1908 Grevieri — Iki Rapor } 23 Temmuz 1906'de edildikten sonra, Selanik, Istanbul ve Izmir basta olmak tizere Osmanh Imparatorlugu'nun bircok kentinde igcllerin, yllaru birikiminin itisiple grevler Srgtitlediklerini liyoruz; Daha sonraki dénemlerin ekonomik, toplumsal ve siya- sat gelisinelerinin kékenlerini, ik isaretlerini tagiyan TI, Mesru- tiyet giinleri, igei-igveren iiskilerinde de ilging gelismelere tantk olmustar, Gergekten, II. Mesrutiyet'in ilk gtinleri is¢i_hareketi bakumndan Szel bir éneme sahiptir. Bu dinem grevierinde grev- cilerin istekleri, grevierin baslatilmasi, yonetimi ve sonucland:- nilinast, igveren ve yOneticilerin grevier karsismndaki tutumu, ayrt ayri incelemelere kouu olacak niteliktedirler. © yillarda ekonomide yabanct sermayenin egemenligi anm- sansa, grevierden éncelikle yabanct sermayeli sirketlerin etki- Tendigini sbylemek kolaylasacaktrr, Bu baglamda, onlarin ve él kelerinin Osmanh Imparatoriugu'ndaki temsilcilerinin grevier karsisindaki tutumlanmn arastinimasimn yararh olacagi acik- tur, Béylece, bir yandan da o dinem grevierinin olusumu ve ge- lisimi konularinda bilgi sahibi olabilecegiz. (0 dénemde Ingiliz ve Alman sermayesi_yaninda | Fransiz sermayesinin agirhgi anumsamrsa, Fransa Disisleri Bakanllt Argivinde 1908 grevierine iliskin belgelerin. arastmilmasinin ge- reklilifi ortaya gikacaktar, Sz konusu Arsivde yaptigumi ini a Yolcu trenleri hizmetinin yerine getiriimest hala saglanmakla lemelerde, bu alanda ilging ve Gnemali birgok belgeye rastladik. s Bu yazida bu belgelerden ikisine, Selanik Konsolosu L, Séon'un isle, hig ber mal trea! nlagtima kooulamsyor. iki raporuna yer vermek istiyoruz, Ik raporda igci hareketine ve ‘Selantk = Istanbul Hatt: Demiryolu Sirketi de artik kaygr grevcilere kars1 olumlu diyebilecegimiz yaklagumin, ikinei rapor- Jan: saklamyor. Son olarak iskele igcileri bu sirkette isi dur- dda yerini elestiriye ve kétiimserlige buraktugm gérecegiz. Ba durdular ve karsilikh birkag édin sayesinde hemen yeniden is- geligmede, grevierin gittikee yaygmbk kazanmesinin ve sireleri- ban yaptilar. Bugin, durum daha fazla tehdit edicidir. Sark nin wamasinn yaninda Franstz sermayeli girketleri de etkile- Pemiryoln Sirketi personelince tesvik edilen ve clasilikla onun” mesinin rolii olduju kesindir, Ikinei raporda Fransuz yurttasi bir Ja dayamigma iginde bulunan Hattin ve Birolarmn biitiin perso- igverenin kaygilarina ve yetkililer neadindeki girisimlerine ézel neli, yarin Yénetime verecekleri. isteklerinj hazirhyor. Yénetim- bir yer verilmesi, bu acidan deierlendirilmelidir. Simdi, siz den dzellikle agafidaki temellere gore ticretlerin ariumlg. is- Séon'a biralayoruz, Ik rapor 28 Agustos 1908 tarihli: fenecektir: 400 kkurustan az olan ticretler icin % 50; 400 - 1000 T— Caligina kogullarinm iyiletirimesi igin ici sinh iginde kurusluk Gertler igin % 30 ve 1000 kurustan cok dcretler icin rgitlenen giictin ilk gésterileri: ae . ‘ ‘ Konsolos, daha sonra. 23 Temmuz'un hemen ertesinde ¢Yu- nan, Bulgar ve digerlerinin» bircok kentte yaptiklan kardestik ésterilerinin dogurdugu olumtu izlenimlerin yerini, bugtin «Ma- (8) Konsolosun s8z0nd ottigi Korite, ITC'nin Selonikte bulunan drgutddor., indigt gil. 1. Megrutivet ile birkto ITC'nin o zomana dek glzli coligan komiteleri hem sayiionni arturmig, hem de yerel yéneticilerin yetkileriai Poylogmaya baslamislardir. Komite Gyelerinin bir kism taninmaka bir- ito, giziik iikesine gene! olarok gadik kolinmgti. kedonya uluslarmm haztladiklan degisik programlar Brentt- dikge artan bir dlgtide umutsuzluga biraktigim, ve eskiye oran- Ja daha az sayida olmakla birlikte Bulgarlarla Yunanhiar ve Bulgarlarm kendi aralarmda Sldirme ve Katliamlara rastlan. ‘digi. Turkiye ile Bulgaristan arasinda savas sdylentisinin ya- yildigim belirterek, raporunu sdyle noktalty. ‘Gonug olarak, ydnetsel Srgitsizlik, toplumsal calkant, sit yasal tedirginlik nedeniyle durum, girildigi gibi baz hayal- Gilerin Anayasa’nsh ilk giifinde gergeklesmesini girmek iste- dikleri ideale yanit vermekten uzaktir. Gercek digi bu deBisimt hayal etmek yerine, bugiin yasadigimuz ve normal olarak bir rejimin yal. ile bir digerinin kurulugu strasinda dogmas ka~ qmulmaz, bunalm déneminin Sngérilmiy olmas: daha yararh Sonuglar, getirecekti, HAla umutlu bir bekleyis icinde bulunan hikimetin, durum daha kétilesmeden kendini kabul ettirmeyi basarmasim ve bit kez. yerlestikten sonra ya beceriklilik ya da zorla, salam bir bicimde diizenin egemenligini giivence altima almak igin binyesini sdglamlastrrmasim —temenni etmek ge- rekiyor> Konsolosun, ikinei raporunda, TTC Selénik Komitesini grev- cilerin isteklerini desteklemesi ve Valinin yetkilerine kangma- ‘st nedeniyle clestirdigini giriyoruz, 1TC Komitelerinin Sel&nik ve lzmir'de Valilerin yetkilerine karistiklarina, greveileri des~ teklediklerine bircok belgede rasthyorur, Itiihatelar, dzellikle yabanci sermayeye ait sirketlerdeki grevleri desteklemislerdir. Bu destekte ITCinin 23 Temmuz Sneesi iggilere vakmlgi kadar, milli iktisats digincesi de rol oynamstir. Ancak grevlerin ‘uzamasi, sirket yoneticileri ile yabanci ike temsilcilerinin 1s ark ve siirekli basvuralan ve nihayet malt nedenler, ITC’nin, giderek iktidarin grevlere karst tavir almalarina vol acmistir, Bu gelismeler sonucu, yabanci sermayenin agtrhikta butunduiu aumuma miteallike hizmet_giren sirketlerde grevi dizenlemek ‘amaci ile 8 Ekim 1908'de Tatil-i Esgal Cemiyetleri Haklande Kanun-u Muvakkat cikarimistir. DOZELTME Seyfettin Girrsel'in «Osmanh Toplumsal Yapisi ve Kapita- lizm» yamsinda, kapitalizme gecisin iktisadi etkenlerinin liciineiisi atlanmistir.Yukanda, s. 22'de, ikinei paragraftan son- 3 — Tarmsal verimin artmasi> ibaresi gelecektir, Yazardan ve okuyucularumizdan dziir dileriz.