8.

TRKiYE
TEFSiR AKADEMiSYENLERi
SEMPOZVUM
Kur' an'
KUR'AN NCESi MEKKE TOPLUMU
1 - 3 Temmuz 2011
iSTANBUL NiVERSiTESi iLAHiYAT FAKLTESi TEFSiR ANABiLiM DALI
iSTANBUL BELEDiYESi
KLTR VE SOSYAL DAiRE MDRLG
09.00 - 09.30
Vahiy ncesi Hicaz' da Araplarm inan esaslan
A.
Prof. Dr. Remzi Kaya
niversitesi ilahiyat Fakltesi
Tefsir Anabilim
Yce Allah dini olan peygamberleri ile anlama gelen
isimlerle Bunlar, hak, tevhid, Hanif ve Hepsi
tevhid'i ifade eder. Hz. ve Hanif Dini zerinde bu-
lunan Araplar bir zaman soma, sahip tahrif ederek, tevhid'i
putlara tapmaya iin-
de bu dneme cahiliye devri denilir. Vahyin Hicaz yre-
sindeki Araplar ok birlikte, zerinde mutlak g ve
kudret sahibi bir bilinir. Bu yce ismine Allah denilir.
Ancak ok uzaklarda, olaraktasavvur ettik-
leri iin gnlk bir kabul
Yce ise byk tehlike putlardan mit kestiklerinde
Bu durumu Kur' an ifade eder.
"Denizde bir O'ndan btn kay-
bolup gider. O sizi karaya (yine eski halinize) dnersiniz.
ok nankrdr. "
488
ilk simgesi olan Kabe putlarla
Allah' a gererken ibadet ve putlara Kur' an,
Allah' a onlara

adaklarda bulun-
haber verir.
490
488. 17/67. bk. Ankebut, 29/65; Yunus, 10/22; En' am, 6/ 40; 41
489. Al-i 3/151
490. Maide, 5/103.
iKiNCi OTURUM / PROF. DR. REMZi KA YA
Hicaz blgesinde ilgili hayli bilgi bulunur. Bun-
ifade eden Kerim, puta tapan iin


ve

tabirini
ortak gelen fiilinden bir kelimedir.
Allah' a ortak ifade eder. gelen kelime, ri ya, nifak,
Allah'tan edilen yemin ve bir sayma gibi bulunur. m
Terim olarak; Allah' a ortak ilahiara

Mslman, Yahudi,
Sabif ve olmayan,
495
ilahi dini, Peygamber ve buluruna-
yanArap putperestleri ve benzerlerine bu ismin verilir.
496
Hicaz' da belirli bir dini ol-
mayan, bir putlara tapan Araplara Kur' Kerim' in ismini verirken,
tarihi ile ilgili kaynaklar, putperest ismini Hicaz' da mevcut din
sahiplerinin ve Arap dinlerine veya
bir ismin Ancak veya Hicaz'la
veya bir indirgemek eksiklik olur. Son devir Mfessirlerinden
zahiri ve hakiki anlamda nce ikiye Zahiri anlamda
Allah' a ortak birden fazla ilah kabul edendir. Bu anlamda Ehl-i Kitap
Hakiki anlamda ise tevhid ve kabul etmeyendir. Bu anlamda Ehl-i
Ki tab' olarak grr.
497
Kur' an ayetlerinden haraketle, Ehl-i Kitap kabul edi-
len din sahiplerinin inan izleri grlr.
Tarihesi Ve Allah
Putlara tapma yle ki Hz. Adem'in l-
mnden sonra Hz. Adem'in yani dedelerini Hindistan'da
ilk yerdeki gtrp gmerler. Sz konusu yerler yeryznn en
verimli yerleridir. Hz. Adem'im zaman zaman dedelerinin
gidip gstererek, kabirden rahmet dilerlerdi. Hz. Adem'in
olan Kabil'in biri, ey Kabil ibadet ettikleri
bir yerleri var. Onun dnyorlar, ona gsteriyorlar, sizin byle bir
yeriniz yok. Sonra Kabil'in bir put yapar ve ona gstermelerini ister.
put'un bu kabul edilir.
498
Bu daha sonra Nuh kavmi
499
ve Hz. kavmi

