CANLILARIN ETLL VE SINIFLANDIRILMASI

Doadaki canllarn zelliklerine,yaaylarna ve akrabalk derecelerine

re gruplandrlmasna snflandrma denir.Snflandrmann amac;canllar
belirli bir sisteme oturtmak ve doay daha kolay renilebilir hale getirmektir.
Bu ekilde canllarn d rnlerine ve yaad yere baklarak yaplan
snflandrmaya yapay(ampirik) snflandrma denir.Bilimsel deildir.
Tabi snflandrma(filogenetik) canllarn yapsal benzerliine,akrabalk
derecesine ve evrim basamaklarna re yaplr.
Homolog organlar:Kkenleri ayn grevleri farkl olan organlardr.nsann
kolu ,balinann yzgeci vb.Eer iki canl arasnda homolog yaplar ok ise bu iki
canl yakn akraba olabilir.Analog yaplar ok ise bu iki canl birbirine uzak
akrabalardr.
Analog organlar:Kkenleri farkl,grevleri ayn olan organlardr.Sinegin
kanad ile yarasann kanad gibi.
Snflandrmada temel birim trdr.TR:Ortak bir atadan gelen,yap ve
grev bakmndan benzer zelliklere sahip,doada yalnz kendi aralarnda
serbeste reyebilen ve verimli(ksr olmayan) yavrular oluturan bireyler
toplulugudur.
A.kili adlandrma:Birinci kelime trn bal olduu cins addr ve byk
harfle balar,ikinci kelime ise tanmlayc ad olarak kullanlr ve kk harfle
balar.Her ikisi birden tr ad olarak gecer.
B.Snflandrmann birimleri:
Alemden tre inildike canllarda ortak zellik artar,birey says ve farkl
zellikler azalr.Trden aleme doru gidildike ise ortak zellii azalr,birey
says ve farkl zellikler artar.
Tr(species)
Cins(genus)
Aile(familya)
Takm(ordu)
Snf(classis)
ube(filum)
Alem(regnum)
Snflandrmada dikkat edilen hususlar= Hcre tipi says ve organeller,
morfolojik yaplar,reme ve beslenme ekli,simetri ekilleri,embriyo
tabakalarnn saylar,vt bolugu tipleri,vcut blmelerinin segmentli
oluu,bulunduklar ortam ve organizasyon dzeyindeki farkllklardr.
CANLILAR ALEM
Canllar hcre yaplarna gre ikiye ayrlr.
1-)Prokaryotikler :ekirdek zar ve zarl organelleri olmayan hcresel
yapya sahiptirler.Bu canllar Monera alemi olarak adlandrlr.
2-)karyotikler : Zarl organel ve ekirdee sahip olan canllardr.

Canllar Alemi

Prokaryotik canllar

karyotik canllar
Hayvanlar
Alemi

Protista Alemi
ube:
Protozoalar
ube:Bir
hcreliler
ube:Cvk
mantarlar

Mantarlar
Alemi

Bitkiler
Alemi
ube:MaviYeil algler

ube:Damarsz
bitkiler
ube:Omurgaszlar
Alt :Sngerler
Alt :Slenterler
Alt :Solucanlar
Alt :Yumuakalar
Alt :Eklem bacakllar
Alt :Derisi dikenliler

ube:lkel
kordallar

Alt :Damarl
tohumlu bitkiler

Snf:Kapal
tohumlu bitkiler

ube:
Bakteriler

ube:Damarl bitkiler

Alt :Damarl
sporlu bitkiler

Snf.Ak
tohumlu bitkiler

ube:Omurgallar
Snf:Balklar
Snf:Kurbaalar
Snf:Srngenler
Snf:Kular
Snf:Memeliler
PROKARYOTLAR
A-)Mavi-yeil algler: ekirdek ve kloroplast gibi organelleri yoktur.
Klorofil
pigmenti
stoplazmaya
dalmtr.Bu
yzden
yeildirler.
Sitoplazmalarn da fikosiyanin renk maddesi olduundan dolay bazlar mavi
renktedir.Hcre duvarlar(eperleri) selloz ieriklidir.Mantarlar ile birlikte
likenleri olutururlar.
B-)Bakteriler

