal ama ve isten (irade) dorultusunda yrtmektir. Yce Halifelik ve Sultanlk orununa olan zballmz ancak byle belirir. Bu nedenle Ferit Paa kabinesine gvenmenin doru olmad konusunda orann soylu halknca stanbul'a gnderilecek yaznn bir rneinin, bilgi edinilmek zere, bize yollanmas, Temsilciler Kurulu'nun kararyla bildirilir. Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 109.
Kendince zlecektir Dakika geciktirilmesi aratrlarak sebep olanlar cezalandrlacaktr. Ankara, 25/9/1919 Mustafa Kemal Paa Hazretlerine Bu gece stanbul telgrafhanesinden Fuat Paa'y telgraf bana istediler. Israrlar zerine, gizli olduu haber verildi. Balk ve imzas da Dahiliye Nezareti'nn vilayet ifresiyle aktarlan ifreli bir tel yazdrdlar. Bunda zetle. Vatann kurtuluunun, Padiahmzn bildirisindeki derin, bilgili aydnlatmaya uyularak salanabileceinden;

ulusun soylu zverilerinin ktcl sylentiler yaylarak uygarlk dnyasnda gdlen amalar gibi belirlenmesinden; hkmet ve ulus ayrlnn yabanc mdahalesini davet edeceinden ve Bar Konferans'nda bizim iin karar verilirken bu ayrln bir kurtulu yolu olmayacandan sz edilmektedir. Sonu olarak, Ulusal Savamn banda bulunanlarla grmek zere, bildirilecek yerde baz devlet adamlaryla bulumak istei bir zorunluk olarak gsterilip, vaktin darl dolaysyla ivedi yant beklenmektedir. Ve yurdun esenliiyle ilgili bu yaknlama gereklilii her iki tarafa iyi niyetle karlanrsa, dncelerin, kiilerin ve onurun dokunulmazl, tam ve srekli yapclk, salamlk, zenle belirtilerek, yant vermeye hazr bulunulduu eklenmektedir. Telgraf yazan bu kii Kurmay Tugenerallerden Abdlkerim Paa'dr. Kendisinin szle verdii bu telgrafa, Ticaret ve Ziraat Nazr Hadi Paa araclyla ve ayn ifre ile yant beklemektedir. Kendisinin, bu hileli yola bavurusundaki amacn, bavurunun bizden yapldn duyurup yazmak olduu anlalyor. Telgraf banda beklediklerinden, nerinin kabul edilip edilmeyeceinin ve yant verileceinin hemen bildirilmesi rica olunur. 20 K.O.K. Ali Fuat Paa Hazretlerine yazlmtr. K.O.20 Komutan Vekili Mahmut

Belge, 110.
25/9/1919 Saat: 19.00 Mahmut Beyefendiye Tel yaznz okudum. Fuat Paa Hazretlerinin imdi bulunduu yerden makine banda stanbul ile grebileceini sanmyorum. Durum gerekten byleyse, Kerim ve Hadi Paalara Fuat Paa Hazretlerinin Ankara'da bulunmayp megul olduunu, ama grmek istiyorlarsa Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin Sivas'ta hazr bulunan Temsilciler Kurulu ile ve bunlar arasnda Kerim Paa Hazretlerine zel sevgisi bulunan Mustafa Kemal Paa ile makine

banda diledikleri gibi grme olana bulunduunu bildirirsiniz. Yalnz Fuat Paa'nn stanbul ile grmek istedii yolundaki szler doru olamaz; bu nedenle "onlar grmek istiyorlarsa" koulu zerinde dikkatli bulunmak gerekir. Bu kiilerin grmeye arzular varsa, Sivas'la grmeleri herhalde daha abuk olur. Soru- Bu kiiler stanbul'da makine banda mdrlar? Yant- Hayr. imdi makine banda deillerdir. Dn gece makine bandaydlar efendim. Soru- stanbul'a telgraf verdiniz mi? Yant- imdi yazlmaya balanmtr. Soru- Telgraf alan kimseyi, bunun gerekenlere imdi yollanmasn anmsatarak uyarsnlar. Yant- stanbul'daki Merkez Mdr bekliyor, o alacaktr beyim. Kant: 2 Ankara'dan 25/9/1919 Saat: 19.00 Mahmut Bey'in stanbul'a yant Ankara'dan: Fuat Paa'nn bulunduu yere biz bile kimi zaman aracyla telgraf yazdrabiliyoruz. Bildiriminizi ifreyle fakat balksz olarak ve telgrafta nceki ifreyi yazdran memur araclyla ona ulatracaz. Yazacamz metni imdi size okuyacam efendim. Sivas'tan: Pek gzel! Hepsi ifre yaplacak. "Kurmay Tugenerallerden Abdlkerim Paa Hazretlerine: Fuat Paa Hazretleri Ankara'da olmadndan telgrafnz ona bildirmek olanaksz. Grmek isterseniz Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin Sivas'ta hazr bulunan Temsilciler Kurulu ile ve bunlar arasnda zellikle Abdlkerim Paa Hazretlerine kar ayr bir sevgi besleyen Mustafa Kemal Paa

Hazretleriyle makine banda grebileceinizi saygyla bildiririm. Efendim." K.O.20 Komutan Vekili Mahmut Sivas'tan: ok uygundur. stanbul'dan verdikleri telgraf, olduu gibi verir misiniz?

Belge, 111.
25/9/1919 Kerim Paa'nn zlm ifre Telgraf rneidir lkemizin geirmekte olduu byk snavn baaryla sonulanmas btn vatan evlatlarnn ortak amacdr. Bu konuda Padiahmz Efendimiz Hazretlerinin bildirisindeki bilgili aydnlatmalar hkmet ve ulusumuzun tek dayanaca kurtulu yolu olup, devlet ve ulusumuzun yaamasn srdrmesinin ve toprak btnlmzn salanmasnn, padiahn btn dediklerinin uygulanmasyla elde edilebilecei aktr. Bunca soylu ve zverili savamlarla u ana dein sevgili (...) lksnn bekisi kalan ...in, en sonu, tm uygarlk dnyas karsnda yksek hakkn aklamas eylemli olarak beklenirken, bunun baarszla uratlmas, ktcllerin her eyden yararlanmasna yol am ve belki vatann kurtarlmas kaygsndan doan savam bile dnyaya irkin ve iren amalar olarak yanstlmtr. Ortamn elverili braklmasnn, Tanr esirgesin, byk mdahalelere neden olaca dnlmektedir. Ulus ile hkmetin el ele yrmesi, vatann kurtuluu iin en byk gvence ve iyi belirtidir; bunun tersi ise, d tehlike ve mdahale douraca iin, ar bir tehlike yaratcsdr. Konferansta bizim hakkmzda son kararn verilmekte olduu u srada, hkmet ile ulus arasnda ayrlk ve anlamazlk olmasnn, kesinlikle iyilik ve kurtulu belirtisi

olmayacanda da kuku yoktur. Buna gre ben, salt sizlerin eski ve temiz bir arkadanz ve yine sizler gibi bu lkenin kurtuluunu zleyen alakgnll ve zverili bir yesi kimliiyle vatan kaygs ile yaptrmakta olduklarna kesinlikle inan ve gvenim olan giriimin yce amalar uyarnca, ulusun ve hkmetin (yani stanbul hkmetinin) fikir birliine varmasn pek kolay gryorum. Tanrnn iyiliinden esinlenen bu giriimden, kredilmeye deer (olumlu) bir sonu alnabilmesi yolunda, savamn liderleriyle anlamak iin ben tek bama sizin yannza gelebileceim gibi, kamunun gven ve saygsn kazanm devlet bykleriyle birlikte stanbul'dan yola karak, belirlenecek bir yerde buluup grmek olanann bulunduunu da kesinlikle bildirebilirim. uras kesindir ki, bu lkenin kurtuluu iin iki tarafa da zerinde anlamaya varlacak veya kabul edilecek eylerin hemen grlmesi, kalan en son zm yoludur. Pek olasdr ki, glkleri giderici ulu Tanr bylece boynu bkk ulusun ve lkenin bu ok g dmn zp aar. Tanr'nn iyilii ve kesinlikle gsterilecek olan iyi niyetle, gerein ve kurtuluun gzel melei kucaklanr ve zm yolu iin yce Tanr en etkin olanaklar yaratr ve ulusun haklarn kazanmasn salar. Vakit pek dar ve sorun da olaanst nemli olduundan, yantnzn bana hemen bu tel yazsnn gnderildii ifre ile bildirilmesini rica eder, sevgi ve sayglarm sunarm. Vatann kurtuluuna ynelik bu yaknlamay gerekli klan giriimi en yce makamn byk bir (...) ve iyi niyet saygs dolaysyla, kiilik ve onurlarnza bal her trl dokunulmazln (bulunduunu bildiririm; bu nedenle) bakaca yant yaznzn, Dahiliye Nezareti'nin (ileri Bakanl'nn) ifresiyle ve Ticaret ve Ziraat Nazr Hadi Paa Hazretlerinin araclyla bana ulatrlmas.

Belge, 112.
Sivas, 27 Eyll 1919 Saat: 11.00 (Kerim Paa ile Telgraf Banda Grme)

Mustafa Kemal Paa telgraf bandadr, Kerim Paa'ya syleyiniz, buyursunlar diyorlar. Siz Mustafa Kemal Paa Hazretleri misiniz ruhum? Evet Sayn Kerim Paa Hazretleri. Sivas'ta Mustafa Kemal Paa Hazretlerine: (Paa'ya syleyiniz, anlar, hazreti evvel "birinci hazret" karnzdadr.) (*) Yksek esenliiniz iyidir inallah kardeim. Vatann iyilii iin byk yurtsever kardeimle ve yksek Temsilciler Kurulu yesi dostlarla grmek isterim. Sizlere ulatrlmak zere Ali Fuat Paa araclyla bir tel ekmitim. Ellerinize ulaan ite o teldeki ilkelere gre, inallah sevindirici bir zm yolu buluruz. Yurdun geirmekte olduu nazik ve pek nemli, karmak ve g dnemi, Tanr'nn yardmyla kolaylk dzlne ulatrrz. Bunun iin Tanr ba olarak nurdan yaratlm kurtarc dileklerinizin gnl aydnlatcs ile bu konuda nemli eyler konuup yurdun isteine uygun neride birleelim, deil mi, pek akll ve tedbirli kardeim; ne buyurursunuz ruhum? Alak ktcllerin bu gzel lkemiz zerindeki iftiralarn ve aka yrttkleri alakl kralm ve onlar kurduklar umut pusularnda ktrm ve cansz brakalm. Ve yalnz hkmetle ulusun sadece yurt esenliine ilikin hizmet ve ilerini badatralm ki ortak ve yce lkmz gerekte hep birdir yurt kaygs ile aa vurulan bunca soylu duygularn, kutsal topraklarmzn elimizde kalp korunmasna ilikin en byk yurtseverlik olduunu uygarlk dnyas karsnda bir kez daha duyurup yaymak iin bugnk durumun glklerini kaldralm, ve buna bir yol bulmak zere de bu sevgili kardeinizle grmeye balayalm. Bekliyorum kardeim. Bu giriimim zerinde hkmetin geni lde iyi niyet gsterdiini eklemek isterim ruhum. Kerim Paa Hazretlerine, "kutuplar kutubu" (*) deyiniz, anlar. imdi yant veriyorum:
Abdlkerim kullanmaktadr.
(*)

Paa,

bir

tarikat

yesi

olduundan

tarikat

terimlerini

Pek saygdeer ve temiz yrekli kardeim Abdlkerim Paa Hazretlerine.

1- Tanr'ya kr, salm yerindedir. Byk ve soylu ulusumuzun yasal (meru) haklarnn bilincinde ve onlar koruyup savunmaya btn varlyla girimi olduunu grmekle pek mutluyum. Benimle ve Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin Temsilciler Kurulu ile grmek iin gsterilen istee yrekten teekkr ederiz. Temsilciler Kurulu yelerinden Erzurum temsilcisi, din bilginlerinden Raif Efendi Hazretleri; Erzincan ve Dersim temsilcisi Hac Fevzi Efendi Hazretleri ve eski Bahriye Nazr, sevdiiniz kardelerden Rauf Beyefendi Hazretleri ve eski valilerden Sivas ve Tokat yresi temsilcisi Bekir Sami Beyefendi Hazretleri ile Bitlis ve yresi temsilcisi Mazhar Mfit Beyefendi Hazretleri ve stanbul aydnlarnn zel delegeleri, Vaington Bykelisi Ahmet Rstem Beyefendi Hazretleri ile ok sevdiiniz Kara Vasf Beyefendi ve smail Fazl Paa Hazretleri, Samsun ve yresi temsilcisi eski nc Kolordu Komutan Refet Beyefendi, Bat Anadolu temsilcilerinden mer Mmtaz, Hsrev Sami beyefendiler ve Diyarbakr yresi temsilcisi hsan Hamit, Van ve Mu yresi temsilcilerinden Mirza Beyzade Hac Musa Bey bu anda yanmda bulunmaktadrlar. Hepsi, Fuat Paa Hazretleri araclyla ekilmi olan tel yazsnn ieriini biliyorlar ve imdi yaplmakta olan grmeyi izliyorlar. Hepsi itenlikle gzlerinizden perler. br temsilci arkadalara da haber gnderdim. Burada bulunmayp baz zel grevlerle uraan temsilci arkadalarca da srekli olarak telgraf banda balant ve iliki iindeyiz. Bylece Temsilciler Kurulumuzla istediiniz gibi ve en abuk yoldan gr alveriinde bulunma olana vardr. Hepimizin en gerek amacmzn, vatann ve ulusun esenlik ve mutluluunu salayacak sevindirici bir zm yolu bulmak olduunda kuku yoktur. Ancak bu konuda temel olarak aldnz tel yazsnn ierii bilmem ne kertede gl bir dayanak olabilir. Glklere zm bulmak isteyenlerin hareket noktalar gerek durumun gereklerine uygun olmaldr, izin verirseniz tel yaznzn ieriinden aklk ve aydnlk isteyen kimi noktalar burada yineleyelim: Saygdeer yce Padiahmz Efendimiz Hazretlerinin bildirilerindeki yol gstericiliin, hkmet ve ulus arasnda tek balant olaca amacnda hep birliiz. Soylu ulusumuzun ve hepimizin, kutsal Halifenin kiiliine olan saygnlk ve zballk duygularmzn sarslmazlnda kimsenin kukuya dmeye ve duraksamaya hakk yoktur. Yce, anl Padiahmzn her trl arzu ve

isteine ba emek, bizim iin en byk bir ergi (nimet) dir. Ben aylarca nce bu gerei duyuncumun (vicdanmn) btn itenliiyle Padiah Hazretlerine bildirmitim. Bugn ve sonsuza dek bu kurtulu noktasna zballm kesindir. Btn alma arkadalarmn kesin duygu ve dnceleri de byledir. Byk, yce gnll ve vefal ulusumuzun da tmyle bundan baka trl bir duygu besleme olasl dnlemez. Kutsal Halife ve an yce Padiahmza kar zballk, kulluk ve sonsuz sayglarmzn her ne olursa olsun, her zaman korunacan btn kutsal varlklarmz zerine andierek burada bir kez daha yineleriz. Yalnz Padiahn temel olarak alnan bildirisi ieriinin bizlere ve soylu ulusa deil, Ferit Paa ve arkadalarna ynelik bir uyar ve azarlama olduunun azck bir dnme ve inceleme ile ortaya kaca besbellidir. Padiahn temiz yreini derin zntlere uratan durum ve tutum, ulusumuz tarafndan deil, fakat Ferit Paa, Dahiliye Nazr dil Bey, Harbiye Nazr Sleyman efik Paa ve bunlarn alma arkadalar olan Harput Valisi Ali Galip Bey, Ankara Valisi Muhittin Paa, Trabzon Valisi Galip Bey, Kastamonu Valisi Ali Rza Bey, Konya Valisi Cemal Beyler tarafndan yaratlmtr. Malatya'daki ihanet giriimi, orum'daki haynlk dzeni, Konya'daki lm-kalm saldrs, gerek evreleriyle sizin bilginize ulamamsa, zm balangc olmak zere dndmz noktadaki yanlgdan tr sizi de mazur grrz. Btn bu suikastlara kar ulusun yapmak zorunda olduu ve yerel esenlik ve gvenlii bozmayp yalnz ktln ortadan kaldrlmas amacna ynelik bulunan ilk iler, haynca giriimleri krmak ve bunu yapanlar yakalayp tutuklamaktan veya kamak zorunda brakmaktan baka bir ey deildir. Bu gerei, stanbul'a kaan Kastamonu Valisi Ali Rza ve Konya Valisi Cemal Beylerin azndan da dinleyerek bir kez daha dorulamak ve bylece kukular gidermek olana vardr. Padiahn bildirisinde, lkemizin ve ulusumuzun yazgs konusunda yabanclarn grlerinin bizim yararmza olarak deitiine ilikin szler gerein ta kendisidir. Ancak bu byk deiiklik hibir zaman Ferit Paa hkmetinin izledii politika sonucu deildir. Bu gzel sonu, ulusumuzun varlm gsterip kantlamak yolunda kendi kendine ald dayanl (azimli) nlemlerin rndr. te karlk beklemeden iyilik yapan Padiahmz Efendimiz Hazretlerini bu noktada aldatyorlar. Ulusumuzun gelien her trl giriimleri, devletimizin temel ve yaamsal karlaryla hepten uyumludur ve kurtulu yolu ve yaama

ilkesi ancak ve ancak "ulusal glerin etken ve ulusal istencin, padiahn istekleriyle birlikte egemen" olmasndadr. Bu salam ve tzel (hukuksal) ilkeden en kk bir sapma, Tanr esirgesin, devlet, ulus ve vatanmz iin ok ac bir ykm dourur ve yce halifelik ve sultanlk makamnn dokunulmazln zedeler. Temiz amal ulusal savamz ktye yorup byle davranmaktan geri durmayan aalk ktcllerin ok olduu kukusuzdur. Ama en derin znty douran nokta, bu uursuz ktcllerin banda, sonsuza dek yaayacak olan devletimizin sadrazamlk makamnda oturan Ferit Paa ve nazrlk grevlerini yapan dil Bey, Sleyman efik Paa gibi devlet adamlarnn bulunmasdr. Yurdumuza takm takm Bolevikler girdiini ve ulusal savamn Bolevik ayaklanmas olduunu resmi olarak ilan edip yayan bu uursuzlardr. Soylu ve temiz amal ulusal savammzn, ttihatlarn son lm-kalm abalamas olduunu ve ttihatlarn parasyla ynetildiini resmi olarak ve aka dnyaya, yabanc gazetecilere syleyenler bu aknlardr. Anadolu'da karklk olduunu ajanslarla resmi olarak ilan eden ve Atekes Anlamasnn zel maddesine gre sevgili vatanmza dmanlarn el koymasna yol amak isteyenler bu bilgisizlerdir. Malatya'daki Mslman halkla Sivas'taki Mslman halk birbiriyle boazlatmaya srklemek isteyenler bu zavalllardr. Ulusal savamn nne geeceim diye Sivas'a ve ulusal duyarln grld her yere ngilizlerin girmesini isteyenler, bu haynlardr. Bununla birlikte bizim kutsal amacmz, tpk siz kardeimin dndkleri gibi, ktcllerin bu gzel vatan zerindeki iftiralarn ve aktan aa yaptklar ktlkleri nlemek, onlar, kurduklar umutlarn pususunda ktrm ve cansz brakmak ve devletle ulusun yrtt ileri, ancak vatann esenliine ilikin noktada, badatrmaktr. Tanr'ya krler olsun, bu amacn gerekletirilmesinde artk ulusumuz her trl ktcl davranlar krm ve btn yiitliiyle dayanl (azimli) admn atmtr. Btn yabanc devletler Ferit Paa ve arkadalarnn gszlk ve bilisizliini ulus ve vatanna kar alaka almalarn, kant ve belgeleriyle kesin olarak rendi. Ve ayrksz olarak hepsi tam bir iyi niyetle, kiisel olarak bizlerle ve ulusla balant ve iliki kurdu. Amerikallar, talyanlar, Franszlar ve en sonunda ngilizler de ulusumuzun ne kertede hakl ve gtt amacn yerinde olduunu, yaygn gcn, vazgeilmez dileini ve buna karlk stanbul hkmetinin ne denli kksz ve ulusla ilgisi olmayan gsz bir kurul olduunu ok iyi

anlad. Bu aymaz ve gsz hkmete aldanarak ulusumuza kar uyguladklar haksz eylemler iin zr dileme niteliinde olmak zere, Merzifon'u boaltt ve Samsun'u da boaltacan bildirdi ve boaltmaya balad. ngilizler, zellikle devlet ve ulusumuzun iilerine ve hakl bir ama gtt anlalan ulusal savammza kesinlikle karmayacaklar konusunda, Eskiehir'den gnderdikleri zel bir kurul ile sz verdiler; ulusun kendi yazgsna egemen olmasnda, onu kabine ile kar karya serbest braktlar. te ulusal savammzn, bamszlmz salama yolunda elde etmeyi baard ilk sonu budur. Bu ulusal akm, ancak kutsal Padiahn yce bildirilerinde gsterildii gibi, lkemizin her yannda, zellikle devletin merkezi stanbul'da anayasa kurallarna uyulmasnn salanmasyla sonuca ulaacaktr. imdiki hkmetin geni lde iyi niyet besledii sansnn yerinde olmadn bildirmeme izin vermenizi dilerim. nk Ferit Paa kabinesine birok kez, frsat dtke ve zellikle Erzurum ve Sivas kongreleriyle gerek durumun aklanmasndan geri kalnmad gibi, dorudan doruya ben de, Erzurum'dan Sivas'a dnm srasnda Ferit Paa'ya zel olarak yazdm ayrntl bir kapal tel yazsnda, ulusun gcne ve istencine kar kacak hibir g kalmadn ve kendisinin kar koyma ve engelleme abasn srdrmemesi gerektiini, zellikle de ulusun istemiyle Padiahn isteini ve hkmetin altrmalarn (bir noktada) birletirmek iin elinde son bir uzlatrma frsat bulunduunu ve byle soylu bir davrana giriirse Osmanl Devleti'nin tarihinde yeni bir altn sayfann oluturulabileceini btn itenliimle bildirmitim. Bu aymaz kii buna yant vermedii gibi, Anadolu'daki kutsal ve yaygn ulusal akmn, ttihatlarn ve birka kiinin kkrtmas sonucu olduunu ilan etmekle yetindi ve karclk tutkusu, bilisizlik ve aymazlk krl ile iki yan da kollayarak grevlerinde kalabilecekleri yolunda rk dnceye kaplan birka valisinin aldatc raporlarn benim temiz ve yurtseverce uyarlarma stn tuttu. Bugn, her trl ktlk, haynlk, gszlk ve uyuukluk iine daldktan ve ulus- da btn olup bitenlerin gerek yzn ak seik rendikten sonra, bize den dev, pek abuk davranp, kutsal Padiahn bildirisinde buyurduklar gibi, yaknda bar grmelerine arlarak Osmanl delegelerinin konferans karsnda ulusla uyumlu olarak varln gsterebilecek, ulusun sayg ve gvenini kazanm ve ulusal glere dayanan, ulusun isteklerine uyacak, yetenekli kiilerden

olmasn bir an nce salamaktr. Bu da, dnceme gre, Ferit Paa'nn hemen grevden ekilmesi ve kutsal Padiahn gvenini kazanm ve fakat ulusal istekleri tmyle yerine getirecek bir kimseye kabine bakanl grevinin verilmesi ile salanabilir. Ferit Paa'da azck ulus ve yurtseverlik duygusu varsa, grevinde bir dakika bile kalmasnn ulus ve lke iin zarar oaltmaktan, us ve imgelerinize (hatr ve hayalinize) bile gelmeyen ok byk tehlikelere neden olmaktan baka bir sonu dourmayacan anlamas gerekir. Eer kendi kiisel onur ve yaamlar konusunda herhangi bir kukular varsa, bugn iin byle eylerle uramak dklnde bulunulmayacana, pek yksek olan ulusumuz adna, kendisine istedikleri biimde sz ve gvence vermeyi de, ulusumuzun kar bakmndan gerekli sayarz. Ama tuttuklar yanl yolda direnmeyi srdrrlerse, bundan doacak sonularn sorumluluu kendilerine decektir. te kardee tel yaznz ve iyicil giriimleriniz zerine (bunu) bir kez daha ve son olarak, yksek kiiliiniz gibi yrei gerekten yurt ve ulus sevgisiyle ve saygdeer sevgili Padiahmza sevgi, kulluk ve ballk duygularyla dolu olan, namus simgesi, kusursuz insan, eski arkadam ve kardelik anlarn her zaman, sayg ile tadm kardeim Abdlkerim Paa Hazretleri aracl ile de bildirmi olmak, bizim iin her trl duyun (vicdan) rahatlnn pekitirilmesine yaramtr. 2- Ulusal savam btn geniliiyle stanbul'a doru ilerlemektedir. Herhalde Ferit Paa ve arkadalar bunu her ynyle bilmektedirler. Bu bilgileri siz de isteyip aydnlannz. imdi gzlerimizin nnde duran en son tel yazlarnda: Ulusal svari birliklerinin Ktahya'ya girdikleri; Ktahya'daki ngiliz birliklerinin zel trenle kuzeye doru yola ktklar; iftehan'a gelen bir ngiliz kurulunun oradaki ulusal birliklerin komutanna ngilizlerin Trklerle elli yllk bir dostluk gelenei olduunu, Ulusal Savam karsnda tam yansz kalacaklar gvencesini verdii ve dahas, eer istersek bize yardma hazr olduklarn bildirdii; zmit, Bolu, Zonguldak ve ile'deki ulusal birliklerin harekete gemek iin buyruk bekledikleri yazldr. stanbul'da hkmetin, sizce hepsi bilinen basklarna karn, hazrlkl ulusal birlikler, ngilizlerin dosta verdikleri gvence zerine, hemen yrye geebilirler. Konya Valisi'nin kamas zerine Konya'da genel ve byk bir toplant yaplarak tannm din

bilginlerinden Hoca Vehbi Efendi Hazretleri halk tarafndan oybirliiyle vali vekilliine seilmitir. Aziz kardeim; artk btn bu hareketleri durdurmak yalnzca ve ancak bir eyle olabilir: Bunun da hkmet bakanlnn padiaha gerekten bal ve ulusal isteklere btn anlamyla uyacak bir kiiye verilmesine ve o kiinin de ulusal amalar anlayarak ona gre nlem almasna bal bulunduunu bildiririm. Btn bu sylediklerimiz karsnda sizin de bir diyeceiniz varsa bildirmek iyiliinde bulunmanz dilerim. Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal Yant- nce sizinle birlikte olup adlarn bildirdiiniz saygdeer kiilerin hepsine selam ve sayglarm iletmek iyiliinde bulunmanz dilerim. Sevgili kardeim; bugnk durumun glklerini gidermeye yararl olur umuduyla baladm ksa grmenin btn evrelerini siz akladnz. ki yerde zm ynteminin yerinde olmadn bildirerek mazur grleceimi sylediniz. Geri sz konusu btn olay ve durumlar bilinmeyince bir konuda arabuluculuk (hakemlik) etmek g ise de, vatan ilgilendiren iin zme balanmasnda aydnlatc k, tertemiz yurt kaygs olduundan, dayanlacak temel salam ve aka bellidir. Vatann yazgs zerinde karar verilecek olduu u sralarda ancak birlik ve btnlk iinde olacak ulus ve hkmetin grecei i ve Avrupa devletlerine kar taknaca sarslmaz tutum, ulusun yksek haklarn gvence altna alabilir; ayrlk durumunda ise, sonsuz yalan dolan ve iftiralarn yarataca zararlarn, yine bu gzel lkenin bereketli barna haa samayacak kertede yabanc olan dili yaratklarn bundan salamak isteyecekleri karlarn lsn gz nne alarak, iin kolay zme ulamas ve lkede aaca yaralara meydan braklmamas dileimi bilginize sunmak isterdim. k noktas olarak deindiiniz Padiah bildirisini anlayta ben yanlm olabilirim. Yalnz izin veriniz de asl iin zmlenmesinde en byk dayanak saylan bu yksek bildirideki btn ynleri aklayarak Padiahn sylediklerinin geni kapsamn bildireyim. Ben sanyorum ki Padiahmz...

Kerim Paa Hazretleri; gereinden ok aklamalar bizleri gerek amatan uzaklatrabilir. Ve bir de Padiah bildirisinin yorumuyla oka uramak yararszdr. Rica ederim, asl sorun zerinde grelim. Asl sorun zerinde greceiz. zin veriniz devam edelim efendim. Rica ederim, en son sz ve neri zerinde anlaalm. Evet oraya geleceiz efendim. Kerim Paa Hazretleri; amalarmzn birlik olduunda kuku yoktur. Herhalde lkemizin btnln, ulusumuzun bamszln, varlmzn karma ve saldrlardan korunmasn salamak ve zellikle yce Sultanlk ve Halifelik orununa olan bamz, lmez z ballk duygularyla koruma dorultusundaki kutsal amalarla srdrlmekte olan hakl (meru) almalarmzn ve ulusal cokunun ktye yorulmasna ve dzeltilmeye gereksinmeli grlmesine ve stelik bu dzeltme ve deitirmeler iin de, cinayet ve ihaneti kantlanm bir hkmet yelerinin haksz savunmalarnn temel olarak alndn grmeye bundan byle artk katlanamayz. Siz yksek kardeimizin temiz duygularna tmyle gvendiimiz iin, biz son durumu akladk ve ulusun kesin isteini bilginize sunduk. Bilmem yineleme gerei var mdr? Siz, ulusun sonuca balanmas zorunlu olan bu isteine karlk Ferit Paa kabinesinin, devletin yce katn hl kirletmesine arac olmak istiyorsanz, bu abanz hibir olumlu sonu veremeyecei gibi, stelik siz yksek kardeimize olan eski dostluk duygularmzn da sarslmasna neden olacandan kayg duyarm. imdi Ferit Paa hi vakit geirmeden grevini namuslu bir kiiye brakacaksa ve buna kesinlikle inanyorsanz, zmlenecek hibir glk kalmamtr. Bu olmazsa, iyi niyetle yaptnz araclk, gnl krklndan ve bo bir yorgunluktan baka bir sonu dourmayacaktr; Ferit Paa'nn grevinde kalma hrs sryorsa, bunun lke iin, ulus iin, zararl olaca gereine kar, sonunda kendisinin ulusa ac bir yazgya uratlacana ulusun tam bir gveni olduundan bir an bile kukuya dlmesin. te kardeim, ulusun ve ulus adna kurulumuzun syleyebilecei en son ve en kesin sz budur. Eylemli olarak yaplmakta olan giriimlerimiz de, bu sarslmaz gerei ulu ve yce Padiahn bilgisine sunmak amacna yneliktir. Siz kardeimiz ancak bu yksek devi yerine getirerek bugn yurdun ve ulusun sizden bekledii dinsel ve ulusal grevi yapm olursunuz.

Mustafa Kemal Mustafa Kemal Paa Hazretlerine: Sz uzatmamak, doal olarak, temel isteimizdir. Ve gerekten gttmz ama, yurdun yaamsal karlardr. Kardeim, ben sadece kendi inancmla ve sizlere olan yksek kardelik ve ilgime dayanarak burada bir uzlama giriiminde bulunmak istedim. Hibir zaman hkmetin bir etkinlii veya isteinin yerine getirilmesi dorultusunda kendimi bal klmadm. Onun iin hkmeti savunmak benim yazlarmn dnda kalr. Ben o bildiiniz temiz ve saf can ve duyuncumla (vicdanmla) iyi dilekli bir giriimde bulunaym dedim. Ulusal Savamn amacna ynelik duruma aykr veya hkmetin greviyle balantl bir dncem olamaz. Ah ne olurdu, lkemizin yazgsnn sz konusu olduu u srada hkmet, ulusun isteklerinin aynas olsa ve ayn zamanda her ikisi gnl ve ama birlii etse diye kayglanrm; belki iyi dilekli bir giriimle buna bir yol oulurum dedim ve gerekten buralarda hi kimsenin yanp yaklmad bylece yce bir arabuluculuk iine adm atmak istedim. Siz beni szlerinizle krmazsnz; nk yce yurtsal amalarmz arasnda kl kadar ayrlk yoktur; size belki d tehlikelerimizi duyurabilirim diye kendiliimden giriimde bulundum. Hkmetle imdiye dein bir grme ve ilikim olmayp, ilk kez bu byk i iin olmutur. Ah ruhum, ben bu giriimden vazgeeyim; ama baka bir tek kii de durumu bu yolla dzeltmek iin dnmek ve giriime gemek skntsna katlanmaz. Kesilen br tel yazmda biraz szn etmek istediim ey, Padiahn o bildirisinin kapsamdr. te o kuvvettir ki, zorluklar sona erdiricilik makamm hakkyla kazanmtr. Ben de onu anmsatarak sorunun zmn daha kolay gryordum. lkemizin tam gc ve btnl ile ayakta kalmas, elbette Tanr katnda korunmutur. Yoksa bu konuda benim iyiliki giriimim ok nemsizdir. Hkmetin herhalde ekilmesine ilikin kesin karar zerine eksii art olmayan (tutarl) yksek bir eser (sonu) elde edilmesi, doaldr ki, hkmet dnda olan ve yalnz Tanrsna, saduyusuna ve iyiliki kararll ve istencine dayanan benim gibi bir kiinin burada tek bana yapaca bir i deildir; ancak benim giriimim veya eylemimle bu sonucu salama

konusunda en yksek yargc (hakem), Padiahmz Efendimiz Hazretleri olduundan, btn ulusun tertemiz amacnn ve yurdumuza ilikin istek ve hizmetlerin dzenlenip yoluna konulmas ii, o kutsal makama der. te kardeim, salt kendiliimden ve yurt sevgisiyle burada yaptm u giriim elbette Tanr ve ulus katnda btn soyluluuyla bezenmi olarak kalr. in gerek sahibi olan ve her eye gc yeten Tanr, ulusun ve yurdun kurtuluunu salayacak olanaklar, bunu baaracak olanlara bylece vererek tamamlar. Zorluklarn almasn ulu Tanrya brakr, hepinize sayglarm sunar, deerli ve sevgili gzlerinizden perim. Abdlkerim Kerim Paa Hazretlerine: Saat 4.30 Bildirdiklerinizin temel noktalarna sra ile yant sunulacaktr. Bizim iin beslediiniz kardelik ilgisine dayanarak bu iyiliki giriimde bulunmanzdan dolay siz yksek ruhlu kardeimizi ne kertede hakl buluyorsak; bizce zaten grevden dm olan Ferit Paa ve arkadalarnn alaka tutum ve davranlar konusunda, zellikle yaptmz aklamalardan sonra, artk byle bir kurulla uzlamann yurda ve ulusumuza zararl olacan sizin ayn kertede abuk anlayacanza inanmak isteriz. u nemli ve tarihsel gnlerde hkmetin, ulus isteklerinin aynas olmamasndan ve her ikisinin az, gnl ve ama birlii iinde bulunmamasndan, tpk sizin gibi, pek zgnz. Ulusun btn onurlu almalar da salt bu amaca yneliktir. Bize duyurmak iyiliinde bulunduunuz d tehlikeler konusunda, elimizde ak, kesin ve gvenilir bilgiler vardr. Hkmetle u ana dein hibir grme ve ilikide bulunmayp da, bu kez ve hele hkmet artk, ne yazk ki, her bakmdan ulusun gvensizliini kazandktan sonra, onunla grmemiz ve iliki kurmamz yollarn aramaya kalkmanz, pek ok sevdiimiz siz kardeimiz iin kt bir rastlant ve talihsizlik olmutur. Padiahmz Efendimiz Hazretlerinin yksek ve cokulu duygularn yanstan aklamalarnda ulusumuzun tutum ve davrann pek yce ve hakl bir ama olarak nitelediini, stnde dura dura temiz yrekle bildirdiiniz iin, zellikle teekkrler eder ve bu vesile ile de nl Padiahmza sonsuz sayg ve zballmz yineleriz. imdiye dein

zorluklar sona erdirici makamn hakkyla kazanm olan Padiaha sunacamz istek ve dileklerimizin kendisine iletilmesini nleyerek ihanetini daha da pekitiren Ferit Paa kabinesini de karglamaktan (lanetlemekten) kendimizi alamayz. Gerekten bu alaka nleme olmasayd, sorunun zmlenmesinin, dndnz gibi, ok kolay olacandan kuku yoktu. Hkmetin herhalde ekileceine ilikin kesin karar zerine eksii art olmayan (tutarl) yksek bir sonu elde edilecei konusunda gzel haberinizin gereklemesini bekliyoruz. Bu yksek sonucun (*), sizin ve benim gibi bir iki kiinin deil, byk ulusun ricalarnn rn olarak, yce Padiahmz Efendimiz Hazretlerince salanaca (kurulaca) doaldr. Btn bu yazmalarmz somut bir sonuca balam olmak iin, izin verirseniz, siz yksek kardeimize u soruyu soralm: Gttmz ama ve ereklerde birlik ve zellikle ulusla hkmetin gnl birlii iinde olmas kesin bir istektir. Bugn iktidar koltuunda kalmakta direnen Ferit Paa hkmetinin gszlk ve ihaneti ulusa saptanmtr. Buna gre, yurt ve ulus sevgisi tayan sizin gibi bir kiinin ve bizim yapacamz giriimin amac ne olmak gerekir? Bu ama, ynetiminin her dakikasnda, ulus iin, gelecekteki yazgmz iin yeni bir felaket nedeni oluturulmasndan baka bir sonu beklenmeyen Ferit Paa ile ulusun arasn bulmak olanakszlyla uramak m, yoksa bir an nce bu yasad (gayri meru) kurulun yerine lkenin ve ulusun gereksinme ve yazgsn karlayabilecek yeni bir bakanlar kurulunun devlet ilerini stlenmesi gerekliliini yce Padiaha bildirme yolunu aramak mdr? Bu iki noktadan biri zerinde evet veya hayr biiminde yant vermek iyiliinde bulunursanz, Tanr ve ulus katnda btn soyluluuyla bezenmi kalacanda kuku bulunmayan yksek giriiminizin bizlerle ilgili evresini iyi yolda tamamlam olursunuz. Hepimiz tertemiz ruhunuzu yanstan gzlerinizi periz kardeim. Mustafa Kemal
(*) Bu yazmada kurulacandan sz edilen "eser" veya "sonu", Damat Ferit Paa kabinesinin grevden alnmas ve yerine ulusal isteklere uygun olarak kurulmas istenen yeni kabinedir. H.V.V.

Mustafa Kemal Paa Hazretlerine Son yanta ilikin dncem: Yce Padiah kat, her bavurunun ve btn glklerin zme balanmas makam olup, hukuka bal bir devlette bu yce kat, tm ulusun ynelecei bir umut kesidir. Ayn zamanda Anadolu'n un btn dileklerinin Padiah Hazretlerince gz nnde bulundurulduu konusunda bana bilgi verilmitir. O halde, kamu ilerinin kblesi ve yce dileklerin kabul yeri olan Padiahmz Efendimiz her eyi biliyor ve belirgin yollarn grnm veya srdrlmesi (izlenmesi) Padiaha karar-latrlm demek gerekecek. Padiah bildirisinin, lkenin ynetimine ve evrelerine ilikin olarak ele alnan noktalarnda, anlamlardaki gr aktr. te kardeim, btn varlmzla bu gzel yurdun kurtuluu iin bu yce dayanak evresinde, dtaki alaklarn aalk karlarn geri evirip rterek ulus isteklerinin gereklemesine, Tanr'nn izniyle, gcmz yetiririz. Bu byk iin en son girdii evreler ortadan kaldrlm olsayd, ah, yurt, btn dirilii ile darya kar haykracakt: Bizim yurdumuzun hakk, aramzda geen az kavgalaryla zedelenemez. Yksek yargc (hakem) olan Padiah Efendimizin yce istekleri de, yurdu btnyle kucaklayarak kurtulua ulatrmaktr. Ve yine Tanr'nn ululuu gerei olarak, Yce Tanr nice byk yollar yaratp dnce alayarak bu kark dm tmyle zecektir. Elbette ki Tanr'nn buyruu gzeldir ve yakndr: Yedullahi fevka eydihim {Tanrnn eli sizin ellerinizden stndr) yetimiz, Tanr'nn yardmyla, ulusa yarar olduumuz kutluluk ve bara ulaacaktr. te Ulu Tanr'nn ruhu budur, deerli ruhum. Abdlkerim Saat: 6.10 Byk Hazret: Padiahlk katn mmet ve milletin yce mihrab bilmekteki kesin inancmzn gerei olarak, her trl ulusal dilek ve ricalar Padiah Hazretlerine sunmak ve ulatrmak frsatn bulabilmek iin giriimlere gemekten bir an geri durmadk. Bu tertemiz istei Ferit Paa ve

arkadalarnn nleme abalarna karn, yine Padiaha kulluk yolunda yrmeyi srdryoruz. Ancak izin verirseniz burada siz yksek kardeimizi byk bir yanlgdan kurtarmak iin bildirelim ki, Anadolu'nun btn dileklerinin Padiah Hazretlerince gz nnde bulundurulduu yolundaki bilgiye ulusun gveni henz kesin deildir. nk ulus inanyor ki, sevgili byk Hakanlar, haynca eylem ve davranlar saptanm bulunan birka kiiyi; btn gnl, duyun (vicdan) ve varlklaryla ve en derin kulluk duygularyla padiah ve halifeliine bal bulunan koca ve soylu ulusuna hibir zaman stn tutmazlar. Btn almalarmz gzel yurdun kurtuluu iin, yce Padiahn destei evresinde salam ve bilinli bir kitle oluturmaktr. Tanr'nn yardmyla, bugnk durum da tam bir rahatlk ve baar ile geecektir. Btn yurt btn diriliiyle dtan nce ieride, btn zc olaylara neden olan Ferit Paa ve alma arkadalarna kar hep bir azdan haykrmaktadr. Her eye gc yeten Tanr'nn her trl kark dmlerin zlmesine are yaratacana inanyoruz. Tanr'nn en gzel ve yakn olan karar belirip mutsuz ve ezilmi olan soylu ulusumuzun kurtulu ve esenlie kavumasn, Tanr'nn sonsuz kudret ve yarlgama (rahmet) kaynandan dileriz; ancak evrenleri (ufuklar) srekli olarak kalc bir sisle sarlm stanbul'daki baz kiilerin gerei grmekte ok cimri olan duygularndaki direniin de sona ermesini bekleriz; ulusun soylu ruhu ite byle duyguludur. Sayn kardeim, yalnz yinelememe izninizi rica ederim ki, "evet" veya "hayr" biiminde yant verilmesini dilediimiz sorular, ne yazk ki yantsz braklmtr. Deerli dostum! Yedullahi fevka eydihim (Tanrnn eli sizin ellerinizden stndr); fakat bununla birlikte glk ve sorunlarn zmne kalkanlarn saptanm bir hedefi olmak gerekir. Siz kardeimiz bilirsiniz ki, 7-8 saatten beri birbirimize ilettiimiz dnce ve grler, sanyorum ki, ne sizde, ne de bizde herhangi bir izlenim domasna en kk bir etki bile yapmamtr. Ulus, Tanr'nn byklne ve padiahn gerek isteklerine dayanp snarak amacna varacak ve isteini elde edecektir. Bu konuda Tanr'nn buyruunu yerine getirecektir. Ve sylediiniz gibi, ulusa yarar olduumuz kutlulua ve bara ulaacaktr. Cmerte dualarnzn eksik edilmemesini dilerim. almak bizden, yardm lmsz Tanr'dandr.

Mustafa Kemal Mustafa Kemal Paa Hazretleri'ne: Son iki szm (udur) ruhum: Ulusal isteklerin toprak btnlne ve yksek haklara ilikin ilkelerini yceltmek ve korumak kouluyla btn grmelerimizde hem bugnk gerekler hem de temiz dilekler dile getirilmitir. Sanrm ki, imdiki olaylarda bunlarn byk nemi vardr ve "Yedullah" ayeti de -iyilikle kabul buyurulmak zerekullanlmtr. te ruhum, hepsi bu. Hepinizi sevgilerle kucaklarm. Allahasmarladk. Yine greceiz, deerli efendim. Abdlkerim Teekkr ederim kardeim; inaallah yine grmekle onur duyarz. Temiz amal dnceleriniz ok byk sevap kazandrr. Siz kardeimizin belleinde kalmak zere son bir cmle sylyorum: Ulus gl, bilinli ve dayancnda (azminde) kesindir. Eylemli savam, hzl akna girmitir. Grkemli Padiahn, karar verme ve sorunu zme iyiliini ve koruyuculuunu gstermesinin zamandr. Ve bu kararn -ki, her trl kararn stnde olacak ve kukusuz, soylu ulusu iin Padiahn zel iyiliini ierecektir- verilmesi annda her eyin tam bir dzene girmesi bir an gecikmeyecektir. Tanr'ya emanet olunuz kardeim. Mustafa Kemal Allahasmarladk, hepimiz gidiyoruz. Allah esenlik versin efendim.

Belge, 113.
Horhor,8/11/1919

Ulusal Savam, stanbul Delegesi Vasf Beyefendiye Deerli efendim; Geen gn sizinle yaptmz grmede, lkenin yksek esenlii ve ulusun tam mutluluu sz konusu edilerek, temel baary zedeleyecek en kk engellerin bile kaldrlmas ve yurt ilerinin btn kapsamyla kolaylatrlmas konuulmu ve bunda gven verici davranlarnzn, Tanrsal yardmn iyi habercisi olaca dncesi aklanmt. uras besbellidir ki, ulusun yce amacnn -bu byk savamda byk ululuklaryla gerein klarn serperek- dnyada egemen olan soylu ulusal yasalarn doruluktan sapmayan bir rn olduu ve bunun yok edilmesinin mantksal bir olanakszlk derecesinde olmazl (mmteni bulunduu) elbette kantlanm bir olay olarak kalacaktr. Kar kmalar, tutkular, ya da uygulamadaki baz sakatlklar, nurdan yaratlm bir rn hibir zaman boamayacaktr. Ulus yaama hakkn ve bu uurdaki giriimin yksekliini yce glerden, Tanr'nn soylu ksmetinden almaktadr. Bunu bir dilek ya da bir dnce olarak sylemiyorum. Bu sylediklerimin hepsi, kesin yargya balanan dava sonular gibi, kantlanm ve saptanm ilerdendir. Yalnz bunun elde edilmesi ve baarya ulalmas iin tam bir adalet, salam bir insafllk, kartlar nnde rk dncenin reddi zorunludur. Bu balangla burada bir giri yaparak asl bu byk kargaadaki davranma sz getirip gerei aklamak isterim. Bu davran, balbana olaanst bir giriimden baka bir ey deildir. O zamann basklarna gre pek tarihsel olan bu giriim uzun bir yazma sonunda Temsilciler Kurulu'nca bilinmekte ise de, birok nokta veya evreleri belli grlerle belki anlalamam olduundan ve telgraf bandaki grmenin balangcnda, kimi blmlerde duraksamalar grldnden, bundaki yanl izlenimi silmek ve grme srasnda her iki tarafa geirilen sinirliliklere ramen temizlik ve esenliklerle bezenmi soylu bir ama iin nasl araya atldm bir kez daha akla kavuturmak isterim. Bu aklama benim iin tinsel (manevi) bir gereksinimdir. nk pek g yaplabilen byle bir eyleme o srada stanbul'da bir tek kii bile

giriememiti; dahas diyebilirim ki, deil giriimde bulunan, bunu tmyle aklna getiren bile yok gibiydi. te lkeyi tehlike burgacna (girdabna) srkleyenlerin, pusuya yatm glerin hileli basklarna dayanarak, Tanr esirgesin, ieride byk apta vurumalar balatmak zere olduu kayg ile sezilirken; karanlk nedenlerle yurdumuzun bylece tehlikeye uramas, sonsuza dek srecek tarihsel ktlklerden grlerek, ulusun temiz ve kesin karar ve amacnn, salt yurdun gelecei kaygsndan doduu, ilgili makama iletilmitir. Ycelerin ycesi olan Hakkn herhalde ynetsel dncelere stn gelmesindeki inan, aradaki grlerin her iki tarafa duyurulmasndaki zorluklar hafifletti ve hatta Tanr'nn yardm her gl kaldrp bu ok zor ite giriimci olarak tek bana beni brakt. Durum yle geliti: i ilkin bakanlardan Hadi Paa'ya aarak beni hkmet bakan ile grtrmesini rica ettim ve bu giriimden, Tanr'nn yardmyla, lke iin iyilik getirici bir sonu doacan, ayrca bildirdim. Konumamn ciddilii ve szlerimin temizlii, bu yksek kii tarafndan iyi karlanmaklma neden oldu. Kendisinin Sadrazam Paa'ya telefonla bavurmas sonunda, buluup grlmek kararlatrld. Sadrazamn yanna Hadi Paa ile gittim. Beni tantmak iin Hadi Paa'nn yapt ksa bir konumadan sonra ben bir saat kadar konuarak syleyeceklerimin konusunu ve bu (Anadolu) Savamnn en yce yurt kaygsyla yapldn ve baka bir neden olamayacan, dilimin btn gc derecesinde bildirdim ve en sonunda (Anadolu'yla) grmeye benim tarafmdan balanp uzlama olanan aratrmak ve gerekletirmek dncesini kendisine benimsettim. Bu benimseme, iyi bir sonuca varlacam gsteriyor gibiydi. Ondan sonra (Temsilcile r Kurulu ile) yazmalar balad. nce bir ifre yazdm. Buna bir harf bile eklemedi. Ve bu yazmalardan Padiahmz Efendimize de haber verilerek ifrenin ierii kendilerine sunuldu. Sonra uzun sren tel yazmas oldu. Ve bu, bir gn srd. Bunun metni hem bende hem de Temsilciler Kurulu'nda vardr. Bu yazmada, Yksek Kurul'a hep Padiah Efendimiz Hazretlerinin btn ilere sahip ve yardmc olduu ve durum, buyruk ve eylemlerin Padiah Hazretleri'nce bilindii aklanmakla birlikte, Padiahmza btn dileklerin sunulmasna yol aramak ynndeki davranm srdrmek gerekliliine ilikin olan tel yazsndaki soruya kar da hep orann ynelinecek "mihrap" olduunu, tpksn aaya yazdm cmlelerle ve fakat o makam pek yksek ynetsel ilkelerin ve mevcut gereklerin belirdii ve olaylarn

yansd yer olarak grdm, Kuran yetlerine dayanarak, saptayp belirttim. Cmlelerim unlardr: "Yce Padiah kat her bavurunun ve btn glklerin zme balanmas makam olup, hukuka bal bir devlette bu yce kat btn ulusun ynelecei bir "mihrap", bir umut kesidir. Ayn zamanda Anadolu'nun btn dileklerinin Padiah Hazretlerince gz nnde bulundurulduu konusunda bana bilgi verilmitir. O halde kamu ilerinin kblesi ve yce dileklerin kabulyeri olan Padiahmz Efendimiz, her eyi biliyor ve belirgin yollarn grnm veya izlenmesi Padiaha kararlatrlmtr demek gerekecek. Padiah bildirisinin, lkenin ynetimine ve evrelerine ilikin olarak ele alnan noktalarndan kan anlamlardaki gr apaktr. Btn varlmzla bu gzel yurdun kurtuluu iin bu yce dayanak evresinde, dtaki alaklarn aalk karlarn geri evirip rterek ulus isteklerinin gereklemesine, Tanr'nn izniyle, gcmz yetiririz... Ve yine Tanr'nn ululuu gerei olarak, Yce Tanr, nice byk yollar yaratp dnce alayarak bu karmak dm tmyle zecektir. Elbette ki Tanr'nn buyruu gzeldir ve yakndr... Tanr'nn yardmyla, ulusa yarar olduumuz kutluluk ve bara ulaacaz." te efendim, bu cmleler gibi gerekleri kapsayan ve yce amacn gereklemesine yol aacak ilkeleri bildiren nice Tanr kelam, hep yazmalarmz sslemitir. Btn yazmalarmzda ben tek bir kii idim. Ve Temsilciler Kurulu'na; Padiahmza srekli olarak bavurma gerekliliiyle birlikte, her eyin bilgilerine sunulduunun bilinmesini ve bu yazmann da verileceini, zm g dmn yaknda zleceini, sylenebilecek ak cmlelerle, bildirdim. Bu yazmalarn tmn Padiahmz olduu gibi grp istenilen sonucu yaratacak uygulamaya geilerek, zm g dmn zmlenmesini en sonunda uygun bulan ferman verdiler... Diyebilirim ki, eski Sadrazam, en son yazma zerine ve bunun pek srekli etkisi ve nemle tartlmas sonunda artk ekilme gerekliliine inanarak ve btn direni gc krlarak ekilme dilekesini sundu. te sessiz sedasz yurt iin alan ve tek bana temiz duygulu, nemsiz bir giriimle baarlan byk olay budur. uras dikkate alnmaldr ki, bu yazlar benim yazmamdan sonra, eski sadrazam ile Padiahmz Efendimiz Hazretlerinin bunun sonucunu renip deerlendirmeleri zerine, yazlarn salam dayanaklar karsnda, kararlarn vermilerdir. Giriimimin ve yazlan

yazlarn ne kerteye dek yksek esaslar ierdii, nasl bir temiz duyun (vicdan) ve keskin grle gnn gereklerini kda geirdii elbette Tanr katnda ve ulus tarihinin nnde soyluluk prlts olarak kalacaktr. Btn bunlar sayp dkmeye beni iteleyen etkenler, gemi olaylarn gereklerini saptamaktadr. Bunun elde edilmesinden sonra asl ama konusunda baarya ulamak iin, yurdun nemsiz bir kiisi olarak, bir iki sz sylemek isterim: Yurdumuzun kurtuluu amacn gden soylu Ulusal Savamn bu denli g evrelerinden sonra, hatta ortal bulandrc zararlardan uzak olduunu gstererek, bunun, btnyle ortamn etkisinden bamsz tutulmas gerekir. Ve yozlama noktalarn uzak ve kapal tutup, yalnz yurdun kurtuluu iin alan trl dnce gruplarn, hatta dernek topluluklarn -Peygamber zamannda izlenen (uygulanan) yksek politika ile- pek tehlikeli dnemde birbirine yaklatrp, yce amaca ulamak, olabildii kadar grltszce gerekletirilebilir. D etkilerin her trl uursuz aldatmaca ve dzenlerinden kanlarak, byk tilaf Devletleri arasndan yalnz birini ne almakszn, btn byk devletlerin, ulusumuzun yksek ve kutsal haklarn kabul etmeleri iin, yaknlk ve yardmlarn kazanmak ve -dmanlarn ileri srdkleri gibi- onlara kar kuvvet gsterisine kalkld veya lkede huzur ve esenliin ortadan kalkmasna ulusal rgtn neden olduu yolundaki bo sulama ve iftiralar her trl yksek giriim ve iyi ilikilerle rtmek yolunda kesinlikle baarl olmaldr. Bu da, en yce ve salam dnceler ortaya konulup, Tanr'nn yardmyla, bu noktalarn, Ulusal Savam yrtenlerce istikrara kavuturul-masndaki baar ile edeerdedir. Baki sevgilerimi sunarak gzlerinizden zlemle perim. Bu kdmn bir rneini Temsilciler Kurulu'na gnderme iyiliini esirgemezseniz, yksek gereklerin tmyle ve ortaklaa yaylmasna yardm etmi olursunuz, deerli efendim. Kurmay Tugeneral Abdlkerim

Belge, 114.

Trabzon, 18/9/1919 Sivas'ta Dou Anadolu Heyeti Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Temsilcisine Hkmetimizin (stanbul hkmetinin) bizimle ilgiyi kesmek zorunda kalmas durumunda bile bizim hkmetle ilikiyi kesmememiz temeli zerine dzenlenmi olan Dou Anadolu Vilayetleri Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Tz'nn drdnc maddesine aykr ve ulusal karlara zararl olan alt maddeyi kabu l etmiyoruz. Dncelerimizin yce Padiaha ulatrlmasnn oraya bir kurul gnderilmesi yoluyla salanabilecei kansndayz. Yetkili makam konusunda resmi yazmalarn eskisi gibi yaplmasna engel olunmamas yeterlidir. Bu sorunun teki noktalar zerinde zzet ve Servet Beylerin telgraflarn onayladmz sayglarmzla bildiririz. Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Rza Bakan Belediye Bakan Hseyin Hamdi

Belge: 115.
Telgraf Sivas, 19/Eyll/1919 Erzurum'da Kzm Paa ile makine banda haberleme Soru Ardasa'ya ne zaman geleceksiniz? nce Trabzon'dan gelen son bir telgraf olduu gibi sunacam. Ondan sonra grmeyi srdreceiz. RNEK Trabzon, 18/9/1919 Sivas'ta Dou Anadolu Heyeti Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Temsilcisine

Hkmetimizin (stanbul hkmetinin) bizimle ilgiyi kesmek zorunda kalmas durumunda bile, bizim hkmetle ilikiyi kesmememiz temeli zerine dzenlenmi olan Dou Anadolu Vilayetleri Mdafa-i Hukuk Cemiyeti Tz'nn drdnc maddesine aykr ve ulusal karlar iin zararl olan alt maddeyi kabul etmiyoruz. Dncelerimizin yce Padiaha ulatrlmasnn, oraya bir kurul gnderilmesi yoluyla salanabilecei kansndayz. Yetkili makam konusunda resmi yazmalarn eskisi gibi yaplmasna engel olunmamas yeterlidir. Bu sorunun teki noktalar zerinde zzet ve Servet Beylerin telgraflarn onayladmz sayglarmzla bildiririz. Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Bakan Rza Belediye Bakan Hseyin Hamdi.

Yant Amerikallarn Erzurum'dan gitmesinden sonraya braktm. Trabzon Valisi ile dn gece makine banda grtm. zetini sunacam. Burada makine banda Paa Hazretleri, Kzm, Rt, brahim Tali, Saffet, Mustafa ve Fahri Beyler vardr. Oradaki zevatn da bildirilmesi rica olunur. Vali benimle grmek iin, giri niteliinde olarak, dikkate deer bir balangtan sonra asl konuya girdi. u durumun dzeltilmesi iin zm yollar aratrlmas isteinde olduunu syleyerek u sorular sordu: 1) Bu durum srerse, siyasal, mali, ekonomik ve ynetsel durumumuz ne olacaktr? 2) stanbul'un suskunluu srerse, ne gibi etkin nlemler dnlmektedir? Vatan ve milletin esenlii ve mutluluu dnldnden, bu eree ulamak iin ne gibi engellerin kabilecei dnlyor? 3) 1908'de Selanik'ten bildirilenlere ve Otuzbir Mart'ta Hareket Ordusu ilemlerine ve Mahmut evket Paa'nn verdii gvenceye karn, sonradan garip bir durumun domas, acaba imdi de kuku douracak, gemi birer rnek olmaz m? Gerek ordu, gerek vilayet ynnden kabineye gvensizlik sorunu daha baka yolda yrtlm olsayd, acaba daha etkili olmaz myd? Sultanlar iinde stn bir yeri olan Padiahmz Efendimize, daha baka yoldan alnacak nlemlerle bildirimde bulunup onun gveni salanamaz myd?

Bunlara kar verdiim yantlar: 1) Bu durum sredursun. nce ulusun her yesi ve hkmet, namus ve vatenseverlik grevini yapmal. Yani ihanet eden bu hkmeti ekilmeye davet etmeli ve zorlamal. 2) stanbul'un suskunluu sremez. nk Padiahmz Efendimiz Hazretleri bu kabinenin haynln renince, bunlar bir dakika bile yerlerinde tutmayacak ve ulusun hakl istemlerine dayanan, tmyle akla uygun ve tedbirli davranan meru bir kabineyi ibana getirecek ve bunlar da siyasal, ekonomik ve teki nlemleri alacaklardr. Padiahn bu ihaneti renmesi iin durum trl yollardan yce katlarna bildirilmitir. 3) Bugnk durumun, 1908 ve 31 Mart'taki durumlarla karlatrlmas hi mi hi dnlemez. Bugn ulus yasal haklarn savunuyor ve kullanyor. Ama, diktatrlk kukusunu sezinletmek ise, buna artk bu lkede olanak dnlmez. Padiahmz Efendimiz Hazretlerine kar da kulluk ve ballmz pek derin ve sonsuzdur. Ve bunun iindir ki, ona kar olan kulluk ve sayg borcumuz uyarnca yaknmalarmz Padiahmz Efendimize ulatrdk. Bundan baka vali, stanbul'a aka bavurmaya arlm ve mer Fevzi haynnn yakalanmas iin gerekli nlemlerin alnmas diyerek, bu gibi haynlarn sokaklara bildiri asmalarnn ve buna benzer yollarla felaket zehrini samalarnn salanmas istenmitir. Vali, stanbul'a bir kurul gnderilerek durumun Padiaha bildirilmesini ve bu kurulla birlikte kendisinin de gitmesini nermi ise de, durumu bildirmek iin bizim trl yollardan giriime getiimize gre, bu dncesinden vazgemitir. Byle bir kurulun gitmesi ve buna sarayn ilerini bilen Gmhane delegesi Zeki Beyin de katlmas nerilmektedir.

Belge, 116.
Dikkatle ekilecek ve alnacaktr vedidir. Torul, 21/9/1919 Sivas'ta Mustafa Kemal Paa Hazretlerine

Burada birka gndr karklk douran Trabzon delegelerinin ileri srdkleri kar grler: "Dou lleri Kongresi kararlarna gre, kiinin gitmesi gerekirken, buna aykr olarak, gideceklerin saysnn arttrlmas, Sivas'ta Temsilciler Kurulu oluturulmas ve bu kurula gerekli koullardan yoksun kiilerin atanmas ve Sivas, Dou lleri Kongresi'ne bal olacak iken kongrenin Sivas'a bal duruma getirilmesi ve stanbul'la ilikilerin yeniden kurulmas" cmleleriyle zetlenebilir. Bu gibi tarihsel ve olaanst zamanlarda btn glerin birletirilmesi ve ulusal istemlere bu yoldan seilmi kiilerin tercman ve btn duruma yalnz bu gcn egemen olmas zorunludur. Bu zorunluluk biiminde, zellikle dou illerinin balsz - koulsuz kongreye bal kalmak ve ona uymak zorunluu vardr. Ulusal Savamn beii olan dou illerinin bir blmn temsil eden Trabzon delegeleriyle kongre arasnda pek kk de olsa, anlamazlk kmasn istemiyorum. Trabzon delegelerine gvence vererek onlar yattracamdan, ileri srlen savlar karsnda kongrenin grnn bildirilmesini rica ederim. Bir de ok kukulu olan Padiah ngilizlerin ve Ferit Paa kabinesinin bsbtn kucana atmamak ye sonuta vatann dokunulmazln salamak iin Padiaha, kongrenin yksek amacn, kongre kurulmasn gerektiren nedenlerin ve saltanat makam ile ulus arasna kundak sokan Ferit Paa kabinesinin ktlklerini anlatmak iin stanbul'a gizlice bir kurul gnderilmesinin uygun olacan, bu kurula delege olarak Zeki ve Servet Beyler katlrlarsa memnunlukla kabul edeceklerini, Zeki Beyin szlerine dayanarak bildiririm. Kongreye ok bal bir tmenim komutan kimliiyle btn delegelere sayglarm sunarm efendim. Trabzon Valisi grmek zere 22 Eyll 1919'da Ardasa'ya gelecektir. Sonucunu bildiririm. Yarbay Halit

Belge, 117.
Dakika geciktirilemez. Torul, 24-25/9/1919

Sivas'ta Mustafa Kemal Paa Hazretlerine l 21/9/1919 tarihli telgrafm Trabzonlularn itirazlarn zetleyerek kongreye bildirmek ve kongrenin bu konudaki grn renip Trabzon delegelerini ister istemez yola getirmek dncesiyle yazlmtr. Kendim ve bana uyan tmenim, kongreyi saygn buluruz ve duyguda ve istekte bir olan kongrenin her buyruunu byk bir vnle yerine getiririz. Bilmem bunun iin gvence vermek gerekli midir. 2 Trabzon'daki muhalefetin merkezini oluturan Trabzon Valisi Galip Bey, kolordunun ve Erzurum Valisi'nin arsn kabul edip Erzurum'a gitmediinden, zorunlu olarak silahl kuvvetle gzaltnda olarak bu gece 24-25, Erzurum'a gnderdim. 3 Temsilciler Kurulu yelerinin ounu tandmdan, hepsine yeniden sayglarm sunar ve ulusal grevlerini tam bir yreklilikle srdrmelerini ve baarlarn dilerim Paa Hazretleri. Yarbay Halit

Belge, 118.
ifre Sivas, 28/9/1919 K.O.15 Komutan Kzm Karabekir Paa Hazretlerine K: 27/9/1919 tel: stanbul hkmetinin Abdlkerim Paa'y arac yaparak bir uzlama yolu aramakta ve bir kurul gndermeyi rica etmekte olduuna ilikin olarak dn makine banda sekiz saat sren yazmann zetini siz kardeimize bugn sunduk. Bunu inceledikten sonra sz edilen bavuruya gereklik grlp grlmeyeceinin bildirilmesini rica ederiz. Trabzon Valisi'nin, ulusal giriimimize kar kma konusunda Dahiliye Nazr (ileri Bakan) dil Bey'den hibir fark olmadndan, gerekli grlrse valinin yksek ulusal ilerimize

karmasna hi mi hi olanak tannmamas, Temsilciler Kurulu kararyla, rica olunur. Temsilciler kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 119.
zlm ifre Erzurum'dan, 30/9/1919 K.O. 3 Komutanlna Temsilciler Kurulu'na: Abdlkerim Paa ile olan grme geldi. Buna gre artk Erzurum'ca hi bir giriime gerek kalmad. Trabzon Valisi'nin bu gibi ilere kartrlmamas konusundaki yksek grnzn pek yerinde olduunu bildiririm. K.O. 15 K. Kzm

Belge, 120.
Mutasarrf Suat Beyefendiye Temsilciler Kurulu kararyla son gnlerde size yaplan bildirimlerin hepsi alnm ve gerei yaplm mdr? Ltfen bildirilmesini rica ederim. Mustafa Kemal zmit, 20/10/1919 Mustafa Kemal Paa'ya

K: Efendim, bildirimleri zmit'te aldm. u kadar ki, zmit'in ruhsal ve zel durumu bakmndan, lkede kck bir anlamazlk ve karklk olmamasn salamak hem resmi grevli ve hem vatanda kimliiyle, duyunsal (vicdani) grevim olduundan, halk serbest brakp dinlemeyi, en doru bir davran saydm. u kadar ki, birisi ulusal rgtn byk giderlerine katlp asker beslemek iin gnde...? lira istenecei; bir bakas, genlerin yeniden silah altna alnarak stanbul zerine yrnecei; bir ncs ttihat (ve Terakki) Partisi'nin lkeye zararl olmu ve lkeyi ynetememi olanlarnn yeniden iktidara gelecei yolunda, her biri baka nemde ve basit halkn ekinmesi iin ok etkili sebepler azdan aza yayld. Kimileri de, stanbul'un pek yakn olmas nedeniyle, oradan kuvvet geleceini yayd. Bu nedenlerden doan karklk ve dnce ayrl dolaysyla, Temsilciler Kurulu'ndan bu konularda bilgi istemekte ve bu kurulun zellikle ttihat hkmetini eski biimiyle canlandrmak demek olup olmadn kesinlikle anlamak isteminde direndiler. Ben, en tarafsz bir adam olarak, dirlik dzenlik ve gvenliin korunmas ile en yksek dzeyde ilgili ve grevliyim. Adapazar'nda karlatm olupbitti karsnda en gl ve temiz duygularm halka aklamtm. Zira inanyorum ki onlar, itenlikli bir duygu ile davranarak, yukarda bildirdiim sorular sormamlard. zmit'in durumu bu ve baka nedenlerden tr pek g ve deikendir. Yattrlmaya gereksinimlidir. Ben her kim ve ner ne iin olursa olsun, sonucu belli olmayan bir maceraya bakalarn srklemeyi doru grmem. Kararm yalnz kendim iin geerlidir. Bu nedenle dikkatli ve tedbirli davranlmasndan yana olduumu, tam bir tecrbem zerine, bildiririm. Yksek grlerinin bildirilmesini rica ediyorum efendim. Ali Suat

Belge, 121.
zmit, 2/10/1919 Mustafa Kemal Paa'ya

K: Kulunuzu itidalle dinleyiniz efendim. Ben iyi anlatamadm. Amacnzn ycelik ve hakll zaten sz gtrmez. Bu, tam olarak bilinmektedir. Burann maddi karlarn dnen ve belki de beden ve yreke zayf bulunan kent halk, askerlik giderlerini ve skntsn dnmekten kendisini alamaz. te hep sorun budur efendim. Bu dnceler tmyle nceki gn ortaya kt. Dn ardklarm savutular. Ortada memurlar kald ki, byle davran hi doru deildir. Yanszlm konusuna gelince: Grnz dorudur. Ama bunu ben kendim iin dnmyorum. Banda bulunduum blgenin gidiini iyi ynetmek iin dnyorum. Bunda yararl deilse ve Ferit Paa kabinesinin, duyuncuma (vicdanma) uymayan bir buyruunu yerine getirmi isem, yani efendimiz, bu grte iseniz, bunu Adapazar, sanrm serbeste dzeltir. Ben grevimi brakp stanbul'a gitmem. nk bunu kendime kar byk bir utan sayarm. Halk ise o denli zgr dnce ve grne o kadar sahiptir ki, anlatamam. Yalnz benim iin doabilecek sonucun yaratc ve sorumlusunun yine ben olacam konusundaki yksek buyruunuzun ak olarak bildirilmesini rica ederim. nk sizi o denli ak duyun (vicdan) sahibi olarak tandm ki, bunu hibir zaman hakaret veya tehdit dzeyine indiremem. Duygularm bunu kesinlikle engeller. Bir de, asker ve inzibat arkadalarmn duraksamalarn gidermeyi bana m yklyorsunuz. Yoksa siz mi yneteceksiniz? Bunlar ok itenlikli ve ak olarak bildiriyorum. Bundan sonra bize yarnki cuma namaz toplantsna dein sre tanynz. Ferit Paa'ya kim bilir ka kez kalemle kar koyan beni ne denli fena gzle gryorsunuz efendim. Ali Suat

Belge, 122.
Suat Bey'e K: Btn sylediklerinizi tam bir soukkanllkla dinledim. Genel amacn ycelik ve hakll belirlenmi ve kabul edilmi olunca, sonucun alnmas iin glerin birletirilmesi ve alma ortakl doal ve her trl engelin kaldrlp giderilmesi kolay olur. Btn

Anadolu'nun tek bir vcut, be kolordunun birlik olup devlet ve ulusun yaamn hep beraber salamak iin baladklar ve yararl sonular aldklar hayrl bir i karsnda zmit gibi yurtseverlerin barna olan bir kentte ne asker, ne memur ve ne de herhangi bir vatanseverin darda kalmasn zaten dnemiyoruz; bu konuda daha ok soru ve aklamalara gerek kalmad inancyla yarnki cuma namaz toplantsna dein beklemeyi uygun gryoruz. Sizi kt gzle grdm sanmanz doru deildir. nk duyuncumuz (vicdanmz) ac duymadan verebileceimiz yarglar, ancak eylemli sonulara baldr efendim. Mustafa Kemal

Belge, 123.
Sivas, 2/10/1919 Tmen Komutan Asm Beyefendi'ye Beyefendi: Vatanmzn kurtuluunun salanmas iin ulusa ve orduca balanm olduunu bildiiniz yce giriimden yana bulunacanzdan kuku duymadm iin, size orada yaplmas pek gerekli olan kimi ileri, Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Temsilciler Kurulu kararyla bildirmi ve sonu zerinde bilgi verilmesini rica etmitim. Bu konuda henz bir yantnz alamadm. Bundan baka, baz kaynaklardan verilen haberde -belki de stanbul'a olan yaknlk dolaysyla olacak- duraksama belirtileri gsterildii bildirilmitir. Kabinenin decei ve belki de dm olduu kesindir. Buna gre ulusun dayan ve istenci (azim ve iradesi) her trl duraksamann zerinde ve sapasalamdr. Avrupa devletleri bile bu yce isten karsnda saygl durum almtr. imdi sizin kesin gr ve kararnz bekliyoruz efendim. Mustafa Kemal

Belge: 124/I.
23/Mart/1927 Sleyman efik Paa'nn Harbiye Nazr (milli savunma bakan) bulunduu sralarda stanbul'da Yirmibeinci Kolordu Komutan, Svari Albay evket Bey idi. Bu evket Bey, renimini Almanya'da yapmtr. Ve o tarihte Boazii'nde oturuyordu. Hatta tugenerallie ykseltildii bildirilerek tugeneral niformas giydii halde, ertesi gn byle bir atama kararnn kmad bildirilip zntye drlm olduundan, utancndan hastalanm ve evine kapanmtr. O srada zmit kumandan bulunan Bonak Kurmay Yarbay Asm Bey ki, Trabzon tmen komutanlnda bulunduu srada cuma namazn kldktan sonra camiden karken bir redif temenince ldrlen Serezli Kurmay Korgeneral Hamdi Paa'nn damad idi; u yaz onun tarafndan Yirmibeinci Kolordu Komutan evket Beye gnderilen resmi ktlar arasnda km olmakla, olduu gibi sunuldu. Hamdi (*)
(*) evket Beyden sonra bu kolordunun komutanlna atanan Kiraz Hamdi Paa'dr. Asm Beyin bavurusuna ilikin resmi yaznn asln sonradan gndermitir.