Hz. puta
491. Bkz. Bakara 2/221; Nur 24/3; Maide 5/121; Tevbe 9/28; Yusuf 12/106; Nahl16/ 100; Bakara 1/105,135,
221.
492. Hac 22/17.
493. Bkz. Klliyat Ebl-Baka, s. 216; Mazur, Lisan'l-Arap, XI/362-363; el-Mfredat, s.
380-381.
494. Muhammed Harndi Hak Dini Kur'an Dili, Heyet Zehraveyn Ts. (I-X), II/94.
495. Hac 22/17.
496. Bk. Klliyat Ebl-Baka, s. 216; Razi, Tefsir, XXXI/39; II/94; Ahkamu'I-Kur'an, 1997,
I/282.
497. II 194.
498. (.204/818) Kitabui-Esnam, Thk Ahmet Zeki (Tre. Beyza Ankara 1969, s. 32,
tre. 47-48.,
499. a.g.e., s.6; tre. 27, 32 ve 10
SOO. a.g.e., s. 7.
SEMPOZYUM / KUR'AN NCESi MEKKE TOPLUMU 125
Mekke' den yere gittiklerinde Kabe' nin hasretinden oradan
bir gya Kabe'ye gsterdiklerini sanarak o hrmet gsterme-
leriyle kabul edilir.
501
dan nce Huza' a kabilesinin Mekke'ye hakimiyeti
olan Amr b. Luhay el-Huzai, Hz. dinini tahrif ederek, Suriye' den ge-
Hubel isimli putu Kabe'ye kabul edilir.
502
Sz konusu Araplar ileri srlr. Durum
byle olmakla birlikte rf, adat, ibadet ve dininetkilerini
grmek mmkndr.
ncesi inan rf adet ve gelenekleri rivayet
ve konunun derinlemesine zm-
sz kalan birok dururnun grlr. Zira kabilelerden Arap
toplumunun biiinde olan bir olabilmektedir. Her kabile
kendisini daha stn grebilmekte, biri Arafat' a grrken,
kendileri iin eksiklik olarak grebilir. ve ibadetlerin-
de Hz. ve peygamberlerin olmakla birlikte,
kendilerinin ilahi vahye uygulamalar olabilmektedir. Bunlar ya-
tabi toplumun nde giden elit tabaka kabul
ettikleri Bu kabilenin reisi veya olabilmektedir. ve
ile ilgili iin onlar bilgiler, dinler tarihi ve
tarih Bununla ilgili olarak Kelbi, Ce-
vat Ali, Tarihi ve tefsir nemli
bilgileri bulmak mmkndr. En bilgi ise Kur'an ve bulunur.
blgelerinde ve Hicazda ok eski dnemlere g-
trmek mmkndr. Yce Allah peygamberlerine grevi ifade ederken
buyurur.
"Andolsun ki biz, "Allah'a kulluk edin ve diye (emretmeleri iin)
her mmete bir gnderdik. Allah, onlardan bir yola iletti. On-
lardan bir da hak ettiler. Yeryznde gezin de grn, inkar edenlerin sonu
"
503
Tevhid'i etme grevi Hz. Adem olmak zere btn peygamberle-
re azan, sapan, her gce, Allah'tan
veya ibadet edilen her denir. Kelimenin
put, sistem, tevhidin olan btn kelime ve kavrarnlar girebilir. Kur'
Kerim' de cibt kelimesiyle birlikte sekiz yerde geen bu kelimenin
504
, tevhid aki-
desinin insanlar benimsenmesine engel olan insan, kahin ve
sihir hepsini, insanlar mabud bahl
Allah' a engelleyen sistemleri kelimenin
501. a.g.e., s.5; tre. 26
502. Bk. Kitabu'l-Esnam, s. 9-10 tre. 27
503. Nahl, 16/36
504. Bk, Bakara, 2/256,257; Nisa, 4/51,60,76;Maide, 5/60; Nahl, 16/36; Zmer, 39/17.
iKiNCi OTURUM / PROF. DR. REMZi KA YA


Hz. Peygamberden nce Hicaz blgesinde putpe-
nderleri Velid b. Mugire, As b. Vail, Ebu Lehep, Ebu Cehil ve
Amr b. Luhay el-Huzaf ve kavminileri gelenleri iin Mele
olan kabul edilir. Kabile olarak Evs ve Hazrec
kabileleri ilah kabul Sz konusu kabHelerin hepsi ise Uzza'ya


