Olaylar erdemin szgecinden geiren

gerek aydnlara,
haberleriyle ezber bozan
gerek gazetecilere,
karanl yakacak olanlara
ve
nsanln gzel gelecei iin almann,
bireysel mutluluun kayna olduu bilinciyle
katkda bulunmay srdren,
yar yolda brakmay akllarndan bile geirmeyen,
yurdumuzda ve uzak lkelerdeki
insan gibi insan dostlarma
ok zel teekkrlerim ve sayglarmla...
Gn olur,
onlarn adlarn da yazabilecek denli zgr
ve gvenli bir ortama kavuuruz...

ifre zc: "project democracy"

Sivil rmcein Anda
Toplumsal Dnm Yaynlar: 242
Aratrma ve nceleme: 84
Yazan
Yaynevi Kurucusu
Genel Yayn Ynetmeni
Yayn Haklar: copyright

Mustafa Yldrm
Hayri Bildik
Hatice Bahtiyar
Toplumsal Dnm Yaynlar ve
Mustafa Yldrm
e-posta
toplumsaldonusum@superonline.com
ISBN
975 - 6448 - 43 -1
1. Basm
Mays 2004
Geniletilmi 2. Basm
Mays 2004
Geniletilmi 3. Basm
Austos 2004
Geniletilmi ve Gncellenmi 4. Basm : Ocak 2005
Geniletilmi ve Gncellenmi 5. Basm : ubat 2005
Kapak Tasarm
Yusuf Aslan
Genel Datm
KARDAK
kardakegitim@ttnet.net.tr
Narlbahe Sok. No: 6 Caalolustanbul
Bask-Cilt
Can Matbaas stanbul

4. BASIM N
Savc Danilo Anderson, Venezuela'da yaplan serbest
seimlerde byk oy farkyla devlet bakanlna gelen Chavez
ynetimine kar 2002'de dzenlenen darbeyi soruturuyordu.
Darbeye ABD'den para ald kantlanan subaylar, Amerikan
devletinin hazinesinden beslenen NED'in parayla ve elemanla
destekledii dernek, vakf, moda adlandrmayla sivil toplum rgtleri,
Amerikan gdml sendikalar, Venezuela'da serbest pazar idealine
ve Amerikan irketlerine bal iadamlar, iadamlarnn medyas
katlmt. Darbe Venezuela halknn byk isyan sonucunda
amacna ulaamam ve subaylar ABD'ne kamlard.
Savc Danilo Anderson, ABD ile sivil rgtler arasnda
oluturulan parasal balar ve CIA ilikilerini dosyalad. Soruturma
at kii says 400' bulmutu. 'effaflk' ve 'demokrasi' ideallerine
ball propaganda eden ABD siyasi partilerine, sendikalarna,
iadam rgtlerine, George Soros gibi piyasa kartrclarna bal
sivil(!) rgtlerin askersel darbeye katlmalarn artc bulanlar
olabilir. Bu byk bir yanlgdr. nk lkeleri dardan kuatan ve
ierden ele geirerek doal kaynaklarna, i pazarna, igcne el
koymak isteyen byk irketler, byk para piyasas etelerinin
gdmndeki devletler amalarna ulamak iin demokrasi ve
zgrlk cilasyla rtlm maskelerini gerektiinde bir kenara
atarak kanl ilere giriebilmektedirler. Bunu kantlamaya gerek yok.
nk szde sivil rgtleri ynetenlerin gemilerine bakmak
yeterlidir.
Demokrasi oyunuyla hazrlanan darbeyi soruturan Danilo
Anderson bir byk maazann nnde silahl saldrya urad. Bu
saldrdan kurtulmay baaran Anderson iki hafta sonra, 18 Kasm
2004'te Caracas yaknlarnda arabasna konulan bombann uzaktan
patlatlmasyla ld. ABD elilii suikast knamakta gecikmedi.
Demokrasi ve liberal iktisadiyat perdesinin arkasnda rlen
an nereye ulatn bilmeden olaylar alglamak ve olabilecekleri
ngrmek olanakszdr. Salt dnsel, bilimsel, siyasal ilikilerle
durumu aydnlatmak da olanakszdr. Sivil ilikileri besleyen para
akn grmek gerekiyor. Sanat Mark Lombardi de byle
dnyordu. Bizim gibi kitap yazmak yerine Lombardi, parasal
ilikileri resimle birletirdi ve ebekenin haritasn, para kanallarn
tablolara geirdi. rnein George Bush Jr.'un ynetiminde yer ald
Harken Energy firmasnn Suudlara, Osama Bin Ladin'e ulaan para
kanaln resmetti ve bu iin iine bir de CIA grevlisi James Bath'
yerletirdi. Irak'a satlan biyolojik ve kimyasal silah hammadde
ticaretini, nkleer teknoloji transferi iin ABD tarafndan garanti
edilen 5 milyar dolar, mafya bankalarnn izgilerinde dolatrd.
Mark Lombardi resimlerini sergiledi. FBI baz tablolar alp
gtrmek istedi. Mze ynetimi izin vermedi. Bu olaydan ksa bir
sre sonra Lombardi atlyesinde boynundan aslm olarak bulundu.

Bu tr lmlerin ardndan yaplan yaln

"Lombardi manik depresyon yayordu..."

aklama

yinelendi:

Uzaklarda byle oluyor da lkemizde baka trl m

geliiyor?
Kimin
elinin
nerelere
ulaabildiini
mahkeme
tutanaklarndan okuyalm:
"Sank Rt Aytufan sz isteyerek <Durumadan ksa bir
sre nce Eskiehir Cumhuriyet Basavcs'nn odasnda
birtakm yabanc gizli servislere ait olduunu tahmin ettiim
kiilerce sorgulanmak istendim; buna dair dileke ibraz
ediyorum> diyerek 3 sayfalk dilekesini okudu, ibraz etti,
[1]
okundu, dosyasna konuldu."
Sank el yazsyla kaleme alp mahkemeye sunduu
sayfalk dilekesinde "Bugn ABD Gvenlik Mstear ve CIA
tarafndan sorgulanmak zere alnabiliyorsam, yarnda(da)srail veya
bir baka lke heyeti tarafndan alnp sorguya m ekileceim?!...)
Trk heyeti, Trk istihbarat tekilatlar Amerika'da, srail'de veya bir
baka lkede cezaevinden bir san alp, yine o lkenin savcsnn
makamnda sorguya ekebiliyor mu?" diye soruyor. Uur Mumcu'nun
ldrlmesiyle ilgili davann tutanaklarna ve dosyasna giren bu
savlarla ilgili bir baka yoruma ya da sorgulamaya rastlanmyor.
Think-tank' , 'dnce topluluu', 'atlye almas', 'proje',
'yuvarlak masa toplants', "bilimsel konferans', 'NGO' ve 'sivil toplum
rgt' adlandrmalarnn bir byk an dmlerini nitelediini
grmek gerekiyor. te bu an kanl-paral ileyiidir ki, toplumu u
mahkeme tutanana geen satrlara karn duyarszlatryor.
Gazeteciler susuyor, kurumlar arkasn dnyor.
Bu artc ve akl almaz tutum ylesine bir biim alyor ki,
olaylarn iinde yaayan kiiler ya da kurulular neyi kiminle yaptn
da ayrmsamayabiliyor. Dnyann 92 lkesinde devlet ynetimlerine
paralel ynetim ebekesi oluturan ABD ve Bat Avrupa devletleri
egemenliklerini gizliden deil, olabildiince aktan pekitiriyorlar.
Bunu yaparken kurduklar ya da kurdurttuklar dernek ve vakflar
araclyla toplumun tm kesimlerini rgtlyor, yasa deiiklii
almalarn ynlendiriyor ya da yasa tasarlarn kendileri kaleme
alyorlar. lkeyi ynettiini sanan devletin kurumlarna 'reform' iin
para veriyor ve deiiklikleri kendi bildiklerince ynlendiriyorlar.
Ad 1982'de ABD Bakan Reagan tarafndan "project
democracy" olarak konulan operasyon Dou Avrupa'y zmt.
Gizli rgtlenmelerle Polonya kartrlm, Moskova'da kurulan
derneklerle ynetime szlm ve muhalefet rgtlenmiti. Sosyalist
sistemin kertilmesinden sonra ulusal devletlerin i dzenlerinin ele
geirilmesi ve paralanmas sreci balatld. Trkiye gibi mttefik
lkelerdeyse, olas bamszlk eilimlerini bastrmak ve devletlerin
tm ulusal ekirdeklerini yok etmek, iktisadi ortamlarn korunaksz,
1

2 No'lu DGM, 2000/102 esas numaral 7/9/2001 Celse 15 Sayfa No: 130.

ynlendirilebilir, gerektiinde kartrlabilir bir durumda tutabilmek

iin gdml rgtlerin desteiyle yasal deiiklikler yaptrmay
baardlar. Kirli operasyonlar sakl tutarken toplumun tm
kesimlerini istedikleri anda harekete geirebilecek denli rgtlemi
bulunuyorlar.
Operasyonun en nemli aya "ok kltrllk" stne
kuruldu. Balarda "farkllklar zenginliimizdir" diyenleri bile
artacak denli ksa bir srede farkllklar etnik aznlk isteklerine
ykseltildi. Toplumun dinsel dayanmasn da denetim altnda
tutabilmek iin "Din Hrriyeti" senaryosunu byk bir baaryla
uygulayan ABD rgtleri, dinsel topluluklarla, eyhlerle, hlarla,
vakflarla ilikilerini gelitirerek demokrasi(!) cephesine kattlar. yle
baarl oldular ki, Irak igali srecinde kar kmas beklenen
Trkiye'nin slamc muhalefeti bile vurdumduymaz oldu. Trban'
zgrl rgtlenmesiyle ve eylemlerle birlikte kurumlarn ve
toplumun tepkileri lld. Gerektiinde suikastlar dzenlendi.
Operasyon her kesimi T.C'nin yasallna kar birletirdi.
Siyasal partiler 'siyasi eitim' ad altnda operatrlere bulanca
topluma nderlik edecek muhalefet de kalmad.
Uzun yllar sren aratrmalarla hazrlanan bu kitabn yayn
sreci de operasyonun ruhuna uygun olarak gizli engellerle doluydu.
Neyse ki, yaklak iki yllk bir gecikmeyle yaymlanabildi. lk
basm byk ilgi grd ama belirli bir yanll da ortaya kard.
Okurlarn ou, yabanc ilikilerini "amalar dorultusunda dolarla
kazanlm olan vakflar", "kendisini parayla satm" olan kiiler
dzeyinde deerlendirdiler. Bu yaklamn ztt da var. Bir
konferansm srasnda "Ne olmu canm 50 bin dolar almlarsa"
diyenlere rastladm. lkenin yurtseverleri iki yapraklk yayn
karmak iin birka milyar bulamazken 50 bin dolar
kmseyenlerin liberal satlara nasl kapldn grmek ilginti.
Oysa olay daha derindeydi. Bir lkede yaayanlarn dnce
sistemleri ele geiriliyor, demokratik kitle rgtleri yok edilirken
birka semece kiinin kurduu dar yeli dernekler toplumsal
muhalefeti, gdml medya ve devlet yneticilerinin desteiyle
gtme yeteneine kavuuyorlard. Bu demek ve vakflar dardan
aldklar byk devlet desteinin karln o devletin dilerine
ulatrlan raporlarla verdiklerinin ayrdnda olmallar.
Eskilerde
"casusluk"
olarak
nitelenebilecek
bu
uygulamalar imdilerde 'demokrasi iin ortak alma' ad
altnda rahata zmsenebiliyor. Yabanclarn dernekleri, vakflar
ve siyasi partileri toplum ynetiminde etkinlik salayabiliyor.
Bakentte bile ubeler ayorlar. Zaman geldiinde harekete geip
merkezi devleti ele geirecek olan genlik rgtlenmesi iin byk
paralar harcanyor.
Konuyu "hainler" ya da "ihanet" ya da "misyonerlik" gibi dar
gruplarn eylemi dzleminde ele alanlar hedef saptrmaktadrlar.

Bunu yaparken yaylmac devletlerin sistemlerini bu sitemin

arkasndaki byk irketleri ve yurdumuzdaki balantlarn da
rtmektedirler. Yaylmac devletlerin yzlerce yldr srdrdkleri
kanl igalleri bir sistemden nce bir dine, daha sonra bir mezhebe
indirgeme
hneri
gstermektedirler.
Hristiyan
misyonerlik
giriimlerini olduundan daha byk gsterip karsnda slamiyet'e
dayal bir rgtlenme ve cephe yaratarak din devleti zlemlerini
ykseltmeye, laiklii ykarak ulusal devleti paralamaya alyorlar.
Ustaca yrtlen bu ynlendirme operasyonunun aktrlerinin
gemiine bakmak gerekiyor.
Kitabn 1. ve 2. basm Mays 2004'te ve 3. basm Austos
2004'te yaplmt. Son ayda ylesine gelimeler oldu ki, kitab
gncellemek
gerekti.
Gncellemeler
yaplrken
"demokrasi"
operasyonunun salt dnsel ve sivil(!) dzlemde kalmadna da
tank olundu. Demokratik, serbest seimlerle ykamadklar
ynetimleri iddete dayanarak ykmaktadrlar. Savcnn ldrlmesi
iin hangi boyutlara ulatrabileceini de gstermektedir.
Bu basmda Orta Asya lkelerindeki operasyonlara, CIA'nn
niversitelerdeki rgtlenmesine, NED'in yneticilerinin Trkiye
ziyaretlerine, Venezuela'daki gelimelerle ilgili bilgilere, Trkiye'de
2002- 2003 yllarnda NED parasyla ve yerli ibirlikileriyle yrtlen
yeni almalara alnan dolarlarla birlikte yer verildi. Grcistan ve
Ukrayna 'project democracy' operasyonunda para ak ve 'proje'
kapsamlar birer tablo olarak eklendi. Ayrca Moon tarikatyla ilikili
kurulularn ksaltlm listesi de eklendi. Adlar dizini biraz daha
geniledi ve 2600 maddeye yer verildi. Bu arada belirtmelim ki,
kitabn sayfa saysn snrlamak zere dizinde irket adlarnn
ouna yer verilmedi.
Canl olarak srmekte olan bir operasyonu ansiklopedik bir
kitaba geirebilmek olduka g oldu. Daha kitap basma giderken
kanl ya da kansz yeni olaylarla karlalyor. Kitabn okuru baka
lkelerde, rnein Grcistan'da, Ukrayna'da ya da bir baka lkede
Bat gdml muhalefet kalkmalarn kolaylkla zmleme
olanana kavumaktadr. nk operasyonun aralar da yntemi
de ayndr.
Kitapta yer verilmeyen szde sivil rgtlerle yabanclarn
ilikilerini gsteren ve gerekten bir rmcek an andran balant
emalarn kitaba eklemeyi yine baaramadk. nk byle bir ema
iki ya da boyutla bir dzleme yerletirilemeyecek denli ok boyutlu
olmaktayd. Sorun grntnn oluturulmasnda deildi elbette.
Bylesi bir ema ancak ok byk bir kda geirildiinde
okunabilirdi. Yani tpk Mark Lombardi'nin yapt gibi byk tablolara
yapmak gerekiyordu. Ne ki, okurlar byle bir ematik balanty
kendileri iziktirebilirler.
Kirli ya da saydam ilikiler a fiziksel olarak grldnde
'WEB' yani 'rmcek A' adlandrmasnn ne denli hakl olduu da

anlalacaktr. Kitapta yer alan bilginin, baka lkelere bakarken

kendi lkemizde de olmakta olan grebilmemize ya da olacaklar
kolayca kestirebilmemize yardmc olacana inanyorum.
Kitabn ilk basmna deer veren ve tantan bata Attil
lhan ve M. Emin Deer olmak zere tm yazarlara, aydnlara,
kurumlara, yrekli gazetecilere, gnlden desteini hibir zaman
esirgemeyen dostlarma, kitabn yaynnda, datmnda, satnda
emei geenlere, kitaptaki bilgileri kullanarak genlii uyandrmaya
alanlara teekkr borcum bulunmaktadr.
27 Aralk 2004
M. Yldrm

UYUMAYANLAR DA VARMI

Amerikal Albay, kapdan karken bir an durdu ve grmeyi

ac szlerle noktalad:
"ABD ile Trkiye arasnda Ortak Savunma birlii
anlamasna gre yaplan yardm, hibe, sat ya da herhangi
bir nedenle size devredilen, bilgi, proje ya da malzemenin
sahibi yalnz ve her zaman, Amerika'dr, benim devletimdir."
Amerikal albay, yzmze bile bakmadan, sradan bir eyden
sz eder gibi srdrd aklamasn:
"Bunlar size, 'Ortak Savunma (anlamas)'nn gerei olarak
devrediliyor. Dikkat ederseniz bunlarn stats Kongre
Yasasnn 1/4 ve 3'nc maddelerine gre saptanr. Buna
gre de Trkiye zilyet durumdadr. Bu nedenle yasanzdaki
'(..) bteye kaydedilir' hkm uygulanamaz. Unutmayn ki,
Bakan ya da Kongre istedii an, yardm durdurduu gibi o
madde ya da bilgiyi geri isteyebilir."
Bu olay, 1969 balarnda Milli Savunma Bakanl Hukuk
Mavirlii odasnda yaamtk. O gnlerde daha nce imzalanm
ABD-T.C ikili anlamalarnn, tek metinde toplanmas almalarn
da srdryorduk. Askeri yardm' bal altnda Trk Silahl
Kuvvetleri'ni destekleme ile ilgili bir i sorunun zm iin
toplanlmt.
ABD Askeri Yardm Kurulu Bakanlndan gelen bir kurulla
yaptm, iki evreli grme sonunda; bizi koruduuna, olmasayd
yok olacamza inandrldmz Amerikan yardmnn ne menem bir
ey olduunu, bir kez daha renmitim. Amerikal Albay, ABD
Kongresi yasasn getirip veriyor ve "Aln okuyun renin!" diyordu.
"Biz, bu yasal gerei neden renemedik?" diye kendimizi
sorgulamay bile dnememitik. yle yapsaydk, bugnlerin
amazna der miydik?

BO BDONLAR
1969 yl sonlarnda, grevim gerei, Dileri Bakanl'nda,
aylk "Ortak Savunma ve birlii Koordinasyon Kurulu" toplantsnda,
Milli Savunma Bakanl adna bulunuyordum. Toplantlar, ev sahibi
bakanlk
mstearnn
bakanlnda
yaplrd.
Toplantnn
yaplmakta olduu ev sahibi bakanln mstear Sayn kr
Elekda unlar sylyordu:

"(..)'Yardm' adyla ya da ortak savunma iin paras

denerek alnan mallar, (her trl silah, ara gere vb.) her
ey amacna uygun olarak deerlendirilecektir. Bu balamda
da bu mallar o ama dnda bir baka amala, rnein
Trkiye'nin kendi ulusal karlar iin kullanlamaz. nk
bunlar 'Ortak Savunma birlii' iin gnderilmektedir."
nemsiz bir malzeme iin, bu mantk ve slupla konumasn
[ ]
anlayamamtm.2 2 Trk Genel Kurmay her yl szde yardm ya da
FMS kredileriyle alnacak mallarn listesini hazrlard. Bu liste, USAID grevlileriyle tartlr ve zerinde anlalan mallar, yardm ad
altnda istenirdi. Ama bu kez iimiz satn alnan mallarn ambalaj
olan, kullanlm sac bidonlarla ilgiliydi. Bo bidonlarn, ihtiyac olan
kurumlara devredilmesini grlyorduk.
Biz, Genelkurmay Bakanl ve Milli Savunma Bakanl
olarak, bidonlar malzemeyle birlikte satn aldmz ve onlar
kullanmann da hakkmz olduunu savunuyorduk. Amerikallar ise
bidonlarn da yardm statsnde sayldklarn, bu nedenle, ABD
onay alnmadan kullanlamayacan savunuyorlard.
Dileri Bakanl Mstear Sayn Elekda, sz aldnda,
bizim, yani Trkiye'nin tarafn destekleyeceini dnerek sevindim.
Sayn Elekda, ayrca benim kentimin yetitirdii ve vndmz
bir sekin kiiydi. Ama Sayn Elekda, Amerikallarn tezini yukarda
aktardm szlerle savunarak bizi artt. Ama biz, bir ders daha
almtk. Bo bidonlar bile kullanrken ABD'nin iznini almak
zorundaydk.
Bizi haksz karan u 'Ortak Savunma birlii Anlamas
(OSA)' idi. Bu olay ele alarak parasn dediimiz silah ara ve
gereleri 'Ortak Savunma' alanndan ayrabilmeyi umuyor, kk bir
delik aryorduk. Amerika bu formlle, paras verilen savunma
aralarnn
da
Trkiye
Cumhuriyeti'nin
karlar
iin
kullanlamayacan savunuyordu.
O gnlerin Trkiye'si ne imdiki Trkiye'ye benziyordu, ne de
Mustafa Kemal Atatrk Cumhuriyeti'nin Trkiye'sine. Gryorduk ki,
Trkiye 1960'larn sonlarnda kimi kurumlarnca itildii karanlkta,
ABD'nin dmen suyunda rpnmaktadr.
1950'lerde ABD'den sttozu kutular geldi. stlerinde iki el
kuvvetlice skyor. Bileklerdeyse gmlek yenleri ABD ve T.C
bayra olarak resmedilmi. Bu kutular, yurdun en ulalmaz
kylerine, mezralarna dek gtrld. Yurdumuz ocuklar iin ABD
sttozu yardmnda bulunuyordu ya da yurdumuz ABD'nin sttozuna
muhta olarak gsteriliyordu.
Bu sttozlar bebeklere ulatrlyor, ocuklarn beynine de o
skan iki elin resmi kaznyordu. O bebekler sonra bu yurdu
2

Sonradan Washington Bykelisi olarak nlenen kr Elekda , CHP

ynetiminde yer ald ve 2002 seimlerinde CHP milletvekili oldu.

yneteceklerdi. 1940'larn sonlarna doru balatlan propagandayla,

ancak Amerika'nn yardmlaryla ayakta durabildiimize inandrlma
abalarnn aybn anlatabilmek iin yazdm bunu. Bir gerei teslim
etmeliyiz ki, Amerika genel olarak yaptn ve yapacan gizlemez.
Yardm doktrinine esas olan kongre yasasndan u blm okuyalm:
"Mademki Trk ve Yunan hkmetleri, ulusal btnlklerinin
ve zgr uluslar olarak varlklarn srdrebilmek iin gerekli
mali ve dier yardmlar istemilerdir.(..) Mademki bu
uluslarn, ulusal btnlkleri ve varlklar Birleik Devletlerin
ve btn hrriyet sever halklarn gvenlii bakmndan nemli
olup u srada yardmn alnmasna baldr."
Biz bu szlerin, ulusal kimliimize saldr olduunu
dnemedik. "Ulusal bamszlk sava vermi bir lkenin ocuklar
byle bir aalanmay nasl kabul edebilir?" diye sormaz msnz?
Ne ki, bununla kalmyor aalanmak. Birinci madde de yle:
"ABD Kongresinin Senatosu ve Temsilciler Meclisi
tarafndan kanunlatrlmtr ki,(..) Cumhurbakan Birleik
Devletler karlarna uygun mtalaa ettii zamanda,
Yunanistan ve Trkiye'ye bu hkmetlerin talebi zerine ve
kendisinin tayin edecei kayt ve artlarla yardmda
[ ]
bulunabilecektir" 3
Salt bu tek madde bile, "yardm" denilerek, nasl bir tuzaa
drldmzn kant deil midir? 'Yardm' iin, Trk hkmeti
her keresinde, "Bana yardm et, ihtiyacm var" diyecek. Halkn o
engin bilincine yerleen deyile, 'el aacak!'

HTLAL OYUNU NDE USTA OYUN!

ABD ikinci Dnya Sava sonras, bizim gibi korumaya ald
lkeleri kendi ilkelerinden soyutlama politikasn bilinle uygulam
olup, ulusal iradeleri bask altnda tutmaktadr. nce o lkelerin
askerlerini eitmi, onlara lke ynetimini stlenecek politik yetenek
kazandrmtr. Bir ABD belgesi bunu yle anlatr:
"Birleik Devletlerdeki ve yabanc lkelerdeki askeri
okullarmzda ve eitim merkezlerimizde seme subaylar ve
nemli mevkilerde bulunacak uzmanlar eitmemiz askeri
yardm yatrmlarmzdan salanan faydalarn her halde en
nemlisidir. Bu renciler dnlerinde eitici olmak zere
kendi lkeleri tarafndan zel olarak seilmilerdir. Bunlar
gerekli bilgilerle tehiz edilmilerdir. Bu bilgileri kendi
bilgilerine
aktaracak
olan
gelecein
liderleridirler.
Amerikallarn ne yapmak istediklerini ve nasl dndklerini
gayet iyi bilen kimselerin, liderlik mevkilerinde bulunmalarnn
3

M. Emin Deer, Oltadaki Balk Trkiye, Ek-1: "Yunanistan ve Trkiye'ye

Yardm Salamak in Kanun," s.349

ne kadar nemli olduunu belirtmeye ayrca gerek

duymuyorum. Byle kimselerden dostlar edinmenin deeri
[4]
llemeyecek kadar fazladr."
1968 ylnda, MSB Hukuk Mavirlii grevim gerei bal
bulunduum MSB Mstear Org. Faruk Grler bana unlar
sylemiti:
"Dikkatli olacaksn, toplantlar be kiiden fazla olmamal
kii idealdir. kiiden biri grevli olabilir. El yazs
kullanlmayacak, kendi daktilonla bu konularda hibir ey
yazmayacaksn.."
Bu ilikiden de yreklenerek, "Paam," demitim, "lkemin
iinde bulunduu koullar karsnda tepkisiz duramyorum. Ayrca
Atatrk'n Cumhuriyetin ve bamszlmzn korunmas emrini de
dndke, zm aramaya baladm, ama ben gen bir subaym,
yanlabilirim, doru mu yaptm yanl m yapyorum, beni ltfen
uyarn."
Yzme bakt ve itenlik dolu bir sesle "Yanl yapmyorsun,
doru yoldasn,"diye yantlad. "Ohh!" dediimi anmsyorum,
rahatlamtm. Org. Grler, Kara Kuvvetleri subaylarnn baland
bir komutand. Hava Kuvvetleri Komutan Org. Muhsin Batur da
havaclarn gvenini kazanmt. Silahl Kuvvetler, 27 Mays'a bal
olanlar ve "Bu anayasayla lke ynetilmez" diyenler diye iki kampa
ayrlm; genlerin vurumalarnn lkede yaratt kargaay
nlemek ve 27 Mays hareketinin eksik brakt reformlar
tamamlamak dncesiyle rgtlenmiti.
En azndan ben ve benim tandklarmn davas bu idi.
Komutanlarn zaman zaman verdii grevler de, benim grlerimi
doruluyordu. Paa'nn verdii gvencenin beni kurtarmayacan
anladmda i iten gemiti, ama bir uyary neden
deerlendirmediimi hl sorar dururum.
Be kiilik grubumuz, 27 Mayslardan Tabii Senatr Ekrem
Acuner, Milli Birlik Komitesi yesi Numan Esin ve ayn zamanda CHP
milletvekili olan Orhan Kabibay, CHP Milletvekili Fakih Ozfakih ve
benden oluuyordu. Ekrem Acuner, Faruk Grler ile zel bir grme
istedi. Haziran'n scak bir gecesinde, evimde saat 10'da balayan
grme, saat ikiye dek srd. Paa gittikten sonra, Ekrem Acuner
fkeliydi. "Adama bak yahu! Bana, 'Biz bu hareketi Sleyman Bey'e
kar
m
yapacaz?'
diye
sordu!"
diyerek,
Paa'ya
gvenilemeyeceini anlatmaya alt.

HTLLE BR ADIM KALA

Bte ylbann "1 Mart" olmas nedeniyle, harekt tarihi
4

Harry Magdoff, Emperyalizm a, s. 155

btenin kabulnden sonra saptanacakt. Bte gnnde kabul

edilmiti. Mart aynn ilk haftas hareketli geti. "Hemen harekete
geelim!" dayatmas zerine, harekt emrinin alnmas iin, 9 Mart,
saat 18.30 da K.K. Komutan Org. F. Grler, H.K.K. Org. M. Batur ve
D.K.K. Oramiral Kemal Kayacan'n hazr olaca bir toplant ars
yapld. Kimi generallerin de katlmyla, harektn o gece
balatlmas iin toplanld. O arada Hava Kuvvetleri'nin, Harekt
Dairesi Bakan tarafndan alarma geirildiini rendik. Artk,
generaller dndaki kadro harekt emri bekliyordu.
9 Mart 1971 akam, Hava Kuvvetleri Komutanl'nda yaplan
toplant, bir karar almadan dald. O gece 11.30 sralarnda, 28.
Tmen'den bir subay, telefonla arad ve "Seni hemen grmem gerek"
diyerek evime geldi. Heyecanla "Bu gece Faruk Paa'y
tutuklayacaklar. nk (28.)Tmen komutan bizleri toplad,
'Komnist ihtilal kacakm' dedi. Olaanst alarm verildi; bu
haberi Paa'ya iletin" dedi ve gitti.
Drdmz bulutuk. Birliklerin bulunduu yrelere gittik.
Nbet yerlerinde ikier asker bulunduunu grdk. Bu alarm belli ki,
bize kar verilmiti. Emir subay, Grler Paa ile ilikimi biliyordu.
Saat 01.35'de Emir Subay'n uyarp, alarm olayn Paa'ya bildirerek
uyarmasn syledik. Subay, Paa'ya durumu telefonda anlatt. Paa
ona, "Hi merak etmeyin alarm ben verdim. Haydi sen de, oradakiler
de gidip uyuyun" demiti.
Oyuna geldiimizi o anda anladm. Hele Paann bunlar
glerek sylediini iittiimde, dnyam bama yklm gibiydi.
Liderimiz ortak hareketimizi durduracak nlemleri almt. nceden
sylenenleri zmlemeyi dnseydik, o ann aknlna
dmezdik. Biz, komutanlarn bizleri, ne anlamda olursa olsun, byle
kt bir deneyden geireceini dnemeyecek kadar onlara
gveniyorduk.
Oysa ihtilal oyunundan bir yl nce bize "Nasl bir sistem
kurulacak? Dncelerinizi bir taslak hazrlayarak bildirin" denilmiti
Devrim Anayasas Tasla adn koyduumuz belgeyi hazrlamtk.
Faruk Paa, bu tasla okuyunca, sakin bir sesle yle demiti:
"Syledikleri kadar solda deilmisiniz!''
Biz, 'Dickson Raporunun hedeflerinden birinin kapsamnda
tasfiye edilmek zere gzetlenmi, amalarmz kendi elimizle
onlara iletmi ve ynlendirilmi oluyorduk. Demek ki, rgtlenmemiz,
almalarmz onlarn denetimi altndaym. Uur Mumcu'nun
Cumhuriyet Gazetesi'nde yaymlanan "Devrim Tarihi Okutuluyor
mu?" balkl ve aslnda Kemalizm'i savunan yazsnda, 'komnist
devrimi savunduu' savyla 12 Mart Skynetim Mahkemesinde
yarglanmas, arpc bir rnek olacakt.
'Dickson Raporu' uygulamaya konulmu ve bir ihtilal(!)