KARYOTKLER
A-)Protista Alemi: Tek hcrelidirler,ekirdek yaplar karyotdur.Zarla
evrili organelleri vardr.Bitki ve hayvan zellii gsterirler.r:glena
kloroplast tar bitki zellii gsterir,hareket ederekde hayvan zellii gsterir.
a-)Kamllar b-)Amipler c-)Silliler d-)Sporlular
e-)Cvk mantarlar
Stoplazmalar ok ekirdege sahiptir.
Koloni meydana getirirler.Glikojen depo ederler.
Hcreleri amipsi ekilde ve epersizdirler.
B-)Fungi Alemi(Gerek mantarlar):Tamam hetetrofdur.ogunlukla ok
hcrelidirler.karyotik canllardr.Hcre duvar vardr.Bu duvar selolz ve
kitinden oluturulur.Niasta depo etmezler.Bunun yerine ya ve glikojen depo
ederler.Saprofit ve prazit olarak beslenenleri vardr.iletim demetleri
yoktur.r:aa mantar,maya mantar,apkal mantar.
C-)Bitkiler Alemi:
Kapal Tohumlu
a-)Tek enekli (monokotiledon) bitkiler:
-Tohum ierisinde embriyoda bir enek (kotiledon)bulunan bitkilerdir.
-ou tek yllk otsu bitkilerdir.Yaprak parelel damarldr.
-Gvdede kambiyum yoktur.Kapal iletim demetine sahiptir.
-Ksilem ve floem gvdede dagnk dizilmitir.r:Msr,buday,palmiye
(enek;tohumda yer alan bitki embriyosundaki yaprak taslaklardr.)
b-)ift enekli bitkiler(Dikotiledon )
-Tohum ierisinde iki enek vardr.
-ogu ok yllk(odunsu)bitkilerdir.Yapraklar as damarldr.
-Gvdede kambiyum vardr.Ak iletim demetine sahiptir.Demetler dzenli
dizilmitir.r:fasulye,elma ayiei,kiraz,nohut,domates
Tohumsuz (ieksiz) Bitkiler:
Tohumsuzlarda kk,yaprak,vde tam olarak gelimemitir.icek ve tohum
oluturamazlar.remeleri sporla veya metagenez(dl alma) ile olur.
Damarsz Bitkiler:letim demeti olmayan bitkilerdir.Kkleri yoktur.r:Su
yosunu , kara yosunu ,likenlerdir.
Damarl
bitkiler:
letim
demetleri
vardr.r:Erelti
otlar,At
kuyruklar,Kibrit otlar.
Aklama:Ksa gn bitkisi ; Ksa k periyotlarn da ieklenen bitkilerdir.
(Ttn,ptrak,soya fasulyesi).Uzun gn bitkisi; Uzun k periyotlarnda
ieklenen bitkilerdir.(Bamya , spanak)Ntr bitki; Bu tip bitkilerin
ieklenmeleri fotoperiyot uzunluklarna duyarl bir ballk gstermezler.(Msr
domates,krmz biber)

D-)Hayvanlar Alemi:
Omurgaszlarn zellikleri
1-Sinir eridi karndadr
2-Ak kan dolam var(Halkal
Solucanlar hari)
3-Embriyoda Notokord yok
4-Genellikle d iskelet var.
5-Bilateral ve radyal simetri var
6-Embriyoda solunga yar yok

Omurgallarn zellikleri
1-Sinir eridi srtdadr.
2-Kapal kan dolam var.
3-Embriyoda Notokord var.(Notokord
daha sonra omurgay oluturur)
4- iskelet var.
5-Bilateral simetri var.
6-Embriyoda solunga yar var.

