MAKALE

Hukuk nnde Kadn Erkek Eitlii

Glendam TEMP Ne yazk ki bugn -kadnlar bu konumundan da geri plana, ortaa karanlklarna itmek isteyen eilimler belirmitir.
nsan Haklar Evrensel Bildirgesi ilk maddesinde tm insanlarn cins fark da gzetilmeksizin eit olduunu belirtir. Ayn ekilde 1982 Anayasas da 10. maddesinde herkesin cins fark olmakszn yasa nnde et olduunu hkme balanmtr. Ne var k, hukuksal dzenleme ile yaanan gereklik her zaman akmamakta, farkllk gsterebilmektedir. Szgelimi kadn lan n SEME ve SELME hakkna "'ilikin dzenleme birok Avrupa lkesnden daha erken bir tarihte 1934'te Yaplm olmasna karn kadnlarn siyasal katlmnda kayda deer br ilerleme yaanamamtr. Demek ki, dzenlemenin varl tek bana yeterli olamamaktadr. MEDEN YASADA NELER VAR? Trk Medeni Kanunu Byk Millet Meclisi'nde 17 ubat 1926'da kabul edilmitir. Yasa 4 Ekim 1926 gn ise yrrle girmitir. zel yaantnn eitli alanlarndaki ilikileri hukuksal sonulara balayan Medeni Kanun svire'den alnmtr. Yasa, gnne gre kadn haklarnda deeri yanstmayacak nemli bir ilerleme, kadn haklarnda br reformdur. Mecelle'nin Kadn ikinci snf insan sayan, bu anlamyla kadn erkek arasnda bir eitlii hi konu edinmeyen tutumu le Meden Yaanr getirdiklerinin basit bir karlatrmas ilerlemeyi gzler nne serebilir. Bununla birlikte yasann baz hkmleri eskimi, gnn koullarna uymaz olmutur. Bu hkmler arasnda kadn erkee balayan, tabi klan ve onun kimi haklarn kstlayan maddeler bulunmaktadr. Bu eskiyen hkmler gnmzn insan haklarna, elerin eit halklardan yararlanma ilkesine, uluslararas szlemelere, Anayasaya aykrlklar tamaktadr. Bu hkmlerin deitirilmesi zorunludur. Nitekim kaynak svire Meden Kanunundan eitlii bozucu bu hkmler kartlmtr. Anayasa Mahkemesi de Medeni Kanonun kadn erkek eitsizliine yol aan hkmleri.."Anayasaya aykrlk" iddias ile nne geldiinde, nkrrii "eitlik ilkesine aykr olduu11 gerekesiyle iptal etmek yoluna gitmektedir. Szgelimi Medeni kanonun kadnn alabilmesi iin kocann iznini arayan 159. maddesi Anayasa Mahkemesi tarafndan 29.11.1990 tarih, 1990/30 Esas; 1990/31 Karar sayl karar ile iptal edilmitir. Mahkeme "kocann karasnn mesleini veya iini yrtmesi iin izin vermesi veya uygun grmezse izin vermemesi kuralnn kadnn kiilik haklarn ihlal ettii gibi Anayasann 10. maddesinde yerini bulan kadn-erkek eitlii ilkesine de aykrlk oluturduu11 grndedir. Mahkeme ayrca Medeni Yasada yer alan ve kadn erkek eitliini bozan baz hkmleri de sayarak bunlarn da uygun ekilde ortada kaldrlmas gereine iaret etmitir. ETL BOZUCU HKMLER Yasann 152. maddesi "koca birliin reisidir, evin seimi, kar ve ocuklarn oeindirilmesi ykmll kocaya aittir"' eklindedir. ok ska eletirilen bu hkme ynelik eletiriler yerindedir. yle k, iki et insann gnll birliktelii11 anlamna gelen evlilik ilikisinde erkei dana stn tutarak ona "reislik unvan vermenin hibir tutarl aklamas olamaz. Bu hkm kadn korunmaya muhta grme mantnn rndr. Ve burada ak bir eitsizlik sokonusudur. Reis bir "ete"ye gerekebilir. Ama evlilik ilikisi bir ete ilikisi deildir Evi geindirme ykmllnn kocaya ait olmas ilk bakta kadn

ada Hukukular Dernei Yayn Organ 'ADA HUKUK YIL:2Say: 7-18 Eyll - Ekim 1993'den alnmtr,

44

lehine gibi gzkse de aslnda aleyhine bir durum oluturmaktadr. nk sorumluluk hemen beraberinde yetkiyi getirmekte, kocann eline yetki vererek kadn daha geriye itmektedir. Ayn ekilde tfortak evin seiminde son sz kocaya tanmann11 dayana/aklamas olsa olsa kadm erkee tabi klmak, "erkein dedii olur" szn kadnn kabul etmesi demektir. Eitsizlik yaratc bir hkm de 153. maddedir. Bu madde kannn kocann soyadn tamasn, evin mutluluu iin gcnn yettii oranda kocasna muavin ve mavir olmasn istemekte ev ilerini karnn yapacan belirtmektedir. Birincisi, kadnn kocan in soyadn almas, ilkel kabile toplu m unun geleneinin bi r uzantsdr ve Icabul edilemez. lkel toplumlarda kadn kocann kabilesine katlyor ve o kabilenin br yesi oluyordu. Ama gnmz ailesi iki kiinin ortak, gnll iradeleriyle olumaktadr. Kadnn kocasnn kabilesine katlmas szkonusu deildir. Kadnn kocasnn soyadn alma zorunluluu kadn erkee bal/tabi klmann, onun kiiliini/kimliini geri plana itmenin bir yolu, yntemidr.Aile birliinde kadna muavinlik {yardmclk), mavirlik (danmanlk) tanmaksa cadna deer vermenin tesinde onu geri plana itme, eit sz ve karar sahibi olma hakknn elinden alnmas anlamna gelir. Ev ilerini kadnn yapma zorunluluu ise kadn yceltmemekte, tam tersine eve hapsederek dnya ile ilikisinin kesilmesine nedeni olmaktadr. Kadnn yapt ev " leri "gze grnmemekte11, ev nda yaplan alma karl elde edilen gelir kutsal addedilmekte ve sonuta para kazanann, dolaysyla da erkein eve kesin hakimiyeti szkonusu olmaktadr, Doal ve normal olan, ev ilerinin ortak biimde yaplmasdr, Yasann 153, maddesi de insan temel hak ve zgrlklerine, uluslararas szlemelere ve 1982 Anayasasna ak bir biimde