Belge, 124/II.
Birinci Tmen Komutanl zel say: 1 zmit, 29-30/9/1919 stanbul'da Yirmibeinci Kolordu Komutanlna Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Temsilciler Kurulu adna (Mustafa Kemal) imzasyla ve 29/30 Eyll 1919 tarihiyle Sivas'tan ekilmi tel yazs bir rnei aada sunuldu. Vatan kurtarma amacn gttn bu tel yazsnda bildiren ve tmen blgesini oluturan zmit livasna (mutasarrflna) yakn Dzce

mevkiine ve liva iindeki Adapazar yaknna kadar rgt geniletip o blgenin sivil ve asker ynetiminin de rgte katlmasn salad renilen bu Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin balangtan beri kurulu nedeni ve yntemi bence hi bilinmemekle birlikte, tel yazs metninde, tilaf Devletleri'nin Anadolu'daki siyasi grevlileri ile igal kuvvetleri komutanlarnn da tarafszln salad aklanmtr; tmene atanmam konusundaki yksek buyruklar, 20/9/1919 gn akam bana bildirildi ve 23/9/1919 gn akam da yksek katnzdan bildirilen yazl bir buyrukla zmit'e gitmekliim emrolundu; hemen ve en gerekli kiisel ve askersel eyam bile alamakszn, 24/9/1919 gn trenle yola kp zmit'e gelerek ie baladm. O tarihten beri buradaki birliin, hastanenin, frn, ambar ve benzeri yerlerin denetimi ve ilerinin dzenlenmesi ile uramaktaym; buradaki komutan ve subaylarla yrenin sivil memurlarnn bu ulusal giriimi nasl karlamakta olduklarna ve bu giriime eilim derecelerine, bu konudaki bilgilerine ve bu giriimin nedeni ve etkeni konusundaki eski ve yeni bilgileriyle bu cemiyet tarafndan gerek dolayl ve gerek dorudan doruya yaplacak neriye kar bu cemiyetle ibirlii yapp yapmayacaklarna dair henz bir inceleme yapacak ve karara varacak kadar zaman gememi ve yukarda belirttiim ilerimden dolay bu kiilerle teker teker iliki kurup hepsinin dnce ve bilgilerini anlamaya frsat elvermemitir. zmit'te Birinci Tmen Komutanlna atanmamla yola kmam konusundaki buyruklar ve komutanlk bildirimleri arasnda geen gn iinde grevimle ilgili btn konular zerinde bir buyruk ve ynergeniz (talimatnz) var ise bunu renmek onuruna erimek iin her gn yce katnza bavurmu isem de, evinizde rahatsz olduunuz bildirildi; sizin adnza ileri yrten kiilerden de bu giriimin balangcna ve sonularna, neden ve etkenlerine ilikin olarak aydnatlamadm. Tmen blgesine yava yava daha o vakit yaklat imdiden anlalan bu giriimin tmen blge ve merkezinde kendini gstermesi've yrenin katlmas halindeki durum iin de herhangi bir aklamada bulunulmamtr. Son kez gazetelerle ilan edilen ve bir rnei de genelge olarak yaymlanmak zere tmene gnderilmi bulunan Padiah bildirisinde, gerek zmir yresindeki ve gerek Anadolu'daki Ulusal Savamn, zmir'in Yunanllarca igalinden doan durumun sonucu olduuna ilikin Padiah iareti ve ayrksz btn Mslman ve Trklerin zmir'in igalinden duyduklar znt ve acy da bildirmeye gerek bile yoktur;

ancak bugn liva yresine ve yreye yakn olan liva snrlar iindeki kimi yerlere kadar ilerlemi olan bu rgt ve ulusal giriimin liva ve tmenin merkezi olan zmit'e ve daha batya, yani stanbul'a doru ilerlemesi durumunda yksek komutanlnzn nlemler bakmndan verecekleri buyruklara ok ivedi gereksinme olduu aktr; esasen szn ettiim tel yazsnda, durumun komutanlnza bildirilmesi dahi yazlm olup, tmenin buradaki genel durumu da yksek komutanlnzca yakndan ve ayrntlaryla bilinmektedir. Bu konuda ayrntl bilgi, aklama ve yant bekleyen Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti'ne verilecek yantn metni ve biimi zerinde ayrntl buyruklarnz ve askerlerin, halkn ulusal giriime eilimli gsterilerine katlmas, sivil hkmetin de halkn da katlma eilimini iyi karlamas ve kabullenmesi durumunda kalmas halinde yazmalara vakit olmad iin- benim tarafmdan izlenecek yolun tez elden bildirilmesini, iin nemi dolaysyla rica ederim efendim. Birinci Tmen Komutan Yarbay Mustafa Asm

Belge, 124/III.
Sivas, 29/30 Eyll 1919 Birinci Tmen Komutan Asm Beyefendiye Sizin pek nemli olan zmit'teki tmene komuta etmekte olduunuzu memnunlukla rendim. Vatanmzn ve ulusumuzun iine drld perianl aklamaya gerek yoktur. Ulusumuzun aa vurduu ve eylemli olarak kantlad varl sayesinde umut ve kurtuluun glendii, elde edilen sonularla saptanmaktadr. Ulusumuz izlemeye karar verdii yolda en stn dayan ve kararllkla yrmeyi srdrrse, kurtulu kesindir. Birka ay nce Ulusal Savammz kt biimde yorumlamaya uraan ktcller artk belli olmutur. tilaf Devletleri ve ngilizler de ama ve savammzdaki hakll ve ulus dayanann kesinliini anlayp, en sonunda yansz kalacaklarn ve iilerimize karmayacaklarn bildirmilerdir. Dahas, ulusumuzu memnun etmek iin Merzifon'u boalttklar gibi,

Samsun'u da boaltmaya balamlardr. Yalnz Ferit Paa kabinesi hakl ulusal savama kar d dmanlarn bile yapmadklar haynlklar onaylamaktan gen durmad. Bunun sonucunda ulusun gvensizliini kazand. Ulus el ve sz birlii ederek yasal bir kabinenin iktidara getirilmesini yce Padiahtan rica etti ve ulusun istei Padiaha yerine getirildii zamana dein btn Anadolu, tm iller, kolordular, kabine ile ve yasal olmayan makamlarla resmi yazmalar kesti. Sizin ulusa verilmi olan bu genel kararn dnda kalmayacanz ve byle durumlar karsnda yaradltaki vatansaverlik gereini aklayp, yapacanz doaldr. u halde sizden aadaki noktalar rica ederiz: 1 Kolordunuz komutan olan kiiye, Harbiye Nazr (milli savunma bakan) Sleyman efik Paa, Dahiliye Nazr Adil Bey'le birlikte, Malatya'nn slam halkn Sivas'n slam halkna kar silahla arpmaya ve vatann kurtarlmasn ama edinen ulusal giriimi yok etmeye ynelik olarak Elaz Valisi Ali Galip Bey'e ynerge gndermek suretiyle haynlk ve ihanet suunu ilediinden, kendisinin yasad olduunu ve bakanlk mevkiini hemen brakmas gerei zerinde uyarda bulunmasn bildirmek zorunludur. Eer kolordu ve komutannz bu erkeke ve yurtseverce ii yapmayacak veya yapmak istemeyecek bir kii ise, bunu dorudan doruya yapmanz, vatansever kiiliinizden beklenir. 2 Btn ulusun ve ordunun, kabineyi drmekten baka bir ey olmayan hakl istemi Padiaha yerine getirilinceye dein, zmit'in sivil hkmetiyle birlikte komutanlk da Ferit Paa kabinesi ile resmi ilikilerini keserek ulusun tutumuna katlacaktr. 3 ngilizlere bu tutumun tmyle iilerimizi ilgilendirdii, kendilerine kar hibir zel amacmzn bulunmad anlatlacak ve Hristiyan unsurlarn herhangi bir duraksama ve rkntye kaplmasna yer verilmeyecek biimde, sivil ynetimle birlikte, her trl gvenlik nlemleri alnacaktr. 4 Tmeninizin mevcudu, her yerde olduu gibi, terhis edilmi durumda bulunmadndan, herhangi bir kukuya meydan verilmeyerek ve seferberlik biiminde olmayarak, yerel ulusal birlikler oluturup glendirme yoluna bavurulacaktr. Tmeninizde krkbe kadar komutan ve subay bulunduu varsaymna gre, o yrede ok sayda ulusal birlikler kurulmas kolay olur. Bu ulusal rgtlenmenin

zellikle zmit - Kandra hatt ile bunun batsnda skdar'a doru geniletilmesi gerekir. 5 Her olasla kar zmit yresinde Birinci Tmen'in btn komutan ve subay arkadalarnzn bulunacaklar durumda dikkatli ve tedbirli olmas gereini anmsatrm. Ulusal giriimimize ve iilerimize eylemli olarak kar koyacak olan yabanc glere kar namusluca ve merte karlk vermede hi mi hi duraksama gsterilmeyecektir. Bu gibi durumlarda savunmann lke yarar iin zararl olabileceine ve.... hi mi hi kulak verilmemelidir. Hakkn elinden kaptranlara ve varlnn onurunu aalatanlara hak ve onur verebilecek hibir iyi ve yrekli dman yoktur. 6 stanbul ile trl yollardan balant kurmak ve bunu salamak gereklidir. Bylece nce skdar'da namuslu subaylarmzn ve mert ordumuzun yardmyla gl ulusal rgt kurmak iin sizinle birlikte Birinci Tmen'deki btn subay arkadalarmn vatanseverce aba harcayacaklarna gvenim vardr. 7 Eskiehir evresinde Kuvayi Milliye ile birlikte bulunan Bat Anadolu Umum Kuvayi Milliye Komutan Fuat Paa Hazretleri'yle Ankara'da Yirminci Kolordu Komutan Vekili Yarbay Mahmut Bey'le, Kastamonu yresi Komutan Albay Osman Bey'le ve Bursa'da Ellialtnc Tmen Komutan Bekir Sami Bey'le balant kurmanz ve bunu srdrmeniz uygun olur. Bursa'da Bekir Sami Bey'le sk sk haberleerek, orann durumu zerinde dorudan doruya bizi de aydnlatmanz rica ederiz. Yukardaki ricalarmzn alnp gereini yapmaya baladnza ve sonularna ilikin olarak bilgi verilmesini rica eder, sevgi ile gzlerinizden periz kardeim. Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 125.
zmit, 2/10/1919 Sivas'ta Rumeli ve Anadolu Mdafaa-i Hukuku Milliye Cemiyeti Sayn Kuruluna

K: Bugn leden sonra saat 2'de makine bana (telgrafhaneye) arldm vakit, henz alt gnden beri iliki kurduum buradaki tmen subaylarna.... ulusal giriimin vatansever davranlarnn nedenlerini ve kaynan aklamakla urayordum. lk yaznz hemen zel bir grevli ile stanbul'daki Yirmibeinci Kolordu Komutanna bildirdim. Onu tanmadm gibi tmen komutanlna atanmamla yola karlmam arasnda geen gn iinde de, kendisinin hasta bulunmasndan dolay, grememitim. Bu nedenle sizin yaznz kendisine bildirmek ve yant almak zorundaydm. stanbul hl yant vermeyince, ifreli tel yazsyla Kolorduya yeniden bildirim yaptm. te yandan, mfty, din bilginlerini, belediye kurulunu ve kentin ileri gelenlerini belediyede toplayarak, sizin aydnlatc bildirimlerinizi onlara verip aklamay mutasarrf beyle kararlatrdk. Memurlar ve baz yksek rtbeli subaylar, birlikte olarak mutasarrf beyle belirlenen zamanda belediyede toplanlm ise de, ne yazk ki halk temsil edecek ve halkn birliine simge olacak kent ileri gelenleri bulunmadlar. Toplananlarn kararlaryla, yarnki cuma gn le namazndan sonra saat 3'te Fevziye Camii'nde birleilmesi ve orada yerli halkn ileri gelenlerinin temsilcilerinin de bulundurulmas ounluka istenildiinden, subaylar ve memurlar da bildirilen zaman ve yerde bulunmaya karar verdiler. Bugn toplayarak aydnlattm komutan ve subay arkadalarmz iinde hepsi yarn camide yaplacan bildirdiim toplantda kentin ileri gelenlerine ve halka kar kendilerinin ve ailelerinin bugnk geimlerinin ve lmleri halinde de kimsesiz ve yoksul kalacak aile bireylerinin geleceinin, kentin ileri gelenleri ve halk tarafndan gvence altna alnmas konusunda onlara kesin sz verilmesini ve onlar tarafndan yklenilmesini ve bunlardan yansz veya kart dncede grlenlerin, kiisel grlerinin kutsal olmas nedeniyle, eskisi gibi grevleri bandan ayrlmamasn ileri srdler. Gerek bu konuda toplanacak kent ulusal kurulunun ve gerek subaylarn istekleri konusunda alnacak yantn, ayrca size iletilecei doaldr. Sayn kurulunuza bildirilmi olan duraksama doru deildir. Yerli halkn bildirilen toplantya gelmemeleri ve subaylarn ve tmen erlerinin imdiki ve gelecekteki geimleri konusunun herhangi bir ynde salanp gsterilmemesi ve stanbul'dan olumlu bir yant gelmesinin kuvvetle umut edilmesi dolaysyla olan bir bekleyitir, zmir'in

igalinden ve dou illerimizin Ermenilere verilecei vaadinden doan ve ama olarak vatann yksek karlar iin alldn aklamaya ve kantlamaya uraan bu ulusal ayaklanmann, yurdun yksek karlarna hizmet etmesini Tanr'dan diler, gerek sizlerin, gerek Salahattin Bey kardeimizin yazlarndaki Rauf ve Mazhar Beylerin sevgi ve vglerine teekkrlerimi sunarm efendim. Tmen Komutan Asm

Belge, 126.
Sivas, 2 Ekim 1919 Tmen Komutan Asm Beyefendi'ye K: Aklamalarnzdan gerektii lde aydnlanld. Giriilecek iin ve alnacak nlemlerin ora halknca biraz abartldn sanyorum. Ama ok ak ve hakldr; bunda hi kimsenin yansz ve zellikle kart olmasn dnmek istemiyoruz. nk sz konusu sorun hibir vakit particilik gibi kk bir hedefe ynelik deildir. Halkn subaylara gvence vermesi de imdilik gereksizdir. Anadolu'nun hibir yerinde hi kimse bu gibi balant ve koullara balanmam ve buna gereklik duyulmamtr. stanbul halkna ynelik olarak yazlm yeni bir bildiri vardr. Onu imdi size olduu gibi verdireceim. erii yarnki toplantnzda yararl olabilir. Ferit Paa'nn yarna kadar ekilmesi ok olasdr. Bu durumda, yarnki toplantnzda Padiaha ve eer atam olursa yeni kabine bakanna, kabinenin ulusal istemlere tmyle uygun, yansz kiilerden oluturulmasn dilemeyi ve bunun beklendiinin bildirilmesini salaynz. Bir de, yurdumuzu ve ulusal bamszlmz kurtarmak iin kurulacak yeni kabine ile elbirlii halinde daha pek ok almaya gereksinme olduundan, Temsilciler Kurulu kararyla bildirdiim noktalar gz nnde bulundurup rgtlenmenin tam bir sessizlik iinde srdrlmesini rica ederim kardeim.

Mustafa Kemal

Belge, 127.
ok ivedidir. 2/3 Ekim 1919 GENELGE Btn illerle bamsz sancaklar merkez kurullarna, Belediye bakanlklarna, Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Bakanlklarna Bilgi iin Sadrazamla l Yurt ve ulusun kurtarlmasnn salanmas iin, haynl kesin olarak anlalan Ferit Paa kabinesinin drlmesiyle, yerine Kuvayi Milliye'ye dayanan ve ulusal istemlere tmyle uyan yetenekli kiilerden oluacak bir kabinenin geirilmesi konusunda ulusun meru rgtne dayanlarak yaplan azimli giriimler ve yce Padiaha yaplan srekli dilekler sonucunda Ali Rza Paa Hazretleri'nin bakanl altnda bir kabine kurulmutur. Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Temsilciler Kurulu'nca yaplan bavuru zerine, Ali Rza Paa yarn leden sonra saat 2'de Bakanlar Kurulu'nun toplants srasnda Temsilciler Kurulumuzla telgraf banda greceklerine sz verdiler. Erzurum ve Sivas kongrelerince belirlenip saptanan ulusal rgtlere ve ulusun hakl amalarna sayg gsterirlerse, Kuvayi Milliye'nin yeni kabineyi destekleyecei ve Ferit Paa yznden doan anlamazlklarn tmyle giderilecei bildirilecek ve Mebusan Meclisi'nin toplanarak eylemli denetime balamasna dein, ulusun yazgs zerinde herhangi bir szveride bulunulmamas ve Bar Konferans'nda ulusun ve lkenin yazgsnn belirlenmesi iin grevlendirilecek olan delegelerin eskisi gibi yeteneksiz kiilerden atanmayp, ulusun istemlerini tam olarak bilen ve gvenini tayan bilgili ve yetenekli kiilerden seilmesi ilkesinin kabul olunmas rica edilecektir. Bu konuda bakaca dndnz noktalar varsa, yarn leye kadar tez elden bildirilmesini dilerim.

2 Bu genelge, illerle bamsz sancaklar merkez kurullarna bildirilmitir. Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 128.
Yce Sadrazam, Saygdeer Ali Rza Paa Hazretlerine Ulus, bugne dein ynetim bana geenlerin Anayasaya ve ulusal istemlere kar olan ve herkese bilinen davranlarndan derin zntye kaplarak, meru haklarn tantmak ve yazgsn gvenli ve yetenekli ellerde grmek konusunda kesin karara varm ve gereken azimli giriimlere gemitir. Dzgn bir rgte bal Kuvayi Milliye, ulusun kesin istencini (iradesini), Tanr'nn izniyle tam olarak aklamak ve kantlamak gcn kazanmtr. Ulus, gcn ve istencini hibir zaman Padiahn kutsal isteklerine aykr olan ve vatan ve milletin karlarna ters den bir ynde harcamak gibi aklszca bir yol izlememektedir. Ulus, yce Padiahn gvenini kazanm olan yksek kiiliinizle saygdeer arkadalarnz g durumda brakmaktan kesinlikle kanmaktadr; tersine, sizlere tam olarak destek olmaya btn itenliiyle hazrdr. Ancak Bakanlar Kurulu'nda daha nce Ferit Paa ile ibirlii yapm bakanlarn bulunmas, yksek kurulunuzun gryle ulusal istemlerin ne kertede uyuaca noktasn, ok ak olarak anlamak zorunluu dourmutur. Ulusa tam bir gvence elde edilmedike, atlm olan kurtulu admlarnn durdurulmas ve yarm yamalak nlemlerle yetinilmesi, ulus ile yce kurulunuz arasnda da yanl anlamalar dourabileceinden, uygun grlmemektedir. Bylece kurulumuz kesin ve ak olarak yce sadrazamlktan, aadaki konularn yeni hkmete kabul edilip edilmeyeceini sayg ile anlamay gerekli sayar: 1 Yeni hkmetin Erzurum ve Sivas Kongreleri'nde belirlenen ve saptanan rgte ve ulusun hakl istemlerine saygl olmas,

2 Mebusan Meclisi'nin toplanmasyla eylemli denetim balayncaya dein, ulusun yazgs zerinde herhangi bir kesin ve resmi ykm (szveri) altna girilmemesi, 3 Bar Konferans'nda ulusun ve lkenin yazgsn belirmekle grevlendirilecek delegelerin, eskisi gibi yeteneksiz kiilerden atanmayp, ulusun istemlerini tam olarak bilen ve gvenini kazanm olan bilgili ve yetenekliler arasndan seilmesi. Bu noktalarda tam bir anlama olursa, ulusun duyuncundan (vicdanndan) domu ve btn tilaf Devletleri'nce hakll ve gc tannm .olan ulusal rgtmzn, hkmetin destekisi olaca ve bylece hkmetin lke ve ulus yazgsnn gvenceye balanmas konusunda Bar Konferans'nda yapaca giriimlerin daha gvenli ve etkin bulunaca doaldr. Bir kez bu temel noktalar zerinde birleildii anlaldktan sonra, son olaylar nedeniyle doan olumsuz durumlarn giderilmesi amacyla ikinci derecedeki baz noktalar bildirmemize yksek msaadeleri rica olunur. 3 Ekim 1919 Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 129.
Btn illere, bamsz mutasarrflklara, Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Merkez Kurulun Bakanlaryla Belediye Bakanlarna, K.O.13, K.O.15, K.O.20, Nide'de Tmen 11, zmit'te Tmen 1 Komutanlklarna ve Torul'da Tmen 3 Komutan Halit Bey'e: Bugn Sadrazam Ali Rza Paa'nn istei zerine, kurulumuzca nerilen noktalar aada olduu gibi yazlmtr. Yant olarak, andimek zere Padiah sarayna gideceklerinden, yantnn yarn verilecei bildirilmitir. Hkmetle ulus arasnda gr ve ama birliine varld bir genelge ile bildirilinceye dein, eskisi gibi resmi haberlemelerin kesilmi durumda bulundurulmas gerei Temsilciler Kurulu kararyla bildirilir. rnek: 128 sayl belgedir. 13/10/1919

Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Temsilciler Kurulu adna Mustafa Kemal

Belge, 130.
Sadrazamlk Yksek Katna Sivas, 4/10/1919 Erzurum Kongresi kararlar, Sivas Genel Kongresi'nde -btn yurdu kapsayc olarak- olduu gibi kabul edilmitir. Bu kararlar ve rgt, 11 Eyll 1919 tarihli bildiri ierii ile 8 Eyll 1919 tarihinde baslp yaymlanan Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Tz'nn ieriinden olumaktadr. Her iki kongrede bildiri ve tzklerle ilan edilmi kararlardan baka bir karar kesinlikle yoktur. Yerel hkmetlerce, yntemine ve yasaya gre onaylanm bulunan bu bildiri ve tzn henz yksek kurulunuzca grlmedii anlalmakta olduundan, tzn ana maddelerini ieren bildiriyi olduu gibi ve tzn rgte ilikin ilkelerini de zet olarak aada sunuyoruz. RNEK Sivas, 11 Eyll 1919 Genel Kongre Bildirisidir Btn ulusa bilinen d ve i tehlikelerin dourmu olduu ulusal uyanklktan doan kongremiz, aadaki kararlar vermitir: 1 Yce Osmanl Devleti ile tilf Devletleri arasnda yaplan Atekes Anlamasnn imzaland 30 Ekim 1918 tarihindeki snrlarmz iinde kalan ve her noktasnda ok byk bir islam ounluunun oturduu Osmanl lkesinin paralar birbirinden ve Osmanl topluluundan ayrlamaz ve hibir nedenle koparlamaz bir

btn oluturur; bu yerlerde yaayan btn Mslman halk birbirine kar sayg ve zveri duygularyla dolu, etnik ve sosyal haklarna ve yre koullarna tam olarak saygl z kardetirler. 2 Osmanl toplumunun btnl, ulusal bamszlmzn salanmas Hilafet ve Saltanat yce makamnn dokunulmazl iin Kuvayi Milliye'yi etkin ve ulusal istenci egemen klmak, kesin ilkedir. 3 Osmanl topraklarnn herhangi bir parasna kar yaplacak eluzatma ve elkoymaya ve zellikle vatanmz iinde bamsz birer Rumluk ve Ermenilik kurulmas amacna ynelik davranlara kar, Aydn, Manisa ve Balkesir cephelerindeki ulusal savamda olduu gibi, elbirliiyle savunma ve kar koyma ilkesi kabul edilmitir. 4 teden beri ayn vatan iinde birlikte yaadmz Mslman olmayan btn unsurlarn her trl doal haklar btnyle sakl olduundan, bu unsurlara siyasal egemenlik ve toplumsal dengemizi bozacak ayrcalklar verilmesi kabul edilmeyecektir. 5 Osmanl hkmeti, bir d bask karsnda, lkemizin herhangi bir parasn brakmak zorunda bulunursa, Hilafet ve Saltanatn yurt ve ulusun dokunulmazln ve btnln salayacak her trl nlem ve kararlar alnmtr. 6 tilaf Devletlerince Atekes Anlamasnn imzaland 30 Ekim 1918 tarihindeki snrlarmz iinde kalp slam ounluunun oturmakta olduu ve ekin (kltr) ve uygarlk stnl Mslmanlarda bulunan lke btnlnn blnmesi kuramndan bsbtn vazgeip, bu topraklar zerindeki tarihsel, sosyal, dinsel ve corafyasal haklara uyulmasn ve buna aykr giriimlerin kaldrlmasn ve bylece adalet ve hakka dayal bir karar alnmasn bekleriz. 7 Ulusumuz insanc, ada erekleri yceltir ve teknik, snai ve ekonomik durum ve gereksinmemizin bilincindedir. u halde devlet ve ulusumuzun i ve d bamszl ve vatanmzn btnl sakl kalmak kouluyla, altnc maddede yazl snr iinde, ulusal ilkelere saygl olan ve lkemize kar saldr ve yaylma amac gtmeyen herhangi devletin teknik, snai, ekonomik yardmn memnunlukla karlarz. Ve bu adaletli ve insanca koullar ieren bir barn da ivedilikle yaplmas, insanln rahatl ve dnyann esenlii adna, en byk ulusal isteimizdir. 8 Uluslarn kendi yazglarn kendilerinin belirttii bu tarihsel dnemde, stanbul hkmetinin de ulusal istence (iradeye) bal olmas

zorunludur. nk ulusal istence dayanmayan herhangi bir hkmetin keyfi ve kiisel kararlarna ulusa ba eilmedii gibi, byle kararlarn dta da geerli olmad ve olmayaca, imdiye dein geen eylem ve sonularla saptanmtr ..u halde, ulusun iinde bulunduu sknt ve tasadan kurtulmak yollarna dorudan doruya kendisinin bavurmasna gereklik kalmadan, stanbul hkmetinin Mebuslar Meclisi'ni hemen ve hi vakit yitirmeden toplamas ve bylece ulusun ve lkenin yazgs zerinde alaca btn kararlar ulusal meclisin denetimine sunmas zorunludur. 9 Yurt ve ulusumuzun kar karya bulunduu kym ve aclarla ve hepsi ayn ama ve erekle ulusal duyuntan (vicdandan) doan yurtsever ve ulusal derneklerin birlemesinden oluan genel topluluk, bu kez "Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti" adn almtr. Bu dernek her trl particilik akmlarndan ve kiisel tutkulardan tmyle uzaktr. Btn Mslman yurttalarmz bu cemiyetin doal yeleridirler. 10 Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin 4 Eyll 1919 tarihinde Sivas kentinde toplanan Genel Kongresi'nce, kutsal amac izlemek ve btn rgt ynetmek iin bir "Temsilciler Kurulu" seilmi ve kylerden il merkezlerine dein btn ulusal rgt glendirilip birletirilmitir. Genel Kongre Kurulu

Belge, 131/I.
vedidir Sivas, 4. Ekim 1919 GENELGE Kolordulara, Vali ve Mutasarrflara, Mdafaa-i Hukuk Cemiyetleri'ne (Karahisar, Gmhane, Rize, Giresun, Ordu Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Ynetim Kurullarna,)

Bugn yeni kabine ile telgraf banda grmeye devam edilmitir. Kabine, dnk nerilerimiz zerinde bildiri ve tzmzn ieriini sordu. Gereken bilgi verildi ve aklama yapld. Bakanlar Kurulu'nca grldkten sonra bu gece yant verilecei bildirildi. Buna gre kesin sonuca dein, eskisi gibi hibir taraftan resmi yazmaya giriilmemesi gereklilii Temsilciler Kurulu kararyla, genelge olarak bildirilir ve rica olunur. Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 131/II.
Sivas, 4/10/1919 Kastamonu, Ankara, Samsun,,Sivas, zmit, Bolu, Elaz, Trabzon, Diyarbakr, Konya Telgraf Bamdrlerine Kurulumuz yeni kabine ile dnce ve ama birliine varmak zere grmektedir. Bu konuda bir karara varlncaya ve birlik gerekleinceye dein, yeni bir bildirime kadar, eskisi gibi stanbul ile olan resmi yazmalar kesinlikle kesilmi bulundurulacaktr. Gerekenlerin nemle dikkatlerinin ekilmesi bildirilir. Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 132.
Sivas, 5/10/1919 Yce Sadrazamlk Katna

4 Ekim 1919 tarihli yant tel yazlarnn ieriine gre, cemiyetimiz Temsilciler Kurulu'nun yapm olduu istek ve nerilerin tmyle onaylanp kabul edildii teekkrle anlald. Ancak bizce kabul edilmesini istediiniz noktalar zerinde u aklamalarda bulunmklmza izninizi rica ederiz. Hkmetin davranlarnda ve ilerinde yol gsterici olarak yasa kurallarna harfi harfine uyulmas doal olup, bizim kurulumuzca da bunun gereklemesini salamak tek amatr. Son zamanda ortaya kan olumsuz ve yasad durumlarn yaratcs Ferit Paa kabinesi idi. Bu durum o kabinenin dmesiyle ve yksek kurulunuzun yasa kurallar uyarnca i grmesiyle ve Ferit Paa kabinesince yaplm yasaya aykr ilemlerin neden ve sonularnn kaldrlmas iin gereken kesin nlemlerin alnmasyla, kendiliinden ortadan kalkar ve bu yzden kma olasl bulunan sakncalara ve srp gitme olasl bulunan davranlara yol almam olur. Cemiyetimizin bugnk bakanlar kuruluna yasa kurallar erevesinde her trl ykm altna girmesi ve destek olabilmesi iin nce hkmetin, meru ve yasal olan ulusal rgtmz iyi karladn, ak ve kesin bir dille bildirmesi gereklidir. Bu yaplmazsa, cemiyetimizle hkmet arasnda karlkl gven ve inancn doduu kukulu kalacak ve bunun sonucunda da elikili davran ve giriimlerin ortaya kmas olasl bulunacaktr. Devlet merkezi ile Anadolu'nun birbirinden ayrlmas, bizim kurulumuz ve temsilcileri bulunduumuz, ulus bireyleri yznden olmayp, tersine eski hkmetin Paris Bar Konferansnda btn dou illerimizin geni bir zerklie sahip Ermenistan olarak kabul ve Toroslar Osmanl snr gsterilerek iki ilin Osmanl topluluu dnda braklmas ve bakent ile illerimizin askeri yerlerinde, Atekes Anlamas kurallarna aykr olarak, birok igallere ve ulusun ve devletin onur ve bamszln yaralayc davranlara seyirci kalmas ve stelik ulusal varln korumak yolundaki dinsel dayanc ile kutsal haklarn savunmaya kalkan kongre yelerini ekya etesi gibi ezmek amacyla Elaz ilinden birtakm ekya toplanmasna giriilerek Sivas ve Elaz illeri halk arasnda silahl atma douracak buyruklar vermesi gibi, yasaya aykr davranlar yznden olmutur. Osmanl topraklarnn paralarna el konulmas tehlikesine gelince; ulusal rgt varln gsterdii gnden beri hibir el koyma (igal) olay olmad gibi, tersine Ferit Paa kabinesinin gz yummas ve kt ynetimi sonucunda Atekes Anlamas kurallarna aykr olarak igal edilmi

olan Merzifon ve Samsun gibi yerlerimiz boaltlmtr. u halde, lkemizin btnln bizim kurulumuzun deil, eski hkmetin bozduunu aklamak bile gereksizdir. Tarafmzdan hibir resmi daireye el konmam olduundan, olmam bir durumun dzeltilmesi sz konusu olamaz. Yabanclarla olan ilikilerimiz resmi siyasal bir biimde olmayp Kuvayi Milliye'mize kar eski hkmetin yaynlarnn doruluk veya yanllk lsn aratrmak iin gelen ve bakentte, ulusun gvenini kazanm Kuvayi Milliye'ye dayal yasal bir hkmet gremeyen tilaf Devletleri'nin bize gnderdikleri birtakm siyasal grevlileriyle yaplan grmelerden baka bir ey deildir ve amac, ulusal istemleri, ulusal rgtn genilik ve gcn ulusal istencin (iradenin) kapsam ve kesinliini onlara yakndan belirtip gstermekle ulusumuza kar sayg ve gven salamakla snrl olmutur ki, bunun da Bar Konferansnda ulusun yazgs iin zararl deil, tersine ok yararl sonu elde etmeye yarayaca kuku gtrmez. Mebuslarn seimi konusunda eski hkmetin -grnteverdii buyruklar uyarnca i gren resmi daireler, esas defterleri bile dzenlemeye henz yeni balam olduklarndan, seimlerde halkn zgrlne bizce el uzatlmas ve karlmas imdiye dein, olanaksz olduu gibi cemiyetimiz bir siyasal parti olmadndan, siyasal tutkulardan tmyle uzak kalacan, seimlerde halkn dncesine ve duyun (vicdan) zgrlne karmayacan birok kez yaymlad bildirilerle zaten kamuya duyurmutur. Hkmet ilemlerinin durdurulmas sdece resmi yazmann kesilmesi olup, bu da ulusun efkatli babas ve sevgilisi bulunan Padiahna syleyeceklerini ve ricalarn iletmeye engel olarak Padiah ve halk arasnda bir duvar oluturan Ferit Paa kabinesinin hukuka aykr davranlarnn zorunlu sonucudur. u noktay da btn nem ve ciddiliiyle, yksek dikkatinize sunmak zorundayz ki, demelerinizde, lkemizde yasa gereince ulusal egemenliin geerli bulunduu bildirilmekte ise de, Mebuslar Meclisi'nin -datlmasndan balayarak- drt ay iinde toplanmas anayasamzn ak buyruu gerei iken, bugne dein seimlerin esas defterleri bile dzenlenmemitir. Aklamaya bile gerek yoktur ki, drt ay iinde toplanmas yasal bir zorunluk olan Mebuslar Meclisi'nin u ana dein toplanmamas, Ferit Paa kabinesinin yasalar aktan aa ineme ve anayasaya kesin bir kar koyma eylemini oluturur ve Ceza Yasas'nn zel maddesi uyarnca su saylr, bunu ileyenler

hakknda yasa kurallarnn tam olarak uygulanmas, ulusal egemenlii kabul eden ve yasa kurallarnn uygulanmasn kendisi iin yasal bir grev sayacak her hkmetin ilk kutsal devidir. Ferit Paa kabinesinin neden olduu bugnk olumsuz durumun yinelenmemesi iin -ilk yazmzda size bildirmek iin izin istediimizaadaki nerilerin iyi karlanmasn ve uygulanmasn dileriz: 1 Hakl ve yasal olan rgtmz ve ulusal giriimlerimiz baz ktcller ve zellikle Ferit Paa kabinesince Boleviklik veya ttihatlk niteliinde ktlenmi ve bu yzden lkemiz iinde karklk olduu genelge ile ilan edilip, yaylmt. Bugn ulus arasnda ayrlk ve ikilik olduunun sanld anlalmtr. Bu sylentiler kesinlikle doru deildir. Tersine, lkemizde her zamankinden daha ok dirlik, dzenlik ve esenlik olup, ulus da birlemi bir kitle durumundadr. Bu gerekler btn dnyann gznde saptanmtr. Hkmet iin pek byk bir tinsel (manevi) g ve bir dayanak noktas neminde bulunan bu duruma karn, Ferit Paa kabinesi, ta son zamana dein, Anadolu'nun durumunu kark ve kukulu gsterip, ulusun dnya gznde kazanmaya balad uygarca saygnl yok etmeye almaktan geri kalmad. u duruma gre bugn btn Anadolu'nun yeni hkmetten bekledii ilk i, ulusun tek bir vcut halinde olup skun iinde yasal (meru) haklarn savunmaya altn ve lkenin hibir yannda gvenlii bozucu hibir durum ve eylem bulunmadn ve zellikle ulusal istemlerin tmyle hakl ve yasaya uygun olduunu resmi bir bildiri ile dnya kamuoyuna duyurmaktr. Bylece ulusun oluturduu genel birlie hkmet de katlm ve hibir siyasal gcmz bu yce akmn dnda kalmam olacaktr. 2 Dk hkmetin haynca kkrtmalarna alet olarak halk silahlandrp birbiriyle arpmaya iteleyen birtakm yksek memurlarn yetkili mahkemeye verilmesi ve yasal olan Ulusal Savama kar koyan ve hyanet eden baz eski bakanlarn da devlet hizmetlerinde grevlendirilmemesi ve sadece ulusun yasal haklarn destekledikleri iin grevden alnanlarn da grevlerine geri gnderilmesi yoluyla hak ve adaletin yerine getirilmesi istenir ve rica olunur. 3 Ordunun igc (maneviyat) zerinde kt etki yapan Harbiye Nezareti'ni (Milli Savunma Bakanl'n) ilemez ve gsz duruma getiren rtbe iadeleri Mebuslar Meclisi'nin onayndan gememi olan

ve yeniden grevlendirilmelerinin tek sebebi de birtakm sakat siyasal neden ve dncelere dayanan emekli subaylarn hemen emeklilik durumuna dndrlmeleriyle nemli ve yksek askeri grevlerin yetenekli ellere verilmesini, ordunun ve devletin esenlii iin bildirir ve neririz. 4 slam halklarn birbiriyle vurumaya iteleyip ulusun yasal savamn gletirmek iin eski hkmetin vermi olduu yasaya aykr haynca buyruklar ilgili kiilere bildiren, ordunun gizlerini (esrarn) ieren ifreli askeri yazmalar aldrmak iin dzen kurmaktan ve zellikle posta telgraf genel mdrlnde bir hafiye ve casus rgt oluturmaktan ekinmeyen ve bylece resmi yazmalardaki yasal gizlilik ve dokunulmazl bozan eski bakanlardan Ali Kemal ve dil Beylerle Sleyman efik Paa'nn, Meclisin aldnda, Divan- li'ye (Yce Divan'a) verilmek zere hibir yere kamalarna meydan verilmemesini ve zellikle Posta ve Telgraf Genel Mdr Refik Halit Bey'in hemen tutuklanarak yetkili mahkemeye verilmesini, yasann stnl ve ulusal haklarn kutsall adna isteriz. 5 Gerek stanbul'da, gerekse tarada ulusun yasal savamna katlm veya bu savam onaylam olanlara kar dk hkmete balatlm olan kovuturma ve keyfi baskya son verilmesi, yasaya dayanlarak ve byk bir nemle istenir ve rica olunur. 6 Balangta tilaf Devletlerinin salt kendi askeri grleri asndan konulmas nerilen ve Osmanl hkmetince yerine getirilmesi stlenilen stanbul basn sansrnn birok neden ve bahanelerle nce tilaf denetimi ve ardndan bu tilaf Devletlerinin de basm yaplmadan nce sansre katlmalar yolundaki karmalarla hkmetin saygnlnn yok edilmesi ve eski kabinenin de bu yabanc gten, yasaya aykr yolda yararlanmas nedeniyle, bugn basn ulusun hakl istemlerini aklayamaz ve kutsal haklarn savunamaz halde, ackl bir duruma dm ve bunun nesnel ve tinsel (maddi ve manevi) btn sorumluluu hkmetin srtna yklenmitir. u halde anayasaya aykr bu duruma Osmanl hkmetince resmi olarak bir son verilmesini ve eer tilaf Devletleri'nce, kendi bakmlarndan, askeri sansr srdrmekte direnilecek olursa, bu sansrn, Osmanl hkmeti Basn Genel Mdrl'nn kesin denetimi altnda olmak zere, ana hatlarnn belirli ve stanbul basnnca bilinecek koullar erevesinde, tilaf Devletleri tarafndan yaplmasna msaade ile,

Osmanl hkmetinin ulus kamuoyu karsnda sansr sorumluluundan kurtarlmasn bildirir ve neririz. Bu istem ve nerilere, ulusu rahatlatp yattracak ak ve olumlu bir yant verilecei zamana dein, ulusal amalar iin ulusa alnm olan eylemli nlemlerin eskisi gibi srdrlmesinin zorunlu olacan btn iller ve bamsz sancaklarla onlara bal yerlerden aldmz kararlar zerine tam bir kesinlikle bildiririz. Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Heyeti Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 133.
Yunus Nadi Bey le Grme Yunus Nadi Bey sizinle grmek istiyor efendim. Harbiye telgrafhanesinde makine banda hazrm. Yunus Nadi ve yannda Nazr (Bakan) Paa'nn yaveri Cevat Rifat Bey vardr efendim. Nazr Paay m istediler yoksa? Kendileriyle imdi grrz. Yalnz beni telgraf bana ardklar zaman Nazr Paa istiyor demilerdi. aran Nzr Paa mdr, yoksa siz misiniz? Nazr Paa'nn izniyle ve yaveri araclyla Harbiye merkezinden sizi aradk. Yanl anlama bundandr efendim. Teekkr ederim, buyurun. Ulusal istencin (iradenin) ulusal egemenlik gereini yerine getirmesi sonucunda salanan stnlk zerine, burada kurulan hkmetle ulusal rgt arasnda uyum ve birlik domasnn gecikmeyecei kansnda idim. Soruturma sonucunda, ancak bir iki noktada uyuma bulunduunu anladm. Tam uyumun gecikmesi, ite ve dta iyi olmayacandan, kimi noktalar bildirmeyi grev saydm. nce: Bu hkmete girmi bulunan baz kiilerin, salt eski hkmete katlm olmalarndan dolay, kt gzle grlmelerine yer yoktur. Eski hkmetin asl i gren yeleri sadece sadrazam, dahiliye ve hariciye nazrlarndan (babakan, iileri ve milli savunma bakanlarndan) oluuyor gibiydi. brlerinin ounlukla namuslarnda

ve yurtseverliklerinde kukuya yer olmayp hatta onlarn eski hkmet iinde bulunmalar belki daha ok bizim iimize yaramakta idi. Nitekim Abuk Ahmet Paa ile ben iliki iindeydim. Kendisi rgte ve Ulusal Savama btn varlyla bal olmaktan bir an bile geri kalmam, dahas son kez kabinenin drlmesinde etkili bir rol oynamtr. Zaten benim grme gre, bu hkmet imdiki biimiyle, olsa olsa -ivedilikle yaplmas kendisince de istenilenYasama Meclisi seimleri sonucuna dein srebilecek gei dnemi hkmetidir. Bizim de -asl amacmz olan bu sonucun bir an nce salanmasna engel olacak bir saknca kmazsa- olanca ura ve abamz o amacn salanmasna yneltmekliimiz pek uygun olacaktr dncesindeyim. Dost ve dman gznde, bunalmn sryor grnmemesi gereken bir zamanda yaadmz duygusu da bu dnceyi destekleyip glendirmektedir. Bugnk hkmet imdiki biimiyle ulusal ama ve isteklerin hepsini iyi karlamak, iyi sonulanmasna almak konusunda en kk bir kukuya yer vermemektedir. zellikle Cemal ve Abuk Paalar gibi kiilerin hkmette, ulusa) rgtn bir delegesi ve gvencesi gibi saylmalarnda kukuya yer yoktur. kinci sorun da: Kiileri ilgilendiren sorundur ki bunda duygularm sizlerle birlikte olmakla beraber, ben de biraz lmllk nermeye cesaret edeceim. Ulusal istencin azimli baars genellikle pek derin etkiler yapmtr. Bu etkinin -kimilerince alma davran gibi saylacak ve yorumlanabilecek icraat ile- velevki en hafif biimde lekelenmi olmaktan korunmu bulundurulmas, bence belirsiz bir noktadr. Denler, yalnz nesnel (maddi) olarak deil tinsel (manevi) olarak da dmlerdir. Onlarn yeniden zararl i yapmamalar gvence altnda bulundurulduka, layk olduklar cezalarn yasaya brakmak, ulusal rgtn lkede eskilerinden bambaka, onurlu ve adaletli bir dnem amakta olduu dncesini glendirecek ve yerletirecektir. Ulusa hyanet edenlerin cezasz kalmamas konusunda birlemeyecek kimse bulunamaz. Ve haynln cezasz kalmayacana, kiisel olarak ben de inanyorum. Onlar imdilik yasann tehdit ve uslandrma yumruuna havale ediyormuuz gibi grnmekte iyilik ve yarar gryorum. Devlet adamlaryla yaptm grmelerde, bugnk hkmetin ulusal rgtn isteklerini tam olarak yerine getirip uygulamaya kesin karar vermi olduu anlalyor. Harbiye Nazr Cemal Paa bugn yaymlanacak bildiride bu noktann zaten yeterince aklanm

olduunu ve ancak bildiri hkmetin resmi diliyle yazldna gre, her yn gz nne alnarak bildiriye konulan biimsel (suri) birka szce nem verilmemesi gerektiini bildirdi. Ve zellikle yeni sadrazam ve hkmet her trl yanl anlamay giderecek bir durumun kesinlikle salanmas ve srdrlmesi iin ulusal rgt bakanlarnn gsterecei bir kurulla dorudan doruya karlamak istediini itenlikle aklyor. Ksacas, imdi benim en ok gerekli saydm nokta, bunalmn zmlenmemi ve karmak bir durumda srp gitmemesidir. Bu noktay ivedilikle salayabilirsek pek iyi olacaktr. Yksek grlerinizi bekleyerek sayglarm sunarm. 6/10/1919 Yunus Nadi

Belge, 134.
ok ivedidir. 6 Ekim 1919 GENELGE zmit, Adapazar, Bilecik, Bursa, Eskiehir, Ankara, Ktahya, .ankr, Afyonkarahisar, Denizli, Antalya, Konya, Burdur, Kastamonu, Bolu, Sinop, Samsun, Trabzon, Giresun, Rize, Nide, Kayseri, Harput, Diyarbakr, Bitlis il ve ilelerine Bugn yeni kabine telgraf banda Temsilciler Kurulumuzla bir arac kullanarak, baz grmelerde bulunmutur. Kabinenin, ierii bizce bilinmeyen bir bildiri yaymlayaca anlalmtr. Ulusal istemleri onayladn henz kesinlikle bildirmemi olan kabinenin, her ne yolla olursa olsun, btn bildirimlerinin yeni bir buyrua dein eskisi gibi telgrafhanelerce alnmamas konusundaki nlemlerin nem ve dikkatle srdrlmesi gerei bildirilir. Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 135.
Sivas'ta Mustafa Kemal Paa Hazretlerine Nazr Paa Odas 7/8 Ekim 1919, K: Madde l Yksek kiiliinize ve saygdeer arkadalarnza benim scak ve itenlikli teekkrlerimi sunmakla onur duyarm. Kabinenin sayn yeleri bu sayg duygusuna tmyle ortaktrlar. Ve Sadrazam Paa Hazretleri gzlerinizden perler. 2 rgt bakmndan yaplacak servis biimindeki yazmalara kabine izin vermitir. 3- Halkoyunu rahatlatmak iin bildirinin yaymlanmasnn abuklatrlmas zorunluu domu ve gerekli noktalara dikkat olunmutur. 4 Padiah Hazretlerine yazlacak yazlar ile bildirim biimine ilikin kabine grn almak, verilen szn yerine getirilmesine balandn gsterir; bu durum benim iin vn kayna oldu. Yeni mebus seimi yasas seim zamann ksaltmak, mebus saysn azaltmamak ve seim yntemini kolaylatrmak temeline dayanmaktadr. Bu ilkelere gre, seim bu ay sonunda tamamlanacaktr. Yksek kiiliinize ve saygdeer arkadalara stn sayglarm sunmaya msaade buyurulmasn rica ederim. Harbiye Nazr Cemal

Belge, 136.
ifre Harbiye Nazr Cemal Paa Hazretlerine K: 7/8 Ekim 1919 1 Yksek vgleriniz arkadalarmca teekkre deer grld. Karlk olarak gerek Sadrazam Paa Hazretlerine ve gerek kabinenin sayn yelerine sayglarmz sunarz.

2 Gerek temel yolumuzu oluturan genel ulusal istemlerin, gerekse kutsal amacn bir an nce gereklemesini kolaylatracak gerekli ayrntlar zerinde hkmeti ulusla tam uyumlu duruma getirmek konusundaki yardm ve yurtsever abalarnzdan dolay yksek kiiliinize btn arkadalar adna teekkrlerimi sunarm efendim. 8/10/1919 Mustafa Kemal

Belge, 137.
BLDR ve d felaketlerin tehdidi altnda doal haklar ile kutsal varlklarnn korunmasn salamak amac yresinde toplanan byk ulusumuz bugne dein ulusal egemenlii ayaklar altna alan birka kiinin haynca dmanl karsnda kalmt. Ulusa dayanmad iin gerekte hibir gc ve nemi olmayan bu kiilerin her naslsa iktidara gelmi bir hkmet biiminde olmas, bu niteliiyle resmi bir nem almas sonucunu douruyordu. Bu nedenle imdiye dein ulusun tinsel (manevi) birlii tam olmakla birlikte, stanbul hkmetinin bu ulusal birlik iine girmemi bulunmas, dosta dmana kar ulusun deil, fakat devletin genel birliini eksik olarak gsteriyordu. Ama bugn Tanr'ya ve hakkna dayanan byk ulusumuzun gsterdii sarslmaz inan karsnda, engeller yklp en sonunda ayn kurtulu amac yresinde devletimizin de genel birlii tamam oldu. Bu ulusal baar iki aamada gerekleti: Bunlarn birincisi, ulusun hakl istemlerini renen Padiahmz Efendimizin Ferit Paa kabinesini hemen drmesi ile; ikincisi de, Ali Rza Paa Hazretleri bakanlnda kurulan yeni Bakanlar Kurulunca ulusal istemlerin yasaya uygunluu ve Kuvay Milliye'nin egemenlii ilkeleri kabul edilerek, ulusla hkmet arasnda tam bir anlama olmasyla gerekleti. Bu anlamaya dayanlarak, bugnden balayp btn ulusal rgtler ve Temsilciler Kurulumuz, her iki tarafa paylalan ve btn ulusa zlenen grlerimizin gereklemesi ve ulusal istemlerimizin elde edilmesi yolunda yeni Bakanlar Kuruluna destek ve yardmc olacak ve resmi yazmalar zerine konulmu olan yasak kaldrlacaktr. Bu grevin

yerine getirilmesinde, rgtmzn hibir yerde hibir kimse tarafndan hkmetin grev ve yasal ilerine kar herhangi bir karmaya kesinlikle meydan vermeyecek ve bylece ulusal rgtn btn alma ve ura hedefi, vatann kurtarlmas ynnde younlatrlm olarak kalacaktr. Kurtuluun elde edilmesinde hkmetin resmi grevlerine karlk, ulusun da pek byk ve pek nemli ulusal devleri olduunu gz nne alan cemiyetimiz, hkmete onaylanm olan tzndeki kurallar uyarnca, genel rgtlerini glendirip ulusal devinin dzenli olarak yerine getirilmesini salamay ok gerekli saymaktadr; gerekte bu byk ulusal amatan baka hibir ama gtmeyen kurulumuz, her trl kiisel kardan ve parti tutkularndan da uzak olduundan, kamuya duyurmu olduu ulusal ilkelerden, hibir sebeple ve szde nedenlerle hibir zaman ayrlmayacak ve almalarnn en byk blmn Kuvay Milliye'nin imdiye dein olduu gibi bundan sonra da tam bir gvenlik ve esenlik iinde dzenlenmesine yneltecektir. Ve en tehlikeli tarihsel koullar altnda bile ulusal onurundan ve herkesin hakkna saygl olmaktaki atadan gelme stn niteliklerinden azck bile ayrlmam olan ulusumuzun bundan sonra da ayn yntem ve davran srdreceinde ve bylece bu kutsal topraklara sahip olmaktaki uygarca yeteneklerini btn dnyaya tantacandan kuku yoktur. 7 Ekim 1919 Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Temsilciler Kurulu adna Mustafa Kemal

Belge, 138.
7 Ekim 1919 Yce Padiahla Ulusun haykrn Padiahn bavurusu sesini boarak, lkenin her yanndan ykselen genel yce katnza ulamasn nleyip hem ulusunu hem aldatmaktan ekinmemi olan eski kabinenin, ulusun ve yaknmas zerine, deitirilip yerine ulusal istemlere

uygun i grecek bir bakanlar kurulu getirilmesi, ulusun yce katnza kar olan kulluk ve geleneksel balln glendirmi olduundan, kamunun teekkrlerini, size bal btn ulus adna yce katnza ulatrmaya cesaret ediyoruz. Her konuda emir ve ferman grkemli, gl Padiahmz Efendimiz Hazretlerinindir. Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Temsilciler Kurulu adna Mustafa Kemal

Belge, 139.
Babali, 8 Ekim 1919 Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Temsilciler Kuruluna 7 Ekim 1919 tarihinde Padiaha sunulan tel yazs kendileri tarafndan grlm ve kutsal Padiahlk katna kar, ona bal ulus adna yeniden bildirilen zballk duygular Padiahmzda memnunluk yaratm ve devletin ve ulusun yaknda kurtulu ve mutlulua ermesi iin kendilerince dua edilmi olduu bildirilir. Sadrazam Ali Rza

Belge, 140.
Erzurum, 8/10/1919 Sivas'ta nc Kolordu Komutanlna Mustafa Kemal Paa Hazretlerine: Temsilciler Kurulu adna genelge olarak bildirilen 8 Ekim 1919 tarihli tel yazsnda, Temsilciler Kurulu yelerinin kabineye ve yksek makam ve grevlere girmesi yolundaki sylentiler reddedilerek, yalanlanmakla birlikte kesinlikle

byle bir istek ve arya uyulmayaca da bildiriliyor ki, bunun her yanda iyi etkisi grlecek ve kukusuz dman ruhlu kiilerin ilk nce bize kar kullanaca silahlardan biri bylelikle krlm olacaktr. Bu konuda yrekten vglerimi sunarm. Fakat bu gzel dayan (azim) ve kararn, imdiye dein bizde grlmemi olan deneyim ve sonularna gre, daha kapsaml olmasn da zellikle bildirir ve neririm. Burada da sizinle zel olarak grld ve kesinlikle kararlatrld gibi, Temsilciler Kurulu'ndan sizinle Rauf Beyefendi'nin ve bunlar gibi etkili olan yksek kiilerin mebus (milletvekili) olduktan sonra da herhangi bir yolla hkmete karmayarak her zaman Mebuslar Meclisi'ndeki grubun bakan rolnde etkili ve kabinenin biimi ve oluumu ve -yelerinin deer ve kimlii ne olursa olsun-hep Mebuslar Meclisi iinde etkili denetimci bulunmay en nemli ve baar nedeni ve uygulanmas gerekli bir karar sayarm. Hkmet, ancak bu yolla her zaman ulusun denetimi altnda kalarak, gerek hkmet, gerekse ayan (senato) ve saray dengesi karsnda, ulusun ruh ve istemleri her yandan, hi mi hi saptrlmam ve tehlikeli arlklara da meydan verilmemi olur. Bir amacn ve bir grubun en yksek ve yetenekli tannm adamlar kendi kadrosundan kp da hkmet iine karnca, Mebuslar Meclisi hep zayf kalm ve trl akmlar karsnda ya srklenmi, ya da paralanmtr. Yurdun ve ulusun tam kurtuluunun iddetle sz konusu olduu bu dnemde bu bildirdiklerim dorultusunda sevgi ve kesin bir kararla donatlm bulunmamz stn sayglarmla dilerim. K.O. 15 K. Kzm Karabekir

Belge, 141.
Babali, 9/10/1919 Mustafa Kemal Paa Hazretlerine Bugn baz gazetelerde bildiri rneinin yaymlanm olduu grldnden, deiiklik yapmaya olanak bulunmad. Ek olarak nerilmesi dnlm olan drt maddenin Temsilciler Kurulu'nca

trl yollardan genelge ile yaylmas kabinece pek gerekli grlmektedir: 1 ttihatlkla iliki bulunmad. 2 Osmanl Devletinin Dnya Sava'na karmasnn doru olmad ve buna neden olanlara kar, ad gsterilerek, baz yaynlar yaplmas ve haklarnda yasal kovuturma yaplp ceza uygulanmas. 3 Sava srasnda yaplan her trl cinayeti ileyenlerin yasal cezadan kurtulamayacaklar. 4 Seimlerin zgrlk iinde yaplaca. Bu maddelerin aka yaylmas ite ve dta birtakm yanl anlamalarn nne geeceinden, lkenin yksek karlar gerei olarak, zellikle iyi karlanmas rica olunur; sayglarm sunarm efendim. Harbiye Nazr Cemal

Belge, 142.
ifre Sivas, 10/10/1919 Harbiye Nazr Cemal Paa Hazretlerine K: 9/10/1919 Yanta balamadan nce, Temsilciler Kurulu'nun Bakanlar Kurulu yeleri hakknda sayg duyduunu ve iyi dnce tadn, grmede ve gr alveriinde her iki tarafn drstlk ve itenlii ilke edindiine inandn bildiririm; trl aralarla yaylmas gerekli grld bildirilen drt madde konusunda Temsilciler Kurulu'nun gr ve dncesi yledir: 1 Rum ve Ermenilerle, ngilizler bata olmak zere tilaf Devletlerinin ve bunlarn politikalarna alet olan dk Ferit Paa kabinesinin ulusal birlie ve yurdun mutluluuna ynelik her trl meru ulusal giriim ve davran ille ttihatlkla sulamay ilke edinmi olduklar herkese bilinmektedir. Ulusal giriim ve rgtlerimizin ttihatlkla hibir ilgi ve ilikisi olmad -ktcller

dnda- gerek ulus ve gerek ilikide bulunulan yabanclarca saptanm olduu halde, srf buyurduunuz yanl anlamay ve sylentileri gidermek amacyla Sivas Genel Kongresi'nin birinci oturumunda, grmelere balamadan nce, btn delegeler ttihat ve Terakki Cemiyeti'nin yeniden canlandrlmasna almayacaklarna dair aka birer birer andimi ve bu andn rnei her yanda yaymlanp kamuya duyurulmutur. Bundan baka, sras geldike ve zellikle yabanclarla ilikide bulunulduka bu noktaya zel nem verilerek gerekli deme ve aklamalarda bulunulmaktadr. Bununla birlikte nerildii gibi, bu konuda yine frsat ktka deme vermekten ve yayn yapmaktan geri kalnmayacaktr. Yalnz bu sorun -d grn bir yana braklrsagerek nitelii bakmndan zel bir nem tar. Bu nedenle srf kabinenin saygdeer yeleriyle gr alveriinde bulunmak ve yksek kurulunuzda bu noktada egemen olan inanc sorup renmek amacyla, Temsilciler Kurulu'nun bu konudaki grn sunmay gerekli grmekteyiz. Biz, Mslman olmayan unsurlarn ve tilaf Devletlerinin siyasal amalarla krkledikleri salt ttihatlk dmanln gerekte doru grmyoruz. ttihatlardan, kt ynetim ve suiistimalleri ile lkeyi ykma srkleyenler kk bir aznlktr ki, ite ulusun ve bizim grmzde asl sulu olanlar bunlardr. Maksat ttihat ve Terakki yelerinden olup yanszln korumu ve bir ktle alet olmam namuslu kiilerin byle sululuk kukusu altnda kalmasn ve zellikle her ulusta olduu gibi, iyi ve kty gerektii lde ayrt edemeyen geni halk kesiminin sulanmasn doru grmedikten baka, lkenin i gvenlik ve dzeni ve gelecei bakmndan da bunu tehlikeli sayyoruz. Bu nedenle kabinenin bu maddeden anlad ruh ve amacn ne olduunu aklamanz zellikle rica ederiz. 2 kinci madde ieriine gelince; bu konu dnlmeye deer ve trl ynlerde tartlmaya elverilidir. rnein aadaki gr de ileri srlebilir: Onarlmas olanaksz felaket ve ac sonular yaratt iin bugn ulusta honutsuzluk douran Dnya Sava'na katlmamak elbette son derece istenilir bir eydi. Ama eylemli olarak buna olanak yoktu. nk katlmamak, silahl bir yanszl, yani Boazlarn kapal bulundurulmasn gerektiriyordu. Oysa lkemizin corafya asndan yeri, stanbul'un stratejik durumu, Ruslarn tilaf Devletleri yannda yer alm olmas, bizim seyirci kalmamza hi elverili deildi. Bundan

baka, silahl bir yanszln srdrlmesi iin paramz, silahmz, sanayimiz, ksacas gerekli aralarmz yoktu. tilaf Devletlerinin, zellikle ngilizlerin, para vermesi yle dursun (tezghlarndaki sava) gemilerimize el koyup ulusun diinden trnandan arttrarak biriktirdii -gemi yapmyla zglenmi- yedi milyon liramz da gasp etmeleri ve tilaf Devletleri'nin sava ilanyla birlikte, bizim savaa girmemizden daha drt ay nce, Osmanl devletinin tam zararna olarak, bir Ermenistan Cumhuriyeti kurulmasna karar verdiklerini ilan eylemi olmalar ve hatta, Boleviklerin yaymladklar gizli anlamalardan anlaldna gre, stanbul'un arlk Rusya'sna vaat edilmi olmas, savaa tilaf Devletlerine kar girmekliin kanlmaz olduunu gsteren ak kantlardandr. Bir de ngiltere ve Fransa'nn, kendisine stanbul'u sz verdikleri Rusya dururken, uursuz Balkan Sava'ndan sonra bir askeri deer ve ulusal g olarak saymadklar ulusumuzun kendilerine katlmak (istediini) bir varsaym olarak dnsek bile, bunu yeleyeceklerini sanmak elbette doru olmaz. Savaa girmekliimizi bir cinayet saymak ve koca bir ulusu drt be kiinin oyunca olacak kertede aa grmek, bizim dncemize gre, yararmza sonu dourmak yle dursun, tersine dk Ferit Paa'nn Paris'te Avrupa'dan merhamet dilenmek gibi sakat dncelerle yapt onur krc demece Clemenceau (Klemanso)nun vermi olduu hakaret dolu yantn, Tanr esirgesin, bir kez daha iitilmesine neden olabilir. u halde, yiite gerei sylemek ve kahramanca savaan bu koca ulusun, yenilginin zorunlu sonularna katlanmakla birlikte, davrannn cinayet saylarak bu yzden sulanmasn ve cezalandrlmasn kabul etmemek en doru ve en yerinde bir ilke olarak grlebilir. Savaa neden olanlar hakkndaki noktaya gelince: Sava ilan sorumsuz olan Padiahn yetkisinde olduuna ve o zamanki kabinenin sava ilanndan drt ay sonra toplanan Mebuslar Meclisi'nde yapt aklama zerine, alklarla gvenoyu alm bulunmasna gre, konu Divan Ali'nin incelemesinden gemeden, dorudan doruya una veya buna kar sulamalarda bulunmak doru olmayabilir... Dnya Sava'na girmek ve girmemek, ya da girmek zorunluu karsnda, zamann semek konusunda baka dnceler de vardr. Yukardaki dnceler, dmann grlerine yant olmak zere uygun bulunmutur.