[5]

oyununa getirilmitik. Suumuz, Trk devriminin bize emanet ettii

Cumhuriyeti ve bamszl korumak olmalyd. Bunun Amerika'nn
szlndeki ad 'komnizmle hemhal (ilidl)' olmaktr. Biz, ihtilal
giriimcileri, Atatrk'n yaad dnemde birer delikanlydk.
Bamszlk onuru ve gururu iimize ilemiti. Bu sorunlar bilinle
inceleme ve zme eilimimizin yanl deerlendirileceini, hele
kendi emirleriyle giriimlerde bulunduumuzu bilen komutanlarn
oyununa getirilip, tasfiye edileceimizi dnmemitik! Bu karar
kimler vermiti? Bu sorunun gerek yantn sonraki yllarda
renecektik. Bizi, Amerikan eitimi grm, bir baka deyimle
'indoktrine' edilmi olanlar oyuna getirmiti. Yani onlarn
gerektiinde, "Amerikallarn ne yapmak istediklerini ve nasl
dndklerini ok iyi bilen kimseler" tarafndan oyuna getirildiklerini
rendiimizde i iten gemiti.
ok gemeden, yalnzca on yl sonra oyuna gelmenin
boyutunu ABD bakannn azndan bir kez daha renecektik. 12
Eyll darbe gecesi, bir opera gsterisini izlemekte olan Bakan
Carier'n, "Bizimkiler idareyi ele aldlar" haberi verilince, nasl
sevindiini duyduumuzda, Washington'un olaylarn neresinde
olduunu daha iyi anlayacaktk. ABD'nin 12 Mart ncesi ve
sonrasndaki gelimeleri ierden izlemesi, bize ok ey retmitir.
ABD, bizimki gibi lkelerde, her hareketin, o lkede karlarna
dokunacak her yaplanmann iinde yer almaktayd. 27 Mays'ta
ABD vardr, 12 Mart ve 12 Eyll'de de vardr. Dnya egemenlii
peinde olan bir devlet ynetiminin byle yapmas da kendi "ahlak"
anlayna uymaktadr. Bu konuda belgeli almalar bizi dorular.
27 Mays ncesi, 12 Mart'la, 12 Eyll'de bu yntem
uygulanmt. Bu yntemin CIA kokartl olduu aa kmt.
Sovyetlerin ykmyla, demokratik ideallerin ne kmas, askerin
devlet ynetimindeki etkinliinin krlmas gerekiyordu. Ama Amerika
iin bu daha tehlikeli bir alan olacakt. Demokrasiyi de kendi amalar
iin kullanmalyd. Bu kez oyunu 'aklk' rts altnda
uygulayacakt. Bizim gibi lkelerde demokrasinin gelitirilmesi!!) iin
ABD yardm gerekiyordu.
5

Dickson Raporu, 1965de ABD Ankara Bykeliliinde Savunma Ataesi Alb.

Ronald D. Dickson'un soyadyla anlan ve bir Trk tarafndan hazrlanm
belgedir. 1965 seimlerinde A.P'nin hkmet kurmay stlenmesini ardndan
verildii anlalyor. 29 Aralk 1965 tarihli bu rapor, 07 Temmuz 1966'da, Tabii
Senatr Haydar Tunkanat tarafndan Cumhuriyet Senatosunda aklanmtr.
Rapor" sonradan inkar edilmek istenmise de olaylarn geliimi ve ABD'li
Albay'n stats ve rapor olayndan sonra grevden ayrlmas yalanlanmann
doru olmadn gstermektedir. Raporun u paragraf, 12 Mart ncesi ve
sonras
uygulamalarnn
bu
rapor
dorultusunda
gerekletirildiini
gstermektedir: "Buna bal, baz hkmet tedbirlerinin hazrlanmasna ve
uygulamasna paralel olarak, rejime sadk olmayan subaylardan en tehlikelileri
bir program dahilinde tasfiye edilmek zere tespit edilmektedir. imdiye kadar
olan deiikliklere kar gsterilen reaksiyon, muhalefetin zayflnn tezahr
olarak deerlendirilmektedir."

Bu yeni yardm anlatan bu kitabn her sayfas bize indirilmi

amar gibidir. Rahmetli anam, biz uyurken uyanr, "Allah'a dua
edenlerin yz suyu hrmetine a kalmyoruz." Der ve gece yars
kalkar, ibadetini yapar, dokuma tezghnda bez dokurdu.
Bugn de uyumayanlar var ve onlar bizim nasl bir tuzaa
drldmzn resmini ekmi, dersem, resim deil, ama yle
bir alma ki fazla zorlamaya gerek kalmadan, canl bir fotorafa
bakar gibi gerei grebiliyorsunuz.
te Yldrm uyumam ve bize gerei gstermek iin
alm. Bu kitab okumak, iine dtmz tuza grmemizi
salayacak. Belki o zaman kendimizi sorgulamaya balayabiliriz.
Azck ulusal onurumuz kalmsa ve gerekleri okumay biliyorsak;
ders almay biliyorsak.
Oltann ucundan kurtaramadmz baln, bu kez bir ada
rpnn seyrettirmek isteyenlere ders vermenin gnn
geciktirmemeliyiz. *
M. Emin Deer
Ankara: 3 Ekim 2002 Cuma
* O gnlerde bizler 18-21 yalarnda rencilerdik. Oyun perdesinin nne
srlmtk ve senaryonun tmn grmemiz olanakszd, perdenin arkasn
bilemiyorduk, ihtilal oyunlarnn ayrnts tarihin karanlna ve speklasyonlara
braklamazd. Perdeyi aralad ve iinde yaam olduu olaylar bizimle
paylat iin, MSB eski Hukuk Maviri, Emekli Hakim Albay M. Emin Deer'e
teekkrler. Yaznn tarihi ok gerilerde kald. yl nce tamamlanan ve 2002
yaz aylarnda - genel seimlerden nce- yaynlanmak zere hazrlanan bu kitap
eitli yaynclarn bilerek ya da bilmeyerek oyalamasyla iki yl gecikti. Ne ki ne
yaplrsa yaplsn, hangi engeller kurulursa kurulsun, gereklerin gn na
kmas kanlmazdr. (M. Yldrm)

FRE ZC: "PROJECT DEMOCRACY"

AIK VE ZEL BR MEKANZMA
"Amerika Birleik Devletleri'nin d
lkelerdeki ak eylemleri, rtl
(gizli)
operasyonlarla
desteklenmelidir." Truman National
Security Directive (NSD 10/2)

2000 ylnda, Trkiye'ye konuk olarak gelen ek Devlet

Bakan Vaclav Havel'in, "Bu kreselleme ii iyi olmad, bir yerlerde
hata yaptm; ekonomistleri dinledim" anlamna gelen szleri stnde
duran olmad. Vaclav Havel, Trkiye'de yaayanlarn bu iin
ayrmda olmamasndan emin olsa gerek, eksik bilgilendirme
yapyordu. Oysa Aralk 1989'da, Vaclav Havel bakanlk koltuuna
yeni oturduunda lkesi, Slovakya ve ek Cumhuriyeti olarak ikiye
blnmemiti. Havel, karsnda oturmakta olan Amerikan rgt
yneticilerinden acil bir istekte bulunmutu:
"Tavsiyelere ihtiyacmz var, burada, imdi ve acilen...
Hkmetinizden
deil,
seim
yasalar
iini
bilen
profesyonellerden tavsiyelere ihtiyacmz var. Pazartesi'ye
[6]
dek Prag'a birini getirebilirseniz, ahane olacak. "
Demokrasi ve zgrlk kahraman olarak tannan Vaclav
Havel sanki yabanc bir devletin yerel valisi gibi merkezden istekte
bulunuyor gibiydi. Bu derin bilirliin altndaki eski yllar
operasyonunun izlerini daha sonra greceiz.
Amerikal NED (National Endowment for Democracy)
operatrlerinin anayasa ve seim yasalar hazrlanmasndan sonra
yaplan ilk seimlerin ardndan Havel'in lkesi ikiye blnd.
Zamann NED Bakan Carl Gershman, ABD Ak Diplomasi
Danma Komisyonu'nun Ocak 1990 toplantsnda, bu blnmeye
koyduklar katky "ekoslovakya seim srecine derinden katldk.."
[7]
diyerek aklamaktan kanmad.
Vaclav Havel, Antkabir ziyareti srasnda "eref duydum"
demiti. Greve gelir gelmez, yabanc bir devletin rgtnden
uzmanlar getirmelerini isterken ve seim sreci ayn yabanclarca
'derinden' etkilenip lkesi ikiye blnrken de, 'eref duymu' ve
varlan sonucu, "ahane" olarak nitelemi miydi? Havel, yaknmakta
6

NDI Aproach To Democratic Developement ndi.org 2000

Sean Gervasi, "A Full Court Press: The Destabilization of the Soviet Union"
CAQ, No:35(Fall 1990),s.26

olduu skntlarn nedenini, Antkabirin aslanl yolunda yrrken ve

bamszlk onurunu simgeleyen rlyefleri izlerken, yeniden
dnm myd? Yoksa "eref duyma" szleri, konukluk inceliiyle
mi kmt azndan?
Bunlar bilemeyiz, ama 1989'daki isteine baklrsa, 'project
democracy' ile onun iktidara gelii arasndaki ilikiyi ok iyi kavrad
kesin. Bu iliki, 1991 ylnda Vaclav Havel'in Kongre yesi Dante
Fascell'in elinden "National Endowment for Democracy -1991
Demokrasi dl" almasyla talanmt. Blnm bir lkenin bir
parasnn devlet bakan olan Vaclav Havel'e verilen bu dln
gerekesindeki ksa aklama daha da "eref vericiydi:
"Havel,
1989'da Orta Avrupa'y deitiren demokratik
[8]
devrimin asl entelekteli ve siyasi lideriydi."

AIK VE ZEL MEKANZMA

Amerika'dan
ileme
konulan
"demokrasi
projesi"
operasyonunun dibindeki dnce udur: Baka lkelerin iilerine,
siyasal ortamna, Amerika Birleik Devletleri'nin resmi organlarnca,
rnein merkezi haber alma rgt CIA ile dorudan karlmas
sakncaldr. "Anti-komnizm" ve "hrriyet-demokrasi cephesi" ad
altnda, hem ABD iinde, hem de d lkelerde, ynlendirme,
rgtleme, dolayl ynetme, kamplara blme ve attrma
uygulamalar iin dnyaya yaylan rgtlerin etkinlikleri, ileri
srld oranda "hr" ve tm dnyaya iln edildii oranda "temiz"
olmadndan, ilerin karmas elbette kanlmazd. Ayrca bu
ilerin parasal kaynaklarnn altndan CIAnin ve CIA ile ilikili
irketler ile kirli iler bankerlerinin, ortaya kmas ileri bozmaktayd.
rtl operasyondan ak operasyona geiin ilk ciddi
admlar 1967'de atlmt. CIAnin d lkelerde ok-kltrll
pekitirmek iin Amerikan niversitelerinde youn bir alma
balatmasyla birlikte kurulan CCF (Congress for Cultural Freedom /
Kltrel zgrlk Kongresi) rgt, CIAnin oluturduu yayn ve
konferans rtsn kullanarak d lkelerde balantlar a
kurmaktayd. Sz konusu rtnn ana yaps, CIA tarafndan
ynlendirilen, Amerikan akademik dnyasnda para karl yar-gizli
aratrmalar ve raporlarla kurulmaktayd.
Bu durum, ABD niversitelerinde rahatszla yol anca,
[9]
Soruturmann sonunda, bu gibi
1967'de soruturma balatld.
8

1998'in teki dln de, "contra" ve "project democracy" operasyonu sonunda

Nikaragua devlet bakanlna getirilen Violeta Chamorro ald. NED Annual
Report 1998, 5.77.
9
Akademik dnyadaki CIA balantlar Rampart Magazine tarafndan
aklannca, Bakan Ford, 1967'de Nicholas Katzenbach (Ford Foundation eski
yneticisi), John Gardner (OSS eski eleman, Camegie eski bakan, 19551965), Richard Helms (CIA Direktrnden oluan bir komisyon oluturdu..

politik amal operasyonlarda CIA balantsnn ileri zorlatrd

dnld. Tm dnyada yrtlecek operasyonun finansman iin
zel kurulularn devreye sokulmas programland. Aslnda bu szde
zel kurulular, 1947'lerden balayarak Harvard, MT ve Columbia
niversitelerinde
ok
zel
projelerin
para
kaynan
oluturmaktaydlar.
Ortalkta grnenler, CIA elemanlar ya da devletin memurlar
deil Ford Vakf, Camegie Vakf ve Rockefeller Vakf gibi, ok uluslu
irket rgtleriydi. lk gei aamasndan sonra, 1980 balarnda
yeni bir evreye girer. Yeni tr operasyona duyulan gereksinimin
nedenleri yle zetlenebilir:
Gizli kapakl yntemle, lkelerin i dnyasn denetleme ve
ynlendirme ilerinin, yar gizli ve belirli kurulularla ilikili olarak,
yrtlmesi, operasyonun etkisini snrlandrr; iin iine kitlelerin
katlmas olanakszlar. Yar gizli ilikilerin aa kmas,
bamszlna ve onuruna dkn ilgili lke halknn ABD aleyhine
dnmesine yol aabilir. Eski yntemlerle, gizli ilikilerle bilgi
toplamak, medyaya ve teki kurumlara, partilere, sac-solcu
rgtlere gizli ynlendiriciler, kkrtclar yerletirmek, hem riskli hem
de pahaldr.
ABD karlarna, ikircimsiz hizmet edecek yabanc
hkmetlerin iktidarda tutulmalar hem byk bir parasal harcama
gerektirmekte hem de halk kitlesinin desteini alamayan bu
ynetimleri siyaseten ayakta tutmak olanakszlamaktadr. Ayrca,
ABD karlarna ne denli bal olursa olsun, bir yabanc hkmete
sonsuz gven duymak sakncaldr. nnde sonunda bu yabanc
hkmet, bir baka dnya gcnn kendisini destekleyecei
kansna kaplabilir; ya da denge iinde ok ynl bir siyaset gderek
bamsz davranma dncesine kaplabilir ve ABD'ye olan
sadakatini unutabilirdi.
Bu nedenlerle, devlet merkezlerinin egemenlik aralar
ellerinden alnp, halk kitlelerinin merkeze olan gven ve ballklar
zayflatlmalyd. Ulusal ynetimler, ksa devre edilerek, dnya
egemenlerinin NGO-Vakf-Enstit gibi rgtleri araclyla, kitlelerle
dorudan ilikiye gemek, daha ekonomik ve daha kalc bir
yntemdir. Bu egemenler adna bir tr uzaktan ynetimdir. lgili
lkenin rgtleri ve kurumlar, bu ilikileri yerinden ve yerel ynetime
destek olarak kabullenip, demokrasi oyununa katlabilirlerdi.
in ABD i siyasetinde nemli bir boyutu da, harcanacak
parann yasal, en azndan kitabna uygun, olmasyd. lgili lke
ynetimlerinin devrilmesine ynelik etkinlikler iin gereken parann
salanmasnda, ABD kongresinin onay gerekmektedir. Ancak,
1970'lerde Temsilciler Meclisi'nden Otis Pike ve Senatr Frank
Church bakanlndaki komisyonlarn soruturmas sonucunda
CIAnin ierde ve darda komplo gerekletirmesi kstlandndan
Komisyon "ak-zel bir mekanizm.." kurulmasn nerdi.

operasyonlar
iin
para
ancak
yasad
yollardan
elde
[10]
edilebilmitir.
Nikaragua 'Contra'lar iinde olduu gibi, eyhlere,
zengin sultanlara, kara paraclara, Contra'larn ve CIAnin kokain
[11]
trafiini ynetmesine muhta kalnmtr.
rtl ilikilerle dolap evirmek, souk sava dneminde,
"komnizm tehdidi" gsterilerek, uluslararas yasallk iinde kabul
edilebilirdi. Ne ki, 'Dou Bloku'nun zlecei ngrs
gerekletike, anti-komnizm drts giderek zayflayacak ve rtl
ilerin yasall da buna kout olarak sorgulanacakt. Oysa, ulus
devletler, dnya egemenliinin nndeki en byk engeldi. nk
ulus devletler kendi topraklarnn kullanmna ve iktisadi ortamna
dardan yaplacak giriimleri, d siyasetlerinin dorudan
ynetilmesini engelleyebilirlerdi. Daha da kts, yanda
ynetimlerin yerini her an daha bamszlk ynetimler alabilirdi.
Ulusal egemenliklerinden dn vermeye yanamayan bu tr
devletlerin snrlarnn elee dndrlmesi ii, rtl, kirli ilerle
becerilemez
ve
ilgili
lke
insanlarnn
onay
alnmadan
gerekletirilemezdi. Bu nedenlerle, 'hr dnya' ilerinden, "insan
haklan" ve "din hrriyeti" bekiliine evirilen operasyon ile ABD'nin
uygun grecei trden demokrasiler kurulmalyd.
Demokrasi ihracn konu edinen bu incelemenin amac, ad
"project democracy" olarak Reagan tarafndan konulan, 1980'lerin
bandan bu yana 92 lkede uygulanan ve yeni-mandacllarn
ibirliiyle rlen WEB'de, yani 'rmcek a' iinde rpnmakta olan
Trkiye'de olan bitene az da olsa k tutmak; toplumsal-siyasal
yaamn yabanclar tarafndan ele geiriliini bir para olsun
sergilemektir.
Hemen belirtmeliyiz ki, sz konusu rmcek ann
ilmiklerinde, u ya da bu niyetle yer alm olanlar bu a renlerin
kimliinden de amalarnn tmnden de bilgili olmayabilirler. "Sivil"
etiketi taknan, "saydaml" olmazsa olmaz ilke olarak savunan
rgtler, yabanc ilikilerini, zellikle "hibe" ad altnda aldklar
parasal destei evrelerine topladklar kiilerden ve toplumdan
saklamaktadrlar.
Bu tr destekler almak iin uraanlarn, zellikle Trkiye10

D lkelerin iilerine karlmas tmyle yasaklanmad ama suikastler

yasakland. Bakan Gerald Ford Otis Pike raporunu sansrlediyse Philip Agee
szdrlan asl raporu yaynlad. P. Agee, On The Run, s.143.
11
Orta Amerika ve Karaibler'de CIA ajanlarndan, Contra eflerinden, devlet
grevlilerinden oluan ebekenin uyuturucu kaakl belgelenmi ve
soruturma raporlaryla kantlanmtr. (Central Intelligence Agency, Allegations
of Connections Between CIA and the Contras TrafTcking to the United States,
96-0143-lG Volume II;) CIA Mfettii General Frederick Hitz Raporu'ndan Robert
Parrry, Consortium News, Oct. 15, 1998; consortiumnews.com) CIA ile ilikili
Global Air pilotlar, giderken silah gtrdklerini, gelirken de kokain tadklarn
aklamlardr. Joel Bainerman, The Crimes of A President, s.280.

Kafkasya-Ortadou ve Trkiye-Kafkasya-Orta Asya'da "gvenlik"

oluturma ve "demokrasi" kurma rts altnda yeni koloniler elde
etmek isteyen Batl devletlerin ve kartellerin aracs olan rgtlerle
ve irketlerle kurduklar ilikilere dikkat ekmek gerekiyordu.
Dahas, genleri bu ilikiler stne bilgilendirmenin nemli bir
grev olduu dncesiyle hareket edilmi ve gnmzde moda olan
Amerikan usul szde akademik bir dille "sistematik" yazma yerine
okurun kendi yorumunu yapmasna ve gerekli sonular karmasna
yardmc olmak amalanm ve medyatik eksik bilgilendirmenin
yaratt boluu doldurmak iin olaylarn sergilenmesine zen
gsterilmitir.
Kesinlikle dnce ve rgtlenme zgrlnn kstlanmas
gibi bir yntemden yana deiliz. Ancak toplumsal yaammzn
yabancnn hesabna dzenlenmesine ve toplumun gznn
boyanmasna kar bir uyan salamann insanlk grevi olduu da
bir gerektir.

DARBECLKTEN "GDML DEMOKRAS'

HRACATINA
"Avrupa'da yerleik ve ou Birleik Devletler tarafndan
parayla beslenen hkmet d rgtler (NGO'lar) de,
dorudan ya da dolayl olarak, bu operasyonlarda yer
alyorlar." Ralph McGehee, CIA (e)
Bir zamanlar diktatrleri iktidara tamak iin her trl kanl ve
rtl operasyonu gerekletiren, her tr rgtlenmeyi "komnist
rgtlenmesi" olarak niteleyen bir devletin ynetimi birdenbire
demokrasinin gerek sahibi oluverdi. Gerek kendi elemanlarn ve
gerekse
yanda
ynetimlerin
elemanlarn
Gestapo
istihbaratlarnca tasarlanm eitimlerden geiren, ikence
yntemlerini reten ayn devlet birdenbire ikencenin dman,
insan haklarnn ylmaz bekisi, dnya dinlerinin ve kutsal inanlarn
koruyucusu, eitim zgrlnn biricik gdmleyicisi, kitle
rgtlerinin -para kanal oluturmak dahil- her bakmdan kollaycs
oluvermiti. Sz konusu devlet ve ortaklar, hkmet darbelerine
ortam hazrlayarak, kendi elleriyle ynetime getirmi olduu tiranlar
alaa etmek, ya da bamszlk ve btnlk duygusunu yitirmemi
toplumlarn devletlerini Bat'nn her trden iktisadi-askeri giriimine
[12]
amak iin "demokrasi projesi" retiyor.
Dnem, kan dkc diktatrlerin, uzaktan kumandal ynetim
dzeni olarak simgeleen 'Filipin Demokrasisi' yerine, Washington Londra - Berlin - Paris - Amsterdam - Brksel - Kopenhag merkezli
bir operasyonla 'gdml sivil demokrasi' rejimlerinin yerli yerine
oturtulmas dnemiydi. Bylelikle egemenler, demokrasiye gei
srecini de, kendileri rgtleme olanana kavuuyorlard. "Ben
getirdim, ben gtrrm" gibi, ya da "iti ldrene srtrler" gibi bir
ey! Diktatrlerin ak egemenlii yerine, akllar liberalenternasyonale yatm siyasal partilerin ve ikna edilmi sekinlerin
demokratik (!) egemenliini pekitirme yntemiydi artk geerli olan.
Onca karanlk iler evirdikten sonra demokrasiye gei,
resmi organlar araclyla gerekletirilemezdi. Dikta rejimlerini
kuranlarn, diktatrlerden kurtulmak isteyenlerin koruyucusu ve
destekisi olmasnn fazlaca inandrc yan da olamazd.
Hesap her ne denli, "demokratik" gtrme idiyse de, huylu
huyundan dedirtecek giriimler de eksik edilmiyor. rnein Peru'da
seimle gelmi devlet bakan, para piyasalar cambaz Soros'un da
12

1980'li yllarda birden bire yeni bir sosyalist program ortaya atlmt.
Moskova'dan Sosyalist devrimin gleri o yllara dek i Snf ve Kyller,
Ulusal Kurtulu Hareketleri ve Bar Gleri olarak sralanrken, Kitle rgtleri,
imdiki adyla NGO'lar da iin iine katlvermiti. Bu, 'Project Democracy'
etkinliine en iyi rnekti belki de ..

milyon dolar katksyla balatlan i karklklarn

gelitirilen ince bir komployla uzaklatrld.

ardndan

OPEC lkelerinin toplant ve karar merkezi saylan

Venezuela'nn seimle ve byk oy desteiyle iktidara gelmi olan
ynetimini, Nisan 2002 ortalarnda, ayaklandrlm bir grubun
yaratt kargaa ortamnda 18 kiinin lmnden hemen sonra,
iadamlar, sendika aalar ve 100'er bin dolar aldklar sonradan
ortaya kan iki subay komutasndaki bir blm askerin de katld,
ak bir silahl darbeyle devirmeye altlar. Bu rneklere daha
sonra deineceiz. imdilik 'sivil' sfatl rgtlerin alnan paralar
'proje destei' olarak niteledikleri ibirliinin tarihsel yksn
zetleyelim.

RTLDEN YARI AIK LEME GE VE

WEB

[ 13]

1967 Katzenbach Komisyonu'nun nerileriyle balatlan, vakf

ya da enstit rtleri altna yerletirilmi, yeni operasyon, ncelikle
sosyalist sistemin ierden kertilmesinde denendi. lgili lkelerde
Amerikan yanls rgtler oluturmak amacyla, daha ak ve daha
gvenli bir yntem gelitirildi.
lk ama, sosyalist dzenin yklmasnn yan sra, yeniden
kurulacak dnya dzeninde, ncellikle Dou Avrupa'nn zlmesini
salama almak oldu. Ayrca, blok d kalan lkelerde bamsz,
bana buyruk ynetimlerin olumasn engellemek, ksacas
gdml "demokrasiye geii" gvence altnda tutmak amaland.
Yeni yntemin yaama geirilmesiyle, nc dnya lkelerinin Dou
Avrupa lkeleriyle btnlemelerinin, eitlie ve karlkl yarar
ilkesine dayal, blgesel ibirliklerini gelitirmelerinin nne
geilmeliydi.
Gei dnemi, Bat iin olmadk seenekler yaratabilme
olasln iinde barndrdndan beklenmedik sonulara yol
aabilirdi. lkeler, karlkl yarara dayal yeni ilikiler sonunda,
dnya kaynaklarnn, 'uluslararas denetim' ad altnda, Bat
kartellerinin ellerine gemesinin nn tkayabilirlerdi. ABD ve Bat
Avrupa ite buna dayanamazd. Anti-komnist dnemde ele geirdii
gderek ynetme yetisini bir anda yitirilebilirdi. Bu durumda, ABD ve
Bat Avrupa, ipleri eline almal, gelimeleri ynlendirmeli ve yeni
dneme uygun, grnrde devletten ve devletin ak-gizli
kurumlarndan bamsz, bir parasal kaynak ve ynetim merkezi
oluturulmalyd.
1983 sonlarnda ABD Kongresi'nin onayyla NED (National
Endowment for Democracy), yani Ulusal Demokrasi Fonu kuruldu.
CIA emeklisi Ralph McGehee, bu kuruluun ilevini, deneyimli
13

WEB: rmcek a, ngilizce-Trke Redhouse Szl, 1998, s.1121

istihbarat sylemiyle yle yorumluyor:

"CIAnin lkelerin kartrlmas operasyonlarda kullanlan
birok ilevinin NED'e transfer edilmesiyle, Demokrasi iin
Ulusal Fon'un kullanmna gidildi. CIAnin rtl eylemlerine
ek olarak, Uluslararas Kalknma Ajans (AID) ve Birleik
Devletler stihbarat Ajans (USIA) da, "demokrasi yayma"
operasyonlarnda yer almaktadrlar. Avrupa'da yerleik ve
ou Birleik Devletler tarafndan parayla beslenen hkmet d rgtler (NGO'lar) de, dorudan ya da dolayl olarak, bu
operasyonlarda yer alyorlar. Bu tr rgtler ve ajanslar aa
yukar aktaysalar da, CIA, hkmetleri destekleme ve ykma
[14]
gibi birincil roln elinde bulundurmaktadr. "
Para kayna, dorudan ABD hazinesi, yani devlettir. NED ise
parann kasasdr. Ayrca vakflar ile 'konsey' ya da 'enstit' ve
'Merkez' adyla rgtlenmi olan sekinler kulpleri, AID ve hatta
Amerikan sendikalar, irketler, iadamlar para havuzuna
katlmaktadrlar. Bat Avrupal siyasi vakflar ve dernekler de ortak
bteye sonradan katldlar. Amalar gizlenemeyecek denli aktr.
Dou Avrupa'y, Afrika'y, Asya'y, Ortadou'yu, Okyanus devletlerini
birlikte yeniden koloniletirmek; doal kaynaklar ok uluslu irketler
araclyla yamalamak.
Yeni tr rgtlenme, 1980'lerde her ne denli COMECON
lkelerini hedef aldysa da, ABD iin nemli ama, ncelikle Amerika
ktasnda, ABD egemenliine sknt verecek bamsz tavrl devlet
ynetimlerinin oluumuna engel olmakt.
Bu ileri, uzunca bir sre kendi yetitirdikleri ve darbelerle
iktidara getirdikleri diktatrlerle yrttler. 1970'lerin sonlarnda
diktatrler skntya dmeye balamt. Tm oyunlara karn,
lkelerde diktalardan, Amerika'ya bal demokrasilere gei
salanamyordu. Bunun en tipik rnei Nikaragua'da yaanmt.
Orta Amerika'da ABD mihverinden uzak grnen, kt bir rnek
olmutu Nikaragua. Diktatrlk yklm ve halk demokrasisi
kurulmutu. te buna katlanlamazd! ClA'nin yan sra NED rgtleri
de ie kart ve operasyon birka ylda tamamland. oulcu
demokrasi ad altnda, ABD karlarna uygun yeni bir dzen
kurulmas, yar ak demokrasi operasyonunun ilk ve en nemli
rnei oldu.
ABD Temsilciler Meclisi'nin 13 Temmuz 1993 birleiminde,
14

Ralph McGehee, 25 yl ClA'da alt. Vietnam, Laos ve dier Hindiin

lkelerindeki CIA istasyonlarnda grev yapt. Emekli olduktan sonra, bu
almalarn "deadly deceit; my 25 years in the cia" kitabnda yaynlad.
McGehee, bir sre daha CIA ile ilgili veri-taban almalar yaparak "internet"te
ve disketlerde yaynlad. Ancak, gvenlik elemanlarnn tacizinden kurtulamad.
Bu durumu bir dilekeyle ABD Bakanl'na da bildirdi. McGehee, 2000 ylndan
sonra CIA ile ilgili yayn durdurdu. Yukardaki metin onun "www.ciabase.org"da
yaynlanan son almalarndan, yayn durdurulmadan ksa bir sre nce alnd.

NED'e btesinin kstlanmamas iin konuan Mr. Gilman, yeni tr

rgtlenmenin yararn, "Bamsz bir rgt olarak NED, hkmetin
(devletin) girme olanan bulamayaca yerlere ulaabilir" diye
aklyor ve adam adama ilikilerin nemini vurgulamaktan da geri
kalmyordu. Gilman, elinde tuttuu The New York Times, July 13,
1993'de A. M. Rosenthal imzasyla yaynlanan yazy temsilcilere
[15]
sunuyordu.
M. Rosenthal yazsnda, NED'in btesinde kstlama
yaplrsa, bundan "Amerika'nn zarar greceini" belirttikten sonra,
bu iin 'kresel1 boyutunu u ilgin szlerle aklyordu:
"Tehlike altndaki demokrat insanlardan mektuplar geliyor askeri cunta ynetiminden ac eken Burmaklardan,
Krtlerden, Karaibliler ve Afrikallardan, Irakl yazarlardan,
Srp
demokratlarndan,
Litvanya
eski
bakanndan,
srgndeki inliden. Hepsi de NED'in kendileri iin ne demek
olduunu
belirtmekte
ve
NED'in
korunmas
iin
[16]
yalvarmaktalar."
'Kresel yalvar diye nitelenen bu istei karlamak iin
devlet kurumlarnn ve grevlilerinin giremedikleri yerlere girme
olanan salayan NED evresinde oluturulan rgtlerin
abalaryla yabanc lkelerde yaplandrlacak olan demokrasi(!)
balantlarnn, ABD resmi ynetiminden bamsz grnmesi temel
ilkeydi.
Bu ilikinin insani ve parasal yan, demokrasi ihra edilecek
bir lkede siyasal eilimlere uygun olarak, partiden partiye,
demokrasiyi gelitirme(!) ilikileri temelinde ve ounlukla NGO'dan
'sivil' olana, masum yardm, 'ortak proje destei' ve 'ok kltrlle
deneyim katks' olarak biimlenmeliydi Ayrca ilgili lkenin i
dnyasyla kurulacak rgtlenmeler ve dolayl dolaysz bireysel
ilikiler, uluslararas ticaretin younlamasna,
ilgili lkenin
modern(!) iadam rgtlenmesine de denk dmeliydi.
Proje yaratcs byk lke, d alm ve dsatmn en kat
kurallarla ynetip, kendi iktisadn koruyucu nlemleri ekincesiz
uygularken, 'projenin' uygulanaca lkelerin merkezi denetim ve
ynlendirme kurumlar yok edilmeliydi. Bylece iin arkas
kendiliinden gelecek ve etnik kkrtmaya elverili blgeler
projecilerin ve onlar ynlendiren yatrmclarn, para piyasas
oyuncularnn, petrol kartellerinin iktisadi egemenliine alacaktr.