Putperest Arap Ehl-i Kitab gibi bir pey-
gamber ve yoktur. Ancak zellikle Allah ibadet ve
Hanif dininin grmemiz mmkndr.
Hicaz blgesinde tevhid Hz. den sonra Hz.
bilinir. Bu tevhid zamanla bozulup yerini puta tapmaya
putperest daha nce ifade gibi Amr b. Luhay
el-Huzai'nin Hz. Nuh dneminden kalan putu Hicaz'ya getirmesiyle
kabul edilir.
507
Luhay el-Huzai Hicaz'a putu getirip
ileri olsa da,
508
daha nce byle bir yan-
itikat olmadan bir Arabistan' putperest mmkn
taraftan, Arap sahip benzerleri ge-
milletlerde de Yce Allah bu durumu ifadelerle haber verir.
"Onlar dediler ki Ne veddi, ne ne ne de Nesr'i
".
509
Hz. Nuh kavminin helak sebepleri bu tr grmek
mmkndr. Benzer inan Hz. dneminde de grlr. Hz. ba-
bir put O szlerle i tirazda bulunur.
"Bir zaman babasma ve kavmine ki: Ben sizin uza-
Ben beni yaratana tap nk O, beni yola iletecektir. "
510
Azer'e: ediniyorsun? ben seni
de kavmini de bir iinde gryorum, "
511

dndremeyen Hz. ateyi bulunur. Bunun olarak


Hz. ifade edilen szleri sz konusu belirli bir zaman
dilimi ve blge ile mmkn gsterir.
ilgili bilgi veren kaynaklar, Kerim'in zikrettiklerine ilaveten, zel
ve zamana kutsiyet izafe etmeleri gibi bilgilere yer verirler.
513
Bu-
505. Ali, IV /225.
506. a.g.e.,trc. 36
507. Kitabu'l-Esnfun, Thk. Ahmet Zeki Ankara, 1969, s. 7; ev. Beyza (Putlar
s. 27 ve 36
508. a.g.e., s. 27; Ahmet Yakbi, Tarihu'l-Yakubi, Beyrut 1960, I/254; CevatA!i, Tarihu'l-Arap,
Beyrut 1970, II/252.
509. Nuh 71/23; bilgi iin bkz. Sire, I/80; Cevat Ali, a.g.e., VI/254.
510. Zuhruf, 43/26-27.
511. En' am, 6/74
512. Bk.En'am 6/74; Enbiya, 21/52-69.
513. ncesi Arap Tarihi ve Cahiliyye s. 109; bk. Mesdi,
1964, II/126/127; Cevat Ali; a.g.e., VI/252-290.
SEMPOZYUM / KUR'AN NCESi MEKKE TOPLUMU 127
nunla birlikte bu el-Huzai'nin nclk ihtimal
dahilindedir. Zira Hz. Peygamber iin, "Amr b. el-Huzili'yi grdm cehen-
nemde srklyordu.
5
H Hicazdaki putperestArap
Allah' tan istenmesi gerekenleri putlardan Allah' a gereken ibadetleri
putlara istek ve yerine gelmesi iin putlara mracaat eden
rik halk, emellerine hakaret etmekten geri


Kerim "Ensap",
516
"Esnam",
517
"Evsan",
518
"Cibt",
519
"Evliya",
520
Endad"
521
ve

ve benzeri isimlerle tahta, ve g-
insan "Sanem", ise, buna da "Vasen" is-
minin belirtilir.
523
Kerim'deki bu umumi "Lat''
"Menat" ve "Uzta"
524
isimleriyle zel olarak zikredilen putlar da bir yer
etmektedir. Arap bir maddelerden yaparak
hayvanlara da atfettiklerini haber veren Kur' an; "Allah, Siiibe,
Vasile ve Hain diye bir Fakat inkar edenler yalan uyduruyorlar ve
oklan da erdiremiyorlar".
525
"Onlara ve Resulne gelin, dense baba-
zerinde bize yeter! derler .. Babalan hi bir
bulamayan kimseler olsa da

"Ya Muhammed yine byle biz senden nce de hangi memlekete bir
mutlaka insanlan, biz bir din zerinde bulduk, biz de onla-
rm izlerine uyanz' "
527
ifadeleriyle belirtmektedir.
Hz. Peygamber Hicaz' da tevhide davet etmeye bir
tek tann Bu tuhafbir