3 Sava srasndaki kt yneticilerin ortaya karlp cezalandrlmas yurdumuzda sorumluluun byklere ve kklere eit olarak yklendiini ve yasal dnemin tam bir yanszlk, adalet ve hakkaniyetle baladn grmek, en iten dileimizdir. Fakat biz bunun kt zerinde reklam biiminde yaplan ve birok tartmalar douracak olan yaynlardan ok, eylemli uygulamalaryla dosta dmana gsterilmesini daha uygun ve yararl gryoruz. 4 Seimler konusundaki grmz aada rnei sunulan bildiriyle yaymlayp, kamuya duyurmutuk. Bu konuda ileri srlecek bakaca grler varsa bildirilmesini rica ederiz. Mustafa Kemal

Belge, 143.
Gazeteciler Dernei Bakan Velit Bey eliyle stanbul'da Tasviri Efkr, Vakit, Akam, Trk Dnyas -ve stiklal Gazetelerine K: 9 Ekim 1919 Sorduunuz konulara ilikin aklamalar Temsilciler Kurulu adna aada bildiriyorum: 1 Amacmzn temel ilkelerinden olan nokta zerinde hkmetle anlatk, bu noktalar hkmetin resmi bildirisinde de aklanmtr; birincisi Erzurum Kongresi ve Sivas'ta toplanan Genel Kongrece ortaklaa kabul edilen tzk ve bildirinin ierdii ilkelere uygun olarak ulusal istemlerin hkmete hareket noktas olarak alnmas; ikincisi Mebuslar Meclisi'nin toplanmasna dein ulusun ve lkenin yazgs zerinde kesin bir ykmllk altna girilmemesi; ncs de Bar Konferans'na gnderilecek delegeler kurulunun, ulusun gvenini kazanm, bilgili ve yetenekli kiilerden oluturulmas biiminde olan bu noktay hkmet tmyle kabul etmi ve teki birtakm ayrntlar zerinde de anlama olmutur. Bununla birlikte, eer kongrenin tz ile bildirisinde yer alm bulunan ilkeleri henz bilmiyorsanz, onlar da bildiririz. 2 Temsilciler Kurulu ile stanbul hkmetinin karlkl ilerinde devletin iki bal bir grnm iinde olaca grn geree uygun

bulmuyoruz: Ferit Paa kabinesi zamannda bile -hkmet yasaya aykr ve bu nedenle de yok sayld halde- ulus kendine meru ve yasal bir ba salamak iin alm ve kesinlikle ikinci bir ba niteliini almamt; bugn ise btn uralarmz yasann egemenliini salamaya ynelik olduundan, iki bal gibi gr nen durumun dzeltilmesi amacn gtmektedir ve bu nedenle de ters yorumlanmamaldr. 3 Hkmetin kesin bir ykm altna girmemesini isterken, dndmz ykmler, lke ve ulus zerinde verilecek kararlarda, ulusun haberi olmakszn kt sonu douracak zararl ykmlerdir. rnein Ferit Paa, dou illerinde geni bir Ermenistan kurulmasn kendi bana ykmlenmek istemiti. Amacmz ite bunun gibi ve bundan daha kt ve onarlmas olanaksz zararlarn nn almaktr. Yoksa hkmetin ulus yararna olacak giriimlerini nlemek deildir. Hkmet byk devletlerin hakkmzdaki kararlarn bizim yararmza olarak deitirmek istedii kadar giriimde bulunabilir. Yalnz Mebuslar Meclisi'nin onayn almakszn Bar Konferans kararlarn imza edemez. Mebuslar Meclisi'nin ivedilikle toplanmas iin genelge ile yaylan son seim kararnamesi de bunu olanakl klmaktadr. 4 Temsilciler Kurulu bir hkmet niteliini tamadndan, doal olarak baka devletlerle resmi ilikilere giriemez. Bizim yapabileceimiz, ancak hkmetin ulusal istemlere uygun olan grlerini baka uluslar karsnda savunmak ve bunlarn kabul iin, zel nitelikte ve resmi olmayan giriimlerde bulunmak olabilir. 5 Bugnk hkmetin i ve d politikamz yrtmeye yetenekli olup olmad konusunda imdilik kesin bir ey syleyemeyiz. Bunu yapacaklar iler gsterecektir. Bizim amacmz, nerdiimiz ulusal ilkelerin hkmete kabul idi. Bugnk hkmet ile de aynen byle oldu. Cemiyetimiz siyasal bir parti olmadndan, birtakm tercih nedenleri ileri srerek bakanlarn ve babakann atanma ve seilmelerinde etkili olmadk ve olamayz. 6 Bu sorunlar daha ak ve ayrntl olarak anlalmak istenirse, Sivas'a bir iki kii gnderilmesi pek uygun olur. 7 Yeni bir kabine kurulmas sorunu zerinde Temsilciler Kurulu imdilik hibir gr ileri sremez. 8 radei Milliye Gazetesi'nde birtakm devletleri ilgilendirecek fkralar bulunmas, onlara kar dmanlk amac gtmekten deil, halka gnlk olaylar bildirmek zorunlusundan domutur. Nitekim

yabanc devletlere kar gibi grnen fkralar bulunduu gibi, onlardan yana olan fkralar da vardr. stelik eer tmyle kartlk biiminde grlebilecek fkralar varsa, bu da ulusal haklara yaplan baz saldrlara kar pek hakl bir yasal savunma niteliindedir. 10 Ekim 1919 Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 144.
stanbul, 13/10/1919 Sivas'ta Mustafa Kemal Paa Hazretleri'ne Sayn Paam; ka gndr sizinle Gazeteciler Kurulu adna yazyorduk. Bugn de Tasviri Efkr adna rahatsz edeceim. Aada baz sorular sunuyorum. Ama, Kuvayi Milliye'nin durumu zerinde olabildiince ak bilgi vermektir. Alnacak yantlarn ajans araclyla Avrupa'ya ektirilmesine allacaktr; bu sorulardan uygun grlenlere, yarnki sayya yetitirilmek zere olabildiince abuk yant vermenizi rica ederim: l- Kuvayi Milliye'nin olumasnn ilk sebepleri nedir? 2- Ulusal rgtlenme ne zaman balad? 3- Bugn ka il zerinde egemendir? 4- Ulusal rgtn ileri gelenlerinden balcalar kimlerdir? 5- Temel amac nedir? 6- Temel amac elde etmek iin balca giriimleri nedir? 7- Seimler konusundaki dncesi nedir? 8- Anadolu'da seimler tam bir zgrlk iinde yaplabilecek midir? 9- Nisbi seim ilkesi kabul olunur mu? 10- Avrupaca kurulmas tasarlanan Ermenistan snrlar konusunda ne dnyorsunuz? 11- Sizce Ermenistan snr ne olabilir? 12- General Harbord ile ne grtnz?

13- Ulusal rgtn ikinci, nc derecedeki organlar iinde baz ttihatlar vardr deniliyor; ne dereceye kadar dorudur? 14- ttihatlarn Kuvay Milliye zerindeki etki yapmas olana yar mdr? 15- Seimlerden sonra Kuvay Milliye ne biimde kulacaktr? 16- Gelecekteki snrlarmz sizce ne olabilir? 17- zgemiinizi ksaca bildirir misiniz? 18- Mebus seimlerinde adaylnz koyacanz syleniyor, doru mudur? Nereden mebus kmak istiyorsunuz? 19- Arkadalarnz arasnda baka kimler mebus olmak isteindedir? 20- Kentinizde tilaf Devletleri temsilcileri var m, onlarla iliki durumunda msnz? Size kar tutumlar nedir, Ulusal Savam konusunda ne dnyorlar? 21- stanbul temsilcisi olarak atadnz Vasf Bey ne zaman gelecektir, ynergesi nedir? Tasviri Efkr Bayazar Velit Velit Beyefendiye Paa Hazretlerinin tel yaznza numara srasyla not ettirdii yantlar aada sunuyorum: 1- Ulusun kar karya kald haksz ilemler. 2- Atekes Anlamasndan sonra ve yurdun her yannda, hemen ayn zamanda. 3- Bugn Anadolu ve Rumeli illerinde ulusal rgt bulunmayan tek yer kalmamtr. Etkinlii btn yurdu kapsamaktadr. 4- Ulusal rgtn ileri gelenleri, yurdun btnlk ve bamszl iin yrekleri rpnan ulusun tm sekin evlatlardr. 5- Temel ama, lkenin btnln ve ulusun bamszln salamaktr. 6-Kuvay Milliye'yi etken ve ulusal istenci (iradeyi) egemen klmaya kesin olarak karar vermi olan ve btn ulus bireylerini iinde toplam bulunan rgtmzdr. Tzk ve bildirimizde bunlar, olduu gibi yazldr.

7- Seimlere yasaya aykr herhangi bir karmada bulunmayp, ulusu zgr brakmaktr. Yalnz cemiyetimiz, kendi ilkelerini kabul edenlerin seimde baar kazanmalarn diler. 8- Evet yaplacaktr. 9- Bu seimin eldeki yasa uyarnca yaplmas zorunludur. Ve zaten bu yolda da balanmtr. Nisbi seim yntemi Mebuslar Meclisi'nin, zme balayaca bir sorundur. 10,11- 30 Ekim 1918 tarihindeki snrlarmz iinde kalan vatan paralarndan bir kar topran Ermenistan devletine katlmasna ulus kesinlikle kardr. 13- Cemiyetimizde ttihat olarak kimse yoktur. ttihatlk tarihe karmtr. stanbul hkmetinin ve Batnn siyasal yanlgs, onlarn yeniden canlanmasna neden olmazsa, ulus, bunun canlanmasn aklna bile getirmeyecektir. Bu konuda Temsilciler Kurulu'nun yeni bir bildirisi bu gece Gazeteciler Dernei Bakanlna tel yazsyla bildirilecektir. 14- Kuvay Milliyemizde egemen olan etken, sadece ulus ve ulusun yce amalardr. Baka hibir kii veya topluluk etken olamaz. 15- Kuvay Milliye'nin gelecek biimi, Mebuslar Meclisi'nin gven ve zgrlk iinde yasama ve denetleme grevini yerine getirmeyi baarmasndan sonra, bir kongre ile belirlenecektir. Bu nokta, tzmzn son maddesinde yazldr. 16- Gelecekteki snrlarmz bizce 30 Ekim 1918 tarihinde Atekes Anlamasnn imzaland gnde eylemli olarak sahip kaldmz snrdr. 18- Mebuslua adaylm koymadm ve koymayacam. Ama ulus beni herhangi bir yerden mebuslua seerse, vnle kabul ederim. 19- Arkadalarm da tpk benim gibi dnmektedirler. 20- Kentimizde tilaf Devletleri temsilcileri yoktur. Ancak btn Avrupa ve Amerika devletlerinin geici olarak gelip giden siyasi ve askeri grevlileriyle yaplan zel grmelerde, onlar ulusal rgt ve savammzn hakl niteliini tmyle onaylam ve anlamlardr. 17- Paann zgemii zetle yledir: Rum 1296 (Milad 1880) tarihinde Selanik'te domutur. lk ve ortarenimini Manastr'da, subaylk ve kurmaylk renimlerini stanbul'da bitirerek 1904 ylnda kurmay yzba olmu, 1907 ylna dein Suriye'de ve nyzba olduktan sonra, 1911 ylna dein Makedonya'da bulunmutur; bu sre iinde ordu kurmaylnda, Redif

Tmeni kurmaylnda, ordu ve kolordu kurmaylnda, Selanik Subay Talimgh Komutanl'nda ve tren hatt mfettiliinde grev yapmtr. 31 Mart olay zerine Selanik'ten stanbul'a giden birliklerin kurmay bakanlnda ve 1910'da Arnavutluk'ta giriilen harektta Harbiye Nazr Mahmut evket Paa'nn kurmay olarak bulunmu, 1910'da Pikardi manevralarn izlemek iin Fransa'ya gitmitir. 1911'de Genelkurmay Bakanl Dairesi'nde grevlendirilmi ve oradan, talya Sava dolaysyla Libya'ya giderek bu savan sonuna dein Sirenaik blgesinde Derne Birlikleri Komutanln yapm, bu srada Balkan Sava balam ve Bulgarlarn atalca hattna geldikleri bir srada stanbul'a dnerek Gelibolu Mrettep Kuvvetleri Kurmayl Harekt ubesi Mdr ve Bolayr Kolordusu Kurmay Bakan olarak Balkan Harbine katlp Edirne zerine bu kolorduyla birlikte yrm, Dimetoka yresinin dmandan geri alnmasnda eylemli olarak bulunmutur. Balkan Sava'ndan sonra Sofya, Belgrad, etine ataemiliterliklerini yapmak zere Sofya'da grevlendirilmi ve orada yarbayla ykseltilmitir. Dnya Sava'nn ilanndan sonra Tekirda'da yeni kurulan Ondokuzuncu Tmen Komutanlna atanmtr. Maydos ve yresi blge komutanln yaptktan sonra bu tmen ile bu blgede bulunduu srada Arburnu Kuvvetleri Komutanln stlenmi ve bunun sonucunda albayla ykseltilmitir. Daha sonra Anafartalar Komutan olmu ve ngilizlerin ekilmeleri zerine Onaltnc Kolordu Komutan olarak Edirne'ye ve orada bir ay kadar kaldktan sonra Diyarbakr, Bitlis, Mu yresine, ayn say ile kolordu komutan olarak gitmi ve bu cephede tugenerallie ykseltilmitir. Ynak yapan kinci Ordu iinde Bitlis ve Mu'u be gn sren savatan sonra Ruslardan geri alm ve bir sre sonra kinci Ordu Komutan Vekilliine ve az bir sre sonra da Hicaz Seferi Kuvvetlerine ordu komutan olarak atanm ise de, am'a kadar gittikten ve Sina cephesini denetledikten sonra, Medine'ye gitmesine gerek grlmediinden, kinci Ordu Komutanlna asil olarak atanp Diyarbakr'a dnm, 1917 ylnda Halep'te ynak yapan ve General Falkenhayn komutasnda bulunan gruba giren Yedinci Ordu Komutanlna atanmtr. Bu general ile arasnda, sava hareketleri konusunda anlamazlk ktndan ve hkmet de kendisinin grn kabul etmediinden, bu ordunun komutanlndan ekilmi ve ardndan atand ikinci Ordu Komutanln da kabul etmeyerek stanbul'a dnmtr. Bu sre iinde veliaht bulunan kiinin

(Vahdettin'in) yannda Almanya'da Sava Genel Karargh'na ve Alman bat cephesine gitmitir. Veliahtn padiah olmas zerine, padiahn szl ve srarl buyruu ile Falkenhayn'n yenik olarak brakt Nablus yresindeki Yedinci Orduya yeniden gitmi ve oraya varmasndan on be gn sonra yaplan ngiliz genel saldrsnda bu orduyu Halep'e kadar geri ektii srada padiaha fahri yaver (onursal yaver) olmutur. Halep Savandan sonra Yedinci ve Adana yresinde bulunan kinci Ordu'dan oluan Yldrm (Ordular) Grubu Komutanln stlenmi ve Atekes Anlamasndan sonra stanbul'a dnmtr. Son zamanda, bilindii gibi, nc Ordu Mfettilii ile Dou Anadolu'da bulunduu srada 8 Temmuz 1919'da askerlik mesleinden ekilmitir.

Belge, 145.
Babli, 2/10/1919 Sivas Valilii'ne Padiahmz Efendimiz Hazretlerinin yksek gvenleriyle Dahiliye Nezaretine (ileri Bakanlna) atanp, Tanr'nn yardmna dayanarak greve baladm. lkenin bugn iinde bulunduu glkleri yenerek yurdun ve ulusun kurtuluunu, geleceini salamak iin btn ulus bireylerinin tam bir uyuma ve birlik iinde olmas devletin gerek karlar gereinden bulunduu halde, bir sredir lkede anlamazlk ve blnme grlmesi, gln bir kat daha artmasna neden olduundan, pek ok znt yaratmaktadr. Yeni hkmet, lkenin yksek hak ve karlarn savunmak ve korumak iin btn gcyle uramak amacyla gelmitir; ancak bu yolda baar kazanlmas, birliin ve hizmetin yeniden kurulmas ile her yanda dirlik dzenliin salanmasna aba harcanmas ve hkmetin istediklerini yerine getirip, lke karlarna zararl davranlardan kanlmas ile gerekleeceinden, hemen merkeze ve oraya bal yerlere bu yolda tlemelerde bulunularak ilin durumundan srekli bilgi verilmesi ve mebus seimi ilemlerinin abuklatrlmasyla sonucun bildirilmesi zellikle tavsiye olunur.

Nazr Mehmet erif

Belge, 146.
BLDR Yurdun ve ulusun bugn geirmekte olduu u bunalml dnemde imdiki hkmet, Tanr'nn yardmna ve Peygamberimiz Efendimiz Hazretlerinin yce ruhaniyetine (tinsel gcne) dayanarak ve Padiah ve Halife Efendimiz Hazretlerinin gvenine ve Osmanl ulusunun desteine inanarak, sorumluluk yklenip yurdun ve ulusun mutluluk ve esenliini salamak iin kesin kararla greve balamtr. Bugnk Bakanlar Kurulu kendi iinde tutarl ve temel dnce yresinde birlik olup, hibir partiye bal olmad gibi, trl siyasal gruplarn hibirine de eilimi yoktur. Fakat yurdun ve ulusun mutluluk ve esenliin e ynelik olan amata hepsinden tinsel (manevi) yardm bekler. Son gnlerde Anadolu'da ortaya kan durum, zmir'in haksz olarak igaliyle onu izleyen ac olaylarn ve Anadolu'nun, dou illerinin yazgs konusunda yaylan sylentilerin kamuoyunda yaratt etkilerin sonucu olup, ama ise, Osmanllarn haklarnn ve snrlarnn korunmas olduuna ve hkmet de bu duyguya ortak bulunduuna gre, bu duygu ortakl, beliren yanl anlalmalarn giderilmesi iin bir gvencedir. Ulusun byk kk hibir kesiminde ve lkenin hibir noktasnda bu yce amaca aykr bir dnce ve grn yeri olamayaca aktr. zellikle davranlara, vatan duygusu, iyi niyet ve itenlik klavuzluk edince yanl anlalmalarn ortadan kalkmas iin engel, doallkla yok olur. Hkmetin tutumunda ilke, herkese uyulmas gereken anayasa kurallardr. Ulusal istencin belirme yeri olan Mebuslar Meclisi sorununun olabidiince abuk zmlenmesi, her eyden nce gelen devimiz ve seimlerin tam bir zgrlk ve esenlikle yaplarak lke yazgsnn ulus temsilcileri araclyla belirlenmesi, en itenlikli amacmz olduundan, seimlerin ksa yoldan yaplmas iin giriime geilmitir. Yurdun yaamsal karlarnn salanmas, hkmetin tek bir vcut halinde birlemi bir kitle oluturan ulusa dayanarak bar konferans karsna kmasna bal olduundan, anlamazln dta yapaca zararl etkilerin btn

yurttalarca kabul edileceine hkmet gvenmektedir. Osmanlnn eref ve onuru, lkede adalet duygusunun ve eitliin egemen olmasnda bulunmakla, cins ve mezhep ayrl gzetilmeksizin, hi kimsenin yasal olarak koruma altnda olan kiisel ve siyasal haklarna herhangi bir saldr yaplmamasna aba harcanacak ve korunmas ok gerekli olan kamu dzeninin hibir yoldan bozulmamasna zen gsterilecektir. Hkmet, kamuoyunun yanstcs olan basnn lkede byk hizmetler grebileceine inanr ve herhalde vatann karlarn korumaya her zamandan ok zen gstermesini bekler. Devlet ilerinin iyi yrtlmesi, yrrlkteki yasa ve tzklerin tam olarak uygulanmasna bal olduundan, memurlarn bu noktaya srekli olarak uymalar gereklidir. Yasaya aykr durumlar olmusa, bunlarn da yine yasa uyarnca dzeltilmesi yoluna gidilecektir. Vilson prensiplerinden tam olarak yararlanlp, Osmanl devletinin, birlik iinde ve padiahnn yresinde toplanm bamsz bir devlet olarak yaamasnn salanmas iin hibir giriimden geri durulmayacaktr. Zaten byk devletlerin insafl duygular ve gerekten gittike belirmekte olan Avrupa ve Amerika kamuoyunun lmll da bu konuda gven vericidir. Barn yaplmasnn bir an nce abuklatrlmasyla duraksama durumuna son verilmesi, yurdun karlar iin zorunlu olmakla bu konuda da gerekli giriimlere balanacaktr. rnei olduu gibi yukarda yazl resmi bildirinin, merkezce il iinde ve ile bal yerlerde hemen yaymlanp yaygnlatrlmasn dilerim. 7/10/1919 Dahiliye Nazr Mehmet erif

Belge, 147.
ifre ivedidir. Sivas, 11/10/1919 Temsilciler Kurulu siz kardeimize sayg ve sevgilerini sunar. Cephe ve sava bakmndan olan rgt konusunda bizi aydntalmanz rica ederiz.

2- Anadolu ve Rumeli -Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti, rgt tznn Bursa'dan getirilip, o blgenin gerektirdii duruma gre, ulusal ve askeri rgtlerin birletirilmesi konusunda kardee yardmmz rica olunur. 3- Ulusal rgte girmi kurul ve kiilerin, trl yolla stanbul hkmetinden isteklerde bulunmalar, Kuvay Milliye'nin birlik ve uyumunu bozacandan, bu konuda gerekenlere uygun tlemelerde bulunulmas ve savaa, askerlie ilikin iler, doallkla sizce ve kolorduca yrtleceinden, rgt merkez kurulunun, balanty salamak bakmndan, imdilik Sivas'ta bulunan Temsilciler Kurulu ile yazmas uygun olur. 4- Mebuslarn, Meclis'te ulusal istem ve amalar salamaya alacak kiilerden seilmesi pek nemlidir. Bunlarn Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti adna kiisel olarak adaylklarn koymalarn ve sizin tarafnzdan desteklenmelerini rica ederim kardeim. 5- Bu tel yazsnn alndnn bildirilmesi rica olunur. Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Temsilciler Kurulu Adna Mustafa. Kemal

Belge, 148.
ifre, ivedidir. Sivas, 11/10/1919 Konya'da Onikinci Kolordu Komutanl eliyle Temsilciler Kurulu yelerinden Refet Beyefendiye l- Konya, Isparta, Burdur, Antalya ve Afyonkarahisar, Denizli, Mentee (Mula) livalarnda (mutasarrflklarnda) tzk gereince ulusal rgtn ivedilikle kurulmas ve organlarnn oluturulmas ok nemlidir. rgtn, bavurulabilecek her yoldan, Aydn, Saruhan (Manisa), zmir livalarn kapsamasna almak gerekir. Gerek bu blgelerin ve gerek Eskiehir, Ktahya, Balkesir, anakkale bamsz

livalaryla Bursa ilinin balant kolayl bakmndan rgtlenmesi konusundaki grlerinin bildirilmesini rica ederiz. 2- Mebuslarn ulusal amalara dayal ilkelerimizi kabul eden kiilerden seilmesi iin her yanda gerekli nlemler alnmaldr. Temsilciler Kurulu, Cemiyet adna kimsenin adayln koymayacaktr. Fakat islenilen niteliklere sahip olanlar, kiisel olarak Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti adna adaylklarn koymaldrlar. Bylece adaylklarn koyanlar, adlarn, bal olduklar liva merkez kurullar araclyla dorudan doruya ve ayn zamanda Temsilciler Kurulu'na bildireceklerdir. Hepimiz gzlerinizden periz. 3- Orada gerek sava konusunda gerek ulusal rgt konusunda dncelerinizin bildirilmesi rica olunur. Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 149.
ifre, ok ivedidir. Sivas, 11/10/1919 Bursa Tmen Komutan Bekir Sami Beyefendiye 1- Bursa'da, tzk gereince, gl ve gvenilir saygn kiilerden oluacak bir merkez kurulunun ve Bilecik'te bir ynetim kurulunun kurulmas ve Bilecik livasnn merkeze balanmasyla btn Hdavendigr (Bursa) ili iinde, bucaklara varncaya dek, rgtn yaygnlatrlmas ve bylece ilin tez elden salam bir kitle durumuna getirilmesi ok gerekli ve yararl grlmektedir. Bu konuda gerekenlerin zendirilip desteklenmesiyle sonucun bildirilmesini zellikle rica ederim. 2- Mebus seiminde cemiyetimizin gr, Merkez Kurulu'na, ak tel yazsyla bildirilmitir. Okumanz uygun olur. Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk

Cemiyeti Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 150.
Sivas, 12/10/1919 Harbiye Nazr Cemal Paa Hazretlerine kdam Gazetesi'nin 23 Eyll 1919 gn ve 8123 No'lu saysnda kan Askeri Nigehban Cemiyeti'nin muhtras (andrm) komutan ve subaylarda pek hakl olarak nefret ve tedirginlik uyandrm ve bu konuda st komutanlarca protesto ve ikyetler gnderilmek ve bu ihanete bir an nce son verilmesini istemek gibi giriimlerde bulunulmak istendii haber alnmtr. Gerekten, Tanr'ya bin kere krler olsun, Padiahna bal olan ve askeri yasalara uyan, her trl siyasal akmlardan uzak olan Osmanl ordusu, bugn yurt ve ulusun tek koruyucusu olduunu, dnce birlii ve asker disiplini ile dnyaya gstermekle i ve d durumumuzu gvenceye balamaktadr. Devlet yasalarna aykr olarak bakentte Harbiye Nezareti'nin gz nnde askeri bir bozguncu dernein faaliyet gstermesi ve dahas, bildirilerinin gazete sayfalarna kadar gemesi, btn ordunun fkesinin oalmasna ve zaman getike, hi kukusuz, nezaret (bakanlk) katnza kadar, usulsz bavurulara ve belki de kart nlemler alnmasna kalklarak, yurt ve ulus iin onarlamayacak felaketlere yol aacaktr. Buradaki bilgiye gre, yasaya aykr bu kartrc dernein banda Kiraz Hamdi Paa, hrszlndan dolay askerlikten kovulma Kurmay Albay Refik Bey, eski Halaskar Grubu'ndan Binba Kemal Bey, Bandrma eski sevkiyat bakan topu binbalardan Abdi Efendi ve henz bu dernekle ilgisini kesip kesmedii bilinmeyen, askerlikten kovulma, kurmay binbalardan Nevres Bey gibi adamlar olup, yeleri de, ktlkleri yznden ordudan kovulmu veya emekli edilmi kiilerden ve ahlakszlklaryla tannm az sayda kimselerden olumu bulunmaktadr. Yksek bilgileri iinde olduu gibi, Cevat Paa Hazretlerinin nazrl (bakanl) zamannda bu dernee kar Harbiye Nezaretince kovuturmaya balanlm, fakat sonra deiiklikten dolay arkas

braklmt. u halde bu bozgunculuk kaynann hemen kknden sklp atlmasn ve yelerinin bakalarna rnek olacak biimde iddetle cezalandrlmasn ve bu ilerden ve kovuturmalardan resmi bildirilerle orduya haber verilmesini, zverili ve namuslu subaylar topluluunun yattrlmas ve orduda disiplinin salanmas bakmlarndan, yaamsal ve ivedi bir sorun saydmzdan, bakanlktaki baarlarnz noktasndan durumu size bildirmeyi grev sayarz. Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 151.
ok ivedidir. Harbiye, 14/10/1919 Sivas'ta Temsilciler Kurulu Bakan Mustafa Kemal Paa Hazretlerine K: 12.10.1919 tarihli Nigehban Cemiyeti hakkndaki ifreye: Bu, kesinlikle kararlatrlmtr. Cemal

Belge, 152.
ifre Sivas, 15.10.1919 Onbeinci Kolordu Komutanlna Amasya'da Beinci Tmen Komutanlna Diyarbakr'da Onnc Kolordu Komutanlna Ankara'da Yirminci Kolordu Komutanl Vekilliine Konya'da Onikinci Kolordu Komutanl Vekilliine Balkesir'de Ondrdnc Kolordu Komutanl Vekilliine

Edirne'de Birinci Kolordu Komutanlna Askeri birliklerin yaptklar bavuru zerine "Nigehban Askeri" adndaki bozguncu dernek kapatlarak bozgunculua neden olanlar hakkndaki kovuturma alaca, Harbiye Nazr Paa Hazretlerinden rica edilmiti. Alnan yantta bunun kesin ve kararlatrlm olduu bildirilmi olmakla ordunun eref ve onuru bakmndan pek nemli olan bu nezaret (bakanlk) karar size bildirilir. Mustafa Kemal

Belge, 153.
Harbiye Nazr Cemal Paa Hazretlerine Sivas halknn, yce kurulunuzun iktidara gelmesi onuruna ve ngilizlerin Samsun'u tmyle boaltmalar sevinciyle 4 ekim gecesi yapt ulusal gsteri ve fener alay konusunda radei Milliye Gazetesi'ndeki ayrntl habere dayanarak, Dahiliye Nazr (ileri Bakan Paa Hazretlerinin Sivas iline yaptklar bildirimde, Sivas halknn sevin gsterilerini pek doal bulduklarn, ancak "Kahrolsun igal" biimindeki yazlar hkmetin bugnk politikasna uygun dmediinden, gerekenlere tlemelerde bulunulmasnn yazl olduu, il valisinin, dncemizi renmek amacyla Temsilciler Kurulu'na yapt bavurudan anlald. Kurulumuz, Atekes Anlamasna aykr olan yabanc igalin kaldrldn gren, vatann bir blmnn boaltlmasna tank olan ulusun, bu biimde, hatta daha belirgin olarak duygularn aklamasn pek uygun ve yerinde grdnden, ulusun gerek duygularna dayanarak, hkmetin de bu haksz igalleri resmi politika diliyle ret ve Atekes Anlamasna aykr olarak bugne dein yaplm olan karmalar (mdahaleleri) protesto etmesini ve bunlarn dzeltilmesini istemesini beklemektedir. Halkn gvenini sarsntdan korumak amacyla Dahiliye Nezareti'nin yapm olduu bildirimin gizli tutulmasna ve halka aklanmamasna karar verildiini bildirir, bu vesile ile hkmetin izledii politikada henz

Temsilciler Kurulu'nca bilinmeyen noktalar varsa, aydnlatlmamz rica ederim. Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 154.
Harbiye, 18.10.1919 Sivas'ta nc Kolordu K. Mustafa Kemal Paa Hazretlerine: K: 13.10.1919: Hkmetin programnda Temsilciler Kurulu'nca bilinmeyen hibir nokta yoktur. Yalnz ulusal istemler uyarnca ileri yrtmek sorumluluunu yklenen stanbul hkmetinin, davran ve ilerine politika gereklerini kollamak ve Sivas Kongresi kararlarnda da belirtildii gibi (*) yabanclara kar daha konukseverce ve yumuak davranmak zorunda olduu, Temsilciler Kurulu'nca da takdir edilir inancndaym. Ulusun duygularn aklamas ne kertede gzel ve hkmetin siyasal giriimlerinde baarl olmasna ne lde yardmc ise, lke yazgsna karar verecek olan Bar Konferansnda iyi niyetli destekilere gereksinmemiz de o lde aktr. Bu nedenle ulusal amalar elde etmek grevinde hkmetin daha arbal davranmak zorunda olduu, zellikle ulusal giriimleri ktye yorma propagandalarnn gcn yitirmedii u zamanlarda, szn ettiim ll davrann yersiz olmadn kabul edeceinize inanyorum. Yoksa haksz ve gereksiz igallerin kaldrlmas konusunda resmi olarak ve olmayarak giriimlerden bir an bile geri kalnmadn inanla bildiririm. Tanr katnda da onaylanacak olan son davranlaryla dnya kamuoyuna kar erginliini kantlam olan soylu ulusun gvenini kazanm bulunan imdiki hkmet, kendi i ve ilemlerinde serbest kaldka, darya kar daha ok sz geirebilecei gerei karsnda Temsilciler Kurulu'ndan hkmet ilerini daha ok desteklemelerini rica ederim.

(*) Byle ey yoktur.

Harbiye Nazr Cemal

Belge, 155/I.
Telgraf Bursa, 12.10.1919 Sivas'ta Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Sayn Bakan Mustafa Kemal Paa Hazretlerine , 1- Bekir Sami ve ulusal gler komutan Mehmet Ali Beyefendiler ile birlikte dn greve balanm ye tzk uyarnca rgtlenmeye giriilmitir. 2- Zamann nemli ve ivedilik gerektirmesi dolaysyla, aadan yukarya seim yapma olana bulunmadndan, seimleri ynetmek zere tzk gereince lkenin tannm ve yurtsever kiilerinden olumak zere Belediye Kurulu, Ticaret Odas, retmenler Dernei, Trkiye iftiler Dernei ve Avclar Kulb, Mderrisler Dernei ve Dava Vekilleri Dernei gibi lkede bulunan btn ulusal kurumlarn oylaryla on kiilik bir merkez kurulu seimi bugn bitirilecek ve adlar daha sonra bildirilecektir. 3- Seimlerin yaplmas yntemine ilikin olan tel yazlar be gn ncesine kadar ilgili yerlere bildirilmemi olduundan, ierii renilememitir; yeni elde ettiimiz 13 Eyll 1919 tarihli tel yazlar incelenerek hkmetin kongredeki delegeler kurulumuzca kabul edilen ilkelere uygun genelgesi uygulamaya esas alnarak seimlerin abuk yaplmasna almaktayz. 4- Bursa'ya geliimizden beri Reddi ilhak (yabanclara toprak vermeyi nleme), Karakol ve baka adlar altnda ayn amala i gren ve fakat trl merkezlerden ynetilen birtakm rgtlere rastlyorum. Hatta 10 Ekim 1919 tarihli Balkesir Reddi lhak Cemiyeti Bakan Hcim imzasyla gelen bir tel yazsnda, ayn yirmisinde toplanacak olan byk kongreye bir tel yazs ile iki delegenin gnderilmesi ve rgt adna bakaca nemli nlemlerin alnmas bildiriliyor. Bu durum,

buyruklarn trl kaynaklardan verilmesi yznden, birok saknca dourduu gibi, btn Anadolu ve Rumeli'yi kapsayan "Kongremizin izledii ilkeleri kabul eden her Mslman, dernein yesindendir" kuralna aykr ve istenilen ulusal birlii bozucu olduundan, nemle dikkatinizi ekerim. Verilecek bakaca kararlar da arka arkaya sunacam bildirir ve Temsilciler Kurulu'nun saygdeer yelerine derin sayglarm yeniler, yksek buyruklarnz beklerim efendim. Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Bursa Delegesi Osman Nuri

Belge, 155/II.
Tel Sivas, 14.10.1919 Bursa'da Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Delegelerinden Osman Nuri Beyefendiye K: 12.10.1919 tele: 1- rgtn abuklatrlmas ve geniletilmesi konusunda gsterdiiniz vatansever abalara teekkr sunarz. 2 Reddi lhak ve brleri gibi ayn kutsal amacn dourduu ulusal dernekler Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti ad altnda birlemi olduundan, hepsinin temsilcisi, ancak Temsilciler Kurulu'muzdur. Bu nedenle byle ayr ayr bildirimlerin dikkate alnmayaca doaldr. Pek olasdr ki, bu bavurular son deiiklikten henz bilgisi olmayan, rgtmzn gizli olduu zamann kalntlarndan olan baz blmlerin giriimleridir. u halde kamuoyunun aydnlatlmas ve ulusal birliin salanmas konusunda sayn arkadalarnzla youn aba harcanmasn nemle rica ederim efendim. Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 155/III.
ifre Sivas, 14/10/1919 K.O.20 Komutan Ali Fuat Paa Hazretlerine, Bursa'da Komutan Bekir Sami Beyefendiye, Balkesir'de Kolordu Komutan Kzm Beyefendiye Bursa'da delege Osman Nuri Bey'den alnan tel yazsnda, Reddi lhak, Karakol ve baka adlar altnda trl ulusal derneklerin rgtlenme ve almay srdrdkleri, dahas Balkesir Reddi lhak Dernei Bakan Hcim imzasyla ayn yirmisinde byk kongreye delegeler gnderilmesinin istendii bildirilmektedir. Sivas Genel Kongresi ile ayn kutsal ama urunda alan btn ulusal dernekler birletirilmi ve bu sayede ulusun gsterdii birlik, dayan ve isten (azim ve irade) sonucu olarak, son mutlu durum (yani hkmetin deitirilmesi) domutur. Daha kararlardan bilgileri olmad anlalan bu gibi ulusal glerin, Trakya ve Paaeli Cemiyeti'nin de katlm olduu Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Temsilciler Kurulu ile dorudan doruya iliki kurmalar ve Sivas Kongresi Tz uyarnca rgtlerini deitirip neri ve isteklerini sadece Temsilciler Kurulumuz araclyla belirtmeleri, yurdumuzun bugn gereksindii birlik ve i dzen bakmndan, kesinlikle zorunludur; bu nedenle, gerekenlere durum anlatlarak bu noktann salanmas ve stanbul hkmetinin lkenin esenliine ynelik ulusal almalarn durmamas iin, kongre ve benzeri toplantlara bugn gereklik bulunmadnn ilgililere duyurulmas ve sonucunun bildirilmesi nemle rica olunur. Fuat Paa Hazretleri'ne, Karesi'de (Balkesir'de) K.O. 14 Komutan Kzm Beyefendiye ve Bursa'da Bekir Sami Beyefendi'ye bildirilmitir. Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 155/IV.
ok ivedidir. Konak, 18/10/1919 K.O. 3 Komutanlna Aadaki tel yazsnn Mustafa Kemal Paa Hazretlerine sunulmasn rica ederim. Ulusal g ve rgtlerin kapsam ve uyumunu bozacak ve yabanclarn ulusumuzun birlik olduu konusundaki dncelerinde kuku uyandracak giriimlerden saknlmas bildiriliyor. Hcim Bey'in bu konuda sylediklerini yazdm. Temsilciler Kurulu'nun gerek seimlere ve gerek baka konulara ilikin kararlarnn uygulanmas iin Balkesir Merkez Kurulu'nun itenlikle etkinliini kullandna gvenilmesini bildirir, sayglarm sunarm. K.O.14 Komutan Kzm

Belge, 156/I.
ifre, kiiye zel ok ivedidir. Sivas, 14/10/1919 Erzurum'da 15.K.O. Komutan Kzm Karabekir Paa Hazretlerine, Diyarbakr'da 13. K.O. Komutan Cevdet Beyefendiye, Ankara'da 20. K.O. Komutan Vekili Mahmut Beyefendi'ye, Yirminci K.O. Komutan Ali Fuat Paa Hazretlerine, Konya'da Temsilciler Kurulu yelerinden Refet Beyefendiye, Balkesir'de K.O. 14 Komutan Vekili Albay Kzm Beyefendiye Bahriye Nazr (Deniz Savunma Bakan) senato yelerinden Salih Paa Hazretleri Temsilciler Kurulu ile grmek zere 15 Ekimde

stanbul'dan yola kp Amasya'ya geleceklerdir. Kendisiyle yaplacak grmenin, hkmetin d politikas ve i ynetimine ve ordumuzun geleceine ilikin nemli noktalar kapsayaca byk bir olaslk iinde olduundan, bu konudaki yksek dncelerinizin ana hatlarn bildirmenizi rica ederiz. Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 156/II.
Kiiye zel Dakika geciktirilemez Bozyk, 16/10/1919 Amasya'da Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Temsilciler Kuruluna K: 16 Ekim 1919 ifreyedir: l Mustafa Kemal Paaya zeldir. stanbul hkmetinin d politikas, yzyl akn bir zamandan beri, hkmetin baar kazanamayp bir felaketten brne dmesi olup, bu da durum ve koullarmzn gerei olarak btn yabanclarla lkemizdeki Hristiyanlarn ve bunlara destek olan baz hayn Mslman politikaclarmzn yzndendir. Bu nedenle ok zayf kaldk. Glenmedike bu felaketlerden kurtulmak olana yoktur. Glenmek iin ise, d ve iilerimizde bize namusluca destek olmaktan baka bir ey dnmeyen gl, zengin ve ada bir dosta gereksinmemiz vardr. Bunun belirlenmesini yetkili olanlara brakmak zorundaym. ynetim alannda ne lde reform yaplrsa yaplsn, Padiaha, ulusa ve yurda bal iyi niyetli kiiler ibana getirilmedike, iilerde gerekletirilecek baarlar haynlk ve gericilikle yklabilir. imdiye dein buna pek az dikkat edilmiti. Sivil ve asker ynetim ve dirlik dzenlik ve gvenlikle uraan memurlardan kimileri bugn de bayndrlar. Bunlarn hemen deitirilmesi gereklidir. Uzun sreden beri vatan haynlarndan hibirinin cezalandrlmamas, bunlarn saysn oaltmtr. Bugnn en nemli ii, Padiah, ulusu ve vatan haynlardan kurtarmak ve yabanc entrikalarna engel olmaktr. Bu

konuda milis jandarma rgt ve bunun kaynaklar yetersiz ise, meslee ve baka eye baklmakszn, yeteneklilerle hemen glendirilmesi gereklidir. 2 Ordumuzun gelecei: Yenenler, ellerinden gelse yenilenleri ordusuz brakmak isterler, iilerini epeyce zaman dzeltmeyecek olan Osmanl Devleti'nin, br yenilenlere oranla, daha geni bir orduya gereksinmesi olduu, yenenlerce de bilinmektedir. Bu giriimimiz sonucunda amaca yetecek bir ordunun alkonulmas onaylanrsa, rgtlenme iin iki ilke daha akla gelmektedir: Biri sava durumunda byk orduya ekirdek olacak byk ve birka kararght oka teknik birlikleri, br ise gvenlik ve eitimi salayacak lde olduka az, byk kararghl ve teknik birlikleri olan, yani bugnk rgt olarak, mfettilikten oluan dokuz tmenli bir ordu kabul etmektir. Ben ikincisini yelerim. Jandarma, snr, gmrk, izci, uak, telsiz telgraf ve otomobil rgtleri, ordunun dnda, fakat ordunun gizlice gzetim ve ynetiminde bulunmaldr. Yirminci Kolordu Komutan Tugeneral Ali Fuat

Belge, 156/III.
Dakika geciktirilmeyecektir Diyarbakr, 16-17/10/1919 Amasya'da Temsilciler Kurulu'na Salih Paa Hazretleriyle buluunca stanbul hkmetine aadaki noktalarn duyurulmasnn uygun olaca dncesindeyim: a) politika. b) Atekes Anlamasndan beri geen onbir ay iinde kabineler geit resmi yapar gibi sk sk deiti. Harbiye Nazrlna (Bakanlna) imdiye dein bir dzine nazr atand. Bunun tek nedeni, kabinelerin ulusal istemleri bir yana brakp, hibir gce dayanmamasdr. Nazrlarn politika etkilerine kaplarak ve glgelerinden rkerek ok korkaka bir politika izlemeleri ve

dmanlarmzn szleriyle hareket etmeleri yznden ulus ve ona destek olan ordu kuku altnda brakld. Atekes Anlamasnn ad kald. Ulus birok felaketlerle karlat. Bylece ulus ile hkmetin aras ald. Byle zamanlarda her devlet ulusun dayan ve istencine (azim ve iradesine) dayanr. Szgelimi talyanlarn ve Yunanllarn davranlar, yaygaralar ortada rnek olarak dururken, hkmetimiz mitingleri bile yasaklad. Ulusu bsbtn bir kyya brakt. Bundan byle stanbul hkmeti, ulusun dayan ve istencine yaslanarak yrekli ve uzakgrl bir politika izlemelidir. Ve Mebuslar Meclisi'nin alaca konusunda verilen sz yerine getirilmelidir. c) stanbul tilaf Devletlerinin etkisi altnda bulunduka, Mebuslar Meclisi'nin stanbul'da toplanmas sakncaldr. stanbul'da kadnlarmz bile ngiliz Dostlar Dernei'ne sokan etkenler, mebuslarmz zerinde nemli etki yapabilir. Gven salayc bir sonu alnncaya dein, Mebuslar Meclisi lke iinde, uygun bir yerde toplanmaldr. Ve lkemizde, zellikle stanbul Krt Teali Cemiyeti (Krt Ykselme Dernei) gibi Osmanl toplumunun paralanmasna hizmet eden yelerin almalarna, duyunlarn (vicdanlarn) sattklar kamuyla anlalan dernek ve partilerin bozgunculuuna ve dman parasyla kan kkrtc gazetelerin zararl yaynlarna son verilmelidir. Malatya Mutasarrf Halil Rami Bey, Krt Derneinin ve Ermeni Patrikhanesinin yardm ve etkisiyle Malatya'ya atandn aka sylemi ve Krdistan bamszln hazrlamaya almtr. Krtlerle beraber ngiliz Binbasnn Malatya'ya geleceini aydan beri sylemekte imi. Bu rnekten ibret dersi alnarak, atamalarda hibir etkiye kaplmamak ve sadece yurdun esenlii dnlerek seim yapmak gereklidir. Bar imzalanncaya dein Krdistan'a yerli yksek memur gnderilmemelidir. Fait Ali Bey, kendilerinin buraya atanmasnn ngilizler araclyla olduunu, vnerek sylyor. Bu dncede olan bir valinin ne i grecei aktr. Devlet ileriyle ilgili konularda dmanlarn grne bavurmak, batmamza neden olur. d) Refik Halit, Ali Kemal Beyler ve Sleyman efik Paa gibi idealsiz vicdanszlar nemli grevlere getirecek sadrazamlar gelirse ibana, gene (m s y a y b v n) Veliaht Hazretlerinin raporlarnda nerdikleri gibi, kutsal Padiah Hazretlerinin, varl bir hiten baka bir ey olmayan partilere gler yz gstermemeleri ve partiler zerinde bir denge salamalar (v k v n b a y l v n); Padiah Hazretlerinin

yaknlarnn hibir siyasal etkiye kaplmayacak yurtsever kiilerden seilmesi; ulusun durumunu yakndan grerek Padiaha raporla bilgi vermek zere ehzadelerden asker olanlarn trl blgelerde orduda hizmet yapmalar ok gereklidir. Basna konulmu olan sansrn kaldrlmas, eer sansr gerekli ise hafifletilmesi gereklidir. e) Harbiye Nazrlnn Hristiyanlarn askerlikten salverilmesini emretmesi ile Mslman olmayanlarn ayrcalklar oaltlmaya baland. Bu gibi ayrcalklarn olabildii lde kaldrlmas. f) Atekes Anlamasn yaptmz snrlar iindeki Osmanl topraklarnn, Bat Trakya da iinde olmak zere dorudan doruya Padiah Hazretlerinin ynetiminde bamsz olarak kalmas. g) Halifeliin Osmanl soyunda kalmas. h) Suriye'deki Arap toplumunun dncesini bildirmitim. Bugn Suriye hibir yabanc gdm istemiyor. Ve bsbtn bamsz olmak istiyor. Yalnz yansz bir devletin destei arzu ediliyor. Olanak varsa, Msr da iinde olmak zere, btn Arabistan'n erif ynetiminde bamszl isteniyor. Fakat Arabistan'daki ruhsal durumu ve halklarn huy ve tutumlarn ben bildiim iin, btn Arabistan topraklarnn erif ynetiminde tek bir devlet kurabilmelerini olas grmem, ulusal zgrlk ve eitliklerinin salanmas baarlabilirse byk bir ounlukla Osmanl Devletine balanma dncesinin stn gelecei kesindir. Buna gre, Irak, Suriye, Hicaz ve Arap Yarmadas (lykrbsnan) halklarnn ayr ayr birer Arap devleti kurup hepsinin uygun biimde Padiah Hazretlerine balanmasn salamak ve bir konfederasyon oluturmak konusunda Osmanl Devletinin Araplarla her bakmdan uyumas olasdr. Osmanl sancana da, Amerikan sancandaki yldzlar gibi devletlerin saysnca hilal (yarmay) konulmas (t m l y h), kutsal yerlere (Mekke ve Medine'ye) halife adna grevliler ve bir miktar Osmanl askeri yollanmas ve orada braklmas da olasdr. i) Bir Ermenistan kurulmas zorunludur. Kafkasya'da hkmetimizce tannm Ermeni Cumhuriyeti, bizim zararmza geniletilemez. Bar Konferans direnirse, ok az lde snr dzeltilmesi yaplmas konusunda dn vermek zorunludur. Ve (ayrakdnklyzas arvnhkyrdvknh) Kafkas Ermenistan olmakszn oluabileceine gre, Azerbaycan slam hkmetinin (devletinin) gc az olarak kurulmasna yardm etmek, karmz gereindendir. Bunun kuruluunu ve lsn saptamak hkmete der. Yunanistan'n

hakkmzdaki zararl politikasna kar Bulgaristan ile iyi geinmek gerekir. Bulgarlarn da bunu isteyeceklerini sanrm. j) Manda (gdm) bamszla ters dtnden, hibir devletin gdm kabul edilmemelidir. Yalnz tarm, sanayi ve br teknik, ynetsel konularda bamszlmz bozmamak kouluyla, yansz bir devletin yardm kabul olunabilir. Suriye Arap hkmeti de bu dncededir ve Amerika'ya eilimlidir. renildiine gre, Suriye'de igal tehlikesine kar seferberlik yaplmas bu dnceyi pekitirir. k) Bar Konferans'na kamunun gvenini kazanm, politikadan anlar, yurtsever kiilerin seilmesi. Ordumuzun gelecei: l) Mfettilikler ve askeri ra yeniden kurulmal. m) Emir ve komuta ve nemli grevler, Dnya Sava'nda deneyim grm, yetenekli, namuslu komutanlara verilmeli. n) Siyasal bir amala Enver Paa'nn kymna urayp emekli edilmi yetenekli yksek rtbeli askerler vardr. Bunlarn says da ok azdr. Bunlarn rtbeleri geri verilerek grevlendirilmeleri uygun olur. (h h d) Ordudan karlacak kadro art binlerce yksek rtbeli subay varken, yeteneksiz emeklilerin eylemli greve alnmamas. o) Subaylarn parasal durumlarnn ykseltilmesi. p) Dmanlarmz, yenilenlerin silahlarn snrlamaya alrken, kendileri srekli olarak oka silahlandklarndan, Bar Konferansnda, i durumumuz da dikkate alnarak, snrlarmza ve parasal gcmze gre, askeri rgtn yeterli gte tutulmasna allmas, salt benim blgemi gsz brakp kolayca almak amacyla General Ailenin tarafndan kolordunun kaldrlmas istenmi ve bu istek imdiye dein yerine getirilmemitir, ne var ki bu dncenin varl, kolordumun btn ilemlerine etki yapmakta olduundan, bu kaldrma konusunda olduu gibi, btn ordunun kurmay bakanlarnn bize yardmc olan bu devletin buyruuna ve etkinliine gememesine dikkat olunmas. Akla gelen bu noktalardan yerinde grlmeyenler zerinde aydnlatlmaklm ve bu ifrenin (kapal telin) alndnn bildirilmesini rica ederim. Harekt 2658 numaraldr. K.O/13 Komutan Cevdet

Belge, 156/IV.
Alm ifre Say 4690 ok ivedi ve kiiye zeldir Ankara, 17/10/1919 Amasya'da Kongre Temsilciler Kurulu Bakan Mustafa Kemal Paa Hazretlerine 1 D politikamz, tam zgrlk istemek, hibir devletin mandasn (gdmn) kabul etmemek, kapitlasyonlarn ve gmrk vergisini ykseltmemek zorunluunun, borlarmz demeyeceimize sebep olacan ileri srp kantlayarak, bu eski balantdan lkeyi antlama ile ve eylemli olarak kurtarmak. 2 lkemizi ele geirme tutkusu izlemeyen bir devletin ekonomik ve teknik yardm ve desteini salamak, baka devletlerden de uzmanlar, danmanlar, retmenler getirtebilmek ve zellikle organizasyonu bize benzeyen ve pek kld iin deerli adamlar isiz Kalan Avusturya-Macaristan'dan i ynetimde uzmanlar getirtmek. 3 Fransa'y -lkemizdeki yzlerce yllk byk karlar, ekini (kltr) dolaysyla- her zaman dost bir durumda bulundurmak ve bylece, zaman zaman bize kar kkrtlacak olan dnya kamuoyuna kar byk savunucu olarak kazanmak ve kurmay akademisi rencilerini Fransa'ya gndermek veya oradan retmen getirtmek, Bar Konferans'na ordumuz yararna bir destek olabilir. 4 ngiltere'nin Badat - skenderun (demiryolu) hattn alaca anlalmaktadr. Anadolu'da kalan br hatlarn tmn Trk yeleri bulunan karma bir kurulun bakanlk ve denetiminde Fransz irketlerine vermenin ve net gelirinin Dyunu Umumiye (d borlara) zglenmesinin uygun olaca inancndaym. 5 Yine Franszlarca, daha imdiden ve kendiliklerinden Adana'nn boaltlmas ile halk Trk olan illerin Trklerde kalmas karar eylemli olarak bize gsterilirse, lkenin her yannda ve hatta Adana'da, Fransz askeri olmadan bile -istemeden- ekonomik karlar

salanabilecei olasl onlara anlatlmaldr. Ve bylece Franszlarn Adana'da kalmaya hazrlanmak ve Yunann Aydn, talya'nn Antalya ve ngiltere'nin Halep ve Musul kentleri ile bu illerin kuzeyinde yerlemek dnce ve hazrlklar nlenmi olacaktr. 6 zellikle Atekes Anlamasndan beri izledikleri sakat politika ve bal olduklar yce Padiah Hazretlerine resmi trenlerde bile ziyareti ve bylece uyrukluk ve kulluk balantsn kesmi olan patriklerin eski ayrcalklardan sz etmeye haklar kalmamtr. Zaten Rum ahali Makedonya'ya, Ermeni ahali Erivan'daki Ermeni Cumhuriyeti'ne dnm olduu iin, Ermeni ve Rumlarn arlk merkezleri de lkemizden kalkm olacandan, Rum ve Ermeni patriklerinin ve bunlar gibi Bulgar Eksarhnn stanbul'dan kaldrlmas gerekir. Bar anlamasnda, herhalde zarara urayacak ve yer deitirmek zorunda kalacak olan slam halka kar patrikhanelerin kkrtmalarnn bylece ortadan kaldrlmas ile lkede dirlik dzenliin korunabilecei kukusuzdur. Atekes Anlamas, Mslman halk bu kadar ezen ve aalayan martlm bu Ermeni ve Rumlarn, Bulgaristan ve Yunanistan'da olduu gibi, gelecekte de, d kkrtmalarla her zaman bozgunculuk arac olacaklar pek olas bulunduundan, toprak ve ahali deiimi yoluyla bu konularn zmlenmesinin kan dklmemek iin tek yol olduu, konferansta aka gsterilebilmelidir. 7 Devlet ynetiminde, yalnzca Mslman ve Trk ahali dnlerek hkmet etmek zorunluu vardr. Azn az olacak Mslman olmayan unsurlarn kymdan korunmu olmas ve can, mal ve hak dokunulmazl yeter, ite dirlik dzenlik ve gvenliin yerletirilmesi iin bir (f v a m v n y l a l y) jandarmann yetersizlii Anadolu'yu acnacak durumda brakmaktadr. Jandarmann eylemli olarak iyiletirilip tamamlanmas iin almak zorunludur. Bu da askerliini bitirmi halktan gnll olarak bavuranlardan, ama ahlak ve tutumu denenmi ve dzgn olanlardan seilmek kouluyla yaplmaldr. zellikle subaylar iyi seilerek, alkan ve yurtsever bir kurul oluturulmaldr. Alay komutanlklarna, deerli, becerikli komutanlar verilmelidir. 8 Orduya gelince; kkl bir ayklamaya gereksinme olduundan, yasal koullar iinde, namuslu emekliler de aralarnda bulunmak zere, bir askeri ra kurulmal, Genelkurmay Bakan da bu kurulda yer almaldr. Sava deneyimlerine dayanan ve temelinde Trk ve slam

ordusu olmas gereken orduda tmenlere tarm retmenleri ve uzmanlar konularak, ordunun bir okul niteliinde bulundurulmas salanmal ve gsterilmelidir. 9 Her eyden nce zlk ilerine deneyimli ve yetenekli olan ve... kiiler getirilerek siciller incelettirilmeli ve buna gre grevdeki subaylar din, vatansever ve alkan duruma getirilmelidir. Son zamanda greve alnan emekliler yeniden emeklilie dndrlmelidir. Karada yetersizlii saptanm deniz subaylar, ya asl snflarna veya baka ve eitli hizmetlere alnmaldr. Kadro saptanmal, yeteneksiz ve ahlaksz olanlar karlmaldr; bunlardan nce kusursuzlarn, yalnz yalarnn ykseklii nedeniyle hemen kadrodan karlmamas uygun olur. 10 Kolordu, tmen ve alay komutanlklarn, bugnk savata bilgisi, ahlak ve alkanl grlm ve denenmi kiilere vermeli ve askeri ra kararnn tam olarak uygulanmasna, sava yllarnda kan gen subaylarn eitim ve retimle ykseltilmesine ve orduda dnce disiplininin ve ilerlemesinin pekitirilmesine olanak salanmaldr. Btn alaylarda ve buna eit olan kurumlarda onur kurulu kurulmas zorunlu olmaldr. 11 stanbul'da bo oturan subaylar kolordulara gnderilmelidir. Bylece eylemli deneyimden geirildikten sonra birliklerde altrlmalar Veya emekli edilmeleri yoluyla birok deerli subay ibana getirilmi olur. 12 Emekli edilmi ve edilecek subaylardan bilgi ve ahlak ynnden yksek ve vatanseverliklerinin etkisiyle istekli olanlar, snavdan geirilip bucak mdrlklerine, okul retmenliklerine ve benzeri birok grevlere atanarak bunlardan iki yanl yararlanlabilir. 13 Bugn birliklerdeki erler tmyle birbirine karmtr; silah altnda askerden... kaak bulunduu iin, af buyruu uyarnca cezalar balanmak zere emsali silan altnda bulunan btn kaaklar ve mazereti kalmam, bekaya silah altna arlmal ve bunlarn hemen birliklere yeniden yazlp balanmasnn ve bundan byle her bir kaan herhalde kendi birliine gnderilmesinin ilke olarak kabul edilmesi kesinlikle salanmaldr. 14 Eskisi gibi Osmanl lkesi mfettilie blnmelidir; tmen komutanlarnn da blgelerinde gvenlii salamakla grevlendirilmesi, lkenin dirlik dzenlii bakmndan pek nemlidir. 15 Alndnn bildirilmesi.

K.O.20 Komutan Vekili Mahmut

Belge, 156/V.
zlm ifre 1457 T/40 Erzurum, 17/10/1919 Gelii, 18/10/1919 Amasya'da Tmen 5 Komutanlna K: 14/10/1919 ifreye. Temsilciler Kuruluna: politikamz zerindeki ilkeler, kongrelerde hemen hemen olduu gibi saptanmtr. Erzurum konusunda hibir zaman bir milis ordusu kabul edilmeyip, herhalde dzenli bir ordu braklmal ve bu ordunun mevcudu ne olursa olsun, bugnk kadrolar azaltlmamaldr. Komu devletlerin dzenli ordular bulunmaktadr; bizde yalnz jandarma ve gnll bir durum olduu takdirde, lkenin geniliiyle orantl mevcuda ykselememesi, herhalde dzenli ordunun destekleyici temel g olmas gereksinimini gsterir. Bundan baka, her yl nemli sayda yirmi yandaki gencin yeterince renim ve eitim grmesi de, genel milli eitimimiz hesabna bir kazantr; durumu bildiririm. K.O. 15 Komutan Kzm Karabekir.

Belge, 156/VI.
1577 T/30 zlm ifre ok ivedidir Erzurum, 18/10/1919

Amasya'da Tmen 5 Komutanlna Mustafa Kemal Paa Hazretlerine: Bugnk tel yazma ektir: 1 tilaf Devletleri'nin ya imdi ya da bar konferansnda, dou illerindeki ordunun Atekes Anlamasna gre silah teslim etmelerini istemeleri olasl vardr. Komu devletlerden Grclerle, zellikle kym srdren Ermenilerin snrlar, gelecekteki durumlar ve silah brakmalar, ayrca karara balanp saptanmadka, her zaman tehditle kar karya olan halkmzn bir tek silah bile vermeye izin vermeyecekleri aktr. Bu konunun nemle gz nne alnmasn dilerim. 2 Bundan baka, kurtulmu olan illerimizde bir hayli Rus silah ve cephanesi vardr. Bunlarn kylarmzda teslimi (Atekes Anlamasyla) taahht edildii iin, hakl olarak istiyorlard. Oysa rnein Erzurum'daki bir ambarda bulunan Rus silah ve cephanesi yirmi bin arabalktr. Bu duruma gre, bunlarn verilmesine ne ulatrma aralarmz, ne de paramz kesinlikle yetmeyeceinden, bu konuda da dikkatli davranlmas gerekir, ikincisi bunlar savata alnm silahlar olup, ulusumuzun hakkdr. 3Bar Konferansna gidecek delegeleri Bahriye Nazr Paa Hazretleri bilirler; bu konuda aydnlatlmaklm diler, Salih Paa Hazretlerine zel sayglarmn sunulmasna arac olmak iyiliinde bulunmanz rica ederim. K.O. 15 Komutan Kzm

Belge, 157.
Kastamonu, 18/10/1919 Mustafa Kemal Paa Hazretlerine Yksek selam ilginiz Salih Paa Hazretlerine bildirildi. Gsterdiiniz yksek yaknla teekkr etmi ve kendisi iin Kuvay Milliyece yaplan grkemli karlamadan memnun kaldn, yant olarak sylemi olduklar bildirilir.

Kastamonu Mdafaa-i Hukuk Kurulu Reit

Belge, 158.
ifre Sivas, 1/11/1919 Erzurum'da 15.K.O. Komutan Kzm Karabekir Paa Hazretlerine Ankara'da 20 K.O. Komutan Ali Fuat Paa Hazretlerine Diyarbakr'da 13. K.O. Komutan Cevdet Beyefendiye Amasya'da Bahriye Nazr Salih Paa Hazretleriyle yaplan grme sonucunda temel kararlarla eki, neri ve dnce zeti olarak kararlatrlan noktalar, olduu gibi aada sunulmutur. Bar Konferasna gnderilecek kiilerin seimi -gerekli niteliklere sahip bulunmalar kouluyla- hkmete braklmtr. Hkmete gnderilmek zere dnlmekte olan kiilerin adlar da eklenmitir. Bu bilgilerin iliki kurduunuz Mdafaa-i Hukuk Merkez Kurullarna ulatrlmasn ve bu telin alndnn bildirilmesini rica ederiz. Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal RNEK liiktir (Belge, 159-160)

Belge, 159.
Askerin politikayla urat dncesi uyandrlmamak, hatta asker politika ile uramamal.

l ttihatln, ttihat ve Terakki dncesinin lkede yeniden uyanmas, dahas baz belirtilerinin grlm olmas, politika bakmndan ok zararldr. nk btn tilaf Devletleriyle Mslman olmayan uyruklar ittihatlk ideoloji ve dncesine kardrlar ve yabanc temsilciler bunun yurt iin felaket getireceini, Bar Konferansna kt etki yapacan az birliiyle bildirmektedirler. Ortam ve zaman kt yorum ve yanl anlamaya ok elverili olduundan, en ufak bir eylem ve durumdan bile kanmak gereklidir. 2 Hkmetle Ulusal rgt arasnda temel noktalarda anlama olmu ve hibir eliki ve anlamazlk kalmamtr. Buna gre, hkmetin durumuna ve gcne zarar getirecek en kk bir karmadan kanmak, lkenin esenlii bakmndan ok gereklidir. u halde yrrlkteki yasa kurallarna uymay ilke edinmi olan hkmete kar filan kimsenin grevden alnmas, filann atanmas, filann cezalandrlmas gibi isteklerden kanlmas gerekir. 3 alma" politikas gdlmeyecei, verilen sz gereinden bulunduu iin, vaktiyle rgte kar olmasndan dolay tutuklanm kimseler varsa bunlarn salverilmesi ve bunlar arasnda yasak iler yapanlara kar savclka yrtlecek yasal kovuturmaya kar klmamas gerekir. 4 Tehcir (yani Ermenilerin bulunduklar yerlerden alnp gneye yollanmas olay) dolaysyla su ileyenlerin yasal yoldan cezalandrlmas adalet ve politika bakmndan zorunludur. 5 Dnya Sava'na katlmamzn yerinde olup olmad konusundaki dncelere hkmet karmaz. Fakat katlmann uygun olduu konusundaki grlerin imdilik gizli tutulmas, lkenin esenlii gereindendir. nk savaa girme dncesinin doru olduunu aklayanlar, tilaf Devletleri'ne dman ve Almanlara dost saylarak rkntye sebep oluyor. 6 Mebuslarn serbeste seilmesi; bize kar yaplacak itirazlar ve ie karmalar nlemek, uyruklar arasnda kma olasl bulunan anlamazlklar gidermek iin gerekli ve yurt esenlii iin zorunludur. nk seimlere karma olgusu dedikodu yaratmakla birlikte, szgelimi tannm ttihatlarn mebus seilmesi, tilaf Devletlerinin itirazna, dahas ie karmalarna neden olabileceinden, seimlerin halkn oyuna braklmas gereklidir. Uygun olan da budur. Zaten Mebuslar Meclisi'nde muhalif partilere de gereksinim vardr. 7 Grltl gsteri ve yazlardan saknlmas.

8 Gvenlii bozacak olaylara meydan verilmemesi ve daha nce kprde adam vurulmas gibi olaylarn kendi onaylaryla yaplm olduunun duyurulmas. 9 Ne hkmetten yana, ne de ona kar bir ey yazlmamas. 21.10.1919 Bahriye Nazr Salih Hulusi Toplanacak olan Mebuslar Meclisi yeleri arasnda kiilikleri ttihatln ktlkleriyle ilgili ve tehcir ve kym ileriyle yurdun ve ulusun gerek karlarna aykr baka ktlklerle lekeli olan kimselerin bulunmas doru olmadndan, bunu nlemek iin olabilen yollara bavurulabilir. Bu yollar kii haklarna ve yasal kurallara saldr niteliinde olmamaldr. Gdlen ama, temiz ve yansz kiilerin seilmelerini yelemek, ktcllerin ve yabanclarn herhangi bir itirazna ve ie karmalarna meydan vermemek iin lkemizde bulunan btn siyasal partilerin ve Hristiyan unsurlarn seimlere katlmalar salanp, toplanacak meclisin temsil yetkisinin her bakmdan btn lkeyi kapsadn kantlamaktr. Bu konudaki giriimlerde gecikilmi olduundan, bundan sonra alnabilecek nlemlerle amacn tam olarak salanmasnn olanakszl dnlmekle birlikte, alnabilecek en iyi sonucun salanmasna aba harcanacaktr. 22/Ekim/1919 Bahriye Nazr Salih Hulusi

Belge, 161.
vedidir. Amasya Mutasarrflna Mustafa Kemal Paa Hazretlerine sunulacaktr:

1 eyh Recep ve arkadalarnn tel yazlar olaynn oraya abartlm biimde yanstldn, dnk yazmadan anladm. Durumu aka bildiriyorum: 2 Bu adamlar Salih Paa Hazretlerinin daha nce Sivas'ta srgn bulunmasndan yararlanarak, -Amasya'ya kadar gelmiken, buraya da arlmasnn uygun olaca gerekesiyle- baz saf kiileri aldatp bir telyazs hazrlayarak imza attrmlardr. Bu i nceden haber alnm olduu gibi sonradan kendileri de valilik makamna gelerek byle bir tel yazs yazacaklarn sylemilerdir. Durup dururken ve hi hesapta yokken Salih Paa Hazretlerinin arlmas elbette zel bir amaca ynelik olacandan, lkede dedikodu yarataca, bu giriimlerden kanlmasnn elbette hayrl olaca, srekli olarak bir saat boyunca, nedeni ve kantlaryla onlara anlatld. Kendileri de syleilen szlere inanm gibi grnerek gittiler. 3 Evvelki gece saat 12 sularnda eyh Recep ile Ahmet Kemal ve Zaralzade Celal adndaki iki arkada telgrafhanede makine odasna girerek Salih Paa'ya yazlan bu tel yazsnn (Amasya'ya) ekilmesini istemilerdir. Paa henz Amasya'ya gelmediinden, geldiinde ekilmek zere tel yazsn brakmalar nerilmi ise de, direnmiler, tehditte bulunmular ve sonunda, tel yazsnn ekilmeyeceini anlamalar zerine, kendilerine yaknl olan bir telgraf memurunu kandrp Padiaha ve stanbul Telgraf Bamemuruna, orada yazdklar bilinen tel yazlarn ektirmilerdir. 4 Gece yars telgrafhanede geen bu olaydan ne telgraf memurlarnca, ne de baka bir kimse tarafndan hibir resmi grevliye bilgi verilmemitir. 5 Ancak ertesi sabah telgraf bamdr tarafndan nce telefonla, ardndan resmi yazyla durum valilie bildirilmi, bunun zerine hemen bu kii yakalanarak polis idaresince ilk soruturmas yaplp ve adliye memurlar da gece yarsna dein dairede alkonulup evrak kendilerine verilmi, yasal bakmdan gereken resmi tutuklama yazs yazdrlm ve bu kiiler tutukevine gnderilmitir. 6 Bu olay yznden kentte dirlik dzenlik ve gvenliin bozulmas olas grlmemi olmakla birlikte, ne olur ne olmaz dncesiyle, nlem alnm ve devriye says oaltlmtr. Kent, bildiiniz gibi normal durumdadr. 7 Bu aklamalardan anlalaca gibi, baz ilgili memurlarn ald-rszl yznden doan u olayn gerekte nemi yok ise de,

srmesi ve nemli lde genilemesi olas iken nne geilmi ve alnan ivedi ve sert nlemlerden dolay buna benzer olaylarn bundan byle kamayacann ak olduu, zel sayglarmla bilginize sunulur. 20 Ekim 1919 Sivas Valisi Reit

Belge, 162.
zlm ifre ok ivedidir Say 1367 zmit, 20/10/1919 Sivas'ta nc Kolordu Komutanlna Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Temsilciler Kurulu Bakanlna: Adapazar ilesinin Akyaz yresinde Talstan Bey ve stanbul'dan para ve ynerge ile gelerek svari olacaklara otuz lira ve piyade yazlacaklara onbe lira vaat eden Bekir adnda bir kii ve Geyve Altnc Daire Tahsildar Sapanca'nn Akay Ky'nden Beslan adndaki adamlarn, balarna topladklar atl ve yaya kiilerle Adapazar kasabasn basp yama edecekleri, yerinden haber alnarak, ile kaymakam ve zmit'ten gnderilen bir binba ve erkez ve Abazalardan yirmi yirmibe kadar atl ile ikiyz bin lekli haritada, Ltfiye ky yaknndaki arka kynde bulumular ve bu davranlarnn nedeni soruldukta, Padiahn yaamakta ve hilafet makamnda olup olmadn renmek iin Adapazar'na telgraf bana gitmek istediklerini ve Mustafa Kemal Paa'y padiah olarak kabul edemeyeceklerini sylemiler; ile kaymakam bu durumu telgrafhanede makine banda livann mutasarrfna bildirmi ve bu kiilerin amacnn oradaki ynetimi deitirmek olup, ellerindeki ynergeden, stanbul'da nemli kiilerle ilikileri olduunu, hatta Padiahn da gya bu kiilerin davranlarndan haberli bulunduunu syledikleri bildirilmitir. Durum hemen kolorduya bildirilerek kuvvet

istenmekle birlikte daha nce Adapazar'na gnderilmi olduu bildirilen askeri birlii ile kaymakamnn arabalarla Hendek ynne doru yola kard ve kendisinin de dalmaya balayan bu kiileri Hendek'e doru izledii ve sz edilen Bekir'in, toplanan kiilere, ngilizler bu i iin bir hafta sre tandlar, be gn geti, iki gnnz kald, ii abuk bitirelim diye konutuu, kaymakam tarafndan ek olarak bildirilmitir. in genilemesine meydan brakmamak ve silah patlamadan bu kiileri birbirinden ayrp Bekir denilen melunu yakalamak iin livann mutasarrf ile birlikte jandarma binbalndan emekli Hafz ve yine binbalktan emekli, iftlik sahiplerinden, zmit Merkez Kurulu kinci Bakan erkez Kzm ve Sapanca'dan Safer Beyleri oraya gndermeye karar verdik. Bu kiilerin giriiminden bir sonu alnaca beklenmemekle birlikte, askeri kuvvet gsterisiyle ba edirmek de pek gerekli olup, askeri birliin gnderilmesinin sonucu, ayrca bildirilecektir. Bu sorun zerinde stanbul'da Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin temsilcisi veya pek namuslu, duyunlu (vicdanl) bildiimiz -tmenin bal olduu- Beinci Kolordu'nun komutan, tutsaklktan yeni dnen eski Yemen Kuvvetleri Komutan Tugeneral erkez Ali Sait Paa'dan bu sorunun nerelere ve kimlere kk saldn sormak uygun gibi dnlmektedir. Ali Fuat Paa Hazretlerince de Dzce yresine bir miktar askeri kuvvet gnderilmesi pek nemlidir. Durum bilginize sunulur efendim. Birinci Tmen Komutan Mustafa Asm

Belge, 163.
Say 36 Tel: ok ivedidir Amasya, 23/10/1919 Adapazar Kaymakamlna Talstan, Bekir ve Beslan Beyler adnda birtakm adamlarn baz bozguncu giriimlerde bulunduktan haber alnmtr. Onlara kar abuk ve sert nlemler uygulanmasnda kesinlikle duraksama

gsterilmeyip, zararl eylemlerinin yok edilmesi ve sonucunun bildirilmesi rica olunur. Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 164.
ok ivedidir. ifre Amasya, 23/10/1919 Harbiye Nazr Cemal Paa Hazretlerine Adapazar ilesinin Akyaz yresine, tilaf ve Hrriyet Partisi'nden eteci Bekir Bey ve arkadalar stanbul'dan oka para ve ynerge ile gelip, svari olacaklara otuz ve yaya yazlacaklara onbe lira vaat ederek birtakm adamlar bana toplamaya kalkmtr. Ve kendisine rastlayanlara, Padiahn yaamakta ve hilafette olup olmadn renmek iin Adapazar'na telgrafhanede makine bana gitmek istediklerini bildirmiler, amalarnn orada ynetimi deitirmek ve ellerindeki ynergeden stanbul'da nemlice kiilerle ilikileri bulunduunu ve hatta kendilerinin bu yaptklarndan Padiahn da bilgisi olduunu sylemilerdir. Ad geen Bekir'in, toplanan baz kimselere, "ngilizler bu i iin bir hatta sre verdiler. Be gn geti, iki gnmz kald, ii abuklatralm" diye konutuunun iitildii renilmitir. Padiahlk hkmetince bu gibi bozguncu eylem ve davranlara kar hemen zamannda etkin nlem alnmayp, sorun ulusal rgte dokunuyorsa, en sert nlemler alnmakta kendimizi mazur greceimizi bildiririz. Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 165.
Say: 13 ok ivedidir, geciktirilemez Adapazar, 23/10/1919 nc Kolordu Komutanlna 20/10/1919 gn ve 1/367 sayl ifreye ektir: Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Temsilciler Kurulu Yksek Bakanlna: zmit'te bulunan ve otuzbe erden oluan askeri kuvvet ve Adapazar'nda erkez ileri gelenlerinin yardm sonucunda katlan atllar ve mevcut jandarmalarla sz edilen adamlar zerine gnderilen ile kaymakam ve komutanlardan biri, nemli sayda toplanm ve toplanmakta bulunmu olan ktlk kiileri, Tanrnn yardmyla, silah patlamakszn datp tahsildar Beslan ve kardei hsan avu yakalanarak Adapazar'na getirilmi ve subaylktan kovulma Balkesirli, stanbul'dan para ve ynergeyle geldii anlalan, Bekir adndaki melun kam ise de, izlenmesi iin askeri birlik karlm, stanbul'a savumas olasl dnlerek, baz nemlice istasyonlara zel grevliler gnderilmitir. Gerekli ayrntlar daha sonra bildiririm. Sonu olarak, stanbul'da nemli ve fakat kimlikleri buraca bilinmeyen kiilerin ynetim ve kkrtmasyla, ok elverili olan bu yrede bir ayaklanma ve karklk karmaya gnderilmi olan Bekir adndaki yezidin alaka giriimleri bylece ve Tanrnn yardmyla geliememitir. Mutasarrf Beyle yarn zmit'e dnyoruz. Yalnz bu ilin gvenliini salamak iin gezici glere gereksinme olduunu Mazhar ve Sreyya Beyler yakndan bilir ve dorularlar. Komutamdaki kuvveti daha nce bildirmitim. stanbul'daki svariden hi olmazsa bln ivedilikle gnderilmesi iin arac olmanz nemle bildirir ve rica ederim. Birinci Tmen Komutan Yarbay Mustafa sm

Belge, 166.
Tel yazs Adapazar, 27/10/1919 Amasya'da, yahut Sivas'ta Mustafa Kemal Paa Hazretlerine K: 23/10/1919. Yksek buyruklarn bugn aldm. Gerekten bir hafta nce stanbul'dan zel olarak gelen Bekir Bey adndaki kiinin kkrtmas sonucunda zmit'in Derbent bucandan balayp Dzce'ye dein erkez kylerinden silahl adamlar arlarak bir toplant yaplp bozguncu eylemlere giritikleri renilmi ve hemen livadan getirtilen asker ve jandarma birlikleriyle kiisel olarak izlenilmi, Tanrnn ve gerek vatan evlatlar olan teki erkez ileri gelenlerinin yardmyla, sonucu kt olaca anlalan bu toplant tmyle datlm, giriim baarsz kalmtr. Kkrtclardan Beslan ve bir arkada yakalanarak merkeze getirilip tutuklanm ve adaletin penesine teslim edilmitir. Bu gibilere yasalarn sertlikle uygulanmasnda en kk bir duraksama gsterilmeyecei kukusuzdur. Sorunun mutasarrflktan yksek katnza bildirilecei dncesiyle bilgi verilmemiti. Bununla birlikte arkas gelebilecei dnlerek, her trl olasla kar hkmetin gl bulunmas zorunludur. Gereken nlemlerin alnmasn rica eder ve byle durumlarn yinelenmemesi iin gerekli almalardan hibir zaman geri durulamayacan bilginize sunarm. Kaymakam Tahir

Belge, 167.
Tel Sivas, 31/10/1919 Adapazar Kaymakam Tahir Beyefendiye

K: 27/10/1919 Yabanc paras ile ve yurt haynlarnn kkrtmalaryla bozgunculua girienlere kar devlet gcnn gsterilmesi konusundaki yksek abanz vgye deer. Tutuklananlar kimlerdir? Sorgularndan ne anlalmtr? O yreye ulusal rgtn denetlenmesi amacyla stanbul'dan gnderilen Kurmay Yzba Cemal Bey'le iliki kurulmu mudur? Bildirilmesi rica olunur. Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 168.
Adapazar, 9/11/1919 Sivas'ta Temsilciler Kurulu adna Mustafa Kemal Paa Hazretlerine K: 1/11/1919 1 Soruturma tamamlanmtr. Tutuklananlar Akay kynden Beslan ve hsan avu'tur. Kkrtc ve dzenleyiciler arasnda olduklar saptanarak, askeri mahkemeye verilmilerdir. Bunlardan baka zmit'teki, ngiliz brahim adyla anlan kiinin de dzencilerden olduu saptanarak, bu adamla Talstan Bey'in yeeni Kamil ve Kayalar kynden Tahir hakknda geici tutuklama buyruu karlmtr. brahim'in yakalanmasn mutasarrfla yazdm. brlerini izliyoruz. nallah yaknda onlar da tutuklayp adaletin penesine teslim edeceiz. 2 Cemal Bey'le grtk. Birlikte Karasu'ya Rt Bey'in yanna da gittik. Kymlarn sonucunu ifre ile stanbul'a yazmtr. 3 Yksek buyruklarn, denetim iin ktm bucaklardan dnmde bugn aldm. Yantn gecikmesi bundan ileri gelmitir. Balanmam diler, yksek beeni ve sevgilerine teekkrlerimi sunarm.