STFTUNG MODELNE UYGUN RGTLER

"Resmiyet d" gibi grnmekle birlikte, siyasal amal
rgtlenmeyi salayacak model fazla aranmad. Bu ii yllardr
15

loc. gov/cgi-bin/query/D?r103:17: / temp/~r1034Ma TdX::

The New York Times column of July 13, 1993; loc.gov/cgi-bin/D?r103:17:
.temp/
16

yrten Alman partileri, kendilerine bal vakflar kurarak, kendileri

iin, siyasal aygtlar oluturmulard. Vakflarn d lkelerde
yrttkleri etkinliklere biraz zenle bakan da, kltrel etkinlik
grnmnde yrtlen ilere "beinci kol" muamelesi yapan da
yoktu. stelik Bat Almanya'da saysz bro ve 3000 memuruyla
alan CIA de, "hrriyet ve demokrasi" ilerinde Alman rgtlerini
yakndan tanyordu.
NED tasarmn hazrlayanlardan Charles T. Manatt, 1983'te
Cumhuriyeti
Parti
komitesinin
dergisinde
Alman
vakf
rgtlenmesinden yararlanma nedenini u szlerle aklyordu:
. "Dncelerimiz ve nerilerimiz birok insana yabanc
gelmeyecektir. Aslnda Federal Almanya Cumhuriyeti'nin
vakflamasn ve nc dnya lkelerindeki etkinliklerini
modellerden biri olarak aldk. Ve bu bakmdan yalnz deiliz.
En azndan yarm dzne lke, son dnemde, politik partilere
bal ve vakf olarak finanse edilen bu kurumlamay
[17]
benimsemilerdir."
Manatt'n szleri yeterince aktr.
Ama, o zamanlar Dou Avrupa'da yeralt rgtlenmesiyle,
nc dnya lkelerindeyse
-imdiki durumda tm
dnyadaki- yasal grnml rgtlenmeyle ipleri ele
geirmektir. Model olarak alnan yaplanmaysa, 'vakf ad
altnda yabanc lkelere dalmay baaran Alman "stiftung"
rgtldr. Modele karar verilince, gerisi abuk geldi.
ncelikle APF (American Political Foundation)'a, US-AID ve
USIA ile irket kasalarndan 400 bin dolar verilerek bir "fizibilite"
hazrlatld. Arkasndan yasa tasars hazrland ve 1983 sonlarnda
NED kuruldu. Hemen ardndan NED'e bal ekirdek rgtler
oluturuldu: Yabanc lke insanlarna ve partilerine ortadan ve
sadan yaklamak zere ABD'nin Cumhuriyeti Partisi tarafndan IRI
[18]
(International RepubHcan Institute)
adnda bir rgt, soldan
yaklamak zere Amerikan Demokrat Partisi tarafndan NDI
[19]
{National Democracy Institute)
adnda ikinci bir rgt oluturuldu.
yaam ve ticaret erbab ile iliki kurmak zere, Amerikan ticaret
odasnca CIPE (Center for International Private Enterprise /
Uluslararas zel Giriimciler Merkezi) ad verilen nc rgt
[20]
kuruldu.
Yabanc lkelerde, ulusal bamszlk sendikal hareketleri
zayflatmak ve yeni tr baml sendikalar kurmak ya da varolanlar
ynlendirmek zere eski anti-komnist sendikacln merkezi AFL17

"A Republican Journal of Thought and Opinion. Commensense The

Democracy Program and the National Endowment for Democracy," a publication
of the Republican National Committee December 1983 edition, Volume 6,
Number 1, pages 85-121
18
Uluslararas Cumhuriyeti Enstits
19
Ulusal Demokrasi Enstits
20
GAO/NSIAD-86-185 The National Endowment for Democracy, p.23-24

CIO yeniden iba yapt. 1977'de devreye sokulmu olan FTUI (Free
[21]
Trade Union Institute) ile NED egdm iinde almaya balad.
1995 ylnda, AFL-ClO'nun drt kuruluu kapatld. NED, AFL-CIO ve
AID tarafndan, ACILS (American center for International Labour
Solidarity / Uluslararas i Dayanmas Amerikan Merkezi) adnda
yeni bir merkez kuruldu. Bu merkez Amerikan devlet kurumlaryla
[22]
birlikte almaya balad.
Bu drt ekirdek rgte, 1980'li yllarda Dou Avrupa
lkelerinde, SSCB bakenti Moskova'da, her trl seim iinde, vakf
rgtlenmelerinde, etnik yapya denk den zel ticaret odalar
oluturulmasnda; siyasal eitim, parti ii eitim, semen
ynlendirme eitimi, anayasa yapmcl, yerel ynetimlerde
zelletirme ve NGO rgtlenmelerinde, genel seim denetleme
giriimlerinde
rastlanyor.
rgtlenme
modeli
Polonya'da
gerekletirilen Dayanma Sendikas operasyonunda kazanlan
deneyimle gelitirildi.
1980'li yllarn operasyonlaryla glenen ve 1990'dan sonra
Dou Avrupa'dan Asya'ya ve Afrika'dan Ortadou'ya doru
genileyen Amerika'ya bal demokrasiler kurma iinin merkezinde
yeni zel birimler oluturulmaya baland. 1994'de tm bilgilerin
toplanarak deerlendirmek zere kurulan IFDS (The International
[23]
Forum for Democratic Studies)
d lkelerde tasarlanan 'project'
bavurularnn ve sonularnn da deerlendirildii bir organ oldu.
Bu merkez, ayn zamanda, kendisine yakn yeni kii ve
kurumlar ilikilemek zere konferanslar dzenlemeye balad. Yakn
yllardan verilecek iki rnek bu konferanslarn neminin
anlalmasna yardmc olabilir.
1999'da Seul'de balatlan 6 konferanstan ikisi tekilerden
daha ilginti. 13 Haziran 2000'de, IFDS ve 'Woodrow Wilson
International Center for Scholars' tarafndan dzenlenen zel
yuvarlak masa toplantsnn konusu daha da zeldi: "ran'da
[24]
demokratikleme."
IFDS'nin 22-23 Eyll 2000'de, Princeton niversitesinin
'Center for International Studies' in desteiyle gerekletiren
konferansn konusu, federalizmini ve adem-i merkeziyetiliin
21

GAO a.g r. p.22

AFL-CIO, NED operasyonlarn desteklemeyi srdrmektedir. "NED and The
Empire's New Clothes" James Ciment and Immanuel Ness, caq, Sprng
Summer 1999 -67, p.66 ; AFL. Dou Avrupa lkelerinde rejim deiikliklerinin
hemen ardndan zelletirmeye kar kan sendikalarn karsnda yeni
sendikalar rgtlemeye giriti. George Soros bu giriimlere parasal destek
salad. "George Soros, Imperial wizard" Heather Cottin, caq, Fail 2002, 74,
p.3.; Soros iin bkz. Blm. "stanbul'da ki Kere ki Gn"
23
Demokrasi ncelemeleri Uluslararas Forumu
24
Journal of Democracy, October 2000.
22

(otonomi) yararlaryd. Bu konferansa, Nijerya, Hindistan, Meksika,

Rusya, Gney Afrika, Endonezya ve Trkiye'den delegeler katld.
Eski deyimle 'muhtariyet' konuulduuna gre, bu lkelerde
federasyonlama m piiriliyordu? Bu konferansta NED-FORUM' un
konuk retim eleman Dou Ergil'in "Trk demokrasisi ve Krt
sorunu" tebliini sunmasnn ie bir baka boyut kattna kuku
[25 26 ]
yok. /
NED-Forum'un bir 'Aratrma Konseyi' bulunuyor. 2000 ylna
gre, konseyde bulunan kiiler listesinde verilmitir. Bu listede birok
niversiteden eleman yer alyor. Ne ki, bunlarn en nemlisi,
Amerikan Federal ynetimini dnyann her kesine, hibir hukuk
kuralna dayanmadan ve uluslararas karara gerek grmeden, silahl
mdahaleye ortam yaratan 'medeniyetler aras atma' kuramnn
imza sahibi Harvard niversitesi'nden Samuel P. Huntington'dur.
Huntington, Harvard niversitesi Uluslararas ler Merkezi'ni
ynetirken, CIA eleman olarak alm, kendisine deme yaplm
ve gizlice yrtt danmanl srasnda hazrlad belgeler
[27]
CIAnin denetiminden sonra yaymlanmtr."
Ayn konseyde, CIPE Trkiye Brosu'nda '2. Direktr' olarak
gsterilen ve Trk Demokrasi Vakf kurucularndan Ergun
[28]
zbudun da yerini almaktayd.
Prof. E. zbudun ayn zamanda,
NED'in yayn organ 'Journal of Democracy' dergisinin yayn
kurulunda da yer alyordu. NED'in Program Blm'n Barbara Haig
[29]
Bu blmn 'Ortadou ve Kuzey Afrika Program'
ynetiyor.
asistanln, 1999'dan sonra T.C uyruklu Filiz Esen stlenmitir.
NED'in rgtleme ve ebekeletirme yeteneine tipik bir rnek
verelim. 1999 ylnda NED'in temel rgt WMD (World Movement
for Democracy) iinde kurulan NDRI (Network of Democracy
Research Institute) operasyon ortaklarndan yeni yneticileri
"workshop" ad altnda yan yana getirip eitmektedir.
24 Eyll 2004'de balayp bir hafta sren almalara Gana,
Msr, Moolistan, Rusya, Srbistan, Karada, Gney Afrika ve
Trkiye'den ebeke orta rgtlerin temsilcileri katld. Trkiye'den
TESEV adna Aye Yrcal'nn katld eitim ileri ve ebekeleme
NED raporunda u ilgin satrlarla yer alyor:
"Katlmclar Washington'un nde gelen ve etkili siyasalaratrma kurulularyla bulutular. Bunlarn arasnda
American Enterprise Institute (AEI), the Brooking Institute, the
Heritage Foundation, Georgetown niversitesi Center for
25

NED Annual Report 2000, The Visiting Fellows, s.68

NED a.g.r, s. 64-66.
27
Ami Chen Mills, C.I.A. Off Campus, s.32.
28
NED a.g.r, s.72-73
29
ABD eski savunma bakanlarndan Alexandre Haig' in ei. Trkiye'de baz
DGM davalarna izleyici olarak katld.
26

Democracy, Third Sector (CDATS) ve United States Institute

for Peace (USIP bulunmaktayd. "
Amerika'da tutucu ve byk irketlerin, devlet grevlilerinin
yan yana gelme merkezleri olarak nitelenen bu rgtlerle bulumann
katlmclara ne gibi bir katks olduunu yine NED'in yaynndan
aktaralm:
"Katlmclar deneyimli konferans rgtleyicilerle, yayn
ynetmenleriyle, yaynclarla, veritaban yneticileriyle, web
sitesi ustalaryla, para toplama uzmanlaryla, iletiimcilerle ve
medya ilikileri uzmanlaryla bulumu ve onlardan ok ey
renmilerdir."
NDRI 'kalknmakta' olan lkelerden 52 rgtle birlikte
almaktadr. Bu almalarn salt dnce gelitirme, teknik bilgi
alverii olmadn dnmek iyimserlik olur. Bunun byle
olmadn, asl amacn 'gelimekte' olan lkelerin i siyasetini
dorudan etkileyecek yntemlerin retilmesi olduunu Gney
Afrika'dan katlan Annie Chikwanha'nn u szleri apak ortaya
koymaktadr:
"Atlye almasna geldim nk politikaclarla konumann
ve onlar angaje etmenin yeni yollarn renmek
istiyordum(..) Bu politikaclarla konuarak ve onlar
lobiletirerek
siyasal
karalar
etkileme
yeteneini
kazanacamz ummaktaym. "
Bu tr bir etkilemenin ne gibi sonular dourduunu ya da
lkelerin i siyasetini ABD ve Bat Avrupa gdmne nasl soktuunu
kitabn ilerleyen blmlerinde greceiz. Ancak sabrsz okuyucular
imdiden TOSA, ARI ve TESEV blmlerine bakabilirler.
Ayrca grlecektir ki, saf demokrasi iinin iinde iyi niyetli(!)
irketlerin yan sra para piyasas oyuncular da yer almaktadr NED
raporlarna katkda bulunanlar arasnda, para piyasalarnn nl
oyuncusu George Sorosun kurdurttuu
'Open Society Institute
(Ak Toplum Enstits)'ne, Lockheed Martin Corporation gibi, jet
uaklar satmndaki yolsuzluklar, rvetilii mahkemeler de
onaylanm bir irkete, Mart 2002'de srail'in Filistin'e saldrsndan
sonra, Amerika'daki Yahudilerin mitinginde onlarla birlikte olduunu
[30]
ilan eden Savunma Bakan Yardmcs Paul Wolfowitz'e ve CSIS
(Center for Strategic and International Studies)'den Zeyno Baran'a,
"2000 ylndaki cmert destekleri" nedeniyle teekkr e dilmektedir.
lkemizi temsil eden bu nemli kiilere ksa deiniten sonra,
[31 32]
demokrasi ihracatnn yasallama yl olan 1982'ye dnebiliriz. /
30

Stratejik ve Uluslararas ncelemeler Merkezi

NED, a.g.r, s.85
32
Trkiye'nin en st dzey yetkililerinin CSIS ziyaretlerini ve konferanslarn
rgtledii bilinen Zeyno Baran, daha nce Dnya Bankas'nda Kemal
31

REAGAN'IN DEMOKRAS EKRDE VE CIA

ABD Bakan Reagan'n 1982'de ynetime gelir gelmez
Bakan Reagan'a dorudan bal bir ekirdek kadro oluturuldu. Bu
kadro eliyle biimlendirilen yeni demokrasi modeli, iki temel
dnceye dayanyordu: lke bamszlklar iin rgtlenen her
siyasi hareket komnisttir (1) ve lke bamszl iin savaan,
silahl olsun olmasn her oluum terristtir (2). Onlara gre
bamszlk rgtleri nerede olursa olsun terrist olmakla kalmaz,
ayn zamanda kesinlikle KGB tarafndan kurulmutur.
Reagann evresine toplad bu kadroya gre, diktayla
ynetilen lkelerde yaplan toplu kymlar, bask ve zulmler,
"terrizm" olarak adlandrlamaz. nk bu dikta ynetimleri,
komnizme kar savamaktadrlar. Bu ilgin teoriye, ABD'deki kimi
siyaset yazarlarnca Reagan Demokrasisi ad verildi. Oysa Reagan
yaklam, onlarn gsterdii denli basit ve hafife alnacak trden
deildi. Aslnda, Reagan Demokrasisi yalnzca, sert anti-komnist
mcadele dneminden 'Yeni Dnya Dzeni'ne gei evresiydi.
Asl ama, NATO-Varova Pakt ekimesinin, NATO lehine
zlmesi ve ardndan oluacak yeni devletleraras dzeni, uydu
siyaseti ve uydu askerlerle ya da elemanlar gderek, uzaktan
ynlendirmek yerine, lke halklarnn da can gnlden onayyla
yerinden ve dorudan ynetmekti.
Uzun dnemli amalara ynelik etkinliklerin kalc olmas iin,
yeni kuaklarn bu iin nemli bir aya rgtl akademisyenler
taban oluturmaktr. Zaten yllardr, zellikle dnyann dousundan
ve gneyinden Amerika'ya ekilen gen insanlara yaptrlan
akademik almalarda, onlarn kendi z lkelerinin etnik oluumu,
dinsel-mezhepsel bileimi, iktisadi ve siyasal yaplanmas
ayrntlaryla ileniyordu.
Bu genlerin bir blm, Amerika'da yerleip z lkelerine
ynelik grup almalarn srdrrken, geri kalanlar da z
yurtlarndaki niversitelerde gen kuan eitimini stleniyor ve
Dervi 'in yannda stajyer olarak almaktayd. CSIS'de nce Grcistan, daha
sonra Kafkasya-Trkiye Enerji Blm'nde uzun sre grev yaptktan sonra.
Ocak 2003'de Nixon Center 'da "International Security and Energy (Uluslararas
Gvenlik ve Enerji)" blmnn bana getirildi. Bu blm, genel olarak
"blgesel anlamazlklar, slami militanlar, ABD-Rusya ilikileri, terrizme kar
sava, rgtl su ve yolsuzluk, Kafkasya ve Hazar Blgesinde ABD ibirlii
konularnda" zel olarak Trkiye i evresi(zel-resmi) ile ABD ibirliini
gelitirmek grevini stlenmitir. Zeyno Baran uzun yllar Yunanistan'da
yaamtr 2001 ylnda Trk-Yunan alma grubuna girmitir. Standford
Ekonomi'de eitim gren Zeyno Baran," the compatibility of slam and
democracy (slam ve Demokrasi Uyumluluu)" adl almasyla 1996 ylnda
Firestone dln almtr.(cs/$.orq); Ylmaz Polat, Alo Washington, s. 42-3.;
nixoncenter.org 1 Mart 2003

onlar kendilerine benzetiyorlard. Avrupa'nn dousundan Asya'da

okyanus kylarna, Hindiin'den Afrika'nn Atlas okyanusu kylarna,
Orta Amerika'dan Antarktika'ya, uzanan anakaralarda, bal
brolarla, vakf - NGO - parti balaryla, devlet yneticileri ve ticaretsanayi odalar ilikileriyle, yayn dnyas dostluklaryla yrtlen bu
operasyona, 1982'de ABD Bakan Ronald Reagan tarafndan
project democracy ad verildi.
James Petras, bu operasyonun arkasndaki gcn -Trkiye'de
her nedense "sivil" olarak adlandrlan rgtlenmenin- bir baka
boyutunu ortaya koyarken, 'neo-liberal' snflarn uygulanmakta olan
siyaset sonucu, toplumda kutuplama yarattn; bu durumun
toplumsal atmalar kkrttnn anlaldn, dipten taban
rgtlenmesiyle birbiriyle ztlaacak olan snflar arasnda bir tr
tampon rgtlenme yarattklarn belirtiyor ve ekliyor:
"Bu rgtler neo-liberal kaynaklara bamldr ve sosyopolitik hareketlerle yerel nderler ve eylemci evreleri ele
geirmek zere rekabet etmektedir. Bu rgtler 1990'lara dek
'non-governmental' olarak adlandrlmakta ve saylar binleri
bulmakta ve dnya leinde drt milyar dolara yakn para
[33]
almaktadrlar."
Saf demokrasi ileri her zaman bilimsellikle srmez. 2004
ylnda NED'in Irak ilerine ayrd ve ABD Dileri Bakanl'ndan
[34]
ald resmi para 30 milyon dolardr.
Irak'n etnik, mezhepsel
paralanna bu dolarlarn katks kukusuz salt Irak iindeki
rgtlenmeyle snrl olamaz. Irak'ta kan dkerek srdrlen igale
demokratik(!) katknn elemanlar arasnda Trkleri de bulmak
olanakldr. Sonraki blmlerde bu katknn nllerinden bazlarn
tanyacaz.
Kukusuz para her eyi zmeye yetmez ve aktan yaplanla
da yetinilemez. rtl ya da yar rtl etkinlikler ayn anda
srdrlmekte, resmi ile 'sivil' grnml aralar birlikte
kullanlmaktadr.
Bu iler ayn zamanda yksek beceri, rgtleme ve bilgi
toplama deneyimi ister. te bu nedenle NED, IRI, NDI ve CIPE'nin
ynetim kademelerinde, istihbarat kurumlarndan ve CIA'dan emekli
'uzmanlar' ile ABD savunma ve dilerinden emekli st dzey
memurlar grev ald. Bunlara kartellerde uzun yllar grev yapanlar,
33

James Petras, "imperialism and NGO's in Latin America," Monthly Rcvicw,

Vol.49, no. 7, December 1997.
34
ABD'nin Irak'n yeniden yaplanmas ad altnda ayrd bte 87 milyon
dolardr. NED, 2004 btesinde Ortadou ve Kuzey Afrika'dan 15 lkenin
rgtlerine 114 ayr 'proje' iin toplamn % 16's, 24 Afrika lkesinden 154
projeye % 18, Gney Amerika ve Karaibler'den 11 lkede 76 projeye % 14,
Asya'dan 12 lkedeki 115 projeye % 23, Orta ve Dou Avrupa'dan 10 lkedeki
67 projeye % 10 ve Avrasya'dan 11 lkedeki 230 projeye % 19 orannda ba
yapmtr.

Afganistan, Orta ve Gney Amerika lkelerine ynelik operasyonlar

dorudan ynetmi ve Dou Avrupa ile Sovyetler Birlii'nde ince iler
kotarm olan nller de katld. ABD'nin nl yneticilerinden CIA
eski direktr Colby, "project democracy" ad altnda srdrlen bu
operasyonu zl bir biimde ak yreklilikle ilan ediyordu: "CIA'nn
[35]
rtl olarak yaptklarn aktan yapyoruz."

35

D. Ignatius, "Innocence Abroad : The New world of Spyless Coups (D

lkelerde Masumiyet: Casussuz Darbelerin Yeni Dnyas)," 77je W.Post, Sept.
22 1991

YELTSN "SLKN SN!" DEDNDE

"Bu zafere yaptnz katky bilmekte ve
etmekteyiz."Boris Yeltsin, 23 Austos 1991, Moskova.

takdir

Trkiye'de 19 ubat 2001'de balatlan ulusal iktisadi ortamn

kertilmesi ileminin sonucunda, bir dizi yasayla tarmsal retimine
darbe vurulurken, iyice yoksullatrlan kyllere "reticiyi dorudan
destekleme" ad altnda dnm bana onar milyon lira (8-9 $)
denmesine karar verilmi ve bu i iin Dnya Bankasndan 600
milyon $ alnmt.
Bir yl sonra, ubat 2002'de Dnya Bankas memurlarndan
Lyn Trkiye'ye geldi ve ncelikle T.C ileri Bakanl, TESEV ve
Boazii niversitesi ekiplerince gerekletirilen Trkiye'de rvet
aratrmas sonularnn akland toplantya katld. T.C Devletinin
memurlarnn kata kann rvet aldnn akland bu toplanty
Cumhurbakan bir konumayla am ve rvetin kt bir ey
olduunu syledikten sonra "sivil toplum" rgtlerinin ilevlerinin ne
denli nemli bir ey olduunu belirtmiti.
Kendi devletinin memurlarn yabanclarn parasyla yaplan
bir kamuoyu aratrmas sonularna dayanarak rvetilikle
sulayacak denli effaflk dnya tarihinde, ilkel ya da gelimi
devletlerde rastlanr bir durum deildir. Trkiye memurlarnn
ahlaknn dzeyini belirlemeye alanlar, yerli ya da yabanc, ok
uluslu irketlerin rvet vererek kararlar kendi lehlerine evirmek
iin ahlakszln tetikleyicisi olduklarn grmezden geliyordu. Her
nedense rvet ve yolsuzluk aratrmas hep devlet kurumlarna
ynelikti. Ksacas Trkiye Cumhuriyeti'nde ahlakszlk derecesini de
saptayan bu toplantnn ardndan Mr. Lyn, Antalya'ya gitti.
Lyn,
Amerikan
parasyla
Trklerin
yolsuzluklarnn
aratrlmasndan o denli etkilenmi olmalyd ki, T.C devletinin
iftilere dnm bana 8-9 dolar verip vermediini denetlemek
zere, devletin ve ilgili kurumlarn defterlerini gzden geirdi. Geri,
tarihte alacaklarn dettirmek zere bro aan "Dyun-u Umumiye"
komisyonlar kurulmutu ama, devletin defterlerinin dorudan ve
aktan denetlenmesi ilk olmalyd.
bununla da kalmad. Lyn, durumu bir kez de, yerinde
grmek zere kylere gitti. Bir kye deeri 150 dolar gemeyen faks
makinas hediye etti. Kyller onu alklad. Artk kyller, devletten
bir yaknmalar olursa, rnein paralar gecikiyorsa, Dnya
Bankas'na faks ekebilirlerdi. Kyne bir faks makinas alamayan
devletin ve kyllerin yapaca fazla bir ey de yoktu. "Bu ilerin
'project democracy' ile bir ilikisi olamaz" demeden nce,

Moskova'da bir "sivil" rgte hediye edilen faks makinasnn dnya

siyaset tarihine geecek katksn anmsamak gerekiyor.

FAKSLI DEVRM VE CIA EMEKLSNN GLASNOS

SAPTAMASI
1999'da, stanbul'da dzenlenen AGT toplantsnda, William
Jefferson Clinton, Yeltsin'e dnd ve "Bakan Yeltsin, siz
Moskova'da
tankn
stndeyken
hapse
girseydiniz
sizin
zgrlnz iin de ayaa kalkardk" dedi. ABD bakan Yeltsin'e
iktidara gelmesinde kendi paylarnn bulunduunu anmsatyordu.
Hem de tm dnyaya canl yaymlanan bir ortamda. Ortalk
gerilmiti. Birden ayaa kalkan Yeltsin, nndeki belgelerini hmla
antasna tktrrken, yksek sesle "Sukin sin!" diye sylendi kapy
[36]
arparak, kp gitti.
Daha sonra, onun azndan, kan bu szn,
karsndakinin annesine yaktrlan kt bir meslei artran "O.,
[37]
ocuu" gibi zgn bir svg olduu yazld.
William Jefferson Clinton, Yeltsin'e, "Project Democracy"nin
[38]
1980'li yllardaki Moskova ayan anmsatyordu.
Gorbaov'un
sonradan kendisine ABD'de dl aldracak olan glasnost
operasyonundan sonra zaten can ekimekte olan sosyalizmin sonu
gelmiti. KGB ve ordunun ynettii bir darbe giriiminden ok, tek
perdelik oyuna benzer bir giriim balamt ki, 19 Austos 1991'de
Moskova'dan gnderilen ve ABD Bakan'na verilmesi istenen acil
faks iletisindeki satrlar durumu zetliyordu:
"Mr. Bush bu lkede olanlarla ilgili bir aklama yapt m?
Yaptysa, tm iletiim aralarn kullanarak, bu aklamay
lke (Rusya) halkna duyurun. Rus hkmetinin halka
seslenebilecei bir yol bulunmaktadr. Radyo istasyonlarnn
tm denetim altndadr.
Ekte
(Boris
bulunmaktadr.

Yeltsin'in)

orduya

yaplan

bildirimi

Bunu USIA'ya iletin. Tm lkeye yaynlayn. Belki Voice of

[39]
America'(ile)! Bunu yapn! Acil olarak!"
stanbul'daki AGIT toplantsna katlan devlet bakanlar
arasnda, Clinton'un Yeltsin'e ne demek istediini iyi bilenler
olabilirdi. Ama, bu szlerin anlamn en derinden duyumsayan
kukusuz Boris Yeltsin'in kendisi olmutur. Yeltsin, biraz diklenseydi;
36

"Yeltsin arpld" Milliyet, 19-11-1999

"Sukin sin" Hrriyet, 19 Kasm 1999.
38
D. Ignatius, a.g.y.
39
David Ignatius," Innocence Abroad: The New World of Spyless Coups
(Darda masumiyet: Casussuz darbelerin yenidnyas)" The Washington Post,
Sunday, September22, 1991; Page C01
37

Clinton cebinden ikinci bir faks iletisi daha karabilir ve yksek sesle
okuyabilirdi. NED'in mimar Ailen Weinstein'a gnderilmi olan bu
faks iletisinde, serbest ve demokratik seim yaplmakszn bir
oldubittiyle iktidara gelen Yeltsin'in, kendisine iktidar yolunu aanlara
teekkr yer alyordu:
"Ailen Weinstein
President, Center jor Democracy
Washington DC, U.S.A
Demokrasi glerinin zaferi ve 19 Austos 1991 darbesini
baarszlyla balantl olarak gndermi olduunuz iten
kutlamanz iin size teekkr ederim. Bu zafere yaptnz
katky bilmekte ve takdir etmekteyiz.
B. Yeltsin 23 Austos 1991, Moskova"

[40]

Gorbaov'a kar yapld ileri srlen darbenin ilk gnnde

ABD'ye ne yaplmas gerektiini bildiren faks gnderilmi ve bu iletiyi
alan Prof. Ailen Weinstein, ABD Bakan'n harekete geirmiti. Faks
iletisinin bildik bir kiiye gnderilmesi elbette gereklidir. Weinstein,
yllar nce Moskova'da 'Helsinki Nihai Senedi' nda, "Vatandalar
Komiteleri"nin kurulmasna nclk etmiti. Yeltsin'in ardndaki
rgtl g, ite bu komitelerdi. On binlerce insan bir anda, hem de
KGB'ye ve Kzl Ordu'ya karn meydanlara dklvermi ve Boris
Yeltsin de tankn stne kvermiti.
Clinton'un derin demokrasi yumuakln yanstan szlerine,
Boris Yeltsin'in sverek karlk vermesinin bakaca bir zel nedeni
var myd bilemiyoruz ama Yeltsin'in teekkrlerini alan ve
Moskova'da rmcek a kurulmasnda byk emei geen Ailen
Weinstein' ve onunla ilikili kiileri biraz daha yakndan tanmak
gerekiyor. Sonraki sayfalarda ya da eklerde kimlikleri sergilenecek
baz rgtlerin ksaltlm adlarna imdilik fazlaca taklmadan
okumakta yarar.
Ailen Weinstein, Boston niversitesi Smith College ve
Georgetown niversitesinde tarih profesrl yapt. 1981- 1983
arasnda CS1S yayn organ "Washington Quarterly"nin direktr ve
ayn zamanda American Political Foundation (APF) ynetim kurulu
yesiydi. APF, US-AID'den ald 300.000 USD karlnda NED'in
ve Center for Democracy (CfD / Demokrasi Merkezi, NED'e
baldr)'nin tasarmlarn gerekletirdi. Weinstein, 1983-1984
arasnda NED'in bakanln yapt.
APF'de Weinstein'n yardmcs, Charles T. Manatt, William
Brock ve Frank Fahrenkopf da, NED'in ynetim kurulunda
grevlendirildiler. APF yneticilerinden FTU (Hr Sendikalar)
Bakan Lane Kirkland ve FTUI (Hr Sendika Enstits) murahhas
40

Sean Gervasi, "Westem Intervention in the U.S.S.R." caib, Number 39 (winter

1991-1992), s.4

Eugenie de NED ynetiminde yer aldlar. Hr Sendika Enstits,

NED'in ekirdek finansrleri arasnda bulunmaktadr.
Weinstein, yar zel ama, devletten finanse edilen USIP (U.S.
Institute of Peace / Birleik devletler Bar Enstits) ynetim kurulu
yeliinin yan sra daha birok rgtte yneticilik stlenmiti. Oscar
Arias Foundation of North America'da direktrd.1950'de kurulmu
olan anti-komnist souk sava grubu CDM (Coalition for a
Democratic Majority / Demokratik ounluk Koalisyonu)'de ynetim
kurulu yesi; Nikaragua Contra lideri Arturo Cruz'u finanse eden
grupta yer alan NSl (National Strategy Information / Milli Strateji
Enformasyon)'da direktr; CIA ve CSIS (Georgetown niversitesi) ile
ilikili Washington Quarterly dergisinin 1981-1983 dnemi murahhas
yneticisiydi.
Weinstein, Orta ve Gney Amerika lkelerinde, Filipinler'de
demokrasi operasyonuna ynetici olarak katlmt. Ne ki, adn en
ok duyurduu operasyon, daha 1980'lerde Helsinki nsan Haklar
Szlemesi'nin uygulanma aamasnda, Sovyet muhaliflerinin yer
ald Helsinki Vatandalar Komitesi (Helsinki Accords on Human
Rights)'ni rgtlemesiydi. Weinstein, Sovyet kartlaryla iliki
kurabilecek konferanslar dzenledi, kartlarn ABD'ye gelmelerini
kolaylatrrken,
muhalefette
yer
almayanlarn
girilerinin
engellenmesini salad.
1980'lerin ortalarnda ie 10.000-110.000 dolar arasnda
deien hibelerle ie baladlar. Amerikallara gre kk, Sovyet
yurttalarna gre olaanst byk paralarla baslan yaynlar,
videobantlar, ierden ve dardan Rusya'ya ynelik eylemler
gerekletirildi. O gnlerde rgtlenen kadrolar, daha sonralar Dou
Avrupa'da 1989 protesto eylemlerini rgtleyip ynettiler.
1990'a gelindiinde kaplar ardna dek alm ve FTUI
bamsz sendikalar rgtlemeye balamt. Liderler yetitirildi, yeni
kurulan sendikalara bilgisayarlar, faks makinalar baland. ABD'li
uzmanlarca rgtlenen Bamsz Maden ve Metal ileri
Sendikas'nn ye says 2,2 milyonu buldu. Bu iiler greve giderek
radikal reformlar istemeye balad. Freedom Channel (zgrlk
Kanal) televizyonu ve radyosu yayna geti. Yeni yeni kurulacak
olan medyay ynetecek elemanlar yetitirildi. Globe Independent
Press Syndicat (Kre Bamsz Basn Sendikas) tm Rusya haber
kaynaklarn dnyaya balayacak olan "zgrlk Balants
Bilgisayar ebekesini kurdu. Sovyetler Birliinde kiiler, kurumlar ve
rgtler veri bankalarna kaydedildi.
Bu arada NDI ve IRI de bo durmad. Anglo-Amerikan
liberalizminin ideolojisini yayacak rgtlenmeler oluturmaya
baladlar. Anglo-Amerikan liberalizmine tapan, lkesinin tm
kaynaklarn ABD'ye ve A.B'ne aacak olan "sivil" rgtler yaratld.
o kerteye vardrld ki, 1993 seimlerinde NED'e bal elemanlar
ve onlarn yetitirdii Rus ibirlikileri, liberallerin kazanmas iin

seim almalarn dorudan ve birlikte ynettiler. NED, bu iler iin

devletin resmi propaganda aygt USIA kaynaklarndan 1990-94
arasnda 8,8 milyon dolar harcad.
nsan Haklar rgtlerine, "sivil" eitim ilerine, medya
projelerine 64 ayr paket olarak 10-100 bin dolar dendi. Amerikan
adamlar rgt CIPE, devlet ve "sivil" kurululara 572.000 dolar
[41]
verdi.
1990-1994 arasnda resmi GAO raporlarna yansyan
bilgiye gre; Demokratik oulculuk Giriimi, Eurasia Foundation,
Karlkl Eitim adl rgtler 57,214 milyon dolar, ABD Savunma
Bakanl IMET (International Military Education and Training /
Uluslararas Askeri Eitim ve Yetitirme) rgt 1,095 milyon dolar
kulland. USIA / NED kaynaklarndan, NDI kanalyla 535 bin dolar,
IRI kanalyla 537 bin dolar, FTUI kanalyla 5,298 milyon dolar, tekil
demeler iin 2,465 milyon dolar ve toplam 67,224 milyon dolar
[42]
harcand.
Bu arada dnya metal borsasn ellerinde tutan kirli tccarlar
ve para piyasalar vur-ka operatr George Soros da Rusya'ya
dalmt. Her ey serbest olmu ve asl kazanmas gerekenler, ok
[43]
byk sermayeyle ieri dalmlard.
Weinstein'n balatt operasyon byk baar elde etmiti.
Yeltsin, Austos 1991'de tanklarn stnde direni ars yapmadan
hemen nce, muhaliflerden faks mesaj alan kii de on parmanda
on marifet dedirtecek olan Weinstein idi. Ailen Weinstein'n ei Diana
Weinstein o sralar, Bakan yardmclarndan Dan Quayle'in hukuk
danmanln yapmaktayd.
CIA emeklisi Ralph McGehee'nin Rusya Federal Kar
stihbarat Servisi raporlarndan aktard u blm, NED
operasyonlarnda CIA desteinin yan sra, niversitelerin de, ne
denli byk bir neme sahip olduunu da gsteriyor:
".. ABD, zel servisler (CIA) ve bilim merkezleri, (ve
NGO'lar) araclyla, Rusya'da stratejik konumlar ele
geirerek ve politik ve ekonomik srelerdeki gelimeyi
ynlendirerek lke yaamnn tm alanlarnn derinliklerine
iniyor."
Derinliklerin ls de, boyutlar da artcdr. ABD'nin
ncelikle NATO yesi lke ordularnn subaylarn Amerika'ya
gtrp eitmesi bilinen ve kanksanan bir eydir. Ne var ki, Kzl
ordu subaylarn da IMET kapsamnda ABD'de, hem de "demokrasi"
bal altnda eitmesi operasyonun en tipik uygulamasdr. GAO
raporunda bu uygulama, ''program ayn zamanda ordu stnde sivil
denetimin gelitirilmesi" olarak aklanmaktadr. Bu iler iin 1992'de
41

GAO / NSIAD-96-40 Promoting Democracy Progress Report on U.S.