szleriyle cevap verirler.
529
Put-
lara ibadet etmekle kalmayan Araplar, mallar zerinde
ve onlara hisseler Allah'la ara-
bir tercih sz konusu tercih Bu durumu belirten
Yce Allah;
"Kendi zanlarma gre, -bu bu da diyerek yarat-
hayvan ve ekinlerden pay Putlar iin iin verilmez. Fakat
514. Buhari, Tefsir (S) 13.
515. Bk. a.g.e., s. 23; Sire I/88.
516. Milide 51 90; Mefuic 70/43.
517. Bk. 26/71; Enam 6/74; Araf7/136; Enbiya 21/57.
518. Bk. Hac 22/30; 29/17, 25.
519. Bk. Nisa 4/51.
520. Bk. Araf 7/30; Hud 11/20; 113; Zmer 39/43.
521. Bk. Bakara 2/22. 165; 14/30; Zmer 39/8; Fussilet 41/9.
522. B k. En' am 6/ 70; Rum 30/ 13; Zmer 39/43.
523. a.g.e., 33.
524. Bk. Necm 53/19-20; Daha bilgi iin bkz. Sire, l/87; Yakubi, 1/255.
525. Milide 5/103. Ayette yer alan Silibe deve, Bahire Silibi'nin yavrusu, vasile koyun ve erkek
hayvan belirtilir. Bkz. l/91-92; Cevat Ali, a.g.e., VI/303.
526. Milide 5/104.
527. Zuhruf,39/23
528. Sad 38/s.
529. a.g.e., s. 21; Bechingham, C.F. Religions In The Middle East Three Religions In Concord And
Conflict, Lo ndan 1976, Il/ 5.
iKiNCi OTURUM /PROF. DR. REMZi KAYA
iin putlara veril irdi. Ne kt k m "
530


ayette ise;
gibi gs-
terdi ki, kendilerini hem de dinlerini
bunu yle ise ile

ocuklanru ldrmeyi isteyen ve
olan grev yapan olarak bilinmektedir.
ve ileri gelenler halka gzel gs-
termek suretiyle maddi ve manevi girmelerini oldu. Hz.
dinini bozmak suretiyle Allah'tan
nesillerini yok etmek suretiyle de gelecekleri oldular. Btn
Allah'a iin Allah'tan
mallanru yollarla sarf etmeleri, ocuklanru ldrmeleri, anne rahminden
meleri ve Hz den kalan dinlerini sevindirmekten
bir .
Araplarda Allah gsteren nemli belirtilerden biri de, Ku-
Kinane, Beni Esad, Temirn, Sakif ve Himyer kabileleri gibi ha ve
umre "Sana geldik ey senin yoktur. Bugn dua
ve ihsan gndr" gibi szleriyle telbiye getirmeleridir.
534
alimlerinden isimlerini isimlerin-
den belirtmeye Bunlardan ifade etmek gerekirse;
"En gzel isimler O halde O'na onlarla duii edin. O'nun isimleri
da ... ".
535
ayetinin tefsirinde Lat' Allah U zza'
Aziz

Mennan,
537
Hubel isminin de muhtemelen
hal'bal' dan muharref

Kur' Kerim' deki Bal,
539
kelimesinin de da
bulunan bir put ileri srlr.
540
belirtilen btn olurnsuzlara ibadet ettikleri putla-
nyla birlikte Allah grlr. Allah' a bir nevi araa
grrler.
541
Kerim Hicaz ve evresinde bulunan din sahiplerini ifadelerle
yer verir.
"Miimin Yahudi olanlar, Mecusiler ve olanlara
530. En' am 6/136.
531. B k. Cevat Ali. a.g.e., VI/ 254.
532. Enam, 6/137.
533. Bk ill/523521-524.
534. I/255-256; a.g.e., s.105; Kur'an'da s. 9.
535. Araf 71180.
536. Bk. Taberi, Ci\miu'l-Beyan an-Te'vilil Kur' an, 1968, XX/133; Razi, Tefsir, XV /71; Kesir, Tefsir,
ill/517.
537. Bk. Razi, Tefsir, XV /72.
538. Kur'an'da s. 7. (51)
539. Saffat 37/125.
540. Bk. Beydavi, Envaru't-Tenzil ve Esraru't-Te'vil, 1968, II/299.
541. Zmer, 39/3
SEMPOZYUM / KUR'AN NCESi MEKKE TOPLUMU 1129
gelince, muhakkak ki Allah, bunlar arasmda gnnde hkmn verir.
nk her bilendir. "
542
Mealiili ayette ifade edilen mfessirler
Allah'a putperestler olarak

puta tapma-
Allah' a Kur' an haber vermektedir. Bir tehlike
Allah'a dua etmekte,5-l4 zerindeki yce gklerin ve

her
yin

kimdir diye Allah demektedirler. Bu hususlar toplu bir
ifade edilmektedir.
"Muhakkak Mekke kafirlerine gkleri ve yeri kim ve aya kim boyun
diye elbette 'Allah' derler ... "
548
"O kendilerinin kimin ya-
sorarsan elbette 'Allah' derler ...
549
Tarihi (. 346/937) konu ile ilgili bilgi verirken; Cahiliyye dnemin-
de muhtelif dinleri bulunurdu. Onlardan ve ya-
lm ve dirilmeyi, ceza ve mkafab da
kabul edip, eliyi ret ederler. bir nevi araa gibi grp, onlara kurbanlar


demektedir. Bu durumu Yce Allah haber verirken; bil ki, halis din
Ondan veliler edinerek -Biz bunlara
diye ibadet ediyoruz- diyenlere gelince, Allah, onlar arasmda
haber verecektir ... "
551
buyurur. ve yaraba g-
cne birlikte,
552
kabul edip kendilerine edecek-
lerine Melekleri,
553
lat, Menat ve Uzza isimli da
kabul gerek dinin Zamandan bir kendilerini
her bu dnyada mevcut ifade eden