Tahir

Belge, 169.
ifre: Kiiye zel Amasya, 26/10/1919 Harbiye Nazr Cemal Paa Hazretlerine stanbul'dan para ve ynerge ile Adapazar yresine gelip kafadarlaryla birlikte karklk karmaya altn bildirmi olduum eteci Bekir'in giriiminin, yerinde alnan nlemler sonucunda baarsz kald ve kendisinin kat yksek bilgileri iindedir. Bekir'in tekrar stanbul'a dnerek yeniden haynca giriimlere balamas byk olaslk iinde olduundan, bu kii hakknda zellikle kovuturmada bulunulmas uygun grlmekle durum bilginize sunulur. Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 170/I.
27 Ekim 1919 Temsilciler Kurulu Bakan Mustafa Kemal Paa Hazretlerine Bandrma erkezlerinden Bekir Stk adnda bir kt kiinin, yannda iki subay ve krk silahl arkada olduu halde Adapazar yresindeki Abaza kylerine gelip halk Ulusal Savama ve bugnk hkmete kar kkrtt ve bu uurda birok para harcad ve iin iinde baz yabanc kkrtmalarn da sezildii, belki de kesin olduu ve bu kkrtmalara erkez, Abaza ve Lazlardan pek ok kiinin srekli olarak katld renilmitir. Dzce ilesinde bulunan erkez,

Abaza ve Laz kylerinin teden beri bu gibi haynca davranlara kalktklar tecrbeyle saptanmtr. Byle ac olaylarn meydana gelmesini nlemek ve buna kalkanlar bastrmak iin tek ara, jandarma glerinden olumakta ise de, bu gcn imdiki says, jandarma erlerinin ounca kt kiilerden ve ekyadan olumas ve jandarma subaylarnn sivil ynetimi hie saymak yolunda tutturduklar bakaldrc alkanlk, her trl nlem alma olanan ortadan kaldrmakta ve sekiz aydan beri birok vesilelerle yksek nezarete yaplan umutsuzca bavurularm kabul edilmemektedir. Vatanmzn yok edilmesine alan birok yerli, yabanc unsurlarn varl aktr. Ve iin balangcnda ezilip yok edilmelerine nem verilmezse, gelecekte byk bir felaket kmas doal olduundan, durumu yce katnza bildiririm. Bolu Mutasarrf Ali Haydar

Belge, 170/II.
ifre: vedidir Sivas, 31/10/1919 Bolu Mutasarrf Haydar Beyefendiye K: 27/10/1919 ifreye: Bekir Stk ve arkadalarnn kovuturulup ortadan kaldrlmas ve bu gibi yabanc giriimlerin yapacaklar zararlarn kesinlikle nlenmesi iin yksek kiiliinizle iliki kurularak ortaklaa kararlatrlacak bir plan iinde harekete geilmesi ve size eylemli olarak yardm edilmesi gereklilii, nem ve ivedilikle zmit Mutasarrflna ve zmit'te bulunan Birinci Tmen Komutanlna bildirilmitir. Yaplan ilerin sonucundan srekli olarak bilgi verilmesi rica olunur. Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 170/III.
ifre: vedidir Sivas, 31/10/1919 zmit Mutasarrflna zmit'te Birinci Tmen Komutanlna Bandrma erkezlerinden Bekir Stk adnda birinin, yannda iki subay ve krk silahl arkada olduu halde, Adapazar yresinde Abaza kylerine gelip halk Ulusal Savama ve bugnk hkmete kar kkrtt ve bu uurda birok para harcamakta olduu ve iin iinde yabanc parma bulunduunun saptand, Dzce ilesinde bulunan erkez, Abaza ve Laz kylerinin bu kkrtmalara eilimli olduklar, Bolu Mutasarrf Haydar Bey tarafndan yazlm ve eldeki jandarmann nicelik ve nitelik bakmndan bunlara kar koymaya yeterli olmad bildirilmitir. Haydar Bey'le hemen iliki kurularak bu bozguncularn zararl eylemlerinin bir an nce nlenmesi, yurt ve ulus hayn yabanclarn bu gibi giriimlerine kesinlikle engel olacak nlemlerin alnmas konusunda ortaklaa harekete geilmesi ve eylemli yardm yaplmas ve yaplan ilerden bilgi verilmesi nem ve ivedilikle rica olunur. Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 171.
Pangalt, 20/10/1919 K.O.3 Komutanlna Mustafa Kemal Paa Hazretlerine zeldir: l- Hrriyet ve tilaf Partisi ve Nigehbanclar ve ngiliz Sevenler Dernei'nin oluturduklar blok ve Ali Kemal ve Sait Molla gibi baz

kiiler, Mslman olmayan halk srekli olarak Kuvay Milliye'ye kar kkrtyorlar. Rum ve Ermeni patrikleri bu konuda yabanc temsilciliklere bavurmularda". Adapazar'nda, aslm Kzm'n kardei Hikmet, buradan ald ynerge zerine, bana toplad be on silahl adamla Kuvay Milliye'ye kar eyleme gemitir. Yine bu yrede Deirmendere'de parayla adam toplamaya balamlar ve Geyve'de hkmeti basmaya karar vermilerdir. Karacabey'de de bunun gibi ufak tefek eylemler grlmtr. Bursa'da Gmlcineli smail'in kurduu eteler btn ilin gvenliini bozmaya ve Kuvay Milliye'ye kar eyleme balamlardr. Biz imdilik zorla i grmekten ok, ktle alet olanlar elde etmeye abalyoruz. Bu kez Adapazar'na giden memura gerekli ynergeyi verdik. Hatta Adapazar ve zmit yrelerinde dolaan baz etelerin tehcir (*) dolaysyla dalarda bulunduunu anladmzdan, kendilerine gvence vereceiz. Ancak bu konunun hkmete kovuturulmamas ok gereklidir. Ayn yoldan Adapazar'ndaki Hikmet'i ve brlerini de elde etmeye alyoruz. Burann ve Ankara'nn dikkatini ektik. Sizin tarafnzdan da giriimde bulunulmas ve zmit ve Adapazar'nda rgtn geniletilmesi iin yollanan grevliye buyruk verildiinde, bu yerlere de Ankara'ca tzklerden gnderilmesi rica olunur. Giden grevlimiz Kurmay Yzba Cemal Efendidir. Bar yollardan buralarda sonu alamaz ve zararl kiiler bizim amacmza dndrlemezse, hemen devlete iddet kullanlmas zorunlu olacaktr. 2- Kuvay Milliye'ye kar dzenlenen etelerin eyleme balamas, buradaki karcl blokun ak ak i grmesi, Nigehbanclarn bir gnde hapisten karlmas, polis mdrlnn Kuvay Milliye'den yana olanlarn tarafna gememesi, nemli grevlerde hl bize kar olanlarn bulunmas, Trkiye Ajans'ndaki aldrszlk ve savsaklamalar, bu iin bizim tarafn yenilgisiyle sonulanaca dncesini uyandryor. Hkmet pek ar gidiyor. Henz Kemal grevine geri verilmedii gibi, Kastamonu Valisi olup ulusal savam yznden alkonulan brahim Bey bile grevine geri gnderilmedi. Arkadamz Kurmay Edip, pekl polis mdrl grevini yapabilir. Ksacas, hkmet bu araksak davrann srdrrse, yelerinden bazlarnn deitirilmesi ve belki hepsinin drlmesi zorunlu olacaktr sanyoruz. Sizin ve Rauf Bey'in Amerika gazetelerinde okunan (e h n t r v v s a n c ) ngiliz evrelerinde kt etki yapm ve (f r z s z d r s d l h y) kukularn arttrmtr.

Adam Blok'un kesin ve itenlikli olarak sylediine gre, ngilizler Trkiye topraklarna el koymak iin hibir karar vermemi; yalnz parasal ve ynetsel denetim kesin imi. ngiliz subaylarna Trklerle iliki kurmama buyruu vermilerdir. Nedeni, gya kandrlmak korkusu imi efendim. anakkale Mstahkem Mevki Komutan Albay evket
(*) Ermeni srgn

Belge, 172.
ifre Sivas, 1/11/1919 Bursa'da 56. Tmen Komutan Bekir Sami Beyefendiye Bursa yresinde Gmlcineli smail Bey'in kurduu etelerin eyleme gemi olduu stanbul'dan bildiriliyor. Bunlar tmy le yok edildi mi? l iinde Ulusal Savama kar hibir bozgunculuk tohumu braklmamas, bilinen yksek anlay ve vatanseverliinizden beklenmektedir. Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 173.
ifre: vedidir Amasya, 24/10/1919 Ankara'da Yirminci Kolordu Komutan Vekili Mahmut Beyefendiye

Harbiye Nazr'nn, vali hakkndaki son srarlarna da tarafmzdan aadaki yant verilmitir. Herhalde sizin gibi saygn ve deerli bir arkadamzn zntye dmesini istemeyiz. Ve bunun iin olana bulunan her trl giriimde bulunulmas da doaldr. Bugnk hkmeti en ok g durumda brakan ve her hkmeti brakabilecek olan ve zaten bizce de ulusal birliimize aykr bulunan yol, halkn, hibir programa bal deilmi gibi, hkmete kar ayr ayr isteklerde bulunmasdr. nk hkmet, bir kurulla anlamann kolayn bulabilir. Ama her il ile ayr ayr anlamak olanakszdr. Bu durumda, ekilmekten baka yol bulamaz. Bugnk hkmet, ufak bir bask karsnda ekilme eilimindedir. Gelecek hkmetin kimlerden oluaca ve hangi yolu izleyecei bilinmez. Bu duruma gre, amaca gvenle ulancaya dein, gerekirse biraz da zveride bulunmak zorunludur. Herhalde Cemal Paa'dan alnacak son yanta ve bildirdiim grlere gre Ankara durumunun iyi yrtlmesi, herkese bilinen yetenek ve vatanseverliinizden beklenir efendim. Mustafa Kemal

Belge, 174.
Kiiye zeldir Ankara'dan, 28/10/1919 K.O.3. K. Mustafa Kemal Paa Hazretlerine: Albay evket Bey'den sizin adnza gelen tel yazs aadadr: Adapazar yresindeki olay konusunda imdiye dein elde edilen bilgiler aada sunulur: Bu konuyla ilgili olarak, Kuvay Milliye'ye kar Adapazar ve yresindeki bakaldrma balangc ile bundan ne yolda yararlanlaca yolundaki "Padiah, Ferit Paa, dil Bey ve Sait Molla ile Ali Kemal'den oluan grubun tasarmlarn ieren mektup kurye ile Sivas'a

yola kyor." Yola karldn ayrca bildireceiz. Adapazar soruturmas sryor. l- Bundan iki ay nce Amasya'dan Adapazar'na gelen erkez Hikmet adnda bir kii zmit ve yresinde ve Adapazar blgesinde teden beri kendisine ve ailesine kar olan Sait Bey ve baka kiilerin orada Kuvay Milliye rgtn kabul edip uyguladklarn ve btn bu yre halknn Kuvay Milliye'ye katldklarn bildirir telgr af ektiklerini haber alr; bu grup ayn zamanda Kuvay Milliye rgtne dayanmakla kar tarafa biraz gsteri yaparlar. Hikmet Bey grubu, kendisinin Amasya'dan geldiini ve Mustafa Kemal Paa'y tandn, byle bir rgt kurmaya yalnz kendisinin yetkili olduunu ileri srerek, bunlara kar kar. Hikmet, Sivas'la haberlemek ister. Kar taraf bunu yaptrmaz. Zaten Hikmet, Mahmut evket Paa'nn ldrlmesi olayndan dolay lme mahkm olduundan ve karsndakilerin de ttihat ve Terakki zamannda grev ve servet sahibi olduklarn bildiinden, rekabet ve korku duygusuyla, Kuvay Milliye ve yandalarna kart bir tutum izlemeye balar ve karcl bir rgt kurar. Bunu sezen Sait Molla, hemen ngilizlere haber verir ve Hikmet'i elde ederler. Onu Hristiyanlara kar bir kyma kkrtrlar; bu konuya ilikin belgeler elde edildi. Hemen Fransa ve Amerika temsilcilerine verildi. Temsilciler bunu nemle alp, Franszlar abucak torpido ile Paris'e gnderdiler. Harbiye Nazr Cemal Paa'ya da verildi. Hkmetin yelerine gven bulunmadndan, yalnz sadrazama zel olarak sylendi. Hikmet de dn stanbul'da idi. Kendisi ile grld. Gerein yle olduu saptand: a) Hikmet, Kuvay Milliye'yi kendisi rgtleyemediinden zntldr. b) Kartlarnn yapt bir rgte girmeyi kklk sayyor. c) Kartlar bu rgtten g alarak kiisel birtakm kar salyorlarm ve baskya balamlar. d) Hikmet'in kartlar veya Kuvay Milliye'yi temsil edenler, ttihat imi. Karar; Eer Sivas, Adapazar'na ve zmit'e telgraf yazarak derse ki, 'Kuvay Milliye rgtnden baz kimselerin kiisel karlarn salamaya ve bakalarna bask yapmaya baladklarn rendik. Yasaya aykr bu davran knarz ve reddederiz.' Hikmet de bundan sonra karcl olmayacak; para aldn ve alet olduunu (.....) reddetti.

Bu ngiliz (a d d l l) dzeni herkese duyulduu iin, artk uygulamaya geilemeyeceini sanyoruz. Akdeniz Mevki Komutan: evket K.O.20. K. Tugeneral

Belge, 175.
Tel Sivas, 31/10/1919 GENELGE zmit, Adapazar, Bursa, Konya, Balkesir, Merkez Kurullarna Kuvay Milliye'den olduklarn ileri sren baz kimselerin kiisel karlarn salamak amacyla davrandklar ve bask yapmak giriimine getikleri iitildi. Haksz ve yasaya aykr davranlarn ulusal rgtte yeri yoktur. Bu gibiler iin hkmetin yasay uygulayaca kesindir. Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i HukukCemiyeti Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 176.
ifre. ok ivedidir. Sivas, 2/11/1919 Harbiye Nazr Cemal Paa Hazretlerine stanbul'dan aldmz gvenilir bilgilere gre, Kiraz Hamdi Paa ile Padiah grerek, Mir (Mareal) Zeki Paa bakanlnda bir kabine hazrladklar ve Sadrazam Paaya ekilmesini nerecei

duyulmutur. Bunu hi olas grmemekle birlikte, ulus dman kiilerin iktidara gelmesi, btn Osmanl lkesinin, stanbul ile kesin olarak ilikiyi kesmesi zorunluunu douracaktr. Sadrazam Paa Hazretlerinin hibir gerek veya szde nedenle grevlerini brakmamalar konusundaki kesin zorunluun uygun biimde kendisine bildirilmesi rica olunur. Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 177.
ifre, ivedidir. Kiiye zel Sivas, 2/11/1919 Ankara'da K.O. 20 Komutanlna Erzurum'da K.O. 15 Komutan Kzm Karabekir Paa Hazretlerine Diyarbakr'da K.O. 13 Komutan Cevdet Beyefendiye K.O. 3 Komutan Salahattin Beyefendiye (tezkere) Konya'da K.O. 12. Komutan Fahrettin Beyefendiye Amasya'da 5. Kafkas Tmeni Komutan Cemil Cahit Beyefendiye Torul'da Yarbay Halit Beyefendiye Tmen 61. Komutan Kzm Beyefendiye Bursa'da Tmen 56 Komutan Bekir Sami Beyefendiye Edirne'de Birinci Kolordu Komutan Cafer Tayyar Beye Mardin'de Beinci Tmen Komutan Yarbay Kenan Beye 1- Pek gvenilir bir kaynaa dayanlarak stanbul'dan bildirildiine gre, iki gnden beri emekli Korgeneral Kiraz Hamdi Paa, Padiaha gidip yannda saatlerce kalm ve aadaki kararlar alnm: a) Ulusal rgt yok etmek amacyla eski Drdnc Ordu Komutan Mareal Zeki Paa bakanlnda bir kabine kurularak, Kiraz Hamdi Paa'nn Harbiye, Prens Sabahattin'in Hariciye (Dileri), Tevfik Hamdi'nin Dahiliye (ileri) nazrlna, Eref ve Mahir Sait ve benzeri kiilerin teki bakanlklara atanaca.

b) Padiahn imdiki sadrazama u gnlerde istifa etmesini nermek dncesinde olduu. 2) Temsilciler Kurulu'nca Harbiye Nazr Cemal Paa araclyla sadrazama hibir neden ve bahaneyle ekilmemesi bildirilmitir. 3- stanbul'da senato yelerinden Mareal Fuat Paa, politika ilerine karmamas konusunda Padiaha ricada bulunacaktr. 4- likide bulunduunuz Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti merkez kurullarna gerei gibi ve uygun yoldan bilgi verilmesi yerinde olur. Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 178.
ifre: Kiiye zel Sivas, 13/10/1919 stanbul'da anakkale Mstahkem Mevki Komutan Albay evket Beye Bir buuk aya kadar mebus seimi sona erip inallah Mebuslar Meclisi alacaktr. Yasama gcnn gerek yabanclara, gerekse i dmanlara kar gvence ve korunma altnda grev yapmas, bugnn dnlmeye deer pek nemli bir sorunudur. stanbul'da bu bakmdan i durumu nasl gryorsunuz? tilaf Devletleri'nce bir saldr olasl var mdr? Her iki olasla kar gizli ve ak ne gibi korunma ve savunma nlemleri dnlmektedir? Gvenlik gleri, jandarma, ulusal ve gizli rgt ve askeri durumumuz bugn ne haldedir ve ne yaplmas dnlmektedir? Bildirilmesini rica ederiz. Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 179.

Say: 108 Pangalt, 20/10/1919 Sivas nc Kolordu K. K: 13/10/1919 ifreye: Mustafa Kemal Paa Hazretlerine ifre rneidir: l- Mebuslarn toplanmasnda hibir saknca ve tehlike yoktur. Kamuoyu ve dahas, i dmanlar da mebuslarn toplanmasna ve Mebuslar Meclisi'ne kar herhangi bir davranlarnn dnya kamuoyunda kt etki yapacan tilaf Devletlerine gizlic e bildirdiklerinden, herhangi bir eyleme gemeleri olasl yoktur. Ancak Yasama Meclisi'nin bugnk yetkisinin geniletilmesi srasnda Padiahn meclisi datmaya kalkmas ve karcllarn tehlikeli durum almalar ve tilaf Devletleri'nin de bundan yararlanp, sizin gibi nl kiilere ve balca ulusal rgtlere saldrmay gze almalar olasdr. Buna kar da, Bar Anlamasn imza etmek iin bile Mebuslar Meclisi'nin toplanmasna karar verilmesinin ve anayasa deiikliinin bu meclise yaptrlmasnn ve Kuvay Milliye'ye bal nemli kiilerin, bar yaplana dein, ikinci ve drdnc maddede bildirildii gibi, davranmalarnn uygun olaca dnlmektedir. 2- Yasama Meclisi'nin her trl olasla gre i ve d dmanlara kar korunmas iin, bar yaplmasna hatta Mebuslar Meclisi'nin grevini bitirmesine dein, Kuvay Milliye'nin, her kuvvetin stnde olaraktan bir saygnlk (mehabet) ve vatanseverlikle grevini srdrmesi yeter dncesindeyiz. 3- stanbul'da ubemiz vardr. Bunlarn yeleri oktur. Asker ve jandarma ile sivillerin ve memurlarn byk ounluu, askeri birliklerin hemen tm elde edilmi, ulusal lk glendirilmi ve ateli vatanseverlerimizin kongredeki ulusal birlik gibi btn ulusal gruplarn; nl ve aydn, namuslu kiilerin bizim lkmze eilimleri salanmtr. imdiye dein nemli sorunlarda, kendilerine sezdirmeden, dnceleri alnm, ksacas ulusal ilerin ounda buradaki gizli kurul, dardaki ulusal rgtlerin aka eylem aralar durumuna getirilmi ve vatansever hizmetlerde de, ayn yoldan, grevleri srdrlmekte bulunmutur. Eski hkmet zamannda rgt bir kerteye dein ilerletilen ve ayrmsz btn Mslmanlar iine alnp .... tamamlanmasna ve rgtmzn geniletilmesine ayrca

allmakta ve Kuvay Milliye ilerledike ak rgtlenme yaplmakta ve yaplmas dnlmektedir. Fakat nce bildirilen dncelerden tr, az nce sz edilen kuvvetleri ynetecek kurulun gizli kalmas ve Anadolu'da sonuna dein grevini srdrecek olan Kuvay Milliye'ye dayanmas ve ayrca gizli rgt kurulmasna girimenin uygun olaca grndeyiz. Kar olanlar da yava yava bu yne ekmek en byk isteimizdir. 4- Ksacas, her olasla kar yksek kiiliiniz, Ali Fuat Paa, Rauf Bey, Refet Paa gibi Kuvay Milliye'yi aka ynetenlerin, bar yaplana dein stanbul'a ayak basmamalarnn ve mebus olmak ve hatta orduya girmek gibi gazetelerde grlen isteklerini hemen yalanlattrarak her gcn zerinde, Kuvay Milliye'nin banda byk vatan grevinin ynetimini srdrmelerinin ok gerekli olduu kansnda bulunduumuzu bildiririz. anakkale Mstahkem Mevki Komutan evket

Belge, 180.
Say:230 Pangalt, 30/10/1919 Sivas'ta K.O. 3. K. Mustafa Kemal Paa Hazretlerine zeldir: 1- Ahmet zzet Paa ile Sadrazam, Harbiye Nazr, Genelkurmay Bakan, Nafia Nazr (Bayndrlk Bakan) ve programlara tam bal olarak hizmet eden ama ne yazk ki, kimi kardelerimizce kuku ile karlanan ve bize ballyla birlikte nemli bir etkinlii bulunan gz doktoru Esat Paa ile ayrca Rauf Ahmet Bey ve br kimselerle, gerek onlarn istekleri ve gerek frsat dmesi zerine grtm. Btn dncelerin birletii noktalar unlardr: a) Mebuslar Meclisi'nin kesinlikle stanbul'da toplanmas, politika asndan ve lkenin yazgs bakmndan zorunludur. Ben de buna inandm. Yalnz Mustafa Kemal Paa, Rauf ve Bekir Sami Beyler stanbul'a gelmemelidir. nk dk hkmet de daha nce Paa'nn

stanbul'a getirilmesi durumunda kendisine kesinlikle iliilmemesine sz verilmesini ngilizlerden istemi iken, sz vermediler. Son olaylar ise alma isteklerini pekitirdi. Sadrazam Paa, Mebuslar Meclisi'nin, gnl rahatlyla ve merutiyet kurallarna uygun olarak karar verebileceine dair yabanclara kar sz alarak vaat etti. Fakat kiinin gvenlii salanamayacandan, mebus seilirlerse izinli olarak stanbul dnda kalmalar ya da mebus olmayp, daha yce olmak zere, gnllerin sevgilisi olarak grevlerini srdrmeleri. b) Hkmet, yaplacak antlamada nisbi temsil yntemini, aznlklarn haklar adna kabul etmeye zaten zorunludur. u halde Mebuslar Meclisi'nin, aznlklarn da yeniden katlabilmeleri iin, datlp yeniden toplanmas, buradaki evrelerce kesinlikle beklendiinden (a y t . n) (h r a . t) kalnmas oyunuza baldr. c) Hkmeti devirmek ve yeniden eski soydan getirmek iin ngiliz yardaklar ok alyor. Hkmet, gerekten iyi niyetli ve tok gnlldr (mstani). Buna gre, eer ekilirse, karcllarn iktidara gelmesi kesindir. u halde herkes (.......) 2- Seimlerde en sekin insanlar karmak, lekeli veya tannm ttihatlar bir yana brakmak, olabilirse, sosyalist ve birka temiz hrriyet ve tilaf ve benzerlerini karmak ve seim srasnda, bunlarn grltlerini hakl gsterecek biimde, bask ve karmalar yapmamak. 3- Hkmeti g durumda brakmamak. 4- Bize zarar dokunacaklar, her yoldan gvence vererek, elde etmek istiyorum. Herkes de bunu bana tlyor. rnein Refi Cevat ve sosyalistler gibi. Sayglar. mza: Vasf. anakkale Mstahkem Mevki Komutan Albay evket

Belge, 181.
ifre Sivas, 1/11/1919 stanbul: anakkale Mstahkem Mevki Komutan

Albay evket Beyefendiye K: 20/10/1919 tarih ve 108/812 numaraya: 1- Mebuslar Meclisi'nin stanbul'da toplanmas ok tehlikeli ve sakncaldr. nk ulusun ve lkenin yazgs konusunda sz syleyecek mebuslarn tam gven iinde bulunan bir yerde toplanmalar zorunludur. Oysa halkna sadece bir miting yapmaya bile izin verilmeyen, camilerinde durumundan yaknma zorunluluunda bulunulan bir kentte, zellikle ngilizlerin her trl etkisi aknda bulunan stanbul'da, zgr bir Mebuslar Meclisi'nin toplanmas olanaksz grlmektedir. Avrupallar, ulusumuzu merutiyeti anlayan, ergin bir ulus olarak tanm olsalard, o zaman Mebuslar Meclisi'ne kar bir saldr ve el uzatma belki dnlmezdi. Oysa tilaf Devletleri, ulusumuzu insan yerine saymamakta, Atekes Anlamasndan beri trl hakszlklaryla Trke kar yaplan szleme ve verilen szlerin tutulmamasn bir namussuzluk saymadklarn eylemli olarak kantlamaktadrlar. Geri stanbul dnda toplanmann birtakm propagandalara yol aaca aktr. Ama bunu yapacaklar, bata Venizelos olmak zere, Mebuslar Meclisi'nin gvenli bir yerde verecei kararlardan tasalanan tilaflar olacaktr. Buna karlk, stanbul dnda toplanmakla ulus, stanbul'u ve sultanl tehlikede grdn ve oradaki eylemli igali hibir zaman kabul etmediini ve tanmadn btn dnya kamuoyuna ve slam dnyasna eylemli olarak gstermi ve protesto etmi olacaktr. Bu konuda yaplan bavuru zerine Harbiye Nazr Cemal Paa Hazretlerine kantlaryla ve ayrntl olarak gnderilen yant yazmzn ana izgileri zet olarak yledir: a) Dmann donanma toplarnn etkisinde, igal kuvvetlerinin ayaklar altnda, polis ve jandarmasnn ortaklaa iilere karmas ve basks iinde, basn dmanlarn denetimi altnda, kabine yelerine varncaya dein, giren kanlar dmann denetimi, teftii ve engellemesi karsnda bulunan bakent, bugn tam anlamyla kuatlm durumdadr. Burada Osmanl egemenlii tinsel (manen) ve eylemli olarak geersizdir. Buna Rum ve Ermenilerin bakaldrc tutumlarn da eklersek, stanbul'da Mebuslar Meclisi'nin gven altnda olmayacan, i gremeyeceini anlamakta kuku olmaz. b) Birka kiiye yaplacak yabanc saldrsnn ayn ruh ve inanc tayan br mebuslara da yaplabilecei kesindir. Dahas btn

meclisin ayn yazgya uramayaca konusunda gvence verecek hibir ey elimizde yoktur. yi niyet, tehlikenin giderilmesi iin yetmez. c) Baz nazrlarn (meclise) gidip gelmesi veya temsilci brakmas mmkndr. Zaten yazgs kukulu olan stanbul, yazgs bilinen ve gven iinde bulunan bir yerden kurtarlabilir. Venizelos'un Selanik'te yrtme gcn bile oluturmas Atina'y kurtarm ve hibir zaman bakentin baka yere tanmas anlamna gelmemitir. d) Padiahn halifelik makamlar stanbul olduu iin, dorudan doruya ulusu temsil eden meclisin stanbul dnda toplanm bulunmas ayr gayrlk anlamn tamaz. Padiah Hazretleri isterlerse, Meclisi amak iin bir vekil de atayabilirler. e) Siyasal partilerimizden bir blmnn Meclisin stanbul dnda toplanmasn istememeleri, Kuvay Milliye'nin etkisi altnda kalmak kukusundan domaktadr. Oysa asl ulusun temsilcileri olarak, mebuslarn byk ounluu da yabanc etkisinde kalmamak iin stanbul dn istemektedirler. Byk ounluk nerede ise, yeter say oradadr. Gereinden ok kuku ve duraksamaya decek olan mebuslarn, yurt ve ulusun kar iin ekilmeleri umulur ve beklenir. 2 Mebuslar Meclisi var iken, ayrca bir Kuvay Milliye'nin eylemli durumda i grmesi, lke karlarna zararl olur. Meclisin stanbul'da toplanaca varsaymna gre, etki altnda bulunacak mebuslarn lke karlaryla atan bir karar onaylamalar durumunda, dardaki Kuvay Milliye, doal olarak bunu tanmayacak ve bylece ulusun kendi vekillerine kar bakaldrm olmas gibi tuhaf ve mantksz bir durum doacaktr. Vatanmzn kurtuluu, ancak yasal ve meruti bir yntemle olabilir. Bu ise ulusun bamszln, lkenin btnln ama edinmi kiilerin hi ayrmsz mebus olmas ve aba harcamasyla olabilir. Bugn lkeye ve ulusa yaplacak en son ve byk iyilik, vatan kurtarmaya kesin karar vermi kiilerin gvenli bir yerde yasal bir durumda Mebuslar Meclisi'ne girmelerine almaktr. Bunu, zellikle stanbul'da sizler gibi yurtsever ve aydn arkadalarmzdan bekleriz. 3 rgtmzn geniletilip glendirilmesi konusundaki gzel almalarnz vg ve teekkre deer. Durumun yaratt frsat pek byktr. Bundan yararlanlarak, sarslmaz, yklmaz, gl, temiz bir ulusal rgtn stanbul'da kklemesi yaamsal bir sorundur. Ulusal Savam ynetenler ve bizler gibi, yazg gerei, bunun banda

bulunmak gibi Tanrsal mutlulua ermi olanlar hakkndaki dncenize balangta herkes katlmakta idi. Yalnz, olaylarn yaratt son durumlar, Temsilciler Kurulu'nun bu kansn, hakl olarak hepten deitirmitir. Bar yaplana dein stanbul'a ayak basmamak, deil yalnz bizim iin, hatta yukarda belirttiim gibi, btn milletvekilleri iin dikkate alnmas gereken bir sorundur. Ama ulusun bir yesi olarak mebus olmak ve mecliste ayn ruh ve inann egemen olmasna almak, ulusal egemenlik ve yurdun bamszl iin sonu alnacak bir zamanda, aba ve zverinin en ycesini harcamak, bugn iin Temsilciler Kurulumuzca vazgeilmez bir grev saylmaktadr. Bunda tek itici g, vatan kaygs ve ulusun geleceidir. nk Temsilciler Kurulu, yukarda bidirildii gibi, Mebuslar Meclisi'nin zerinde bir g tanmamakta ve bunu (yani meclisin stanbul'da toplanmasn) tehlikeli saymaktadr. Bu duruma gre, yine benimle Rauf Beyefendi ve Refet Bey'in ve daha kimler varsa bu kiilerin seyirci olarak kalmalar, kesinlikle isteniyor ve zellikle ulusun esenlii bu noktada grlyorsa, gerei dnlmek zere, bunun gerekesiyle birlikte bildirilmesini zellikle rica ederiz. Temsilciler Kurulu adna Mustafa Kemal

Belge, 182.
ifre Sivas, 4/11/1919 stanbul'da anakkale Mstahkem Mevki Komutan Albay evket Beyefendiye K: 30/10/1919 gn ve 230 sayl ifreye: 1 Vasf Beyefendiye: a) Grtnz bildirdiiniz kimselerden Rauf Ahmet ve Ferit Beylerin stanbul'un, ancak stanbul'dan kurtulaca dncesinde, bulunduklarn sanyoruz. Ahmet zzet Paa Hazretleri de zaten Ulusal Savamn stanbul'da toplu ldrmelere neden olabilecei sansnda idi. Szlerine uyulmas, her eyden nce inanlarnn deiip deimediklerini bilmeye baldr. Harbiye Nazr

Cemal Paa Hazretleri'ne gelince, onun da kararsz olduunu bilmez deiliz. Abuk Paa da ayn nitelik ve ruhsal durumdadr. Gz Hekimi Esat Paa hakknda kesin bir dncem yoktur. Yalnz kendisini yakndan tanyan arkadalardan bir blm bu kimseyi, son derece snrl dnen ve pek ar n kazanma tutkusu olan bir kii olarak gsteriyorlar. Ksacas, karar ve dncelerinde oturmuluk, tutarllk bulunmayan ve stanbul'da dman basks altnda dnen bu devlet adamlar ve kiilerle komutanlarn tleri incelenmeye deer. Yine belirtelim ki, Mebuslar Meclisi'nin her bakmdan gvenli bir yerde toplanmas, ilk ve temel kouldur. stanbul'da gven olmadn ve olmayacan, gerek Harbiye Nazr Cemal Paa Hazretleri'ne, gerekse Ahmet zzet Paa Hazretlerine ayrntl olarak ve dahas evket Bey kardeimize de zetle akladk sanrz. Geri bunda birok sakncalar bulunduu yadsnamaz, ama kesin zorunluk karsnda bunlarn ne dereceye kadar dikkate alnmas ve hesaba katlmas gerekeceini saduyunuza ve mantkl dncenize brakrz. Asl artc nokta, adlar bilinen kiinin gvenliinin salanmasna gc yetmeyen hkmetin, br mebuslar nasl koruyabilecei sorunudur. Bizde yava yava domaya balayan dnce ve inan, ne yazk ki yabanclarn deil, belki onlardan ok, imdiki hkmet yeleri ile br kiilerden bazlarnn, sz konusu kiiyi sakncal saymakta olmalardr. Hakkmzda eskiden yasaya aykr ve haksz olarak verilmi karar ve buyruklarn dzeltilmesi yoluna gidilmemi olmas da bu dnce ve inancmz glendirmektedir. Bununla birlikte Mebuslar Meclisi'nin toplanma yeri konusundaki grler, Temsilciler Kurulu'nun olup, bu konuda merkez kurullar araclyla ulusun genel gr soruturulmakta bulunduundan, oylarn sonucuna ve bundan doacak karara gre davranmak doaldr. Siz de pek iyi biliyorsunuz ki, btn aba ve almalarmz, bugnk hkmeti yerinde tutmak, onu darya ve ieriye kar gl klmaktr. Bunun tersi hatrmzdan gemedi. b) Nispi temsil ynetiminin kabul zorunluu karsnda meclisin datlmasn imdiden dnen bir ortamda ve olaylarn etkisi altnda Mebuslar Meclisi'nin toplanmaktan ekinecei de doal grlmek gerekir sanyoruz. Nispi temsili, bizim ilkelerimizin drdnc maddesi kabul etmediinden, bizim ilkelerimizi savunacak mebuslarn ncelikle datlaca aktr.

c) Hkmetin iyi niyetinden kukulanmak istemeyiz. Ve dileriz ki, eylemleriyle bizim bu dileimizi pekitirsin ve glendirsin. Ancak "tok gnll" (mstani) bulunduu sznden bir ey anlayamadk; ama hem birlik ve beraberlik iinde bu vatana gerekten hizmet etmek midir, yoksa g zamanlarda bizi yalnz brakmak mdr? Bunun imdiden aydnlanmas gerekir. Karcllarn iktidara gemesinden korkmak yarar vermez. yleyse ilkede ve gidite bu yzden deiiklik yaplamaz. 2 Seimler konusunda tuttuumuz yanszlk yolu, birlikte altmz iin, sizce bilinmektedir. Sayglarmz sunarz. Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 183.
zlm ifre vedidir; 193/31 Harbiye, 6/11/1919 Sivas'ta K.O.3.K. Temsilciler Kurulu'na: Mebuslar Meclisi'nin stanbul dnda toplanmasndaki sakncalar bildirmitim. Doal olarak bu sakncalar arasnda, toplanma olana da dikkatinize sunulmutu. Yksek kiiliinizce bilinen siyasal sakncalar var. kinci olarak, ynetsel sakncalar var. ncs de, toplanma olana yoktur. nk mebuslarn byk bir blm bu dnceden yana olsa da, nemli bir blm de buna kar olacak, yasaya ve siyasal ve ynetsel sakncalara dayanarak, stanbul'da toplanmay isteme konusunda direneceklerdir. Hkmet ve senato yeleri de genellikle ve ayrksz olarak bu dncededir. O halde stanbul dnda kim ve nasl toplanabilir? Yksek bilgileri iindedir ki, meclisin zgrln salamak kaygs da benim en ok yreimi szlatyor. Fakat zorunluk, duygusalla egemen oluyor. ok rica ederim, bu konuda olumlu yantnz kabineye ivedilikle bildiriniz. Japon Rza Bey ile pek yaknda iyi haberlerle yannza geleceim. Rauf Bey isterse Haim Bey'i de alaym; Sulh ve

Selamet (Partisini) tmyle kazandk demektir. Milli Trk gibi bizim Ulusal Ahrar' ykyoruz. Milli Kongre yola gelecek. Herkese derin sayg Vsf 6/11/1919 gn ve 73 say Harbiye Nazr Cemal

Belge, 184.
Pangalt, 19/11/1919 Sivas'ta K.O.3. Komutanlna Mustafa Kemal Paa Hazretlerine: Mebuslar Meclisi'nin stanbul'da toplanmasnda -mebuslarn ileri srecei grler dolaysyla- hibir tehlike dnlemez. Mebuslardan en ars, bar sorunu sz konusu olunca, hkmeti Ermenistan kurulmasndan, Arabistan'a bamszlk vermekten, Irak'tan vazgemekten, Anadolu'da smr blgeleri ayrlmasndan dolay uyaracak diyelim. ngiltere, Fransa ve talya'y gcendirecek bu dnceler, stanbul gazeteleri ve hkmetin yetkili sorumlu azlar tarafndan yzlerce kez sylenmi ve sylenmekte bulunmutur. Yazma yapmadan varsaymlar ortamnda kaldm, dmanlarmzn kimseyi, dnmediklerini sylemekten alkoymayacaklar, tartmaya bile demez. Fakat yine bir varsaym olarak, Arabistan'n ille de bizden ayrlmas Bar Konferansnca kararlatrlrsa, hkmetimize yaplacak byle bir neriyi, hkmet ya kabul, ya da -buna kar olmann gerekesini hazrlayarak- reddedecektir. Padiah Avrupa'ya kar koymak dncesini tutmayp uyumak yolunu yeler ve Mebuslar Meclisi buna kar durursa, Meclis ister stanbul'da, ister Anadolu'da olsun Padiah onu datp kendi dncesine uygun bir kabineyi iktidara getirir ve Kuvay Milliye ile dnce birliinde olan Mebuslar Meclisi Padiaha kar bakaldrrsa, Anadolu kimin arkasndan gider? Bar yanls olan Halife ile (m y y s y v r a s d s ba l y n h a v r n h) olsun, imdi kendisinden zveri zorunluluunu isteyen Kuvay Milliye'ye mi bal olur? Bunu iyice tartp ona gre davranmak zorunlu olduunu ve iin deerlendirilmesinde kacak sakncalar

yerinde bulunduuna gre, Mebuslar Meclisi'ni Anadolu'da toplamak dncesinden vazgemek bir vatanseverlik grevidir dncesindeyiz. Sayglarmz sunarz. Kara Vsf anakkale Mstahkem Mevki Komutan Albay evket

Belge, 185.
ifre: Kiiye zel ok ivedidir. Sivas, 29/10/1919 Erzurum'da 15.K.O.K. Kzm Karabekir Paa Hazretlerine, Ankara'da K.O.20. K.AU Fuat Paa Hazretlerine, Diyarbakr'da K.O. 13.K. Cevdet Beyefendiye, Konya'da K.O. 12 K. Fahri Beyefendiye. Mebusan Meclisi'nin toplanma yeri, toplantdan sonra Temsilciler Kurulu'nun ve Ulusal rgtn alaca biim ve eylem yntemi, Paris Bar Konferans'nn bizim hakkmzda olumlu veya olumsuz bir karar vermesi durumuna kar izlenecek tutum gibi nemli kararlar konusunda, 15,13,12,20 ve 3. Kolordu Komutanlaryla grlmesi dnlmtr. Sizce bir saknca yoksa, blgenizi denetleyeceiniz grnts altnda merkezden ayrlp kasmn yedisi ile onuncu gn arasnda Sivas'ta bulunmak zere, yola ktnzn bildirilmesini rica ederiz. (Yalnz Cevdet Bey'e; son durumlardan dolay Diyarbakr'dan ayrlma olana yoksa kurmay bakannzn gnderilmesi sizin kararnza baldr) tel yazmzn alndnn bildirilmesi rica olunur. Temsilciler Kurulu adna Mustafa Kemal

Belge, 186.

ifre K. O. 15 Komutan Kzm Paa Hazretlerine Fuat Paa geldi. Gzlerinizden per. zlemle yola k haberinizi bekliyoruz. Yeni, pek nemli bir durum karsndayz. Hepimiz sayg sunarz. Mustafa Kemal ifre: Edirne'de Kolordu Komutan Cafer Tayyar Beyefendiye, Balkesir'de Komutan Yusuf zzet Paa Hazretlerine, Bandrma'da Tmen Komutan Kzm Beyefendiye, Bursa'da Tmen Komutan Bekir Sami Beyefendiye, Diyarbakr'da K.O. 13. Komutan Cevdet Beyefendiye, Halit Beyefendiye. Grlmek zere Ali Fuat Paa Sivas'a geldi. Kzm Karabekir Paa geliyor. Sizleri, yolun uzaklndan ve blgenizin neminden tr armaya cesaret edemedik; greceimiz konular birer birer size de bildirip deerli dncelerinizi soracaz. Hepimiz sayglarmz sunarz kardeim. Temsilciler Meclisi Kurulu adna Mustafa Kemal

Belge, 187.
Kara Hasan Olumuza Selam eder gzlerinizden perim. Ulus ve devlet iin en nemli grevin gvenlik olduu herkese bilinmektedir. Zira nerede gvenlik tam olursa slam adaleti oradadr. Seninle Savatepe'yi evirdiim zaman cuma namaz klmayan erkezlerden biroklarn grdk; ne durumda gezdiimi bil. Koca Sleyman kua, bugn bakaldran Mslmanlar, Muhammet Partisi'nden baka partilerin tmne lanet

ederek, sevgili Padiahmzn hilafeti evresinde toplanarak ttihat ve farmason melunlarn on yldan beri bu yce slam devletini etecilik ve haydutlukla ne durumlara getirdiklerini, en adi akl sahibi anlar. Ve bunlara lanet eder. Cmlenizi, ekya diyerek ne kt durumlara koydular. Hakkmzda kullanlan kuvveti unutma; ehit ocuklar, ehit kadnlar, ot, toprak yedikleri, alkla ehit edildikleri vakit, onlarn evlerinde devlet memurlar ve ube haynlar helvalar, kuzu ziyafetleri; halk yz kurua bir arn basma aldklar vakit kendilerinin evinde Musevi Nesim ve benzerlerinin rvet olarak verdikleri kuma denkleri vard olum; bunlar Cenab Hakka hesap verecek olan ve be vakit namaz klanlarn yarglamasyla mahkm etmek isterim; bunun iin o koca... Tanr'ya secde etmeyen Suphi ve Kara brahim ve Con Mehmetlere ve brlerine kaplmayarak, bu katil ve hayn gruhundan hkmette ve baka yerlerde bulunduklarna aman verme; mallar size helaldir. Mftye bavur ve doru fetvasn al; bunlardan daha ar Mslmanlar iin hibir kii yar olmamtr. Rica ederim, Mslmanlarn kblesi olan yce Kabe'den ve Tanrnn elisi Peygamberimiz Efendimiz Hazretlerinin huzurlarndan dinimizin kutsal varlklarndan bizi yoksun klan, anakkale Boaz'nda ulusun Mslman evlatlarn denize dken ve Kafkas Dalar'nda, Arabistan llerinde, Acemistan'da ve Yanya ve Romanya Dalarnda yere seren ve bugn stanbul'da yzbin slam kadn ve kzlarn vesika verip fahie yapan bu conlar farmason deildir de kimdir? Tanr ve Peygamber akna, Mslman ve Muhammet dininden olan kardelerimiz, Muhammet'in kurtarc partisinden baka bir parti bizim iin kesinlikle caiz olmaz. Bu slam beldesi, Halifemizin etrafnda toplanarak bu melunlar kovalm. Adaletli olan eriatmzn kurallarna gre, kul ve hkmet sahibi olalm. te bunlarn olmas, senin ve be vakit namaz klan silahor byk Trklerin ve Mslmanlarn abalarna baldr. Bu haynlar krk gnden beri benim, arkadalarn ve Mslmanlarn yok olmas iin tam iki kolordunun toplar ve mitralyzleri ile krkdrt saat iddetli savatlar, iki ehit ve iki yaral var. Daha ok olmayarak, Tanrnn iyilik ve yardm Peygamber Hazretlerinin manevi destei ve bayran duasyla, kendileri perian olmu ve yediyz akn asker de ellerinden alnp memleketlerine gnderilmitir. Oralarda da bu melunlarn zorla topladklar masum askercikleri toplayp memleketlerine gnderiniz. Hkmette bu melunlardan brakmayn. Hele jandarma subaylarndan kuyruu kesik

adaylar (subay adaylar) denilen kazlar hemen gebertiniz; bu yolda Mslmanlarn birletiklerine dair, Halifelie telgraf yazdr. Gayretli Mslman evlad, Tanr yardmcnz olsun, Peygamberlerin yz suyu hrmetine, min. 30 Kasm 1919 Bunun tersini hibir zaman yapma olum. Sonra ulusun karsnda hesap vereceksin. Eski zmit Mutasarrf ve Muhammedi Tmeni Komutan Ahmet Anzavur teki mektup Orada baz ttihat erkezler vardr. Bunlarn size syleyecei yalan szlere kesinlikle kulak verme. Ve size yazdm br uzun mektuptaki gerei anlatp birbirinizden ayrlmayn ve din ve devlet ve Padiahmzn urunda can vermek iin birlein. Bunlara sen bakanlk et. Ya da din adamlarndan birisini bakan yap. Herhalde oradaki halkn huzur ve rahatna son derece dikkat ediniz olum. Eylem ve baarnza dair tel yaznz Kirmast, Karacabey ve Bursa yrelerinde beklerim. Ahmet Anzavur

Belge, 188.
Gizli, nemli. MDAFAA- HUKUK CEMYET RGT TZNE EKTR (1) YALNIZ LGLLERE ZG VE GZLDR 1 Bamszlmz savunma urunda kurulmu ve rgtlenmi olan ulusal kuvvetler her trl mdahale (karma) ve saldrya kar , korunmutur. Devletin ve ulusun yazgsnda ulusal isten (irade) etken ve egemendir. Ordu yce Hilafet Makamnn dokunulmazlnn da gvencesi olan bu ulusal istence bal ve onun hizmetindedir.

2; Ordu bir saldr durumunda planna gre harektn yneteceinden, ayrca aadaki rgtler kurulur: 3 Ulusal rgtmzle ordu arasndaki balanty Temsilciler Kurulu salar. Ancak bir tehlike annda her merkez yaknnda bulunan birlik ve komutanlaryla da balant kurar. 4 Ulusal birlikler Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin ynetim ve merkez kurullarnca oluturulur. Bu konuda gereken yardm askerlik ubesi bakanlar ve blge komutanlar salarlar. Bu rgtlerde aadaki noktalar dikkate alnr: a) Mslman olmayan unsurlarn okluu; b) Bakaldrma eylemlerindeki zel gleri; c) Salt soygunculuk ve alma ve bunun gibi nedenlerle cinayet ileyen ve ekyalk yapan, Mslman ve Mslman olmayan etelerin azl veya okluu. 5 Ulusal birlikler durucu ve gezici olmak zere iki trldr. Genellikle sava yapmak, gvenlik ve dirlik dzenlii salamak ve srdrmek, gerektiinde ordunun harektn kolaylatrmak amacyla, gezici birlikler kurulur. Bundan baka, ekyann saldrsna ve Mslman olmayan unsurlarn bakaldrma ve basknna kar kasaba ve kyleri korumak ve savunmak iin mahalle, ky ve blgelerde durucu birlikler kurulur. 6 Gezici birlikler silah altnda grev yapan erlerden baka, btn halkn eli silah tutan genlerinden oluturulur. Bir tehlike belirdiinde, yaplacak ar zerine, orduyu seferber duruma koyacak olanlar orduya katlr. Geri kalan gler yerel tehlikelere kar olup, onlara gerektiinde makineli tfek ve top da verilir. Erlerin sava grm olmas yelenir. Komutan, dzenoa kurmaya (zapturapta) yetenekli ve becerikli olmal ve birlikler, haydutluk amac gden bir kuvvet olmayp, yurda ve ulusa yaamn ve hizmetini adam, azla yetinen, yurtsever kiilerden olumaldr. Birliklerin kurulu, emir, komuta ve ynetimi, tpk askeri manga, takm ve blk gibidir. dl verme ve cezalandrma da tpk askerlikteki gibi olur. 7 Birlikler yalnz kendi blgelerinde kalmayp, gerektiinde, oraya yakn blge birlikleriyle ibirlii iin, teki blgelere de geerler. Bu grevler yerel ynetim ve merkez kurullarnn buyruu ile olur. Ancak nemli durumlarda birlikler kendiliklerinden yardma komakla

ykmldrler. Ancak bu durumda, bal olduklar ynetim ve merkez kurullarna bilgi verirler. nemli grlen yerlerde, gerektii zaman, bir askeri kuvvete yardmc olarak da gnderilir. 8 l merkez kurullaryla Temsilciler Kurulu gerekli grd blgelerin birliklerini, tehlike iinde bulunan lerhangi bir yakn blgeye gnderip orada toplayarak greve arabir. Bu durumda, blgeler, kendilerine bal birliklerin eksiklerini tamamlamak ve gndermekle ykmldr. 9 Durucu birlikler, gezici birlikleri oluturanlarn dnda kalanlardan kurulur. Ve bunlar tarafndan gerekli grlen kylerde, bucaklarda, kasabalarda, kasaba ve kentlerin her mahallesinde savunma dzeni kurup, Hristiyanlarn ldrme ve gvenlii bozmak gibi melunca amalarna ve ekya etelerinin saldr ve cinayetlerine kar nlem alrlar. 10 Durucu ve gezici ulusal birliklere gerekli her trl silahn salanmas nemlidir; ekyann elinden alnan silahlar ve zenginlerce verilecek para ile elde edilme olana bulunan tfek, rovelver, bombalar, silahlanmaya yardmc olabilir. Bu konuda ordudan da yardm istenir. Yaamlarn ve yiyeceklerini salamak da ayn yoldan olur. 11 Her trl fazla silah, cephane ve gereler, elverili yerlerde depo edilir. Yabanclar eline, dman eline geme olasl bulunan depolar, tehlikeli blgelerden gizlice baka yere tanr veya zorunluk doarsa, ya da yama durumunda, kaldrlp gvenli yerlere depo edilir veya tehlikeli blgelerde halka datlr. 12 Silahlar her zaman ulusun mal ve yitirilmesi ulus hazinesinin zarar demek olduundan, silah datm, askeri ktalardaki yntem uyarnca yaplaca gibi, gezici ve durucu birliklerde datm, kefillikle ve dzenli numara altnda tutulan kaytlarla, birlik komutanlarnn sorumluluu altnda yaplr. 13 Ulusal birlikleri oluturacak herkes, Yce Kuran zerine el bastrlarak andiirilir. 14 Birliklerin salk ileri iin daha nce askerlikte ders grm olanlardan yararlanlmaldr. Gereken silah ve sarg takmlar ordudan istenir. 15 Bu ek, ynetmelik niteliinde olup, her yerin gerekleri ve koullar gzetilerek uygulanr.

Belge, 189.
ifre: Bayaver Salih Bey tarafndan ekilecektir. Sivas, 5/11/1919 Harbiye Nazr Cemal Paa Hazretlerine Aadaki noktalar, salt sizin, kabinede Temsilciler Kurulumuzun delegesi bulunmanz dolaysyla sunulur ve sorulur: Ahmet Ferit Paa Bakanlnda Yargtay yelerinden Cafer, lhami ve Fetva Emini Hasan Efendilerden oluan bir kurulun Ankara, Sivas, Erzurum illerine gnderilmi olduklarna ilikin olarak Temsilciler kurulu'na sizin tarafnzdan bilgi verilmitir. Gnderilen bu kurulun yollanmasndaki ama, zellikle Fetva Emini ile Kmil Paa Kabinesi zamannda polis mdr olan kiilerin byle bir kurulda bulunmalarndaki neden anlalamamtr. Daha bu gibi kurullar gnderilmi veya gnderilecek midir? Aydnlatlmadmz rica ederiz. Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 190.
ok ivedidir. Say: 8084 Babali, 8/11/1919 Sivas'ta nc Kolordu Komutanl'na Mustafa Kemal Paa Hazretlerine: "Dahiliye Nazrnn kuku douracak yoldaki ilemlerine dikkatinizi ekmek gereini duyuyoruz" sznden amacn ne olduu anlalamad. Burasnn ivedi ve ak olarak bildirilmesi. Harbiye Nazr

Cemal

Belge, 191.
Say: 235 Harbiye'den, 9/11/1919 Sivas'ta K.O. 3 Komutanlna Mustafa Kemal Paa Hazretlerine: 1 Seimlerin gvenlik iinde yaplmas ve Mebuslar Meclisi'nin stanbul'da toplanmas ve ulusal rgtn hkmet ilerine karmamas konusunda hkmetin size balangta ve daha sonra yapt bildirimler kesindir. Nerelerde, ne yolda karma olduu sorulmakta ise de, bu karmalarn rnek gsterilmesine gerek olmayacak kertede ak ve birok tel yazlarmzda bildirilmi olan isteklerin de ayn nitelikte olduu bellidir. Hkmet, bildirisinde saptanp kamuya duyurulan yanszlktan ayrlmayaca iin, ulusal rgte kart dncede bulunanlara bask yapmak ve onlar cezalandrmak yoluna gidemez. Ama bunlar arasnda birtakm kimselerin yasaya aykr eyleme kalkacaklar saptanrsa, haklarnda gerekli yasal ilem de duraksamadan uygulanr. Bununla birlikte, ulusal rgte bal olanlarn ilere karmalarna son verilmezse, yalnz rgte kar olanlarla uramak, hkmetin etki altnda bulunduunu gstereceinden, nce ulusal rgtn, yaplm anlama uyarnca, kabineye tam gven gstermesi ve hkmetin yaptklarna uymas zorunludur. Zaten bu ama salanmadka ve lkede yalnz bir tek hkmet bulunduu inanc domadka, Bar Konferansna arlmaklmz olanakszdr, tilaf Devletleri temsilcilerinin demeleri de bunu perinlemektedir. imdiki durum birazck daha srecek olursa, Bakanlar Kurulu'nun ekilecei kesindir. 2 Kabinenin gr yukarda sunulmutur efendim. Harbiye Nazr Cemal

Belge, 192.
ifre: vedidir. Bayaver Salih Bey tarafndan alacaktr. Sivas, 12/13 Kasm 1919 Harbiye Nazr Cemal Paa Hazretlerine K: 9/11/1919 gn ve 325 say: Ulusal rgtn lke ve ulus iin lmkalm sorunu olduu, pek hakl olarak yksek hkmete de onaylanm, kabul buyrulmu ve hatta Mebuslar Meclisi'nin toplanmasndan sonra da kalmas ve srmesi istei ile vatan kaygsna ynelik ulusu duygular, yerinde ve uzak grl dnceler aklanmtr. Seim mcadelesi o kertede serbest yaplmaktadr ki, en ileri ve uygar lkelerde bile byle karmasiz bir seim yaplmamtr sanrm. Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin ve Temsilciler Kurulumuzun yasaya aykr bir etkisi ve katmas olmamtr ve olmayacaktr. Herkes adayln kendisi koymaktadr. Mebusan Meclisi konusundaki grmz bildirmitik. Bu grn kabul edilip edilmemesinde hkmet, doal olarak tamamyla serbesttir. Merkez Kurullar araclyla ulus kamuoyunun aratrld ve sonucundan bilgi sunulaca, daha nce bildirilmiti. Bundan sonra da yksek hkmetin, kararnda durmak veya durmamak yine hkmeti ilgilendiren bir konudur. Dirlik dzenlik ve gvenliin salanmasna, ulusal birlii bozmaya ve ulusal rgt yok etmeye alan ngilizlere, ngiliz Sevenler Dernei'ne, Nigehbanclar ve Hrriyet ve tilaf gibi ulusun ykmna girienlere ilikin olarak kabineye, sizin araclnzla yaplmakta olan bavurularmzn (hkmet) ilere karma niteliinde saylmas herhalde iyi niyetimizle badar grlmemektedir. Ulusal rgte kar olanlar, ancak vatan ve ulusa dman olanlardr. Hkmetin, bunlarn lke karlarna zarar veren dncelerini iyi karlamamas pek doal ve gereklidir. Kuku yoktur ki, bu dnceler eyleme gemedike bir ey yaplamaz. Adapazar, Karacabey, Bozkr olaylarnn su eylemi olduklarn aklama gerei bile yoktur. Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti'ne ve rgtlerine gelince; cemiyet hkmetle yapt anlamaya bal ve hkmetin amalarna her

konuda destekidir; hkmetin gvenilir gremedii eylemlerinin nn alma giriiminde bulunmasn, hkmeti saymamakla sulamak pek hakszlk olur. rnein halk tarafndan Nide'den kovulmu olan Mutasarrf Cavit Bey'in Aydn Mutasarrflna atanm olmasn doru grmemek ve bylece bu pek sakat ve tehlikeli ilemin dzeltilmesini rica etmek, bu kiinin gittii yerde halk tarafndan kabul edilmemesi yznden doacak ac olaylar nleme kaygsndan baka bir ey deildir. Bildirdiklerinizden anlaldna gre, hkmet ulusal rgtn varln belki de gereksiz gryor. Gerekten durum byle ise ve hkmet ulusal rgte gereksinme olmakszn lkeyi kurtaracak gce malik bulunuyorsa, ona gre gereini yapmak zere durumun aka yazlmasn, arada her trl yanl anlamalarn yok edilmesi iin, bildirir ve rica ederiz. Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 193.
Harbiye Nezareti Mustafa Kemal Paa Hazretlerine zeldir. Kiisel olarak bildiriyorum. Bu ana kadar geen yazmalar, ileri srlen grler aadaki noktalar evresindedir: 1 Mebuslar Meclisi stanbul'dan baka bir yerde toplanmal, 2 Kuvay Milliye ruhunu tamayan memurlar deitirilmeli, 3 Hrriyet ve tilafa bal eski kabine yelerinden bazlar ile br baz kiiler cezalandrlmal. a) Bu birinci sorun kabinenin birok grme gnlerini batan baa doldurdu. Yabanc evreler, Paris Konferans'nca Rumeli ile stanbul blgesinin uluslararas bir statye getirilmesi dncelerini hatrlatarak tehlikeyi duyurdular. Karcllarn, stanbul'da bile Meclis'e katlmazlarken, stanbul dna gitmeyecekleri, gn gibi ak ve bu

durumu nelere vesile yapmaktan ekinmeyecekleri ise kukusuz grld. Padiahn bunu onaylamayacaklar kesinlikle anlald. Yabanc igal kuvvetlerinin Mebuslar Meclisi'ne saldrlarnn belki Osmanl Devleti iin hayrl sonular dourabileceini Amerikallar sezinlettiler, dahas akladlar. Ve byle bir saldry olaslk iinde grmediler. b) Kuvay Milliye ruhu tamayan memurlarn kodamanlar, igal ordularna dayanm durumdadrlar. Bunlar iin uygulanacak ilem hemen engelleme ile karlanlacak, hkmet kt bir duruma decekti. Zaten siyasal duygusu bu vatan yllarca ne duruma koymutu. Kiisel grlere saygl olmakla birlikte, gvenlii ilgilendirecek ldeki eylemlerin nlenmesi, kantlaryla birlikte olas ve yararl olacakt ve kabine bu konuda yava yava uygulamaya gemeyi dnm ve buna girimi idi. Ne var ki, birinci maddede bildirdiim gibi, Kuvay Milliye, anlama ilkelerini kabul ettii halde, Ankara Valisi'ni kabul etmemekle; Bozkr olayndaki baarsn kendi vatandalarmza kar alc ve ezici bir baar olarak duyurmakla; Antalya Mutasarrfnn rahmetli Kemal'e kar tanklk etmek sucunu ele alarakdeitirilmesinde direnmekle ve zellikle en nemli olarak, Mebuslar Meclisi'nin stanbul'da toplanmamas grn srdrmekle, kabineyi gnlerce bu ilerin grlmesine zorlad ve ileri ardan almaya yneltti. Temsilciler Kurulu, dardaki grevliler iin resmi memurlarn ikyetlerini yntem olarak kabul ederse, hkmetin egemen olduu, ya da iki hkmet bulunduu konusundaki grn deitirmi olur. Mebuslar Meclisi'nin toplanaca yer konusunda abuk karar verirse, desteklemeye sz verdii kabineyi btn glklerden kurtarm olur. imdi hkmet hibir gce dayanmamaktadr ve bu durumu herkes sezmitir. c) Eski kabine yelerinin hemen cezalandrlmas deil, yasal kantlar bularak yasal yntemler uyarnca ilem grmeleri uygun olacann zorunlu bulunduunu bildirmitim. nk sulamalarn ou uydurmadr. rnein polis mdrnn deitirilmesinde bu durum bsbtn aa kt. Aydn Valisi'nin deitirilmesi durumunda, yerine atanacak kiinin kabul ettirilmesi gibi bir sorun karsnda kalnaca anlald. Nitekim Adana'da bu durum grld.

