No: Ad ve Soyad: FZKSEL METALURJ (Ylii)

02.12.2010

1. A ve B elementlerinin her birinden 100 gr alnp 850 C de ergiyip katlaan bir alam elde edilmitir. A ve B den oluan alam ergime scaklnn 100 oC altna soutulduunda; a) tici gc hesaplaynz (5 P). b) A ve B nin karm oluturmas ve ideal bir zelti oluturmas durumlarnda serbest enerji deerlerini hesaplayp karlatrarak farklln nedenini aklaynz (10 P). Veriler: A elementinin atomik arl = 50 gr/mol, B elementinin atomik arl = 58 gr/mol o o Katlama Gizli ss (L) = 9.200 kal./mol G A = 10.000 kal./mol, G B = 8.500 kal./mol 2. Nikelin boluk oluturma aktivasyon enerjisi 35.000 kal./mol, younluu 8.9 Mg/m3 ve atom arl 58.71 g/at dur. Oda scaklnda % 20 orannda deforme edilen 10 m tane boyutuna sahip nikel daha sonra 827 oC scakla karlmtr Boltzman sabiti = 3.29x10-24 kal/mol a) 827 C de 4 m3 saf Ni iinde bo konumlarn dolu konumlara orann ve bo konumlarn saysn hesaplaynz (10 P). b) Deformasyon miktarnn % 40, nikelin tane boyutunun 20 m olmas veya Ni iine % 5 orannda Cr ilave edilmesi durumunda boluk says nasl deiirdi (5 P). c) Artan deformasyon, tane boyutu ve alam elementi miktar ile boluklarn hareket hzlar nasl deiir. Boluklar hangi mekanizmalar ile oluurlar (5 P). d) 827 C de 4 m3 saf nikelde atom boluklarndan dolay ortaya kan entropi artn hesaplaynz. Boluk oran art ile entropi nasl ve neden deiir. Tartnz (5 P). 3. Karbonun YMK - Fe iindeki doal difzyon katsays 0.23x10-4 m2/s ve difzyon aktivasyon enerjisi 35.000 cal/ mol dr. 8620 elii 900 C de sv banyoda 2 saat karbrize edilmitir. a) 2 saatlik ilem sonunda karbrizasyon tabaka kalnl ve yzey karbon konsantrasyonunu hesaplaynz. Tabaka kalnlnn ne tr avantaj ve dezavantajlar olabilir (5 P). b) 2 saat sonunda yzeyden 0.01 cm, 0.03 cm ve 0.05 cm derinliklerdeki noktalardaki karbon konsantrasyonunu bir bileim-mesafe erisinde gsteriniz (10 P). c) Yabanc atomlarn ana metal iine difzyonu sertlii neden arttrr. Atomsal bazda dnldnde ka trl yaynma mekanizmas vardr. Ksaca aklaynz (10 P). d) Karbrize edilen bu elii nerelerde kullanabilirsiniz. Karbrizasyon dnda yzey sertletirmede kullanlan difzyon prosesleri hangileridir. Bu prosesleri, saladklar yzey sertlii, ilem scakl, kullanm yeri ve yzeyde oluan fazlar asndan bir tablo yaparak karlatrnz (10 P). 4. a) Ka trl arayzey vardr. Ynlenme farkna, arayzey yapsna ve enerjilerine gre arayzeyleri snflandrnz. Ka trl arayzey enerjisi vardr (5 P). b) kelme sertlemesi kullanlarak faz iinde kresel uyumlu bir faz oluturulmutur. Kafes parametreleri a = 0.40 nm, a = 0.42 nm dir. - fazlar arasndaki uyumsuzluk parametresini ve arayzeyin 500 m uzunluundaki ksm iin kenar dislokasyonu saysn hesaplaynz (10 P). d) Uyumsuzluk parametresinin artmasnn mukavemet, yksek scaklkta mukavemeti koruma ve kararllk asndan karlatrnz. (5 P). 1

5. Termodinamik deikenlerin isimlerini yaznz. Atomlarn kinetik enerjisini arttran faktrler hangileridir (5 P). BAARILAR DLERM Prof. Dr. Hatem AKBULUT SRE: 90 Dk.