Democratic Developement Assistance to Russia
42
GAO/NSIAD-96-40, Appendix I, p.19.
43
Soros'tn operasyonlar iin bk. Blm. stanbul'da ki Kere iki Gn.

153; 1994'de 471 bin dolar harcanm ve Rus ordusundan 18 orta ve

st dzey subay ve Dileri Bakanl'ndan 19 memur ABD'ne
gtrlm ve eitilmitir. ABD elilii bu ilerin 10 ile 20 yl iinde
amacna ulaacan ve eitilen subaylarn gelecek vaat edenler
[44]
arasndan seildiini vurgulamaktadr.

44

GAO / NSIAD-96-40, p.52-3. Bu tipik uygulama Trkiye'de de 50-60 yldr

gerekletirilmekle birlikte "demokrasi" ve "sivil" toplum rgt ilerine uygun
eitimler de hemen hemen ayn dnemlerde balatlmtr. ABD'deki "sivil"
grnml kurululara eitim amacyla subaylar, gvenlik grevlileri
gnderilmitir.

DARBENN "KRESEL" YZ
Toplumla devlet arasna giren yeni rgtlenmelerden
beklenen, devlet egemenliine paralel bir egemenlik kurulmasdr.
Dnyann hibir lkesinde, hibir devlet bunu kabul edemez. nk,
paralel egemenlik demek, o lkede yeni bir g oda oluturarak,
yeni ve etkili bir ortak yaratmak, erki anayasal sorumluluk
tamayanlara devretmek anlamn tar.
Yurttalar bu iki ballk arasnda skp kalr. Hukuksal
eitliin yerini paraleldeki rgtn sunaca ayrcalklar alr. Yeni
egemenlik merkezinin gdmne girenler, devletin egemenlik
alanndan ayrlrlar. Bu ayrl, ilk bakta ""zgrlk" gibi alglanrsa
da, lkedeki yurttalarn arasndaki geleneksel ve yasal ilikileri
paralar. Giderek bir tr cemaat, dernek, vakf derebeylikleri oluur.
'Derebeylik' deyince bunun ille de, atolarda oturan, kylleri
kleletiren eski zaman beyleri akla gelmemeli. Bu paralel devleti bir
dinsel bein eyhi, dedesi, babas da kurabilir. Byk boyutlu bir
irkete sahip bir aile, kendi iinde cemaatlemi, ad "sivil" bir rgt
ya da bir mafya ailesinden birka kii de kurabilir. Zaten
demokrasinin ve Cumhuriyetin erdemi de bu tr olaslklar ortadan
kaldrmasnda,
yurttalar
kkenine,
toplumsal
konumuna
bakmakszn eit klmasndadr. Demokrasi ve cumhuriyetin
yaatlmas da bu temel ilkenin titizlikle korunmasna baldr.
Bir lkede, devlete paralel egemenlik oda kurulmas
sakncal olduuna gre, herhangi bir devletin, bir baka devletin
egemen topraklarnda paralel bir egemenlik a kurumasnn kabul
edilmesi o devletin kendisini yadsmas anlamn tar. "Buna izin
verilmeli midir?" sorusunun ilk yant elbette "Kesinlikle hayr!"
olacaktr. nk uluslararas alanda egemenlik, hem devletleraras
hukuk ve hem de Birlemi Milletler gibi uluslararas uzlaya dayal
kurumlarn hukukuna yaslanr. Bunun dndaki her giriim, devletleri
ykmaya ya da uzaktan ynetmeye yneliktir. Kat stnde bugne
dek byle de yrmtr bu kural.
Ne ki, son elli yldr, lkelerin iilerine, ittifak anlamalaryla
yn veren egemen devlet ynetimi, kendisine rakip grd sosyalist
dzenler yklmaya yz tutunca, artk kimlii ve yaps ne olursa
olsun devletlerin egemenlik alan iinde, aktan paralel egemenlikler
yaratmakta bir saknca grmemektedir.
Bu tutum, halkn u ya da bu demokratik ve bamsz
rgtlenmesiyle ya da demokratik rgtlere verilen uluslararas
destekle, kartrlmamal. Yabanc devletin, bir lkenin iinde
rgtler
kurmasnn,
eski
rgtleri,
sendikalar,
odalar
ynlendirmesinin, onlardan raporlar almasnn, bu raporlara gre o
lkeye yn vermesinin bir tek anlam olabilir. O da, lkede varolan
devlete paralel, merkezi darda bir ynetim oluturmak. Bunun tek
sonucu da operasyon nesnesi olan devletin egemenliinin rtl

olarak yokedilmesidir.
Paralel ynetimin oluturulma sreci, uygulamada lkeden
lkeye kk deiiklikler gsterse de, ana program deimiyor.
ine szlan devletin brokratlarnn da yardmyla, yaygn bir
'medyatik' ve 'entelektel' yedek g operasyonuyla, Amerikallarn
"manufacturing public perception" dedikleri "kamuoyunun alglama
dizgesini retme" srecinde, aamalar bir bir geiliyor. 'Alglama
dizgesi retimi' sonucunda, o lke insanlar, aslnda kendilerine
benimsetilmi olan dnceleri ya da eylem planlarn, bizzat kendi
kurumlarnn, kendi beyinlerinin rnym gibi alglayp, eyleme
geiyorlar.

18 ADIMDA DEMOKRAS!
Beyin temizleme, beyne yeni alglama dzenei yerletirme,
rgtleme, kimlik oluturma ve eyleme geirme sreci 18 admda
gerekletiriliyor:
-Kamuoyu oluturucular -bizdeki adlandrmayla, aydnlara,
yazarlara, bilim adamlarna- ynelik ierde ve darda, masraflar
karlayarak, konferanslara ekmek. Katmclarla dorudan iliki
iinde, ilgili lke hakknda bilgi almak ve "dnce" ve "rgtlenme"
zgrl bal
altnda
yeniden
yaplanma
dncesini
benimsetmektir.
-Alt rgtler yoksa, hemen Helsinki Nihai Senedi kapsamnda
Helsinki Yurttalar ve Ortak Zemin Merkezleri rgtlemek ve koullar
olgunlatka, uzaktan ynlendirilebilecek bir ilikiler a altnda
insan haklar dernekleri ve benzeri rgtlenmelerin kurulmas,
-Yeni propaganda aygtlarnn (radyo, gazete, dergi,
televizyon, video yayn) devreye sokulmas. Bilimsel ve magazinsel
ierikli, insan haklar ilkeleri stne srdrlen yaynlarn
younlatrlmas. nsan haklar ihlallerinin yaratlmasyla srecin
hzlandrlmas,
-Casuslar yerine yayn muhabirleriyle yerinden bilgi elde
etmek iin yaygn bir yaync eitim programnn gerekletirilmesi,
-Bilimsel ve toplumsal konferanslarn oaltlmas. Yerel vakf
ve "think tank" derneklerinin kurulmas,
-adamlar derneklerinin, sendikalarn kurulmas, varolanlarn
iine bilim danmanlaryla szlmas. Siyasi partilere eitim
programlaryla,
particilik
dersleriyle
yaklaarak
kadrolarn
ynlendirilmesi, genliin "dnce zgrl" ve "siyasi katlmclk"
propagandasyla rgtlenmesi,
-Gizli ve yar gizli istihbarat almalarnn azaltlmas, buna
karlk medya muhabir ayla ak ve yaygn istihbarat
toplanmas, olanaklysa Amerikan televizyonlarnn yerli ubeleriyle
yayma
geilmesi,
eksik-yanl
bilgilendirmeyle
kitlelerin
ynlendirilmesi, eitim-konferans-gezi dzenleyerek yerel medya

ile kalc balar oluturulmas,

-Etnik ayrlklar glendirmek zere kltr anmsatma
programlarna
balanarak
yerel
toplantlardan
uluslararas
toplantlara adam tanmas, ulusal-blgesel tarihin btnletirici
zelliklerinin azmsanlarak, yerel tarih, yerel kltr aratrmas ad
altnda en eskiye zlem yaratlmas,
-Yanl ve eksik bilgilendirme: Kitlelerin akl denetimlerini
ele geirmek zere youn propaganda ve yanl bilgilendirmeyle
tarihsel devlet kurumlarnn ve etnik srtmeleri nleyen
geleneksel kurumlarn ypratlmas, toplumsal kimlii kartrmak
iin tarihsel ve toplumsal geliim gereklerini tahrif ederek, yeni
kimlikli topluluklar yaratlmas.
-Yolsuzluk kampanyalar: "Yerinden ynetim" taleplerini
ykselterek, devletin egemenliinin zayflatlmas, yolsuzluk
olaylarn abartarak topluma aalk duygusunun yerletirilmesi,
halkn aresizlie itilmesi.
-ktisadi
ortam
denetleme:
Bor
ekonomisinde
dalgalanmalar yaratmak zere, para piyasalarnn dardan gelen
uluslararas vur-ka tefecilerine sonuna dek almas.
-Merkez devlete gvensizlik yaratma: Kritik dnemlerde
iktisadi bunalm yaratlmasyla umutsuzlua drlen yerel
sanayicilerle ve reticilerle konferans, sempozyum ad altnda
dorudan ilikiye geilerek, devlet merkezine kar gvensizlik
alanmas.
-adamlarn rgtleme: Yerel iadam rgtlerinin ve iliki
brolarnn kurulmas; bana buyruk, devlet denetiminden giderek
uzaklaan 'serbest ekonomi' ve 'serbest pazar' dzeninin kabul
ettirilmesi,
-Ulusal sanayinin ykm: Ulusal iktisadn kertilmesi iin,
ulusal sanayilemenin ve enerji kaynaklarnn ykma uratlmas iin
toplum ile devlet arasnda atmay da ierecek biimde evreci
akmlarn, rgtlerin desteklenmesi ve ulusal madenciliin, doal
yakt retim kaynaklar iletmeciliinin ulusal egemenlik alannn
dna kartlmas,
-Ordular ulusal savunma kimliinden koparma: Gvenlik
glerinin ulusal yaplarn korunmasna ynelik mdahalelerini
nlenmek iin, profesyonelletirmek. Devlet egemenliine sahip
kmaya alan ordular geriletmek iin, kkrtmalara bavurularak,
ordu ynetimlerinin gnlk siyasete ekilmesi, ordu iinde politik
tartma, ordu ile halk arasnda cepheleme yaratlmas.
-nanm
rgt
liderlerinin
yetitirilmesi:
Liderlik
programlaryla, gdml yenidnya dzenine tapnan ultra-liberal
nderlerin retilmesi ve yeni partiler kurulmas, varolanlara yeni
liderler yerletirilmesi; parti programlarnn rejimle hesaplamaya
ynelik, birer kkrtma programna dntrlmesi,

-Ulusal bunalmlar yaratlmas: lkede sk sk iktisadi

dalgalanma yaratlarak bunalm aralarnn azaltlmas. Ulusal devlet
merkezinin elindeki en nemli g olan para kaynaklarnn,
bankalarn, devlet irketlerinin kapatlmas, yabanc irket
egemenliine geirilmesi,
-Ulusal retim birimlerinin ele geirilmesi: Yaratlan iktisadi
bunalmlar sonucunda, ar sanayi iletmelerinin, enerji ve iletiim
kurumlarnn 'zelletirme' ad altnda yabanc irketlere yok
pahasna devredilmesi; iktisadi bamszl pekitirecek byk
projelerin nlenmesi.
-Silahl gcn zayflatlmas: ktisadi bunalm bahane
ederek, toprak btnln koruma arac ulusal ordunun, silah
donanmlarnda, komuta kontrol ve iletiim sistemlerinde yenilenme
almlarnn
kstlanarak,
zayflatlmas
ve
ulusal
snrlarn
gevetilmesi,
-Devlet ynetiminin kargaayla ele geirilmesi: Seim
darbesiyle egemen devletin ele geirilmesi. Merkezi direni olursa,
yaygn ve srekli kitle gsterileri dzenlenmesi. Bu srecin
hzlandrlmas iin halk ikna edici etnik atmalarn dzenlenmesi,
lmle sonulanan kkrtmalarla etnik ya da mezhepsel kimliklerin
kemikletirilmesi.
-Belediye hizmetlerinin yabanc irketlere devredilmesi:
Yerel ynetimi glendirme ad altnda, toplumsal hizmetlerin
'krllk' esasna oturan irketlere devredilmesi, su-elektrik gibi
kentsel iletmelerin yabanc irketlere devredilmesi iin gerekli
dnsel alt yapnn oluturulmas.
-Kltrel
kaynamann
ykm:
"ok
kltrllk"
propagandasyla toplumsal ortak kltrn temellerinin yklmas. Din
kltrnn paralanmas, geleneksel akn kesilmesi ve ulusal
dayanmay pekitirici etkisinin yok edilmesi iin, "medeniyetler
aras diyalog" programyla, Bat'nn dinsel kurumlarnn gdmnde
eritilmesi. Bylece aznlk din kurumlaryla, ulusal egemenliin
karsnda ortak, dinsel cephe oluturulmas.

KMLKLEME VE AYRITIRMA
lke yasalarnn ve anayasalarnn ok etnikli, federatif bir
yap oluturacak biimde yeniden dzenlenmesi, operasyonun temel
aamalar arasnda, kk ya da byk, kanl ya da kansz olaylarla
testler yaplarak, oluumun dzeyi llerek hz ayarlanmas ve
kk program deiikliklerinin gerekletirilmesi asldr. Zaten
testler, eski tr, rtl "direy Word /pis iler"de olduu gibi uygulanr.
Aamalar birer birer geilirken, lke dnda da paralel sre
yrtlr. ok kltrllk propagandasyla etnik ayrtrma ve
attrma srecinin glendirilmesi iin, insan haklar raporlar
giderek etnik aznlk haklar raporlarna dntrlr. Avrupa ve

Amerika'da etnik ve dinsel ayrlk "diaspora"ya parasal ve siyasal

[45]
destek verilir.
Kllenmi tarihsel atmalar, aclar yeniden
atelenir. lkede zgveni sarslm halkn, gn getike, yabanc
kltrne, yabanc dzenine zenme eilimleri kkrttlar.
Yaygn bir bar ata grnts altnda, tarihsel gerekler
unutturulup, ilgili lkeyi var eden tarih tersine dndrlr. Blgesel
atmalar da kullanlarak, rk ayrmcl gelitirilirken, tehdit
deerlendirmelerini artmak zere; komu lkeler arasndaki
ayrlklar derinletirecek zel operasyonlar dzenlenir.
Yllardr bar iinde yaayan toplumlar inanlmaz bir hzla
nce ayrr, sonra da atr. Sonu, ekonomisi yabanclarn eline
gemi, zayflam merkezi egemenliiyle d politikada bamsz
karar verebilme yetkinliini yitirmi, yabanclarn dayatt kararlara
mahkm olmu bir devlet ve tarihsel-kltrel kimliini yitirmi Bat'nn
alt dereceli bir hizmetkarna dnm bir halk topluluu...
Gei dneminde ykselen kanl atmalarla gelecekte bar
ve dayanma iinde yaama istekleri kreltilmi, yabanc devletin
gdmndeki szde "sivil" rgtlerin, sekin derebeylerin
ynetiminde bir lkeden "corafya"ya devrilmek! Ve geride kalan,
Bat kartellerinin eline gemi, enerji kaynaklar, her trden i
korunmas kaldrlarak ak pazarlatrlm ve gvenlii Bat'nn
ordularna terk edilmi yeni tr bir kolonidir.

"THNK TANK" DENLEN "GZL VE GVENL

ODA"
Her lkede olduu gibi. irketler iin esas olan devlet
politikalarna ve kararlarna yn vermektir. Yn verilecek olan devlet
ynetimi ve yasama organlar olunca, ynlendirici elemanlarn nitelii
de nem kazanyor. Bu nedenle elemanlarn byk ounluu, devlet
deneyimine sahip eski ve yeni grevlilerden seiliyor. kinci eleman
kaynaysa, yine devlet organlaryla ili dl olmu akademisyenleri
barndran niversitelerdir.
ABD, bu trden kaynaklar bakmndan olduka zengindir.
Daha ok d lkelerde izlenecek ABD karlarna uygun ayarlama
ilerine denk den aratrma, inceleme, deerlendirme almalarn
gerekletirecek olan dernek, vakf, enstit ad altnda kurulan, eski
memurlar, akademisyenleri, irketlerin sekin yneticilerini bir araya
getiren rgtlenmeler "think tank" ad altnda toplanyorlar:
Trkiye'ye "dnce topluluu" evirisiyle ithal edilen, ya da
daha yknmeci sivillerce, yabancya tapnma gsterisiyle ABD'deki
gibi aynen kullandklar "think tank" II. Dnya savandan kalma
45

Diaspora: Srgnden sonra Yahudilerin dnyann her tarafna yaylmas;

ncil'de Kuds'n dnda bulunan Yahudi Hristiyanlar. Redhouse, ngilizceTrke Szl, 27. Bask, SEV A.. 1998.S.260

askeri bir oluumdur. ABD ordusunda, planlarn ve stratejilerin

deerlendirildii gvenlii salanm, gizli ve zel odaya "think tank"
denilmitir. "Think tank" ad, ordu dnda ilk kez, 1950'lerde, yine
orduyla balantl olarak kurulmu olan, zel irket grnml
[46]
"RAND Corporation" adl rgte verilmitir.
ABD'de akademik grnl "Institute" ile ideolojik grnl
[47]
"Heritage Foundation" gibi tutucularn rgtledii vakflar ile CFR ,
Carnegie Endoulment, Woodrow Wilson Centre gibi, d siyaseti
tepeden ynlendirici sekinler kulplerinin yan sra, devlet
tarafndan kurulmu CSIS gibi raporcu irketler, IRFC gibi dorudan
[48]
Dileri Bakanl'na bal brolar , Middle East Forum,
[49]
[50]
Washington Institute, Freedom House, CMCU , USIP
gibi yar
resmi merkezler de "think tank" olarak niteleniyorlar.
Hatta bunlara, Unifcation Church, Professors WorId Peace
Academy ve Religious Youth Service gibi Sun Myung Moon'un tarikat
rgtleriyle, ISNA (Islamic Society of North America), CAIR (Council
on American Islamic Relations), Minaret gibi, slam dnyasn
ynlendirerek ABD'nin iktisadi egemenliine uygun politikalar
destekleyecek ve toplum stnde bask kuracak olan cemaat
rgtleri de katlyor.
ABD'de bu tanma uyan, binden fazla "think tank" rgt
bulunuyor. Bu rgtler, emekli dileri ve istihbarat elemanlar,
Amerika'ya yerlemi nc dnya elemanlar, operasyonlarda
dnya deneyimli CIA eski istasyon efleri ve akademisyenler iin
nemli bir ekmek kapsdr. "Think tank" rgtlerinin en nemli yarar,
ABD ynetiminin sorumluluktan kurtarmalardr. ABD resmi
organlarnn baka lkelerde aratrma ve incelemeler yapmas, o
lkelerce, imdilerde pek kullanlmayan eski deyimle "casusluk"
etkinlii olarak deerlendirilebilir ve devletleraras anlamazlklara
neden olabilir. Teslim edilen raporlar, ABD resmi belgeleri olarak ele
alnp, casusluk sulamalarna yol aabilir.
Oysa, "think tank" denilerek, "zel" ve ou zamanda insanlk
yararna alr grnen vakflarn, derneklerin hazrladklar
'entelektel' rn grnml "project" raporlar, ABD ya da Avrupa
devletlerinin ynetimlerini balamayacaktr. stelik "think tank"
rgtlerinin masraflar da, ilgili irket ve vakflarca karlanrsa,
devlet btelerine fasllar eklemek, ABD Kongresi'nden onay almak
gibi glkler de kolayca alm olacaktr. Daha da nemlisi, d
lkelerin akademisyenlerine, eski diplomatlarna hazrlatlacak
46

James A.Smith, The Idea Brokers.Think Tanks and The Rise of The New
Policy Elite, s. xiii-xiv
47
CFR: Baknz Ek 6.
48
IRFC: Internationa/ Religious Freedom Committee
49
CMCU: Center Mslim Christian Understanding Georgetown University.
50
USIP:United States Institute for Peace.

raporlara kaynak aktarlrken akademik bir grnm verilmekle

kalnmayp, "ibirliki" ya da "kk darda" gibi rahatsz edici ulusal
sulamalara, karalamalara kar bir korunma rts de salanm
olacaktr.
Bunlarn dnda, belki de en nemli yarar udur: Bir yabanc
devletin kurumuyla iliki kurmaktan ekinen kiiler "think tank"
denilen kurululara rahata girip kabilecek, "think tank" denilen
kurulu da ok sayda kiiyle rahata balant oluturabilecek ve
hatta halk kitlelerine ulaabilecektir.

YABANCI PARTLERLE BALANTILI RGTLER

Siyasal partilerin yabanc lkelerin siyasal partileriyle gr
alveriinde bulunmalar, konferanslar dzenlemeleri olaan
karlanabilir. Ne ki, yabanc bir siyasal partinin bir lkeye gelip, bir
yerel partiyi desteklemek zere etkinliklerde bulunmas, d
ynlendirme olarak deerlendirilebilir. Oysa, iin iine "enstit" ve
"stiftung" ya da "foundation" klkl rgtler girerse, yaknlamalar
"think tank" ile siyasal parti arasnda kurulan bir tr derin-dnce
ilikisine dneceinden, artk "fikir alverii" ya da "bilimsel
yardm" ya da "teknik destek" ve her ne olarak nitelenirse nitelensin,
kitabna uygun olacaktr.
Ne ki, bu rgtlerin kendi anavatanlarnda (ABD-Bat Avrupa)
siyasal alma yapmalar yasaktr. Bu ylesine bir yasaktr ki,
rnein Trkiye'de demokrasiye byk katk koymak zere sz
konusu rgtlerce, dardan parayla ya da eleman masraflar
karlanarak, desteklenmi bir "sivil" rgtn kalkp, rnein
Amerika'ya gitmesi ve orada Amerikan demokrasisine katkda
bulunmas kesinlikle yasaktr.
rnein, Trkiye'deki nsan Haklan Dernei, Helsinki
Vatandalk Cemiyeti, 11 Eyll 2001'deki ikiz kule saldrsndan
sonra "milli gvenlik" gerekesiyle, basna konulan yasaklarn
"demokrasi ve insan haklarna aykrl"n anlatmak zere ABD'de
brakn bir yayn yapmay, az katlml bir bilimsel konferans dahi
dzenleyemez. Bu yasak, yalnzca bu tr "think tank" denilenler iin
deil, tm yabanc lke yurttalar iin geerlidir. NED
kaynaklarndan destek alanlar ise tmyle yasakldr. Bu durum,
NED'den parasal destek alacak olanlarn uymas gereken
szlemelerde, u satrlarda aka belirtilmitir:
"NED yardmlarnda izin verilmeyen durumlar: Birleik
Devletler kitlelerini, herhangi bir parti politikas ya da (politika)
uygulanmas, ya da (senatr-temsilci) aday hakknda eitim,
[51]
yetitirme ya da bilgilendirmeyle ilgili masraflar."
Amerikallar ve Bat Avrupallar, nc lkelerde i siyaseti
51

www.ned.org/grants/proposal_guidelines.html 19.10.2001

ve rgtlenmeyi, dorudan ya da dolayl olarak ynlendiren bu

rgtlerin, parti balar bulunmadn ska belirtmektedirler. Oysa,
NED nclnde oluturulan ve Amerika-Avrupa an ileten
rgtleri yan yana getiren WMD (World Movement for Democacy I
Demokrasi iin Dnya Hareketi) rgtnn "Demokrasiye Yardmc
Vakflar ebekesi" adl tantm sayfalarnda, bu 'sivil' rgtlerin,
[52]
siyasal parti balar, aka belirtilmektedir.
Bu sayfalarda saylan
rgtlerden birkana bakmak yeterlidir:
'IRI, Cumhuriyeti Parti'ye baldr ve Birleik Devletler
Hkmeti'nden (NED ve AID kanalyla) katklar alr. NDI,
Uluslararas ler iin Ulusal Demokrasi Enstits),
Demokratik Parti'ye bal bamsz bir rgttr. Friedrich
Ebert Stiftung: Alman Sosyal demokrat Partisi'ne bal bir
politik parti vakfdr.
Heinrich Bll Foundation: Alman Yeiller Partisi ile
birlikte-Hans Seidel Stiftung: (Alman) Hristiyan Demokratik
Birlik Partisi'ne bal bir politik parti vakfdr.
Konrad Adenauer Stiftung: (Alman) Hristiyan Demokrat
hareketiyle ilikilidir.
Olaf Palme Uluslararas Merkezi: sve Sosyal demokrat
Parti Sendikalar Konfederasyonu ve Kooperatifler Birlii
tarafndan kurulmutur.
Fondation Jean Jaures: Fransz Sosyalist Parti'ye
baldr.. Alfred Mozer Foundation: 1990'larn banda,
Hollanda i Partisi (PvdA), Orta ve Dou Avrupa lkelerinde
'kontaklar salamak ve kurmak' amacyla bir vakf
[53]
kurmutur."
Yukardaki alntda grlen "Bal" ama, "bamsz bir
rgttr" gibi, Amerikan tr yaz srmelerini bir yana brakrsak,
siyasal partilere bal olduu aklanan bu rgtlerin ve onlarla,
kendi yaynlarndaki anlatmla "ibirlik" yapanlarn, siyasal partilerin
organ olmadklarn ileri srmelerinin, karlarndakileri 'saf yerine
koymalarndan bakaca bir anlam yoktur.
Bu 'safla' kendilerini kaptrm evreler ve kiiler, bu
rgtlerin salt siyasal parti balarnn da tesinde, dileri ve
istihbarat deneyimine sahip memur ve operatrlerce ynetildiklerini,
etkinlik raporlarnn tmnn dileri bakanlklarna, ABD
kongresine sunulduunu grebilirlerde, "bamsz" ve "bilimsel"
ortaklklarnn deerini daha da iyi anlayabilirler. te yandan, bu
ileri derinliine bilerek "ibirlik" iinde bulunanlar, "sivil" savunmalar
52

NED tarafndan kurulan bir tr project democracy enternasyonali olan WMD

yllk konferanslar ad altnda lkelerdeki balantlarn bir araya getirmektedir.
Bu tr toplantlar ABD Dileri tarafndan, irketler ve onlarn uzants rgtlerce
desteklenmektedir.
53
wmd.org/asstfound /asst_profiles.html, 22.10.2001

iin yeterli gerekeye sahip olmallar.

rnein 2003 Sao Paola (Brezilya) toplants destekileri
arasnda German Marshall Fund of the US, Guardian Industries
Corp.(US), Gulbenkian Fdn. (Portekiz), Inter-American Development
Bank, USAID - Mozaqmbik (US), westminster Fdn. (ngiltere)
bulunmaktadr. Sao Paola toplantsna Trkiye'den Murat Belge
(Helsinki Vatandalk Cemiyeti Bakan), zdem Samberk (TESEV
Genel Direktr), Dou Ergil (TOSAM Bakan) katlmtr,
(wmd.org/second_ assembly/support.html)
'Sivil' grnml yabanc rgtlere raporlar sunanlar, Trkiye
Cumhuriyeti devletiyle egdm iinde, ulusal karlar gzeterek
almalar bir yana, sonraki blmlerde ayrntlaryla grlecei gibi,
toplantlarn zellikle yurtdnda yaptklarn, byk bir zenle
belirtmektedirler.