Zaten Kabine'yi g duruma sokmak iin yabanclar ve karcllar youn olarak alrlarken, Kabine'nin Kuvay Milliye'ce de gle uratlmas baka trl sonu veremezdi. nk tilaf Devletleri'nin temsilcileri de bunu bylece sezmiler ve kabul etmilerdir; dahas lkeyi normal bir durumda grmedike bar grmelerine balanamaya-can da sezdirdiler ve hatta bu konuda uyarda bulundular. Kabine polis mdrne ilikin bu glkleri, rnein yanna yardmc atamak, stanbul Muhafzlnn biimini tam b ir skynetim durumuna uygun biime sokarak stanbul'un gvenliini tmyle muhafzlk ynetimine vermek yollar ile stanbul gvenlik ilerini eline almak yollarn da dnd. Fakat bildirdiim gibi, kkl bir giriim iin dayand gcn salam tutumuna hl inanamad. rnein Dahiliye Nazr bu gce gereksinim gsterenlerin banda desem abartma olmaz. Ancak bu kiide yneticilik duygusu stndr. Bu duygu okanarak bu kiinin dayanandan (azminden), grnden pek nemli yararlar salanabileceine ben inanyorum. d) Anadolu'ya gnderilen Fevzi ve Hurit Paalar kurullar, Bozkr olay ve hatta seim grltleri konusundaki yaknmalar ileri srerek, soruturma yapmaya kalkan tilaf Devletleri'nin bu eylemlerini nlemek amacndan domutur. Yksek kiiliinizle saygdeer arkadalarnza iten ballk ve sayglarm sunar ve stanbul ortamndaki almalarn kar karya bulunduu pek ok gl gz nnde bulundurarak ona gre en yksek yardm ve desteinizi rica ederim efendim. 10 Kasm 1919 Harbiye Nazr Cemal zet: Kabine derse, gelecek kabinenin biim ve eilimini imdiden saptamak olanakszdr. Bizden nceki kabinenin biim ve eiliminde olursa, vatan, kesin olarak zarar grr ve felakete srklenir; bu sonucu bekleyenler oktur. lkemizin, barn ok abuk yaplmasna gerekten gereksinimi vardr. imdiki durumun srmesi, hibir ey olmasa, ekonomik felaket dourur. Bizim iin bar ise Kuvay Milliye'nin Hkmetle tam anlamas ile gerekleebilecektir, ikinci olarak da, seimlerin yaplmas ve mebuslarn kiilii, lkede dirlik dzenlii salayacaktr,

tilaf devletleri ve yabanclar, Mebuslar Meclisi'nin almasn nlemeye karar vermemilerdir. Temsilciler Kurulu da, Meclis'in yeri dncesiyle, bu nlemeyi srdrrse, iimiz Tann'ya kalyor demektir. Hepinize kar sayglarm en yksek dzeyde srmektedir, Efendim. 10 Kasm 1919 Harbiye Nazr Cemal

Belge, 194.
Harbiye, 24/11/1919 Mustafa Kemal Paa Hazretlerine 1 Devletin i ve d ileri kesinlikle ortak kabul etmez. nceki ve daha sonraki tel yazlarnzda bu ilere karlmad bildirilmekte ise de, hkmete atanan kimi grevlilerin grev yerlerine gidememesi ve Mentee (Mula) Mutasarrf gibi yasal bakmdan yarglanmas gerekenlerin yerlerinde kalmas iin direnilmekle birlikte, delege kimliiyle Sivas'a gnderilmesi ve Antalya Mutasarrfnn Nazilli'ye gitmeye zorlanmas, Aydn ilinden hariciye (dileri), dahiliye (iileri) nezaretlerine ekilecek tel yazlarnn telgrafhanece kabul edilmemesi iin Nazilli Kuvay Milliye Komutan'nca buyruk verilmesi gibi olaylar, hkmet ilerine karmaktan baka bir anlam tayamaz. Bu olaylar, tarafnzdan verilmi olan sz ve gvencelerin gereken yerlere bildirilmediini, ya da yaplan bildirimlerin, o yerlerce yerine getirilmeyip istenildii gibi davranldn gstereceinden, gerek durum ne ise olanca ivedilikle, bilgi verilmesi. 2 Kabinenin gr yukardaki gibidir. Yanl anlamalar giderecek doyurucu yantnz beklerim efendim. Harbiye Nazr Cemal

Belge, 195.
ifre Sivas, 27/11/1919 Harbiye Nazr Cemal Paa Hazretlerine Kabinenin grn aklayan 24/11/1919 tarihli tel yazs kurulumuzca okunup grld. Bugne dein arada geen yazmalara gre, durumun bugnk Bakanlar Kurulu'nca tmyle anlalm ve Temsilciler Kurulu'nun tek amacnn, hkmetin etkinliinin glendirilmesine ve bu konuda yaplan almalarmzn dk hkmetten miras kalan dzensizliklerin dzeltilmesine ynelik bulunduuna sizce inanlm olduu umudunda idik. Yurdun ve ulusun kurtulu ve esenlii urunda hkmete btn itenliimizle destek ve yardmc olmak, eylem ve davranlarmzn ilkesi olduundan, her trl yanl anlalmann giderilmesi amacyla verilen aadaki yantmzn Bakanlar Kurulu'na sunulmasna arac olmanz rica ederiz. 1 Devletin iilerine ve politikasna, kesinlikle ortak kabul etmedii bir gerek olmakla birlikte, bir benzeri daha grlmemi olan bugnk durumda ulusun ve yurdun yazgsn, ancak salayacak olan" ve varl hkmete de kabul edilip srmesi onaylanan ulusal rgt bilerek bilmeyerek zayflatacak ve ulusal birlii bozacak hibir ileme ulusun raz olmayaca da pek hakl ve doaldr. 2 Eskiden beri bildirildii gibi, hkmet ilerine karlmamaktadr. Grev yerine gidemeyen yalnz Ankara valisidir ki, bunun da nedeni ve etkeni.... tarih.... sayl ifre ile ayrntl olarak bildirilmiti. Ulusun, gerekte kendisiyle ayn grte olduunu ve dayanann ulusal dayan ve istenten (azim ve iradeden) olutuunu aklayan bugnk hkmetten, her eyden nce dk nkmete meru ulusal giriime kar uygulanm olan yasaya aykr ilemlerin dzeltilmesini beklerken, karcl olmas dolaysyla durumu genelge ile duyurulan ve Nide'den kovulan Mutasarrf Cavit Bey'in... yere; Kayseri'de iten el ektirilen Ali Ulvi Bey'in atandn grmek, ksacas baz ikinci derecedeki memurlarn eski durumlarn koruyarak Ferit Paa

zihniyetinin imdi de yaatlmakta olduunu anlamak -Temsilciler Kurulu'nun arada tam uyum ve anlama olduuna ilikin arka arkaca yapt bildirimlere karn- ulusu zmekte ve Temsilciler Kurulu'nu zor duruma sokmaktadr. Bu yzden yaplacak karmalarla hkmetin etkinliinin krlmamas iin her frsatta ricalarda bulunulmu, Dahiliye Nazrl'nn durumu anlayla karlayp ona gre bir tutum saptamasn, salt ulusun ve yurdun esenlii kaygsyla, birok kez bildirmitik. Ayn nedene bal olmak zere, Antalya Mutasarrfnn da... gn, ... say ile kaldrlmas gerekliliini rica eylemitik. Oysa bu kimse de hl grevinde tutuluyor. Son kez Antalya Ulusal Kurulu'ndan gelen raporda, bu mutasarrfn haynl yznden talyanlarn en sonunda amalarna kavuarak Antalya'da "Bank di Roma" (Banco di Roma) ubesini atklar; ilgili dairece tohumluk gereksinmesi giderilmediinden, halkn byk znts ve yerel hkmetin aldrszl yznden yirmi yl sre ile, faizle, kira ile Mslman halkn topraklarn vaktiyle Trablusgarp' (Libya'y) igalden nce yaptklar gibi, ellerinden almakta olduklar bildirilmektedir. Bu durum byle srerse, dmanla lmkalm iin penelemekte olan Aydn Kuvay Milliyesi Antalya Mutasarrfn, pek hakl olarak, Nazilli'ye gtrr ve buna Temsilciler Kurulu'nca da artk kar kmak olana kalmaz. 3 Demirci Mehmet Efe tarafndan Sivas'a gnderilmi olup geri dnen Hilmi Bey'in hkmll ve eski grevi bizce bilinmemektedir. Dk hkmetin gszlk ve ihaneti yznden kendi rz ve namuslarn eylemli olarak kendileri savunmak zorunda kalan Aydn cephesi Kuvay Milliyesi'nin, kutsal Halifelik katna ve ulusal birlie sk skya bal olan, zverili bir blmnce gnderilen delegeye, bizce bilinmeyen nedenlerden tr bir ey yaplmayaca da aktr. Bu kiinin yasal bakmdan yarglanmas gerekiyorsa, hkmet uygulayaca ilemde doal olarak serbesttir. 4 Aydn ilinin ifreli tel yazlarnn kabul edilmedii konusunda bilgimiz yoktur. Aratryoruz. Alnacak sonuca gre davranacaz. zet olarak bildirelim ki, kurulumuz, imzas altndaki szverilerine tmyle baldr. Ve bu szveriler, olduu gibi, uygulanmaktadr. u kadar ki, szveri karlkl olmak gerekir. Oysa hkmet, Salih Paa Hazretlerinin imzas altndaki ykmlenim ve notlarn henz

hibirisini yerine getirmemi ve varsa, bunu nleyen nedenler de bildirilmemitir. Sayglarmz sunarz. Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 196/I.
Sivas, 17/11/1919 rksulu Mahmut Paa Hazretlerine 31 Ekim 1919 tarihli Tasviri Efkr Gazetesi'nde "Bosfor" gazetesi yazarlarndan birine verdiiniz demete, "Ermenilerin ar isteklerine hak vermeksizin, snrlarda baz dzeltmeler yaplmasna raz oluruz" denildiini okuduk. Dou Anadolu'da Ermenistan yararna toprak verme dnn ve szverisini gsteren bu cmlenin, Bar Komisyonu yelerinden bir devlet adamnca sylenmi bulunmasnn, Dou Anadolu halkn pek hakl olarak, son derece krp zdn bildiririz. Ulusun Erzurum ve Sivas Kongreleri kararlar ile Ermenistan'a bir kar toprak bile vermeyeceini ve hatta hkmet byle ac bir zorunlua ba emek durumunda kalsa bile, kendi meru haklarn dorudan doruya kendi eliyle savunmaya kesin karar vermi bulunduunu dnyaya ilan etmi olduundan, bu kesin ulusal kararn, herkesten ne Bar Hazrlklar Komisyonu sayn yelerince bilinmesi ve bunlara uyulmas gerekliliini bilginize sunarz. Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 196/II.
31 Ekim 1919 gn ve 2887 say rksulu Mahmut Paa'nn demeci

Senato yelerinden rksulu Mahmut Paa "Bosfor" Gazetesi yazarlarndan birine siyasal durumumuz zerinde aadaki demeci vermitir: Bar hazrlklar: imdilik konferansn arsn bekliyoruz. Bu arnn yaknda yaplacan dileyelim. lkenin o kadar yrek arpntsyla bekledii bu arya deini aradaki vakitten yararlanmaya alyoruz. Bar Komisyonu btn sorunlar incelemektedir. Komisyonda en iyi uzmanlar vardr ve almalarn kolaylatrmak iin alt komisyonlar da kurmutur. Trkiye'ye braklacak topraklar: Trkiye'ye braklacak topraklarn neler olabileceini dnyorsunuz? Bunu sylemek yle bir varsaym olur ki, her zaman doru kmaz. Yalnz Arap illerinin Osmanl mparatorluu'ndan ayrlmasna ilikin olarak yabanc basnn bize verdii balca genel bilgileri biliyoruz. Erivan bakent olmak zere bamsz bir Ermenistan ise artk kurulmutur. Ermenilerin ar isteklerine hak vermeksizin, snrlarda baz dzeltmeler yaplmasna raz oluruz. Batum serbest liman olduka, Ermenistan iin denize alan iyi bir kap olur. Bundan Azerbaycan ve Grcistan devletleri de yararlanrlar. Ilml bir davranla ynetilecek bir zm yolu, bu lkelerden bir "Birleik Cumhuriyetler Devleti" oluturabilir. Trakya ve zmir sorunlar: Trakya'ya gelince; Bulgarlardan alnan topraklar zerinde bir tampon devlet kurulmu olmas houmuza gider. Trakya Trktr. Vilson ilkelerine gre de bugnk gibi Trk kalmas gereklidir. zmir ve Aydn illeri zerindeki haklarmz tartlmaz. zmir'in bizim olmas lkemiz iin kesin bir gereksinmedir. Yabanclara kar hibir dmanlk eylemi niteliinde olmayan Ulusal Savamn, Yunanllarn zmir'e el koymasnn doal sonucu olduunu kesinlikle belirtirim. Trkiye'nin gelecekteki ynetimi: Trkiye'nin gelecekteki siyasal ynetimi konusundaki dnceniz nedir? Amacmz byk devletlerce istenilen gvenceyi vermekle birlikte, onlarn dnce ve yardmlarndan yararlanmaktr. Konferans

kendiliinden bir manda (gdm) sorununun uygulanmas noktasn dnd iin, bunun ne derecede uygulanabilirlii konusunu inceledik. Fransa veya ngiltere bu grevi yerine getiremeyeceklerinden veya getirmek istemediklerinden, konferans, geriye kalan Amerika'ya bavurmutur. Bize gre, Amerika mandas, belirlenecek baz koullarla, uygulanabilir. Fakat Vashington Kongresi'nin bu konuda bir karar vermesinden nce bir ey kestirmek olana yoktur. Uluslararas bir denetim konusuna gelince; gerek ekonomik, gerek yasal bakmdan bunun uygulanmas gtr.

Belge, 197.
Pangalt, 20/11/1919 Sivas'ta K.O. 3 K. zmit ve yresine giden grevlimizin raporunun devam: Gebze Kaymakam teden ben karcl olarak tannmtr. Dk kabine zamannda Gebze'ye Kuvay Milliye gelince korkusundan kam ve sonra geri gelmi ise de, ile kaymakam vekili ve eski mftnn de grev sahibi olmak istekleri, onlarn kaymakam ikyet etmelerine neden olmutu. Sonradan kaymakam da, marklndan dolay trl ac olaylara girien Yahya Kaptan'n ktlklerini rtmeye ve daha nce Gebze'ye gelen ve Nigehbanc olduu herkese bilinen ahlaksz temen Hakk ile ibirlii yapmaya ve skdar Mutasarrfl ile gizli yazmaya balayarak Kuvay Milliye'ye leke srmeye alt anlalm olmakla, baka yere atanmasnn her bakmdan yararl olaca inanc vardr efendim. (Kara Vasf) anakkale Mstahkem Mevki Komutan Albay evket

Belge, 198.

ifre Sivas, 24/11/1919

stanbul anakkale Mstahkem Mevki Komutan Albay evket Beyefendiye

K: 20/11/1919 Gebze Kaymakamna ilikin neri bizce de pek uygun grlmektedir. Harbiye Nazr Cemal Paa Hazretleri araclyla gerekenlere anlatnz ve yerine namuslu ve gvenilir bir kimsenin atanp gnderilmesini salaynz. Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 199.
nemli ve ok ivedidir. Kual, 24/11/1919 Sivas'ta Mustafa Kemal Paa Hazretlerine Ben size iki gn nce zmit'ten salk verilen Yahya'ym. Buyruunuza uyarak, telgraf banda buyruklarnz almaya geldim. En son yarn akama dein Kual telgrafhanesindeyim. Yahya

Belge, 200.
24/11/1919 zmit Merkezi Araclyla Kual Telgrafhanesinde Yahya Efendi'ye Bulunduunuz yrede gl bir rgt kurunuz. Adapazar Kaymakam Tahir Bey araclyla bizimle iliki kurup bunu srdrnz. imdilik hazr bulununuz.

Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Bakan Mustafa Kemal

Belge, 201.
ok ivedidir. Kanal, 24/11/1919 Sivas'ta Mustafa Kemal Paa Hazretlerine Ky iinde susuz yere adam ldrmek, bucak mdrn halk karsnda dvmek, kylerden zorla mal almaktan dolay Yahya Kaptan' hkmete teslim zorunluu domutur. Dahiliye Nezareti bu sorunu nemle kovuturuyor. Hkmetin g durumda kalmamas, Yahya Kaptan'n teslimini gerektiriyor. Yksek buyruunuzu telgraf banda bekliyorum. Kartal Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Temsilciler Kurulu Bakan Binba Ahmet Necati

Belge, 202.
ifre: vedidir Sivas, 8/12/1919 Harbiye Nazr Cemal Paa Hazretlerine Kartal ve Gebze yresinde teden beri sregelmekte olan gvenlik yoksunluu ok dikkate deer grlm ve durumun aratrlp zel olarak bildirilmesi, Birinci Tmen Komutan Rt Bey'den rica edilmiti. Bu komutandan yant olarak alnan ifrede; Maltepe At

Okulu'nda grevli bir memur olduu halde Kartal Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Bakan kimliini taknan Binba Necati Bey'in, Kuvay Milliye adyla bana toplad Arnavut Kkaslan etesiyle halk soydurmakta olduu ve Gebze Jandarma Yzbas Nail Efendi'nin de onun su orta bulunduuna kuku kalmad; Darca Rum bekilerinin ldrlmesi, stelyanos adnda bir zenginin daa kaldrlmas olaylarnn tmyle Aslan etesinin ii olduu halde, hkmete ve ulusal rgtn temiz bir yesi olan Yahya Kaptan'n bu kiiler tarafndan sz edilen cinayet ve soygun olaylaryla suland ve bu iki subayn hkmet iin tehlikeli birer kii olduu, Gebze Kaymakaml'nn bu konudaki resmi yazlarnn da bu dnceyi pekitirdii bildirilmektedir. Necati Efendi'nin bir yerden ara sra para almakta olmas, Sait Molla'nn aracl ve ngilizlerin dzeni ile ilgili olduu izlenimini vermektedir. Bu duruma gre, bu iki subayn bir an nce yerlerinden alnarak zarar veremeyecek yerlere atanmasn nemle rica ederim. Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 203.
ifre: Kiiye zeldir. Sivas, 8/12/1919
stanbul anakkale Mstahkem Mevki Komutan Albay evket Beyefendiye

Kartal ve Gebze yresindeki gvenliksizliin, Maltepe At Okulu'nda grevli iken kendisine Kartal Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Bakan niteliini veren Binba Necati Beyle Gebze Jandarma Yzbas Nail Efendi'nin korumas ve ynetimi altndaki Arnavut Kkaslan etesi'nce yaratlmakta olduu, Binba Necati Bey'in stanbul ile yazt ye bir yerden para almakta bulunduu, inanlr kaynaklardan renilmitir. Durum Harbiye Nazr Cemal Paa'ya nemle bildirildi. Ve bu subaylarn hemen yerlerinden alnarak zararl olamayacaklar bir yere atanmalar rica edildi. Sizce de durumun gizli olarak izlenmesi ve bunlarn Kartal ve Gebze'den kaldrlmasndan

sonra ulusal rgtn o yrede hukuka uygun ve doru yolda glendirilip yaylmas iin gerekenin imdiden yaplmasna balanmas rica olunur. Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 204.
Beikta, 27/12/1919 K.O.20 Komutanlna Mustafa Kemal Paa Hazretlerine: Kartal ve Gebze yresindeki gvenliksizliin balca nedeni, Gebze'deki Yahya Kaptan'la arkada Karaaslan ve Alemda ynnde dolaan Sadk eteleridir. Bizim imdiye dein yaptmz soruturma ve gnderdiimiz en namuslu kiilerin raporlar bunu gstermektedir. Zaten daha nce yapt ok kk hizmete karlk imdi Gebze Ynetim Kurulu'nu tanmayan ve hkmetin etkinliini ktye kullanarak halka bask yapmaya kalkan Yahya'nn, son zamanlarda gnderilen birok kiinin tlerini dinlememesi, teden beri Kuva-y Milliye'ye kar bulunmakla n kazanan skdar Mutasarrf ile pek sk ilikisi olan Gebze Kaymakam'nn kucana atlmas, bizi artk bu zorbay ktlk yapamayacak duruma getirme giriimine yneltmiti. Son zamanlarda bunu iitmesi ve teden beri aralar iyi olmayan Kkaslan etesinin gler yz grmesi, kendisini trl yollarla byle sularn rtmeye yneltmitir. Yzba Nail, Yahya'ya kardr. Necati Bey'e gelince; dk hkmet zamannda Kartal ilesi Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nce bakan seilerek Kuvay Milliye adna merkezle iliiini kesmi ve imdiye dein Kartal, Gebze yresinde ve skdar'la birlikte merli, ile evresinde ulusal rgt kurmu ve tze uymutur. Yeniky Rumlarnn yreye sarkntlklar zerine Kkaslan etesini dolatrmaya balam ve bunlarn da imdiye dein hibir ktlkleri duyulmam ve hatta kylye yk olmamalar iin de Necati Bey araclyla, tarafnzdan para bile verilmitir. Deil yalnz bu grevlileri, her frsattan yararlanarak, Kuvay Milliye'yi

lekelemeye ve zverili ve alkan olan skdar Jandarma Tabur Komutan Binba Remzi Bey'i, szde bir nedenle, grevden karmaya alan skdar Mutasarrf, imdiye dein zverisi ve Rum haydutlanna kar baars grlen ve son defa skdar kylerinde rgt kuran at okulundaki Yzba Hulusi Efendi'yi (Sadk etesi, daa kaldrp kendisinden bir Rumu ldrd) para alma sulamasyla lekelemeye, dolaysyla ulusal rgt bsbtn bozmaya ve bylece her giriimi baarsz brakmak manevrasna bavurmaktadr. zet: 1 skdar Livasnca rgt, yasal ve drst bir yolda yaplmtr. Binba Necati biraz idaresiz ise de, cezalandrlmay hak etmi deildir. 2 rgt kurmaya alanlarn birer birer lekelenmemesi, rgtmzn verimli olmas iin Nail, Necati, Hulusi Efendilere kar verilen raporlarn incelenmeksizin dikkate alnmamas, hkmete yaplmaya balanan deiiklik ve tutuklama ilemlerinden vazgeilmesinin salanmas. 3 Gebze Kaymakamnn, skdar Mutasarrfnn bir an nce grevlerinden aldrlarak yalan dolanla kartrcla ve Rum ve yabanc entrikalarna son verilmesi. 4 Yahya Kaptan ve arkada Bykaslan'n -evvelce kendilerine verilmi olan silahlar geri vermek ve cepheye gitmek kouluylabalanmalar yoluyla ktlk yapamayacak duruma getirilmeleri, sz dinlemezlerse uslandrlmalar ve Sadk'n da cezalandrlmas gerekli ve uygundur dncesindeyiz efendim. (Vasf) anakkale Mstahkem Mevki Komutan evket

Belge, 205.
ifre: Kiiye zeldir. Ankara, 2/1/1920 zmit, Birinci Tmen Komutan Rt Beyefendiye

Kartal Mdafaa-i Hukuk Bakan Binba Necati Bey hakknda stanbul Merkez Kurulu'ndan verilen bilgide, skdar Livasnca ulusal rgtn, yasal ve tze uygun olarak kurulduu, Binba Necati Bey'in biraz idaresizlii varsa da, hibir zaman cezalandrlmay hak etmedii, Necati Bey'e Nail, Hulusi Efendiler hakkndaki raporlarn incelenmesi gerektii, Gebze Kaymakam ve skdar Mutasarrfnn kiisel olarak zararl olduklar, Yahya Kaptan ve Bykaslan'n ve Sadk'n uslandrlmalar gerektii bildirilmektedir. Bu konuda daha nce sorulan sorulara yant olarak Yahya Kaptan ve Necati Bey hakknda... tarihli ifrenizle verilen bilgilerle yukardaki bilgiler arasnda eliki grlmektedir. Durumun bir kez daha gvenilir kiiler araclyla inceletip soruturularak tm hakkndaki yksek dncelerinizin aka bildirilmesini nem ve ivedilikle rica ederiz. Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 206.
ifre: Telgraf banda Ankara, 7/1/1920 zmit'te Birinci Tmen Komutanlna Yahya Kaptan'n Tavancl'da kuatld haberinin doruluk derecesi nedir? Eer bu durum gerek ise, oraya stanbul'dan geldii bildirilen birlik komutanna bu kiinin bizim adammz olduunun ve eer bir kusur ve suu varsa tarafmzdan gereinin yaplacann doal bulunduunun Yahya Kaptan'n kuatlp tutuklanmasna hibir suretle raz olmadmzn bildirilmesini ve sonucun tez elden bize iletilmesini rica ederiz. Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 207.
zlm ifre nemli ve ivedidir. Geciktirilmesi sorumluluk dourur. Dzce, 7/1/1920 Ankara K.O.20 Komutanlna Temsilciler Kurulu Bakanlna: Bu gece saat 9'da iki bin kiilik bir kuvvetin Tavancl'a karak Yahya Kaptan' kuattklar zmit'ten Birinci Tmen Vekillii'nden bildirilmektedir. kan kuvvetin nitelii zmit'ten sorulmu ise de, yant alnp oraya bildirim yaplmas iin zaman gerektiinden,ilgililere yaplacak ilem iin doruca zmit'e yazlmas rica olunur. Birinci Tmen, Bolu ve Yresi Komutan Rt

Belge, 208.
zmit, 7/8 Ocak 1920 K.O.20 K. K: 7/1/1920 ifreye: Mustafa Kemal Paa Hazretlerine: Askeri birlik, Jandarma Genel Komutan Yardmcs Hilmi Bey'in komutasndadr. Geri mevcudunun iki bin olduu bir kylden haber alnmsa da, Hereke Birlik Komutanlndan aldm raporda yaklak yz olduu bildirilmitir. Yahya Kaptan henz ele gememitir. Yeri bilinmedii gibi Tavancl'n kuatld ve bu gece yanndaki Kuvay Milliye ile birlik arasndaki bir arpmann olas bulunduu ve birlik komutanna, buyruklar uyarnca, gereken bavuruda bulunulaca bilginize sunulur. Tmen 1. Komutan Vekili Yarbay

Fevzi

Belge, 209.
vedidir. zmit, 9/1/1920 Ankara'da K.O.20 Komutanlna Mustafa Kemal Paa Hazretlerine Aldm bilgiye gre, Tavancl'da dn Yahya Bey ve yanndakilerle jandarmalar arasnda arpma olmu, iki l, drt yaral, be de hayvan ele geirilmi ve gerek bura hkmetinde, gerek stanbul'da geni nlemler alnm olup, Yahya Bey ve yanndaki kiilerin hepsinin yakalanmas iin aba harcanmakta bulunulduu, bilgi olarak sunulur. Birinci Tmen Komutan Vekili Fevzi zmit 10/1/1920 K.0.20 Komutanlna Mustafa Kemal Paa Hazretlerine: Birlik ile yaplan iki arpmadan sonra Yahya Kaptan'n l olarak ele geirildii bildirilir efendim. Tmen l Komutan Vekili Fevzi

Belge, 210.
ifre

Ankara, 11/1/1920 zmit'te Tmen 1 Komutan Vekilliine K: 9 ve 10 Ocak 1920: Yahya Kaptan'n Ulusal Savama hizmet ettii daha nce tmen komutan Rt Bey'in soruturmasyla anlalmtr. Bu kez l olarak ele geirildii bildirilmektedir. Kovuturma ve kuatlma nedeninin ve sizin tarafnzdan birlik komutanna bidirimde bulunup bulunulmadnn ivedilikle bildirilmesini rica ederiz. Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 211.
zmit, 14/1/1920 K.O.20 Komutanlna Mustafa Kemal Paa Hazretlerine: Yahya Kaptan'n nasl ldrld konusunda imdiye dein alnan rapor ve bilgilerin hepsi birbiriyle elimektedir. Kendi yaptm soruturmadan, Yahya Kaptan'n birlie ve birlik tarafndan bunlara ate edilmedii ve yalnzca Yahya Kaptan'n teslim olmak zorunda kalmasndan sonra ky dnda kesici bir arala ldrld ve kafatasnn bulunmamasnn bunu kantlad anlalm ise de, bu konudaki soruturmann derinletirilmekte olduunu, alnacak sonularn iletileceini bildiririm efendim. Tmen l Komutan Vekili Kaymakam Fevzi

Belge, 212/I.
zlm ifre Dzce, 17/18 Ocak 1920 K.O.20 Komutanlna Temsilciler Kurulu Bakanlna: K: 14/15 Ocak 1920 ifreye: Gebze ve Hereke, stanbul iline bal olduu gibi ulusal rgt bakmndan da stanbul Merkez Kurulu'nca ynetilmektedir; rnein oraya bavuran Doktor Enis Fahri imzasnn sahibi de stanbul'ca oraya konmu bir kii olabilir. Yahya Kaptan'a elden gelen yardm yaplm ve teki tel yazsyla bildirildii gibi, stanbul'a kar korunmak da istenmi ise de, ne yazk ki, sonu alnamamtr. En son stanbul'dan Yahya Kaptan'a yaplan bildirimde de ora Kuvay Milliye'sinin stanbul Merkez Kurulu'na bal olduu bildirilmi ve sanyorum ki kendisinin bu bildirime ret yant vermesi, ldrlmesine neden olmutur. Bu konu dikkate deer; bununla birlikte bir nlem olarak Enis Fahri Bey'le iliki kurup urad glklerin ne olduunun renilmesi ve elden gelen her yardmn yaplmas zmit'teki vekilime bildirilmitir. Birinci Tmen, Bolu ve Yresi Komutan Rt

Belge, 212/II
ifre Ankara, 18/1/1920 stanbul'da Mstahkem Mevki Komutan evket Beyefendiye Gebze ve Kartal Ynetim Kurullar, nceki hkmetle iliki kesildii srada, dorudan doruya Temsilciler Kurulu'na balanmt.

Son gnlerde ortaya kan olaylar nedeniyle dikkati eken yrelerin stanbul ili snrlar iinde bulunmas, dolaysyla, Mdafaa-i Hukuk stanbul Merkez Kurulu'nca ynetilmeye baland renilmitir, ilgili yerlere gerekli bildirimlerin yaplmas iin grevlendirilmesine karar verilen Doktor Enis Fahri Bey adnda bir kii baz glklerle karlatndan sz ederek bavuruda bulunmutur; byle bir kiinin stanbul Merkez Kurulu'nca bu yrede grevlendirilip grevlendirilmediinin bildirilmesi rica olunur. Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 213.
(Sivas) 17 Aralk 1919 GENELGE Mebuslar Meclisi'nin stanbul'da toplanmasndan nce ulusal bamszlmzn ve lkemiz btnlnn salanmas ilkesi gibi nemli sorunlarn dnlmesi ve bu konuda gereken nlemlerin alnmas, Temsilciler Kurulu iin en bata gelen devdir. Temsilciler Kurulu bu konularn grlmesini ulus adna yetki tayan sayn mebuslarla glendirildikten sonra yapmay ulus ve vatan karlar gereinden sayar. Bu nedenle her livann mebuslar yerel merkez kurulu veya ynetim kurullar ile ortaklaa olarak, mebus arkadalarndan birini, rgt tzmzn dokuzuncu maddesi uyarnca, Temsilciler Kurulu'na ye olarak seip adn bildirecektir. Bu yeler iki gnlk ksa bir grme ve fikir alveriinden sonra stanbul'a Mebuslar Meclisi'ne gideceklerdir. Bu kiilerin, Temsilciler Kurulu'nun bulunaca yerde toplanaca zaman, ad ve adreslerinin bilinmesinden sonra, yazma ile kararlatrlacaktr. Temsilciler Kurulu yaknda stanbul'a yakn bir yere tanacaktr. Bu yelerin ivedilikle seilip ad ve adreslerinin hemen bildirilmesi rica olunur. Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Temsilciler Kurulu Adna

Mustafa Kemal

Belge, 214.
ifre ok ivedidir. Ankara, 29/12/1919 GENELGE 17/12/1919 gnl saysz ifreye ektir: 1 Bir rneinin Mdafaa-i Hukuk Merkez Kurullarna verilmesi rica olunur. 2 Ankara - Eskiehir demiryolunun ilemekte bulunmas dolaysyla, kolaylk bakmndan, grme yeri olarak Ankara seilmitir. Bu duruma gre, Temsilciler Kurulu yesi olarak seilmi bulunan sayn mebuslarn, ocak aynn beinden balayarak, Ankara'ya gelmelerini beklemekteyiz. Yola klar konusunda Temsilciler Kurulu'na bilgi verilmesi rica olunur. 2 Temsilciler Kurulu'nun her livadan ye kimliiyle gelecek mebuslarla yapaca grmeye, teki sayn mebuslardan olabildiince ok sayda kiilerin de katlmas son derece arzu edilmektedir. Bu konuda gerekenlere bildirimde bulunulmas rica olunur. Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 215.
ifre: ivedidir. Ankara, 30/12/1919 stanbul anakkale Mstahkem Mevki Komutan evket Beyefendiye

Aydn Mebusu Hseyin Kzm Beyin, tara mebuslarna tel yazlar gndererek en abuk yoldan stanbul'a ulamalarn istedii, bize verilen bilgiden anlald. Bu kiiye, Bekir Sami Bey'de bulunan Temsilciler Kurulu genelgesinden bilgi verilmesini ve Meclisin almasndan nce sayn mebuslarla yaplacak grmelerde bulunmak istiyorlarsa, ltfen ve ivedilikle Ankara'ya buyurmalar gereinin kendilerine duyurulmas rica olunur. Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 216.
Harbiye Nezareti, Nezaret ubesi zel Kalem stanbul, 31 Aralk 1919 Mustafa Kemal Paa Hazretlerine Ulusal rgtn vatan kurtarma yolunda varln srdrmesi iin ne kerteye kadar altm, sanrm ki bilinmektedir. 8u konuda benim de Temsilciler Kurulu kadar ilgili olduumu ve yaplan ilerde bu amacn tam olarak salanmasn hibir zaman gzden ayrmamaya, duyuncum (vicdanm) ve grevim gerei, zorunlu bulunduumu aklamay gerekli grmem. Buraca yaplan her iin yanl olduu ve doru kararlarn, ancak Temsilciler Kurulu'ndan kabilecei gibi bir anlam tayan yant yaznz, bir bakma bana kar gvensizlik anlamn tayor. Byle bir durum, bu grevi stlendiim gnden beri arada doan anlamazlklarn zm iin bin glkle yrttm almalarm sonusuz brakmaktadr. Nurettin Paa'nn Onikinci Kolordu'ya atanmas iin stanbul'a gelen btn zmir ve Aydnllar, srekli olarak bavuruda bulundular. Aydn Cephesinde pek karmakark bir durumda bulunan Kuva-y Milliye'nin dzene sokulmas, bundan sonra karlaabileceimiz olaslklara gre, kkl ve salam hazrlklar yaplmas, ok gereklidir. Bunun iin de bu iin banda Nurettin Paa gibi bir kiinin bulunmasn Genelkurmay ve ben uygun grdk.

Ahmet Fevzi Paa hakknda da imdiye dein trl zamanlarda dncemi sylemitim. Ordunun nemli komuta grevlerinde, son Ulusal Savam ile aka iliki kurmu kiilerin resmen bulunmalar, darya ve zellikle yabanclara kar, orduda politikann egemen olduu grnmn verir ve bu da herhalde kt etki yaratr. Harbiye Nezareti dorudan doruya bu etkilerin eylemli basks karsndadr. Oysa Ulusal Savam ile eylemli olarak ilgili kiiler, resmi olmakszn, daha yararl ve daha sakncasz biimde grev yapabilirler. Gerek Nurettin Paa, gerekse Ahmet Fevzi Paa, ulusal karlar bilen ve onu zarardan korumaya kararl kimselerdir. Ve ulusal rgt ile ibirlii yapacaklardr. Durum byle iken ve zellikle Fevzi Paa'nn atanmas Padiaha onaylanmken, byle temiz kimselerin kabul edilmemesinde direnil mesi beni gerekten g duruma sokuyor ve hi deilse, Mebuslar Meclsi'nin almasna dein olsun kabinenin grevini srdrmesi iin gstermekte kusur etmediim almalarda bana bezginlik veriyor. Onur sorunu durumunu alan bu tutum dzeltilmezse ve bu kiiler in atanmasna raz olmazsanz, meclisin almasn bile beklemeden hemen ekilmek zorunda kalacam bildirir ve bu durumda Mebuslar Meclsi'nin toplanmasnn ank hepten olanaksz bir hayal olacana ve bundan da duyuncumun (vicdanmn) sorumlu olmayacana yksek dikkatinizi eker ve bu vesile ile de sayglarm sunarm efendim. Harbiye Nazr Cemal

Belge, 217.
Yaz: ok gizlidir. Ankara, 4 Aralk 1920 Harbiye Nazr Cemal Paa Hazretlerine Bayaver eliyle gnderilen 31/12/1919 tarihli iki buyruunuzu sayg ile aldm. Salih Bey'in de yannda okudum. Temel noktalara ilikin grmz aada sunulur:

1 tilaf Devletlerinin vatanmz smr blgelerine ayrmalarn kurulumuz o kadar kuvvetli bir olaslk iinde grmemektedir. likilerimizden ve genel durumdan anladmza gre, bu devletlerden her biri vatanmzn tamamnda en ok kar salamak amacn gdyor ve bunun iin gvenilir bir bavuru ve dayanak noktas aryor. ngiliz politikasnn tmyle bize kar olduu kesindir. Ama bunlarn aktan aa bize kart grnmelerinin nedenini, kabinenin yansz tutumunda ve yabanclar desteklememekte olduunda aramaldr. 2 Yaknda yaymlanacak olan bildiri konusuna gelince; bu, ancak hkmetin her bakmdan Kuvay Milliye'ye dayand inancn verecek bir tutumun benimsenmesi ve bunu herkese duyurup aklamas yoluyla olur; bunu da hkmetin durumunu d politikada glendirdikten sonra ve Bar Konferansna gnderilecek delegelerin yola kmasndan nce ve fakat Mebuslar Meclisi toplanp ulusal ilkeleri benimsemi, ounluun yani "Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Grubu'nun" onay ve tam katlmas ile yapmas uygun ve etkin olabilecektir. nk Mebuslar Meclisi'nde ounluun grne dayanmadka, bu bildiriye dmanlarmzca deer verilmeyecek ve sayg gsterilmeyecektir. Bizim dncemize gre bu konuda nce ie, kabul olunacak reformlardan deil, belki ulusun bamszlndan ve lkenin btnlnden balamak, ancak bunun salanmas kouluna bal olmak zere ynetimin ana izgilerini saptamak uygun olacaktr. Ulusa dayandn ileri sren bugnk hkmet iin bildiriye temel olacak ey, Sivas Genel Kongresi'nin bildiri ve tzndeki nemli ilkeler olup, bunlar da gelecekteki snrlar, devletin ve ulusun bamszl, aznlklarn haklar, bize yaplacak yardmlarn ulusa nasl karlanaca gibi konulardr. Bunun imdiden aklanmas pek nemli ve Mebuslar Meclisi'nin almasndan sonra da ounluk grubuyla grlerek ilan edilmesi zorunlu grlmektedir. 3 Dahiliye Nazrnn (ileri Bakannn) ekilmesiyle kabinede bunalm domasna bir neden grlmemektedir. Bundan, olsa olsa herkesin bakanlk grevini Sadrazam yerine Dahiliye Nazrnn kiiliinde grmekte olduu anlam karlabilir. Bilirsiniz ki, bir kabinede bunalm, ancak sadrazamn ekilmesiyle doar ki, byle bir durum arzu edilmedii iin de Ali Rza Paa'nn ekilmemesi daha nce uygun biimde rica olunmutu. Fakat aklamalarnzdan yle anlyoruz ki, kabine Dahiliye Nazr erif Paa'ya bal kalmakta ve bu kii de dk Sadrazam Damat Ferit Paa'ya bal bulunmaktadr. Polis

mdrnn hl yerinde oturmas, iilerine bal memurlarn atanma yntemi bu balln en ak belirtileridir. Oysa gerek siz, gerekse Ahmet zzet Paa Hazretleri bu kabine baa getii zaman eski kabineden yenisine gelen kiiler hakkndaki kukumuza yant olarak kesin gvence ve duyunsal (vicdani) kefillik vermitiniz. Bu arada unu da bildirelim ki, polis mdr yerinde kaldka siz de tehlike altndasnz. 4 Mebuslar Meclisi'nin almasyla Dahiliye ve Hariciye Nazrlarnn deitirilmesinin kesin olduu konusundaki sezindirmenizi iyice anlayamadk. Byle bir durumun gereklemesi iin, bu iki nazrn Meclis karsna kmadan nce grevden ekileceklerine imdiden sz vermi olmalar veya Sadrazam Paa'nn Padiahla bu konuda anlam bulunmas gerekir. Meclisin kabineye gvenoyu vermesi durumuna gre de bunlarn deitirilmesi meclisin Padiahla anlamasna baldr. 5 Dmanlarn meclisi atrmamak isteyecekleri ve bunun iin her yola bavuracaklar doaldr. Yalnz, meclisin toplanmasn buyurmu olan Padiahn, bu toplanty yasaya aykr saymas ve kendi buyruunu bozmas olasl akla ge'libilir mi? Gerekten Padiahn Mebuslar Meclisinin yasaya aykr olduu konusunda bir inanc varsa, o durumda Meclis, stanbul'da datlmak ve ulusu meclissiz brakmak iin mi toplanyor? u halde Padiahn bu konudaki grlerinin kurulumuzca imdiden kesin olarak bilinmesi gerekir ki, mebuslar stanbul dnda gvenli bir yerde toplamak iin giriimde bulunalm. Byle olmaz ve meclis, stanbul'da toplanmas yznden, yukarda belirtilen duruma derse, bunun sorumluluu onun stanbul'da toplanmas iin direnenlere decektir. 6 Mebuslarn Ankara'ya gelmeleri, lkenin kurtulmas urunda ayn inanta olan kiilerin mecliste birlik halinde almalarn salama amacna yneliktir. Mecliste gl, ulussever bir grubun oluturulmas zorunluu vardr. Bu zorunluk da, meclisin stanbul'da toplanmas yznden domutur. Gerekte Ankara'da genel bir toplant yaplacak deildir. Gelenlerle gr alveriinde bulunulmas ve bylece zaman kaybna meydan verilmemesi kararlatrlmtr. Bu ounluk grubunun Kuvay Milliye ile yakndan anlamas ve ancak bu yoldan mecliste ulusu temsil etmesi en nemli bir noktadr. Bu olmazsa, Mebuslar Meclisi yabanclar gznde uiusu temsil edemez. Arada Tanr esirgesin, gr ayrl ba gsterirse, bu durum yurdumuz iin

pek byk zarar dourur. u halde, lkenin lm kalmy -la ilgili bu gibi sorunlarda dmanlarn yalan ve dolannn etkisi ve deeri olamaz. 7 Nurettin ve Ahmet Fevzi Paalar hakkndaki dncelerimize gelince; daha nceki cevap yazmzda her doru eyin Temsilciler Kurulu'ndan ktn savunmu deiliz. Uygulanmas bildirilen prensip konusundaki dncemizi sormu olduunuzdan, bu konudaki grlerimizi sunmutuk. Grlerimizin doru olduuna ilikin inancmz yineleriz. Temsilciler Kurulumuz, kabinenin iktidara geldii tarihte, eski Sadrazam Damat Ferit Paa'nn ktlk miras olan Aydn cephesi ve blgesinin ve oralardaki Kuvay Milliye'nin durumunu ve geleceini son derece ilgiyle gz nne alm, hkmetin d politikasna uygun ve o blgenin durum ve i gereksinmelerine elverili ve gelecek iin umut verici bir ortamn salanmasn dnm idi. Dncelerini uygulamaya koymadan nce Harbiye Nazrl ve Genelkurmay Bakanl'nn grlerini bilmeyi dev sayarak... gn... sayl yazs ile Ali Fuat Paa'nn ulusal komutan olmasn dilemi ve Konya'ya, Cemal Bey'in bozgunculuundan doan durumu dzeltebilecek ve mevcut ktlkleri giderebilecek ve cephe ilerini dzenleyecek bir komutan atanmasn rica ile bu arada Refet Bey'in de grevlendirilmesinin uygun olacan bildirmiti... tarih... sayl yantnzda "Fuat Paa'y Ankara'da kolordusu banda grmek isterim. Refet Bey'in -adn kullanmamak kouluyla- Aydn Cephesi Kuvay Milliye Komutanlna atanmas uygundur." buyurulmutu. Albay Fahrettin Bey'in herhalde Onikinci Kolordu Komutanlna atanmasn salamak iin yardmnz istenmiti. Ve ek olarak, Fahrettin Bey'in, Aydn cephesinin gereksinmelerini bizim grmze gre salamak iin her trl nlemleri alma konusunda sizin tarafnzdan ynerge alm bulunduu da belirtilmiti. u halde yazda bildirdikleriniz, Aydn Cephesi'nin savunmasn dzenlemek iin kurulumuzca hazrlanan plann temelini, tabann oluturmutu. Buna dayanarak cepheyle ilgili olan resmi ve ulusal komutanlar ve uzmanlarla yazma yoluyla ve trl cephelerden arlan bir ksm kiilerle de dorudan doruya grlerek, Aydn Cephesi konusunda bir plan dzenlendi. Bu plana gre, Refet Bey Aydn ve Salihli cephelerinin ve bu cephelerle ilgili olan gerideki blgelerin, Konya da iinde olduu halde, ulusal komutanln zerine alm ve Fahrettin Bey de Konya'da kolordusu banda olarak, ayn ama urunda yararl ve etkili

yardm yapmakta ve aba harcamakta bulunmutu. Ali Fuat Paa da, yksek buyruunuz uyarnca, kolordusu banda bulunmak zere Ankara'ya gelmiti. Bu dzenleme sonucunda bugnk durum memnunluk verici bir biime girmitir. u halde baka bir komutana gereklik olmad gibi, Nurettin Paa'nn atanmas durumunda da, onur ve yaamlarn ortaya koymu iki deerli arkadamzn gnl krklna uramasna ve Temsilciler kurulu'nun buyruklarna tmyle uyan ve Padiahlk makamna bal olan Demirci Efe ve yanndakilerin de lke iin zararl bir tutum iine girmelerine meydan verilmi olacaktr. Ahmet Fevzi Paa konusuna gelince; Yirminci Kolordu blgesinde bulunan kuvay Milliye'nin zel bir durumu vardr ki, btn ulusal rgt zerine etkili bulunmaktadr. Bu durumun hibir nedenle ve yolla deitirilmesine ortam elverili deildir. Bildirilen durumun korunup srdrlmesini salamak iin btn bu blgede Ali Fuat Paa'nn devlet gznde, kamuoyu nnde durumunun her trl eletiriden, sakncadan uzak bulunduu inancnn yerlemesi temel kouldur. Bylece bu komutann Yirminci Kolordu'nun bandan, her ne biim ve yolla olursa olsun alnmas, Ulusal Savam srasnda ileri atlm ve zveri gstermi bulunmas nedenine balanacaktr ki, korunmasnn gvence altnda bulunmas zorunlu olan ilkeye gre, hibir suretle doru deildir. Zaten hkmete dnlen siyasal sakncalar gidermek iin yaplacak her ey yaplmtr. Bu duruma gre, Ali Fuat Paa'nm bu blgede ve btn ordu gznde Yirminci Kolordu Komutan olarak bilinmesi ve kolordunun da eylemli olarak bugn olduu gibi, yetenek ve bilgisi ve ulusun gerek istek ve amalarna uygunluu kantlanm bulunan 24. Tmen Komutan Yarbay Mahmut Bey'in vekilliinde kalmas, durum gerei ynnden, bir zorunluktur. Ahmet Fevzi Paa hakknda olumsuz bir dnce ileri srmek istemeyiz. Fakat unu da eklemek zorundayz ki, bu komutan dndnz adan alma birlii yapacak nitelikte deildir. Kendisinin daha balangta zel grevle gezdii zamanlarda syledii mantksz szleri... tarihli ifre ile bildirmitik. Bunun ondan umut edilmeyeceine dair yantlar alndktan sonra idi ki, kendisinin dorudan doruya Rauf ve Bekir Sami Beyefendilere yazd yant ifrede, ordu bugnk anari durumunda kaldka lke iin felaketin kesin bulunduu, yolundaki szlerinden, ulusal rgtn ve bunun yardmcs olan ordu ilikisinin, kendi grne gre, anari sayld

anlalmaktadr. Oysa yksek bilgileri iinde olduu zere, ordu, ulusal rgt kadrosu dnda deil, belki onun ruh ve temelini oluturmaktadr. Son anlan raporlarda, Fevzi Paa'nn Gnen'de ilk i olarak, Anzavur olayndan dolay bin glkle ele geirilebilen cana kyclarn salverilmesini istedii bildirilmektedir. Vatann ve ulusun kurtarlmas sz konusu olduu u kark dnemde, ayn ama urunda zveriyle alan sizin, yerel durum ve olanaklar yakndan bilen kurulumuzla grmeden atam olduunuz iki kiinin kabul edilmemesi konusunda ileri srdmz zorunlu ve hakl dnceleri bir onur sorunu yapmak isteyeceinizi, vatana ve ulusa olan ballnzla badar grmediimizi ve bununla birlikte, yurdun ve ulusun karlar bakmndan bildirdiklerimizin iyi karlanacana gvendiimizi itenlikle bildiririz. Grevden ekildiinizde Mebuslar Meclisi'nin toplanmasnn, gereklemez bir hayal olaca konusundaki sznze gre, Sadrazam da iinde olduu halde, btn kabinenin yasal ynetime kar bulunduu anlalmaktadr. Pek nemli olan bu noktann tmyle deilip aklanmas, kurulumuzca yksek kiiliinizden rica olunur. Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 218.
Harbiye Nezareti (Zarfn st) Mustafa Kemal Paa Hazretlerine Mektup Genel Kurmay Dairesi ube... say... 29/12/1919 tarihiyle verilen ortak bildirimin alndn b ildirir, bu konuda aadaki aklamalarn yce ngiltere, Fransa, talya Devletleri Olaanst Temsilcilerinin adaletli gzleri nne konulmasna msaadelerini stn sayg ile rica ederim.

Yksek bilgileri iindedir ki, zmir'in igali balangta orada Amiral Galtrop'un notasyla balam ve bu notada igalin, tilaf Devletleri askeri birliklerince yaplaca ve bunun da sadece zmir kenti ve tahkimat hatt (berkitilmi blge) ile snrl olaca bildirilmi, ksa bir aralktan sonra da, igal ii sadece Yunan birliklerine braklmt. Yunan birliklerince yaplan igal ve bunu izleyen olaylar bizim srekli szlanma ve yaknmalarmza neden olmu ve sonunda karma bir komisyonun zmir yresinde soruturma yapmasn gerektirmiti. Ancak bu gerekliliin kabulne ve gerekletirilmesine dein, bilemeyeceim nedenlerle domu olan gecikme srasnda yrek paralayc bir biim ve yolda yryen Yunan yrtcl, zaten plak ve perian bir durumda dalara derelere dalarak snm olan halk artk cann koruma ve namusunu savunma kaygsna drmt. Hkmet ve ordu her zaman Soruturma Komisyonu'nun adalet ve insafllna gvenmekle birlikte, bir yandan da hi olmazsa bu boumann aktt kanlar, geici bile olsa, dindirmek iin Harbiye Nezareti 23/8/1919 tarih ve 5037 sayl yaz ile Jeneral Milen Cenaplarna (A) iaretli iliik neride bulunmutu. Kuvay Milliye ile Yunan birlikleri arasna Osmanl birliklerinin konulmasn ngren bu neriye ret yant verilmesi zerine, yine Harbiye Nazrl'nca rnekleri iliik 20 ve 27/8/1919 gn ve 4963, 5142 sayl B, C nerileri yaplm, igal edilmi olan blgelerin Yunan birliklerinden baka tilaf birliklerince igalini dileyen ibu iki neri de tmyle yantsz braklmt. yi niyete dayanan her trl giriimlerinin sonusuzluu ile akan kan karsnda gerek hkmetin, gerek ordunun uzun sre seyirci kald bir srada idi ki, Jeneral Milen Cenaplar Harbiye Nezareti'ne snr izgisini gsterir 3 Kasm 1919 gn ve 23/4144 sayl, rnei ekli yazy gndermiti. Oysa byle bir bildirimin gereklerini uygulamaya Harbiye Nazr kendiliinden yetkili bulunmadndan, yntem gereince hkmete bavurmas zerine, hkmetimizce de soylu kiiliinize, rnei iliik... gn... sayl nota ile durum bildirilmiti. Her ne kadar bu olgular Harbiye Nazrmz, ileride kabilecek bir tartmay nlemek iin, rnekleri iliik F, G, 5 ve 15/11/1919 gn ve 6338, 6501 sayl yazlaryla Jeneral Milen Cenaplarna hemen ve tmyle bildirmi, ancak bu yazlar zerine Jeneral Cenaplarndan gerek yant olarak, gerek dorudan doruya, yine rnekleri iliik H, I iaretli ve fakat birbiriyle elikili yazlar gelmitir. Bu duruma gre,

gerek rnekleri iliik yazlarn incelenmesi iyiliinde bulunulmasnn ve gerek yukarda verilmi olan ayrntl bilginin, insaf ve insanlnz bizce bilinen soylu kiiliinizi Habiye Nazrlmza kar en kk yanl anlamadan kurtaracana bence pek byk bir inan vardr. Bununla birlikte, sadece Harbiye Nazrl'nn hkmete yksek meclis kararlarm uygulamakta balbana bir karar ve icra amiri bulunmamas konusundaki devlet hukukunun yaratt u kanlmaz yanl anlamadan dolay, ayrca ve olaanst zntlerimi bildirmekte hi gecikmek istemem. Geici snr izgisinin Yunanllarca tmyle igaline engel olan kuvvete gelince; bu kuvvetin, grd kym ve krm (zulm ve taaddi) karsnda korumasz kalm ve kanna susanm halk ynlarndan olutuu, soylu kiiliinizce aka bilinmektedir. Hkmetin ye ordunun bu boynu bkk halka destek olmak veya koymaktaki gszln de gz nne alma iyiliinde bulunmanz pek ok dilerim ve ite bu gszln etkisiyledir ki, gerek hkmet, gerek Harbiye Nezareti imdiye dein bo yere akm ve akmakta olan bu kann nnn alnmas iin her zaman soylu katnza yardm dilekleri yadrm ve sorunun bir an nce adaletli bir zme balanmas iin yakarmtr. zellikle bu vesile ile yakarmalar yineler ve gerek hkmet ve gerek Harbiye Nazrlnn gya yksek meclis kararlarn uygulamyor gibi bir sulamadan artk kurtarlmasna iyi yrekle yardmc olmanz konusundaki yaknmalarma da stn sayglarm eklerim.

Belge, 219.
Harbiye Nezareti-Nezaret ubesi zel Kalem zel olarak bildirilir: Fevzi ve Nurettin Paalar hakknda br mektupla bildirilen aklamalara ek olarak genel d ve i durum zerinde aadaki bilgileri sunmay gerekli grdm: 1 tilaf Devletleri, hakkmzda henz kesin bir karar vermediler. Fakat en ok korkulan nokta, lkemizi smr blgelerine ayrmalardr. ngilizler aktan aa bize kar durumdadrlar. Franszlar d grnyle bir yaltaklk gsteriyorlarsa da, Adana sorunu ortaya srlnce hemen tutumlarn deitiriyorlar. Dahas, bir

Fransz dostluk dernei kurulmas iin Celalettin Arif Bey'e bavurdular. Adana'nn boaltlmas kouluyla byle bir giriimin onaylanaca yantn aldlar. Ve bu sorun bylece askda kald. Amerikallar da bizim kendi lkemiz iin ne gibi isteklerimiz olduunu soruyorlar. Ksacas, tilaf Devletlerinin her biri bizim ortaya atlmamz bekliyor. Herhangi birisine gstereceimiz bir eilime kar br btn gcyle kar durmaya hazr bir durumdadr. Bar Hazrlklar Komisyonu, belgelere dayanarak birok hazrlk yapyor. Bizim her ynetim kolu iin istediimiz ve kabul edebileceimiz reformlar saptryorlar. Osmanl Birlii ve Vilson prensipleri ilkeleri iinde, kabul edebileceimiz reformlar gsterir bir bildiriyi yaknda yaymlayacaz. 2 ilere gelince; kabinede ileri Bakan bir iki kez grevden ekilmeye kalkt, fakat Mebuslar Meclisi alncaya dein bir bunalma meydan vermemek iin btn aba harcanarak nne geildi. Bu Bakanlar Kurulunun Mebuslar Meclisi alnca grevden alnaca inanc, kabine yelerince hep bilinen bir durumdur. Hele Dahiliye ve Hariciye Nazrlarnn deiecei kesindir. Fakat Hrriyet ve tilaf Partisi ve ngilizler, Mebuslar Meclisi'ni atrmamak iin btn gleriyle alyorlar. Hatta ngiliz Dostluk Dernei'nin Padiaha bavurarak bu meclisin yasal olmadn bildirdii ve datlmasn rica edecekleri renildi. Hkmetin btn abas, ocak aynn onuna doru alacak olan Mebuslar meclisi toplanncaya dein, bu gibi basklara dayanmak ve meclisin almasn salamaktr. Bu duruma gre, bu on gn iin hkmetin en gl bir durumda olmas ok gereklidir. 3 Mebuslarn seiminde hibir yoldan karma olmad inanc ok kr her ynde domutur. Ancak tara mebuslarnn stanbul'a gelmezden nce Ankara'da zel bir toplant yapacaklar haberi, seimlerin her trl karmadan uzak kalnarak, yapld konusundaki iyi inanc tmyle ykacak bir durumdadr. Her yandan bu durum ileri srlmekte ve arabozuculuk iin kullanlmaktadr. Mebuslarn byle toplu bir grnmde olmamalarnn ve kendilerine verilecek bilginin dikkati ekmeyecek biimde verilmesinin salanmasn zellikle rica ederim. Size ve saygdeer arkadalara ayr ayr selam yollar, sayglarm sunarm efendim. 31 Aralk 1919

Harbiye Nazr Cemal

Belge, 220.
Gazi Mustafa Kemal Paa Hazretlerinin Ankara'ya ilk geldiklerinde kentin ileri gelen ve nemli kiilerine verdikleri Sylev'in rneidir. (Temsilciler Kurulu dneminde) Saygdeer Efendiler! Temsilciler Kurulumuzu, Ankara'ya geliimiz gn erkek, kadn ocuk btn halkn itenlikli ve olaanst vatanseverce gsterileriyle dllendirdiniz. Bugn yaptnz toplu ziyaretle de mutlu kldnz. Bu nedenle de kurulumuzun derin sayg ve teekkrlerini sunmakla onur duyarm. Sayn yurttalarmz byle toplu bir durumda selamlamak bizim iin deerli bir frsattr. zin verirseniz, bu frsattan yararlanarak ksa bir syleide bulunmak isterim. Efendiler! Hepiniz biliyorsunuz ki... Dnya Sava'nn son dneminde Amerika Cumhurbakan Vilson, ondrt maddeden oluan bir programla ortaya kt. Bu program uluslarn kendi yazglarna kendilerinin egemen olmas gvencesini veriyordu. Bu programn onikinci maddesi ise aka Trkiye'ye, devletimize ve ulusumuza ilikindir. Vilson bu madde ile Trkiye'nin, ulusumuzun tam egemenlie sahip olmas gerekliliini belirttikten sonra, buna bir iki koul da eklemitir. O koullar unlardr: Aramzda yaayan, Mslman olmayan unsurlarn gvenliklerinin ve serbeste gelimelerinin salanmas... Bir de Boazlarn ak bulundurulmasdr. Btn tilaf Devletleri Vilson'un prensiplerini kendi karlar iin elverili grdkleri gibi, bizim devletimiz de bu onikinci maddeyi kabulde hibir saknca grmedi. Ve kabul etti. Gerekten, kabul edilebilecek bir prensiptir. nk Mister Vilson'un istedii, Mslman olmayan unsurlarn can ve mal gvenlikleri ve her trl haklar ve gelime olanaklar iin gereken her eye, zaten teden beri devletimiz

ve ulusumuz tarafndan sayg gsterilmi idi. Gerekten, Mslman olmayan unsurlarn Osmanl devletinin ve ulusunun barnda sahip olduklar ayrcalklar yzyl akn bir sreden beri fazlasyla vardr. u halde bu koul bizim iin yeni bir ey deildir. Boazlarn ak olmas sorununa gelince; Bu geitte bakentimiz, devletimizin yrei vardr. Bunun gvenliini saladktan sonra, btn ticarete hazr olarak almas da gerekli grlr. te devletimiz, ancak bu ilkeler erevesinde savatan kma ve Atekes Anlamas'n yapma kararn verdi. Bunun sonucu olarak tilaf Devletleri'yle 30 Ekim 1918'de Atekes Anlamas yapld. (Bu anlamay gstererek) bildiiniz Atekes Anlamas budur. Doal olarak, hepiniz bunun ieriini bilirsiniz. erii ile uygulanmas arasnda ne denli byk ayrmlar olduunu bir daha herkesin gz nne sermek isterim. Atekes Anlamasnn baz nemli maddelerini anmsatacam: rnein, beinci maddeye gre, snrlarn korunmas ve i gvenliin salanmas iin gerekli grlecek askeri gler dndaki asker salverilecek... bu glerin says ve durumlar, taraflarn grmeleriyle saptanacak idi. Pek nemli olan yedinci madde "tilaf Devletlerinin stratejik nem tayan herhangi bir noktaya el koyma" hakkna sahip olmalarn "onlarn gvenliklerini tehdit edecek durum ktnda" biimindeki ak koula balayarak saptamtr. Onuncu madde yalnz "Toros tnellerinin mttefiklerce igali"ne vb. zgdr. Onikinci madde, "Hkmet yazmalar ayrk olmak zere, telsiz telgraf ve kablolarn denetimine vb..." izin veriyor. Onbeinci maddede, "Osmanl topraklar iindeki demiryollarnn" yalnz ve ancak "denetimi" sz konusudur. Onaltnc maddede "Kilikya'daki ordularmzdan o yerin gvenlii iin gereken kuvvetin orada braklmas ve gerisinin beinci madde uyarnca salverilmesi" pek ak olarak belirtilmitir. Ve bundan baka hibir ballk ve koul yoktur. Yirmidrdnc maddede, "yedi ilden herhangi bir blmnn igali hakkn" tilaf Devletleri'ne tanyan sebep, "bu illerde karklk kmas durumu" olarak aka belirtilmitir. te baylar, Atekes Anlamasnn en ok dikkati eken noktalar bunlardr.

Bu maddelerin ierikleriyle uygulanmalar arasnda uyumluluk var mdr? rnein Atekes Anlamasnn ilk yapld zamanlarda ngilizler Musul'a el koydu. Anlamann yapld tarihte bizim ordumuzun Musul'da, ngilizler gneyde idi. Anlamadan sonra oradaki komutanla hileli biimde iliki kurup askerlerini Musul'a soktular. stanbul'u kara ve deniz kuvvetleriyle igal ettiler. Bu konuda Atekes Anlamasnda msaade var mdr? Adana yresini, Urfa'y, Antep ve Mara' nce ngilizler ve sonra Franszlar igal ettiler. Bu konuda da Atekes Anlamasnda bir madde yoktur. Kilikya'da bizim askeri kuvvetlerimizden, beinci madde gereince orann gvenliini salayacak kadar alkonulduktan sonra, artan salverilecekti. O halde bu uygulama biimi nedir? talyanlar Antalya'ya el koydular; kendileriyle sava durumunda bulunmadmz Yunanllar da zmir ve yresine girdiler. Ksacas, Silah Brakma Anlamas'n batan baa krp dktler. Bu saldrlara, hukuka aykr bu eylemlere kar stanbul'daki hkmetler, ne yazk ki, zayf bir tutum taknd. Dahas, yaplan hakszlklar protesto bile etmedi. Evet, stanbul'un, Antalya'nn, Kilikya'nn haksz igallerini protesto bile etmemilerdir. Bunu yapmadktan baka, stanbul'da rnein henz bar yapmadmz bir ulustan jandarmamza komutan atadlar. Kmr salamaktaki zorluklar giderememek gszl yznden, stanbul'un tramvaylarn, su kumpanyasn, btn tren hatlarmz, henz atekes durumunda olduumuz tilaf Devletleri'nin ynetimine verdiler. Oysa biliyorsunuz, Atekes Anlamasnda trenler iin yalnz denetim sz konusudur. Durum bu iken, ynetimini bar yapmadmz tilaf Devletleri'ne brakmak, akl ve duyuncun (vicdann) kabul edemeyecei ilerdendir. Dahas, Efendiler, byk bir zntyle sylemek zorundaym ki, Babali'nin korunmasn bile Ferit Paa son zamanlarda yabanclara brakmtr. lkenin i gvenliini, snrlarn korumak ve gven altnda bulundurmak iin gerektii kadar asker silah altnda braklacakt. lk zamanlarda seksen bini akn bir kuvvet yeterli grld. Sonradan tilaf Devletleri bunu krk bine indirdiler. Bir sre sonra da birok yollarla, bu saynn da altna indirildi. Btn silahlarmzn srg kollarn karp, sandklarla gnderdiler. Ulusumuzu, lkemizi bsbtn savunmasz brakmak amacn gttler.