aykrlk gstermektedir. Medeni Yasann 154, maddesi "evlilik birliini kocann temsil edeceini, uygun grrse karya da temsil hakk verebileceini" belirtmektedir. 153. maddeye ilikin eletirilerimiz bu hkm iin de geerlidir, Ortak, gnll birliktelik anlamna gelen evlilik ilikisinde yasa ile kocaya stnlk tanmak ilikinin ruhuna aykrlk oluturur. Yetki ve sorumluluun ortak olmas ilkesi evlilik ilikisinde temel* saylmaldr. Elerin mallarnn ynetimlinin kocada olmas da benzer bir eitsizliin rndr, Yasa, mallarn ynetimi konusunda kocaya tam yetki verdipi gibi, ayn ekilde ocuklarn ynetiminde de, yani velayet hakknn kullanmnda da kocaya yetki tanmtr, Medeni Yasa evli kadn ve erkein arasnda haklarn ve yetkilerin paylamnda Anayasa Mahkemesinin de belirttii gibi tam br eitlik salamamtr. Evlilik ilikisinde eitli saiklerle kadn kocann egemenlii altna sokulmutur. Bu ve benzeri hkmlerin nmz gerekliine uygun bir iimde vakit gei rilmeksizin dzeltilmesinde yarar vardr.

CEZA YASASINDA BR ETSZ HKM DEMOKRATK TOPLUM Ceza Yasas evli elerin zinasn GEREKLL evlilik ilikisini tahrip edici bir fiil Meden Yasa, gnne gre, grerek yasaklam ve cezai, ilerici hkmler yaptrma balamtr. Evli olduka tadnn ya da erkein evlilik iermitir, Kadnlar asndan, balarn korurlarken bir baka tm zel ilikiler asndan kii ile birlikte olmalar evlilik kazanmlar salamtr. Ne yazk bugn kadnlar bu ahlak nde kabul edilmeyebilir. ki Ne var ki eer byle bir durum konumundan da geri plana karanlklarna itmek varsa artk evlilik ilikisinin kendisi ortaa isteyen eilimler belirmitir. En zedelenmi, rm demektir. Ve ilk yaplmas gereken ey eleri tehlikelisi de kadnlarn farknda ceza tehdidi altnda tutmak deil dahi olmakszn kendisini ikinci evlilik birliinin sona erdirilmesi, snf insan konumuna iten bu eilimlere elerin boanmalardr. antidemokratik katlmalardr. Dolaysyla baka bir insanla Kadn erkek eitsizliini birlikte olduu gerekesiyle kiinin cezaevine konulmas ortadan kaldrmada kadnlarn zoraki bir ahlak savunusu olduu kendi haklarna sahip kmalar, ib, bu treteni eilimi bulunan haklarnn savunusunu yapmalar, iileri gizli olarak iliki kurmaya demokratik toplum olmann gerei ve sonucudur. ynelten bir baka ahlak Varolan hkmlerse yasalarda tahribattr. Doal ve insani olan *''zina"nn kalmamal, somut uygulamaya, mutlak bir boanma nedeni yaama geirilimelidir.B 45

saylmasdr. Cezai yaptrmn burada yerinin olmamas gerekir. Zinaya ilikin yaklam bu olmaldr. Ne yazk ki Ceza Yasas bir yandan zinay su olarak grrken dier yandan da zina konusunda kadn ve erkek asndan byk bir eitsizlik ngrmtr. Eitsizlik yaratmtr. Ceza Yasasnn kadnn zinasn dzenleyen 440. maddesine gre "evli kadnn bir baka erkekle bir kez birlikte olmas" zina suu iin yeterli grl m st r. Bu na Karlk erkein zina suunu ilemi saylmas iin ise 441. maddeye gre "kocann kars ile birlikte oturduu eve baka bir kadn getirmesi, ya da kocann baka bir kadnla herkese bilinecek ekilde kan koca gibi yaamas" aranmtr. Buna gre kadn bir kez bakas ile birlikte olursa zina suu var saylacak, erkein zinas iin ise bir kez baka kadnla olmasndan te bunu aleni bir ekilde yapmas, alkanlk haline getirmesi aranacaktr. Kukusuz olumsuz bir durum karsnda da olunsa ak bir eitsizlik, ifte standartl bir .yaklam szkonusudur. zm, bu hkmlere ilikin olarak bir "eitlik" salamaktan ok, bu zina hkmlerinin yasadan karlmasdr.