Allah' insana benzeterek O'nun da ocuk iddia ederek Allah' a,
erkek kendilerine nispet ederler. Yce Allah bunun byk bir iftira oldu-
haber vererek ocuk edinmekten mnezzeh belirtir.
556
ekinlerle hayvanlardan pay bu
bu da dediler. iin fakat
iin Ne kt hkm veriyorlar?"
557
542. Hacc 22/17.
543. Bk. Taben", Tefsir, XVII/129; Kesir, Tefsir, V /398; XVII/128; Fethu'l-Kadir, III/ 442.
544. B k. 171 67; 29165.
545. 23/84.
546. 23/86.
547. 23/88.
548. 29/61.
549. 29163.
550. a.g.e., II/ 126.
551. Zmer 39/3; Bkz. Il/126-127.
552. Zuhruf, 3919
553. Zuhruf, 39/19;
554. Necm, 53/19-21
555. B k. Casiye 45/24.
556. Nahl16/57; Necm 53/21; iftiralan iin bkz. En' am 6/100-101; Yunus 10/68-70; 171 40;
Meryem 19/88.
557. En' am, 6/136.
iKiNCi OTURUM /PROF. DR. REMZi KAYA
"Bunun gibi ldrmeyi gs-
terdi ki, kendilerini de dinlerini
di bunu yle ise ile "
558
Yce haber gre Araplar rnlerinden ve hay-
bir Allah iin, bir da putlar iin daha
soma Allah iin hisselerine konumunu ha-
Allah iin fakiriere Putlar iin
m putlara tapan hizmetilereve putlara kesilecek kur b anlara Allah
iin buna ihtiyaa yok diyerek yine katarlar-
Putlara yok olursa Allah' a yine
taraftan kuma gmlmesi, erkek putlara kurban
kesilmek zere Hz. adak etmesinden
kabul edilir. Zira Peygamberimizin dedesi Abdulmuttalib'in on olma-
durumunda birinin Hubel puta kurban olarak
putlara ne kadar nem verdiklerini gstermektedir.
559
ifade edilen bilgileri gerekirse, temellerinde
bir Allah sz konusu olmakla birlikte, puta da ve
Allah' a ortak bilinir. Onlarda bulunan Allah inana daha nce gnde-
rilen Peygamberlerin kalan izler zellikle
Hz. dininin olup uzun zaman gemesi ve in-
sanlarla temas etmeleri sonucu
560
2- Ehl-i Allah
Ehl-i Hicaz yresinde var olan ve
yer Yahudi ve akla gelir. Kur' Kerim Meclisi ve
Sahilikten de haber verse de iin burada Yahudi ve
tiyanlardaki inanlara

Yahudilik; Yahudilerde de grlr. Yce Allah Ya-
hudiler; a) Allah'a cirnri,
562
b) ocuk edindi,
563
c) din rab
konusunda tenkit eder.
564
Benzer tenkitler iinde zellikle
Hz. Meryem ve Hz. konumu yani teslis konusunda nemli ikazlarda bu-
lunur. Allah'a ocuk

Hz. ve Hz. Meryem'in ilah kabul edilmesi
566
ve
558. En' am, 61137.
559. Bk. Abdlkadir Cemal Mustafa Yce Kur'an ve Meali, s.144.
(dipnot)
560. Tmer, Gnay Birnniye Gre Dinler ve Dini, Ankara 1975, s. 131; Mahmud Esad, Tarihi Dini
tre. A.L. Kazano, s. 279.
561. Konuyla bilgi bk: Kaya, Remzi, Kerim' e Gre Ehl-i Kitap ve