ABD DILER BAKANLII LE 'SVL' EGDM

Yabanc lkelerdeki 'sivil' rgt ve 'demokrasiyi gelitirme'
etiketleriyle yrtlen ilerin, ABD Dileri'nin bilgisi dnda
yrtlmesini beklemek, saflk olurdu. Daha sonra "Uluslararas Din
Hrriyeti" blmnde greceimiz gibi, ABD'nin dnya eylemleriyle
ilgili tm giriimlerinin, ilikili yasalarnn, ABD ulusal gvenliine ve
ABD ulusal karlarna uygunluu deimez bir kuraldr.
Bu ylesine balayc bir hkmdr ki, ABD onca serbest
piyasaclna karn, gerek grrse, ulusal gvenliine aykrlk ilan
ederek ticari kstlamalar koyabilir ve askeri mdahalelerde
bulunabilir. Bu durumda, NED'in "project" denilen etkinliklerinin, ABD
Dileri Bakanl ve yabanc lkelerdeki ABD misyonlar ile birlikte
yrtlmesi kanlmazdr. NED yasasnda bu egdmle ilgili ak
bir hkm yoksa da, NED raporlar uygulamann niteliini belirliyor:
"..hem Washington'da, hem de sahada (Trkiye gibi lkelerde
diye okuyun) belirli bir koordinasyon gerekletirilmitir. En byk
egdm de, sonuncusunu (saha koordinasyonu), (yani) ba
yaplan ii rgtlenmesiyle egdm kapsamaktadr. (..) nk ii
(rgtlenmesi) yerinde yaplanmay ve ABD elilikleriyle uzun
[54]
dnemli olarak kurulmu (ilikiler) gerektirmektedir.
NED ile (ABD)
Dileri Bakanl, u konularda anlamlardr:
(1) NED herhangi bir "project" iine giriip para vermeden
nce ABD Dileri'ne bilgi verecektir.
54

"Statement of Joan M. McCabe, U.S General Accounting Office Before The

Committee on Foreign Affairs Subcommittee on International Operations, House
of Representatives on The National Endovvment For Democracy's
Administration Of Its Grants Program", United States General Accoounting
Office Washington, D.C. 20548, ForRelease On Detivery, Wednesday, May 14,
1986, 129867, s.9.

(2) NED ynetim Kurulunun onayna sunulan tm 'project'

nerilerinin bir kopyas, ABD Dileri Bakanl Siyasi ler
[55]
Yardmcl'na verilecektir."
NED'i denetlemekle ykml ABD resmi organ GAO (General
Accounting Office)'in raporundan anlaldna gre; yabanc
lkelerdeki, rnein Trkiye'deki, bir kurum ya da kurulu, yani vakf
ya da enstit ad verilen dernek, yani genel adyla bir rgt, "Ben
lkemde, u 'project' iini, rnein 'slam ve demokrasi' ya da 'kimlik
sorunu' ya da 'yerel ynetimlerin glendirilmesi' gibi projelerle ilgili
'workshop' almalar yapacam.* Bu i ya da ileri bitirince bir
rapor, bir kitap, radyo yayn, televizyon belgeseli, hatta bir roman
hazrlayp, size (IRI, NDI, CIPE, ACILS'e) sunacam; u tr bir
ekiple alacam ve paralar yle harcayacam. Bu iler iin,
sizden u denli dolar/sterlin/mark/euro istiyorum" diyerek, bavuru
zet-raporu hazrladnda, bu n rapor bir yabanc devletin Dileri
Bakanl'na, hem de siyasi iler blmne, verilmektedir. Gerisi
artk, NED ile ABD Dileri Siyasi Blm arasndaki egdmn
ngrecei 'ferasete' kalm oluyor.
Bir kurgu yapmak gerekirse, yerli 'sivil'in, para karlnda,
TC. Devletinin, gvenlik kurumlar dahil, ilgili makamlarna rapor
hazrladklar grlse, 'sivil' adndan devletle iliiksiz olmay
anlayanlar, hl kendilerine "sivil" diyebilirler miydi? Ne yazk ki, bu
soruyu "Elbette hayr!" diye yantlamak olanaksz. Olanakl olsa iyi
olurdu da, yabanc bir devletin kasasndan yararlanan 'sivil'
rgtlerin, bylesine ilkeli davranabileceklerinden emin olmak zor.
nk, paray vereni kstrmemek gerekir.
Paray veren "kresel demokrasi kuralna gre kendi
devletinizden para almak da iyidir..." derse, yerli 'sivil' kendi
devletinden ba' ad altnda para almayacak m?! in bir baka
yn daha da yakc olabilir. Para verilmeden nce, ABD Dileri'ne
n rapor sunulmasnn teki yznde, ABD Dileri'nin ya da ABD
NSC (National Security Committee / Milli Gvenlik Kurulu)'nin istei
dorultusunda, 'project' hazrlanmas olasldr. Bir lkede bu
olasln derecesini derinden merak edeceklerin bulunma olasl
[56]
da az deildir.

55

McCabe, a.d.g.r, s.9

Workshop: Atlye:
NSC: Milli Gvenlik Kurulu, Bakan, Dileri, Milli Savunma bakanlar ile Genel
Kurmay Bakan, CIA, FBI direktrlerinden oluuyor.
56

"PROJECT DEMOCRACY" NDE ERTLEN

DEMOKRATK KTLE HAREKET

"Haiti'de seimlerde gzlemcilik yaptk ve nerede

gzlemcilik yaptysak orada bizim adaylarmz kazand."
General Smadley Butler, US Marine Corps.

Trkiye'de, -be yl ncesine dek, siyasal konumlanmalara

uygun olarak, rgtler, partiler, yazarlar, izerler arasnda keskin
gr ayrlklar oluurdu. rnein, laik devlet dzenini deitirmek
isteyenlerle, cumhuriyeti savunanlar arasnda siyasal uurum
bulunurdu. 'Sac' geinenle 'solcu' geinen arasnda gr
ayrlklarysa siyasal yaamn bir kural ve itici gcyd.
Oysa imdi yle olmuyor. Dinsel hukuk esaslarnn
uygulanmasn isteyenlerle, istemeyenler bir araya geliyorlar ve
Trkiye Cumhuriyeti'nin kurulu ilkelerinin deitirilmesini birlikte
neriyorlar. Bu dayanmalarn da, 'zgrlklerin ve demokrasinin
geniletilmesi' iin eylem ortaklna, ok kltrllk esasna dayal
siyasi yaplanma gereine oturtuyorlar ve halka bunu "hogr"
olarak yanstyorlar.
Cumhuriyetin kurumlarna kar her provokasyondan sonra
siyasal partilerin tm susuyor, "emel ilkelerin ve kurumlarn
savunulmas, orduya kalyor. Ordu, politize ediliyor, i siyasi
kavgalarn iine ekiliyor. lkede kutuplar sayca artrlrken, inan
ve kken ayrlklar ne karlyor ve atmalar keskinletiriliyor. Bu
durumdan yarar umanlar, Trkiye'nin bir avu militarist g
tarafndan ynetildiini yayyorlar. zellikle yurtdnda i, askersel
ynetim tanmn da ayor ve 'laik cunta' deniliyor.
gelimelere, kapanm tarihsel yaralarn yeniden
deilmesiyle younlatrlan etnik kkrtmalar, ekonomik antajlar,
din hrriyeti kapsamnda gelitirilen eylemler, Amerika'nn ya da
Avrupa'nn u ya da bu niversitesinde, Trkiye'nin btnlne,
temel yasallna saldran toplantlar, konferanslara, Avrupa'dan
Trkiye'ye parlamenter aknlar, yabanclarn yerel ynetimlerle
Cumhuriyet devletinin bilgisi dnda gerekletirdikleri dorudan
kapal toplantlar, lkenin enerji kaynaklarnn kullanmna kar,
tarihsel kalt ya da evre adna, abartl uluslararas kar
kampanyalar, ulusal kurtuluun simgesi olan anma gnlerini, szde
dostluk adna, silikletirme admlar elik ediyor. Bylece, olas
uluslararas mdahalenin cephesi kuruluyor. erdeki kutuplama
bazen
sert
bazen
grece
daha
yumuak
kkrtmalarla

olgunlatrlyor.
zetlediimiz
giriimlerin
en
ksa
tanm:
Trkiye
Cumhuriyeti'nin temel yasallyla kimin derdi varsa, bata Amerikan
devleti olmak zere, Bat dnyas ona sahip kyor, kol kanat geriyor
ve resmi raporlarla bu koruyuculuu uluslararas belgelere tayorlar.
Gelimelere kout olarak, lke iinde de, sac solcuyla, dinci
szde aydnla, eyhler demokratlarla kol kola giriyorlar. ok yakn
gemite, ayn siyasal grleri paylaanlar yan yana gelemezken,
imdi tm bir anda cephe oluturabiliyorlar. Onlarca rgt devletin
kurumsallna kar ortak belgelere bir rpda imza atabiliyorlar.
Kendisine 'liberal' diyen profesrler, bir gecede Amerika'ya uuyorlar
ve 'cihad' rgtlerinin destekisi Amerikan Mslmanlarnn
panellerinde, yuvarlak masa toplantlarnda, deneyimli istihbarat
uzmanlaryla buluuyorlar.
Cumhuriyeti kurmakla vnen siyasal hareketin bakan bir
anda Hristiyan tarikatlarn yan kurulularnn toplantlarna katlyor.
Ayn gr paylaan yneticiler, 'vakf adn tayan yabanc parti
uzantlarn Trkiye Cumhuriyeti'nin Byk Millet Meclisi'ne tayorlar
ve "siyasal ahlak" dersleri verdiriyorlar. Ulusal bamszln
mirass meclisin anayasayla ilgili almalarna yabanclar karyor
ve bunu aklamaktan da ekinmiyorlar.
Ayn yabanclar, yerel ynetim almalar ad altnda bir dizi
toplant yapyor ve birbirine muhalif partilerden seilmi belediye
bakanlar, devlet merkezinden bamszlama ve zerklik elde etme
istemiyle hareket etmeye arlyorlar.
Bu gelimeler on-onbe yla syor. Bu denli ksa bir srede,
bu denli yksek payda ortakln salayan nedir? Yant ksa ve ak:
ABD'nin NED adl fonundan beslenen, IRI, NID, CIPE ve Bat Avrupa
rgtleriyle rlen an iinde biimlenen ithal demokrasi
yaplanmas.
Tasarm merkezi ayn olunca, yrngeler de, o merkezin
evresinde oluuyor; sa solla, dinciyi laiklik savunucusuyla
buluturuyor. Siyasal farkllklar eritilirken, etnik ayrlklar, bazen "ok
kltrllk" bazen da "inanlara sayg" temelinde ne kartlyor.

BR BALANGI RNE OLARAK IRI PROJES'

ABD Cumhuriyeti Parti'nin rgt IRI'nin 1998'de balatlan
Trkiye etkinlikleri, yerel ynetimleri, siyasal partileri ve bamsz
'sivil' rgtleri kapsyor. rnein, IRI'nin nemli Trkiye projelerinden
biri rgtn raporunda yle tantlyor:
"Politik Parti Eitimi ve Yerel Ynetimin Gelitirilmesi
(Glendirilmesi). Yeni proje dnemi: Mart 1998 - Mart 1999.
Parasal kaynak: (ABD) Demokrasi iin Ulusal Fon (NED)"
Partilerle ilgili bu "project" ad verilen iin ban TESEV

ekiyor. TESEV, TESAV, ANSAV temsilcileri, TBMM ile ilikiye

geiyor ve partiler yasa tasarsna uzanacak yolun ilk admlar, 'parti
ii demokrasi' almasyla balyor. adamlarndan, iadamlarnn
vakflarnda grevli profesrlerden, eski bakanlardan oluan bir uyum
komisyonu
kuruluyor.
Hasan
Korkmazcan'n
bakanlnda
oluturulan ve Uyum Komisyonu ad verilen bu oluuma her
partiden katlm var:
"Atilla Sav, Metin Emirolu, milletvekillerinden Ercan
Karaka ve Gkhan apolu, eski Sanayi Bakan Tarhan
Erdem, TBMM eski Bakan Ferruh Bozbeyli, Adalet Eski
Bakan smail Hakk Birler, DTP'den Sinan lgen, TESEV
Genel Direktr Mehmet Kabasakal, TESAV Ynetim Kurulu
Bakan Erol Tuncer, akademisyenlerden Ersin Kalaycolu,
Ali arkolu, Aydn Uur, Nihal nciolu, mer Faruk
[57]
Genkaya ile Michael Dolley ve Jean - Lui Ballans katld."
Bir baka uygulamaysa, uyumun ne denli yaylabileceine
arpc bir rnek oluturuyor. IRI'nin 1998 raporunda, "En nemli
etkinlik Trk sivil rgtleriyle birlikte gerekletirilmitir. Bu
kurululardan biriyle balatlan ve halen sren alma Trkiye'nin
yerel ynetim yasalarnn deitirilmesidir," deniliyor.
in z udur: Amerikallar gelmiler ve Trkiye'nin belediye
yasalarn deitirmek zere yerli sivillerle "workshop" kurmular,
yllardr alyorlar. Bu arada Trkler ne yapyor? Onlarn byk
ounluu Trklerin ka yzyldr, bilmem ka devlet kurup byk
anakaralar ynetmi olmasyla vnyor, son imparatorluun
kuruluunu olaand trenlerle kutluyor ve hatta Washingtonda
mehter eliinde yryorlar. Geri kalan da, ada bir devlet kurduk
yetmi beinci yl atk diye marlar sylyorlar. te yandan,
Amerikal "Workshop" uzmanlar gelmiler, bu vnl Trklerin
lkesinde raporlarnda belirtikleri gibi; "Ynetim yetkisini merkezden
uzaklatrmak amacyla belediyelere otonomi kazandrmak" iin,
yasa tasars hazrlyorlar. Bu iin ierdeki gerekesine bakarsak,
"Belediyelere yardm demek, demokrasiyi glendirmek demektir"
diye bir yant hazrdr. Ne ki, "Belediyeleri glendirmek' ABD'nin
Cumhuriyeti Partisini neden ilgilendirir ve ABD neden bu iler iin
para ve eleman verir? Amerika'da gettolar temizlendi, toplumsal
uurumlar kapatld m?" diye soran yoktur, Sorulmasa da, Amerikan
muhafazakrlarnn ve Cumhuriyeti Partinin rgt IRI'nin
raporlarndaki yant aktr:
"IRI'nin rehberliinde yerel ynetimler - Ankara'daki merkezi
hkmet ('devlet' deil )- imdi kendi yollarnda yrmek
zere daha fazla otoriteye sahiptirler."
57

Zehra Gngr, "'Demokrasi siyasi partiden balasn' - adamlar,

akademisyenler ve gazetecilerden oluan TESEV, TBMM uyum komisyonunun
da katlmasyla birlikte siyasi partiler yasasnda yaplacak deiiklikler iin
neriler getirdi, beyin frtnas yapt." Milliyet, 8 Nisan 1998

Yerel ynetimlerin ABD'nin siyasal partisinin nclnde

yrdn belirten ayn raporda, bir baka kurulula birlikte Trk
siyasi partiler yasasnda deiiklik tasars hazrland aklanyor.
bununla da kalmyor, bu hazrlklarn partilerle yakn ilikiler
kurularak srdrld, partilerin iinde 'reformcu eylemciler'
yetitirildii belirtiliyor.
stelik bu lkeye yle bir demokrasi eitimi verildii belirtiliyor
ki,
'laiklik d partilerin ve etnik tabanl partilerin temsil
edilmeleri"nin salanaca zenle vurgulanyor. IRI'nin 2000 yl
programna Trkiye genliinin ve Kadn rgtlerinin desteklenmesi
projesi de alnm. Yenidnya dzenini kavram, moda deyimiyle,
"vizyon sahibi" ve proje yapmasn bilen gen kadrolar
yetitirilecektir. IRI raporlarndaki u szler, hibir kukuya yer
vermeden seim zgrlmzn temellerinin nasl bellendiini
gsteriyor :
"IRI Trkiye'deki 18 Nisan 1999 seimlerinin ncesinde
semen rgtlenmesi ve yerel seim kampanyalarnn rgtlenmesi
ve gerekletirilmeleri konularnda yzlerce parti eylemcisini
eitmitir. "
Bu ksa bak bile, IRI'nin Trkiye'yi hi bo brakmadn
gsteriyor. CHP Genel Bakan'nn Tansu iller'e koalisyon koulu
olarak dayatt Aralk 1995 erken seiminden nce de, sk
almlar. Kamuoyu yoklamalarn ve deerlendirmelerini Strateji
Mori ve Anadolu Stratejik Aratrmalar Vakf ile birlikte yrtmler.
1995'de gerekletirilen yoklamalarn biri gerekten ilgin
sonular vermi. Tam yedi yl nce Amerikallar saptamlar ki,
Trkiye semenlerinin byk ounluu Recep Tayyip Erdoan'
desteklemektedir. Yl 1995'de yaplan bu deerlendirmeden sonra,
2002 ylnda "project" ten bir sonu alnmas, daha da ilgin.
bununla da kalmam; IRI, raporda belirtilen almalarn nda,
ANAP'n aday belirleme ilerine "temel" almalar yaparak yardmc
[58]
olmu.
Seim n tahminlerinin semenler stndeki ynlendirici etkisi
[59]
dnlnce, iin nereye vard kestirilebilir.
Niyetleri ne denli
iyi(!) olursa olsun, yabanclarn gdmnde almalarla gerekleen
hr ve demokratik seimlerin ulusallnn derecesi ve sandktan
[60]
kann hangi halk iradesi olduu da, ayr bir sorun.
Trkiye'deki uygulama, projenin 18 admna kout yryor.
58

Konu basnn satrlarna dnce, zamann parti yneticileri bunu "teknik

yardm" olarak nitelemilerdir.
59
Dier lkelerde NED'in seim almalarn dolarlarla besledii bilinmektedir,
rnein ekoslovakya' da Havel'in propagandasna 400 Bin USD, Nikaragua'da
kilise rgtlerine, muhalif medya rgtlenmesine 11 Milyon USD harcanmtr.
60
Bu toplant ve toplantya parasal destek iin geni bilgi: Aydnlk, 2 Aralk
1995, 30 Mart 1997, 6 Nisan 1997

Hedef, Trkiye'de merkezi devletin egemenliini gevetmek, i

dayanmann nn tkamak. Halkn birbiri iinde eriyerek,
kopmaz bir btnlk oluturmas srecini artmak. Trkiye'yi dk
ya da kimi zaman yksek younlukta atmalara srklenmi, etnik
beklerden, eyh - h - dede - baba - reis - parti efi - sekin
diplomat ve iadam rgtlerinin, Avrupa'da yetitirilmi "smart boys"
yani, "parlak ocuklar"n, kurucularndan bakasn temsil etmeyen
bir blm "sivil" toplum rgtleri eflerinin egemenlii altnda
sindirilmi mensuplardan, meczuplardan oluan, ne kendine, ne de
blgesine yarar olmayan insanlar topluluunu barndran bir lke
konumuna indirgemek...
Egemenlii harita kad stndeki kesik izgilerle snrl, ABD
ve Bat Avrupa kresine uydurulmu olan bu devleti, blgesel ve
ktasal karlar uruna bir askeri ve ticari s, ate hatlarna srlecek
zel kuvvet kayna olarak tutmak. Toplumun tarihten kalma
bamszlk ve onur simgesi zelliklerini silikletirerek gdlebilir bir
toplulua dntrmek.

YABANCININ PARASIYLA ADEM

MERKEZYETLK

"Derneklerin yurtdndan yardm almas ise ileri

Bakannn iznine bal. Ancak yedi yldr yaplan
uygulamalarda, bu konuda herhangi bir art niyete
[61]
rastlanmamtr." Abdlkadir Aksu, T.C ileri Bakan

Bir zamanlar, Milli Gvenlik Danman grevlisi olarak, Latin

Amerika'ya demokrasi ihra eden Henry Kissinger, ili'de
gerekletirdikleri kanl darbenin gerekesini, 27 Haziran 1970'de
yle savunuyordu:
"Bir lkenin kendi halknn sorumsuzluu yznden
komnist olmasn yle kenarda durup seyredecek deiliz."
Alt izili blmn yerine bakaca seenekler konulabilir.
rnein, ayn satrlar "Bir lkenin kendi halknn sorumsuzluu
yznden Kemalist izgi izlemesini / bamszlk yolunda
ilerlemesini, yle kenarda durup seyredecek deiliz" olarak da
okunabilir ve, 14 Ocak 1983'de 77 sayl Milli Gvenlik Direktifi'nde
yer alan Reagan'n u szleri anmsanabilir:
"Ak diplomasi, ABD hkmetinin ulusal gvenlik
hedeflerine destek yaratmak zere oluturduu eylemleri
kapsar."
Bu eylemlerin neler olduunu Orta ve Gney Amerika
operasyonlarnda yer alm olan ve daha sonra ClA'dan ayrlarak
tm ajanlar ve operasyonlarn i yzn aklayan Philip Agee,
"Operasyonlarmzn U.S merkezli ok uluslu irketler iin yararl
iletme koullarn nasl hazrladn gstermeye alacam" diye
balyor ve sralyor:
"Bu koullar, siyasal egemenlik ile birlikte, bizim temel
amacmz oluturuyordu. Liberal demokrasi ve oulculuk
denen ey sonuta bu amalarmz iin bir arat. 'zgr
seimler' demek gerekte bizim desteklediimiz adaylara
gizliden para deyerek mdahale etmemiz demekti. 'Hr
sendikalar' demek, bizim kendimize bal sendikalar kurma
hrriyetimiz demekti. 'Basn zgrl' demek bizim
hazrladmz materyalleri kendisi yazm gibi yaynlayan
61

CNN Trk, 26 Ekim 2004.

gazetecilere deme yapma zgrlmz demekti. Seilmi

bir hkmet ABD'nin iktisadi ve siyasal karlarn tehdit
etmeye balarsa grevden uzaklatrlmalyd. 'Sosyal ve
iktisadi adalet' halkla ilikilerde ho kavramlard, hepsi o
[62]
kadar."
CIA stasyonlarnda grev yapm olan Philip Agee'nin
aklad operasyonlarn yeni dnemde de srmediini sylemek
olanakszdr. Kii ve rgtlerin gizliden kullanmna eklenen "Project
democracy" operasyonunda artk gizlilik yok. rgtlerden ok kitleleri
elde etmeye ynelik allyor. Bu srecin Trkiye asndan en
nemli adm gvenlii salayan kurumun ykma uratlmasdr.
NED'in dolarlaryla ve euro ile beslenen "project democracy"
karsnda tek engel olarak grlen ve Trkiye Cumhuriyeti'ne sahip
kan ulusal ordu ile halkn arasn her geen gn biraz daha aacak,
kutuplamay gelitirecek "pis" senaryolarn yeni dzenleriyle
karlalacaktr. Bu ngrye kuku ile bakacak olanlara, son birka
yln olaylarn, i politikadaki kiisel srtme haberlerinden
arndrarak srasyla anmsamalar ve zellikle baz siyasal parti
bakanlarnn keskin dnlerinin kaynan anlamak iin onlarn
okyanus tesi ilikilerine bakmalar nerilir.
Emekli CIA grevlisi, bir dnem ABD'nin Kbrs Arabulucusu,
imdilerde NDI Avrasya sorumlusu Charles Nelson Ledsky,
Cumhuriyet gazetesine tam sayfa konuk olduunda, birok derin
aklamann yan sra, Trkiye ilerinden sz ederken yerli 'sivil'
rgtlerle ilikilerini aka belirtiyordu:
'Farkl zamanlarda farkl projelerle ilgili eitli kurulularla
alyoruz. stanbul'da TESEV, TSES, TSAD, Ankara'da
Ka-Der, Trk Parlamenterler Birlii, TESAV, Trk
Demokrasi
Vakf
(..)Baz
meclis
komisyonlaryla
faaliyetlerimiz oldu, zellikle Anayasa Komisyonuyla ciddi
temaslarmz oldu. lki Mula'da MUMKOM adyla balayan
Parlamento izleme Komiteleri'yle altk."
"Birlikte altk" sznn ayrntlarna girmeden nce biraz
gerilere gitmek gerekiyor. 1997 balarnda, Refah Partisi'ne
yneltilen en nemli sulamalardan birisi, partinin yabanclardan
para yardm ald savyd. Libya balantl slam'a ar
Cemiyeti'nin, Refah Partisi'nin gizli kasas olarak nitelenen Beir
Darn'a 7 Nisan 1989 tarihli ekle 500.000 ABD dolar verdii ileri
srlyor ve bu ekin fotokopisi gazetelerde yaymlanyordu.
Bu konu, rakip partilerce TBMM'de gndeme getirilmiti.
Trkiye'nin onurlu insanlar da yabanclardan para alnarak siyaset
yaplmasn knamt. O zamanlar, siyasal rgtlerin ve kurulularn
yabanclardan para almalarn ilerine sindiremeyen insanlar da
vard. Yine anmsanacaktr ki, souk sava dneminde, muhalefete
62

Philip Agee, On The Run, s.76. 56

yaktrlan en yaygn ve en ciddi niteleme de, "kk darda"

olmakt. Souk sava operasyonunun aktrleri, siyasi hareketlerin
dardan aldklarn dndkleri bir kuruun kant peinde
koarlard.
Yabanc bir devletten siyasal etkinlikler iin, hangi iyi ya da
kt niyetle olursa olsun, para yardm almak, hangi lkede olursa
olsun ho karlanamazd. rnein, ABD'de Watergate- Koregate Sun Myung Moon - Tongsun Park - Kore CIA soruturmasndan
sonra, ABD kongre yelerinin yabanclardan yardm almalar
sorgulanmaya balanmt.
Ne var ki, parann devletten deil de, vakflardan,
cemiyetlerden - imdiki adlaryla hkmet d kurululardan- alnm
olmas su saylmyor. Trkiye'de icat edilen nitelemeyle, "resmi"
para su oluyor; gayri resmi para ise, "yardm" ya da "destek" oluyor.
NGO'dan alrsanz 'insani,' devletten alrsanz "derin" para oluyor.
"Foundation"' ile "Stiftung"dan alrsanz, "demokrasi-hrriyet" ve
"kltr mirasnn korunmas" iin alnm oluyor; buna karlk,
Rabta'dan ya da slam'a ar Cemiyeti'nden alrsanz 'irtica' ve
'da bamllk' ya da 'kk darda' oluyor.
Bir baka devletin egemenlii altndaki topraklarda, o devletin
rejimini, sistemini deitirmek zere etkinlik gsterenlere yabanc bir
devletin resmi kuruluundan para aktlmasnn deerini anlamak
iin, bu parann hangi niyetle verildiine bakmak gerekmez.
Operasyona, 'demokrasi kurulmas' ya da 'sosyal aratrma' ya da
'think tank' almas demekle, alnan para aklanamaz.

GLOB-ELLEME [ 63] "ET"

"Sivil" yetkililerin yan yana gelip atlyeler kurduklar toplantya
dnmek gerekiyor ve yabanclarla maddi, manevi ilikiler konusunda
sivil yaklam grmek iin sz konusu toplanty koordine eden
Trkiye Eitim ve Toplumsal Tarih Vakf'nn Genel Sekreteri, ulus
devletlerin ortadan kalktn ileri srp, iinde bulunulan
"corafyada" STK egemenliinde, hr ve demokrat bir dnya dzeni
kurulmasn "topya" olarak sunarken, gelecee dnk n savunma
yapmay da unutmuyordu:
"Devlet - STK ilikileri TC Devleti ile bu lkede kurulu STK
ilikileri biiminde gelimiyor. (..) devletle ilikilerimizde
gsterdiimiz titizlii bu tr yabanc devletlerle ilikilerimizde
de gstermemize ihtiya vardr diye dnyorum."
ABD'deki srail destekisi rgtlerle, NDI'nin elemanlaryla,
Soros'un adamlaryla youn almalar yapan ARI derneinin
profesyoneli Murat ahin ise STK egdmcsnn szlerine kar
kyor; "Orhan Bey'in bu uluslararas ilikilerde dikkat edilmesi
63

'Globelleme' deyii Sayn Dr. Sedat zkol'a aittir.

gereken noktalar konusundaki ikazna ben cevap vermek istiyorum"

diye balyor; tarihsel ve bir o denli de nemli bir aklamada
bulunuyordu.
"Herhangi bir STK olarak yurtiindeki bir STK ile nasl
ilikiye girebiliyorsam, yurtdndaki ile de ayn ilikiye
girebilmem lazm. Hatta ayn konudaki kurulua daha yakn
olabilirim."
ARI derneinin "profesyonel" yneticisi, yerli ile yabanc
arasndaki tek ayrt edici zelliin adres ayrl olduunu, "Pek tabii
ayn corafyay paylamann getirdii bir ortaklmz var
Trkiye'deki STK'larla, ama yurtdyla da rahata ilikide olabilirim.
Orada kim kime daha ok direktif verebiliyor konusu yok" szleriyle
vurguluyordu. ARI Dernei yaynnda 'profesyonel' olarak tantlan
szcye gre; ortak ilerde yabanc tercih bile edilebilir olduunu ileri
srdkten sonra, konuyu parasal ilikilere getiriyor ve diyordu ki:
"..yurtdndaki fonlardan biz yararlanacaz, buradan oraya
fon karmayacaz gibi bir alkanlmz var, belki de
STK'larla ilgili olarak Trkiye'de yeterince fon oluamad
iin. Ama zaten, atlye almasnda da vurgulamaya altk,
hem
uluslararas
fonlardan
faydalanmak,
hem
fon
yaratlmasna katkda bulunmak diye. Biz Trkiye'deki STK'lar
olarak hep hangi fondan nasl faydalanrz gzyle bakmak
istiyoruz, bu fonlara az da olsa katklarmz da dnmemizin
zaman geldi bence. O zaman iki tarafn da daha dengeli
olduu bir ilikiye daha salkl girebileceiz diye
dnyorum."
Bu tr aklamalar "Yerli 'siviller' para destei alacak yabanc
"sivil" aryorlar" diye deerlendirenler kabilir. Bu szlere baklrsa
yerlilerin yeterli paraya sahip olmadklar gibi bir grnt kyor.
"Ulus devletlerin toplumsal, iktisadi snrlarnn eritildii ve ABD ve
teki Bat devletlerinin tek egemen olarak dnyay kucaklad
'topya' ya eriebilmek iin klan yolda, bugne dek hep dardaki
fondan beslenilmi olunuyor, bu byle gitmez" mi denilmek isteniyor?
Yoksa "sivil atlyeler kurulmas gereken tek 'corafya' sizinki
deil, baka 'corafyalar' da var" denmek mi isteniyor? Yoksa NED
ve benzeri fonlara katkda bulunmann zaman gelip gemekte midir?
Bu aklamalardan, ABD'nin "sivilleri" ile Orta Asya ilerini
deerlendirebilmek iin biraz da siz deyeceksiniz anlam m kyor?
Bu tr olumsuz sorular, sz konusu aklamalar yapanlarn iyi
niyetleri erevesinde alglayp, imdilik geelim.