Grlyor ki Efendiler, tilaf Devletleri iki noktada szlerini bozmu bulunuyorlar. Birincisi Vilson prensiplerini Versay Konferans'nda kabul ve ilan ettiler. Buna gre onikinci maddeyi ve bunun ieriine gre bizim haklarmz kabul ettiler. Oysa eylemli davranlaryla Vilson ilkelerini, Trkiye'nin yaamnn ve geleceinin gvencesi olan onikinci maddeyi dikkatten uzak tuttular. kincisi: Onur ve namuslar zerine imza etmi olduklar Atekes Anlamasnn hibir noktasna uymadktan baka, onikinci maddenin hkmlerine aykr olarak devletimizi manda (gdm) altna almak ve dahas, bsbtn paralamak kararlarna kadar ileri gittiler. Doaldr ki, baylar, bu durum dikkate deer. tilaf Devletleri'nde byk bir dnce deiiklii grlyor. Atekes Anlamas yaplrke n zgr ve bamsz yaamaya yarar bir Osmanl ulusu kabul ettikleri halde, aradan iki ay getikten sonra, bu dncelerinden ayrlyorlar. Baka renk ve anlamda kararlar veriyorlar. Bunun nedeni yle aklanabilir: Yabanclar kendi ekonomik ve siyasal karlarn salayabilmek iin bize kar icat ettikleri iki dnceyi yrtmeye baladlar, bu dncelerden birincisi: Gya ulusumuzun Mslman olmayan unsurlar eitlik ve adalet ilkesine uygun olarak ynetmeye yeteneksiz olduu. kincisi de, gya ulusumuz genellikle btn yeteneklerden yoksun bulunduundan, bahe durumunda bulunan yerlere girmi ve oralarn bir yknt ortamna evirmi. Birincisi ile ulusu kym yapmakla suluyorlar. kincisi ile yeteneksizlik... Eer bu iki dnce gerekten yerinde olsayd, ulusumuzun bamsz yaama hakk ileri srlemezdi. Gerekten kym uygarlkla badamaz. Yeteneksizlik de balanr bir ey olamaz. nk uluslar el koyduklar topraklarn gerek sahibi olmakla birlikte, insanln vekilleri olarak da o topraklarda bulunurlar. O topraklarn zenginlik kaynaklarndan hem kendileri yararlanr hem de dolayl olarak btn insanl yararlandrmakla ykml olurlar. Bu ilkeye gre, bunu yapmaya yetenekli olmayan uluslarn yaama ve bamszlk hakkna layk olmamas gerekir. Oysa bu gr, bizim iin kesinlikle sz konusu olamaz. Her ikisi de salt iftiradr. Ulusumuzun yeteneksiz olmad tarihe ve mantka saptanmtr. Bunun kantn yine yabanclarn kendi ilemlerinde bulabiliriz. Avrupa devletleri Atekes Anlamasndan nce ve anlama srasnda, bu anlama ile "kendi ulusal snrlar iinde yaamaya layk Trkiye kabul etmilerdir." Aradan bir yl gemeden nasl oluyor da bir

ulus kymc ve yeteneksiz oluyor? Ve bu yzden yaama hakkndan yoksun klnmak isteniyor? Avrupa devletleri ulusumuzu daha nce bilmiyorlar myd? Vilson prensiplerini kabul ve Atekes Anlamasn imza ettikleri zaman alt yzyllk bir (devletin) ulusun nitelii, yetenei zerinde bilgileri eksikti de bir iki ay iinde mi bunu tamamladlar? Bize uygulayacaklar kararlar bilmiyorlard da sonra m akllarna geldi? Oysa dnnz Efendiler: Ulusumuz kk bir airetten, anavatanda bamsz bir devlet kurduktan baka, Bat dnyasna, dman iine girdi ve orada byk glkler iinde, bir imparatorluk kurdu. Ve bunu, bu imparatorluu alt yzyldan beri btn parlaklk ve grkemiyle ayakta tuttu. Bunu baaran bir ulus, elbette siyasal ve ynetsel, yce niteliklere maliktir. Byle bir durum yalnz kl gcyle olamazd. Dnya bilir ki, Osmanl Devleti pek geni olan lkesinde bir snrndan br snrna ordusunu olaanst bir hzla ve tam donatlm olarak ulatrrd. Ve bu orduyu aylarca ve belki de yllarca iyi besler ve ynetirdi. Byle bir durum yalnz ordu rgtnn deil, btn ynetim kollarnn olaanst lde eksiksiz ve yetenekli bulunduunu kantlar. Ulusumuzun kymc olmas sorununa gelince, bu da salt iftiradan ve tam bir yalandan baka bir ey deildir. Baylar, yabanc unsurlarn inanlarna ve trelerine hibir ulus bizim ulusumuzdan daha ok sayg gstermemitir. Hatta denebilir ki, baka dinden olanlarn dinine ve halkna saygl olan tek ulus bizim ulusumuzdur. Fatih stanbul'da bulduu dinsel ve ulusal rgt, olduu gibi brakt. Rum Patriki, Bulgar Egzarh ve Ermeni Kategigosu gibi Hristiyan dini bakanlar ayrcalkl oldu. Kendilerine her trl zgrlk tannd. stanbul'un alnmasndan beri, Mslman olmayanlarn yararlandklar bu geni ayrcalklar, ulusumuzun dince ve siyasaca dnyann en hogrl ve cmert bir ulusu olduunu belirtir ve bunun en ak kantn oluturur. Ulusumuza bu sulamada bulunan dmanlar insaf etsinler de dnyann en byk ve uygar ulusu olduu savnda bulunanlardan, slam dinini resmi olarak tanmayan, slamlar pazar gnn tatil ve kutsal olarak tanmaya zorlayan ve slamlarn zel gn olan cuma gnn resmi olarak tanmayan uluslar bulunduunu unutmasnlar.

lkemizde yaayan, Mslman olmayan unsurlarn bana ne gelmi ise bu, kendilerinin yabanc kkrtmalarna kaplp ve ayrcalklarn ktye kullanp yrtc yntemlerle izledikleri ayrlma (blclk) politikasnn sonucudur. Herhalde Trkiye'de meydana gelen ve arzu edilmeyen baz olaylar birok nedenlere ve zrlere dayanmaktadr. unu da kesin olarak syleyebilirim ki, bu olaylar Avrupa devletlerinde mazeretsiz ilenmi olan bunca kymdan ok daha az bir dzeydedir. Rusya'nn Polonya'ya kar bir buuk yzyl sreyle izledii kanl politika, Kafkasya'da erkezlere ve Pogrom adyla Musevilere uygulad kym, bu arada saylacak rneklerdendir. Yine sylyorum, bize kar ileri srlen dnceler yanltr. Bu yanllk tarihe ve mantka saptanmtr. Bunu yalnz Batya deil, hatta yurttalarmza da nemli olarak anmsatmak gereini duyuyorum. nk, pek az olmakla birlikte, zntyle iitiyoruz ki, ulusun tarihini okumam veya ulusal duygudan yoksun kalm olduklar anlalan baz kiiler, yabanclarn bize kar ileri srdkleri sulamalar reddetmedikten baka, yurtlarn, uluslarn sulu gstermekten ekinmiyorlar. Hl bugn, Sultani Mektebi'nin (*) salonlarn bize kar konferans verdirmek iin yabanclara ak bulunduranlar var; bu gibilere lanet.. Baylar! Dmanlarmz, hakkmzda uydurduklar iftiralarn bir aralk Paris Konferans'na da kabul ettirir gibi oldular. Belki bunun sonucu olarak, daha sava srerken birbirleriyle yaptklar gizli anlamalarn ve birbirine verdikleri szlerin uygulamasna balanm idi. zmir, Antalya, Adana, Antep, Urfa ve Mara'n igalleri hep karlkl bir anlamann sonucu olsa gerek... Oysa haktan, adaletten sz eden tilaf Defletleri'nin byle davranlarda bulunmamalar gerekirdi; uygarlktan ve insanlktan sz edenlerden bu beklenmezdi. Fakat Baylar!... Herhalde evrende bir hak vardr. Ve hak kuvvetin stndedir. u kadar ki, ulusun, kendi haklarnn bilincinde olup bunu savunmak ve korumak iin her trl zveriye hazr olduu konusunda herkeste bir inan uyandrmak gerekir, ite dmanlarmzn bu davran, ulusumuzu bu bilinten bu zveri duygusundan yoksun sanmalarndan domaktadr. Ama dorusunu sylemek gerekirse, Atekes Anlamasndan beri birbiri ardndan gelen hkmetlerimizin, lkenin urad hakszlklara kar kusurlu ve aklszca bir tutum iinde olmalar, bize kar olan

yanl dnceleri pekitirmeye yaramtr. rnein Tevfik Paa, vatanmzn bir blmnn Ermenistan'a braklmasnda saknca grmemekte idi. Ferit Paa resmi demelerinde, dou illerimizde geni bir Ermenistan zerkliinden sz ettii gibi, Paris'te de gney snrmzn Toros olabileceini sylemiti. Toros'un gneyinde Arapa konuulduunu sanyor ve Toros'tan taa Antalya'ya dek olan blgelerde Trklerin oturduunu ve buralarn bin yldan beri Trk kanyla yorulmu olduunu bilmiyordu, ite bu gibi hkmetlerin tutum ve davranlaryladr ki, ulusumuzun gemiini unutmu ve zellikle uygarlklarn verdii haklardan habersiz, kansz, uyuuk bir ulus olarak tannmasna yol almt. Ulusumuzun, kendisinin byle tannmasna meydan vermede pek byk bir suu vard. Ulusumuzun o suu, baylar, stanbul Hkmeti'nin ynetimine ve Avrupa'nn namusuna gereinden ok gvenmi olmasdr: te bu kusur yznden, kendi deerini, yeteneini, erdemini unutturmak dzeyine dmtr. zmir felaketinden sonra idi ki, ulusumuz gerekten duyarl oldu ve uyand. Ve derin bir uuruma srklendiini anlad. Ve ondan sonra kendi haklarn kendisi savunmaya karar verdi. Doal olarak, bunu yapabilmek iin bir biim almak, rgtlenmek gerekirdi. Zaten her yanda rgtler ve kurulular daha nce balamt. Ancak, nce Erzurum ve sonra Sivas Kongreleri'nde genel bir btnleme oldu. Erzurum ve Sivas Kongreleri'nin btn dnyaya duyurduu bildiri ve tznn ierii ok nemlidir. Bu ierii hepiniz biliyorsunuz. Fakat izin verirseniz her ikisinden kimi noktalar burada yeniden anmsatmak isterim: Tzn rgtlenmeyle ilgili sayfasnda grlyor ki, ama "Osmanl vatannn btnln Hilafet ve Saltanat yce makamnn ve ulusal bamszln dokunulmazln salamak iin Kuvay Milliyeyi egemen klmaktr. Baylar! Bir ulus, kendi varln ve haklarn korumak iin btn gcyle, btn dnsel ve maddesel gleriyle ilgilenmezse, bir ulus kendi gcne dayanarak varlk ve bamszln salamazsa, unun bunun oyunca olmaktan kurtulamaz. Ulusal yaammz, tarihimiz ve son dnemdeki ynetim biimimiz buna pek gzel bir kanttr. Bu nedenle, rgtmzde ulusal gleri etken ve ulusal istenci egemen klmak ilkesi kabul edilmitir. Bugn btn dnya uluslar yalnz bir egemenlik tanrlar: Ulusal egemenlik... rgtn br ayrntlarna bakacak olursak, ie kyden ve mahalleden ve mahalle halkndan, yani

bireylerden baladmz grlr. Bireyler bilinli olmadka, haklarnn bilincinde bulunmadka, ynlar istenilen dorultuya, herkes tarafndan iyi veya kt dorultulara srklenebilirler. Kendini kurtarabilmek iin herkesin kendi yazgsyla dorudan doruya kendisinin ilgilenmesi gerekir. Aadan yukarya, temelden atya doru ykselen byle bir kurum elbette salam olur. Kuku yok, her iin balangcnda aadan yukarya doru olmaktan ok, yukardan aaya inilmesi zorunluu vardr. Birincisinin gereklemesinde btn insanlk iin amaca ulama baars elde edilmi olurdu; ama bunun eylemli ve maddi olana henz bulunamadndan, baz ncler uluslara verilmesi gereken dorultuyu vermek iin yardmc oluyorlar. Bylece yukardan aaya doru btnleme salanabilir. Biz lkemiz iindeki gezilerimizde, doal olarak, birinci yolda (aadan yukarya doru) balam olan ulusal rgtmzn ilk kayna olan bireye kadar indiini ve oradan tekrar yukarya doru gerek rgtlemenin baladn byk bir kranla grdk. Bununla birlikte eksiksiz bir duruma ulatn ileri sremeyiz. Bunun iin zel olarak aadan yukarya yeni bir rgtlemenin olumas amacna ulamak iin zellikle aba harcamamz, ulusal ve yurtsal bir grev saylmaldr. Bildirimizin de kimi noktalarndan yeniden sz etmek isterim. Osmanl mparatorluu'nun, savatan nceki snrn bilirsiniz. Dnya Sava'nn sonucu, devletimizi birtakm dnler vermeye zorluyor; buna gre, devlet iin ulusal yeni bir snr kabul ettik. Bu snr, bildirimizin birinci maddesinde aklanmtr. Ayrntlarn bilmeyenler olabilir. Ve bunda, doal olarak, mazurdurlar. Bu snr kararlatrlrken iin iinde bulunduumdan, bunu da bildireceim: Atekes Anlamasnn yapld gn ordularmz eylemli olarak bu hatta egemen bulunuyordu. Bu snr, skenderun Krfezi gneyinden Antakya'dan Halep ile Katma istasyonu arasnda Cerablus Kprs gneyinde Frat Nehri'ne kavuur. Oradan Dirzor'a iner; daha sonra douya uzanarak Musul, Kerkk, Sleymaniye'yi iine alr. Bu snr ordumuzca silahla savunulduu gibi, ayn zamanda Trk ve Krt unsurlarnn oturduu vatan paramz ierir. Bunun gney blmnde Arapa konuan dindalarmz vardr. Bu snr iinde kalan toprak paralar Osmanl birliinden ayrlmaz bir btn olarak kabul edilmitir. Bildirinin drdnc maddesine bakalm: Bu madde ile biz,

bizimle birlikte yaayan, slam olmayan unsurlara ayn hak ve yetkileri tanyoruz. Hepimiz bu devletin, Mslman ve Mslman olmayan halk olarak, ayn anlamda uyruklaryz. Ve bu bakmdan hepimizin haklar birdir. imizde yaayan Mslman olmayan vatandalarmza bizim siyasal egemenliimizi ve toplumsal dengemizi bozacak, fazladan birtakm ayrcalklar tamyamayz. Bu madde i politikamzdaki genel tutumumuzu aklar. Yedinci madde; d politikamz konusundaki grmz belirtir. Herhalde devlet ve ulusumuz ite ve dta btn anlamyla bamsz kalacaktr. Bize baka bir ynetim uygulanamaz. Bu konuda birok ve trl trl nedenlerin banda en byk ve nemli neden udur: Dinsel bakmdan da bamsz olmak zorundayz. Yalnz, geni olan lkemizi ok ivedi olarak bayndr duruma getirmek iin ve ulusumuzun bilim ve tekniini adaln gereklerine gre az zamanda ykseltmek iin gereksindiimiz noktalar biliyoruz. Ancak bu konuda bize yardm edebilecek devletin nasl olabilecei yedinci maddede aklanmtr. Byle bir devletin yardmn iyi karlarz. te baylar! Erzurum ve Sivas Kongreleri'nde sapcanan temel ilke ve grler bunlardr. Bu ilkeler sayesinde btn ulusumuz birlemi bir duruma gelmitir. Bu kutsal amacn salanmasyla urald bir srada pek iyi anmsarsnz ki, Ferit Paa buna engel olmaya kalkt. Bu giriimleri lke iinde kt yorumlamaya urat. ttihatlktr dedi. Bu sulama i ve d kamuoyunda baar kazanamad. Bunu grdkten sonra, yeni bir silah arad. Boleviklik dedi. Resmi tel yazlarnda Boleviklerin Karadeniz'den takm takm Samsun ve Trabzon'a ve ierilere doru yrdn, lkeyi altst ettiini resmen ortala yayd. Bunlar da etkili olmad. Ferit Paa ve kabinesi daha ileri gittiler. Kimi yerlerde slam halk kandrp zerimize yrtmek, ulus iin, vatan iin alanlar yok etmek giriiminde bulundular. Doal olarak, bunda da baarl olamadlar. Fakat sonunda ulus Ferit Paa'ya gvensizlik gstermek zofunda kald. Kabine drld. Ulusal birlik salamlat. Ulusal rgtn oluturduu i ve d durum ile eski durum arasnda olaanst ayrmlar vardr, ite dirlik dzenlik ve gvenlik bakmndan eskisiyle kyaslanamayacak deiiklikler vardr. Dta yabanclarn bizim iin verdikleri ve verebilecekleri yok etme ve ldrme kararnn pek yanl olduu artk btn tilaf Devletlerince anlalm ve ulusal rgtn deer ve neminin yadsnamayaca kabul edilmitir. tilaf

Devletlerinden belki de kimisi, henz zel karlarm salamak iin, ulustan baka bir yerde destek aryor. Ulus, birliinde ve kesin kararnda dayandka bu gibilerin de gerei kabul edeceklerinde kuku yoktur. imdi gereken ey, ulusumuzun dayankl bir biimde kararn srdrmesi ve stanbul'da yaknda toplanacak olan mebuslarmzn yasama grevlerini gerei gibi yapabilmesidir. Herhalde ulus hkmetin koruyucusu olmak zorundadr. nk hkmetlerin ileri olumsuz olup da ulus buna kar kmaz ve onu drmezse, btn kusur ve sulara katlm demektir. Ferit Paa Paris'e gittii zaman yant olarak ald nota tam bu bildirdiim anlamdadr. Gerekten, unun bunun oyunca olabilen uluslar, haklarnn bilincinde deildir, demektir ve byle bir ulus denetim altnda bulundurulmay hak etmi olur. Ulus Ferit Paa'y drdkten sonra yerine gelen Ali Rza Paa, ulusal istekler erevesinde ulusla ortaklaa almay kabul etti. Ferit Paa'nn dmesiyle Ali Rza Paa'nn iktidara gemesi iinde ulusun ilgisi, doal olarak, birinciyi drmek olmutur. Bundan baka bir ey yapamazd. Bakanlar Kurulu bakann (Sadrazam), doal olarak, Padiah seer. Ve o da arkadalarn... Bu yeni kabineye eski kabineden baz kimseler girmiti. Bu nedenle Temsilciler Kurulumuz duraksad. Birtakm koullar ileri srmek zorunlu grld. Sonunda anlamaya varld. Hkmetle yaplan anlamada noktaya dayanlyordu: Kuvay Milliye'nin yasal olduunun onaylanmas; Mebuslar Meclisi'nin toplanmasna dein ulusun yazgs konusunda kesin ve son anlamalar yaplmamas; Bar Konferans'nda ulusun yazgsn savunacak delegelerin, eskisi gibi, ulus ve lke karlarn gerei gibi bilmeyenlerden seilmemesi. Hkmet bu noktay kabul etti. Ve ayrntlar zerinde daha sk anlaabilmek iin Bahriye Nazr Salih Paa'y gnderdi. Bahriye Nazr Amasya'da Temsilciler Kurulu'yla bulutu. Onunla yaplan grmelerde ben de bulundum. (Gstererek) Bu bildiri ve tzmzn her satr birlikte okundu. Tam bir dnce birlii dodu. Bu grmeler srasnda nemli baka bir sorunun sz konusu edilmesi gerekli grld: Mebuslar Meclisi'nin toplanma yeri... stanbul'un bugn iinde bulunduu ac koullar iinde Mebuslar Meclisi'nin ve milletvekillerinin, grevlerini tam bir zgrlkle yapp yapamayacaklar, dnlmeye deer grld. Bunun iin meclisin stanbul dnda toplanmas dnld. Salih Paa'nn stanbul'a dnmesinden sonra hkmet bu dnceye katlmad. Doal

olarak, btn sakncalarna karn, stanbul'da toplanmas gerekti. Bununla birlikte Temsilciler Kurulu'nca sakncalara kar gereken nlemler alnmtr. Baylar! Ulusal rgtmzn bugn gtt ama, lkenin blnmekten ve ulusun tutsaklktan kurtarlmasna yneliktir. nallah yakn zamanda ulusal rgt bu amac elde ederek, yklenmi olduu vatan grevini yerine getirecektir. Fakat grevini bitirmi saylacak mdr? Bence bundan sonra da pek nemli yurt ve ulus grevleri vardr. zellikle iilerimizi dzene koyup uygar uluslar arasnda alkan ve etkin bir ye olabileceimizi, eylemli olarak kantlamak gerekir. Bu amala baar kazanmak iin, politika almalarndan ok, sosyal almalara gereksinme vardr. Ulusal rgtmzn byle bir ama iin nasl bir biim almas gerektiini kukusuz ulusumuzun genel istei belirleyip saptayacaktr. imdilik Temsilciler Kurulu, mebuslarn gvenlik iinde grev yaptklarnn kesinlikle anlalaca gne dein, eskisi gibi grevini srdrecektir. Baylar! Umarm ki, elverili bir bar anlamas yaptktan sonra, iler iyi ynetilirse, durumumuz, eski snrlar iindeki durumumuzdan daha iyi olur. Bu noktada bir dnce aklamak istiyorum. Kendi toplumumuz iin izdiimiz snrlar dnda kalan dindalarmzla, bu saygdeer kardelerimizle ayn snr iinde yzyllardan beri vatandalk ettik; bu kardelerimiz her yandan Suriye'de, Irak'ta, Yemen'-de, Douda, kendi i varlklarn korumak ve bamszlklarn salamak iin aba harcyorlar. Btn bu slam paralarnn bamszlk kazanmas, slam dnyas iin ne byk mutluluk olur. Bu gerekleirse, slam dnyasnn durumunun ne denli salam olacan imdiden dnmekle pek byk bir mutluluk duyuyorum. Uyankla kavutuuna kuku kalmayan slam dnyasnn baarsn o denli kesin gryorum ki, bu inanla duygularm aklamaktan duyduum vicdani zevk pek byktr. Fazla rahatsz etmek istemem. Beni dinlemek inceliinde bulunduunuzdan dolay zellikle teekkrlerimi sunuyorum.
(*) Galatasaray Lisesi'nin

Belge, 221.

vedidir. Kadky 23/24 Ocak 1920 K. O. 20 K. Mustafa Kemal Paa Hazretlerine: K: 22/1/1920. Dn sunduum uzunca ifrede gerekli ve ayrntl bilgi verdim. Benim iin Nezaret'te kalmam, kabinenin her trl kiisel ve siyasal sakncalar (mkcvmtasysdl) kabul etmesiyle olurdu. Kabinenin grevden ekilmesi ise Mebuslar Meclisi iinde bir panik durumu yaratacakt. imdi Mebuslar Meclisi'nin bu durum karsndaki tutumunu beklemek zorunludur, sanrm. Temsilciler Kurulu ile grmelerimizi Bayaver Salih Bey srdrecektir efendim. (Cemal) Harbiye Bayaveri Salih

Belge, 222.
22/1/1920
Erzurum, Sivas, Diyarbakr, Bandrma, Balkesir, Konya'da Kolordu Komutanlklarna Edirne Mstahkem Mevki Komutanna Refet Beye, Kenan Beye, Bursa'da Tmen 56 Komutan Bekir Sami Beye

ngilizler hkmete verdikleri bir notada Harbiye Nazr Cemal Paa ile Cevat Paa'nn grevden ekilmesini istemilerdir. stanbul'a verdiimiz yantta, ekilmek iin acele etmemelerini ve ngilizlerin notasn, olduu gibi, bize yazmalarn bildirdik. ngilizlerin bu istei, ya Mebuslar Meclisi'ne bask yaparak lkeyi eskisi gibi kendilerine boyun een araclarla ynetme olaslnn bulunup bulunmadn yoklama niteliindedir, ya da lke ynetimini ellerine almak iin ulustan gelmesi olas bulunan direnci krmay da gze aldrmann, yani kesin bir eylemin balangcdr. Her iki durumda da, ngilizlerin isteine uymak, onlarn iini kolaylatrmaktan baka bir sonu dourmaz. Harbiye Nazr'na, ekilmemesini ve ngilizlerin kendisini zorla uzaklatrmalarn bile gze almasn nermek dncesindeyiz.

Daha, kesin karar verecek kadar bilgi alnamad. Hemen dncenizin bildirilmesini rica ederim. Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 223.
ifre, ok ivedidir. Kiiye zel 22 Ocak 1920 Onuncu Kafkas Tmeni Komutanlna Hemen Rauf Bey'i bularak durumu birlikte ve gven iinde izlemenizi rica ederiz. ngilizlerin isteini yerine getirmek kesinlikle caiz deildir. Buraca o bakmdan ivedi nlemler alnmasna baland. stanbul'daki telgraf yazmalarn gven altna almanz gereklidir. Mustafa Kemal

Belge, 224.
ifre: Kiiye zel ve ok ivedidir. Ankara 23 Ocak 1920 Onuncu Kafkas Tmeni Komutanlna Rauf Bey'e verilecektir: Sadrazam Paa Hazretleri'nden bugn iki tel yazs aldk. Birincisinde grldkten sonra bildirilecektir, ikincisinde, "Vasf Bey arlarak nota gsterilmitir; o da size bilgi verecektir" denilmektedir. Olaydan sadece bir devletin zel giriimi gibi anszn haber alnca, iletiimin kesilmesi olaslna kar dn

dorudan doruya Babali ile balant kurmutuk. Bizim bavurumuzun bir karma olarak yorumlanmasna kar, daha dn yeterince aklama yaptk. Fakat Mebuslar Meclisinin almasna bir engel bulunmad anlalmakta olduundan, Sadrazama yeniden yant verip, yazmay srdrmeyerek grlerimizi yalnz mebus gruplarna ulatryoruz. Harbiye Nazr'nn grevden ayrlmas, bir olupbitti olmakla birlikte, olay nemini korumaktadr. Birinci nota; devlet temsilcileri, bir nota ile hkmetimizi istedikleri gibi oluturmak yolunu tutmu oluyorlar. Yarn meclisin gvenoyu verecei baka bir hkmete de ayn ilemi uygulamalarna rnek hazrlanmtr. kinci nokta; Harbiye Nazr, Kuvayi Milliye'ye yardm konusunda birtakm ykmler altna girmiti. Bu ykmlerin imdi ne biim alm olduu belli deildir. Bu ikinci noktann abuk zlmesi gereklidir. Bununla birlikte, birinci noktann onarlmas daha ok nem tayan bir sorundur. Bu olay, bu biimde br yenilmi devletlere kar yaplmamtr. u halde hkmet, olay br yenilmi devletlere yapld biime dntrnceye kadar uramakla devli idi ki, bu devi yerine getirmemitir. Paris Konferans'na bilgi vererek, btn dnyann bilgisi altnda bir giriim karsnda bulunmak gerekirci. Devletlerin bir nota vererek ve bir direnile karlamayarak belki de gizlice bir giriimde bulunmalarnn ve hkmetin de ulusa ve basna bilgi vermeyerek tmyle bir kabine sorunu yapmayan bir tutum iinde olmasnn, ulusal bamszl bozucu nitelikte olduu kansndayz. Olupbitti deimese de, olay kapatmayarak bir daha yinelenmesini nleyecek derecede grlt yapmak pek gereklidir. Mebuslar Meclisinin de, kabineyi arp, ulusun bamszln koruyamad iin, aka drmesinin yeterli olup olmadn dnmenizi ve bildirmenizi rica ederiz. Gerek buradaki arkadalar, gerek dardaki kolordu komutanlar, olay fke ve nemle karlamakta olduklarn bildirmektedirler. Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 225.
ifre

Onuncu Kafkas Tmeni Komutan Kemalettin Sami Beye Rauf Beye: Harbiye Nazr'nn ve Genelkurmay Bakan'nn ekilmeleri zerine geen yazmalar grmsnzdr. Cemal Paa, verdii bilgide, yalnz ngilizlerin istediinden sz ederken, Sadrazam Hazretleri, ard ardna ve devletle ortaklaa ltimatom verildiini bildirmiti. Bu durumda bile kabinenin bu istee ba eerek arkadalarn feda etmesinin ulusal onuru yaralama niteliinde bulunduu aktr. Geri tilaf Devletlerinin, rnein Macaristan'da hkmeti drmeye, daha nce Almanya'da hkmet yelerini deitirmeye ynelik giriimleri olmutur. Bize kar olan giriimin de bu yola dklmesi gerekirdi. Yani hkmet, buna kar direnerek Bar Konferans'n, ulusal giriimden dolay Trk hkmetinin drlmesine karar verildiini, btn dnyaya kar aklamaya zorlamal idi. Temsilcilerin veya devletlerinin ayr ayr veya toplu olarak, fakat gizlice bize kar yapmayacaklar yoktur. Bizim ilkemiz ise, bize yapacaklar en ufak bir ilimenin btn dnyada en byk grltleri douracana, onlar inandrmaktr. Kabinenin bu ak noktalar hi dnmeyip, kendisinden ncekiler gibi, ulusal bamszlktan suskunlukla dn vermesi, kiisel salamlk ynnden gszln anlama ve kavrama ynnden bu kabineye hibir zaman gvenilemeyeceini bi r kez daha aka kantlamtr. Bu denli karmak sorunlar zyaps (seciyesi) ve dnce yaps bu kertede zayf olan kiilerle zmlemeye almak, artk olanakszdr. u halde son olay, Mebuslar Meclisinde bir sorun yaplarak gvensizlik oyu verilip, kabinenin tmyle drlmesi gereklidir. Yeni hkmeti ulusun genel gvenine dayanarak zzet Paa kurabilir. Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin bar ilkelerinin zzet Paa'nn dncesiyle uyuabilecei, smet Beyle olan grmelerimizden anlalmaktadr. Doal olarak, Mdafaa-i Hukuk Kurulu iin, Harbiye, Dahiliye ve Hariciye Nazrlar pek nemlidir. Harbiye'de Cemal Paa'nn kalmas, artk sz konusu olamaz. Baka bir kimsenin, herhalde tam gvenilir ve imdiye dein olduundan daha ak ve salam olmas gereklidir. Daha yksek rtbelilerden uygun biri bulunmazsa, smet Beyin Nazr olmasn memnunlukla karlarz. zzet Paa Hazretleri'nin hkmeti kurmas yolunda nemle ve kararllkla

allmasn rica ederiz. Btn kolordu komutanlar, durumu gerginlik iinde izliyorlar. Ve Harbiye Nazr'nn ekilmesini, ulusal bamszl bozucu ve sertlikle kar koymay gerektirici bir nitelikte gryorlar. Yantnz bekleriz. Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 226/I.
ifre ok ivedi ve kiiye zeldir Ankara 22 Ocak 1920 Konya'da Onikinci Kolordu Komutanlna, Sivas'ta nc Kolordu Komutanlna ngilizler, stanbul'da saldrlarn arttrarak nazr veya mebuslardan bazlarn ve zellikle Rauf Bey'i tutuklarlarsa, karlk olarak, Anadolu'da bulunan ngiliz subaylar tutuklanacaklardr. Buna gre, gerektiinde blgenizdeki ngiliz subaylarn tutuklayabilmek iin imdiden nlem alnmasn rica ederim. Mustafa Kemal

Belge, 226/II.
ifre: ok ivedi ve kiiye zeldir. Ankara, 22 Ocak 1922 Onbeinci Kolordu Komutanlna ngilizler, stanbul'da saldrlarn arttrarak, nazr veya mebuslardan baz kiileri, zellikle Rauf Bey'i tutuklarlarsa, karlk olarak,

Anadolu'da bulunan ngiliz subaylar tutuklanacaklardr. Buna gre Erzurum'da bulunan Ravlinson'u karmamak iin imdiden nlem alnmasn rica ederim. Mustafa Kemal

Belge, 227.
vedidir. Harbiye 24/1/1920 Ankara K.O. 20 K. Mustafa Kemal Paa Hazretlerine: Mecliste grup, karar uyarnca olacaktr. Resmi olarak grmelere ancak drt be gne kadar balanacaktr, o zaman bugnk sorun nedeniyle kabine ekilecektir. O srede ortamn gvenlii iin kabinenin yerinde kalmas gereklidir. imdi rendiimiz yazlarnz uygun olmakla birlikte, buradan son durum bildirilmedike, iliki kesilerek eyleme balanmamas gereklilii sizce de kabul buyurulur inancndayz. Bugn sizden karmama konusunda yant alrsak, politikann yararl olacan syleyen Sadrazam ile greceiz. Kesin bir dille kendisine sorumluluun derecesini ve tehlikeyi aklayacaz. Bylece, sizin bildirdiklerinizi uygun bulmakla birlikte, birka gn iin kendini oyalamaya alacaz. Ancak meclis resmen alm ve Temsilciler Kurulu adna tel yazsyla ilerin kendilerine braklm olduu mebuslara bildirilmi olduuna gre, bundan byle buyruklarnzn bizlere bildirilmesini ve grlerinizin her bakmdan her makamda dikktle savunulacana gvenmenizi rica eder sayglarmz sunarz (Vsf, Rauf, Bekir Sami). anakkale Mstahkem Mevki Komutan evket

Belge, 228/I.

ifre: 25/1/1920 Rauf Bey'e Harbiye Nazr sorununda hkmete bavurulmas, yine Harbiye Nazr'nca verilen eksik bilgi zerine mebuslarn da ne durum alacaklar bilinmeden yaplm idi. Mebuslar iin gvence bulunduu anlalr anlalmaz, Babali'ye bavurmaktan vazgeilmi ve durum size de bildirilmitir. Btn grlerimizin uygulanmasna ve yerine getirilmesine sizin yardmnz doaldr. Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 228/II.
25/1/1920 Kolordulara Bilinen Adreslere Harbiye Nazr'nn ve Genelkurmay Bakan'nn ekilmesi sorununu mebuslar izlemeye balam olduklarndan, kurulumuzca artk giriimde bulunulmamaktadr. Bilgi aldka sunacaz. Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 229.
Beikta, 24/1/1920 Ankara'da K.O. 20 K.

Mustafa Kemal Paa Hazretlerine: Buradaki talya siyasal temsilcisi, ok namuslu ve doru szl bir Trk dostudur. Bu kii, ok itenlikli ve zgn olarak aadaki szleri syledi: "Hkmete, ortak bir nota verdik. Bu nota (tilaf Devletlerinin) Kk Asya'daki ordular bakomutan General Milen'in ltimatomu zerinedir. Eer Harbiye Nazr ile Cevat Paa ekilmemi olsalard, ngilizler, Harbiye Nezareti'ne elkoyacaklard. Franszlar ile biz tuhaf bir durum karsnda kaldk. ngilizler, Bar Konferans ile bir i gremediklerini grnce, stanbul'da bir i grmek ve bir olupbitti yaratmak istiyorlar. Kuvayi Milliye'nin gsterdii dingin ve salam tutum, sknet ve metanet ngilizleri ldrtyor. Siz hazrlk grebilirseniz belki byk iler de grebilirsiniz. Fakat siz bu sonucu alncaya dein ezilirsiniz. Bana inann. Sabr ve salam tutumunuzu bozmayn. On, onbe gn iinde talya ve Fransa hkmetleri gayet ak bir durum alacaklardr. ngilizlere u srada hibir frsat vermemek, bu kinci ulusa kar yapacanz en byk vuru olur. Aalama varsa, ondan siz deil aalayanlar utansn. Yaamak dayancn ruhlarnda tayanlar, aalanma karsnda fkelenerek intihar etmeyip, elverili zamanda dmanna vuraca amarn gcn iddetlendirmek iin frsat beklerler. Bunlar son bocalamalardr. Onlar, sizin sabr ve dayancnz ykmak iin belki daha baka delilik yapacaklardr. Eer onlar daha ileri gitmezlerse, sizler de on, onbe gn daha beklemekle bir zarar grmezsiniz. Siz yine hazr olmaya aln. Fakat, hibir zaman delilik yapmayn. u srada ngilizlere ters dmeyin." Bu szlerin itenliinden kuku duymuyoruz. nk ellerinde kesin bir ynerge yok. abuk ve srarla ynerge istediler. Bekliyorlar. Selanik'ten beri birbirlerine byk bir dostlukla bal bulunan talya siyasal temsilcisi ile Yarbay Edip Bey arasndaki bu grmenin zeti, nemi dolaysyla, yukarda sunulmutur. anakkale Mstahkem Mevkii Komutan evket

Belge, 230/I.
Beikta, 28/1/1920

K.O. 20 Komutanlna Mustafa Kemal Paa Hazretlerine: Bugne dein mebuslarla yaptmz grmelerden kan sonu, sizin her olasla kar stanbul dnda Kuvay Milliye'nin banda kalmanz noktasnda birleiyor. Mebuslar Meclisi Bakanl konusunda yaplan propagandalarmzdan da anladmza gre, stanbul'a gelmek doru grlmediinden, eer siz bakan seilirseniz doal olmayan bir durumun meydana gelecei, Mebuslar Meclisinin gerekte stanbul dna toplanm gibi bir etki yapaca, Temsilciler Kurulu'nun gerek etkin durumda bulunduu dncesinin doaca yolundaki sakncalar ileri sryorlar. yle anlyoruz ki, bizden yana bulunanlar da salt bu adan dnerek oy vermekten kanacaklardr. Byle uursuz bir sonucun ulusal birlik zerine yapaca etkiyi aklamak gereksizdir. Bu nedenle biz, pek byk bir saknca yaratacak olan bu noktay ileri srmekten vazgeiyoruz. Bu konudaki buyruklarnz rica ederiz. Alnan gvenilir haberlere gre, eski Sadrazamlardan Tevfik Paa'ya ngilizler, Mebuslar Meclisini toplamamal idiniz, demilermi. Aralarnda, anayasa uyarnca buna zo-runluk olduunu bildirmi. Fakat meclis, tilaf Devletleri'ne kar sert davranrsa ne yaparsnz, demiler. O da meclisi datp tatile sokmak Padiahn yetkilerindendir demitir. (Rauf) anakkale Mstahkem Mevkii Komutan evket

Belge, 230/II.
zlm ifre stanbul, 1/2/1920 Ankara K.O. 20 K. Mustafa Kemal Paa Hazretlerine: Bakanlk Divan sorunu zel ve gizli bir toplantda yeniden sz konusu oldu. O zaman eref Bey sizin bakanla seilmenizin

yararlarndan sz etti. Grmeler sonunda genel kurulun yksek kiiliinize son derece saygl olduu ve bulunduunuz yksek mevkie gre meclis bakanlnn bile kk kalaca inancnda olduu grld. Seim konusunda gr ayrl yeniden kesinlikle anlaldndan, ulusun banda, Mebuslar Meclisine destek ve koruyucu olarak kalmay zaten ye tutacanz, tarafmzdan sylenince alklarla sizin iin itenlikli gsteriye tank olundu. Genel kurulda Reat Hikmet Bey birinci bakan ve Hseyin Kzm birinci, Hoca Abdlaziz Mecdi Efendi ikinci bakan vekili seildi. (Rauf) anakkale Mstahkem Mevkii Komutan Albay evket

Belge, 231.
20/30 Ocak 1920 Rauf Beye: Bakanlk sorununda mebuslarn beendiklerini yapma haklar doaldr. stelik benim bakan seilmememi sz konusu edip bunda baar kazanamamak, Kuvay Milliye'nin zayf olduu grntsn verebileceinden, baar gvence altna alnmadka, buna hi girimemek en iyisidir. Bildirdiiniz sakncalar daha nce enine boyuna dnlen eylerdir. Bakann ille stanbul'da bulunmas gerekli grlrse, seimden sonra benim bakanlktan ekilmekliim olana vard. Benim bakan olmam gerektiren nedenler, Kuvay Milliye'nin ulusa kabul edildii gereini pekitirmek, eer meclis datlrsa, bakanla den grevi gvenle yerine getirmek, varlmzla badamayan bir bar nerisi karsnda ulus ayaklanrsa, Mebuslar Meclisi Bakan kimliiyle, ulusun nesnel ve tinsel (maddi ve manevi) btn glerini savunmaya yneltmek, dnceleri idi. Grlerinizden, ulusal savunmay ilgilendiren bu nedenlerin bugn stanbul'daki ortamda bir yana braklabildii anlalyor. Oysa nazrlarn zorla grevlerinden drlmesi, mebuslarn tutuklanmas ve benzeri olaylardan, Kuvay Milliye dmanln gryor, meclisin

datlmas olasln ve ulusal savunmaya gei zamannn yakn olduunu sanyoruz. Eer doru gre uymamaktan dolay ulusal savunmada imdi ve daha sonra bir eksiklik doarsa, sorumluluk yanlanlara der. Kiisel olarak benim bu konuda mstani (tok) gnll) olduumu yinelemeye gerek yoktur sanrm. Mustafa Kemal

Belge, 232.
Beikta, 27/1/1920 K.O. 20 Komutanlna K: 27/1/1920 iki ifreye: Temsilciler Kuruluna: Olay zerindeki grnz tmyle paylarz. Kabine balangta hep birlikte ekilmeyi dnm, fakat mecliste bir ounluk grubu kurulup da bunun gvenine dayanan bir durumun belirlenmesinden nce ekilmeyi, lkede anari olup korkusuyla, doru bulmamtr. Meclisin bugnk durumunda ise, deil bu kadar tehlikeli bir sorunla, hatta bir grup oluturmak iin bile insanst glk ve aba ile alyoruz. Geldiimiz gnden beri bir ulusal ant toplants karsnda bulunduk. Buradaki mebuslar ortam, Mara yresine ilikin olarak btn ulustan meclise gelen tel yazlarnn bile genel kurulda okunmasna elverili deildir. nk henz grup yoktur. Bakanlk Divan seimleri yaplmamtr. Bizim ilkelerimizin, olduu gibi kabulnde ok aznlkta bile olsa bir blmn kar kacan sezdikleri iin, Mebuslar Meclisinin Genel Kurulunun kabul edebilecei ilkeleri yazmlar ve bunu imzalayarak bir nszleme (pakt) biimine sokmulardr. Toplanma konusunda, genel olarak bizim forml nerip ii yeniden komisyona gndermek yoluyla ve bizim de katlmamzla, isteklerimiz erevesinde, bir form l yaptk. Bir yandan da grup iin urayoruz. Harbiye Nazr sorununun meclise ele alnmasn hkmet de uygun grmyor. (...) ler on ubatta alacak. (...) meclisin toplanmasna dein (...) lere bir olupbitti yaptrmamak iin (...) lere kar uysal davranmaklmz tlyorlar. Bu yaplmazsa, (...) Hkmeti iin olupbittinin bir eref ve onur sorunu

olaca, dolaysyla, parlamentolarnn onu kabulde zorunluk grebilecei tehlikesinin bulunduunu sylyorlar. Harbiye Nazrl'na Kavakl Fevzi Paa'nn atanmas hkmete kararlatrlmtr. Ykmllkler sorununu onunla zme balayacaz. Toplanacak yer yle dursun, henz bamz sokacak bir dam alt bile bulamadk. Bu durumun ve stanbul'daki durum ve olanakszln ve en bunalml bir zamanda almak zorunda bulunduumuzun sayn arkadalarca gz nne alnmasn zellikle rica eder ve ortak almalarmzda Tanrnn yce yardmn dileriz. (Rauf) anakkale Mstahkem Mevkii Komutan evket

Belge, 233.
zlm ifre: ok ivedidir. Beikta, 6/2/1920 Ankara K.O. 20 Komutan Vekili Mahmut Beyefendiye Mustafa Kemal Paa Hazretlerine: 1 Dn akam Salih Paa ile grtm. Kabine konusunda, bakanlk odasnda gizlice yaplan grmeden kabinenin bilgisi olduunu anladm. Yalnz size bildirdiimiz isimlerden de bilgileri var. imizden birinin syledii anlalyor. Salih Paa'nn bildirdiine gre, Sadrazam, kabinesinde hibir deiiklik yapmadan meclis karsna kacak, balsz koulsuz (kaytsz artsz) gven isteyecektir. Birka kez yaptmz ricalara ramen, Fevzi Paa'nn Harbiye Nazr atanmamas bu dnceyi doruluyor. Dn leden sonra eski Harbiye Nazr Cemal Paa da; Sadarazamn, arkadalarna sz vermi olmas dolaysyla gvenoyu almadan nce kabinede deiiklik yapamayacan ve fakat gvenoyu aldktan gn sonra grevden ekilip yeni kabinesini kuracan sylemiti. Kendisine Reat Hikmet Bey'e sylemesini ve ancak bu biimde gven alacan sezinlettik. Oysa Salih Paa byle bir deiiklie de taraftar olmadn, yalnz

Evkaf ve Nafia nezaretlerinde bir deiiklik yaplabileceini, Dahiliye Nazr'nn herhalde kabinede kalacan syledi. Bugn zel toplant ile kabine konusunda grleceinden, hem bunun sonucunu hem de bakann dnce ve grn ayrca bildireceiz. 2 Sizin hakknzda yaplm yasaya aykr ilemlerin dzeltilmesi yolundaki giriim sonulanmtr. Grevden ekilmi olmanzn kabul ile askerlikten kovulma ileminin, yasaya aykr olduu iin, dzeltilmesi konusunda Padiahn buyrultusu kmtr. Yalnz kabine bunu Takvimi Vekai (Resmi Gazete) ile yaymlamay ngilizlere kar politikaya aykr gryormu. Sadrazam Paa ifre ile size bu konuda bilgi verecektir. Bunun imdilik aka yaymlanmasndan vazgeilmesi iin sizden ricada bulunuyorlar. 3 Akba'tan alnan cephane, Denikin Ordusu iin ngilizlerce hazrlanp depo edilen cephane imi. Buna bizce el konulmas, Boleviklerle ibirlii yapmakta olduumuz dncesini ngilizlere vermi. Bandrma yoluyla gnderileceini rendiklerinden, Bandrma'ya bir askeri birlik yollamlar. Bu konudaki buyruunuzu Salih Paa'ya syledim. leride yaplacak ilere kar bu karmann sertlikle protesto edilmesi iin kabinede araclk edecektir. 4 Yunanllarn zmir'deki kuvvetlerini kolorduya karmakta olduklar renilmitir efendim. (Rauf) anakkale Mstahkem Mevki Komutan evket

Belge, 234.
K: 6/2/1920 ifreye: 7 ubat 1920 RaufBey'e: Kabine konusundaki gzlemimiz yledir: tilaf Devletleri ile belli evreler bugnk hkmetin tutulmasndan yanadrlar. Byle kararsz, kuruntulu ve kamuoyunu korku ve kayg iinde tutarak ulusal hazrlklara srekli biimde direnip kar koyan bir hkmet, tilaf Devletleri'nin gereksindii zaman onlara en iyi biimde salar. Belli

evrelere gelince; onlar ulusal direnii iinden ykacak bir beceriklilii, deneyimleriyle, bu hkmette bulmulardr. Mebuslar, stanbul'un i ve d etkileriyle, bar konusundaki amac bir yana brakp, dalkavukluk, mevki tutkusu, ekememezlik, kuruntu v.b. gibi etkenlerle, birbirinden ayr dmlerdir. Bizim grubumuz bu glkler arasnda olabildiince ok sayda mebustan oluacak bir ounluk salayabilmek iin kendi dnce ve inanlarndan srekli olarak dnler vermi ve uysal olmak sevdasyla hkmet ve belli evreler zerindeki etkinliini hepten yitirmitir. Cemal Paa Dahiliye Nazr'nn ekilmesini, Sadrazam ynnden birka kez salam iken, bugn sert bir ret tutumu taknmaya cesaret bulmulardr. Buna gre, dengeyi bozmak abas srdrlrse, bizim mebuslar grubumuzun, ulusal olmayan istemlere ve her trl tutkulara ara olmaktan baka bir etki yapamayaca ve ulusal sorunlar sz konusu olduunda bile, bu sorunlara kar karar alnmasna engel olamayaca kesinlekle anlalmtr. Bu duruma kar nlem udur: Olabildiince ok ye toplamak eilimini tmyle bir yana itmek ve ilkelerimize tmyle bal arkadalardan oluan bir kurulla yetinmek gereklidir. Bu kurul eer aznlkta kalrsa, bunu da gze almalyz. nk sakncas, uysallktan daha azdr. Byle bir aznla dayanarak ve hibir deiiklie raz olmadan, hkmet yelerinin hepsini kesinlikle dnmek gerekir. Kesin savam durumu imdiden alnrsa, kar tarafn ba eecei kuku gtrmez. Uysallk srdrlrse, sonradan kar klsa da, hi etkisi olamayaca kukusuzdur. Kararnz ivedilikle bildiriniz. Ek olarak unu da syleyelim ki, Harbiye Nazrl iin Fevzi Paa elbette rksulu'ya kar ye tutulur. Bizce Cemal Paa'nn ayrlmas bir sorun deildir. En iyi Fevzi Paa ile alabiliriz kansndayz. Hkmet Bandrma'ya asker karlmasna kar, protestoyu da aan eyleri imdiye dein yapm bulunmalyd. Bu sorunun ok nemli olarak izlenmesini rica ederiz. Mustafa Kemal

Belge, 235.
9 ubat 1920

Deiiklie urayan Ali Rza Paa Kabinesi'nin Bildirisi (Program) alma arkadalarmla birlikte hkmet sorumluluunu stlendiim zaman, lkenin ne durumda bulunduunu hepiniz bilirsiniz. O srada hkmet, hemen seimlere girierek Mebuslar Meclisinin abuk toplanmasnn salanmas ve hkmetle Anadolu arasnda ortaya kp, haberlemenin kesimesine kadar varan anlamszln giderilmesi gibi nemli devler karsnda bulunuyordu. Bu devlerin yerine getirilmesine aba harcanarak bakent ile Anadolu'nun ulam ve haberlemesi yeniden saland gibi, Tann'ya kr, yce meclisinizin burada toplanmas da baarlmtr. Bundan byle ulusal isten (irade) yce meclisinizde belirmi olduundan, artk Merutiyet kurallarna tmyle uymaya hibir engel dnlemez. Hkmete bundan nce yaymlanan bildiride aklanan amalar, ki siyasal zmrelere kar yanszlktan ayrlmamak, yrrlkteki yasa kurallarna tmyle uyup, cins ve mezhep ayrm gzetmeksizin, herkesin yasaca korunmu olan haklarnn dokunulmazln salamak, dirlik, dzenlik ve gvenlii bozulmaktan korumaya ve kamu dzenini olabildiince salamaya gcmzn yettiince aba harcamak, sevgili vatanmzn mutluluk ve esenlii evresinde, btn ulusal duygu ve eilimleri toplayabilmek, yaplmasn beklediimiz barn koullarn dzenleyecek olan kurulda, saltanat, ulus ve hkmet, gnl ve ama birlii iinde temsil edilmektir; ite efendiler, davranlarmza ilke olarak aldmz bu amalara her zaman bal kalnmtr. Bunca glkler iinde bu almalardan doan baarlarn derecesinin deerlendirilmesini sizlere brakyorum. Devlet ynetiminin dzeltilmesi gereksinimi, herkesin zerinde birletii bir gerektir. Yzyla yakn bir sreden beri zaman zaman devlete dnlen reformlarn tmyle uygalanmas ve sonularnn tam olarak alnmasnda baar elde edilememitir; bunun i ve d etkenleri ve birok nedeni vardr. Bu bakmdan, hkmete uygulama ve yrtme ynteminin deitirilmesi ve bu konuda yeni kural ve ilkeler konulmas zorunlu grlmtr. llerin ynetiminde geni lde, yerinden ynetim ilkesi ye tutulmak ve bu yntem uyarnca il genel meclislerinin yetkilerini geniletmek, yerel devlet ilerini onun yetkisine brakmak, bucak rgtlerini bir an nce uygulamaya

geirerek ynetimin en kk paras olan bucak rgtn, bir an nce, uygar lkelerdeki yntemlere gre, kendi iinde birer btn durumuna koyup, ona gre hukuksal ve ynetsel gerekleri saptamak, aznlklarn haklarn salamak iin il genel meclislerinde ve belediye meclislerinde nisbi temsil yoluna gidilmek, yasalar ve tzkler, ne denli eksiksiz olursa olsun, tmyle ve gerei gibi uygulanmadka beklenen ve umulan sonularn elde edilemeyecei kesinlikle anlalm olduundan, adalet, maliye, bayndrlk ve gvenlik ilerinde ve dahas, sivil ynetimde yasalarn tmyle uygulanmasn salamak ve denetlemek zere yabanc uzmanlara bavurarak onlara denetim konusunda yeterince yetki vermek, ite dndmz reformlarn ana izgileri bunlardr. Bu ilkelerin uygulanmasna karar verilirse, gerekli yasa tasarlarnn yce meclisinize sunulaca doaldr. Dilerine gelince; tarafmzdan ve tilaf Devletleri tarafndan imzalanan Atekes Anlamasnn kurallar, her tarafa yerine getirilmesi gereken uluslararas bir belge olduundan, onun iindeki kurallardan ayrlmamak hkmetimizce gerekli grlmekte, fakat atekes sresinin uzamasndan doan kararszlk lkenin iindeki kukular oaltarak yrek rahatlnn ve normal durumun geri gelmesini engellemektedir. zmir ve yresinin Yunanllarca anszn igali gibi ac olaylarn tepkisi, lkeyi batan baa gerginletirmi ve yurtseverlik duygularn hareket geirmekte gecikmemitir. Bu ayaklanma ve karklk durumuna son verecek ey ancak kesin bartr. arlacamz konferans karsnda, Vilson prensipleri erevesinde,ak ve meru haklarmzn korunmasna, gcmz yettiince, tam bir aba harcayacaz. Umarz ki, adalet kurallar bizim hakkmzda inenmeyerek, ulusal isteklerimiz yerine getirilir. Yllardan beri sregelen parasal sknt, trl nedenlerden tr, Atekes Anlamasnn bandan beri her zamankinden daha etin bir evreye girmi, bununla birlikte, barn yaplmasyla parasal sorunlarn zme balanma yolu belirleninceye ve srekli bir durum yerleinceye dein, her trl glklere karn, devletin gerekli giderlerinin karlanmas zorunlu bulunmutur. Buna gre, bir yandan tutumlu olmaya ve verimsiz giderlerin olabildiince azaltlmasna zen gsterilmekle birlikte, te yandan, gcmzn kaldrabilecei ve olanak verecei lde, gelirlerin oalmas yoluna gidilmek de zorunludur.

Durumumuzun etinliini, kar karya bulunduumuz glklerin okluunu ve sizlerin ve bizim grevlerimizin arln aklamaya gerek yoktur. Ancak dayan ve sagrnn (azim ve basiretin), gl kolayla dntreceine tam inancmz vardr. Adaletin deimez yasalarna dayandka, Tanr yardmnn bizimle birlikte olacana kukumuz yoktur.

Belge, 236.
Harbiye, 19/2/1920
K.O.20 K.

Mustafa Kemal Paa Hazretlerine: Bugn Sadrazam, Dahiliye Nazr, Bahriye Nazr, Felah- Vatan Birlii'nin toplantsna geldiler. Sadrazam Kuvay Milliye'nin ikinci bir hkmet gibi grnmemesi, hkmetin ilerine karmamas ve Mara yresindeki kmldan ve savamn (harektn) daha ilerilere uzandrlmayp durdurulmasyla dzenin ve gvenliin salanmas gerekliliinin politika bakmndan iyilik yaratacan syledi. Vali ve komutann Ankara'ya yeniden gnderileceini ayrca bildirdi. Kuvay Milliye'nin durumu, hkmetten beklenen tutum ve davran ve Dahiliye Nazrlnn izlemesi gerekli olan yol konusunda kendisine ayrntl bilgi verildi. Ne yazk ki Sadrazam, durumu alglayacak bir yetenekte grlmedii gibi, Dahiliye Nazr da ruha ulusal rgtle birlikte olduunu ve bu ama iin alacan, ama ilerine karlmamasn sylemekle birlikte, polis mdr ve jandarma komutanlarnn deitirilmesi konusunda hibir gleri olmad anlald. Dahiliye Nazr eskiden beri dostu olan Kefi Bey'i, namusluluunu ileri srerek, savunduktan sonra, Bursa'ya vali atadn da, ayrca syledi. Faik Ali Bey de dahiliye mstear atanm. Ksacas ve sonu olarak anlaysz, gsz bu Bakanlar Kurulunun ulusal isteklere uygun davranacaklar hi de umulmaz. Mara ve yresinde boaltlan yerlere hkmete el konulmasn Salih Paa politika bakmndan olanakl grmyor. Yazlar etkili olar Fransz basnnn bize kar evrilmesine neden olur diyor. Bununla birlikte hkmet buralarn yeniden (Franszlarca) igaline engel olmak

iin grmelerde bulunuyormu. Salih Paa'nn sylediine gre, bar konferansna gidecek delegelerimizin bir an nce arlmas son derece arzu edildiinden, bu sonucun elde edilmesi iin tam bir birlik gsterilmesi gerekliliini ileri sryor. Pek uzun ve sinirli bir hava iinde sren genel tartmadan anlaldna gre, tilaf Devletlerince, memur atanmas ve deitirilmesi konusunda hkmete hibir bask yaplmayaca sezilmektedir. Yani Padiah hkmete meclisten daha ok egemendir. Bu duruma gre, hkmet drst davranarak Ulusal Savam destekleyen memur gnderir ve bunun tersine bir yol tutmazsa, taraca bir uygunsuzluk olmaz. Ama ne yazk ki stanbul'daki gvenlik grevlilerinin durumu hi deitirilmeden kalacak ve belki de Dahiliye Nazr kendi nazrlk rgtn yararl bir duruma sokmayacaktr, inancma gre, genel siyasal durumu dikkate alarak, Kuvay Milliye bu koullarda kendi hareket serbestliini elinde bulundurmak zorundadr. Ve meclisin u gnlerdeki ruhsal durumuna gre de, bu hkmeti drmek ve yerine gerekli koullar tayan ulusal bir kabineyi iktidara getirmek olanakszdr. Sayglarm sunanm efendim. (Rauf). Harbiye Nazr Bayaveri Salih

Belge, 237.
20/2/1920 K.O. 15, K.3 Komutanlklarna: K.O.12 Hayri ve emsettin Beylere; K.O.13 Kurmay Bakan Halit Beye; Tmen 5 Komutan Kenan Beye; Tmen 9 K. Halit Beye; Tmen 61 Komutan Kzm Beye; K. l Komutan Cafer Beye; Tmen 56 Komutan Bekir Sami Beye; Ankara Vali Vekili Yahya Galip Beye stanbul'dan Rauf Beyin ve teki arkadalarnn verdikleri bilgiyi aada sunuyorum: "19 ubat 1920'de Sadrazam, Dahiliye Nazr, Bahriye Nazr, Felah- Vatan Grubu toplantsna geldiler. Sadrazam Kuvay Milliye'ye kar konutu. Ulusal ayaklanma srasnda atanp Ankara'ca kabul

edilmeyen kolordu komutan ile valinin yeniden Ankara'ya gnderileceini, ayrca bildirdi. Kuvay Milliye'nin durumu, hkmetten beklenen davran ve Dahiliye Nazrl'nn izlemesi gerekli olan ynetim ilkesi konusunda kendilerine ayrntl bilgi verildi. Ne yazk ki, Sadrazam, durumu tam olarak kavrayabilecek yetenekte grlmedii gibi, Dahiliye Nazr'nn da stanbul polis mdr ile jandarma komutannn deitirilmeleri ve yabanc devletlerin ilerine alet olan bu makamlarn gvenilir ellere verilmesi iin hibir gleri olmad anlald. Yeteneksizlik ve miskinlii bilinen Mstear Kefi Bey'i Bursa'ya vali yaptn ve Ulusal Savama kart olmasndan dolay Diyarbakr'dan kaldrlan Faik li Bey'i de dahiliye mstear atadn, ayrca syledi. Ksacas, sonu bakmndan, bu anlaysz ve yeteneksiz Bakanlar Kurulunun ulusal istemlere uygun davranmas beklenemez. Mara ve yresindeki ulusal kuvvetlerin zverisi sonucunda Franszlarca boaltlan yerlere, Fransz basnnn bize kar yazlar yazaca korkusuyla, hkmete el konulamayacan bildirdiler. Pek uzun ve sinirli bir hava iinde sren genel tartmalardan kan sonuca gre, Felah- Vatan Birlii Kurulu'nca namuslu memurlann atann'.s ve namussuzlarn deitirilmesi konusunda hkmete hibir etki yaplamayaca anlalmaktadr. Padiah, hkmete meclisten daha ok egemendir. Genel siyasal durumu dikkate alarak, Kuvay Milliye'nin bu koullar iinde hareket serbestliini elinde tutmas zorunludur. Mebuslar Meclisi'nin u gnlerdeki ruhsal durumuna gre, bu hkmeti drp gerekli nitelikleri tayan ulusal bir kabinenin iktidara geirilmesi de olanakszdr." te meclisin ve hkmetin durumu zerinde alnan bilgi yukarya aktarlmtr. Temsilciler Kurulu, igal altnda ve trl yabanc etkinin basksnda bulunan stanbul'da daha ulusal ve zverili bir hkmetin iktidara getirilmesindeki glkleri grp anladndan, Sadrazam Paa'nn bilinen hkmet programna karlk, 17/2/1920 tarihindeki genelge ile grn btn rgtne duyurmutu. Ulusal birliin bozulmas dncesiyle yaplacak her giriim ve saldry, akla yatkn ller iinde nlemek gereklidir. Ulusal istemlere uygun bir bar elde edilmedike, Kuvay Milliye'nin almalarn brakma olanann bulunmayaca konusunda ilgililerin yeniden dikkatleri ekilmekle birlikte, ulusal dayanma ve ulusal birliin glendirilip srdrlmesi

yolunda her zamandan daha ok dikkatli ve uyank bulunulmasn zellikle rica ederiz efendim. Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 238.
Kiiye zeldir, pek ivedidir. Erzurum, 23/2/1920 K.O.20 K. K: 22 ubat 1920 Temsilciler Kuruluna: stanbul hkmetinin durum ve gidiini ve buna kar Temsilciler Kurulu'nun almas gereken tutum konusundaki dncemi btn aklyla 23 ubat 1920 tarihinde bildirmitim. Buna gre, stanbul'da Mebuslar Meclisi'nde beliren tutuma kar Temsilciler Kurulu'nun ve Kuvay Milliye'nin ters ve baskc bir tutum taknmasn hi uygun bulmuyorum. Yalnz Temsilciler Kurulu'nun bu iin iinden onuruyla kmasn ve iin sorumluluunu ve durumun deerlendirilmesini Mebuslar Meclisi'nin namuslu ve vatansever ellerine brakmas grndeyim. yle ki: Eer daha nce bildirdiim biim altnda Kuvay Milliye'nin Temsilciler Kurulu'nun varln korumasn, en sonunda Mebuslar Meclisi uygun bulmazsa o zaman kongrelerin kararlar uyarnca Mebuslar Mecsi'ni tam bir gvenlik iinde yasama denetimine sahip ve egemen klacandan, Temsilciler Kurulu'nun da artk ilerini Mebuslar Meclisi'ne brakp dalmas ve alma alanndan ekilmesi iin yaz yazar ve imdiye dein olan yurtsever almalarndan tr bir de teekkr eder. Ama gerekten Mebuslar Meclisi'nin byle bir sorumluluu stlenerek kendilerinin varlk ve geleceklerinin gvence altnda olduunu belirten bir karar verip bunu kamuya duyurmas pek kukuludur. Bununla birlikte, Rauf Beyefendi bu neriyi yapar. Ve artk kongrenin toplanmasna hi olaslk bulunmadn ve ulusun semi olduu mebuslarn genel kurulunun verecei kararn kongre karar gibi saylmasnn en pratik ve mantkl zm olacan dikkate alarak, bu yolda kararlar alp da

Temsilciler Kurulu'nun alma alanndan ekilmesini bildirirlerse, o zaman Temsilciler Kurulu bunu memnunlukla kabul edip basna bildirir ve lke iinde resmi bir genelge ile yaymlar. Ve artk almalarna son verir. erefli ve onurlu yerini de yasal bir biimde, yani kongrelerimizin ilkesine uygun olarak, Mebuslar Meclisi'nin ar istemi zerine, sakl tutar. Kuku yoktur ki, bir yldan beri ulusun direnmesiyle olumu olan Aydn Cephesi, ne dalp Yunanllara yazgsn teslim eder ve ne de bunlar datmak iin hkmet kendi yasal gcn aklayabilir. O cahiller, ii kendiliinden ve eskisi gibi srdrr. Fakat bu, o blge ile snrl kalr. Ve kolordu komutanlar bunu kendi blgelerindeki durum ve amaca gre, uygun biimde idare eder. Ondan sonra da gelecekteki durum va almalarmz iin, o zaman kacak olaylara bal kalnr. te benim grmn bunlar olduunu bildiririm. K.O.15 K. Kzm Karabekir

Belge, 239/I.
Balkesir, 28/1/1920 Ankara'da K.O. 20 Komutanlna Aadaki ifrenin Mustafa Kemal Paa Hazretleri'ne sunulmasn rica ederim: Rumeli kysnda Gelibolu yaknlarnda Akba denilen yerde Franszlarn korumas altndaki depolarda bulunan silah ve cephanenin tilaf Devletlerince Denikin ordusuna verilmi, Rusya'ya tanmasna kalklm ve bu i iin drt gn nce bir Rus gemisi Gelibolu'ya gelmiti. Balkesir Merkez Kurulu yelerinden ve zverili arkadalarmzdan Kprl Hamdi Bey Kuvay Milliye'den silahl bir birlik ile Lapseki'ye gitmi ve oradan 26/27 Ocak 1920 gecesi sallarla Rumeli kysna geerek Akba depolarna el koymu, depo koruyucular olan Franszlar tutuklayp telgraf ve telefon hatlarn kestikten sonra silahlarn tmn, cephanenin bir blmn ve Fransz askerlerini, gzetim altnda Lapseki'ye gtrm, silah ve cephaneyi

lke iine gnderdikten sonra Fransz askerlerini geri yollamtr. Akba'ta bana gre sekiz bin Rus tfei, Krk Rus mitralyz, yirmi bin sandk cephane kaytl idi. Eer bir aydan beri Akba deposundan, baka bir yana silah verilmemise, sekiz bin Rus tfeinin hepsi elimize gemi demektir. Bu olay zerine tilaf Devletleri'nin ne gibi bir giriimde bulunacaklar bilinmedii gibi, imdiye dein stanbul'un ve kolordunun da bu iten bilgileri olmadn sayg ile bildiririm. Tmen 61 Komutan Kzm

Belge, 239/II.
ifre Ankara, 29/1/1920 Balkesir'de Tmen 61 Komutan Kazm Beyefendiye K: 28/1/1920 Kprll Hamdi Bey'in zverili ve yrekli davranyla elde ettii imrendirici baardan doan teekkrlerimizin kendisine bildirilmesine arac olmanz rica eder, byle byk bir baarya frsat veren siz kardeimizi de kutlarz. Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 239/III.
ifre: Ankara, 29/1/1920 GENELGE Bir rneinin merkez kurullarna verilmesi rica olunur.

Gelibolu yresinde Akba denilen yerde Franszlarn elinde depolarmzda bulunan silah ve cephanenin tilaf Devletleri'nce Denikin ordusuna verilmesinin kararlatrlmas ve bunlarn tanmas iin drt gn nce bir Rus gemisinin Gelibolu'ya gelmesi zerine, Balkesir Merkez Kurulu yelerinden ve zverili arkadalarmzdan Kprll Hamdi Bey'in Kuvay Milliye'den bir birlikle Lapseki'ye giderek orada 26/27 Ocak 1920 gecesi sallarla Rumeli yakasna geip Akba depolarna el koyduu ve depoyu korumakta olan Fransz askerlerini tutuklayp telgraf ve telefon hatlarn kestikten sonra silahlarn hepsini ve cephanenin bir blmn ve koruyucu Fransz askerlerini de alarak gzetim altnda Lapseki'ye tatt, silah ve cephaneyi lke iine yolladktan sonra gzaltndaki Franszlar geri gnderdii ve bir ay nce Akba deposunda sekiz bin Rus tfei, krk Rus mitralyz, yirmi bin sandk cephane olduu kaytl ise d, imdi oradan geri alnan silah ve cephane saysnn henz saptanmad bildirilmitir. Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 240.
Gizli ve kiiye zel 3/2/1920 K.O.12 K., bilgi edinilmek zere K.O. 20 K, 50. Tmen K., l Tmen K., bilgi iin Refet Beyefendiye, Bilgi iin K.O. 3 K., Bilgi iin K.O. 13 K., Bilgi iin K.O. 14 K., Bilgi iin Tmen 61 K. 1 anakkale'de Akba'ta yalnz tilaf Devletleri askerlerince korunmakta olan silah ve cephane deposundan gya bir miktar silah ve cephane karldn bahane ederek ngilizler Bandrma'ya iki yz kii karmtr. Afyonkarahisar, Eskiehir gibi tilaf Devletleri askerlerinin de bulunduu yerlerdeki cephaneliklerimize suikast yaplaca, ya da bunlarn iindekilerin yararlanlmayacak bir yere tanacaklar haber verilmektedir.