562. Bakara, 2/245; Al-i 3/181; Miiide, 5/64; bak Kurtubl, Tefsir, IV /294
563. Tevbe 9 /30; Maide, 5/18; En'aam, 6/101; Bakara, 2/113; Meryem; 19 /90; bak, TaberiTefsir, X/111.
564. Tevbe, 9/31.
565. Bk. Maide 5/ ;15; Meryem, 19 /30;Enam, 6/101.
566. M ai de 51116-117
SEMPOZYUM/ KUR'AN NCESi MEKKE TOPLUMU
Allah' e tenkit edilir.
567
Buraya ifadelerle ile Al-
lah bir birlerine ok grnmektedir. Ehl-i tenkit
edilen benzerlikleri Tevhid uymamakta ve Peygamberlerin
ters Nitekip Yce Allah Hz. soru ve verece-
cevap ile Peygamberini
3- Ahiret
Politeist kavimler gibi Hicaz kabul etmezlerdi. "Biz toprak ol-
duktan sonra yeniden mi

ahiret olma-
Yce Allah haber vermektedir. "Biz toprak zaman yeniden mi
"
569
ve "Dnya bir hayat yoktur. Biz diriltilecek "
570
bunlar kiifirler!) O'ndan ne bana
gsterin! (gsteremezler)! Zalimler bir iindedirler. "
571
"Bir de onlar
dediler ki: Sahibiz, bir kemik ve bir toprak iken, yepyeni bir hilkat-
te yle mi!"
572
"Hayat, dnya ibarettir. (Kimimiz) lrz,
(kimim iz) bir daha diriltilecek de "
573
ifadeleri
delilidir.
574
ayetlerde ahirete inanma-
gstermektedir. Bu, sonraki en byk Zira
"Allah ve ahiret gnne iman" birlikte zikredilrnek su-
retiyle bu nemi ve ahireti inkar etmenin kjr alametlerinden biri
gsterilir. en nemli zellikleri her bu dnya ile
grmeleri azap, mkafat, cennet ve cehennemin kabul
Allah sonra nemlidir.
kabul eden birinin kabul etmesi daha te yandan benzer
Sami kavirnlerde, Eski Mezopotam-
ya ve yresinde de bilinmektedir.
575
dinlerin en nemli biri Yce Allah Yahu-
dilerin tercih etmeleri,
576
cennete Yahudilerin

cehenne-
min tenkit etmektedir.
578
Benzer
larda da bulunur. asli su Oysa da her insan
sorumlu tutularak kimse kimsenin ile sorumlu tutulamaz.
567. Nisa, 4/171.
568. R'ad, 13/5.
569. Ra' d Yasin, 36/78; Saffat, 37/16.
570. En' am, 6/29
571. Secde, 32/11
572. 17/49.
573. M'mint1n, 23/37.
574. Bk. N ahi 16/38; 17/49; 23/82.
575. Ekrem, Kur'an'a Gre ve Putperestler, Dergisi, ( I/1986,) s. 30-31.
576. bak, Bakara, 2/86
577. Ekrem, Kur'an'a Gre ve Putperestler, Dergisi, ( I/1986,) s. 30-31.
bak, Bakara, 2/86 bak; Bakara, 2/111
578. Taberi tefsir, I/381.
iKiNCi OTURUM / PROF. DR. REMZi KA YA
3-Peygamber ve Kitap
Allah'la kendileri ve madenierden putla-
kabul etmelerine Peygamber'in anlamakta zorla-
Peygamber ilan eden Hz. Muhammed' e bunun
kendilerine Allah

kendisine bir hazine veya
bir melek

Kur' an bir mucize veril-

mesi gerekirdi-
581
peygamberlik verilmesi gerekiyorsa iki birine
verilmesi gerekmez miydi-5
82
gkten hazine veya bir bahenin

gibi szle-
riyle hibir geerli mazeret ileri srmeden inkar ederler
384
Putperestler daha nce gelen Peygamber ve onlara verilen kabul et-
medikleri gibi585 Kerim iin, "Bu Kur'an eskilerin masallarmdan
bir diyerek seninle



sihir,
588

tan

vb. olarak grmekte ve inkar etmektedirler. Kur' an' fakir, yetim ve
bir grmeden birisine