FZKSEL METALURJ

Formller
G = H Tm S ,
S = H L = Tm Tm

o G = N A Go A + N B G B + RT( N A ln N A + N B ln N B )

ra = Ae (Qm +Qf ) / RT ,

J A = DA A

dC A dZ

Z 2 b = , D

2C

C , t

1 1 P = + G = LT Tm r1 r2
a a , a D= a
Fe % C (arlka) 1.2

C ( Z,t ) C 1 Z Q / RT , , D = Do .e , S m = R [C log e C + (1 C) log e (1 C)] = 1 erf C s C1 2 Dt

nv nv no no S m = ( n o + n v ) k log e + log e (n o + n v ) (n o + n v ) (no + n v ) (no + n v )

Tablo. Hata fonksiyonu deerleri 0 0.025 0.05 0.10 0.15 0.20 0.25 0.30 0.35 0.40 0.45 0.50 erf () 0 0.0282 0.0564 0.1125 0.1680 0.2227 0.2763 0.3286 0.3794 0.4284 0.4755 0.5205 0.55 0.60 0.65 0.70 0.75 0.80 0.85 0.90 0.95 1.0 1.1 1.2 erf () 0.5633 0.6039 0.6420 0.6778 0.7112 0.7421 0.7707 0.7970 0.8209 0.8427 0.8802 0.9103
2

Scaklk, oC

nv = e Q f / RT , no

rv = Ae Q m / RT

1.3 1.4 1.5 1.6 1.7 1.8 1.9 2.0 2.2 2.4 2.6 2.8

erf () 0.9340 0.9523 0.9661 0.9763 0.9838 0.9891 0.9928 0.9953 0.9981 0.9993 0.9998 0.9999

4.) a) 1- Tane Snrlar, 2- Serbest Yzeyler, 3- stif Hatalar, 4- Farkl Faz Tane Snrlar

Ynlenme farkna gre arayzeyler: as ve asna gre tane snrlar iki farkl ekilde snflanr. asna gre Dar Al snrlar(=03) Orta Al srlar (= 3-10) Geni Al snrlar ( 10 veya 15den byk) Uyumluluk derecesine gre: Uyumlu snrlar Uyumsuz snrlar Yar uyumlu snrlar Enerjiye gre arayzey snflandrmas 1- Kimyasal enerjili snrlar 2- Gerilim (deformasyon) enerjili snrlar trl arayzey enerjisi mevcuttur 1- Yzey Gerilimi, 2- Yzey Serbest Enerjisi, 3- Yzey Kuvveti

b)
a a olduundan =

a a a

0.42 0.40 = 0.0476 0.42 500 m uzunluundaki snrda dislokasyon saysn bulmak iin nce dislokasyonlar aras mesafenin (D) bulunmas gerekir a 0.40 D= = 0.0476 D = 8.4 nm =

500 m = 5x105 nm Dislokasyon says = D =

5x10 5 nm = 59.523 adet dislokasyon 8.4 nm

c) Yksek uyumsuzluk parametresi yksek gerilim enerjisi retir. Uyumlu veya yar uyumlu srlarda uyumsuzluk parametresinin art mukavemeti arttrr. Dier taraftan yksek uyumsuzluk parametresi malzemenin yksek scaklkta kullanmn kstlar. Artan uyumsuzluk parametresi yksek mukavemet retir. Bu yksek mukavemet de malzeme kararlln azaltr. Ayn zamanda artan uyumsuzluk parametresi snrda daha fazla dislokasyon oluumuna yol aar. nemli olan yksek scaklkta mukavemetin uzun sre korunmasdr. Bu adan artan i gerilim ve enerji yksek scaklkta atom titreimi neticesinde enerjinin boalmasna ve malzemenin ksa srede servisten alnmasna yol aar. 5.) Termodinamik Deikenler 1- Scaklk (T), 2- Basn(P), 4- Entalpi(H), 5- Entropi(S),

3- Hacim (V), 6- Serbest Enerji (G)

Atomlarn Kinetik Enerjisini artran faktrler 1- Atom titreimi, 2- Atomlarn arpmas, 3- Atomlarn dnmesi, 4- Dier atom hareketleri (srama, izotop vs.)