2 Ulusal Savam blgeleri gerisindeki silah ve cephanelerimiz birer szde nedenle alnacak ve nemli ulam noktalarna yeniden el konulacak olursa, bu gibi haynca giriimlerin imdi cephelerimizde savaan ulusal kuvvetlerimizi ne denli zayf dreceini sylemeye gerek yoktur. Kar koyma sorunu sz konusu olunca, en bata bulunan komutanlarmzn nder olaca dikkate alnarak, aada baz dncelerin bildirilmesi gerekli grlmtr: Baz arkadalarmzn, igal blgelerinin geniletilmesi, resmi bir savan kmas gibi olaslklar dikkate alarak, (tilaf Devletlerine) kar koymak konusunda duraksayp zaman yitirdikleri anlalmaktadr. Bu gibi durumlarda kendi blgelerinde bulunan btn ulusal kuvvetlerden yararlanacaklar doal bulunan komutanlarmzn birka kat stn kuvvet salayacaklar, ulustan kaynakland grnm altnda giriecekleri eylemlerin de resmi bir sava durumu yaratmayaca kukusuzdur. Dman yabanc bir blgede, ounlukla smrgelerden gelmi askerlerle, dank bir durumda bulunmas da, eyleme gemekteki atakln azaltacak nedenlerdendir. Bunun iin, cephedeki ulusal kuvvetlerimizin kar koymasn zayflatabilecek ve gerektiinde bamszlmz savunma ynnde bizi zayf drmek amacyla yabanclarn yeniden bavurabilecekleri yaylma ve saldrlarna kar btn komutanlarmzn en yksek kararllk ve kesinlikle davranmalarn zellikle rica ederim. Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 241.
vedidir. Kiiye zeldir. Harbiye, 3/3/1920 K.O.20 Komutan Vekili Mahmut Beyefendiye Mustafa Kemal Paa Hazretlerine: Ali Rza Paa kabinesinin ekilme yazs rnei aadadr. (Rauf): rnek: "Yce padiahn bilgileri iinde olduu gibi, Bakanlar

Kurulu'nca meru ulusal istemlerimizi elde etmek ve bar yaplmasnn gecikmesinden doan ayaklanma ve karkl yattrmak ve yok etmek amacna ynelik olarak srekli aba harcanmtr; Avrupa'da bizim iyiliimizden yana baz eilimler grlnce, birtakm insan kym sylentileri karlmas ve byle yalanlar dzeltmek iin yazlan ajans tel yazlar ile gazete yazlarnn (tilaf Devletlerince) sansre uramas gibi kartrcla ek olarak, her gn ayr bir biimde rastlanan trl glklerin giderilmesine uralmakta olduu halde, Yunanllarn karsnda bulunan Kuvay Milliye'nin kilometre daha geriye ekilmesi konusunda tilaf Devletleri Olaanst Komiserleri'nce verilen nota ile yaptklar nerinin yerine getirilmesi olana bulunmadna ilikin inandrc kantlar gsterilerek yazlan yantn gnderilmesi zerine, Yunanllar bugnk sal gn Kuvay Milliye'ye kar saldrya geerek Glck Yaylas ile Bozda'n ele geirmilerdir. Yaptklar kymlar btn dnyann gz nnde saptanm olan Yunanllarn gerekte -haksz olarak- igal ettikleri zmir'i artk boaltmalar Osmanl milletince beklenmekte iken, tersine, byle bir saldr daha yapmalar, halkn kafasn olaanst kartrarak trl ac sonular yaratabileceinden, hak ve adalete, akl ve bilgelie tmyle aykr olan u saldr karsnda kurulumuzun grevden ekilmek zorunda kaldn ivedilikle Padiahmzn yce katna sunarm. Buyruk efendimizindi r. 1-2 Cemaziyeleyvel 1338, (3 Mart 1920)" Harbiye Bayaveri Salih

Belge, 242/I.
Beikta, 3 Mart 1920 K.O. 20 K. Mustafa Kemal Paa Hazretlerine: Kuvay Milliye'nin Yunanllar karsndaki cephesinin kilometre geriye alnmas iin onbe gn nce tilaf Devletleri temsilcilerince verilen notaya hkmet ret yant vermitir. Dn ok sert ierikli ikinci

bir nota daha verilmesi zerine hkmet bugn Mebuslar Meclisi karsnda grevden ekilmitir. Hkmet yeleriyle birlikte Meclis Bakan da Padiahn yanndadr. Mebuslarmz (h , h d d h) telal, fakat (v r t a) istee uygun bir kabinenin iktidara getirileceine gvenmektedirler. ngilizlerin Hrriyet ve tilaf ve Nigehbanclarla birlikte dzenledikleri gerici eylemde baarl olabilmeleri iin, Ferit Paa ve yardaklarndan birinin bakanl altnda bir kabinenin iktidara getirilmesi olasl vardr. Doal olarak, Mebuslar Meclisi'ni datacaklardr. Padiah katnda sizin tarafnzdan etkili giriimlerde bulunulmas ve herhalde vakit kazanmak zere stanbul'da Mebuslar Meclisi araclyla Kuvay Milliye'nin yasal egemenliinin salanmas iin gerekenin yaplmas rica olunur. (Kara Vsf) anakkale Mstahkem Mevki Komutan evket

Belge, 242/II.
3/3/1920 K.O. 20 K. Mustafa Kemal Paa Hazretlerine: Rahatszm ve yataktaym. Mebuslar Meclisi'nde bulunan Vsf Bey'den aldm, haberden, kabinenin grevden, ekildii ve ekilme nedeninin de, tilaf Devletleri temsilcilerinin, zmir cephesinde Kuvay Milliye'nin Milen hattna ekilmesi iin verdikleri notay hkmetin reddetmesi zerine, Bozda cephesinde Yunanllarn saldrya gemeleri olduu bildiriliyor. Gruptan Celalettin Bey'in bir kurulla birlikte saraya gittii anlald. Amalar, tilaf Devletlerinin giriimlerinden nce, Ferit Paa'nn dnda ve Kuvay Milliyece kabul edilebilecek bir hkmetin iktidara getirilmesini salamak imi. Sonu belli olunca bildiririm. (Rauf) Harbiye Bayaveri Salih

Belge, 242/III.
ok ivedi ve kiiye zeldir. Harbiye, 3/3/1920 K.O. 20 Komutan Vekili Mahmut Beyefendiye Mustafa Kemal Paa Hazretlerine: ok gizli, kiiye zel rapordur. nceki tel yazsna ektir. Grup Bakan ile meclis bakan vekilleri saraya gnderildi. Padiah grevden ekilen Sadrazamla ve onun ardndan Danimarka elisini kabul ile megul olduundan, baktip ve bamabeyinci ile grmelerini buyurmu. Grup Bakan, ulusal rgtn padiaha ballm, yurtsal amalarn palu ilkelerini ve ulusal rgte dayal grubun tzn batan sona ayrntlaryla bildirir ve sabah yaplan grevden ekilme olayn syler; sonu olarak: "Padiahn kabine bakann ve eyhlislam' dorudan doruya kendisi seme yetkisi vardr; buna karlk meclis de kabineye gven veya gvensizlik oyu verme yetkisini tar. lkenin hkmet bunalmna ve buna benzer olaylara tahamml yoktur. Byle bir durumun meydana gelmemesi iin Padiah iyi dnr; meclisin ve ounluun grn almal. Ferit Paa ve yardaklarn ve hatta Tevfik Paa'y semekten saknmal. Sonu bunalmldr. Bunlar zaten denenmitir" (demiler). Baktip bunlar Padiaha bildirmi; Padiah aadaki yant gndermitir: Btn mebuslara selam; durum ve gidiin arln ben de onlar kadar biliyorum. Durumun gereine gre birisini seeceim. Onun yetkisine el atp da arkadalarn semesine karamam. Ancak nn ounluk grubu ile anlamasn tleyeceim, demitir. Kurul teekkr ederek ayrlmtr. imdi Cengiz, sa beraberiz. stn sayglarmz sunarz. (Rauf) Bayaver Binba (Salih)

Belge, 243.
ifre 4 Mart 1920 GENELGE stanbul'da kurulan bozguncu bir dernein, ngilizlerle birleerek: 1 Hkmetin drlmesi ile Ferit Paa veya benzerlerinden oluacak bir hkmet kurulmas, 2 Meclisin datlmas, 3 Kuvay Milliye'nin kaldrlmas, 4 stanbul'da bir hilafet ras kurulmas, 5 Boleviklie kar fetva karlmas. konularn kararlatrd anlalm ve Anzavur saldrs ile birlikte ngilizlerin hkmete bask yapmalarnn da, bu kararlarn ieriinde bulunduu, stanbul'dan bildirilmitir. Durumu bilginize sunarz. Bu bilginin merkez kurullarna da ulatrlmas rica olunur. Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 244.
ifre, ivedi. Ankara, 4/3/1920 GENELGE stanbul'daki kurulumuzdan mart tarihli olarak gelen bilgileri, olduu gibi aada sunarz: Yunanllar karsndaki cephenin geriye alnmas iin onbe gn nce tilaf Devletleri temsilcilerince verilen notaya hkmet ret yant vermiti. Dn ok sert ierikli ikinci bir nota verilmi olduundan, hkmet bugn Mebuslar Meclisi karsnda grevden ekilmitir. Hkmet yeleriyle birlikte Mebuslar Meclisi Bakan da Padiahn

yanndadrlar. Mebuslarmz ok tedirgindirler. ngilizlerin Hrriyet ve tilaf ve Nigehbanclarla birlikte dzenledikleri gericilik eylemlerinde baar salayabilmeleri iin, Ferit Paa veya yardaklarndan birinin bakanl altnda bir kabinenin iktidara getirilmesi olasdr. Meclisi doal olarak datacaklardr. Padiah katnda Ankara'ca etkili giriimlerde bulunulmas ve Mebusan Meclisi'nin glendirilmesi iin gerekenin yaplmas bildirilir. Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 245.
ok nemli ve kiiye zeldir. Harbiye, 8/3/1920 Ankara'da K.O. 20 Komutanlna Mustafa Kemal Paa Hazretlerine: rnek: Yce Padiahlk katna szle bildirdiim gibi, her zaman ennecat fissdk (kurtulu doruluktadr) ilkesine dayanarak, aadaki dileklerimi yce katnza sunmaya cesaret ediyorum: 1 Ulusun temsilcileri bulunan Mebuslar Meclisi Kurulu, ayrksz olarak, hilafet ve saltanat makamna ve zellikle yce kiiliinize kaytsz artsz ve sonsuz, tam bir zballkla baldrlar. Bunun gibi, Kuvay Milliye de ayn duygular tamakta ve tek amac, Padiahn ta ve taht yresinde toplanp kutsal hilafet haklarn vatan ve ulusun karlarn her trl saldrdan uzak bulundurmak urunda cann feda etmektir. Bu konuda kutsal Padiahmza her ne yolda arzu buyururlarsa o yolda gvence vermeye hazrdrlar ve buna Mebuslar Meclisi de kefildir. Gerek Meclis, gerek Kuvay Milliye yce Hilafet ve Saltanat (olmazsa) devlet ve ulus iin yasama olana bulunmadna btn itenliiyle inanmaktadrlar. Hkmet bunalmnn srmesinin Anadolu'da pek byk kaynama ve kamuoyunda gerginlie yol at, bucaklara varncaya dek her yandan gelen yzlerce tel yazlar ieriinden anlalmaktadr. Bunun gibi, Mebuslar Meclisi'nin ruhsal durumu da byledir. Mebuslar genellikle

bu byk bunalm dneminde kabine bunalmnn srmesini devlet iin pek tehlikeli bulmaktadrlar. Bunalma abucak bir son verilerek, d kamuoyundan nce i kamuoyunda doan sakncann giderilmesi, son derece gerekli grlmektedir. 2 Ulusal istemleri karlayamayacak bir kabinenin iktidara gelmesi, Osmanl lkesinde ulusal yaam tehlikeye sokabilecek ok zc olaylarn domasna neden olabilir. Ulusal amalara aykr bir kabinenin etkisiyle doudan gelebilmesi olas bulunan bek seline kar koyma gc krlm ve akma kar var olan dayan (azim) ve kuvveti zayflam olabilir. Tanr esirgesin, ulusal birlikte blnme, anlamazlk ve ayrlk olursa, Hilafet ve Saltanat makamna ve devlet ve ulusun d ve i dmanlarna bir frsat verilmi olur. Ac bir zorunluun etkisiyle Anadolu'nun Mebuslar Meclisi'ni zgr saymayp yeniden seim yaparak Millet Meclisi'ni toplama yoluyla devlet ve ulusun haklarn savunma devini yerine getirmeye kalkmas da dnlebilir. Her bakmdan dikkate deen ve gz nne alnmas gereken bu noktalar yce halifelik katna sunmay, kendime kutsal bir dev sayarm. Buyruk, an yce Efendimiz Hazretlerinindir. mza: Mebuslar Meclisi Bakan, kulunuz, Celalettin Arif. 6 Mart 1920 (Rauf) Harbiye Nezareti Bayaveri Binba Salih

Belge, 246.
Edirne, 31/12/1919 K.O. 20 K. Temsilciler Kuruluna: Trakya'nn bugnk durumu zerinde aadaki noktalar nemle gzlerinizin nne koymay bor bilir ve Trklerin Avrupa'daki son parasn oluturan Trakya ve Bat Trakya'da politika ve ynetim konularnda daha kkl nlemler alnmas gerekliliini bildiririm: 1 Bat Trakya bugnk durumuyla Franszlarn korunmas altnda bir Yunan smrgesidir. Ve gnden gne Yunan boyasna girmektedir.

2 Dedeaa ile Karaaa arasndaki Meric'in sa kysndaki blge denizden ve karadan gnderilen Yunan gmenleriyle doldurulmaktadr. 3 aylk yiyecekleriyle gnderilen bu gmenlerin Atina Bankas'ndan kendilerine verilmi birok paralar da vardr ve bunlara yardm etmek amacyla Rum ulusal topluluklarna da Atina Bankas'ndan pek ok para datlmtr. 4 Bat Trakya'da kurulmakta olan jandarma rgtne Rumlar yazlmakta ve subaylar da Yunan subaylarndan atanmakta, eksikleri de ayn kaynaktan tamamlanmaktadr. 5Bat Trakya'da ynetici grevliler hep Rumlardan atanmakta ve byk slam ounluunun yaad skee'de bile byle davranlmaktadr. 6 Dou Trakya'y da Bat Trakya'ya katmak ve Fransz korumas altnda bir Yunan ynetimi kurmak, Fransz ve Yunanllarn amalardr. Franchet d'Esperey (Frane Despere)'nin Atina'ya gitmesi de, dncemize gre, bu konuyla pek ilgilidir. 7 Dou Trakya'da hat boyunda bulunan Yunan taburuna -erlerin terhisi (salverilmesi) szde nedeniyle- srekli olarak silahl erler gnderilmekte ve silahsz olarak salverilen erlerin silahlan bu taburda kalmaktadr. Belki de bu silahlar gizlice Rumlara datlmakta ve salverilen erler de ounlukla Osmanl topraklarna dalmaktadr. 8 Uzun zaman Yunan taburu merkezi olan Lleburgaz'a ok sayda gelen bombalarn, orlu, atalca, Babaeski, Alpullu, erkezky'deki birliklerine datlm olmas olasdr. 9 Rumlarn, merkezi stanbul'da bulunan nemli iki komitesi vardr. Biri Yardm Komitesi, br Trakya Komitesi'dir. Yardm Komitesi'nin, Rumlarn youn olduu yerlerde birer mfettii ve o yerin ileri gelenlerinden oluan birer komitesi vardr. Grevleri Rum gmenlere her bakmdan yardm etmek ve rk yaplar onarmak, ift hayvanlar ve aletleri salayp onlar tarma balatmaktr. Yardm Komitesinin rgtndeki dzen ve disiplin ve yardm yaplmasndaki baar ve el akl nemle belirtilmeye deer. 10 Tek amac Trakya Rumlarnn siyasal bamszlna ynelik olan Trakya komitelerinin rgtleri kkl ve yerleiktir. Merkezleriyle balantlar ok salamdr. Gelibolu ve Tekirda Sancaklarnda en nemli rgt merkezleri, Gelibolu, Kean ve orlu. Bu yerlerin metropolitleri ile Gelibolu'da Fransz konsolos vekili Rumlardan Niko,

en nemli bakanlardr. Her ilede metropolitin bakanl altnda ve halkn alkan ve aydn blmnden ve ounca okul daskallarnn katlmasyla oluturulan birer ile komitesi bulunmaktadr. rgtleri genitir. 11- Bu komitelerin propagandalar ve abalar sayesinde Rum halknn igc (maneviyat) oluturulmakta ve silah, cephane, bomba depo edilerek savunma ve saldr yetenekleri gnden gne ykseltilmektedir. Hat boyundaki tabur, bu rgtsel hazrlk ve silahlanmann en salam dayanadr. 12- Her Mslmana zarar vermek, tehdit etmek, korkutmak, ellerindeki hayvanlar ve mallar zorla almak veya almak, komitenin tek amacdr. Ve bu ama iin kurulmu siyasal ve aka eylemci etelerin bugnlerde eylemlerini arttrmalar ve baarl olmalar, merkezlerinden buyurulmutur. slamlarla sk iliki ve yaknlk kurmak yasaktr. 13- Bu etelerin izlenip yok edilmesi iin yaplan bask, tepkiler uyandrmakta ve rgtlerini glendirmektedir. 14- Son savatan (Birinci Dnya Sava'ndan) beri Yunanistan'a gidip dnen toprak sahipleri, Yunan ynetiminden -kendi karlar ynnde- memnun olmadklar iin, Trkiye ynetiminde kalmay ye tutmaktadrlar. Ve komitelerine az ok kar gelmektedirler. 15- Kolordunun bu durum ve gelecekte ortaya kmas olas bulunan olaylar karsnda grevini yerine getirebilecek stratejik bir durum almasna General Milen'in izin vermedii, yazma sonunda anlalmtr. K.O. 1 Komutan Albay Cafer Tayyar

Belge, 247.
ifre Ankara, 3/1/1920 Edirne'de K.O. 1 Komutan Cafer Tayyar Beyefendiye

K: 31/12/1919 Bat Trakya Mslman Komitesine gerekli teviklerde bulunulmas ve Dou Trakya ynnde de Yunanllarn ve yerli Rumlarn rgt ve giriimlerine kar ayn yolda rgt kurulmasna ve giriimlerde bulunulmasna byk aba ile balanmas, Sivas Kongresi rgt Tz'nn eki uyarnca, silahl ulusal birlikler kurulmas ve buna kolordunun gizlice ok byk yardmda bulunmas ve strateji deitirmekle elde edilemeyen yararlarn bu yolla elde edilmesi gereklidir. Hkmete bu konuda siyasal giriimlerde bulunulmas iin bavuru yaplmtr. Temsilciler kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 248.
ifre Ankara, 3/1/1920 Harbiye Nazr Cemal Paa Hazretlerine Dou Trakya'daki hat boyunda bulunan Yunan taburuna, erlerin terhisi (salverilmesi) szde nedeniyle silahl erler gelmekte ve giden erlerin de silahlar alkonularak taburun, Rum ekyasnn bir silah deposu durumuna getirilmekte olduu; ordudan salverilen erlerin Osmanl topraklar iine datld ve taburun merkezi olan Lleburgaz'a pek ok sayda gelen bombalarn orlu, atalca, Babaeski, Alpullu, erkezky birliklerine datld, Paaeli Merkez Kurulu'ndan bildirilmektedir. Hkmete etkin ve sert giriimlerde bulunularak Yunanllarn, Dou Trakya'da olsun, kkrtmalarnn nlenmesi nemle bilginize sunulur. Temsilciler kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 249.
Trakya Paaeli Mdafaa-i Hukuku Milliye Cemiyeti Heyeti Merkeziyesi Bakanl 687 Edirne, 5 Ocak 1920 Ankara'da Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Temsilciler Kurulu'na Saygdeer Efendim Hazretleri: 1- Jeneral Franchet d'Esperey (Frane Despere) Edirne'ye geldi. Gelecei gn birka gn nceden valilie resmen bildirdii iin, karlama treni yapld. Edirne'de saat kadar kalarak bu sre iinde valilji ziyaret ettikten ve belediyede bir ay itikten sonra, doruca Kz retmen Okulu'nu, ardndan slam Dernei'ni ve Trakya Merkez Ynetim Kurulu'nu ve ondan sonra da Rum Kulb'n ziyaret etti. Ve geri dnd. Kendisinin Yunan dostu olduu ve slamlara kar nasl bir duygu besledii herkese bilindiinden, Edirne'ye gelme amacn bir an nce anlamak merak kente yaylmt. Sadece bir gezi amacyla geldiini syledi. Hkmet Kona'nda jandarma komutan vekilinden, jandarmalarn hrszlk edip etmediini sordu. slam Cemaati'nde mftye ynelerek, her ne olursa olsun, slamlarn din ve kutsal varlklarnn bir saldryla karlamayacana sz verdi. Bu szyle, buralarn baka bir ynetime geeceini sezinletti. Trakya'da, Bar Konferans'nca Trakya konusunda daha bir karar verilmediini, verilecek karara baemek gerektiini, bu yaplmazsa, buna uymaya zorlamak grevinin kendisine dtn syledi. Rum Kulb'nde metropolitin Osmanllar inciten sylevine karlk, Bar Konferans'nn verecei karar hemen uygulama alanna koyacan ve o zamana dein, egemenlii altnda bulunduklar hkmetin buyruklarna uymak zorunda olduklarn syledi. 2- O gn Rumlarn Yunan bayraklaryla karlama trenine katlmalarn, Trakya Cemiyeti'nin iddetli basks zerine, hkmet yasaklad. 3- Edirne Kuvay Milliye rgt, ne yazk ki, henz istenilen dzeye ulaamad. Her yerde memurlardan, ileri gelenlerden baz kt

yaratll, vatan hayn kiilerin bozgunculuklar, rgtn abuk kurulmasn nlemektedir. Valilik, gerekli eylem ve giriimlerde ok ar davranyor. Bununla birlikte cemiyetimiz bu konuda aba harcamaktan bir an geri kalmyor. 4- Gmlcine'ye doru igal snrlarn her gn bir para daha genileten Yunanllar, slam halk -fakirlere yardm ederek, zenginlere birok vaatlerde bulunarak, kendilerine kar alanlara da ok miktarda paralar nererek- kendilerine ekmek ve balamak politikasn izliyorlar. Hatta bizim skee'deki temsilcilerimize on milyon drahmi gibi ok byk bir para nerdiler. 5- Kuvay Milliye'ye ilikin tel yazlar ve postalar imdiye dein cretsiz kabul edildii halde, Bakanlar kurulu kararna gre, stanbul Posta ve Telgraf Genel Mdrl'nden Edirne Bamdrl'ne gelen 23 Aralk 1.919 gn ve 32 sayl yaz zerine, imdi cret alnmaktadr. 6- Haber aldmza gre, Franszlar bugnlerde yetkili makamlara bavurarak Trakya'ya elkonulmas karsnda Kuvay Milliye'nin ne dereceye kadar savunmada bulunacan sormular ki, bu da Frane Despere'nin, Cemaati slamiye'de "Her ne olursa olsun slamlarn saldrdan korunaca" yolunda verdii szden de anlald gibi, artk buralarn askeri igal altna alnmasna karar verildiinde kuku brakmyor. 7- Merkez sanca (Edirne) mebuslarndan Faik Bey'in stanbul'da kalp eref ve Galip Bahtiyar beylerin hemen Ankara'ya gitmeleri kararlatrld. Ve kendilerine bildirildi. Delegelik grevini yapmak iin bir bakas atandnda, Faik Bey'in de gnderilecei bildirilir efendim. Trakya-Paaeli Mdafaa-i Hukuku Milliye Cemiyeti Merkez Kurullar Bakan kr

Belge, 250/I.
ifre Ankara, 15/1/1920

Edirne'de Birinci Kolordu Komutan Cafer Tayyar Beyefendiye Valiliin, ulusal rgtn kurulup yaylma konusundaki almalarda yava davranld bildirilmektedir. Yazgmzn sz konusu olduu u kesin ve tarihsel dnemde, ulusal birlik ve rgtn en gl bir duruma gelmesi gerekliliini sylemek yersizdir. Sizin gibi, vatanseverlii ve zverisiyle tannm, yetenekli bir arkadamzn Edirne'de bulunuu ve zellikle silahl rgtn kurulmas iin grev ve yetkinizin en elverili bir durumda olmas, Temsilciler Kurulumuz iin byk bir teselli, ulusumuz iin ok byk bir kurtulu umududur. Rum silahl rgtlerine kar, tzk ekine gre silahl ulusal birlikler kurulmasn, zverili subay arkadalarmzn, ad deitirerek, sivil klkla en nemli yerlere atanmasn ve bunun gibi ivedi nlemlere bavurularak TrakyaPaaeli Merkez Kurulu'nun da rgt konusunda her zamankinden ok uyank bulunmalarn rica eder, sayglarmz sunarz. Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 250/II.
ifre Ankara, 15/1/1920 Edirne'de Trakya-Paaeli Merkez Kuruluna 5 Ocak 1920 tarihli rapor alnd. Silahl rgtn kurulup dzenlenmesi iin Kolordu Komutan Cafer Tayyar Bey'e rica edildi. Galip Bahtiyar Bey Ankara'ya geldi. Grtk. Hkmet, Mebuslar Meclisi bu konuda bir karar verinceye dein, ulusal rgtler arasnda yaplan tel yazmalarn servis (cretsiz) olarak kabul etmek zorundadr. Mektuplar, doal olarak, cretlidir. Sayglarmz sunarz. Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 250/III.
ifre Ankara, 1/3/1920 Tekirda Mutasarrf Fruzan Bey'e Livanz iinde, ortamn elverisizliinden sz ederek, ulusal rgt kurulamayacan -Tekirda Ynetim Kurulu'ndan ald bilgiye dayanarak- Edirne Merkez Kurulu bize yazyor. Bu dnceyi vatan ve ulus sevgisiyle badar grmyoruz. Byk olay ve olgularn etkisinde kalan kiiler, cemiyet halinde birleip, yrenin yaam ve canllndan g almadka, varlklarnn yklmaya yz tuttuu kuruntusuna bilinsizce inanrlar. Tekirda yresinin genel ve ulusal birlik dnda kalmas caiz olamayacandan, herhalde eylem ve savunmaya geme olanandan yoksun kald duygusuna kaplan yreye canllk alayp, hem kendilerinin hem de hepimizin olan vatann kurtulu ve mutluluunu gvence altna alacak rgtte kendilerine nclk ve yol gstericik edeceinizi, bilinen ve yaradlnzda var olan gayret ve vatanseverliinizden umar ve baarl yantnz bekleriz efendim. Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 250/IV.
Tekirda Mutasarrf Fruzan Bey'den alnan 5/3/1920 tarihli ifrenin zlmdr. K: Ynelttiiniz soruyu oktan bekliyordum. Bylece bana da sz hakk vermi olmanza teekkr ederim; kabul edelim ki, Mebuslar Meclisi'nin ..... ve hkmetin ulusal istemler dorultusunda kurulmu olmasna ramen, henz ..... de, stanbul'da balayan bir uyumsuzluk sezilmekte ve bu durumun yansmasndan etkilenen yremizde bir

boluk domaktadr. Yoksa..... de hibir anlamazlk yoktur. Olaylar ve olgular izleyerek vatanseverlik gereini yerine getirmek konusunda geri kalan ..... olmadma balca tank sizsiniz. Bununla birlikte Trakya ..... deildir. Bu yredeki tutarszlk ve nemsizlik ..... atlacak bir yanl adm sonucunda Ermeni ve Rumlarn muhaliflere katlmalaryla, Biga olaylarndan daha iddetli ve geni olaylara neden olabilir. Sadrazamln genelgesini biliyorsunuz. Bunu btn ilin yansz .... bildirimi de eklenince, benim gibi vali vekilliinden, bamsz mutasarrflktan alnp daha aa dzeydeki bir yere at anan mutasarrftan, bu koullar altnda, nasl bir direni beklenebilir? Ksacas, dertler ok. zinli olarak stanbul'a gidiyorum. Orada, frsat bulursam kendim gelerek, olmazsa dnmde posta ile gerekli bilgileri sunarm. 5 Mart 1920 Tekirda Mutasarrf Ali Fruzan

Belge, 251/I.
Kurye ile Ankara, 3/2/1920 Rauf Beye skeeli Arif Bey'den Trakya-Paaeli Cemiyeti'nin almalarnn gidii konusunda bir yaz aldk. Cafer Tayyar Bey'in gerekli abay gsteremedii ileri srlyor. Dou ve Bat Trakya'nn bir toprak btnl iinde kabul ve ilan edilmesi, Osmanl politikas iin de doru bir tutum deildir. Dou Trakya, hi tartmasz, Osmanl toprak parasdr. Bat Trakya'nn kurtarlmas iin de Dou ancak bir hareket noktas olabilir. Dou ve Bat'nn toprak birlii zaten -Balkan Bar Antlamas ile Batnn braklm olmas yznden- bozulmu olduuna gre, bu iki blgenin toprak btnlnn ileri srlmesi, dmanlarmzn Dou Trakya'da bile baz haklar ileri srmesine meydan verebilir. Bulgarlarn Adalar Denizi'nde ekonomik bir k kaps istemeleri de ayrca dnlmeye deer. Bulgarlar Kavala'y ye tutacaklarndan, Bulgaristan iinde de bu yolda aba harcamak gerekiyor.

Arif Bey'in bildirdiine gre, Trakya-Paaeli Cemiyeti'nin yeleri arasnda nemli bir ayaklanma yaplmas kararlatrlm. Cafer Tayyar Bey'le ortaklaa ve yukardaki bilgiler erevesinde Trakya-Paaeli Cemiyeti'nin bir an nce dzeltilerek ulusal grevine yneltilmesi gerekir. Cafer Tayyar Bey'e gerekli ynerge verilmitir. Arif Bey'in Bulgaristan'daki harekt hakknda rendiklerinin arka arkaya bildirilmesini arzu ettiimizden, durumun kendisine duyurulmas rica olunur. Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 251/II.
Kurye ile Ankara, 3/2/1920 Edirne'de Birinci Kolordu Komutan Cafer Tayyar Bey'e Trakya'nn, Dou ve Bat adyla, bir toprak btnl iinde gsterilmesi, Osmanl politikas iin doru deildir. Dou Trakya tartmasz ve itiraz edilmez bir biimde Osmanl topraklarnn bir parasdr. Bat Trakya bir bar antlamasyla, vaktiyle braklm bir vatan parasdr. Dou Trakya, Bat'nn kurtarlmasn salamak iin bir hareket ss olabilir. Yoksa Dou ve Bat Trakya'nn birliini, zerinde dura dura ileri srmek, Dou Trakya'da da bize kar baz haklar ileri srlmesi sonucunu dourabilir. Bu bakmdan, Dou Trakya zerinde hibir tartma sz konusu edilmemelidir. Bulgarlarn Adalar Denizi'nde ekonomik bir k kaps istemeleri konusundaki iddialarn da gz nne almak gerekir. Trakya-Paaeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin btn ulusal rgtn bu ilkeye gre geniletmek ve silahlandrmak gerekmektedir. Gmlcine yresinde hedef, Yunan igal kuvvetleri olmaldr. Bat Trakya'daki Fransz politikasnn, Venizelos politikasna nclk ettii sezilmektedir. O halde, TrakyaPaaeli Ynetim Kurulu arasnda nemli bir deiiklik ve ayklama yaplaca renildiinden, cemiyetimizin siyasal grne uygun

olarak ilgililerle ibirlii yaplmas ve -Douda Osmanl egemenliinin kesinlikle tartma konusu olmamak kouluyla- Bat'nn kurtarlmas iin gereken nlem ve rgtlerin tamamlanmasyla Kuvay Milliye'nin Yunanllara kar, zellikle pek elverili olan skee yresinde, iler duruma geirilmesi ve bu konuda sizin ynnzden en byk yardmn yaplmas gereklidir. Bulgaristan iinde oluan devrim hareketlerinin de zel araclarla izlenmesi, Bulgaristan isteklerinin Kavala dorultusuna yneltilmesine her yoldan allmas yararldr. Bu konudaki yksek dncelerinizi ve almalarn hangi aamada olduu konusundaki haberlerinizi bekleriz. Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Belge, 252.
Edirne, 7/8 Mart 1920
KO. 20 K.

Temsilciler Kuruluna: Edirne Merkez Kurulu'nun daha nce yazm olduklarndan, Tekirda'n durumu sizce bilinmektedir. stanbul'dan dnmde bu kez de (Mutasarrf) Fruzan Bey'le grtm. Vali beyin ulusal rgte destek olma ve yardm yapma konusunda resmi olan ve olmayan bir bildirim ve yazs bulunmadndan, kendisinin bu konu ile uraamayacan ve bunu tutan bir vali gelirse durumu o zaman dnerek, ya bu yolda aba harcayacam, ya da bu ite baar grmezse grevden ekileceini bildirdi. Kendisi bu dncesinde bir dereceye kadar hakldr. Vali beyin yasaya uygun ilem yaplmasndaki sert tutumu ve iinde bulunduumuz zamann nazik oluu ve nemi dolaysyla Kuvay Milliye'nin glendirilmesi konusundaki aldnszl, ilin bir iki yer dndaki her yannda, devlet memurlarn kararsz ve ilgisiz klmaktadr. Daha nce de bildirildii ve sizin de bilginiz iinde olduu gibi, bizde halk her ii hkmetten beklemekte ve szn ettiim sivil yksek memurlarn yansz tutumlar yznden ulusal rgt istediiniz gibi kurulup glenememektedir. il ilinde sk sk yapmakta olduum teftilerde zellikle kyllerle pek sk

gryorum. ounluk bakmndan bu kesim her trl zveriye hazrdr. Yalnz toprak sahiplerinin ve Balkan Sava facialarnda felaket gren yallar zmresinin nemli bir bolm eyleme gemekten rkmektedirler. zellikle kasabalardaki ileri gelen ve sz geen kiiler Boleviklikten dolay yanl bir dnceye kaplmlardr. Ondaki.... zenginlerin toprak ve mallarn blmek sayyorlar ve ulusal rgt bununla ilgili sanyorlar. Gezdiim yerlerde bu sakat dncenin dzeltilmesine alyorsam da, doal olarak, her kye gitmek olana bulunmuyor. Edirne ilinin bu durumu ve ruhsal tutumunu stanbul'daki arkadalara da bildirdim ve akladm. Bununla birlikte, gerektiinde ulusal amalarn savunmas iin az ok bir varlk ve kuvvet salayacam umuyorum. Ancak durumun kkl ve kapsaml olmas hepimizce istenmektedir ki, bunun da, bildirilen sakncalarn kaldrlmasna almakla olanak iine girecei bilginize sunulur. K.O. 1 K. Cafer Tayyar

Belge, 253/I.
Kiiye zel ve ivedidir. Harbiye, 11/3/1920 Ankara K.O. 20 K.V. Mahmut Beyefendiye Mustafa Kemal Paa Hazretlerine: l- Dn akam salam talyan kaynaklarndan gvenilir bir kiiye gizlice verilen bilgide, tilaf Devletleri temsilcilerinin dn leden sonra toplanarak Londra'dan gelen ve stanbul'daki ulusal rgt ileri gelenlerinin tutuklanmas buyruunu ieren konuyu grp kabul ettikleri, u halde byle kiilerin bir an nce stanbul'dan uzaklamas gerektii bildirilmitir. Biz bunu ya tilaf Devletleri'nin bir blf olarak, ya da Mebuslar Meclisi'nin datlmas sonucuna varmak iin, Ferit Paa'nn iktidara getirilmesi gibi iki olasla yoruyoruz. Birinci durumda, bu gibi kimselerin kamas sonucunda bir skandal yaratarak amalarna varmak, ikinci durumda ise gvensizlik vererek meclisi

datp geni bir tutuklamaya geerek, tilaf Devletleri'nin yardm ile saltanat ve hkmetle birlikte vatansever kiilere kar eyleme gemektir. Doal olarak, her iki olasla kar da buradan hibir yere gidilmeyecek, iin sonuna dein namus grevi yerine getirilecektir . Salih Paa bu durumu biliyor ve buna, bile bile neden oluyor. u halde, daha nce de bildirdiiniz gibi, bu renksiz yeni kabinenin drlmesi iin son derece alacaz ve baaracamza da gveniyoruz. 2- Gvenilir kaynaklardan renildiine gre, Allenbi, Atekes anlamasnn eki, Yaver ve Reit Paa'larca Tevfik Paa kabinesi zamannda hkmet adna imza edilmitir. Bu ek ele geirilince rnei sunulacaktr. (Rauf) Bayaver Salih

Belge, 253/II.
ifre Ankara, 11/3/1920 Kzm Karabekir Paa'ya, Eskiehir'de Fahrettin ve Refet Beylere, K.O.3 Komutan Selahattin Bey'e stanbul'dan imdi gelen tel yazs rnei, bilgi edinilmek zere, olduu gibi sunulmutur. (Bir rneinin Ondrdnc Kolordu'ya verilmesi Fahrettin Beyefendi'den rica olunur). Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal RNEK Dn akam salam talyan kaynaklarndan gvenilir bir kiiye gizlice verilen bilgide, tilaf Devletleri temsilcilerinin dn leden sonra toplanarak Londra'dan gelen ve stanbul'daki ulusal rgt ileri gelenlerinin tutuklanmas buyruunu ieren konuyu grp, kabul

ettikleri, bu duruma gre byle kiilerin bir an nce stanbul'dan uzaklamas gerektii bildirilmitir. Biz bunu, ya tilaf Devletleri'nin bir blf olarak, ya da Mebuslar Meclisi'nin datlmas sonucuna varmak iin Ferit Paa'nn iktidara getirilmesi gibi iki olasla yoruyoruz. Birinci durumda, bu gibi kiilerin kamas sonunda bir skandal yaratarak amalarna varmak, ikinci durumda ise, gvensizlik vererek meclisi datp geni bir tutuklamaya geerek, tilaf Devletleri'nin de yardm ile saltanat ve hkmetle birlikte vatanseverlere kar eyleme gemektir. Doal olarak, her iki olaslk karsnda da buradan hibir yere gidilmeyecek, iin sonuna dein namus grevi yerine getirilecektir. Salih Paa bu durumu biliyor ve buna bile bile neden oluyor. u hale gre, daha nce de bildirdiimiz gibi, bu renksiz yeni kabinenin drlmesi iin son derece alacaz ve baaracamza da gveniyoruz.

Belge, 253/III.
ifre, ivedidir. 14 Mart 1920 Bayaver Salih Bey'e Rauf Beyefendiye: Atekes Anlamasna gizli olarak eklenen maddelerden Genelkurmay kinci Bakan Kzm Paa'nn bilgisi olabileceini Onbeinci Kolordu Komutan Kzm Paa bildiriyor. Yksek dikkatinizi ekerim. Mustafa Kemal

Belge, 253/IV.
ifre, ivedidir. 14/3/1920

smet Beyefendiye Reit ve Yaver Paalarca imza edildii Rauf Beyefendi tarafndan renilen ve bize de bildirilen silah brakma anlamasnn gizli maddeleri zerinde Genelkurmay kinci Bakan Kzm Paa'nn bilgisi olduu sanlmaktadr. Fevzi Paa'nn dikkatini ekmenizi rica ederim. Mustafa Kemal

Belge, 254.
Harbiye, 11/3/1920 K.O. 20 Komutan Vekili Mahmut Beyefendiye Mustafa Kemal Paa Hazretlerine: 1- Son yazlarmz ve kabinenin durumu konusunda grmz bildiren bir haber alamadmzdan, yazlarmzn elinize gememesinden ve salnzdan kayglanyoruz. Yantnz bekliyoruz. 2- Mara arpmalarnn nasl balayp nasl yrd konusunda ayrntl ve salam bilgilerinizin bize iletilmesini de rica ederiz efendim. (Rauf) Harbiye Nezareti Bayaveri Salih

Belge, 255/I.
ifre, ok ivedidir. 12/3/1920 Bayaver Salih Bey'e

K: 11/3/1920: 1- Rauf Beyefendiye: Kabineye gvensizlik oyu vererek tarafnzdan harekete geilmesi o kadar kuvvetli bir nedene dayandrlamaya-caktr. Kzm Karabekir ve Fuat Paalar ve Ankara'ya gelmi olan Refet ve Fahrettin Beyler de ayn dncededirler. Ancak grubun dayanma ve yrekliliine ve birlikte yrmek konusundaki kesin kararna ilikin olarak ak bir dnce ve inan domas iin, Salih Paa'nn Grup Ynetim Kurulu ile grmeksizin i grmesini bir merutiyet sorunu yapmak konusundaki karar zerinde hibir gr ileri srmemitim. 2- ngilizlerin tutuklama kararna ve muhaliflerin yaygaralarna kar meclisin yreklilikle sonuna dein grevini srdrmesi, pek yararl ve parlaktr. Ancak sizinle birlikte, varlklar gelecekteki giriim ve ilerimiz iin ok gerekli olan arkadalarn, sonunda bize katlmalar iin, herhalde gvenlik nlemi alnmas zorunludur. Bu salanamazsa, grubun birlik ve dayanma iinde yrmesini dzenleyebilecek kiilerin imdiden grevlendirilmesi ve sizlerin hemen buraya gelmeniz pek gereklidir. Buraya gelecek kimseler arasnda lkeyi temsil niteliini tayanlarla, gerektiinde, hkmet kurmak ve ynetmek yeteneine sahip olanlarn bulunmas nemlidir. tilaf Devletleri'nin zora bavuracaklarnda kuku yoktur. 3- Mara sorunu konusunda gerek belgelere dayanan ayr bir rapor sunacam. 4- Byk zlem ve sayg ile gzlerinizden perim. Mustafa Kemal

Belge, 255/II.
Bamemur Efendiye imdi size bir telgraf yazacaz. Bunu yerlerine makine banda kendiniz yazmanz Mustafa Kemal Paa arzu ediyorlar. stanbul'u sonra bize yeniden balaynz. Hayati Hamdi Bey'e

Bu tel yazsn hemen imdi kendiniz ekmenizi ve bildirmenizi rica ederim. Temsilciler Kurulu Ktibi Hayati

16/3/1920 Diyarbakr'da K.O.13 K. Cevdet Beyefendiye; Erzurum'da K.O.15 Komutan Kzm Karabekir Paa Hazretlerine; Sivas'ta K.O.3 K. Salahattin Beyefendiye; Konya'da K.O. 12 K. Fahrettin Beyefendiye; Bursa'da Tmen 56, Bandrma'da K.O.14, Balkesir'de Tmen 61 Komutanlklarna; Nazilli Mevki Komutan Servet Beyefendiye; Edirne'de K.O. l K. Cafer Tayyar Beyefendiye; zmit'te Tmen 1. K. Rt Beyefendiye; Bu sabah, 16 Mart 1920, ngilizlerin ehzadeba'ndaki karakolu, askerlerimiz uykuda iken, basarak alt kiiyi ehit ettikleri ve on be kadarn yaraladktan sonra karakolu ve bir yandan da Harbiye Nazrln, Tophane'yi, Harbiye Telgrafhanesi'ni igal ettikleri bildirildi. Bu harekt yapan, rhtma yanaan ngiliz zrhllarnn deniz piyadeleridir. stanbul'da olaanst olaylarn getii anlalyor. Durum kurulumuzca izlenmektedir. stanbul'la yazmada ve ilikide uyank bulunulmas bildirilir. Mustafa Kemal Ek: Beyolu Telgrafhanesi'ne el koymular ve memurlar oradan kovmulardr. stanbul Telgrafhanesi'ne de bir saate kadar el koyacaklar renilmitir.

Belge, 256.

zmit, 16 Mart 1920 Temsilciler Kurulu'nca bu sabah yazlan genelgeyi aldm. Zaten lkede gvenlii salamak balca grevimizdir. Buna gre bu sabah zmit'teki harp gemileri komutan tarafndan yaplan szl bildirimde, lkede alnacak kararlarn herhalde iyi olaca belirtilmesi zerine bir kat daha gvenlik iin allmakta olduunu bildiririm. inizin rahat olmas... Mutasarrf Suat

Belge, 257/I.
Konya Telgraf Bamdr Bey'e 1- Kolordu Komutan Fahrettin Beyefendi'nin yaverini telgraf bana arttrnz. 2- imdi stanbul merkezinden bir ngiliz resmi bildirisi yazlyor. Bunun yaylmasna kesinlikle meydan verilmemesi ve dorudan doruya igal altnda bulunan stanbul Telgraf Merkezi'ne yol verilmemesi ve sz edilen bildirinin alnan merkezlerde yok edilmesi iin hemen buyruk verilmesi rica olunuyor; durumu bildiririm. Temsilciler kurulu Ktibi Hayati

Belge, 257/II.
emsettin Beyefendiye stanbul Telgraf Merkezi, ngiliz resmi bildirisine Konya Valisi beyefendinin yant verdiini yazyor. Paa hazretleri bunun doru olup olmadn anlamak istiyorlar. stanbul merkezi tmyle ngilizlerin igali altndadr efendim.

Hayati

Belge, 257/III.
Konya, 16 Mart 1920 Hayati Bey'e stanbul merkezindeki grevlilerin yant almadka telgrafhaneden karlmayacaklarn bildirmeleri ve direnmeleri zerine aadaki yant verilmitir: RNEK mza yerine "tilaf Devletleri Bildirisidir" deyiiyle ekilen tel yazsn saat bir buukta aldm. Gvenliin korunmasna almak grevimdir. Bu grevi yerine getirmekliim doaldr. Bu tel yazsn eken makam ve kiinin bildirilmesi rica olunur.

Belge, 258.
Say: 384 Erzurum, 22/9/1920 Ankara'da Byk Millet Meclisi Bakanlna Silah, cephane, erzak ve braklm mallarda yaplan suiistimaller, yasaya aykr olarak alnan saysz dentiler, yasaya aykr bask ve zorbalk, halkn duygularn bsbtn incitmi, Erzurum'un gvenliksiz ve umutsuz bir duruma derek halkn artk kendi elleriyle ynetilmeleri gerekliliini tek kurtulu yolu saym olduklar bir zamanda buraya geldik. (Kzm Karabekir) Paa'nn da davranlar lke karlarna uymadndan, aka yaplan ktlklere hemen son verilmesi ve soruturma sonunda ortaya kacak duruma gre, sulularn cezalandrlmas gerekliliinde halk oybirliiyle direnmekte

ve gven verici nlemlerin ivedilikle istenmekte ve vali vekilliini, geici olarak, benim stlenmekliim, Paa da iinde olduu halde, halk tarafndan rica olunmaktadr. Olaylar ayrntl biimde yazlp, zorunlu olarak birka (kvlkaycbnzvsy) gre vekilliin Hseyin Avni Bey'e verilmesi gerekliliini yazmtm. Kiisel olarak ynetimde bulunmayp ileri dardan dzenleyerek, gnderilen kurulun buraya geliinde, Byk Millet Meclisi'ne aklamalarda bulunmak zere, Ankara'ya gitmekliim gereklidir. Byle gergin bir zamanda Hseyin Avni Bey'in, soruturmann bitirilmesine dein, vali vekilliinde bulunmas mebuslukla badamaz grlmemelidir. Sorunu daha ar bir evreye (.....) ve Erzurum direni ve varl yitirilmeden nerilerimizin kabul, pek ak olarak yaplm olan suiistimaller hakkndaki kovuturmann sona ermesine dein, kentin kendilerinden sayarak gvendikleri mebus Hseyin Avni Bey'in grevlendirildiinin bildirilmesi ve yirmi drt saate kadar yant verilmesi ve durumdan Kzm Karabekir Paa'ya bilgi verilmesi rica olunur efendim. Byk Millet Meclisi kinci Bakan Celalettin Arif

Belge, 259.
ok nemli ve ivedidir. Hemen ekilecektir. Erzurum, 24/9/1920 Ankara'da Byk Millet Meclisi Bakanlna Bakanlar Kurulu'nda ve Byk Millet Meclisi'nde okunacaktr. Bakanlar Kurulu'nun ve yksek bakanlarmzn, yanl ve yasaya aykr bulduu nerilerimin hangileri olduunu bildirmenizi rica ederim. Acaba Erzurum Mebusu Hseyin Avni Beyin Erzurum Vali Vekilliine atanmas istei mi? Eer bu ise, anmsamanz gerekir ki, Ankara'dan kmazdan nce "Erzurum halk kendilerine vali bulup bize nersinler" buyruunu sizden almtm. Ben de bu buyruu halka bildirdim. Acaba yanldm m? Halk da bu neriyi iyi karlayp, asl vali gelinceye dein, bu kiinin vekil olmasn istedi. Bu istei

Ankara'ya bildirdim. Silah ye cephane salamak zere birok zverilere katlandmz bir zamanda, krk-elli bin silahla milyonlarca cephanenin, dolayl yoldan, Rumlara satlmas ve deirmenlerdeki tme cretlerinde yaplan suiistimaller yznden, halk arasnda bir kaynama uyanmas zerine, hrszlarn bir an nce cezalandrlmalarn istemekliim acaba yerinde ve yasal olmayan bir neri miydi? Yaptm soruturma zerine, deirmenler mdr Avni Efendi'nin hesaplar incelenmeye baland. Ve be bin kilo un satt ortaya kar kmaz kendini ldrmesinden ne anlam karlr? Mslman olmayanlardan kalan mallarn satlarnda yaplan suiistimaller btn halkn aznda iken, bunu yapanlarn ortaya karlmasn istemek acaba doru ve yasal olmayanlar istek mi? leri cepheden ordu adna yaplan suiistimallerin bir an nce nne geilmesi iin delege olarak gelen alay komutanlarnn yaknmalarn dinleyip onlar Byk Millet Meclisi Bakanl'na bildirmek de acaba uygun olmayan bir neri gibi mi karland? Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin, halkn isteklerini ileri srm olduunu duydum. Erzurum yresini, sanrm, yeterince tanmyorsunuz. Burann halk bir kez ayaa kalkt m onun nnde durmak ok g olduunu bildiimden, byle bir durumun domasndan nce, gereken akllca nlemleri altnak acaba yasal ve doru olmayan bir neri miydi? Ben sanyorum ki, vatan grevimi yerine getirebilmek iin gereksindiim dinlenmeyi bir yana brakp bu ilerle uramam Bakanlar Kurulu iyi karlayacak, yasal ve doru olmayan bir nlemin benden kmayacan bilecektir; bunu Bakanlar Kurulu'ndan beklerdim. Aranzda iddialarm yerinde bulacak arkadalarmn bulunduuna inanyorum. Seim blgemi tefti etmeden hemen Ankara'ya gelmekliim olanakszdr. Buraya geldim geleli bu gibi ilerle uratmdan, ileleri dolamaya vakit bulamadm efendim. Byk Millet Meclisi kinci Bakan Celalettin Arif

Belge, 260.
stanbul, 17/10/1922

Bakomutan Gazi Mustafa Kemal Paa Hazretlerine Tevfik Paa, olunu bana gndererek, aadaki tel yazsn verdi; konunun ok gizli tutulmas ricasyla birlikte, yaplan soruturmalara gre ngilizler, Bar Konferansnda Anadolu ile stanbul'un ayr ayr cephe gndermesinden yararlanp, halifeliin koruyucusu kimliini taknmaya alacandan, soruna gereken nemin verilmesini size iletmemi bildirdi. (Hmit) "Gazi Mustafa Kemal Paa Hazretlerine: Tanr'nn yardmyla kazanlan zafer (utku), bundan byle stanbul ve Ankara arasnda km olan anlamazlk ve ikilii kaldrm ve ulusal birlii salamtr; ancak tilaf Devletleri ile aramzda henz bar yaplmam olmasndan dolay, Avrupa kentlerinden birinde yaknda toplanaca anlalan Bar Konferans'na, eskisi gibi her iki tarafn arlaca bilindiinden, ulusal esenliimize ilikin nemli konularn daha nce aramzda grlerek saptanmas yolunda hazrlklara geip bu konferansta birlik iinde ulusun haklarnn savunulmasna aba harcanlmasnn sizce de uygun grleceine tam inancm bulunduundan, bu konuda sizinle grp anlamak zere olaylar ve durumu derinlemesine bilen ve gveninizi tayan bir kiinin, ok gizli olarak vereceiniz ynerge ile birlikte buraya olabildiince abuk gnderilmesini dilerim efendim. 17/10/1922 mza: Sadrazam Tevfik. "

Belge, 261.
Bursa, 18 Ekim 1922 stanbul'da Hmit Beyefendiye Trkiye Devleti'nin zararna olan her trl giriimi her zaman gz nnde bulunduran Trkiye Byk Millet Meclisi hkmeti, bunlara kar alnacak nlemleri dnmtr. Anayasa ile biim ve nitelii belirlenen Trkiye devletinin kuruluundan beri Trkiye'nin yazgsna el koymutur. Bu yazgdan sorumlu olann, yalnz ve ancak Trkiye

Byk Millet Meclisi hkmeti olduu, btn dnyaca bilinmekte ve eylemli olaylar ve siyasal ilemlerle kantlanm bulunmaktadr. Trkiye Byk Millet Meclisi ordularnn kazandklar kesin utkunun doal sonucu olarak, toplanmas yakn olan Bar Konferans"nda Trkiye devleti yalnz ve ancak Trkiye Byk Millet Meclisi hkmetince temsil olunur. Bu gerekler karsnda yasaya ve hukuka aykr olduu, yce meclise birok kez bildirilip ilan edilmi kurullarn veya bu gibi kurul yelerinin, imdiye dein ou kez olduu gibi, bundan sonra da devletin politikasn kartrmaktan saknmamalarnn ne" kertede byk sorumluluk yarataca aktr efendim. Mustafa Kemal

Belge, 262.
1/1010 Gizli ve ivedidir. P.R., 8/11/1922 Bakomutan Mustafa Kemal Paa Hazretlerine; K: 7/11/1922 ifreye: Sizden tel yazsyla aldm buyruun banda Tevfik Paa'ya yant olduu bildirilmedii gibi, sonunda da tel yazsn kendisine bildirmekliim iin buyruk vermediinizden, bunu benim iin bir ynerge saydm ve bylece Tevfik Paa'ya gn iinde be kez, o ynerge erevesinde, arac ile bildirimde bulundum; hatta bir defasnda Bar Konferans'na delege gnderilmeyecei yolunda gazetelere, ajanslara verilmesi gerekli demecinin ana izgilerini ieren bir karalama (msvedde) bile gndermitim. Her defasnda iin grlmekte olduuna ve sonucun yaknda bildirileceine ilikin yantlar oldu. Durumun byle olduunu bildiririm. Buyruk sizindir. Hamit

Belge, 263.
ok ivedidir. stanbul, 29/10/1922 Ankara'da Byk Millet Meclisi Yksek Bakanlna Konferansa Babali (stanbul Hkmeti) de, Byk Millet Meclisi de arld. Babali'nin gitmemesi, devletin alt yzyl aan bir sreden beri kurulmu ve korunmu olan, btn slam dnyasnn ilgili olduu tarihsel kimliini ykmaya mahkm etmek; Byk Millet Meclisi'nin gitmemesi ise, dnyann zledii ve bekledii bar nlemek demektir. Bu nemli sorumluluklar, doal olarak ne Babali, ne de Byk Millet Meclisi kabul eder ve yklenir. Zaten Babali ile Byk Millet Meclisi arasnda gerek bir ikilik dnlemez; her trl steleme ve baskya ramen Sevr Antlamas'nn onaylanmasna kar direnilmesinde ve karlalan byk glkleri gsleyip, devlet ynetiminin ilemesini ve igalin etkisinin azaltlmasn salamak dorultusunda, elden geldiince allmtr; bu arada ulusal baarnn elde edilmesine olabildiince hizmet eden Bakanlar Kurulumuz, ulusal egemenlii glendirmek ve salamlatrmak yoluyla ynetim birliini salamak iin grmeye de hazr olduu halde, hayrl almalarn yararl bir bar ile siyasal sonularn alma dneminde, ulusun kutsal savamndan ayn kalmay ve bylece vatann elbirliiyle elde edilebilecek olan yksek karlarndan ufack bir parasnn bile yitirilmesini hibir zaman doru bulmaz. Ayrlk yle dursun, en ufak bir kartl bile doru grmez. Hatta dmann ayaklarn kesmek ve vatana girilerinin pisliklerini temizlemek yolunda cann feda edercesine ve onurlu olarak klla aba harcayanlar, kendisinden stn tutar. u halde, anlaamama yznden devletin ve ulusun bana, Tanr esirgesin, byk bir felaket getirmekten ve nesnel (maddi) yardm ve tinsel (manevi) destek grdmz slam dnyasn aclara bomaktan ise vatann yksek karlar urunda birlii salamak, daha nce vacip (yararl) ise bugn farz (zorunlu) olmutur. u halde hem lkenin gelecei hem ulusun haklarnn savunulmas konusunda grlmek zere, Byk Millet Meclisi'nce seilecek bir kiinin zel ynerge ile hemen yollanmasn zellikle diler ve bu yol uygun bulunmazsa, Bakanlar Kurulumuzdan Ziya Paa Hazretlerinin oraya

gnderilecei bildirilir ve yantnn tel yazsyla gnderilmesi rica olunur. Sadrazam Tevfik

Belge, 264.
Ulus egemenliinin (saltanatnn) gerekletirilmesi konusunda Trkiye Byk Millet Meclisi'nde yaplan tarihsel oturumlardan: 1 Kasm 1922'de ulusun egemenliinin (saltanatnn) gerekletirilmesi konusunda Trkiye Byk Millet Meclisi'nde yaplan tarihsel oturumda Gazi Mustafa Kemal Paa Hazretlerinin verdikleri nemli sylev: Arkadalar! stanbul'da yasaya aykr bir kimlik taknan Tevfik Paa, nce zel ve gizli olarak ordularnzn bakomutanna, ardndan da onu jurnal edici biimde ak bir tel yazs ile, yce meclise bavurdu. Dikkat edilirse, gelen tel yazs ile slam kamuoyu bulandrlmak isteniyor. Bu tel yazsndaki anlay (zihniyet), bamszlmz yok etmeye alan dmanlarmza kar kutsal davamz savunmada eylemli ve hukuksal baarlar kazanan ulusal hkmetimizi zayflatmaya yneliktir. Anlam ve mantktan yoksun olan bu tel yazsnn ierii; yce meclisin varlyla kesinleen bir biimi, bir gerei yeniden sz konusu etmemizi gerektirdi. Ynetim biimimizin iinde var olan gerek, Trkiye halknn, kendi yazgsna dorudan doruya ve eylemli olarak el koymas, ulusal egemenliini, ulusal saltanatn yldan beri kendi elinde bulundurarak kutsal davasn savunmakta bulunmasdr. Bu gerein belirmesi, bir bozukluun ortadan kalkmas sonucunu yaratt. Bozuk olan ve yasal ve akla uygun olmayan bu ey, bir ulusun egemenlik ve saltanat haklarnn bir tek kiide temsil edilmesine msaade edilmesiydi. Bu nokta zerinde, btn ulusa ve onun isteine uyarak milletvekillerinden oluan yksek kurulunuzca doal olarak verilmi olan karar, birok kez birok arkadamzca trl frsatlarla belirtilmi olduu halde, ben de bir arkadanz olarak, bu krsden ayn eyi

yineleyeceim. Beni be on dakika daha dinlemek iyiliinde bulunmanz rica ediyorum. (Hay hay sesleri). Arkadalar; gerekleri akla kavuturmak iin hep birlikte Trk Tarihi ve slam Tarihi zerine ksa ve abuk bir gz atmay onaylar msnz? Baylar, bu insanlk dnyasnda en az yz milyonu akn nfustan oluan byk bir Trk ulusu vardr. Ve bu ulusun kaplad topraklarn genilii orannda, tarih alannda da bir derinlii vardr. Baylar; bu derinlii, isterseniz iki ltle lelim: Birinci birim, tarih ncesi alara ait lttr. Bu lte gre, Trk ulusunun en yksek ceddi (atas) olan Trk adndaki insan, insanlarn ikinci babas Nuh Peygamber'in olu Yafes'in olu olan kiidir. Tarih dneminin belge toplama konusunu pek umursamad ilk evrelerine biz de anlay gsterelim. Ama en belirgin, en somut ve en kesin tarihsel kantlara dayanarak syleyebiliriz ki, Trkler on-be yzyl nce Asya'nn gbeinde byk devletler kurmu ve insanln her trl yeteneklerine ortam yaratm bir varlktr. Elilerini in'e gnderen ve Bizans'n elilerini kabul eden bu Trk devleti, atalarmz olan Trk ulusunun kurduu bir devletti. Baylar; Yine bilinmektedir ki, dnya yznde yz milyonluk bir Arap kitlesi vardr. Ve bunlarn Asya'daki blm Arap Yarmadas'nda youn olarak varln gsterir. Tanr'nn kendisine nebilik ve elilik onurunu verdii evrenin, vnc Peygamberimiz Efendimiz o Arap kitlesi iinde Mekke'de dnyaya gelmi, kutsal bir varlkt. Ey arkadalar! Tanr birdir, byktr; tanrsal uygulamann belirtilerine bakarak diyebiliriz ki, insanlar iki snfta, iki dnemde ele alnabilir. lk dnem insanln ocukluk ve genlik dnemidir. kinci dnem, insanln erginlik ve olgunluk dnemidir. nsanolu, birinci dnemde kendisiyle tpk bir ocuk gibi, tpk bir gen gibi yalandan ve nesnel aralarla ilgilenilme gereksinmesi iindedir. Tanr, kullarnn gerekli olgunlua ulamasna dein, ilerinden setii araclarla da kullaryla ilgilenmeyi, tanrsalln gereinden saymtr. Onlara Adem peygamberden balayarak, bilinen, bilinmeyen ve saysz denecek kadar ok nebiler, peygamberler ve eliler gndermitir. Ancak peygamberimiz araclyla en son din ve uygarlk gereklerini verdikten sonra insanolu ile artk araclarla iliki kurmay gerekli grmemitir. nsanln anlay derecesi, aydnlanma

ve olgunlamas, dolaysyla her kulun, Tanr'nn esinleriyle dorudan doruya iliki kurmak yeteneine ulatn kabul buyurmutur. Ve bu nedenledir ki, yce peygamber, sonuncu peygamber olmutur ve kitab, en stn kitaptr. Son peygamber olan Muhammed Mustafa S.A., 1394 yl nce rum nisan iinde ve Arabi rebilevvel aynn on ikinci pazartesi gecesi sabaha kar tanyeri aarrken dodu. Gn domadan! Bugn o gndr. Gerekten Arabi takvimlerde bu akam, peygamberin douunun tam yldnmne rastlyor. naallah bu hayrl bir rastlantdr. (naallah sesleri). Hazreti Muhammed ocukluk ve genlik gnlerini geirdi. Ama henz peygamber olmad. Yz nurlu, sz ruhlu, olgunluk ve grte benzersiz, szne bal, yumuaklk ve cmertlik ynnden bakalarndan stn olan Muhammed Mustafa, nce bu zel ve stn nitelikleriyle kabilesi iinde "Muhammedlemin" (gvenilir Muhammed) oldu. Muhammed Mustafa, peygamber olmadan nce halknn sevgisini, saygsn, gvenini kazand. Ondan sonra ancak krk yanda peygamberlik ve krk yanda da Tanr elilii geldi. Evrenlerin vnc efendimiz (peygamber) saysz tehlikeler iinde ve sonsuz skntlar ve glkler karsnda yirmi yl alt. Ve slam dininin kuruluu yolunda peygamberlik grevini yerine getirmeyi baardktan sonra yce Tanr'ya kavutu. Kendisinin aydnlatmasyla hak dinini kabul eden btn Mslmanlar, zellikle sekin ashab (yakn arkadalar) birok gzya dktler. Ama insanlk gerei olan bu zgnln yararsz olduunu hemen anlayan akll kiiler, peygamberin arkasndan alamak deil, mmetin ilerini bir an nce iyi ynetecek nlemi almak gerektii inancyla toplandlar. Yce peygambere halife olacak bir ba seilmesi sz konusu edildi. Ebubekir'den, kiisel olarak, ok holanrd ve son nefesini verecei sralarda Ebubekir'in kendisinden sonra ynetici olmasnn uygun olacan trl yollarla anlatmak bile istemilerdi. Buna gre, toplanp resmi olarak bir seim yapmaktan baka bir i kalmam olduuna karar verilebilirdi. Oysa bu seim durumu o kadar kolay olmad. Tersine, sorun ok grmelere, tartmalara ve ok nemli anlamazlklara yol at. Seim iinde nemli olarak ayr gr belirdi: Bu grlerden birisi, halifelik grevini hak etmek ve mmetin ilerini yrtebilmek iin gereken g ve yetenein ilke edinilmesiyd. Buna gre halifelik grevi en gl ve en etkili ve en ergin topluluun olacakt. Bu gr Sahabe'nin gr idi.

kinci gr, o gne dein slamn yaylmasna hizmet eden topluluun halifelie yarar saylmasyd. Bu Ensar'n (Medine'de slam ilk kabul edenlerin) gr idi. nc gr ise, peygambere yaknlk derecesi idi. Bu da Haimilerin gr idi. Bu grten oybirliiyle birini yelemek ve seimi sonulandrmak olana bulunamad. En sonunda, dalma ve ayrlmann hemen nne gemek gerekliliine inanan Hazreti mer'in etkisiyle, Hazreti Ebubekir'e biat olundu (egemenlii tannd). Grlyor ki, ilk halifenin seimine, kamunun eiliminin doal birlemesinden ok, kiisel etki yn vermitir. Baylar, bu ekime ve tartmalarn nedensiz olduunu sanmayalm. Gerekten, halifelik sorunu, slam uluslannca en yksek bir sorundur. nk baylar, peygamber halifelii, Mslmanlar arasnda balant kuran bir emirliktir (bir devlet bakanldr). Ve Mslmanlarn Tanr'nn birlii evresinde toplanmalarn salayan bir emirliktir. Emirlik, ite Tann'nn bir gizi ve hikmetidir ki, kuruluu her zaman atlma ve kuvvet kouluna baldr. Onun asl amac da bozgunculuu uzaklatrmak ve lkelerin gvenliini, din urundaki savan dzenlenmesini ve kamu ilerinin iyi yolda yrtlmesini salamaktr. Bu da ancak atlm gcne ve kuvvete baldr; Tanr'nn buyruu bu yolda yryegelmitir. Buna gre, yukarda akladm grten birincisinin -ki gc ve etkinlii olan topluluun, halifeliin mirass olmas gr idi- br grlere stn olmas doaldr. Hazreti. Ebubekir'in bu etki ile halifelik makamna seilmesi, yerinde oldu. te bylece, peygamber andan sonra, halifelik unvanyla bir slam emirlii dodu. Fakat baylar, peygamberin lmyle hemen her yanda slamlktan dn, gericilik balad; bakaldrmalar balad... Hazreti Ebubekir bunlar yok etti; duruma egemen oldu. Bir yandan da slam Emirlii snrlarnn geniletilmesi giriimine geti. Ebubekir yaamnn sonuna yaklagnca kendisinin seilmesi srasnda glkleri anmsad ve Hazreti mer'i vasiyetname ile kendisi seti. Hazreti mer'in halifelii zamannda slam lkeleri olaanst denecek kertede abuk geniledi, zenginlik oald. Oysa bir ulusun iinde varlk ve zenginliin olumasnn halk arasnda dmanlklar yaratma, bunun da ayaklanma ve ayrlklar dourma sonucuna varmas, bu ktlk dnyasnn olaan sonularndandr. te bu nokta Hazreti mer'in zihnini trmalyordu. Bir de Hazreti mer anmsyordu ki,

yce peygamber srda olan en yaknlarna unu demiti: "mmetim dmanlarn yenecek. Mekke, Yemen, Kuds ve am' alacak; Kisra ve Kayser'in (ran kralnn ve Bizans imparatorunun) hazinelerini blecektir; fakat bundan sonra aralarnda ayrlk, karklk ve kiisel tutkular ortaya karak eski krallarn yoluna gideceklerdir..." Hazreti mer, bir gn Huzeyfe Tlyemani Hazretlerine, deniz gibi dalgalanacak olan karkl sorduu zaman ald yantta: "Senin iin bunun zarar yok; senin zamann ile onun arasnda kapal bir kap vardr" dedi. Hazreti mer sordu: Bu kap krlacak m, yoksa alacak mi? Huzeyfe: Krlacak! dedi. Hazreti mer: yleyse artk kapanmaz, dedi ve zntsn aklad. Gerekten, kapnn krlmas bir yazg idi. nk slam lkeleri genilemiti, i oalmt. Bu emirlik biimi ve bu ynetim ile her yerde tam bir adalet uygulamas g olmutu. Hazreti mer bunu anlyor, sklyor ve Tanrsna yalvararak diyordu ki, ya Rab, ruhumu teslim al. mer bir gn alarken nedeni soruldu: "Nasl alamayaym ki Frat kysnda bir olak kaybolsa, korkarm ki mer'den sorulur" diye yant verdi. Evet, Hazreti mer (R.A.) artk halifelik unvan altndaki emirlik biiminin bir devlet ynetimine yetmediini, bir kiinin, kendisi gibi erdemli, kendisi gibi gl ve dahas kendisi gibi heybetli (sayg ve korku uyandran grnmde) olsa bile, bir devletin ynetimine yetmediini, btn kapsam ve anlamyla alglamt. Hatta bu kayg ile idi ki, mer kendinden sonra artk bir halife dnemez oldu. Kendisine olunu tledikleri zaman, "Bir evden bir kurban yetiir" dedi. Abdurrahman Bin Avf' ard: "Ben seni veliaht (emir aday) yapmak istiyorum" dedi. O da, "Bana, kabul et diye tler misin" dedikte: mer: "Edemem" dedi. Abdurrahman: "Vallahi ben de hibir zaman bu ie giremem" dedi. En sonunda mer en akla uygun noktaya dokundu: Emirlik, devlet ve ulus ilerini danmaya brakt. mer'den sonra, danma ashab (kurulu) ve btn halk mescidi tkabasa doldurdu ve orada, dikkate deer baz olaylarla, yine mmetin ynetimini setikleri bir halifeye verdiler. Hazreti Osman halife oldu. Fakat krlmas yazg gerei olan kap, artk krlmt. slam lkelerinin her yannda bin trl dedikodu ve

honutsuzluk balad. Zavall Osman gsz ve zayf bir duruma dt. O kadar ki, am Valisi Muaviye onun yaamn korumak iin kendi yanna ard. Buna raz olamayan Hazreti Osman'a, am valiliinden, koruyucu olarak, asker gndermeyi nerdi. Bunlarn hibirisine gerek kalmad. Her yanda bakaldran trl blgeler halklar, Hazreti Osman' Medine'de evinin iinde kuatt. Ve saygdeer einin yannda ehit etti. Birok grltl ve kanl olaylardan sonra, Hazreti Ali halifelik makamna getirildi. Yineleyelim ki, kap krlmt. Ayn soydan (rktan) olmakla birlikte, Irak baka bir ey, Yemen baka bir ey, Suriye baka bir ey, Hicaz lkesi de bambaka bir eydi. Hicaz'daki halife, Suriye'de kuvvete dayanan bir vali ile Sffin'de kar karya gelmek zorunda kald. Muaviye, Hazreti Ali'nin halifeliini tanmyor, tersine, onu Osman'n lmnden dolay suluyordu. Grevi, slam dnyasnda Kuran kurallarnn uygulanmasn salamaktan baka bir ey olmayan halife, mzraklarna mushaflar (Kuranlar) geirilmi Emeviye ordusunun karsnda sava kesmek zorunda kald. Taraflar zorunlu olarak yargclarn (hakemlerin) verecei karara uymaya sz verdiler. Muaviye'nin delegesi Amr bn-l As ile Hazreti Ali'nin delegesi Ebu Mus-el E'ari yargclk szlemesini (tahkimnameyi) dzenlemek iin kar karya geldiklerinde Hazreti Ali orada bulunuyordu. "Emirlmminin (inananlarn bakan) Ali ile Muaviye arasnda yargclk szlemesidir." diye yazlan cmleye hemen Muaviye'nin delegesi kar kt ve dedi ki: "O Emirlmminin szcn ortadan kaldr. Sen yalnz buyruunda bulunanlarn emiri olabilirsin. am halknn emiri deilsin.' Hazreti Ali, adnn bandaki unvann kaldrlmasna raz oldu. Bundan sonra iki taraf delegelerinin birbirlerine kar kulland adi hile (aldatmaca) herkese bilinir. Bunda baar kazanan Amr bn-l As Muaviye'ye halifeliini mjdeledi. te yandan Hazreti Ali de yargclarn kararna uyacana sz verdii halde, biraz duraksamadan sonra, halifelik grevini srdrd. Grlyor ki, peygamberin lmnden yirmi be yl gibi ksa bir sre getikten sonra slam dnyas iinde slamn en byk kiilerinin ikisi halifelik iddias ile kar karya gelip, arkalarndan srkledikleri, ayn din ve ayn soydan insanlar kanlar iinde brakmakta salonca grmediler. En sonunda hilesinde baarl olan, saf ve temiz yrekli olan yendi ve

evlatlarn mahv ve perian etti ve bylece halifelik unvan altndaki slam Emirliini, yine halifelik unvan altnda slam saltanatna dntrd. Emevi saltanat, byk lkeler kazanmakla birlikte, bandan sonuna dein kanl ve ac olaylarla ancak doksan yl doldurabilmi ve hicretin yz otuz ikinci ylnda Arap ulusu Emevi sultanlarn balarndan atm ve yerine baka adla bir devlet kurmutur. Bu devlete Abbasi devleti ve devletin banda bulunan insanlara da halife derlerdi. Merkezi Irak'ta bulunan Abbasi halifelerinin varlna ramen, Endls'te de "Halife-i Resulullah" ve "Emir-l mminin" sanlaryla, yzyllarca egemenliini srdrm devlet bakanlar vard. Konumama giri olarak aklamtm ki, bundan 1500 yl nce, yani peygamberin hicretinden iki buuk yzyl nce, Orta Asya'da byk bir Trk devleti vard. slamdan nce var olan bu devletlerin sahibi Trkler, 1000 yl nce slam kabul ettiler. nce douya doru lkelerini geniletip in snrna kadar egemen oldular.Abbasi halifeleri zamannda cmertlik, soyluluk ve yiitlikle n kazanm olan bu Trkler, asker olarak, Suriye'ye, Irak'a kadar geldiler. Abbasi halifelerinin ynetiminde bulunan bu yerlerde etkinlik kazandlar. En yksek ynetim ve komuta grevlerine ykseldiler. Hicretin drdnc yzylnda idi ki, Seluk Hkmeti ad altnda byk bir Trk devleti kuruldu. Bu devletin ad altnda etkinliklerini srdren Trkler, bir yandan Kafkasya'ya, te yandan gneye, ran, Irak ve Suriye'ye, batda Anadolu'ya girdiler. Badat'ta oturan Abbasi halifeleri bu byk Trk devletinin egemenlii altna girmiti. Gerekten bu Trk devleti beinci yzyl ortalarnda Maverannehir (Ceyhun Irmann tesini) ve Harzem'i, am ve Msr' Anadolu'nun ounu ve birok lkeleri ele geirerek snrn Kagar'dart ye Seyhun Nehri yatandan Akdeniz, Kzldeniz ve Umman Denizi'ne kadar geniletti ve Badat'ta bulunan Abbasi halifelerini kendi ynetimine balad. Badat'ta ayn merkezde "Melikah" adnda Trk egemenliini temsil eden bir kii ile halife sann tayan Muktedibillah yan yana oturdular ve hsm oldular. Bu durumu biraz demek isterim. Trk Hakan ki, byk bir Trk devletinin egemenlik ve gcn temsil ediyor, yannda bir halifelik makamnn, ayrca durmasnda bir saknca grmyor. Eer byle bir saknca grseydi, zaten ynetimi altna ald makam ortadan kaldrmak ve onun adn ve yetkisini

kendi makamnda birletirmek olana vard. Sultan Selim'in yaklak olarak be yzyl sonra yaptn, eer isteseydi Melikah daha o zaman Badat'ta yapm olurdu. Onun belki yalnz dnd bir ey var idiyse o da, Trk Seluk Devletine daha zden bal ve halifelik makamna daha yarar baka birinin halife Muktedibillah'tan sonra halife olmasn salamakt. Gerekten, Muktedibillah'n veliaht olunu veliahtlktan karp onun yerine kendi torununu geirmek iin halifeye bask yapt. Melikah lmeseydi bu byle olacakt. imdi baylar, hilafet makam alkonularak, onun yannda ulusal egemenlik ve saltanat makam -ki Trkiye Byk Millet Meclisidirelbette yan yana durur ve halifelik elbette Melikah'n makam karsnda gsz ve ezik bir makam sahibi olmaktan daha yksek durumda bulunur; nk btn Trkiye halk btn gleriyle o halifelik makamna destek olmay dorudan doruya bir duyun (vicdan) ve din grevi olarak stleniyor ve gvence veriyor. Tarihsel dnceler zinciri zerinde hep birlikte birka adm daha atalm: Bu admlarmz bizi, bugnk ynetim biimimizin ne denli doal, ne denli zorunlu Trkiye ve btn slam dnyas iin ne denli yararl ve yerinde olduu sonucuna ulatracaktr. Baylar; Orta Asya'da devlet stne devlet kurmu olan Trkler, daha Batda ran Seluklular ve Anadolu'da da Rum Seluklular ad altnda pek byk ve pek uygar devletler kurmulardr. Bakentlerini Konya'da kurmu olan Rum Seluklular, bildiiniz gibi, 1308 ylna dein varlklarn koruyorlar. Ad geen slam - Trk devletleri, ilerini yrtrken Cengiz Han adndaki cihangir, Karakurum'dan karak 1227 ylnda snrlarn in Denizi'ne, Baltk Denizi'ne, Karadeniz'e dein geniletiyor. Cengiz'in torunu Hlg idi ki, Hicret'in 656. (Miladi 1258) ylnda Badat'a girip Abbasi Halifesi Mutasm' idam ediyor ve bylece dnya yznde halifelie eylemli olarak son veriyor. Peygamberimizin lmnden sonra onun birinci halifesi Ebubekir ne dnyay istemi ne de dnya ona ynelmiti. kinci halife Hazreti mer toplumsal yaamdaki dalgalanmalarn durdurulamayaca inancn yaamnda yakndan anlayarak, ruh znts iinde ld. Hazreti Osman'a gelince, yazg gerei olan saldrlar sonunda kann Tanr'nn kitabna aktarak dnyadan ayrld.