Ehl-i Peygamber ve Kitap nemli
yeri Burada din konumu ne Yahiler Hz. Musa' dan
sonra gelen Peygamberleri kabul etmezlerken, da Hz. tek-
rar inanarak Hz. Muhammed' i inkar ederler. taraf'tan
din olur. bir iken yzlercesi drde
Tevrat kaybeder. Yahudi ve Ahbar ve
dini haline gelir. Bu konuda da Zira elit taba-
dedikleri kabul grrken bu dinlerde de din syledikleri din
gibi
4- Ehl-i Kitap
Allah grlmekle birlikte, ahiret,
peygamber ve ilahi bir kitaba Kur' an' da yer alan
kelimesiyle ifade edilen "Ehl-i Kitap"la ifade edilen toplulukla
ve ynleri bulunur. Kerim' e gre bunlar birer
din sahipleri Hac Suresi 17, Bakara Suresi'nin 105. Al-i Suresi'nin
186. Millde Suresi'nin 82. ve Beyyine Suresi'nin 1 ve 6. ayetleri de birer topluluk
olarak belirtir. noktalar ise Hz. Uzayr ve Hz. izafe edilen noktalar,
579. Bakara, 2/118
580. Hud, ll /12.
581. Yunus, 10/20
582. Zuhruf, 43/31
583. Furkan, 25/8
584. Bk. Bakara 2/118; 10/20; Hud 11/12; Ekrem a.g.e., s. 26.
585. Kasas, 28/48.
586. En'am,6/25. Furkan 25/4.
587. Enbiya 21/5; Furkan 25/4.
588. Zuhruf43/30.
589. 26/210.
SEMPOZYUM / KUR'AN NCESi MEKKE TOPLUMU
hac konu, kelimesinin durumudur. Hz. Peygamber, Halifeler ve Mez-
hep da ve "Ehl-i Kitap" terimlerinin ifade din mensupla-
nru ayn ayn

Son devir Mfessirlerinden
zahiri ve hakiki anlamda nce ikiye Zahiri anlamda irk Allah' a
ortak birden fazla ilah kabul edendir. Bu anlamda Ehl-i Kitap
dir. Hakiki anlamda ise tevhid ve kabul etmeyendir. Bu anlamda Ehl-i
olarak grr.
591
Durum byle olmakla birlikte inan ve
benzeri "Ehl-i Kitap" ta da gze arpar. En nemli benzerlikAllah inan-
a konusundaki Allah' a araa kabul eder-
lerken, Hz. Meryem, Hz. ve din Yahudiler de Hz. Uzayr
ve din ilah seviyesine ykseltmeleri benzer ynlerini Bu ben-
zerlikten hareketle Ehl-i Kitap' a sylemek mmkndr.
Kitap ehlinde gibi bir puta tapma yoktur. Fakat
bulunur. Kerim' de, Yahudi, ve Allah'a ocuk isnat
ettikleri,
592
melekleri olarak grdkleri,
593
bunlardan Yahudilerin Hz.
Uzeyr'i (Ezra) Hz. Allah ve kabul
ettikleri,
594
din Rab edindikleri,
595
gibi ortak Ms-
dikkat etmesi gereken nemli noktalar riyadan, uzak, sa-
mimi bir iinde Allah ve peygamber nne
ilgilendiren bir menfaati geirmemelen gerekir.
596
C.
bizden nceki ve sonraki
iin benden sonra sunacak ibadetleri konu
tr. Bu vesileyle ibadet konusunu bulunuyorum. Ayn mzakere-
sinde bulunun mer Kara gzden
Onlar ve ilaveler
olmayan hayal mahsul bir inan sistemidir. Hayeledilen bir daha
sonra inan haline getirilir. ncesi inan, rf, adet ve gelenekleri
rivayet ve konunun derinlemesine
zmsz kalan birok durumun grlmektedir. Zira
kabilelerden Arap toplumunun birinde olan bir
Her kabile kendisini daha stn grmekte, biri Arafat' a
inana grrken kendi kabilesi iin zl telakki Ay-
nca inan ve Hz. ve peygamberlerin
birlikte kendilerini Peygamber, kitap veya ellerinde
somut bilgi yoktur. bir yerde hakimi
590. a.g.e., I/ 288.
591. Il/94.
592. Bkz. Bakara 2/116; Yunus 10/ 68; En' am 6/100.
593. Nahl16/ 57; ra 17140.
594. Tevbe 9/30.
595. Tevbe 9/31.
596. bk. Tebvbe, 9/24.
iKiNCi OTURUM /PROF. DR. REMZi KAYA
cine izah edilecek bir durumu yoktur. inan ve
ile ilgili bilgiler genellikle dinler ve tarih Bu eserler
Kelbi, Cevat Ali, gibi alirolerin eserlerinin
Tarihi ve tefsir nemli bilgileri bulmak mmkndr. Bu-
ralardan hareketle Hz. Ademe kadar gtrmek mmkndr. En bilgi
ise Kur'an ve snnet'tir. Hz. Peygamber'in Hicaz'da vahye dnemde,
Cahil rf, adet, gelenek ve greneklerinde bir
Hanif dininin yerine hakim bilinmektedir. Oysa Yce Allah, ilk in-
san ve peygamberini gndermekle, tevhid ve
temsilcisi konumundaki ve
gerekenleri unutup eksenli inanlara son nebisini,
iindeki kurtarmak iin
Hicazla bir inan Hz. konu-
mu ve Ur5
97
ve evresinde veya "An" isimli Yce Allah' a
veya arkolajik kaynaklardan