ROCKEFELLER'N DOLARIYLA 'GEN

KAFALILIK'
ARI yaynlarnda "profesyonel" olarak tantlan grevli, belki
de, nemli bir gerei ortaya koymaktayd. Onun szlerinden u

anlam karlabilir: Bugne dek para hep dardan geldiinden,

yabanc (Batl) rgtlerin lehine bir durum var, yani denge yok
denmek isteniyor olabilir. Bu aklamalar iin dnce ayrmlarn
gsteren kantlardr denilip geilebilir, ama "Tarih" genel sekreteri
buna izin vermiyor:
".. Baka devletlerle veya o devletler adna faaliyet gsteren
kurulularla ilikide gardmz indirirsek, duyarllmz,
dikkatimizi brakrsak yarn kamuoyu nnde -ben bundan ok
korkarm- 'STK aslnda yabanclarn kulland bir alettir' diye
birka rnek ortaya konur, bu kt rnekler dar kafalln,
yabanc dmanlnn arac haline getirilebilir."
Yant ite bu denli ksa ve zldr. Buraya dek yazlanlar,
biraz akla uygun geldiyse ve dolarl proje ileri biraz aknlk
yarattysa, hatta biraz da fke oluturduysa, gnaha da ortak
oldunuz demektir. "Gnah" nitelemesi az gelir. Genel sekreterin
tanmyla "dar kafalln, yabanc dmanlnn" tipik rnei
sergilemi olacaknz..
Ne ki bu aklamalar izleyen aylarda, atlye almalarn
ieren bir kitabn i kapana "Heinrich Bll Vakf'nn katklaryla
yaynlanmtr" diye yazlaca hesap edilmemi olmal. Hatta, bu
iler, Zeugma'y kurtarmak' diye baladktan sonra, ne denli baraj
varsa o denli etin bir tarih kurtarma projesine giriip, "barajlara evet
ama tarihsel miras da koruyalm" diye srdrlen ve sonunda
nerede olursa olsun tm barajlara "hayr" kampanyas gibi, belki de
hi istenmeyen sonulara yol almtr. Kurtarma kampanyasna
adanan kitabn ilk sayfalarnda "Rockefeller Vakfnn katklaryla
yaynlanmtr" diye yazlm.
Bu zgn 'sivil' yaklam iin, "workshop" ilikilerinde hibir ek
aklamaya gerek yoktur. Grld zere, "katklaryla" denilip
geilmektedir. Petrol kartellerinin sahibi Rockefeller'in Trkiye'nin
barajlaryla neyi alp veremedii ve enerji retilecek bu barajlarn
'tarihsel mirasa' ve o olmazsa brt bcee, o olmazsa herhangi bir
doal canl ya da cansza, binlerce kilometrekarelik bir alanda kk
bir oran tutan bir ortamda verecei zarar sergileyecek almalara
para bastrmasnn nedenini anlamak o denli zor olmasa gerek.
in anlalmas zor yan, doaya ve tarihe bu denli tutkun
olan yerli "sivil" aktivistin kitap yaynlamak iin, dardan para ya da
onlarn ska kullandklar deyile 'proje destei' almaya
gereksinmesidir. Trkiye'yi "oltadaki balk" olarak gren ve
"oltadaki baln yeme ihtiyac yoktur" diyen Rockefeller
slalesinin kurduu "sivil" rgtn yardmlar listesinde u satrlar yer
alyor:
"Economic and Social History Foundation of Turkey (Tarih
Vakf) stanbul, Turkey- Nowember l7, 2000 I $ 150.100
Toward the costs of the "Local History Initiatives" and
museum projects. Program: Creativity & Culture Benefit

Regions:Turkey"
"Sivil" yneticinin de aklkla belirttii gibi, imdi "geri
kafalnn biri" durduk yerde, u sorularla ortal bulandrabilir: Baka
devletlerle ilikiye girmek, hep yle dorudan doruya olmayabilir; o
baka devletleri ve dnyay ynlendiren, kaynaklarn emen
irketlerle dolayl da olsa kurulan ilikilerde indirilme olasl
[64]
bulunan 'gard' hangisidir?
Hatta daha da ileri gidip, "Bir lkenin
enerjisiz braklmas kimlerin iine geliyor?" gibi sorularla
speklasyonlara kap alamaz m? "Komu lkelerde, rnein
Ermenistan'da, khnemi nkleer santraller insanln ortak tarihsel
mirasna ve yalnz vadilerdeki 'nebatata' deil de, insanoluna
kendisine de zarar vermez mi?" gibi sorular eklenmesinin yolu
alm olmaz m?
Grld gibi, 'katklaryla' denilip geilmesi, soru stne
sorun karabiliyor. Yeri gelmiken belirtmek gerekir ki, kendi
karlar iin yzlerce yldr insan yaamn hie sayan, daha yakn
gemite alt petrol-gaz karlar iin komplolar kurmaktan, kan
dkmekten geri kalmam olan bir ynetimin ve o ynetimi gdleyen
kartellerin evre korumacs olduklarna bilerek ya da bilmeyerek
inanmak, inananlar ilgilendirir, deyip geemeyiz. nk, bu tr
giriimlerin dnya egemeni olmann nemli bir arac olduunu
unutmak, yeni koloniciliin ve ada smrgeciliin arkasna halk
destei ymak anlamna gelebilir.
"evrecilik" ya da "tarihsel miraslk" imajnn en usta
oyuncusu Clintonlar olmutu ve Trkiye'ye geldiklerinde bu imajdan
bolca yararlanmlard. Bu iler salt geziyle kalsa iyi, ama ABD
ynetimi ipin ucunu asla brakmaz. imdi evre ve uygarlk
koruyucusu Mimar Sayn Oktay Ekinci'nin, o Trkiye gezisindeki
Clinton imaj tazeleme gnlerinden, ok deil yalnzca iki yl sonra,
"Hillary, Neredesin?.." baln atarak yazdklarna bakalm:
"18 Kasm 1999'da antik sahneye kurulan krsde bir
konuma yapan Hillary'nin syledikleri ise yerli ve yabana
medyadan dnyaya zetle yle duyurulmutu: 'ABD,
insanln ortak mirasna sahip kyor... Bayan Clinton,
tarihsel zenginliklerin dnya deeri olduunu vurgulayarak,
korunmalarnn da uluslararas grevleri olduunu belirtti.'
Ben de ayn konumadaki zellikle 'Anadolu ve
Mezopotamya' iin sylediklerine dikkat ekmi, arpc
szleri arasndaki u vurgulamasnn ise "Ortadou'da barn
da gvencesi" olmas gerektiini yazmtm: Amerika'dan
binlerce yl nce yaz yazmasn bilenlerin yaad bu
'topraklardaki tarihten insanln renecei ok ey var...
64

ngilizce bilen okurlar kusura bakmasnlar, yabanc dilden aktarlan bu tr

szckler, nmzdeki uzun yllarda dilimizden koparlabilir ve szler anlalmaz
diye not ediyorum: Gard: Boksrn belden yukarsn elleri ve kollaryla koruma
yntemi. Guard: Koruma, bekilik etme, beki.

(Cumhuriyet-20/Ocak/2000)"
Mimar Sayn Oktay Ekinci, yazsnn sonraki satrlarnda,
ABD'nin evre ilgisinin ne denli byk olduunu dndrecek
aklamalarda bulunuyordu.
(..) 13 Ocak 2000'de, Tepeba'ndaki binada, ABD'nin ayn
konudaki uzmanlaryla "uydu" iletiiminde kurulmu bir
'ekran' kullanp, "birbirimizi grerek" karlkl konutuk... (..)
her sz aldklarnda, hep u tr bir girile balyorlard: 'Bayan
Clinton, ok nemli bir hareketin ncs oldu... ABD,
insanla kar bir grevi daha yapmaya hazrlanyor ve buna,
Trkiye gibi dnya tarihinin merkezi olan bir lkede
balanmas ok anlaml...' (..) ABD silahl gleri, nceki First
Lady'lerinin "bizden binlerce yl nce yazy kullananlarn
lkesi" dedii Mezopotamya'y, stelik "insanlk adna
koruma" szn verdii Anadolu topraklarn da ineyerek
bir kez daha "tahrip etmeye" hazrlanyor... Acaba, ABD
elilii, bu ksa mesajm da ayn ekilde Washington'a iletir
mi: "Hillary, neredesin; gel Aspendos'ta bir konuma daha
[65]
yap..."
Tarih vakfnca barajlara kar balatlan kampanya iinde de
yle ya da byle ve iyi niyetle yer alm olan birok kii gibi,
korumaclk konusunda itenliinden kuku duyulmayacak olan
Mimar Sayn Ekinci, 2003 banda bile, iyi niyetini yitirmeden,
Clinton'dan tarihsel kaltn kurtarlmas iin yardm istiyor.
Oysa Hillary Rodham Clinton, kartellerin, vakflarn verdikleri
milyon dolarlk destekle artk senatr olmu ve, hemen teekkr
etmek zere srail'e komutu. Hillary, srail'de yeni bir ABD'li 'imaj'
olutururken, srail tanklar da Filistin'i yerle bir etmekte, soykrma
varan katliamlara girimekte, nsanln binlerce yllk canl ve cansz
tarihini yok etmekteydi. Aslna bakarsanz, evreyi ve tarihsel miras
korumasndan medet umulan Clintonlar dneminde de o
Mezopotamya haftada en az bir ya da iki kez, ncirlik'ten ve
Katar'dan kalkan uaklar tarafndan bombalanmaktayd. Ha Clinton,
ha Bush! ABD ynetimi elli yldr izinden gittii bir projeyi yaama
geiriyor ve Ortadou'yu igale balyordu.
"evre" ve "tarih miras"nn anlam eylemlere parasal
yardmda bulunanlarn karna gre deimektedir. Badat'ta
ktphanelerin yaklmasyla kl olan miras petrol kartellerini pek
ilgilendirmezken Trkiye'deki birka bin kilometrekarelik bir alandaki
bitki ve bceklerin baraj suyu altnda kalmas ilgilendiriyor.
Barajlarda birikecek su ile yeerecek olan geni blgelerdeki yeni
bitkiler ve yaam alannda doacak yeni bcekler ve teki hayvanlar
ok ilgilendirmiyor. Gneydou Anadolu'da, Kuzeydou Anadolu'da
65

0ktay Ekinci, ED KES- Hillary, Neredesin?.." Cumhuriyet, 15 Ocak 2003,

s.17. Koyultmalar tarafmzca yapld, (y.n.)

ya da Mezopotamya'da olunca "evre" ve "tarihsel miras" olacak,

Filistin'de olunca kim bilir ne olacak?!
Bu ilgin rnekten sonra konumuza dnersek, Tarih Vakf'
sekreterinin de belirttii gibi, baka devletler "adna faaliyet gsteren
kurulularla ilikide gardmz(n)" indirilmesinin nereye varaca belIi
olmamaktadr. Hem de bir kitap yayn uruna. Ad 'vakf, simgesi
"STK" olan 'sivil' rgtn gardnn indirilmesiyle Genel Sekreterin,
hakl olarak, 'korktuu bana' gelmitir. nk imdi, "baka
devletler.. Adna faaliyet gsteren kurulularla" ilgili bir iki rnekle
anlayacaz: "STK aslnda yabanclarn kulland bir alet" midir,
yoksa deil midir?

NGO'DAN NGO'YA YATIRIM MI?

Eskiden diktatrlere destek veren ABD ve Bat Avrupa,
paralar "Hrriyet" ve "Demokrasi" diyerek aklyordu. imdi hem
"demokrasi" diyor, hem de "insan haklar - inan zgrl" diyor.
Demekle kalmyor, kendi eliyle iktidara getirmi olduu diktatrleri
iktidardan devirmek zere, 'demokratiklemenin nndeki engellerin
kaldrlmas' ya da 'demokrasiye gei misyonu' diyerek, ulusal
ordularn kimliinin yok edilmesi ve bamsz devlet egemenliini
koruma kararllnn krlmas ve devlet merkezlerinin zayflatlmas
yoluna gidiyor. Bu ilem iin NGO'dan NGO'ya, vakftan vakfa
yatrm yapyor.
NED'in resmi olarak yllk demeleri, 37 milyon dolar. 2001
sonuna dek, Amerikan resmi kayna NED'den Trkiye 'sivil'
hareketine, 4,7 milyon dolar, George Soros'un rgtnden 1,073
milyon dolar ve NED kanalyla ngiliz WF (Westminster
Foundation)'den 6 250 Sterlinlik demokrasi yatrm yaplm.
ABD'nin yar resmi rgt NED'den, IRI, NDI ve CIPE'ye ve
onlardan "workshop" ilerine aktarlan yatrmlara, NED'in
raporlarndan bakmak biraz aydnlatc olabilir. Bunun gizlisi sakls
yok. Trkiye'deki 'sivil' rgtlerin ve rgtlerin pek az, 'saydamlk'
ilkelerine
bal
kalarak,
"project"
kaynaklarn
aka
belirtmektedirler. rgtlerin ou, bu ilikileri ve yatrmlar
aklamyor. Oysa NED, ABD'de Kongre denetiminde oluturulmu
bir para fonudur; resmidir ve btesiyle almalar ABD Dileri'nin
ve ABD Bakan'nn onayndan getikten sonra ABD Kongresi'nin
onayna sunar.
Yani harcamalar resmidir; "governmental"dir, yani "devlete
bal"dr. ABD dndaki lkelerde yaplan baz demelerde, paray
alanlarn adlar ve alma amalar raporlara geirilir. Bu durumda,
hem para, hem hesaplara para lsyle geirilen eleman destei
alp, hem de bunu saklamann fazlaca bir yarar yoktur. Ak ilikinin
balangc 1988'e gidiyor. NED, Trkiye'deki 'FORUM Dergisi'ne
50.000 dolar veriyor. FORUM iki yl sonra CIA eski elemanlarnn,
yerli liberallerin, Asya'dan, Rusya'dan temsilcilerin de katld

Bodrum toplantsn gerekletiriyor. Sonrasnda, tek ilmikle

balanarak ve ilmiklere ilmikler eklenerek, rmcek a rlyor.
NED'in raporlarna geirilen bu ibirlii yatrmlarndan 40 "project"
dmn ve Avrupa'nn euro'lu ilmiklerini sralayalm; arada bir
soluklanarak ve sabrla okumakta yarar olabilir:
1988 - Eski dostlar, Ankara'nn Forum Corp. Ve Yeni Forum
Dergisi ile balanyor:
1.Paray veren: NED / Ba alc: American Friend of
Turkey Foundation (Trkiye'nin Amerikal Dostlar Vakf) / Alt
ba alc: FORUM Corp. Of Ankara / 50.000 $
2.Paray veren: NED I Ba Alc Yeni Forum Dergisi
111.766 $
1990- Anahtar, Trkiye'nin Amerikal Dostlar Vakf ile
evriliyor ve Aydn Yaln'n Forum'u ile kap alyor. Bodrum'dan
geilecek ve Dou'ya doru ilk ilmikler rlecektir:
Paray Veren: NED I Ba Alc: American Friend of Turkey
Foundation I Alt Ba alc: FORUM Corp. I 50.000 $ I
Program: Trkiye'de demokrasi anlayn glendirmek ve
slam dnyasnn teki blmlerine Trk demokrasi
deneyimini aktarmak.
1991- Alan kapdan girilecek ve ilmikler eklenecektir.
FORUM ve Trk Demokrasi Vakf ile allyor.
1. Paray veren: NED / Ba Alc: CIPE/ Alt Ba Ala:
Trk Demokrasi Vakf (TDV) I 80.000 $ I TDV'nn, Trkiye'de
zelletirme iin 18 aylk programn desteklenecek.
2. Paray Veren: NED I Ba alc: TDV I 26.100 $ I TDV, 2
kitap ve 4 saylk blten yaynlayacak.
3.
Paray Veren: NED I Ba Alan: American Turkish
Foundation I Alt Ba Alc: FORUM Corp. / 50.000 $ I
Trkiye'de demokrasi anlayn glendirmek ve slam
dnyasnn teki blmlerine Trk demokrasi deneyimini
aktarmak zere Jurnal basm ve datm. Yeni Forum,
zellikle renciler iin, bir dizi seminer ve ders dzenleyecek
ve kitap yaynlayacaktr.
1992 - kinci 50.000 dolarla i yrrken, 57.000 dolarlk
projeyle Asya Trk Cumhuriyetlerine uzanlyor; serbest pazar
ekonomisinin yaylmasna balanyor:
1.
Paray Veren: NED I Ba Alan: American Turkish
Foundation / Alt Ba Alc: FORUM Corp. I 50.000 $ /
Trkiye'de demokrasi anlayn glendirmek ve slam
dnyasnn teki blmlerine Trk demokrasi deneyimini
aktarmak zere Jurnal basm ve datm Yeni Forum,
zellikle renciler iin, bir dizi seminer ve ders dzenleyecek
ve kitap yaynlayacaktr.

2. Paray veren: NED / Ba alc: FORUM Corporation of

Ankara I 57.000 $ I Azerbaycan'n bakenti Bak'de bir
konferans
dzenlenecek.
'Trki'
Cumhuriyetlerinden
demokratik gruplar bir araya getirilecek. Katlmclar, blgede
(Orta Asya) demokratikletirmeyi ve serbest Pazar
ekonomisinin kurulmasn tartacaklar.
1993 - IRI almay srdryor ama yerliler her nedense
raporlara geilmiyor.
Paray Veren: NED I Ba Alan: IRI f Konu: Siyasi Partiler Propaganda I 48.817 $ I ki kademeli bir programla siyasi
partiler arasnda, sivil konular kapsayan bir uyuum
gerekletirilecektir. Partilere bal kurumlarn bir Parti
Enstits kurmalarna yardm edilecek. Bu enstit, sivil haklar
konusunda alacak. Trkiye semenlerine ynelik olarak
sivil haklara sayg salanacaktr.
1994 - IRI ve yeni kurulan Stratejik Aratrmalar Vakf (SAV)
ortak almaya balyorlar:
Paray Veren: NED I Ba Alc: IRI I Alt Ba alc:
Stratejik Aratrmalar Vakf (SAV) I Konu: Medya ve yayn I
71.583 $ I SAV'nn Trkiye'de demokratik reformlar
destekleyen eitli etkinlikler gerekletirmesi salanacaktr.
Politik durgunluun alt edilmesine ynelik aratrma
gerekletirilecektir. Yerel hkmetlerde*effaflk ve taban
rgtlenmesi stne Belediye Bakanlarna eitim semineri
ve "Medya ve Demokrasi" konulu uluslararas bir konferans
dzenlenecek.

*Lokal Government'dan evrilmitir. Trkiye'de konularn

nereye varacan bilemeyenler balangta, 'yerel ynetim' derken
halka belediye anlamnda kullandklarn yaymlar daha sonra kamu
ynetimi yasa deiiklikleriyle amacn merkezi ynetim yapsn
zayflatmak olduu ortaya km ve hatta 'eyalet sistemleri'nden sz
edilmeye balanmtr.
1995 - IRI ve SAV'n almalar younlarken, devreye
yurtdnda rgtl Mslman kadn ileri giriyor ve Trkiye'den yeni
bir iliki olarak TESEV zincire ekleniyor, belediye rgtlerine, il
meclislerine uzanlyor:
1. Paray Veren: NED I Ba Alan: IRI I Alt Ba Alc:
SAV I 170.173 $ I IRI, Trkiye'de sivil eitim programlar iin
NED'in desteini almtr. SAV dorudan finanse edilecektir.
IRI ayn vakf 1994'de de fonlamtr. SAV, Trkiye'nin partiler
st "think-tank'lerin ncs olacaktr. IRI, Sav ve onun
stanbul'da yerleik ortayla birlikte bir dizi kamuoyu
yoklamas gerekletirecektir. Bu yoklamalar, ekonomik ve
siyasi reformlar, dinsel yaklamlar ve birok baka konuda
deerlendirmeleri kapsayacaktr. Yoklama her ayda bir

yaplacak ve yoklama rgtlenmesine teknik yardmda

bulunulacaktr. Sonular, medyaya, Non Governmental
Organizations"a ve siyasi partilere bildirilecektir.
2.
Paray Veren: NED I Ba Alan: SAV / 20 000 $ I
NED'in desteini alan SAV, Trk toplumunun deiik
kesimlerini yan yana getirecektir. "Trkiye'nin en patlayc
sorunu iin demokratik zmn yaygnlatrlmasnn ilk
adm olarak, "demokrasi ve kimlik" konusunun tartlaca 2
gnlk bir konferans yaplacaktr.
3. Paray Veren: NED / Ba Alan: Mslman Hukuku
Altnda Yaayan Kadnlar (WLUML) / Alt ba alc: Kadn
nsan Haklar iin Kadnlar / 40.000 $ I stanbul'a doudan ve
gneydoudan g eden kadnlarn eitimi. Kadnlara yasalar
ve haklar retilecek. Kadnlara ayrca, haklarn elde etme
stratejileri ve haklarn koruma ve birlikler kurma teknikleri
retilecek.
4. Paray veren: NED I Ba Alc: IRI I Alt Ba Alc:
Trkiye Ekonomik ve Sosyal Etdler Vakf (TESEV) I 79.571 $
I IRI ve TESEV yerel hkmetlerin etkinliini ve saygnln
artrmak iin birlikte alacaklar. Merkezi hkmet ile yerel
ynetimler arasndaki parasal gerginliin (ekimenin)
azaltlmas iin tavsiyelerde bulunulacak ve bte sreleri
derinden incelenecek. TESEV almalar, IRI ve Marmara
Blgesi Belediyeler Birlii'nin destekleyecei iki gnlk bir
seminerle sunulacaktr. Seminer ubat 1996'da yaplacaktr.
Yaklak 30 belediye reisi, meclis yesi ve siyasi partilerin
yerel nderleri arlacaktr.
1996 IRI ile TESEV ortak almasnn yan sra
belediyelerle
dorudan
projeye
geiliyor;
siyasi
partiler
egdmleniyor.
1. Para veren: NED I Ba Alan: IRI / Alt Ba Alc:
TESEV I 183.960 $ I IRI - TESEV - Marmara Belediyeler
Birlii (MBB) birlikte alacaklar. Bte yapm retilecek.
Halkn katlmnn salanmas, ii ynetim eitimi verilecek.
TESEV, IRI'den Kuzeydou ve Kuzeybat Anadolu kent ve
belde belediyelerinin bte yapmn incelemek zere ba
alacak. IRI / MBBL I TESEV, 26-27 Haziran 1996'da
stanbul'da ulusal sempozyum dzenleyecek.
2. Paray Veren: NED / Ba Alc: IRI I Alt Ba alc:
Trk Belediyeler Birlii /Konu: Politika ve millet meclisi I
69.133 $ I IRI, Trk Belediyeler Birlii adna NED'in desteini
almt. TBB, yeniden programlanan fonlarla. Yerel Ynetim
merkezi kuracaktr. Bu merkez amac gerekletirecektir: (1)
Yeni yasalar iin lobicilik yaparak, mali yetkiler dahil, yerel
otonomiyi glendirmek; (2) Yerel ynetimlerle ilgili reform
yasalarnn deimesi iin politik aratrma yapmak; (3)

Merkezde, yerel hkmetleri etkileyen reform yasalar ve

politikalarla ilgili politik komite rgtlenmesini gerekletirmek;
(4) Belediyelerle ilgili merkezi bir bilgisayara veri taban
kurmak.
3. Paray veren: NED I Ba alc: IRI I Alt ba alc:
Anadolu Stratejik Aratrmalar Vakf (ANSAV) I Konu:
Kadnlar, siyasi partiler I 189.604 $ I IRI, taban rgtlenmesini
glendirerek, Trk siyasi partilerinin demokratik temsilin iyi
kanallar olabilmelerini salamak zere ve kadnlarn partilere
katlmn artrmalarn salayacak yardmlarda bulunacaktr.
IRI, ana partiler iin bir dizi eitim "workshop I Atlye)'si
kuracaktr. Bu atlye almalar, yerel parti rgtlenmesinin
gelitirilmesi, kadnlara nderlik eitimini kapsayacaktr. IRI,
siyasi partileri uyumlatracak almalarn srdrmesi iin
ANSAV'a 20.000 dolar balayacak. ANSAV'n amac,
Trkiye'de siyasi yap deiikliini ve partiler aras egdm
tevik etmektir. IRI her atlyeyi de dorudan, parasal
olarak destekleyecektir.
1997 - Balar dorudan yaplmaya balanrken, Mslman
kadn ileri, Krt-Trk eitimi, Anadolu almalar ve NDI devreye
girerek Millet Meclisi'ne uzanyor; Liberaller serbest piyasa
ekonomisine kar oluabilecek tepkiyi azaltmak iin Mslmanlkla
Pazar ekonomisinin badatn retecek toplantlar dzenliyor;
Helsinki Yurttalk Dernei yeleri oalsn, teknik gc artsn ve
sivilleri toparlasn diye yardm gryor. Trkiye A.B'ye girmeden A.B
Trkiye'ye giriyor ve Trkiye'de "demokratik ilkelerin ve haklarn
glendirilmesi iin Sivil eitim"e ve benzerlerine yatrm yapyor.
A.B ve ABD siyasetine destek veren yerli "sivil" rgtlerin proje
destei ald grlyor. Toplam Yatrmn tutar: 671.055 $ ve
2.974.640 Euro.
1. Paray veren: NED / Ba alc: Women Living Under
Mslim Law (WLUML) I Alt ba alc: Kadnlarn nsan
Haklar iin Kadnlar (KHP) I 26.600 $ / NED, Trkiye'de
kadnlarn
eitimini
ve
rgtlenme
etkinliklerini
destekleyecektir. Kadnlara var olan yasal haklar retilecek,
kendilerini savunma ve birlik kurmalar konusunda
eitileceklerdir.
2. Paray veren: NED / Ba alc: Avrupa Ortak Zemin
Merkezi / Alt ba alc: Toplumsal Sorunlar Aratrma Vakf
(TOSAV) I Konu: medya, yayn, eitim I 50.000 $ I Krt ve
Trk toplumlar arasnda lmllamann yerletirilmesi
salanacak. "ok kltrllk, tolerans ve siyasi oulculuk
esasna dayal bar ve sivil (bir) toplumun gelitirilmesine
ynelik adm" kapsamaktadr. Bu ilkelerin yaylmas iin, sivil
eitim, toplumsal sorumluluk eitiminde younlalarak medya
ve iletiim aralar kullanlacaktr.

3. Paray veren: NED I Ba alc: NDI / Alt ba alc:

belirtilmemi I Konu: millet meclisi I 105.564 $ I NDI, 5 aylk
bir program balatacaktr. Bu program, ahlak yasalarnn
karlmas iin alan Trk milletvekillerini, kilit konumdaki
siyasi liderleri ve "etkin sivil eylemcileri" tevik edecektir.
stanbul
ve
Ankara'da
"workshop"
ve
seminerler
dzenlenecektir. Trkiye'nin sistematik (rejim) sorunlarna
ynelik yaklamlar ve ok partili ibirliinin yaratlmas
grlecektir. "Etkinlikler, Trk 'non govemmental' gruplarla
ortak olarak yrtlecektir."
4. Paray veren: NED I Ba alc: IRI I Trk Belediyeler
Birlii (TBB) ve Trk Ekonomik ve Sosyal Etdler Vakf
(TESEV) I Konu: Eitim, Hukuk kurallar / 299.616 $ I Trk
yerel idareleriyle ilgili reformlarn yapm cesaretlendirilecek
ve Trkiye siyasi partilerinin rgtsel ve yaplaryla ilgili
demokratik reformlar tevik edilecek. IRI, Trk Belediyeler
Birlii'nin ulusal dzeyde daha etkin olmalarn salayacak
reformlar tevik edecektir. eitli blgesel toplantlarla yasa
tasarlar tartlacak; zellikle belediye bakanlarnn
dorudan katlm salanacaktr.
5. Paray veren: NED I Ba alc: NDI / Alt ba alc:
Belirtilmemi I Konu: Meclis I 98.165 $ i NDI, Trk meclisinde
profesyonel yaklamn yaratlmasn tevik edici abalara
yardmc olacaktr. I
6. Paray veren: NED I Ba alc: CIPE I Alt ba alc:
Liberal Dnce Topluluu (LDT) I Konu: ve Ekonomi,
Medya ve Yayn, Politika I 61.710 $ I Serbest piyasa
ekonomisinin slam diniyle badat anlatlacak. stanbul'da
siyasetiler, i liderlerinden, sivil liderlerden, devlet
memurlarndan ve medyadan oluan toplulua uzmanlarca
sempozyum dzenlenecektir. LDT, daha geni topluluklara
ulamak zere 6 byk kentte paneller dzenleyecek ve
yaygn olarak datlmak zere bir kitap hazrlayacaktr. LDT,
tartmalar salt entelektel dzeyde tutmayacak, fakat
serbest Pazar kaynakl salkl bir iktisat iin siyasi eylemleri
de aratracaktr.
7.
Paray veren: NED I Ba alc: Helsinki Vatanda
Ansamblesi (Helsinki Yurttalk Dernei-Trkiye/HYD) I
30.000
$
I
HYD,
kurumsal
kapasitesini
yapsn
glendirecektir. HYD, daha etkin bir sivil toplumun
yaratlmasna yardmc olacak sivil giriimler iin daha
ynlendirici ve birletirici bir konum almak amacyla, teknik
uzmanln gelitirecek, eylemleri halka yayacak, yeni yeler
rgtleyecek ve teki NGO'lar eitecektir.
8. Finansal Anlama No:
DG IA-D/MEDTQ/31-97
/
Operasyonel Ortak: TESEV I Proje: Trkiye'de devlet reformu

I Toplam tutar: 721.790 Euro I A.B katks: 600.000 Euro

9. Finansal Anlama No:

DG lA-DIMEDTQI18-97 /
Operasyonel Ortak: Helsinki Yurttalk Dernei l Proje:
Yasama kararlarnn verimlilii I Toplam tutar: 81.330 Euro I
A.B katks: 60.000 Euro.
10. Finansal Anlama No: DG lA-DIMEDTQI09-97 I
Operasyonel Ortak: Trk Demokrasi Vakf / Proje: Demokratik
ilkelerin ve haklarn glendirilmesi iin sivil eitim I Toplam
tutar: 300.000 Euro I A.B katks: 250.000 Euro
11.Finansal Anlama No: DG lA-D/MEDTQ/07-97 I
Operasyonel Ortak: Trk Kalknma Vakf I Proje: Van ve
Diyarbakrl kadnlarn i olanaklar iin eitim program I
Toplam tutar: 494.000 Euro / AB katks: 150.000 Euro.
12.Finansal
Anlama
No:
DG
\A-DIMEDTQI22-971
Operasyonel Ortak: "The women in politics Association" I
Proje: IWDC (uluslararas Kadnlar Demokrasi Merkezi) Blge
Brosu / Top lam tutar: 101.500 Euro I A.B katks: 100.000
Euro.
13.Finansal
Anlama
No:
DG
lA-DIMEDTQI14-971
Operasyonel Ortak: Antalya Barosu ve Friedrich Nouman
Stiftung / Proje: Demokratikleme Program I Toplam tutar:
120.000 Euro I A.B katks: 100.000 Euro
14.Finansal
Anlama
No:
DG
\A~DIMEDTQI17-97I
Operasyonel Ortak: Ankara Enstits Vakf I Proje: Kadnlarn
nsan ve Vatandalk Haklar Okulu I Toplam tutar: 290.200
Euro I A.B katks: 170.000 Euro.
16.Finansal
Anlama
No:
DG
\A-DIMEDTQI28-971
Operasyonel Ortak: L'institute Franais d'Etudes Anatolienne
I Proje: Trk toplumunun kltrel entegrasyonu / Toplam
tutar: 313.900 Euro I A.B katks: 300.000 Euro.
17.Finansal
Anlama
No:
DG
A-D/MEDTQ/20-97l
Operasyonel Ortak: Felsefe Dernei I Proje: kszlerin insan
haklar eitimi / Toplam tutar: 77.620 Euro I A.B katks:
70.000 Euro.
18.Finansal
Anlama
No:
DG
\A-DjMEDTQI32-971
Operasyonel Ortak: Sabanc niversitesi / Proje: Euro-Trk
diyalou / Toplam tutar: 664.352 Euro I A.B katks: 500.000
Euro.
19.Finansal
Anlama
No:
DG
\A-DIMEDTQI29-97I
Operasyonel Ortak: A.B. Temsilcilii I Proje: Ankara'da NGO
toplants / Toplam tutar: 4.640 Euro I A.B katks: 4.640
Euro.
20.Finansal
Anlama
No:
DG
lA-DIMEDTQI04-971
Operasyonel Ortak: Tketici Haklar Dernei I Proje:

Tketicilerin korunmas iin dernee destek I Toplam tutar:

410.000 Euro I A.B katks: 410.000 Euro.
21.Finansal
Anlama
No:
DG
IA-D/MEDTQ/09-97/
Operasyonel Ortak: Umut Vakf I Proje: NGOlarn etkin
ilemesi iin ynetici eitimi I Toplam tutan: 250.000 Euro I
A.B katks: 200.000 Euro
22.Finansal
Anlama
No:
DG
IA-D/MEDTQ/12-97/
Operasyonel Ortak: TESKI TESARI Kadn Aratrmalar
Dernei ve Friedrich Nouman Stiftung I Proje: Kadnlarn
Trkiye'nin kalknmasna katlm / Toplam tutar: 138.500
Euro I A.B katks: 100.000 Euro.
1998 - NDI meclisteki yasama ilerini srdrrken, Mslman
Hukuku Altnda Yaayan Kadnlar yresel liderlerin yetitirecek sivil
temsilcileri eitiyor, Krt-Trk almalarna ngiliz sterlini deiyor;
IRI, TESEV ve TBB 450.000 dolarlk proje yrtyor, liberaller
milletvekillerine yemek dzenliyor. A.B byk projelere geiyor:
1.Paray veren: NED I Ba alc: NDI I Alt ba alc:
Belirtilmemi I Konu: Millet Meclisi I 196.545 $ I Meclis
reformu iin 1997'de balatlan eylemler geniletilerek,
srdrlecek. Mecliste, daha ok saydamlk ve saygnlk
oluturulmas salanarak, halkn Trk demokrasisine gveni
ykseltilecek ve sivil ortamda partiler st giriimle
pekitirilecek, iki seminer, iki "workshop" ve her biri
uluslararas deneyime sahip, yeteri kadar danmanlk
gerekletirilecek.
2.Paray veren: NED / Ba alan: Avrupa Ortak Zemin
Merkezi I Alt ba alc: TOSAV I Konu: Medya - yayn,
eitim I 42.000 $ I TOSAV, 20 radyo program yapacak ve
yaynlar bir toplayacak. TOSAV, "ok kltrllk" hogr,
politik oulculuk ve Trkiye'de toplumsal siyasi yapnn
yeniden belirlenmesi ilkelerinin propagandas iin medyay
kullanacaktr.
3.Paray veren: NED I Ba alc: WLUML (slam Hukuku
Altnda Yaayan Kadnlar) / Alt ba alc: Kadnlarn insan
Haklar iin Kadnlar (KIHP) I Konu: Kadnlar, insan haklar I
38.000 $ I WLUML, NED'den yeniden destek salamtr.
Trkiye'deki "non governmental" rgt temsilcilerine yasal
eitim altnda kadn gruplarna lider yetitirilmesinde yardmc
olunacaktr. Eitim, insan ve kadn haklarn, anayasal
haklar, Kadn ailedeki haklar ve kadnn yurttalk haklarn
ierecektir. Ayrca gruplarn katlm yntemleri, liderlik
becerileri ve haberleme teknikleri de retilecektir. Eitimin
tamamlanmasndan sonra, temsilciler, el kitaplarn kullanarak
kendi yrelerinde yasal eitim gruplar oluturacaklardr.
4. Paray veren: NED / Ba alc: IRI I Alt ba aha:
TESEV ve TBB I Konu: Millet Meclisi, Siyasi Partiler I 450.000

$ I IRI, bir dizi "workshop" almas yaparak, siyasi partiler

ve demokratik reformlarn teknik konularn tartacaktr. IRI,
TESEV ve TBB'nin yasama almalarna katlmn
destekleyecek almalarn srdrecektir. TESEV, toplantlar
dzenleyecek, TBB, lobicilik etkinliklerinin egdmn
salamay srdrecektir.
5. Paray veren: NED I Ba alc: Helsinki Yurttalk
Dernei I Konu: (rgtlenme) Eitim I 31.000$ I Cemiyet,
rgtsel yapsn glendirecektir. Yeni yeler kazanacak,
almalarn halka yayacak, teki NGO'lar rgtlenme
konusunda eitecektir.
6.
Paray veren: NED araclyla WESTMNSTER
(ngiltere) I Ba alc: TOSAV I Konu: Medya ve Yayn,
Eitim I 6.250 I Sivil gelimeyi, demokratik deerleri ve
sreleri konu alan radyo programlar yaynlanacaktr.
7.
Finansal Anlama No: DG IA-DIMEDTQI01-98 I
Operasyonel Ortak: TOBB I Proje: Avrupa Trkiye
Merkezleri inas I Toplam tutar: 18.635.000 Euro I A.B
katks: 17.300.000 Euro.
8.
Finansal Anlama No: DG IA-D/MEDTQ/02-98 I
Operasyonel Ortak: Fatih Belediyesi I Proje: Balat ve Fener
mahallerinin iyiletirilmesi I Toplam tutar: 17.293.000 Euro I
A.B katks: 7.000.000 Euro.
9.
Finansal Anlama No: DG IA-DIMEDTQI05-98 I
Operasyonel Ortak: Boazii niversitesi I Proje: Teknoloji
Temelli Eitim ve Yetenekli nsan Kaynaklar Gelitirme
Merkezi/ Toplam tutar: 2.182.000 Euro I A.B katks:
1.800.000 Euro.
10.Finansal
Anlama
No:
DG
IA-D/MEDTQI06-98I
Operasyonel Ortak: Marmara niversitesi A.B Enstits I
Proje: Trkiye'de insan haklarn iyiletirme seminerleri /
Toplam tutar: 300.000 Euro I A.B katks: 250.000 Euro.
11.Finansal
Anlama
No:
DG
IA-D/MEDTQ/07-98/
Operasyonel Ortak: Snr Tanmayan Gazeteciler
(RSFReporter ans Frontiers)/ Proje: Trkiye'de basn zgrl
hakknda enformasyon alverii ve veri toplanmas merkezi I
Toplam tutar: 43.140 Euro i A.B katks: 35.000 Euro.
12.Finansal
Anlama
No:
DG
lA-D/MEDTQ/08-98/
Operasyonel Ortak: KEDV I Proje: Trkiye'de evre
gelitirmek zere kadnlarn desteklenmesi I Toplam tutar:
358.400 Euro I A.B katks: 200.000 Euro.
1999 - Amerikan iadamlar rgt liberallerle iin iinde. NDI,
ad verilmeyen meclis yeleriyle TBMM'nde ahlak ilkelerini belirliyor.
Helsinki Cemiyeti, yllk dentisiyle etkinliklerini srdrrken, IRI,
adn vermedii yerli sivil ile genlik rgtlenmesine balyor. A.B ise

belediyelerle proje ilikisine giriyor.

1. Paray veren: NED I Ba alc: CIPE I Alt ba alc:
Liberal Dnce Topluluu (LDT Dernei) I Konu: ve iktisat,
politika I 49.779 $ / LDT, yeni iktisadi reform yasalarnn
"cost-benefit" analizini yapacak ve milletvekillerini ve Pazar
ekonomisine ynelik reformun savunucularn yan yana
getirmek
zere
akam
yemekleri
ve
toplantlar
dzenleyecektir.
2. Paray veren: NED I Ba alc: Avrupa Ortak Zemin
Merkezi / Alt ba alc: TOSAV I Konu: Eitim, medya ve
yayn I 42.000 $ / Demokrasi stne 24 radyo program
yapacak. Trkiye'de toplumsal-siyasi yaamn yeniden
tanmlanmas almalarn srdrecek.
3. Paray veren: NED I Ba alc: Helsinki Yurttalk
Dernei I 31.000 $ I Cemiyetin kurumsal yaps
glendirilecek, yeni yeler rgtlenecek vs.. ,
4. Paray veren: NED / Ba alc: IRI I Alt ba alc:
Belirtilmemi I 278.669 $ I Konu: Eitim, siyasi partiler ve
genlik I Trkiye'de yaygn bir aratrma sonucunda Sivil ve
siyasal parti genlik rgtlenmesi salanacak. Ankara,
stanbul ve zmir'de genlik toplantlar yaplacak. Genler,
politik haklarnn bilincine varacaklar ve siyasete katlacaklar.
5. Paray veren: NED l Ba alc: NDI I Alt ba alc:
Belirtilmemi I Konu: Meclis I 211.766 $ I Ahlakl bir rejim
almalar srdrlecek. NDI, ahlak ilkelerinin belirlenmesini
gerekletirecek.
6. Paray veren: NED I Ba alc: WLUML I Alt ba alc:
Belirtilmemi I Konu: nsan Haklar, Kadnlar ! 38.000 $ /
Trkiye'deki toplum merkezlerinde alan toplum iilerini,
ruhbilimcileri retmenlerin nderliini yapacak kiileri
yetitirmek. nsan e kadn haklar, kadnlarn ailedeki haklar,
anayasal haklar, grup olanaklar vs.
7.
Finansal Anlama No: DG lA-D/MEDTQ/02~99 I
Operasyonel Ortak: (T.C) Adalet Bakanl I Proje: Telif
haklarnn etkin olarak glendirilmesi I Toplam tutar:
2.303.350 Euro I A.B katks: 1.700.000 Euro.
8.
Finansal Anlama No: DG lA-D/MEDTQ/04-99 I
Operasyonel Ortak: (T.C) Milli Eitim Bakanl / Proje: Temel
eitimin desteklenmesi I Toplam tutar: 100.000.000 Euro I
A.B katks: 100.000.000 Euro.
11.Finansal
Anlama
No:
DG
IA-D/MEDTQ/05-99/
Operasyonel Ortak: (T.C) Dileri Bakanl I Proje: dari
ibirlii i Toplam tutar: 12.000.000 Euro I A.B katks:
12.000.000 Euro.

12.Finansal
Anlama
No:
DG
\A-DIMEDTQI06-99I
Operasyonel Ortak: NGO'lar ve T. Belediyeler Birlii, Ticaret
Odas I Proje: Sivil toplum gelitirme programlar / Toplam
tutar: 11.000.000 Euro I A.B katks: 8.000.000 Euro.
2000 - Sra Trklerin yolsuzluklarn kantlamaya gelmitir.
Yolsuzluk ileri iin Amerikan iadamlarnn rgt CIPE para kanal
oluyor. TOSAV, TOSAM olarak yllk iini, yerel rgt liderleri
yetitirmeye yneltirken, Helsinki Yurttalk Dernei, Mersin, stanbul
ve Van'da "network" yani ebeke kurmay stleniyor. NDI adn
vermedii yerli sivillerle birlikte milletvekillerini, "saygn" olarak
niteledikleri akademisyenleri dar toplantlara alp, "ahlak" ilkelerini
retiyor! Avrupa Birlii, Trkiye'de zgrlklere parasal yatrm
yapyor.
1.Paray veren: NED i Ba alc: CIPE / Alt ba alc:
TESEV / 63.000 $ I Trkiye'de yolsuzluk aratrlacak. TESEV
yolsuzlua kar bir koalisyon rgtleyecek.
2.Paray veren: NED I Ba alc: Avrupa Ortak Zemin
Merkezi I Alt ba alc: Toplumsal Sorunlar Aratrma
Merkezi (TOSAM) / 42.000 $ I TOSAV'n srdrd KrtTrk uzlamas temelinde, Trkiye siyasi yaamn yeniden
belirlemesi programn srdrecektir.
3.Paray veren: NED / Ba alc: Avrupa Ortak Zemin
Merkezi I Alt ba alc: TOSAM / 25.000 $/ ok etnikli, ok
dinli, genlik gruplarna ve yerel toplum liderlerine ve
seilmilere ynelik lider yetitirme program yrtlecek. Bu
i iin bir el kitab hazrlanacak.
4.Paray veren: NED I Ba alc: Helsinki Yurttalk
Dernei / 45.000 $ / stanbul, Mersin ve Van'da NGO'lar ve
eylemciler ebekesi oluturulacak. Bu ebeke, ifade
zgrln engelleyen yasal engellerin kaldrlmas ,
zgrce toplanma ve rgtlenme haklar savunacaktr.
5. Paray veren: NED I Ba alc: IRI I Alt ba alc:
Belirtilmemi I 235.747 $ I "Genler(in), Trk sivil ve siyasi
yaamna katlmalar desteklenecek ve btnleme teknikleri
ile ilgili olarak yetitirilecekler. IRI'ye, Trk genliinin
NGO'larn birletirmek zere, WEB sitesi kurulmasnda, Trk
nlleri de yardmc olacaklar. IRI, ayn zamanda yolsuzluun
toplumsal bedelini ortaya karmak zere bir yolsuzluk
konferans dzenleyecek"
6. Paray veren: NED l Ba alc: NDII Alt ba alc:
Belirtilmemi I 236.175 $ l Devlet memurlar iin idari ilkeler
yasas karlmasna alan Trk giriimciler desteklenecek.
nce
milletvekilleriyle,
medyaclarla
ve
saygn
akademisyenlerle ahlak yasasn, dokunulmazl ve anayasa
reformunu tartmak zere dar toplantlar yaplacak ve daha
sonra 2 gnlk seminer dzenlenecek. NDI, Trkiye'deki

NGO'larla ortak program uygulamay srdrecek.

7. Paray veren: A.B I Paray alan: LDT Liberal Dnce
Topluluu / Proje: "Trkiye'de ifade zgrl ile ilgili yasal ve
sosyal durumu saptamak (..) neriler ve politikalar retmeye
ynelik
aktiviteler
(etkinlikler)
gerekletirecektir.
(..)
uluslararas sempozyum, iki ulusal konferans, onalt blgesel
panel, ifade zgrlyle ilgili kitap yaynlar, Trk hukuk
sistemini dier hukuk sistemleriyle ve AHM'nin ifade
zgrlyle ilgili kararlar ile karlatran 4 ciltlik bavuru
kayna hazrlanmas, insan haklar ve ifade zgrl
konusuna ilgiyi artrmak ve yaygnlatrmak iin yaplacak
ulusal bir dll yaz yarmas, btn Trk hukuk sisteminin
ifade zgrl asndan gzden geirilmesi ve reformlarla
ilgili bilimsel bir rehber ortaya karlmas ve kapsaml bir
kamuoyu aratrmas yaplmas/ Proje sresi: 2,5 yl./ Toplam
tutar: 509.172 Euro, A.B'nin katks: 458.225 Euro."
2001 - Krt-Trk uzlama iine ABD'nin iadamlar rgt
karyor. Helsinki Cemiyeti "fiks" payn alyor. ARI Hareketi
(Dernei)'nin ad ilk kez raporlara geiyor. IRI-ARI-TESEV yeni
atlye ilerine soyunurken, IRI'nin dolar desteiyle Alar arasnda
(internet) Gen.net ie balyor. NDI siyasal partileri, milletvekillerini,
"sivil gruplar" yan yana getirerek, ahlak ve devlet reformu ilerinde
katkda bulunmay srdryor. NED btesinden ayrlan toplam tutar,
686.634 dolar.
1.Paray veren: NED I Ba alc: CIPE I Alt ba alc:
TOSAM I 47.482 dolar I Toplumsal Sorunlar Aratrma
Merkezi'nin Gneydou Anadolu i nderlerini, nderlik, sivil
sorumluluk ve toplu sorun zme konularnda eitmesini
desteklemek.
2.
Paray veren: NED I Ba alc: HCA (Helsinki
Vatandalk Cemiyeti) I 35.000 dolar I Bar toplant ve
rgtlenme zgrl haklar konusunda savunma, lobici ve
kampanyac sivil eylemcilerin ekirdek grubunu eitmek; bir
basn toplants dzenlemek ve 40 siyasetiyi, devlet
grevlisini ve gazeteci iin kabul dzenlemek ve 6 kentte 50
NGO'nun ihtiyalarn belirlemek.
3. Paray veren: NED I Ba alc: IRl I Alt ba alc: - /
309.934 dolar I ARI Hareketi (Dernei) ve TESEV dahil,
genlik sivil rgtleriyle ibirlii yaparak, genliin kendi
evrelerinde
sivil
ve
siyasal
yaama
katlmalarn
desteklemek. IRI, birlikte yresel atlyeler kuracak ve gemi
yln baarsn ortaya koymak zere ikinci bir ulusal genlik
konferans dzenleyecek ve katlm salayacak. IRI, genlik
haberlerini ileten ve Trkiye'deki NGO'larn srdrd
projeleri sergileyecek sanal ebeke yaratan GenNet'e daha
ok kaynak aktaracak ve yolsuzluk kart eylemleri

destekleyecek.
4.Paray veren: NED I Ba alc: NDI I Alt ba alc:
Belirtilmemi I 284.218 dolar I Trk siyasal partilerinin,
milletvekillerinin ve sivil gruplarn ierde ahlak ve devlet
reformu almalarn, grubu yan yana getirerek, salamak.
5.Paray veren :Soros-OSl I Ba alan:OSIAF-Trkiye /
[66]
1.073.000 r dolar .
2002 - Helsinkiciler yllk dentiyi alyor, IRI, kadnlara byk
yatrm yapyor, NDI 'reform' ad altnda yaplan yasa deiikliklerini
sivil(!) rgtler araclyla destekliyor. Toplam tutar: 621.317 dolar.
1Paray veren: NED I Ba alc: Helsinki Yurttalk
Cemiyeti I 35.000 dolar I Be adet el kitab yaynlamak ve 20
kiiyi savunmanlk, lobicilik ve kampanyaclk konularnda
eitmek zere stanbul'da bir haftalk atlye almas
yapmak. Bu 20 kii daha sonra 10 ayr kentte 100 NGO'nun
elemanlarn eitecektir. Cemiyet ayn zamanda Ankara'da bir
gnlk
lobi
uygulamas
yapacak,
basn
toplants
gerekletirecek ve 40 siyaseti, brokrat ve gazeteciye bir
kabul dzenleyecektir. Haftalk haber bltenlerinden 1000
adet oaltlacak ve postalayacaktr.
2- Paray veren: NED I Ba alc: IRI 1299.999 dolar I
Genlerin siyasette etkin olmalar iin blgesel atlye
almalar ve ulusal dzeyde konferans dzenlemek. Enstit
(IRI) TESEV ile yolsuzluun nlenmesi konusunda ortak
almalarn
srdrrken,
KADER
ile
ortakln
yenileyecektir.
3- Paray veren: NED I Ba alc: NDI / 286.318 dolar/
Ynetim reformlarn destekleyecek ve meclisin effafl iin
alan sivil rgtlere yardm edilecek.
2003 - Sendikalara szyorlar, KADER adl kadn derneini
destekliyorlar, Ankara 600 sivil lideri eitiyorlar, IRI, ARI'nn kurduu
GenNet'e parasal destek veriyor ve Helsinkiciler her ylk dentiye
kavuuyorlar. Folklorcular araclyla dnce zgrl iine
giriiliyor.
1. Paray veren: NED I Ba alc: ACILS I Alt ba alc:
Belirtilmemi / 64.064 dolar /Trk sendikaclar desteklenecek.
ACILS eitim dzenleyecek ve Tekstil iilerinin alma
koullarnn iyiletirilmesi iin alacak.
2. Paray veren: NED I Ba alc: KADER I 25.000 dolar
/100 der kadna eitim ve seimlerde adaylklarn
desteklemek.
66

OSI (Open Society Institute)'nin Trkiye ubesi stanbul - Bebek'tedir ve

kendisini ATE/ Ak Toptum Enstits" olarak adlandrmaktadr.

3. Paray veren: NED I Ba aha: CIPE I Alt ba alc:

Belirtilmemi I 82.233 dolar I zel sektrdeki yneticilere
ulalabilecek bir platform oluturulacak, niversitelerde
allacak.
4. Paray veren: NED I Ba alc: TOSAM / 30.000 dolar /
Be ayr blgeden gelen l Meclisi yelerine liderlik eitimi
verilecek. Vakf 600 sivil toplum liderini eitecek.
5.
Paray veren: NED / Ba alc: Anadolu Folklor ve
Kltr Vakf 133.000 dolar / Trkiye'de anlaym zgrl
nndeki engellerin kaldrlmas iin 1000 adet kitapk
baslacak, 12 ayr toplant dzenlenecek. Vakf ayn zamanda
anlatm zgrln vurgulayan 500 adet CD-video hazrlayp
datacak.
6.
Paray veren: NED / Ba alc: Helsinki Yurttalk
Cemiyeti I 35.000 dolar/ Anayasa reformu iin milletvekillerine
lobi yapmak. Blgesel eitim atlyeleri almalar
srdrlecek, NGO eitim malzemeleri datlacak.
7. Paray veren: NED I Ba alc: IRI / 100.000 dolar /
IRl'nin genlik arasndaki etkinlikleri iin bir emsiye oluturan
GenNet ile ortak alma srdrlecek; 4. ulusal genlik
konferans dzenlenecek.
8.
Paray veren: NED I Ba alc: IRII 230.000 dolar /
GenNet ebekesinin geniletilmesine destek olunacak.
Kadnlarn siyasi eitim okulunun kurulmas iin KADER
desteklenecek.
9. Paray veren: NED I Ba alc: NDI/ 300.000 dolar /
Meclis
komisyonlarnn
etik
almalar
dorudan
desteklenecek, siyasi parti reformlarna katk konulacak,
ayr sivil kurulua destek olunacak.

"TRKYE HBARCILAR CENNET"

Listelerde ad verilmeyen 'ibirlik' boyutunun bir blmn
yerli "sivil" hareketin nde gelenlerinin etkinliklerine deinilen
sayfalarda greceiz. Baz para alclarn aklanmamasnn
gerekesini de NED'i denetlemekle ykml General Account Office
(GAO)'in raporlarnda bulacaz. Ne ki, NDI'nin blge sorumlusu, CIA
eleman, Kbrs eski arabulucusu Nelson Charles Ledsky'nin
aklamas imdilik yeterli bilgi iermektedir:
"Farkl zamanlarda farkl projelerle ilgili eitli kurulularla
alyoruz. stanbul'da TESEV, TSES, TSAD, Ankara'da
Ka-Der, Trk Parlamenterler Birlii, TESAV, Trk Demokrasi
Vakf (..) Baz meclis komisyonlaryla faaliyetlerimiz oldu,
zellikle Anayasa Komisyonu'yla ciddi temaslarmz oldu. lki
Mula'da MUMKOM adyla balayan Parlamento zleme

Komiteleri'yle altk."
Ledsky' nin aklamas olaanst saydamdr. Ne ki "ahlk"
ilkeleri toplantlarn yabanclarla yaptklarn halka bildirmeyenlerin
ve bu tr giriimlere -zellikle yabanclar eliyle genlik rgtlenmesi
yaplmasna- ses etmeyen grevlilerin, herhalde bir gerekeleri
vardr. Bu tutumu sorgulamaya gerek yok. nk devletin en st
makamlarnda bulunanlarn etkinliklere katlmyla yaplanlar
merulamtr.
Dolarl "workshop" listesine, irket vakflarnn, "think tank''
olarak nitelendiriliveren kurulularn ve Avrupallarn, psikolojik
propaganda eylemleri, Krt sorunuyla ilgili kitap yazm, belgesel film
hazrlanmas gibi etkinliklere destek vermelerinin yan sra, medya
nllerinin uzak lkelerde arlanarak seminerlerde toplanmalarn,
Alman 'stiftung' rgtlerinin evre ve yerel medya seminerleri,
'Alevilik aratrmalar' gibi fasllar almadk.
Kbrs'ta, "Biz ne Trkz ne de Rumuz" diye gsteri yapan ya
do eme'de bir toplantda yan yana getirilip "Bize 'Kuzey Kbrsl' ya
da 'Gney Kbrsl' demeyin" diye aklama yaptrlan genlere |ean
yneticiler bu genlerin, AMIDEAST tarafndan eitildiini
grmezden gelmektedirler. AMIDEAST 51 yl nce, ABD'nin
Ortadou ve Afrika'daki karlarn korumak zere kurulmutur.
Ayrca, USIP toplumlararas szde bar iin verdii dolarlar,
Fullbright ve Carnegie Endowment ve benzerlerinin yatrmlaryla
genler zerine yapt yatrmlar da grememilerdir.
Hazr konunun iindeyken, Tarih Genel Sekreteri'nin ".. 'STK
aslnda yabanclarn kulland bir alettir' diye birka rnek ortaya
konur, bu kt rnekler dar kafalln, yabanc dmanlnn arac
haline getirilebilir" dedikten sonra yabanclarla ibirliini aklayacak
olanlara yaktrd u "dar kafalln" da stne kan yepyeni bir
yaklam aktarmalyz. TDV (Trk Demokrasi Vakf) Genel Bakan,
"Trkiye'de uluslararas alanda Mal toplum temaslarna nasl
baklyor?" sorusunu yantlarken ilgin, ama ok eski bir ynteme
bavurarak, bu tr bilgileri iletenlere "ihbarc" diyordu. Gazeteden
okuyalm:
"Bu arada,Trkiye ihbarc cenneti olduu iin baz ihbarclar
da bu mekanizmay krklyorlar. leri gleri Trkiye'nin
uluslararas ilikilerini sabote etmek, baltalamak, yarm
yamalak bilgiyle ortaya kmak. Basnn da bu bilgisi olmayan
rtkan cahillere yer vermesi bir sre iin bunlarn ne
kmasna imkn veriyor."
imdi durup dururken, sormak gerekiyor: Tarih Vakf
yneticisinin belirttii gibi "dar kafallk" etmenin de tesinde,
"ihbarc" olmak, hatta "cahiller" arasna katlarak, bu tr projelerin
listesini vermek, Trkiye Cumhuriyeti'nin uluslararas ilikilerine mi,
yoksa baz 'sivil' ve NGO'lar aras ilikilere mi zarar verir? Bu soru
yetersiz kalyor. nk Genel Bakan'n aklamasnda snr

geniletiliyor:
"te bu, kim ne derse desin, bir devlet faizmidir. Halkna
gvenmeyip kapal kaplar arkasnda halkn kmseyerek,
insann kmseyerek kendi kendine koyduu ne id
belirsiz kurallarla lkeyi ynettiini sanma yanlldr."
Siviller aras alveriler, dolarl "ibirlikler" halk kmsemek
olmuyor. Buras anlalabilir. Ama ".. Ne id belirsiz kurallar"n
hangi kurallar olduu ileriki blmlerde parasal destek alnan NED'in
ilkelerinden okunacak ve "siyasal etik" ya da "ak toplum" ve
"effaflk" diyenlerin kendi yurttalarn neden "ihbarc" katna
drdkleri de o zaman anlalacaktr. Bilgiyi iletmek, ilgili taraf
toplum ise "ihbar" deil, olsa olsa bilgilendirme olamaz m? El
parasyla raporlar dzmek ve bu raporlar yabanc devletin
kuruluuna iletme ileri de gerektir. TDV Genel Bakan kukusuz
yaln bir gerei yanstmakta ve hakl olarak "Trkiye ihbarclar
cennetidir" demektedir:

BODRUM'DAN ORTA ASYA'YA ATILAN "A"

"Amerika'nn huzur ve gvenliine kar alanlara kar
almak bizim iimizdir. Uluslarn, rgtlerin, hatta bireylerin
en ok saklamak istedikleri srlarn ele geirmek. Onlarn
plnlarn ve niyetlerini deerek ortaya karmak." CIA
Direktr George J. Tenet, Los Angeles, 7 Kasm 2000.

1980'li yllarda baaryla yrtlen "project democracy"

operasyonu, Nikaragua'dan sonra ilk sonularn Dou Avrupa
lkelerinde vermeye balad. Moskova'da da iler alttan alta
yrtlmtr. Daha sonralar Mihail Gorbaov'a ABD'de dl
kazandracak olan byk atlmla ilerleyen "project" Sovyetler
Birlii'ni de datt.
NED'in operasyonunda NIS (Newly Independent States /Yeni
Bamszlam lkeler) bal altnda, Dou Avrupa projeleri
uygulanrken, Orta Asya lkelerinde de operasyon balatld.
Avrasya bal altnda toplanan bu lkeler itah kabartcdr. nk
petrol ve gaz kaynaklar zengindir. stelik Bat'nn, Ortadou ve
Afrika petrol kaynaklarn denetlemek iin ektii sknt dnlrse,
yepyeni bir seenektir bu lkeler.
Bu lkeler yalnzca petrol, gaz, deerli maden kaynaklaryla
deil, ayn zamanda usuz bucaksz alanlarda yetitirilen snai tarm
rnleriyle de itah kabartmaktadrlar. Yzyllarn tketim
zlemlerinin krklenmesiyle kkrtlabilecek pazarlar Bat'nn
iktisadi geleceini belirleyecek denli byktr.
Bamszlklarn pekitirme yolunda ilerleyen bu lkelerin
enerji kaynaklarn daha iin banda denetim altna almak ve
ynetimlerine egemen olabilmek gerekirdi. Bu nedenle, bu lkelerin
bana buyruk hareket etmelerine, birbirleriyle dayanma iine
girerek, yeni bir dnya gc olmalarna izin verilemezdi. Orta Asya
lkelerinin birbirleriyle dayanma iine girme olaslklar olduka
yksektir. nk lkelerde Trkler ounluktadr ve devlet ynetimini
ele almaya balamlardr. Asya'nn Trkleri, yarm yzyldan daha
uzun bir sre Bat dnyas iinde bulunmu olan Trkiye Trkleriyle
bir araya gelebilirler, glerini ve deneylerini birletirebilirlerdi.
Trkiye-Kafkasya-Hazar-Asya ilikileri, ne denli zayf da olsa,
bu tr gelimelere ak brakmak akll bir tutum olamazd. Trkiye
Trkleriyle, Asya Trkleri arasnda bir iliki kurulmas elbette
kanlmazd. nk bu iliki salt kltrel ortakllardan deil, binlerce
yllk tarihsel gemi ve akrabalk ilikilerinden g alacakt. Bu
kanlmaz ilikileri, ABD ve Bat Avrupa'nn kendi karlarna ve

ulusal gvenliklerine gre ynlendirme olanan elde bulundurmak

istemeleri de olaandr.
Amerikallarla Asya Trkleri arasnda tarihsel herhangi bir
iliki bulunmadndan ABD'nin Orta Asya lkelerine dalmas ve
ynlendirmesi olduka g grnmekteydi. Bu nedenle zenli bir
iliki kurulmalyd. Kaplar alp, ilk giri salandktan sonra, gerisi
nasl olsa getirilir ve eitim iin, din hrriyeti iin, ifade zgrl
iin, demokrasi kurmak iin gidilebilirdi. nemli olan ilk giri iin, bir
anahtar bulunmas ve bir kpr kurulmasyd. Bu kpry ABD'nin
"sadk" bir mttefiki kurabilirdi.
Souk sava dneminde hayli i yapm olan Aydnlar
Oca'nn etkin kurucularndan Prof. Aydn Yaln "Yeni Forum
Dergisi"nin bayazar idi ve 16-19 Eyll 1991'de Bodrum Yalkavak'ta
"Club Monakus" adl tatil sitesinde, Amerikan stihbaratlarnn ve
uzmanlarnn, Trk Dnyas temsilcilerinin, Trkiye entelektellerinin,
Trkiye medyaclarnn, CIA destekli Hrriyet Radyosu (Radio
Liberty)'ndan Amerikal ve Trk yneticilerin, daha sonradan liberal
dernekler kuracak olanlarn katld geni, bazlarna gre "bilimsel"
olan drt gnlk bir toplant dzenledi.
ABD'liler, NED'in katklaryla gerekletirilen toplantya, byk
nem verdiklerini hem kurumsal anlamda, hem de deneyim birikimi
anlamnda zgn delegasyonuyla gsterdiler. Tannm kiilerin
banda, 1980 ncesinde CIA stanbul stasyon efi olarak grev
yapan Paul Bernard Henze ve CIA Ortadou-Uzakdou uzman
Graham Edmund Fuller geliyordu. Henze ve Fuller, toplantya RAND
irketi adna katlyorlard.
Henze'nin danmanln yapmakta olduu SOTA (Trkistan
ve Azerbaycan Aratrma Merkezi- Haarlem-Hollanda)
tarafndan
Konya'da yaynlanm olan "Trkiye ve Atatrk'n Miras" kitabnda
yer alan kendi satrlarndan onun Trkiye sevgisini okuyalm:
"Trkiye'nin Atatrk ve zal kalitesinde yeni bir lidere
ihtiyac var. Byle birinin ortaya kmasnn ok uzun
srmeyeceini umuyorum.(..) Trkiye'ye, Trklerin izledii
yolu takip ederek geldim. Trke renmeye balamadan
nce Mool dilini altm. Ama Orta Asyay ziyaret mmkn
deildi. 1950'lerin renkli Trkiye'si dnyaya alyordu. Bu
lkeyi 40 yldr hem sk sk ziyaret ediyor, hem de zaman
zaman orada yayorum.
Gitmediim kesi kalmad. ki ok kritik dnemde
Anakara'daki A.B.D. Bykeliliinde grev yaptm: Menderes
dneminin sonunda ve 70'li yllarn ortalarndaki o sorunlu
dnemde. Hkmetteki son grevim 1977 - 1980 yllarnda
Trkiye'den sorumlu Milli Gvenlik Konseyi kdemli
yesiydim.O zamandan beri, bir Wilson Fellow'u ve RAND'n
Washington ofisinde alan daimi danman olarak,Trkiye'yi
ylda drt kez ziyaret ederim. Tandm binlerce sade Trk

vatanda yle dursun, son yirmi ylda Trkiye'nin politik,

askeri, entelektel ve i evreleri ile de tanma ansn elde
[67]
ettim."
CIA'dan ayrldktan sonra RAND kadrosunda danman olarak
grnen Henze, NED iin demokrasi projeleri gelitiriyordu. NED
raporlarna gre Henze'nin uzmanlk alannda "Afrika, Asya, Orta ve
Dou Avrupa, Yeni Bamsz Devletler, Ortadou" bulunmaktayd.
P.B. Henze'nin ok zel uzmanlk alanna giren lkeler arasndaysa,
Habeistan, Eritre, Sudan, Somali, Kenya, zbekistan, Krgzistan,
in, Rusya, Grcistan, Azerbaycan, Msr, srail ve Trkiye
bulunmaktayd. Henze, bu almalarn amacn "zellikle yakn
dostum Zbignievo Brezinski'ye 1980 sonbaharnda (12 Eyll darbe
dnemi ncesi ve sonras olmal) dorua kan, kritik yllar boyunca,
bana Trkiye konusunda deneyim ve bilgimi ABD. Milli gvenlik
srecine aktarabilme frsatn tand iin teekkr ederim" diyerek
[68]
da vuruyor.