Radyal simetri:Merkezden gecen dzlemler vcudu iki eit paraya

bler.rnek:Slenterlerde ve derisidikenlilerde grlr.
Bilateral simetri : Ortadan ve boydan boya gecen dzlem vcudu iki eit
paraya bler.rnek.nsanda grlr.
Not:Vcut saklg evre saklgna gre deien canllara Soguk kanl
canllar denir.(Degiken sl).Omurgaszlar,balklar,kurbagalar ve srngenler
souk kanldr.
Vcud scaklg evre scaklgna gre deimeyen canllara Sak kanl
canllar denir.Kular ve memeliler scak kanldr(Sabit sl).
Kalp
odack
says
Vcut
ss
Solunum
organ

Balklar
2

ki yaamllar
3

deiken

deiken

Solunga

Suda
Karada
Solunga Deri
Akcier
Az

Dllenme D
(genelde)
Gelime D
(genelde)
Azotlu
Amonyak Suda
Karada
boaltm (NH3)
NH3
re
rn
Olgun
ekirdekli ekirdekli
alyuvar
Deride
Pul
Pul bulunmaz
bulunur
OMURGASIZ HAYVANLAR

Srngenler Kular
3-4 aras
4
(yarm
perdeli)
deiken
sabit
Akcier

D
rik asit
ekirdekli

Akcier

Memeliler
4
sabit
Akcier

rik asit

rik asit

ekirdekli ekirdeksiz

Pul ve plaka Ty ve Kllar

bulunur
pul var
bulunur

1.Srngenler:
Hayvanlarn en basit yapl olanlardr.Gercek olarak doku,organ ve
sistemleri yoktur.Fakat hcreleri arasnda i blm vardr.Eeysiz ve eeyli
reme grlr.
2.Slenterler:
Vcutlarnda tek aklk bulunur.Bu aklk hem az hemde ans grevi
yapar.lk defa sinir a eklinde sinir sistemi gelimitir.Eeysiz veya eeyli olarak
rerler.r:Deniz anas ,mercan,hidra.
3.Yass solucanlar:
Vcutlarnda tek acklk bulunur.Sindirim sistemleri tam olarak
gelimemitir.ou parazit olarak yaar.Bu canllarda ilk kez ba gangliyonu
gelimitir.r:Planarya,tenya,karaiger kelebei.
4.Yuvarlak solucanlar:
Sindirim sistemlerinde az ve ans olmak zere iki ayr aklklar vardr.Bir
ksm sularda ve topraklarda serbest olarak yaarlar.Bir ksm ise hayvanlarda ve
bitkilerde parazit olarak yaarlar.r:Barsak solucan,kanl kurt,ascaris.
5.Halkal solucanlar:
Kapal dolam sistemine sahiptirler.Sindirim kanal zel blmelere
ayrlmtr.Deri
solunumu
yaparlar(Alnan
O2
deriden
klcallara
geer).Rejenarasyon yetenekleri fazladr.Blnerek oalabilirler.r:Toprak
solucan,slk.
6.Yumuakalar:Bir ksmnda ak,bir ksmnda ise kapal kan dolam
grlr.Vcut yzeyi,solunga veya akcier solunumu yaparlar.Karn blgesinde
kasl ayaklar bulunur,ayaklar hareketi salar.Bazlarnda kabuk bulunur(r:Midye
,istiridye.). r:Ahtapot, salyangoz, midye ,istiridye, mrekkep bal,smkl
bcek.
7.Eklembacakllar:
Protein,ya ve CACO3ten oluan d iskeletleri vardr.Zaman zaman
iskeletlerini deitirirler.Ak kan dolamna sahiptirler. Mlpighi tpleri ile
boaltm yaparlar.Eeyli olarak rerler.canllar ierisinde en fazla tre sahip
gruptur.Drt grupta incelenirler:
a)Kabuklular:Tatl sularda ve denizlerde yaarlar.Solunga solunumu
yaparlar.r: Yenge, karides, istakoz,dafnia(su piresi).
b)Aracnidler: r:rmcek,akrep,kene
c)ok ayakllar: r: yan ve krk ayak.
d)Bekler:
r: ift bacaa,iki ift kanada sahiptirler.Ak
dolam
sistemine sahiptirler.Trake solunumu yaparlar.Malpighi tpleri ile
boaltm yaparlar.Boaltm rn olarak rik asit ataralar.Eeyli olarak
rerler.Bakalam
(metamorfoz)
grlr.r:Karnca,ar,ekirge,bit,pire,kelebek,sinek.
Dllenmi yumurta
Larva
Pupa(Evik)
Ergin birey
8.Derisi dikenliler:

Tamam denizlerde yaar.Deri veya solunga solunumu yaparlar.Bu

canllarda,su-damar(kanal) sistemi bulunur.Bu kanallar tp ayaklara kadar
uzanr.Tp ayaklar hareket ve besin alnmasnda etkilidir.r:Deniz kestanesi.deniz
yldz,deniz hyar,deniz lalesi.
OMURGALI HAYVANLAR
Balklar:
Kurbaalar:
-Kalpleri iki zldr.
Bakalam gacirirler
-Soguk kanl hayvanlardr.
Kalpleri odackldr.
-Boaltm artklar Amonyaktr.
(Larvada 2 odack var)
-D dllenme ile oalrlar.
Souk kanl canllardr.
-Alyuvarlar oval ve ekirdeklidir.
D dllenme ile oalma olur
-Derileri pulla kapl.
Alyuvarlar oval ve ekirdeklidir
-Kkrdakl balklarda i dllenme rlr. Derilerinde mukus salglayan
-Amnion rtleri myoktur.
bezler bulunur.
-Vcutlarnda kark kan dolar.
Pul(deride) bulunur.
Srngenler:
-Kalpleri gzldr.
(Timsahlarda 4 gzldr)
-Alyuvarlar oval ve ekirdeklidir.
-Vt Sakl deikendir.
-Souk kanl canllardr
-Akier ile solunumu yaparlar.
-Deride salg bezi bulunmaz.
-Deri pullarla kapldr.
-Timsah,kertenkele,kablunbaa

Kular:
Kalpleri drt gzldr.
-Alyuvarlar oval ve
ekirdeklidir.
Vcut slar sabitdir.
-Derileri tylerle kapl
Ve ya bezleri bulunur
Artk maddeleri rikasitdir

Memelileri dier canllardan ayran zl:

-Kalpleri 4 gzldr.
-Btn memelilerde doan yavrular st ile beslenir.
-Ter ve ya bezleri vardr.
-Vcutda kllarn bulunmas.
-Kulak kepesi.
-Alyuvarn ekirdeksiz olmas.
-Yavrularn dogurmas.
-Yavrularn stle beslemesi.
-Diafram kas bulundurma.
-Akierlerin alveoll olmas.

Memeliler 3e ayrlr:

A-)Gagal memeliler:Gagal kirpi(Platipus) ,yumurtlarlar.Yumurtadan

kanlar stle beslenir.
B-)Keseli memeli:Kanguru ,kesei ay,kesede stle beslenir.
C-)Plasentali(Gbek ba) memeli:Yavrularn ana karnndaki plasenta ile
beslerler.
Gagal memelilerde bol vitellslu yumurta ile vcut dna atlan embriyo
geliimini vcut dnda tamamlayp anneden st emerek bir sre
beslenir.Keselilerde ise yavrular keseye trmanarak st ile beslenir.Gagal ve
keseli memelilerde plasenta yoktur.
Vcut bykl

Not=Memeli hayvanlarda vcut bykl

le hz arasndaki ilikinin grafii.
Metabolizma hz

Vcut bykl azaldka metabolizma hzlanr.

AYIRALAR
1.Fenol krmzs zeltisi+Asit
Sar renk verir.
Fenol krmzs zeltisi+Baz
Koyu krmz renk verir.
2.Kire suyu+Asit
Deime olmaz
Kire suyu+CO2
Bulanma beyaz kelek oluturur.
Kire suyu+Soluk fleme
Bulunma ve beyaz kelek
oluur.
3.Ba(OH)2 , KOH
CO2 tutuculardr
4.Glikoz+Benedict veya fehling zeltisi
Is
Tula krmzs renk
verir.
5.Niasta+yot zeltisi(lugol)
Mavi-Siyah renk verir.
6.Protein+Biret ayrac(Mavi)
Is
Mor renk verir

7.Protein+Nitrik asit zeltisi

Is
Ack sar renk verir.
8.Ya+Eter Kat
Saydam leke oluur.
9.Turnusol kad : - Asitlerle krmz renk verir - Bazlarla mavi renk verir.
10.Kongo krmzs : Asitlerle mavi renk verir - Bazlarla krmz renk verir.