Bunlarda Allahinana olmakla birlikte insanlar eliyle
putlara kutsiyetin izafe edilmesi, ve din bir me-
kana, heykele, puta veya resme, dua ve ayinlerle ilahi ruhun bu maddeyi mekan
zellikleridir. Ruhun hll onlar iin nernlidir.
599
Bylelikle put ve kutsal kabul edilen yerler Yce Allah
ilahi din ve inanca vesile olabilecek din temsilcilerini ve btn

600
temelini Zira her g-
zel gsterir. Daha sonra bu inanan tevhid inanana top-
lumun elid yrtr. Dikkat edilirse Hicaz yresinde HZ. Peygamber' e
ileri gelenleri elit tabaka ya mensup Kur' an bun-
lara mele ismini verir601 Cahil Araplar dnya ve nem veren
bir topluluktur. gre biri lider alacaksa, zengin, olan
Velid b. Mugire, Umeyye b. Halef veya Tali'in reisi olan Urve b. Mes'ud veya kral
durumunda olanlardan biri Tehayyl ettikleri Velid b. Mugire veya
Taif"li Urve b. Mes'ud idi. Yce Allah bu durumunu; " ... Kur'an iki mem-
leketin birisindeki byk bir adama indirilmeli miydi? "
602
ayetiyle haber
taksimah yapacak beklen-
tisine gre kendi takdirine gre gnderir. Zira Hz. Peygamber'in asalet ve
Hz. Adem' den itibaren haber

ise,
ktlkleri, zellikleridir.
604
597. Bk. M.Miller, Bible Dictionary, New York 1959, s.3.
598. a.g.e., s. 28.
599. a.g.e., s. 30
600. B k. Tevbe, 9/31.
601. Bk. Zuhruf, 43/46
602. Zuhruf ,43/31.
603. B k. Al-i ,3/ 81.
604. Bk.Mcadele, 58110-14.
SEMPOZYUM / KUR' AN NCESi MEKKE TOPLUMU 135
Puta tapanlarda iki ilah tahayyl bulunur. Birinci dnya kendile-
rinde manevi g kendilerinden ve bekleni-
len cin ve put gibi her yaratan yce Bu yce
Allah' Allah' a Hicaz yresinde
ki tanzim eden toplumun elit Mele olarak
sz konusu toplumu gibi ynlendirmekte, her
trl imkana sahip olmakta, kontrol ellerinde iin istedik-
lerini, diledikleri gibi yapabilmektedirler. Bunlardan Velit b. Mugire
ilahi vahiy bilmesine kral, zengin, hatip, on iki tane
ve halk nfusa sahip iin iinde bulun-
durum inkar etmesini dnya iin vahyi inkar etmesi
sebebiyle ayet nazil olarak inkar sebepleri

Putlar insanlara zellikle din konumundaki nemli gelir
Onlar iin adanan adaklar, hediyeler, mallar din
grntsnde olanlara kazan Hz. Peygamberi ve vahyi kabul
etmeleri yok demekti. taraftan vahyi kabul etmeleri
halinde her istediklerini olacakh. rfler, adalet-
ler, nefis ve istekleri olacakh ki bu terk etmek istemez-
lerdi. Hz. Peygamber ile gnderilen vahye sebepleri
ter istememeleri, byle bir nimetin
verilmesini kabullenmekte liderlik ve ekonomik
olarak zetlemek

Hicaz yresinde bulunan Ehl-i Kitap ve itikadi konularda benzer
ve ynleri bulunmakla birlikte Mslmanlara hareket etme-
leri Ehl-i dnya iin iine durumu gstermesi
nemlidir. Zira gibi Ehl-i
din

Kur' an hem ortadan hem de kitap ehlini
inanana dndrmek iin
Yce Allah, Hz. Peygamber'i ve O'na verilen gndermekle
rik, Ehl-i kitap ve din sahiplerinin ihtilaf ettikleri ve gizledik-
leri var olan inanca dnmelerini
Kur' an' hidayetini, rehber ve yol hak dini
btn dinlerden stn gstermek, konuyla ilgili grevi ya-
pan din benzer hatalardan iin nemli bulun-
Peygamberlerden sonra dini edecek sz konusu peygambere inanan
din grevidir. Bunlar dinin kalarak grevini yaparlarsa
asli grevini olurlar aksi durumda ve Yahudi din
bir olmaz.
605. Bk. Muddesir, 74/11-31.
606. Bk.Kaya, Remzi, Kur' an' da Dostluk 2000, s. 83-86
607. Tevbe, 9/31