Hazreti Ali halifelii elinde tutamamak ve peygamber soyunun haklarn koruyamamak mutsuzluu ile alad. Emeviler, halifelii doksan yldan fazla koruyamadlar. En sonunda halifeliin etkinliini Badat surlaryla snrlamak zorunda kalan Abbasi halifelerinin sonuncusu Mutasm', ocuklar ve kadnlaryla ve sekizyz bin kiilik Badat halk ile birlikte Hlgu'ya kurban verdiler. Abbasi halifelerinin zayfln grerek "Halife-i Resullulah" (Tanr elisinin halifesi) ve "Emir-l mminin" (inananlarn bakan) sanlarn taknm olan ve halifelik etkinlikleri Elhmra Saray'nn kapsndan kamamaa mahkm kalan Endls'teki halifelerin de Hicret'in beinci yzyl banda ac sonlar bilinmektedir. Badat'taki Hlgu'nun yaratt nemli olay sonucunda dnya yznde halife ve halifelik makam yok olmu bir duruma getiriliyor. Bundan yl sonra, yani Hicret'in 659. ylnda (miladi 1261) idi ki, Abbasi halifeleri soyundan Elmustansrbillah adnda bir kii Hlgu'dan kurtulup Msr devletine snd ve bu kii Msr Meliki (devlet bakan) tarafndan halife olarak tannd. Bundan sonra onyedi kii halife sann tayarak, ama hibir yetkisi, hibir etkinlik ve gc olmayarak, dorudan doruya Msr hkmetinin kanatlar altnda birbiri ardnca yaamlarn srdrdler. Seluklu devletinin ynetiminde genel karklk ve ayrlna olmas zerine, Trkler Hicret'in 699 (miladi 1300) tarihinde Seluklu Devleti yerine Osmanl devletini oluturup kurdular. Bu devletin uluslarndan Yavuz Hazretleri Hicret'in 924 (miladi 1517) tarihinde Msr' ald zaman orada idam ettii Msr hkmdarlarndan baka san halife olan bir kii buldu. Halife sannn byle gsz bir kii tarafndan kullanlmas, slam dnyas iin ayp olduunda duraksama gstermeyip o san, Trkiye devletinin glerine dayandrarak canlandrp yceltmek zere kendisi ald. Baylar, Osmanl devleti ki 1300 ylnda kurulmutu. Halifelii ald 1517 ylnda, ancak elli yl sonrasna dein, dnya tarihinde ykseli dnemi denilen ve arka arkaya byk baarlarla dolu olan yaklak yz yllk bir dnem yaad. Ondan sonra... Ondan sonra baylar, k, k balyor. Baylar, k dneminin her aamas Trkiye devletinin snrlarn biraz daha darlatryor. Trk ulusunun nesnel ve tinsel (maddi ve manevi) glerini biraz daha fazla eksiltiyor. Devletin bamszln

yaralyor, ulusun toprak, servet, nfus ve onuru byk bir hzla yoklua doru gidiyor. Sonunda, Osmanl soyunun otuzaltnc ve sonuncu padiah Vahdettin'in saltanat dneminde Trk ulusu en derin tutsaklk uurumunun nne getiriliyor. Binlerce yldan beri bamszlk kavramnn soylu simgesi olan Trk ulusu, bir tekme ile bu uurumun iine yuvarlanmak isteniyor. Fakat bu tekmeyi vurdurmak iin bir hayn, bilinsiz, anlaysz bir hayn gerekiyordu. Nasl ki yasa gerei idam edileceklerin bile ipini ekmek iin yrei ve duyuncu (vicdan) insanln yksek duygularndan yoksun bir yaratk aranr; idam kararn verenlerin byle adi bir aracya gereksinmeleri vardr; o kim olabilirdi? Trkiye devletinin bamszlna son veren, Trkiye halknn yaamn, namusunu, onurunu yok eden, Trkiye'nin idam kararn ayaa kalkarak, btn endamyla kabul etmek karakterinde kim olabilirdi? (Vahdettin, Vahdettin sesleri, grltler...) Paa Hazretleri (devamla) - Ne yazk ki, bu ulusun devlet bakan diye, sultan diye, padiah diye, halife diye banda bulundurduu Vahdettin (Allah kahretsin sesleri) Vahdettin bu alaka davranyla sadece kendisine yaraan bir ilemi kabul etmi olmaktan baka hibir ey yapm olmad. Vahdettin bu davranyla kendini ldrd ve temsil ettii rejimin ykln zorunlu kld. Fakat baylar, ulus hibir zaman bu haynca davrann kurban olmaya raz olamazd. nk ulus, dnce bakmndan banda bulunanlarn davranlarnn niteliini kolayca kavrayacak erginlik ve yetenekte idi. Ulus, tarihin aydnlndan, yzyllardan beri urad felaketlerin nedenini bir anda zetleyebilecek duyarlk ve uyanklkta idi. Ulus, kiilerin saltanat tutkusundan, zorbalk tutkusundan, yaylma tutkusundan balayarak, rahat ve karnn salanmas, rezillik ve elence dknlnn geniletilmesi, savurganln srdrlmesi gibi irkin amalar iin arac ve gcn kullanc olmak yznden, kendi benliini unutacak kertede geirdii gafletlerin (aymazlklarn) ac sonularn hemen alglayabilecek erginlik ve olgunlukta idi. Artk en akla uygun, en yasal ve en insanca yetkisini kullanma zaman geldiinden, ulusun duraksamas kalmamt. Dnya tarihinde bir Cengiz, bir Seluk, bir Osman Devleti kuran ve bunlarn hepsini olaylarla deneyen Trk ulusu, bu kez dorudan

doruya kendi adn ve sann tayan bir devlet kurup, btn felaketlerin karsnda, yaratlndaki yetenek ve gcyle yer ald. (iddetli alklar). Ulus kendi yazgsn dorudan doruya kendi eline ald ve ulusal saltanat ve egemenliini bir kiide deil, btn bireylerince seilmi vekillerinden oluan yce bir mecliste temsil etti. te o meclis, yce meclisinizdir; Trkiye Byk Millet Meclisi'dir. Ve bu egemenlik makamnn hkmetine 'Trkiye Byk Millet Meclisi Hkmeti' derler. Bundan baka bir saltanat makam, bundan baka , bir hkmet kurulu yoktur ve olamaz. Kendine hilafet kimlii veren bu kiisel makam yklnca, halifelik makam ne olacaktr sorusu akla gelir. Baylar, Abbasi halifeleri dneminde Badat'ta ve ondan sonra da Msr'da halifelik makamnn yzyllar boyunca, saltanat makamyla yan yana ve fakat ayr ayr bulunduunu grdk. Bugn de saltanat ve egemenlik makamyla halifelik makamnn yan yana bulunabilmesi en doal olaylardandr. u ayrmla ki, Badat'ta ve Msr'n saltanat makamnda bir tek kii oturuyordu. Trkiye'de bu makamda onun asl sahibi olan ulusun kendisi oturuyor. Halifelik makamnda da, Badat ve Msr'da olduu gibi, yetkisiz veya snt, gsz bir kii deil, dayana Trkiye devleti olan yce bir kii oturacaktr. Bylece bir yandan Trkiye halk ada bir uygar devlet olarak her gn daha salamlaacak, her gn daha mutlu ve gnenli (mreffeh) olacak, her gn daha ok insanln ve benliini anlayacak, kiilerin haynl tehlikesiyle kendisini kar karya bulundurmayacak, te yandan halifelik makam da, btn slam dnyasnn ruh, duyun (vicdan) ve inancnn balant noktas olarak slam gnllerinde esenlik yaratabilecek bir saygnlk ve ycelikte belirecektir. Baylar, Trkiye devletinin, Trkiye Byk Millet Meclisi ve onun hkmeti kavramlarnn, ulus ve lke iin ne denli gllk, grlk (feyiz), kurtulu ve mutluluk yolu atn aklamaya gerek grmem. U yllk eylemli deneyimler ve bunun mutlu sonularnn yeterince fikir ve inan verebileceine inanyorum. Bundan sonra halifelik makamnn da Trkiye devleti iin ve slam dnyas iin ne denli mutluluk yarataca da gelecekte btn aklyla grlecektir. (naallah sesleri).

Trk ve slam Trkiye Devleti, iki mutluluun belirip aklanmasnn kayna ve kkeni olarak, dnyann en mutlu bir devleti olacaktr. (naallah sesleri). Bu konuma ve aklamalara son vermek iin, yksek kurulunuza unu bildireyim ki, btn arkadalarmn,sz konusu sorunun temelinde, esas ilkesinde, tam bir birlik ve ortaklk iinde olduunu, byk bir inan, duyun ve gr birlii iinde bulunduunu gryorum. Bu durum ulusumuzun gerekten teekkrn gerektiren bir durumdur. Yce kurulunuzun da sonsuz vg ve kutlamaya layk bir hakkdr. Deminden ayrntl bir nerge okunmutu. imdi okunan iki nerge daha var. Her nn ierii, belirttiim gibi, temel ilkelerde birdir. u halde yaplacak ey, bu n daha ak ve daha gzel bir biimde saptamak ve yce kurulumuzun kesin kararna balayp, bir an nce kamuya duyurmak ve bylece btn dmanlarmzn bize kar ald nlemlere engel olmaktr. (iddetli alklar).

Belge, 265.
Tel 2/688 Ankara, 19 Kasm 1922 Osmanl Soyundan Mslmanlarn Halifesi Abdlmecit Hazretlerine slam toplumunun yok olmas sonucunu douran, dmann ok ar nerilerini kabul ve Mslmanlarn din ve devlet yolundaki savunmalarnda dmana uyarak slamlar arasnda ktlk ve bozgunculua ve kan aktlmasna eylemli olarak girien ve bu davranlarn srdren ve bu yolda direnen ve en sonunda kendisini yabanc korumasna brakp bir ngiliz gemisiyle hilafet makam olan stanbul'dan kaan Vahdettin Efendi'nin, Trkiye Byk Millet Meclisi er'iye Vekleti'nden (Din leri Bakanlndan) verilen kutsal fetva (dinsel yarg) gereince, hal'ine (grevden alnmasna) Meclis Genel Kurulu'nun 18 Kasm 1922 tarihindeki 140'nc toplantsnn beinci oturumunda oybirlii ile karar verilmitir.

Trkiye devletinin egemenliini balsz koulsuz, kaytsz artsz ulusa veren anayasaya gre, yrtme gc ve yasama yetkisi kendisinde beliren ve toplanan ve ulusun tek ve gerek temsilcilerinden oluan Trkiye Byk Millet Meclisi'nin 1 Kasm 1922 tarihinde oybirliiyle kabul ettii gereke ve ilkeler erevesinde Yce Meclis'e 18 Kasm 1922 tarihinde yaplan oturumda Yce Halifelik makamna seilmi olduunuzu zel sayglarmla siz Halife Hazretlerine bildiririm. Durum Trkiye Byk Millet Meclisi'nce slam dnyasna ve Trkiye halkna bildirilmitir. Bu seimin slam lemi iin hayrl ve uurlu olmas iin Tanr'ya yakarrm. Trkiye Byk Millet Meclisi Bakan Gazi Mustafa Kemal

Belge, 266.
Kiiye zel ve ok ivedidir. P.R. 19/11/1922 Byk Millet Meclisi Bakan Mustafa Kemal Paa Hazretlerine 1 Halifelik makamna seildikleri konusunda Byk Millet Meclisi Bakanl'nca ekilen tel yazsn Halife-i Mslimin Abdlmecit Hazretlerine dorudan doruya kendim sundum. Halifenin yant yarn sunulacaktr. 2 Halife Dolmabahe Saray'nda oturacaklar ve kutlama treni 21/11/1922'de bu sarayda yaplacaktr. 3 Halife imzasnn zerinde "Halife-i Mslimin ve Hdim-l Haremeyn" sannn bulunmasn ve cuma selamlnda giyecekleri elbise konusunda ne dnldnn sorulmasn buyurdular. Cuma selamlnda kaftan ve Fatih Hazretleri'nin kavuu biiminde bir sark taknmasnn belki uygun olaca dncesinde bulunuyorlar. Bu konudaki grn bildirilmesini rica ederim. 4 slam dnyasna yazlacak bildiriyi, verilen esaslar erevesinde, hazrlatarak Halife Hazretleri'ne okudum. Vahdettin

Efendi'nin slam dnyas karsndaki durumu kutsal fetva (dinsel yarg) ile belirlenmi olduundan, imdiye dein kendisine iyi davranmam olan bu adam hakknda imdi bir ey sylememesinin daha soylu bir davran olacan, bu nedenle Vahdettin Efendi'ye ilikin noktadan hi sz edilmemesini, bununla birlikte, lkenin esenlii bunun tersine davranmay gerektiriyorsa, bunu da yapabileceini sylediler. Kendileri de zel bir bildiri hazrlam olduklarndan, bu gece her ikisini birletirip, yazacaklar ve yarn leden nce bana gndereceklerdir. Halife Hazretlerinin bildirisinin stanbul gazetelerinde yaymlanmas srasnda Trkesiyle birlikte bir de Arapa evirisinin yaymlattrlmas konusunda ne dnldnn sorulmasn buyurdular. Bu konudaki dncenin bildirilmesini rica ederim. 5 Mustafa Kemal Paa Hazretlerine, Rauf Beyefendi'ye 9/11/1922 saat 11.45 sonra da 103 say ile sunulmutur. Refet TRAKYA RGT'NE LKN BELGELER Tel yazs Edirne, 6 Ekim 1919 Sivas'ta Mdafaa-i Milliye Cemiyeti Temsilcisi Mustafa Kemal Paa Hazretlerine Sonunda Kongre kararlarnn kabul edilip Ali Rza Paa kabinesinin Kongreye dayanarak iktidara geldiine dair Edirne'ye ekilen tel yazs, kurulumuza ancak bugn bildirildi. Trakya'nn savunmas amacyla kurulup, birok glklere karn, ilin en ufak bucaklarna varncaya dek rgtn genileten, ite ve dta varln tanttran ve bu ana dein sizinle ayn dncede bulunan cemiyetimizin ama ve ilkesi, Kongrece kabul olunan ilkeleri ierdiinden, kararlarnza tmyle katldmz vnle bildiririm. Trakya-Paaeli Mdafaa Cemiyeti Adna

kr Tel yazs Edirne, 7/10/1919 Sivas'ta Mdafaa-i Hukuku Milliye Heyeti Temsilcisi Mustafa Kemal Paa Hazretlerine 1 Din bilginleri, ileri gelenler ve halktan oluan bugnk byk toplantda, Ulusal Haklar Koruma Dernei'nin Trakya'da ynetimini Trakya - Paaeli Cemiyeti'ne brakmas ile bir kat daha glenmi ve genilemi olan cemiyetimizin her trl kararlarnza uymaya hazr ve bildirimlerinizi beklemekte bulunduu, 2 Vali Salim Paa ile Polis Mdr Fuat Bey'in bu gece bir yabanc otomobiline binerek Bulgarlarn elinde bulunan Karaaa'a katklar bildirilir. 3 Vali vekillii de Mektupu hsan Adl Beye verilmitir. Trakya Paaeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Adna Edirne Belediye Bakan evket

Sivas, 7/10/1919 Edirne'de Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Trakya-Paaeli Merkez Kurulu Bakanlna Y: 6 ve 7/10/1919 tel yazlarna: 1 Rumeli ve Anadolu ayn ruh ve duyunla (vicdanla) ulusal varlk ve bamszlmz kurtarma yolundaki kesin kararyla kutsal savama atlm olduundan, ama ve ilkede tam birlik bulunaca zaten kukusuzdu. Mjdeniz teekkr ve sevinle karland. Meru ulusal amalarmzda baarl olmaklmz Tanr'dan diler, itenlikli ve saygl duygularmz bildiririz. 2 Yeni kabine ile tam olarak uyuma salanabilecektir. Yazmaktayz. Sonucu bildirilecektir.

3 Dzenli olarak balantnn srdrlmesini zellikle rica ederiz efendim. Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Edirne, 7/10/1919 Sivas'ta Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Temsilciler Kurulu Bakan Mustafa Kemal Paa Hazretlerine Bugn btn Edirne ilinin vali vekili ve ordunun komutan vekil ve din bilginleri, ileri gelenler ve halk, belediye dairesinde toplanarak Mdafaa-i Hukuku Milliye Kurulu'nu ynetmek grevini oybirliiyle Trakya-Paaeli Merkez Kurulu'na brakmay salamlardr. Mdafaa-i Hukuku Milliye adna bugn ikinci kez olarak toplanan 'saygdeer ulusal kurumun bu kararn sunarm. Edirne Vali Vekili hsan Adli Tel yazs Sivas, 9/10/1919 Edirne Vali Vekili ihsan Adli Beyefendiye Y: Ulusal birliin mutlu sonularndan olmak zere, Trakya Paaeli Cemiyetinin Rumeli ve Anadolu topraklarnda yaayan dindalarmzn ve sevgili vatan topraklarmzn haklarnn savunulmas konusunda giriim iin verdiiniz gzel bilgiye teekkr olunur. Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Temsilciler Kurulu Adna

Mustafa Kemal

Edirne, 10/10/1919 Sivas'ta Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Temsilciler Kurulu Bakan Mustafa Kemal Paa Hazretlerine Y: 9 Ekim 1919: Byk yaknlk gsteren yantnzdan ok duygulandm, itenlikle teekkrlerimi sunar ve Edirne ile ona bal yerlerde hkmetin ve ulusun yrekli, cann esirgemeyen yardmna her dakika gvenebilirsiniz. Edirne Vali Vekili hsan Adli

Edirne 701-250 10/10/1919 Sivas'ta Mdafaa-i Hukuk Temsilciler Kurulu Bakam Mustafa Kemal Paa Hazretlerine Bir anda parlayan cesaret gnei gibi Trakya yresinde ulusal giriim gelimektedir; zellikle stanbul'a giden vali, Salih Paa'nm anszn ortadan kaybolmasndan doan genel coku arasnda, bir araya gelen ulusal kurullarn gveni ve ordu komutannn desteiyle, Tan r'nn yardmna dayanarak, Vali Vekillii grevini stlendim ve bir gn sonra da yksek nezaretin (Dahiliye Nazrlnn) buna ilikin onayn aldm. Edirne'nin bulunduu yerin her an artan nemi bakmndan yabanclarn dikkat gznden uzak kalmayan bu deiikliklerin bar nitelik tadna, ulusal istencin (iradenin) itiraz kabul etmez ve tutkulardan uzak, zgrlk amacna ngiliz askeri temsilcisini inandrmay ve yattrmay baardm; dirlik ve dzenlik bozulmamak zere, Osmanllarn hkmet hakkna (bu deyim dikkate deer) tmyle saygl olacana dair ondan resmen yazl yant aldm.

Bu nedenle, ilin her kesinde ve zellikle il merkezinde dirlik dzenlik ve gvenliin her zamankinden daha mkemmel olduunu ve imdi her trl tehlike ve sakncalarn giderilmi bulunduunu mjdelerim. Edirne'de hkmet, ordu ve btn ulus bize hakl olan amalarmzda tinsel ve nesnel olarak (manen ve maddeten) yardma andimilerdir. Drt gn sren gergin ve ateli bir dnemin yaratt trl glkler iinde nemli bir vatan grevi yaptma inanyorum. Hamit (Sultan Hamit) ynetiminde dokuz yl srgnde ve ttihatlar zamannda alt yl vatandan uzak kalmak gibi duygusal ve insan-sal ikencelerin tmne... uramlardan, kyma uram bir kiiyim. Dayancm ve yrekliliimi bana geri getirecek, beni parti tutkular dnda bu vatann en yararl bireyleri arasna koyacak olan ey, sizin byk yaknlk ve gveninizdir. Harbiye Okulu arkadalarnzdan Edirne Vali Vekili hsan Adli

Sivas, 12/10/1919 Edirne Vali Vekili hsan Adli Beyefendiye Bugn Anadolu'nun, yurdun kurtulu ve mutluluu ulusun esenlik ve bamszl urunda tek bir vcut ve tek bir gnl durumundaki Trakyal kardeleriyle el ele vermi olmas, yakn kurtuluun ok iyi belirtisidir. Byle mutlu ve tarihsel bir anda Edirne ilinde sizin gibi vatansever bir arkadamzn ibanda bulunmas, ayrca bir gzel haberdir. Tanr ulusumuzu hakl amalarn elde etme yolunda baarl klsn, min. Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Edirne 942-25 13/10/1919

Sivas'ta Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal Paa Hazretlerine Y: Yksek gven ve yaknlnza en iten teekkrlerimi sunarm efendim. Edirne Vali Vekili hsan

GENELGE Sivas, 11/10/1919 1 Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti il ve bamsz liva merkez kurullar kendilerine bal btn ynetim kurullarna ve ynetim kurullar da bucaklara kadar olan ynetim kurullarna, Temsilciler Kurulu'nun bildirimlerini, olabildiince abuk iletip gereini yapmaya nem vermelidir. 2 Hibir merkez kurulu veya ynetim ve tm ulusal rgtmz iindeki kurul ve kiiler, cemiyetimiz adna dorudan doruya stanbul hkmetinden herhangi bir istemde bulunmayacaktr. Ulusal rgtmze ilikin her trl grmeleri, srasyla Ynetim Kurullar Merkez Kurularyla ve Merkez Kurullar da Temsilciler Kuruluyla yapacaktr. st kurullarn ilememesi durumunda, ona bal olan br kurullarn hemen Temsilciler Kurulu'na bavurmas caizdir. 3 imdilik btn il ve bamsz liva Merkez Kurullar en az haftada iki kez Temsilciler Kurulu'na, ulusal rgt ve ulusal giriimleri konusunda nemli bilgileri iermek zere, ksa bir rapor verecektir. Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Sivas, 11/10/1919

Edirne'de Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti TrakyaPaaeli Merkez Kuruluna 1 rgt tz posta ile gnderilmitir. Oradaki rgtnzle nemli ayrmlar yoktur. Tzk gelinceye dein imdiki rgtnz olduu gibi alkoymanz ve glendirmeniz uygundur. 2 Krklareli, Tekirda, Gelibolu ve atalca livalar, Merkez Kurulunuza bal kalarak rgtlerini sklatrmaldrlar. 3 likilerimizin glendirilmesi ve tam aydnlanma iin imdilik her gn ok ksa bir raporun Sivas'ta Temsilciler Kurulu adna gnderilmesini rica eder sayglarm sunarm. Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Edirne'den, 12/10/1919 Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Temsilciler Kuruluna Y: 11/10/1919 ifreye: 1 Sevgi ve byk yaknlnza zellikle teekkrlerimi ve sayglarm sunarm. 2 Kurulu gnnden pek az sonra Trakya-Paaeli Cemiyeti ile ama ve alma birliine geerek, cemiyetimizin ilemesinin, g zamanlarda bile salanp yrtlmesine ve rgtn geniletilmesine aba harcanmtr. 3 lin en kk yerlerine dein yaylm bulunan rgtn pekitirilip glendirilmesine allmaktadr. Kolorduya bal olup Krklareli, Kean ve Tekirda'da bulunan tmenlerimizin komutanlar gvenilir ve vatansever arkadalarmzdan bulunduklar... yerlerin merkezle olan balantlar ok esasl ve salamdr. Tm Trakyallar, btn varlklaryla kutsal vatan grevini yerine getirmek iin hazrdrlar.

A Seimlerde Trakya-Paaeli Cemiyeti ile ibirlii yaplarak, Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin ilkelerini kabul eden ve bu ilkelere bal kalacak olan kiilerin mebus seilmelerinin salanmasna aba harcanmaktadr. Trakya'nn her yannda seimlerin genel istek erevesinde sonulanmas umudu kuvvetlidir. Birinci Kolordu Krkdokuz, Ellibe ve Altmnc Tmenlerden olumaktadr. Yakn zamana dein atalca Mstahkem Mevkii de kolordunun buyruunda bulunmakta iken Sleyman efik Paa'nn harbiye nazrl zamannda stanbul'da Yirmibeinci Kolordu'ya balanmtr. Tren hattnn korunmas greviyle ubattan beri Trakya'da bulunan gl bir Yunan taburu yerli Rumlar arasnda rgt kurarak gvenlii tehdit ve Mslmanlar saldrlaryla huzursuz etmilerse de, son bir iki ay iinde cesaretleri krlm ve olaylar azalmtr. Ancak Dou Trakya'nn son zamanlarda nem kazanan dikkat ekici durumu Trakya'nn yazgs zerinde baz bilgiler vermeyi gerektirmektedir. Venizelos'un eytanca politikas ve nerileri sonucu olarak, hibir Bulgar bulunmayp drtyz bin kadar Mslmann vatan olan Pamakl, Dardere, Krcaali orta ksm Bulgaristan'a ve yine byk bir slam ounluunun oturduu skee yresinin de Gmlcine yaknna kadar Yunanistan'a braklmas ve-yazgsnn belirlenmesi daha sonraya braklan-br Bat Trakya blmnde yani Gmlcine, Dedeaa, Dimetoka blmnde Rumlar ounluu elde edecek durumda kalmtr. Yunanllarn uluslararas ynetimden yararlanarak getirecekleri Rum gmenleri bu ounluu az zamanda daha nemli bir ykseklie karabileceklerdir. Trakya'nn ynetim biimi sz konusu olaca zaman oluturacaklar Rum ounluunu ileri srerek bu blmn de Yunanistan'a katlmasna alacaklardr. Yunan isteklerinin gereklemesi durumunda, Dou Trakya'da da snr komusu olmak frsatndan yararlanarak, Yunan propagandas genileyip gvenliin hemen bozulaca ve artk Mslmanlarn esenlik ve huzura veda edecekleri aktr. Bat Trakya'da ve zellikle Mslmanlarn ounlukta bulunduu blgelerde ulusal rgt kurulmakta ve ulusal isteklerin elde edilmesine her yoldan almaktadrlar; kendilerine olabilen her trl yardm ve destek salanmakta ise de, Yunan isteklerinin geraklemesine engel olmak ve Dou Trakya'y Yunan etkinliinden uzak bulundurmak iin Bulgaristan'a ve Yunanistan'a braklan paralar da iinde olmak zere- Bat Trakya'nn bamsz ve zerk bir devlet olarak varln

gstermesi ve bylece Osmanl devletiyle snr komusu olarak yaama olana bulunmayan ve yapaca propagandalarla yerli Rumlar kkrtmaktan hibir zaman geri kalmayacak tek dmanmz Yunanistan ile Osmanl snr arasnda gl bir slam devletinin kurulmas vatann yksek karlar gereinden grlmekle, Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti bu gr uygun bulursa, gerekli etkin giriimlerde bulunarak, bunun gereklemesini ltfen desteklemeniz rica olunur efendim. Birinci Kolordu Komutan Cafer Tayyar Tekirda, 12/10/1919 Sivas'ta Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Temsilciliine Y: 11/10/1919 bildirilmitir. tarihli tel yazlar gelmi olup, ilgililere

Belediye Bakan Halis

GENELGE Sivas, 13/10/1919 Ulusun ruh ve duyuncundan kaynaklanan birlik, dayan ve isten sayesinde siyasal durumun; vatanmzn yazgsnn belirlenmesi ile ulusumuzun haklar ve bamszl sz konusu olduu u kark tarihsel zamanda, Tanr'ya kr, bizim yararmza dndn sevinle gryoruz. Tanr'nn yardm ve adaletini soylu ulusumuz byle tek bir vcut halinde ve sarslmaz bir dayan ve inanla kaldka, hi kukusuz, hakl amalarna ulaarak mutlu olacaktr. Buna gre ulusal varlmz dost ve dman gznde meydana koyup kantlayan rgtn, tzk uyarnca, sklatrlmas ve zellikle kk byk

btn merkezlerin birbiriyle ve genel merkezle sk bir balant kurmalar bugnk en nemli ulusal ve yaamsal bir vatan grevidir. Bu nedenle, sz edilen noktalara son derece nem verilmesini yeniden bildirir ve rgtn genilik ve kapsam derecesi konusunda kurulumuza sk sk bilgi verilmesini rica ederim. Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Edirne, 13 Ekim 1919 Sivas'ta Anadolu-Rumeli Mdafaa-i Hukuku Milliye Cemiyeti Temsilcisi Mustafa Kemal Paa Hazretlerine Y: 9 Ekim 1919: 1 Trakya Mdafaa Kurulunun rgt, sayn Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin tzne kimi blmler bakmndan uygundur; Kongrece seilmi ondrt kiilik bir merkez kurulu ve stanbul'da be delege ve liva ve ilelerde o yer mftlerinin bakanlnda ve bucaklarda ileri gelen kiilerden olumaktadr. Ynetim Kurulu ve merkezce grevlendirilen birer temsilci ve baz kylerde birer ikier muhabir vardr. Eski hkmetin nlemesi nedeniyle, bucak ve ky rgtleri henz tmyle bitirilememi ve bu gibi eylerde olduu gibi, rgtte merkezden balayarak aa doru gidilmitir. Bununla birlikte, mahalle ve ky rgtlenmesine, tzk uyarnca imdiden balanm ve ekimin 16'snda Edirne'de toplanmas dnlp kararlatrlm olan kongrede br noktalarn grlmesi doal bulunmutur. Bu konuda bir buyruk ve dnceniz varsa bildirilmesi. 2 Trakya sorununu ieren son basn haberlerinden bilindii gibi, Paris Konferans Bulgaristan snrnn saptanmas srasnda slam ounluunun oturduu Krcaali, Koukavak, ridere ve Dardere gibi ileleri Bulgar ve skee, Drama, Serez gibi Ustruma'ya kadar yerleri Yunan snn iinde brakmtr. Meric'e uzanan snr iindeki Gmlcine ve Dedeaa'tan imdilik, tilaf Devletleri yararna olarak, Bulgarlarn egemenlii kaldrlm ve bunun Trk bar grmeleri srasnda Dou Trakya'nn yazgsnn belirlenmesi zamanna dein

ertelenmesi kabul edilmitir. Ve zaten yalnz Gmlcine'nin iinde slam ounluu bulunup Dedeaa, Sofum, Dimetoka, Ortaky, Seymenli ilelerinde bugn tek bir Mslman braklmamtr. Venizelos'un Trakya'y byle paralatmaktan amac -buralarda Mslman nfusu bulunmaynca- buralar Yunanllara kazandrmaya yneliktir. u halde bu toprak parasnn bu durumda braklmasnda bizim iin bir yarar yoktur; Yunan ve Bulgarlara verilen yerlerdeki halkn genellikle slam olmas dolaysyla, Trakya'nn eski tarihsel snr ile Trakya konusunda tilaf Devletleri temsilcilerine Bar Konferans'nda protesto verilmi ve buralar imdi Franszlarn igali altnda bulunmutur; Yunan ve Bulgarlara kar durmak iin Gmlcine'de rgt ve dzenleme yaplmakta ise de, savunma aralar ve para bulunmasnda byk glklere rastlanmakta olduu ve bu noktalarn baarya ulamas aresinin, sz edilen kongrenin toplantsnda ele alnaca bildirilir. Trakya-Paaeli Mdafaa-i Hukuk Milliye Cemiyeti Adna evket Kiiye zeldir. Edirne'den, 13/10/1919 Sivas'ta Kolordu Komutan Albay Salahattin Beyefendiye Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Temsilciler Kuruluna: 12 Ekim 1919 gn ve 2 sayl ifreye ektir: Trakya - Paaeli Cemiyeti'nin stanbul'da bulunan Bat Trakya delegesine Franszlar bavurarak, Gmlcine, Dedeaa, Sofulu, Dimetoka ve skee iin mutasarrflarn adlarn istediklerini ve skee'nin geici bir sre iin Yunan askerlerince igal edileceini bildirmiler ve bu bilgiyi gizli tutmalarn tembihlemiler; bu durumdan delegelike Cemiyet Bakanlna mektupla bilgi verilmekte ve mutasarrflarn adlarnn verildii bildirilmektedir; durumu, bilgi edinilmek zere, iletir ve sayglarm sunarm.

Birinci Kolordu Komutan Albay Cafer Tayyar Tel: Antalya'dan 15 Ekim 1919 Sivas'ta Anadolu ve Rumeli Temsilciler Kurulu Bakan Mustafa Kemal Paa Hazretlerine Balkesir Temsilciler Ulusal Kurul Bakan Hacim imzasyla baz bildirimler yaplmakta, 8 ve 10 Ekim 1919 tarihli iki tel yazsnn birinde, toplanacak olan Genel Anadolu Kongresi'ne iki delege gnderilmesi, brnde de kurula iki rapor yollanmas bildirilmektedir. Aydnlatlmaklmz ve dncelerinizi bekleriz. Ulusal Kurul Bakan Yusuf Talt

Tel Sivas, 16/10/1919 Antalya Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Bakan Yusuf Talt Beyefendiye Y: 15/10/1919. Hakl ve kutsal amalarmzn elde edilmesi urunda ulus ve hkmetin elberlii ederek alt bu kark zamanda, ayrca bir kongre toplanmasna gereklik yoktur. Bugnn en bata gelen ii, ilgili tzk uyarnca, meru ulusal rgtmzn glendirilip geniletilmesini sessiz sedasz ve dzenle ilerletmekten ve lkenin gvenliinin iyi biimde korunmasna aba harcamaktan baka bir ey deildir. Sivas Genel Kongresi ayn ama ve istekten kaynaklanm olan btn ulusal cemiyetleri Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti genel ad altnda toplam ve ulusal bilinten doan birlii, Tanr'ya kr, bir btnle dntrm olduundan, ayr ayr hibir

bavurunun yerine getirilmeyecei aktr. Durum gerekenlere ayrca bildirilmitir efendim. Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Temsilciler Kurulu

GENELGE Tel Sivas, 15/10/1919 Asker ve Sivil Makamlara, Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Merkez ve Ynetim Kurullarna, stanbul ve Tara Basnna Kimi yerlerde ete adn tayan birtakm kiilerin, kendilerini, ulusun hakl ve kutsal isteklerini elde etmek amacyla kurulmu olan yasal rgtle ilgili gstermekte olduklar ve ulusun arzusuna aykr eylemlere giritikleri haber alnd. Hkmetin lke gvenliini bozmaya, halkmza zarar vermeye cesaret eden bu gibiler hakknda yasann gereklerini yerine getirecei ve Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin de bu yoldaki almalarda hkmete btn varlyla yardm etmeyi ulusal bir grev sayaca doaldr. Vatann kurtuluu, ulusun esenlik ve mutluluu amacyla kurulmu olan Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Tz'nde "ete" deyimi yoktur. Yalnz ulusun kutsal haklarn silahla savunma zorunda kald durumlarda, tzk uyarnca "Kuvay Milliye" (Ulusal Kuvvetler), ynetimleri bir dzenba (disiplin) altnda olmak zere eyleme geer. te bugn haksz yere vatanmza ayak bastrlm ve her trl kym ve yrtcl yapmakta bulunmu olan Yunanllar sevgili topraklarmzdan kovmak zere Aydn Cephesi'nde kan dken saygdeer savalarmz, bu silahl ulusal birliklerimizdendir. Tanr'ya kr, tam bir gvenliin egemen olduu ve (trl dinlere bal) bireyler arasnda uyuma ve iyi geim bulunan vatanmzn baka hibir yerinde imdi bu yolda bir eylemimiz bulunmad, ek olarak bildirilir.

Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Amasya, 18/10/1919 Edirne'de Birinci Kolordu Komutan Cafer Tayyar Beyefendiye: Edirne Merkez Kurulu'nun ve sizin Bat Trakya konusundaki grleriniz byk nemle incelendi. Temsilciler Kurulumuzla buluup grmek zere Amasya'ya gelen Bahriye Nazr Salih Paa ile iki gn sonra bu sorun sz konusu edilecek ve sonucu bildirilecektir. Trakya - Paaeli Merkez Kurulu'nun bugnlerde grmeleri sonularndan sk sk bilgi verilmesini rica ederiz. Trakya'daki genel rgtn geniletilip yaylmasnda, olabildiince, Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin tzn esas almak ve bylece, d grn bakmndan da, genel birliimizde bir ayrm olmadn gstermek nemlidir. Tzk henz gelmemise, stanbul'da Galatal evket Bey'den isteyiniz. Bu tel yazsndan Merkez Kurulu'na bilgi verilmesi ricasyla sayglar sunulur efendim. Mustafa Kemal

Edirne, 21/10/1919 Sivas'ta Temsilciler Kuruluna Daha nce bildirilen kongre, btn il, liva, ilelerin ve bucaklardan ounun delegelerinin katlmasyla toplanm ve cumartesi gn grmeleri bitirerek onalt kiiden oluan bir merkez kurulu semitir. Bat Trakya'nn Bulgar ve Yunanllarn kym ve basks altnda ezilmesine Dou Trakyallar katlanamadklarmdan, Bat Trakya'da ulusal istei glendirmeye ve ona yardm etmeye karar ve sz vermilerdir; Bulgar Antlamas ile Bulgaristan ve Yunanllara ayrlan

Trakya paralar iin de yazlan protesto yazs ilgili yerlere yollanmtr. Trakya - Paaeli Mdafaa-i Hukuk Milliye Cemiyeti Adna kr ifre, ivedidir Amasya, 23/10/1919 Edirne'de Birinci Kolordu Komutan Cafer Tayyar Beyefendiye 1-- Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Trakya - Paaeli Merkez Kuruluna: Meri dousundaki krk bin gmenin olabildiince abuk Meri'in batsna gnderilmesi iin stanbul hkmeti elden gelen her trl yardm yapacaktr. imdiye dein onbin lira vermi olduklarn bildirirler. Daha da vereceklerine sz verdiler. Cemiyet tarafndan uygun biimde ve bu yazdan sz etmeyerek, be alt gn sonra hkmete bavurulmas yerinde olur. 2 Bat Trakya'nn siyasal yazgs konusunda yabanclarla yaplmas olas bulunan grmelerde uyank davranlmas gerekir. Temel olarak, Osmanl devletinin 1914'teki snrn deitirilmez kabul etmek ve Bat Trakya'nn bir blmnn veya tmnn Osmanl Devletine katlmasn ileri srmek gereklidir. Bat Trakya'da bamsz bir slam devleti kurmak szverisiyle Meri dousundan bir blmn, rnein Midye - Enez hattna dein olan ksmn da buna katlmas yolundaki nerilere hi aldanmamaldr. Byle bir slam devleti kurulmas tasarlanm olsa bile, bunun Bulgarlarla aramzda bir tampon devlet olarak fakat herhalde Fransz veya ngiliz smrgesi biiminde kurulabilecei dikkatle gz nnde tutulmaldr. Bu konuda imdiye dein sezilmi olan yabanc grlerin ve sizin ynetiminize verilmi olan Bat Trakya blmndeki son durumun bildirilmesini rica ederim. Mustafa Kemal

24/25 Ekim 1919 Edirne'de Birinci Kolordu Komutan Cafer Tayyar Beyefendiye Arif Beye zgdr: Bizim gttmz temel amalar, lkemizi paralanmaktan kurtarmak, devlet ve ulusumuzun bamszln salamaktr. Bu amalarn elde edilmesine kar koyabilecek dmanlarmz ngilizlerdir. ngilizlerle kar birlii kurmaya alan Franszlar da buna katlabilir. Dmanlarla uramak iin sonuna dein ve her trl yola bavurarak almaya kesin karar verdik. Bulgarlar da ayn dmanlardan ikyetidir sanrm. Bu nedenle Bulgarlardan kiisel dostlarnzn da, ayn dmanlara ve bu dmanlarn destekisi olan Rumlara kar baladklar giriimde baar kazanmalar bizce de istenmektedir. Bu nedenle, onlarla iliki kurulmas ve bunun srdrlmesi uygun olur. Bunun iin imdilik bir kurulun buraya kadar gelmesine gereklik yoktur sanrm. Siz ve Cafer Tayyar Bey kardeimiz araclyla ilikilerimiz srdrlebilir, ileride gerekirse kurul da gnderebilirler. Kovuturmaya urama olasl bulunan Bulgar nde gelenleri Trkiye'ye memnunlukla kabul edebilir. Yalnz bir noktay anmsatmak iin belirteyim: Bulgarlarn Kolak Rusyas ile birlemek grleri bizim gelecekteki karlarmza uygun olmayabilir. Tarafmzdan bu noktann gzetilmesi uygun olur. Osman Re-is'le ne gnderilmitir? Kimden isteyelim? Mebus olmanz uygundur. Bulgar dostlara selam. Gzlerinizden perim. Mustafa Kemal Trakya - Paaeli Merkez Kurulu Sayn Bakanlna 1 Ekim 1919 tarihinde Frane Despere'nin yaveri, Trakya Cemiyeti'nin stanbul ubesine bavurarak Trakya'ya gidecek devlet memurlarnn adlarnn General tarafndan istendiini syledi. Liste kendisine verildi. ki gn sonra be kiilik komite yelerine zel "lesepase" (gei belgesi) verilerek, Gmlcine'ye yolland. Bu kiiler Gmlcine'ye varlarnda Frane Despere'nin vekili General arpi ile

grmler. Kendilerinin lkenin trl blmlerinde irade memurluu etmeye gnderildiklerini sylemilerdir. arpi, adlarnn kendisine bildirildiini, fakat memurluk nitelikleri konusunda bir bilgi almadn ve iki gn sonra Frane geleceinden, onunla greceini yant olarak syledi. drt gn sonra Frane Despere Gmlcine'ye geldi. Komite yelerini kabul etti. Orasnn ynetimi konusunda ileri srd ilkeler unlardr: 1 tilaf Devletleri Kongresi, skee, Gmlcine, Dedeaa, Sofulu, Dimetoka, Karaaa, Mustafa Paa ilelerinin yeni bir karara dein, tilaf Devletleri askerlerince igal olunmasna karar vermi ve tilaf Devletleri adna buralarn ynetimini de Frane Despere'ye brakmtr. 2 Burada Frane'nin yksek gzetimi altnda yerel bir ynetim kurulacaktr. ler Trakyal memurlarca yrtlecek, u kadar ki her ilenin banda denetim iin Fransz yksek rtbeli subaylarndan biri bulunacaktr. 3 Mebuslar Meclisi kurulacaktr. u kadar ki, imdi g zaman olduundan bir sre iin Mebuslar Meclisi seimine olanak yoktur. Fakat yaplacaktr. 4 Fransa bu toprak paras zerinde hibir istek beslemez. Sz edilen kongrenin, Fransz olan Frane Despere'ye verdii grevi Fransa kolaylatracak, birok yldan beri trl uursuzluk ve felaketlere urayan "bu yrede esenlik ve gnen (refah) dolu bir yaam gerekletirmek iin aba harcayacaktr. 5 Trakya'nn akca son biim konusunda henz alnm bir karar yoktur. Byk olaslkla bunu Bar Konferans, Trkiye bar ile birlikte zme balayacaktr. Frane, bunlar syledikten sonra memur listelerini yapp yardmcs General arpi'ye vermemizi syledi. Frane, konumalarnda Mslmanlara yaknlk gsterici bir tutum iinde grnd. Hatta Trakya'nn kuzey blmlerinin Bulgaristan'a braklmas yolunda Amerika'nn etkisi bulunduunu aka anlatt. Ardndan sz memleketin ynetimine getirerek her unsurdan memur alacan ve zellikle Trakyal olup da devlet hizmetinde bulunmu olan memurlardan yararlanacan, dahas, jandarma iin, olabilirse, askerlik yapm kiilerin seilmesi gerektiini ve evkafn dzene konularak derli toplu bir biimde ynetileceini, ksacas, yaknda u yknt halindeki lkede gnen ye gvenliin salanacan

sylemekle birlikte, her trl halk gibi slam halknn da kendisine yardm etmesini ve hibir zaman gvenlii bozucu davran ve eylemlerde bulunmamasn yineleye yineleye tledi. Ve sz yeniden memurlara getirerek, Dedeaa'ta Rumlar ounlukta olduundan oraya bir Rum valinin atanmasnn nasl olacan sordu. Franfe'nin yardmcs arpi, bu ruhta konutu. Yerel ynetim konusunda Trakya Mslmanlarnn dncelerini bildirmelerini syledi. Komite de bu konudaki grn bildirmekle birlikte, memurlarn listesini verdi ve Dedeaa'a bir Mslman mutasarrf, fakat Sofulu'ya bir Rum atanmasnn uygun olacan anlatt. (arpi) igal sorununu aklayarak, bunun konferans karar olduunu ve Yunan askerlerinin de igale katlarak Gmlcine'nin oniki kilometre batsna dein uzanan alana gireceklerini syledi. u kadar ki, gerek Frane'nin, gerek arpi'nin szlerinde Trakya toprak paralarndan birinin Yunanistan'a verilmekliine ilikin bir sz veya bu anlama gelecek bir lakrd gemedi ve hatta skee'de ayr bir Fransz birlii ve bir albay bulunup, doabilecek ikyetleri dinlemekle yetkili olacan da eklediler. Trakya'da durum udur: Ekim ortalarnda Fransz askeri birlikleri Gmlcine ve yresine girmeye baladlar. 18 ekimde Bulgar askeri birlikleri rJt ilenin topraklarn boaltmaya baladlar. 20 ekimde bu i bitti. Yalnz Bulgar jandarmalarndan kamayanlar kald. 16 ekimde Yunan birliklerinden kk blmler skee'ye gelmeye balad. Fakat asker daha girmezden nce Mslman halkn tm evlerine, dkknlarna Fransz bayraklarnn yanna siyah matem bayraklar astlar. ary hepten kapadlar. Fransz komutan komiteye bavurarak bayraklarn indirilmesini rica etmekle birlikte tellal artarak da bunu duyurdu. Halkn indirmediini grnce Fransz erleriyle bayraklar toplatt. Dkknlar gn kapal kald. Yunan askeri perian bir durumda idi. Sonradan yava yava kuvvetler oald. imdi on bin olduu sanlyor. Komite gerek Gmlcine'de, gerek Edirne'de Yunan igalini protesto etti. Yunanllar girmeden nce komite skee'de belediye seimleri yapm ve belediyeye Mslmanlar geirmiti. Bulgar jandarmas klnda fesli Mslmanlar jandarmalar yapm ve kylere gndermiti. Bulgar sivil memurlar daha kalkmadndan kaymakam onlardandr. Fakat son derece ekingen. Mslmanlarn davran herkesi uyankla itti.

Gmlcine'de: arpi orada oturuyor ve btn Trakya ynetimine el koydu. Bulgar memurlar duruyorlar ve imdilik arpi adna ynetiyorlar. Gmlcine'de yerel belediye rgt kurulmad. Ayn sonunda memurlarn ekilecei syleniyor. Bulgar memurlarn Sofya ile ilikilerinin kesildii dn Edirne'de duyuldu; Yunan ajan Vamvakas, Yunan hkmetinin General arpi yannda temsilcisi kimliiyle, Gmlcine'de bulunuyor. Entrika yapyor. Dedeaa kylarna Rum gmenler getirilmeye balanmtr. Bizim gmenler daha duruyor. Birka geti. Bu konuda arpi yaplan grmemizde, Mslman gmenlerin yerlerine geri getirileceklerini, ama birdenbire byk kitleyle gelmelerinin gerek gvenlik ve gerek beslenme bakmndan sakncalar douracan bu i iin ve mallarn geri verilmesi ii iin komisyon kurulacan syledi ve komiteye de ayrca listeler yapmasn tembihledi. imdi Trakya Komitesi'nce verilecek belgeler, Fransz pasaport ynetimince onaylanyor. Gmenler ve halk, Trakya'ya byle gidiyorlar. Say 500 30 Ekim 1919 Sivas'ta Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuku Milliye Temsilciliine tilaf Devletleri Ordular Komutan General Despere'nin ars zerine Bat Trakya'ya giden delegelerimizden Galip Bahtiyar, akir ve Faik Beylerin dnlerinde merkeze urayarak verdikleri raporun rnei yukarya karlmtr. Trakya ileriyle uramak zere onlar stanbul'a gitmilerdir. Trakya-Paaeli Osmanl Savunma Kurulu kr ifre Sivas, 31/10/1919

Edirne'de Birinci Kolordu Komutan Albay Cafer Tayyar Beyefendiye, Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Trakya Paaeli Merkez Kurullarna: Bat Trakya durumu ne biim ald? Gmenlerin geri gnderilmesi sorunu ne durumdadr? stanbul hkmeti yeniden paraca yardm yapt m? Bildirilmesi rica olunur. Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

5/11/1919 Edirne'de Cafer Tayyar Bey ile Telgraf Banda Grme Mustafa Kemal: Sevgi ve zlemle gzlerinizden perim. Arif Beye ve Trakya - Paaeli Mdafaa-i Hukuk Merkez Kurulunuza ve size gnderilen yazlar alnd m? Cafer Tayyar: Hepsi alnmtr. Derin sayglarmz sunarz efendim. Mustafa Kemal: stanbul'da Kara Vasf Bey'le haberleiyor musunuz? stanbul'da ktcller ok zararl akmlar yaratmaya alyorlar. zellikle tilaf ve Hrriyetiler ve Nigehbanclar ngilizlerle birlikte pek baynca giriimlerde bulunuyorlar. Bunlara kar Anadolu'da her trl ezici nlemler alnd. Kukusuz oraca da byledir deil mi? Bat Trakya'nn bildiimiz durumunda bir deiiklik var mdr? Trakya - Paaeli Mdafaa-i Hukuk Merkez Kurulu hkmetten beklenen yardma kavutu mu? Cafer Tayyar: Burann genel durumu dnk gn ifre ile bildirilmitir. Trakya - Paaeli Mudafaa-i Hukuk Milliye Cemiyeti grevini iyi yapmaya alyor. stanbul ile ara sra haberleiyoruz. Ve durumu izletiyoruz. nlem bizden, baar Tanr'dan. Bat Trakya iin henz yardm yaplmamtr efendim. Mustafa, Kemal: 1 Mebuslar Meclisi'nin stanbul'da toplanmas konusundaki tehlikelere dair ayrntl grlerimizi ifre olarak bildireceiz. Bunun incelenmesinden sonra gerek Merkez Kurulu'nun, gerek sizin grlerinizin ivedilikle bildirilmesini rica ederiz.

2 Mebus seimi hangi aamaya geldi. Mebus seimleri bittikten sonra, Trakya adna en az iki temsilcinin, Temsilciler Kurulu'na ye olmak zere Edirne Merkez Kurulu'nca seilmesi ve (Sivas'taki) Temsilciler Kurulu'na gnderilmesi gerekecektir. imdiden bu noktann gz nne alnmasn bildiririm. 3 stenilen yardm iin sz veren stanbul hkmetine yaz yazlacaktr. 4 rgt Tz ve eki Vasf Bey tarafndan gnderilecekti. Henz alnmamsa istenilmesini rica ederiz.. 5 atalca livas Trakya'ya bsbtn baland m? Tekirda ve Gelibolu livalarnda ulusal rgt salam mdr? 6 Arif Bey yantmz aldktan sonra bir dnce ve davranta bulunmad m? Ve kendisi orada mdr? 7 Bursa'da Bekir Sami, Bandrma'da Kzm Beylerle haberleiyor musunuz? Cafer Tayyar: 1 ifre alndktan sonra bu konudaki dncemiz bildirilecektir. 2 Mebus seimleri gnden gne ilerliyor. Edirne merkezinden Trakya Paaeli Mdafaa-i Hukuk Kurulu yesi eref, Faik, Galip, Bahtiyar Beyler mebus olmulardr. Edirne'ye bal yerlerden de Trakya - Paaeli Kurulu'na bal olan kiilerin kazanmas olasl kuvvetli olduu, merkezce bekleniyor. stenilen temsilcilerin gnderilmesi, Trakya - Paaeli Savunma Kurulu'na sylenecektir. 3 Bat Trakya gmenleri Franszlarca glklere uratlyor. Bunun iin delegeler stanbul'a gitmilerdir 4 rgtn tz vardr. Eki gnderilmemitir. 5 atalca livas stanbul'a balanmtr. Seim konularnda imdiye dein Ulusal rgtn gerektii kadar geniletilememi olduunu ve bu konuda Trakya - Paaeli Mdafaa-i Milliye Cemiyeti'nin dkkati ekildiini bildiririm. 6 Yantnz Arif Beyefendi'ye elden gnderildi. nk kendisi burada deildi. 7 Yusuf zzet Paa ve Bekir Sami Beylerle gerektike haberleiliyor efendim. Mustafa Kemal: Fazla rahatsz etmeyeyim. Yalnz bizi sk sk aydnlatmanz rica ederiz kardeim. 5/11/1919

Edirne'den, 8/11/1919 Kuvay Milliye Temsilciler Kuruluna Bat Trakya'nn durumu konusunda Edirne merkezinden ifre ile verilen rgtn yantn sabrszlkla beklemekteyim. Bat Trakya'n n kuzey Blmlerinde kurulmas gerekli olan rgt, paraszlk yznden henz balayamam olduu gibi, imdi Fransz igali alanndaki milis rgt de ayn nedenle glklerle karlamaktadr. Parasz hibir ey olamyor. Bugn iin kurtulmu saylabilecek bu Trakya parasnn, yalnz paraszlk yznden yeniden Yunan igali ile kar karya braklmasnn bakent iin byk tehlike yarataca kabul buyruluyorsa, para yardm yaplmas iin vakit geirmeksizin nlem alnmasn yeniden rica ederim. l araclyla bu konuda stanbul hkmetine yaplan bavuru da henz yerine getirilmedi. Parasz Gmlcine'deki giriimler, utan verici ve baarszdr. Gerek bu konuda ve gerek kuzey blmlerinin bugnk ve gelecekteki durumu zerinde gr ve dnceleri beklenmektedir efendim. (Sobranya yelerinden: Celal) Birinci Kolordu Komutan Cafer Tayyar

Sivas, 11/11/1919 Edirne'de Birinci Kolordu Komutan Cafer Tayyar Beyefendiye Y: 8/11/1919 Sobranya yelerinden Celal Beyefendiye: Bat Trakya'nn tmyle Mslmanlarn elinde bir btn olarak kalmas ve elverili zaman ve frsatta anavatana katlmas hepimizin tek amacdr. Bu nedenle bu sevgili topraklarn hibir neden ve bahane ile yabanc smrgesi olmasna raz olmamak temel ilkedir. Osmanl devletinin politika bakmndan buralara yardmda bulunmas gtr. Ulusal birlii temsil eden Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti, Silah Brakma Anlamas'nn yapld zamandaki snr esas kabul etmi olduundan, Meric'in

batsn resmi bir dille syleyemez. Bu nedenle amacn elde edilmesi iin en birinci yol Bat Trakya'da byk ounluu oluturan dinda ve rkdalarmzn ulusal rgtlerini sklatrp glendirerek, Vlson prensiplerine dayanma yoluyla haklarn isteyip almaya almalardr. Gerek Fransz, gerek Yunan isteklerine hibir zaman raz olunmamas, yabanc igaline kesinlikle boyun eilmemesi temel kouldur. Hkmetin parasal gc bilinmektedir. Eylemli olarak savan srd zmir cephesi iin bile parasal bir yardm yapacak durumda deildir. Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin ise paras yoktur. Bu duruma gre, Bat Trakya rgt iin gelir kaynann yne ayn topraklardan salanmas zorunludur. Buna sizin gibi dorudan doruya ilgili olan vatansever kiilerin are bulabilecei kuvvetle umulur. Bununla birlikte, gmenlerin Gmlcine yresine gnderilmesi iin hkmetten para yardm istenmi ve bu kez de yeniden ricada bulunulmutur. Durumu olduu gibi grerek, karmzdaki glkleri yenmeye ve kutsal amac elde etmeye almak zorundayz. Tanr, boynu bkk ulusumuzun yzn elbette sizin ve zverili, vatansever, aydnlatc ve savamclarn abas ile gldrecektir. Srekli olarak bizi aydnlatmanz rica ederiz kardeim. Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal

Edirne'den, 8/11/1919 Mustafa Kemal Pasa Hazretlerine 2/11/1919 tarihli ifreli tel yaznzn yantdr, Bat Trakya durumu: Yunanllar skee'yi Kuruay'a kadar igal ettiler. Kuvvetleri: Be bin yedi yzer, ondrt da topu, yirmibir mit ralyzdr. Yunanllarn gelmesinden nce, Mslmanlar islam cemaati ve belediye rgt kurmular ve jandarmalar Mslmanlardan atamlardr. Mslmanlarn igc (kuvvei maneviyesi) sarslmam ve Yunan igali sadece askersel bir nitelikte kalmtr. Frane Despere ile Trakya Valisi General arpi, Yunan igalinin geici olduuna dair birok kez gvence vermilerdir. Gmlcine'de islam cemaat rgt kurulmutur. Jandarma rgt de hazrlanmak zeredir. Yunanllar,

Yunan isteklerini desteklemek iin Iskee ve Gmlcine'de propaganday nemle srdrmekte ve bu yolda halka nemli paralar datmaya almaktadrlar. Cemiyetimizin abas bugn bu abalar boa karmaktadr. Dedeaa, Sorulu, Dimetoka, Karaaa'ta slam halk bulunmadndan, gmenler geri gelmedike oralarda bir i yapmak olana bulunmuyor. Franszlar Mslmanlara pek yatkn grnmekte iseler de, asl amalarnn bu yrede yerlemek olduu btn davranlarndan anlalmaktadr. Baz uzman grevliler getirmilerdir. Bulgarlar Bar Antlamas'm henz imzalamadklar iin, Bulgar sivil ynetimi Fransz denetimi altnda grev yapyor. Bulgarlarda kalan dalk blgedeki dokuz ilede Bulgarlara kar slam halkn dayan ve igc yksek olduundan, herhalde kukulanan Bulgarlar, o yrede bin kadar yerlisi olduu halde, her olasla kar hazr bulunmak iin, ayrca komite rgt kurmaktadrlar. inde bulunulan duruma kar Ulusal Cemiyet srekli olarak siyasal giriimlerde bulunmakta ve gerektiinde kullanlmak zere, durumun ve ortamn ve eldeki aralarn elverililii orannda, rgt hazrlamaktadr. Gmlcine'de bu ayn onaltsmda bir kongre toplanmas kararlatrlmtr. Buradan da delegeler gnderilecektir. Hkmetin para yardm olursa, Paris'e bir kurul gndermeye olanak bulunacaktr. Yunan hkmeti Bat Trakya'y (...) rmandan Meri Vadisi'ne dek eski Bulgaristan ynetiminin ayrcalklarna benzeyen bir ynetim kurmak ve yalnz Yunan devletinin korumasn kabul etmek zmn nermekte ise de, kesinlikle raz olunmamaktadr, Gmenler sorunu: Gmenlerin dzenli ve eyalaryla birlikte getirilmesi yolunda nlem alnmtr. stanbul hkmetinin izni ve daha dorusu yardm beklenmektedir. Franszlar stanbul ve Uzunkpr delegeleremizce verilen belgeleri vize ederek gemelerine izin veriyorlar. Ulamn kolaylatrlmas ve yolun ksaltlmas amacyla karadan daha (....) gmen getirilmesine izin verilmesi iin Franszlara bavuruldu. Yant beklenmektedir. Dimetoka'daki Fransz Komutan nafa (devlet) kprsnden ve Serem ky geidinden zel olarak gemeye izin vermekte olduundan, buralarda Dimetoka ilesi gmenleri yurtlarna dnmektedirler. Meri dousundaki iki ky tmyle yerlerine dnmtr. Bo slam kylerine Bulgarlar, Dou Trakya Bulgarlarn yerletirip brakm olduklarndan, geri gelen gmenler onlarla birlikte oturmak zorunda kalacaklardr. Bulgarlar frsattan yararlanarak Dou Trakya'daki (.....) geri dnme amacn

gtmekte ve Franszlar bu konuda (.....) etmekte iseler de, tarafmzdan, uygun grlecei iin, bu sorun Bat Trakya gmenlerinin tmyle yerlerine geri dnmelerine dein, duruma gr e idare edilecektir. Yunanllar, Trakyal Rumlardan iki bin aileyi skee'ye, bin aileyi Gmlcine'ye, bin aileyi Dedeaa'a, binbeyz aileyi Sofulu'ya yerletirmek iin hazrlanmlar ve bunlara aylk yiyecek ve kii bana yzer frank vermilerdir. kinci ve nc kafile olarak da, yirmi bin aile de hazrlamak istedikleri haber alnmtr. Para sorunu: Gmenlere yardm iin istenilen para konusunda henz bir yant alnmad. Bat Trakya'da hkmet kurulmas iin stanbul hkmeti sz verdii on bin lirann yalnz be yz lirasn demi ve geri kalan dokuz bin beyz liray henz vermemitir. Bat Trakya'da hkmet kurulmas ve bir buuk lira gndelikle tutulan jandarmay ynetmek ve Yunan propagandalarna karlk vermek iin paraya iddetle gereksinme olup, bugn bu gereksinmeyi yerinden salamak olanaksz bulunduundan, sz verilen parann ivedilikle gnderilmesine ve bu konuda en az daha elli bin lirann zglenmesine sizce de arac olunmas rica olunur efendim. Trakya-Paaeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Bakan kr ifre Sivas, 11/11/1919 Edirne'de, Birinci Kolordu Komutan Cafer Tayyar Beyefendiye Y: 8/11/1919 Trakya-Paaeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Bakanlna: Bat Trakya zerine verilen bilgi teekkre deer. En nemli sorun bu topraklarda byk ounluu oluturan soydalarmzn kesinlikle hibir yabanc ynetim veya korunma altna girmeye eilim gstermemeleridir. lk adm olarak bamszlk veya zerkliklerini kazanmaya almaldrlar. Gmlcine Kongresi kararlarndan beklenen siyasal sonu budur. Osmanl Devletinin bugnk durumu bu topraklar iin siyasal giriimde bulunmaya elverili deildir. Ancak

Vilson prensiplerini ileri srerek ve tam bir birlik iinde ulusal rgtlerine dayanarak, Bat Trakya bamszlk kazanabilir. Barn .yaplmasndan sonra meydana kacak duruma gre anavatana katlma frsat ngrlebilir. Herhalde imdilik Yunan propagandasna kar koymak, Franszlarn yerlemesine kar honutsuzluk gsterip uyarmak nemlidir. Gmenler iin sz verilen on bin lirann tamamlanmasna ve olanak varsa elli bin lira daha ayrlmasna dair stanbul hkmeti katnda giriimlerde bulunulmutur. Yalnz hkmetin parasal durumu da dikkate alnmak, asl gelir kaynann Bat Trakya'dan elde edilmesine aba harcamak ynnde yksek dikkatinizi ekmeyi kutsal amacn elde edilmesi iin bir bor sayarz. Bu arada unu da anmsatmak isteriz ki, Trakya - Paaeli Cemiyeti'nin izleyecei siyasal yol da Meri'in dousu, yani Atekes Anlamas'nn yapld zamanki snrlarn iinde kalm olan vatan parasnn koparlamaz bir btn saylmas ok nemlidir. Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal ifre Sivas, 11/11/1919 Harbiye Nazr Cemal Paa Hazretlerine Gmlcine gmenlerinin eski yerlerine gnderilmesi iin hkmete yollanmasna sz verilen on bin lirann bir an nce denmesi, yerinden rica edilmekte ve zaman gemesinin Yunanllarn yararna olduu yazlmaktadr. Bat Trakya Ulusal rgt'nn ayakta kalmas ve glendirilmesi iin de mmknse elli bin lirann zglenmesi istenmektedir. Bakentimizin gvenlii ve vatanmzn gelecei iin son kertede nemli olan bu konuda hkmetinizin en byk yardm yapaca ve aba harcayaca kukusuzdur. Salih Paa Hazretleri bunun iin sz vermilerdir. Bunu kendilerine iletmeye arac olmanz, zellikle rica olunur. Temsilciler Kurulu Adna

Mustafa Kemal Beikta, 1 Aralk 1919 Sivas'ta K.O. 3 K. Bat Trakyallar Krcaali'de bir an ne ayaklanarak Bulgarlar kovmak ve bylece orasn da Bat Trakya'ya katarak ileride yapacaklar giriimi bytmek ve belki de Makedonya'ya sratmak dncesinde olduklarndan, imdiden Trakya iin becerikli bir komutan ile birka alay komutan istediler. Bu konuda saygdeer kurulunuzun dncesinin bildirilmesini rica ederiz. Bugnlerde gerek Bat Anadolu ve gerek Anadolu karadan ve denizden bize en gerekli olan silah ve cephaneyi tamak ve (.....) istiyoruz. Bat Anadolu ile (....) olmakla birlikte, tama iine baladk. Karadeniz kysnda inebolu'yu elverili gryorsak da, sizin bu konudaki projenizin ve nerede, ne gibi rgt ve tccarlar bulunduunun bildirilmesini bekliyoruz. Sayglarmz sunarz (Kara Vasf). Mstahkem Mevki Komutan evket Kiiye zeldir. Sivas, 8/12/1919 stanbul anakkale Mstahkem Mevki Komutan Albay evket Beyefendiye Y: 1/12/1919 l Ayaklanma ile temel kurmak olana yoktur. Bat Trakya'y ele geirmek isteyen ngiliz, Fransz ve talyanlara bu isteklerini yerine getirmek iin bir neden hazrlanm olur. Bundan baka, Bulgarlarn bizimle elbirlii etmek arzusunu aklamakta olduklar bir zamanda byle bir ayaklanmann iyi bir sonu vermesi de olanakszdr. Bunun Bat Trakya'y Yunanllara igal ettirmek iin bir kkrtma olmas da

pek olasdr. Buna gre durumun ok dikkatle incelenmesi pek yaamsal ve nemli bir sorun saylmaktadr. 2 Bat Anadolu'nun silaha gereksinmesi oktur. Bir an nce tamak arzu edilir. Boaltma iskelesi olarak biz Bafra azn uygun gryoruz. Kt havalarda takalar, kayklar barnabilir. Nehir yoluyla da Vezirkpr'ye kadar dz kayklarla tama olana vardr. Bu ii nc Kolordu Komutanl stlenecek. Samsun'daki tmenine yaptracaktr. Yalnz yola karlmadan nce kayklarn ad, silahlarn tr ve says konusunda bu komutanla bilgi verilmesi gerekir. Hatta lke iinde tccar eyas olarak tanmas dnlmekte olduundan, bu konuda nc Kolordu Komutanl ile ivedilikle anlaldktan sonra, belki de bir arkadan Samsun'a gelip durumu yerinde saptamas ve kararlatrmas daha doru olacaktr. Temsilciler Kurulu Adna Mustafa Kemal