ESK USTALAR BAINDA

CIAnin en nl yneticilerinden George Tanham toplantya,
RAND'n kinci Bakan olarak sfatyla katld. Tanham, 1965'de
Vietnam'da, daha sonra Bankog'da CIA stasyon efi olarak
bulunmutu.
1978de ngilterede CIA irketlerinden Kern House
Enterprises adl holdinge bal ISC (London Institute for the Study of
Conflict / Londra atma nceleme Enst.)'deki grevinin ardndan
ayn kuruluun Amerika'daki merkezi U.S Institute for the Study of
Conflict bakanlna atanmt. Sonralar RAND'n bakan
yardmclna getirildi ve Washington merkezine yerleerek, yanl
bilgilendirme ve ynlendirme aygt "Terrorism and Conflict Journal"
dergisini yaynlamaya balad.
Bodrum toplantsn dzenleyen Yeni Forum, aslnda Tanham
ekibine pek de yabanc deildi. Yeni Forum dergisinin sayfalarnda,
"komplo teorisi" uzmanlar olan gazeteciler, yazarlar sk sk yer
almtr. ISC hesabna i gren, en nl yanl bilgilendirme ve
ynlendirme ustas Robert Moss'un teorileri de Yeni Forum'da yerini
bulmutu.
67

Paul B. Henze, Trkiye ve Atatrk'n Miras, s.6. Bu kitabn SOTA tarafndan

ngilizce olarak yaynlanan zgn basksnn ad "Turkey and Atatrk's Legacy /
Trkiye ve Atatrk'n yaad"dr.
68
Henze son 15 yl boyunca birok birey ve kurulutan destek" aldn
belirttikten sonra "birkan(n)" adn da veriyor: "Woodrow Wilson Center,
California ve Washington'daki RAND ofislerinde alan saysz mesai arkada,
Albert ve Roberta Wohlstetter ve aratrma kurulular, Smith-Richardson Vakf,
ABD Bar Enstits (USIP), Milli Demokrasi Vakf (NED), Camegie Vakf, (..)
Washington Trk Etdleri Enstits (Turkish Studies lnst.)'nn eski direktr
Heath Lowry ve Trkiye'den saylamayacak kadar ok mesai arkada, dost
ve kurulu." Paul B. Henze, Trkiye ve Atatrk'n Miras, s.8.

"Project Democracy" merkez kuruluu NED'in elemanlarndan

[69]
Nadia M. Diuk da toplantya katlanlar arasndayd . Ayrca
NDI'den Mathew Chanoff, yan sra Radio Liberty Mnih
elemanlarndan Yasin Aslan ve Timur Kocaolu ile Liberty'nin
stanbul ubesinden, imdilerde UNPO (Unrepresented Nations and
Peoples Organisation/ BM'de Temsil Edilmeyen Milletler Cemiyeti)
Genel Sekreteri ve ETIE (East Trkistan Union in Europe / Avrupa'da
Dou Trkistan Birlii) Bakan Erkin Alptekin, Trkistan Aratrma
[70]
Enstits (Kln)'nden Baymirza Hayt da toplantya katlyordu.
Katlmclar arasnda, sonraki yllarda kendilerini "Liberal
Enternasyonalin bir paras" olarak tanmlayacak ve Liberal Dnce
Topluluu Dernei'ni kuracak' olan Prof. Dr. Attila Yayla, Prof. Dr.
Mustafa Erdoan ve Osman Okyar gibi bilim insanlar da
[71]
bulunuyordu.
Toplantnn masraflarn karlayanlar ise Aydn Yaln'n
satrlarna yle yansyordu:
"Bu
vesileyle
Bodrum
Yalkavak'ta
yaptmz
sempozyumu, mali yardmlaryla destekleyen, Amerika 'Milli
Demokrasi Vakf' ile, Trkiye Vakflar Bankas ve Trkiye i
[72 73]
Bankas'na zellikle teekkrlerimizi sunarz. /
Katlmc ABD'li uzmanlar, Trklere, Asya'daki karlarn
Amerikan karlaryla rttn benimseterek, daha sonradan
Trkiye Cumhurbakannn "Adriyatik'ten in'e" szyle tarihteki
yerini alan eski bir oyunun Amerikan versiyonunu hediye etmilerdir.
I. ve II. Dnya savalarnda Almanya da bunu yapmt. Sonu
biliniyor...
Amerikallar oyunu hep iki ynl oynamay severler. 'Club
Monakus toplantsnda da, yle oldu. Byk ynlendirme ustas eski
CIA efi Fuller, "Amerika'nn Avrasya ktasnda meydana gelen bu
deimeler karsnda belirli bir politikas bulunmadn" ve hatta
"bamszln ilan eden Baltk Cumhuriyetleri gibi, teki
cumhuriyetler arasnda bamszlklarn ilan edenleri tanmaya hazr
[74]
olmadn" ileri srmt.
Bu byk yalan yutmak kolayd. nk o yllarda ABD'nin
yalnzca Moskova'da deil, 92 lkede eanl yrtt "project
democracy" operasyonunu bilenler biliyordu. Amerikan oyununun
69

Diuk, daha sonralar Sung Myung Moon tarafndan satn alnan The
Washington Times gazetesinde almaya balad.
70
Trkiye Modeli ve Trk Kkenli Cumhuriyetlerle Eski Sovyet Halklar, s.355-6
71
Liberal Dnce, Cilt I, Say.1, K 1996
72
Trkiye Modeli ve Trk Kkenli Cumhuriyetlerle Eski Sovyet Halklar, s.7
73
Trkiye Bankas, Atatrk tarafndan kurulmutur. Bankann ynetiminde
CHP temsilcileri de bulunur.
74
Yeni Forum, Ekim 1991, s. 14

gerek yzn Henze tek tmceyle aklyordu:

"Rusya'nn demokrasi, Liberalizm, hrriyet ve bamszlk
yolundaki yeni admlarna hem Trkiye, hem de Amerika
[75]
yardmc olmaldr."
zleyen yllarda, Trkiye, bu toplantnn amacna uygun olarak
gereken yardm gstermitir. Bu yardm ylesine youn olmutur ki,
zellikle Trk lkelerinde NED kaynaklarndan dolar destei alan
birok rgt kurulu vermi ve rmcek a yeni ilmiklerle
geniletilmitir. Bu a, Club Monakus toplantsndan, ok deil,
yalnzca 10 yl sonra Afgan igali dneminde Orta Asya lkelerinde
Amerikallarn askeri sler elde etmesiyle somutlat. Irak igali
derken
Azerbaycan,
Grcistan,
Trkmenistan,
Krgzistan,
zbekistan, Kazakistan da iten ie yaplandrld.
Paul Henze'nin Trkiye'ye dknl gibi ynlendirici
konular ve gelimeleri ABD ynetiminden bamszlatrp
kiiselletirici yayn yapan aygtlarn gstermekten lesiye
ekindikleri bir ilikiyi not etmek gerekiyor. Paul Henze, ksa ad
SOTA olan Trkistan ve Azerbaycan Aratrma Merkezi
(Hollanda)'nin danmandr. Trkl ve milliyetilii elden
brakmayan bu merkez, Paul Bernard Henze'nin Turkey and Atatrk's
Legacy (Trkiye ve Atatrk'n Kalt) adn tayan kitabn 1998'de
yaynlamtr. Kitap 2003'de Konya'da, Trke olarak da baslmtr.
Trke baskdan yapacamz u alnt Azerbaycan, Trkistan ve
Trkiye kampanyasnn amacn hibir yoruma gerek kalmadan
[76]
ortaya koyacaktr.
"lkenin toparlanmas devresi olan Cumhuriyet'in ilk
yllarnda tam bir merkeziyeti idare biimi gnmz
gereksinimlerini karlayamaz durumdadr."
Elbette Trkiye, ABD denli byk bir ktadr ve merkezden
ynetilemez. Bu durumda hemen blmlere ayrmak gerekir.
Blnmenin hangi esasa gre olacan Henze'den okuyalm:
"Blgelerin kendilerini ynetimde daha ok sorumluluk
almalar ynnde ok az ey yaplmtr. Trklerin, ada
dnyada siyasal ynden en baarl ve gelimi lkelerin
federasyon dzeniyle ynetilenler olduunu dnmeye
balamalar gerekir."
yle rnekler veriyor ki, Paul Bernard Henze, bu model
Trkiye'deki etnik kkrtmalara uysa da uymasa da Avrupa'ya
benzemeye can atan sivillere satlacaktr. Henze diyor ki:
"Son yllarda, ngiltere ve Fransa gibi youn merkeziyeti
lkelerde bile, blgesel (ynetim) yetki sorumluluk dncesi
glenmektedir. Ancak Federal dzen, siyasal gr
75
76

Yeni Forum, Ekim 1991, s. 16

Henze, Paul B., Turkey And Atatrk's Legacy.

alveriin ve rekabetin merkezde toplanmasn nleyebilir.

Her eyin merkezi hkmetin otoritesi altnda toplanmasn
engelleyecek olan federal dzen yresel (blgesel) nderlii
destekler ve siyasal, toplumsal, iktisadi sorunlarn zmnde
deneyim kazanlmasn salar. Yine bu dzen iinde etnik ve
ayrlk beklerin uzlatrlmalar olana da yaratlr.
Trkiye Cumhuriyeti'nde bu trl deiimleri oluturabilecek
dzenlemeler,
Trk
aydnlarnn
ve
siyasetilerinin
gndemlerinin banda yer almaldr.
Belki bu tr temel bir dzenlemenin yaplabilmesi iin 20.
yzyln sonunda Trkiye'nin iine srklendii bunalmn
biraz daha ktlemesi gerekecektir."

TRKYE STNDEN DEMOKRAS HRACI

Uur Mumcu, ilmiin bir ucunu 1989'da yakalamt. Yeni
Forum'da, CIA Trkiye istasyon efi Paul Henze'nin de yaz
yazdn belirten Uur Mumcu, derginin ald parann ilk taksidini
aklayvermiti:
"National Endovment For Democracy-Ulusal Demokrasi
Vakf adl kuruluun 1988 yl raporunun 18. sayfasnda
"American Friends of Turkey Foundation I Trkiye'nin
Amerikal Dostlar Vakf" nn Ankara'da "Yeni Forum" adl
dergiye 50 bin dolar para yardm yapt yazlyor. Ayn
raporun 19. sayfasnda da yine "Yeni Forum Dergisine, ayn
vakfn 11.766 dolar gnderdii aklanyor."
Uur Mumcu'nun yazd bu satrlar okuyunca, Trk
Demokrasi Vakf Bakan'nn "ihbarc", Tarih vakfsnn "dar kafal"
nitelemeleri, Liberallerin Uur Mumcu'ya "zehir hafiye" demeleri akla
gelmekle birlikte, "Onun ldrlmesinden sonra bu ilmikleri
ekitirmeyi akl eden bir-iki yurtsever ksayd bamza bunca i
gelir miydi?" diye sorulsa yeridir. Byle yaplsayd, 1993 ylnda,
Uur Mumcu'nun ldrlmesinden tam bir ay sonra, William
Jefferson Clinton tarafndan Kongre'ye sunulan NED 1991-1992 Mali
Yl Raporu'nun 81. sayfasnda u satrlar grlebilirdi. Yazl
gerekleri ve belgeleri bile 'uydurma' olarak niteleyenler
bulunduundan onlarn anlayaca dilden ve zgn satrlarndan
alyoruz:
"TURKEY
American Turkish Foundation - to enable the FORUM
Corporation of Ankara, Turkey to ,continue its efforts to
strengthen the understanding and practice of democracy in
Turkey, and to expose other parts of the islamic world to the
Turkish Democratic experience through publication and
distribution of the journal Yeni Forum,a series of lectures and

seminars, and a paperback book publishing program - - $

50,000"
ABD bakannn onayndan gemi olan rapordaki zgn
aklamaya gre; NED, Amerikan Trk Vakf (American Turkish
Foundation) araclyla, Ankara'daki FORUM irketine, Trkiye'de
demokrasi anlayn gelitirmek, teki slam dnyas lkelerine
Trkiye'deki deneyimi yayn yoluyla iletmek iin, Yeni Forum
dergisinin datmn yapmak; bir dizi kurs ve seminer dzenlemek;
[77]
bir kitap yaynlamak zere 50.000 Dolar tahsis etmi.
Aydn Yaln'n alnan parayla ilgili olarak Yeni Forum'da
yapt aklama, liberal kkn derinliklerine, bir parack da olsa,
k tutar trdendi:
"Yeni Forum'un Trkiye'de totaliter rejimlere kar ve
demokrasinin yerlemesiyle ilgili mcadeleye 35 yldr
srdrd katklar desteklemek amac gden bu yardmn
gizli kapakl hibir yan yoktur."
Aydn Yaln doru sylyordu; Amerika'dan alnca gizli
kapakl olmas gerekmiyordu. Hem darbelerden sonra kurulan
ynetimlerin de totaliterlikle hibir ilgisi yoktur. Maksat demokrasi
olsun!
Demokratik ve kresel yardmcnn Trk cumhuriyetlerine
uzatlan eli, "Forum" ile snrl kalmad Kresel eitim etkinliklerinin
yan sra, Trkiye siyasetinin deneyimlilerince kurulan ve ynetilen
Trk Demokrasi Vakf'na da gereken destek verildi.'
"Turkish Democracy Foundation -to hold an international
sypmosium in Turkey on 'Constitution-Making as an
instrument of Democratic Transition' for representative from
the republic of the former Soviet Union -$40,000"
TDV nin grevi, eski Sovyet cumhuriyetlerinin temsilcileri iin,
demokrasiye gei arac olarak anayasa hazrlanmas stne bir
'sempozyum' dzenlemek olarak belirlenmi. NED, bu i iin 40.000
dolar tahsis etmi. Vakfn son Genel Bakan'nn deyiiyle
"ihbarclk" yapmamak ve "Trkiye'nin demokratlar, karde lkelere
anayasa yapmay retme yetkisini nereden almlar ya da ii
bytp, karde lkelere anayasa retmek zere yabanc bir
devletin parasal desteine ne gerek vard, diye nyargl tavr
almamal m?" diye sormamak gerekiyor. Ne ki, yl 1988 olduuna
gre, liderleri 8 yldr, partileriyse 5 yldr, 12 Eyll rejiminin iktidar
ortakln yrtm olanlar, herhalde demokratik anayasa yapm
eitimi verme haklar vardr diye de dnenler olabilir.
77

American Turkish Foundation'n mtevellisi 1980 ncesi CIA stanbul istasyon

efi Paul B. Henze'dir. Henze, Trke konuur ve RAND'n danmanlarndan
dr. Graham E. Fuller and lan O. Lesser with Paul B. Henze and J.F.Brovvn,
Turkey's New Geopolitics From the Balkans to VVestern China, s. 187.

Asya'ya uzanan ellerin bal olduu kola hkmeden beynin,

Trkiyeli dostlaryla Asya'ya birlikte ilerleyiini kavramak iin, NED
ynetim kurulu bakanlarndan Winston Lord'un szlerine bavurmak
gerekiyor:
Hibe programmz, dnyann tm blgelerine ulaarak,
demokrasinin deerlerinin ve kurumlarnn hzla bymesi,
kk salmas ve yasallk ve ballk kazanmas gerektii
ilkesine dayanmaktadr."
Anlalyor ki, 'Yeni Forum, souk sava dneminin sonuna
doru "project democracy" operasyonunun Trkiye'den Orta Asya'ya
uzanan ipekli yolda iyi bir balang yaplmasna olanak salamtr.
Bu tr byk toplantlar, nemli katlmclarla kotarmak kolay
olmad gibi, pahaldr da. Bu iin iin yaplan yardm, NED'in veri
tabannda yllk 50.000 dolar olarak grlyor, ama bu miktar ancak
yayn yapmaya yeterdi. 22 ubat 1987 tarihli Yeni Gndem'de Yeni
Forum'a Trkiye'nin Amerikal Dostlar araclyla 100.000 Dolar
verildii belirtiliyor.
Bu giriimler ok ksa srede meyvesini verdi ve "project
democracy" kapsamnda etkinlikler Trk cumhuriyetlerine uzand,
insan haklar rgtleri kuruldu, yeni siyasal partiler ve yeni yaynlar
NED'in parasyla beslendi. Bylece yzyllar sonra bamszlna
kavumak zere olan devletlere uzaktan ayarl demokrasi ihra
edildi. Bu gelimeleri ynlendirmek zere, ABD ynetiminden
bamsz grnmek esas olduundan, merkezi bir "sivil" rgt olarak
"Eurasia Foundation," (Avrasya Vakf) kuruldu.
NED'in rmcek a (WEB) etkinliklerini srdren ngiliz ve
Bat Avrupal rgtler de bo kalmadlar. Bu rgtlerin en etkilisi olan
ngiliz "Westminster Foundation" adl vakfn Azerbaycan'da
srdrd ilere ksaca bakmak aydnlatc olacaktr.

NGLZ VE AMERKAN PARMAI

AZERBAYCAN'DA
"Project Democracy" operasyonunun kapsam, lkeden lkeye
deimiyor. nk kurulmak istenen gdml dzen ktadan ktaya,
lkeden lkeye deimemelidir ki, tek merkezden ynetilebilsin ve
Bat'nn karlarna zarar vermeyecek bir yap kurulabilsin.
Demokrasinin nimetlerinden yararlanmakla mutlu olacak olan
Dou insanlar, ulusal kaynaklarnn Bat tccarlarnn eline
gemesinden ya da iktisadi dzenlerinin yeni dzenin hazinecisi IMF
taralndan denetlenmesinden gocunmadka, ifade zgrlne
dayal, insan - siz etnik aznlk diye anlayabilirsiniz - haklarna
saygl, Bat kltrne ve ahlakna hayranlkla bezenmi bir yaam
dnde
gezinirken,
Bat'nn
hizmetkarlndan,
petro-gaz
irketlerinin memurluundan teye bir ilevleri olmayacaklar.

Zaten byle olmayacaksa, Batnn siyasal partilerine bal

rgtlerin bu lkelerde onca zahmete katlanmalarna gerek kalmazd.
ngilizler, Azerbaycan'da WFD (Westminster Foundation for
Democracy)' nin 1996-2000 dnemi projeleriyle 28 ayr eyleme para
dkmler. WFD raporlarnda belirtilen paralar kk ama ilevi
byk. Tarihsel geliim iinde izleyelim:
1995
Nisan : ngiliz Muhafazakr Partisi, Azerbaycan Milli stiklal
Partisi (MP)'nin almalarn deerlendirmek iin ve Mays aynda
yaplacak eitim seminerlerini ve MBP'nin yerel yneticilerinin
yolculuunu rgtlemek zere iki grevlisini gnderdi. 2.848,40
sterlin
Mays: MBP'nin 12 yneticisi, ngiliz Muhafazakr Partisi'nin
dzenlemesiyle, ngiltere'de seim kampanyas, rgtlenme eitimi
gryor, ngiliz kurumlarn geziyor. 22.021,00 sterlin
Temmuz: British Petrolium (BP) desteinde, ikisi merkez
bakanlndan ve biri Azeri Milli Bankas'ndan kiinin ngiltere'ye
gezileri. Para belirtilmiyor.
Austos: WFD' nin verdii 2.886 sterlin ile ngiliz Muhafazakr
Parti'nin iki eleman, Azerbaycan MBP'nin seim almalarna
yardmc olmak iin gerekli aratrmay yapt. MBP'nin nde gelen
yneticilerinden birinin International Democratic Union "Leader"
konferansna katlmas saland. 1.124,00 sterlin.
Eyll: Muhafazakr Parti, MBP'nin genel seim almalarna
yardm iin iki uzman gnderdi. 3.967,00 sterlin.
Kasm: ngiliz Muhafazakr Parti, MBP' ye seim kampanyas
belgelerini basmas iin ara-gere verdi. 20.392,00 sterlin.
Mays: ngiltere Muhafazakr Partisi (Tory), iki parlamento
yesini Azerbaycan'a gnderdi. yelerin grevi: Azerbaycan
parlamentosuna giren iki muhalif partiden biri olan MBP yelerinin
etkinliklerini ykseltmelerine yardm etmek zere grmeler
yapmak. 3.968,00 sterlin
1996
ncelikle muhalefet partisi ile iliki kapsamnda yrtlen
ilerin yeni aamas, ilikileri yaygnlatrmak olacaktr. Proje
zetlerinden iz sryoruz:
Bahar: Muhafazakr Parti, MBP szcs 6 kiiyi ngiltere'ye
getirerek onlara medya ve halkla ilikiler eitimi verdi. 12.465,00
sterlin
Temmuz: Muhalefete mensup Azerbaycanl 40 gen siyasi
lidere, gazetecilere ve akademisyenlere bir yl sresince 10 ayr
"demokrasi ve sivil eitim" semineri dzenlemek, gerekli belgeleri
hazrlamak ve Azerbaycan'da yaygn rgtlenmeyi balatma...

8.553,00 sterlin
...
:Muhafazakr
Parti
(ngiltere),
Avrupa
Gen
Muhafazakrlar rgt'nden 4 eitimcinin Bak'ye giderek MBP
Genlik rgt yelerinden 25 temsilciye, parti rgtlenmesi ve
seim kampanyalar konusunda, 7 gnlk seminer vermelerini
salad. 2650 sterlin
...: Yeni kurulan Azerbaycan Haber Ajans ile bir TV ve Radyo
irketi'nin yayn yeteneini ykseltmek ve Azerbaycan'da daha
byk sayda televizyon izleyicisine ulamalarn salamak zere, TV
vericisi almalar; saland. 10.000 sterlin
... : WFD araya baka bir parti ya da rgt sokmadan, Haftalk
Azerbaycan 525 Gazetesi teknik gereleri satn almasn ve alt aylk
ver kirasn dedi. 3.889 sterlin
1997
Sra, kitlesellemenin yollarn
delmitir. Devreye yeni rgtler sokulur:

amaya

ve

atlyecilie

Bahar: ... : MBP'ne kamuoyu aratrmas ve yoklamas

almalarnda yardmc olmak zere bir Muhafazakr parti uzman 5
gnlne yolland. 3.515 sterlin
"Institute of Peace and Democracy" adl rgt 10 atlye
kurdu. Atlye almalarna 8 yerel insan haklar rgtnden 16
temsilci Katld. Ayrca Uluslararas Af rgt (Amnesty
International) insan haklar yasalar ve uygulamalaryla ilgili 5 gnlk
seminer dzenle-l 3.458,00 sterlin
Yaz: Muhafazakr Parti, Azerbaycan MBP'ne "yerel
ynetimler ve bakanlk seimlerinde" kullanmak zere bilgisayar
donanm saln ald. 6.400,00 sterlin
Sonbahar: "NAM Centre for Pluralism" Azerbaycan'daki siyasi
ve kurumlarn Azeri dilinde siyaset bilimi boluunu doldurmalar iin
10 tane kitap bastrd. 5.200,00 sterlin.
1998
Bundan byle operasyonun kapsam siyasal boyutta
eitlenecek ve teki muhalif partiler de ngiliz denetimli aa
ekilecektir.
Hemen arkasnda devreye ngiliz i Partisi de
girecektir:
: ngiliz Muhafazakr Partisi, bir grevlisini Azerbaycan'a
gnderdi. Grevlinin 5 gnlk gezisinin amac, MBP ile birlikte
"Azerbaycan Halk Cephesi ile iliki kurmann yollarn" aramaktr.
2.340,00 sterlin
... 1998: ngiliz i Partisi, Azerbaycan Sosyal Demokrat
Partisi yayn organ "stiklal" iin yardmda bulundu. 16.481 sterlin.
Ekim 1998: ngiliz i Partisi, Azerbaycan Sosyal Demokrat

Partisi'ne bakanlk seimlerinde

yardm yapt. 5.485 sterlin.

seim

rgtlenmesi

semineri

Kasm 1998: NAM, Azeri dilinde yayn boluunu doldurmak

zere 10 adet siyasi kitap yaynn finanse etti. 7.812,00 sterlin.
... 1998: "Yeni Musavvat" adl gazeteye ek gere almas iin
yardm yapld. 5.000 sterlin.
1998/ 1999
Partiler bunca yardmdan sonra elbette karde olacaklard.
ngilizler de kardelerini bo brakmadlar. Parti ve sivil rgtlerle
ilikilerden sonra sra kadnlarn ve sendikalarn rgtlenmesine
gelmitir:
...: ngiliz i Partisi, "Karde partilerle demokrasi kuruluuna
yardmlar deerlendirmek ve siyasi durumu gzden geirmek" zere
Azerbaycan'a gitti. 1.122,00 sterlin.
Sonbahar: IPD (Institute for Peace and Democracy/ Bar ve
Demokrasi Enstits) Azeri kadn rgtlerinden temsilcilerin katld
10 "atlye" almas balatt. Her "atlyeye" 25 kadn katld.
3.125,00 sterlin.
ubat: CPOIVVR (the Committee for Protection of Oil Industry
Workers' Rights / Petrol ileri Haklarnn Korunmas Komitesi)
sendika ve insan haklar eylemcilerini 9 ay sreyle eitti. 5.445
sterlini.

AMERKAN ELYLE SENDKACILIK

Trkleri arac yaparak ie balayan Amerikallar da bo
durmayarak Azerbaycan'a NED kaynaklarndan para aktmlar ve
iadamlarn, sendikalar rgtlemiler. Bunu olaan karlamak
gerekir.
Petrol
reticisi
Azerbaycan'da
sendikal
hareketi
demokratikletirmek ABD petrol irketlerinin en byk idealidir. Tpk
sonraki sayfalardaki yer verilecek olan Venezuela operasyonunda
greceimiz gibi. imdi NED kasasndan Azerbaycan'a demokrasi ve
rgtlenme ihracatn zetleyelim:
1995 : Azerbaycan Demokrasi Gelitirme Vakf araclyla 12
Kasm seimlerine ynelik yayn kampanyas yrtecek olan Azadlk
ve Ayna/Zerkalo gazetelerine 50.000 dolar veriliyor. Vakf ayrca
demokrasi tartmalar dzenlemek zere 45.000 dolar alyor.
1996: Vakf demokrasi ad altnda muhalefet rgtlemek iin
45.000 dolar daha alrken, NED'den Amerikan iadamlar rgt
CIPE araclyla siyasal ve iktisadi reform kampanyas ve blten
yaynlar iin 63.815 dolar.
1997: ACILS /FTUI sendikal rgtlenmeye giriiyor ve
Azerbaycan'a l bir komite gnderiyor. Azerbaycan petrol ve gaz

iileri sendikal ve sivil haklar konusunda seminerlerle eitilecektir.

10.885 dolar NED'den veriliyor. Ayrca FTUI, sendika liderlerini pazar
iktisad, toplu szleme konusunda eitmek ve yeni liderler
yetitirmek zere NED'den 219.038 dolar destek salyor.
Azerbaycan Vakf da bo durmuyor, her yl olduu gibi 45.000
dolarn alyor ve yasama ileriyle ilgili almalara balyor ve
akademisyenleri iin iine sokuyor.
1998: Vakf, NED'den 51.000 dolarlk destek alyor ve Azadlk
ile Ayna/Zerkalo yaynlarnn seim propagandasna omuz verirken,
yllk 45.000 dolarlk tahsisatn alyor ve devreye NDI'yi sokuyor.
Ama bakanlk seimleriyle ilgili "workshop /Atlye" kurmak. Ayrca
(Giriimcilii Gelitirme Vakf'na 90.750 dolar veriliyor. Pazar
iktisadna ynelik reformlar ad altnda allacak ve 20 yaynda
yolsuzluk konular ele alnacaktr. Bu arada ACILS bo durmuyor,
NED'den 250.000 dolar alarak, Azerbaycan', Grcistan ve
Ermenistan sendikaclarn eitmeyi srdryor.
1999: ACILS, NED'den 89.854 dolarlk destekle lkeden 24
sendikacy rgtlenme konusunda eitiyor. in iinde Grcistan'da
primlere ynelik sendikal gzlemci rgtlemek de var.
2000: ACILS, her lkede "sivil toplum" rgtlenmesi iin
845,692 dolar kullanyor.
Azerbaycan avukatlarnn rgtne o
dolarlk destek veriliyor. Hibeyi alan Azerbaycan Hukukular cemiyeti
yoksullarn hukukunu bu dolarla savunmak zere almalara
balyor.

AZERBAYCAN BAKANI NEREDE SELYOR?

Trkiye'dekilere kout olarak, Azerbaycan Ulusal Demokrasi
Vakf gibi kurulular oluturulmasn, NDI'nin brolarn ve petrol
irketlerini, bu irketlerin NED operatr haline gelen ortaklarn da
iine alan rmcek a ile Azerbaycan operasyonunun ayrntlarn
ve sonularn, Avrasya yollarnda ABD egemenlii kurulmasna
yardmc olan Trkiye almasna brakarak belirtelim ki; yukarda
listelenen harcamalar bouna gitmeyecek ve Azerbaycan'a mutlaka 1
Amerikan demokrasisi gelecektir. ABD'de NED'in kurslarndan
geenler bu ie nclk edecektir.
Pazar iktisadn retmekti, sendikac eitmekti, yaynd
derken, Azerbaycan muhalefeti sonunda birletirildi. Azerbaycan
Demokratik Partisi, Halk Birlik Partisi, Milli stiklal Partisi, Azerbaycan
Halk Cephesi Partisi ve ngilizlerin desteini yeterince kullanm
olan Msavat Partisi meydanlara km ve genel seimlerin erkene
[78]
alnmasn istediler.
2003 ylnda Azerbaycan'da yaplan bakanlk seimleri
ncesinde hzlanan muhalefet bir yandan Trkiye'de destek ararken,
78

Ina Inakulova, eurosianet.org, 14-04-2003.

te yandan da Washington'da gezinmeyi i ediniyordu. Trkiye

gezilerine kan muhalefet bakan adaylar bir yandan kendilerini
"Trk milliyetisi" olarak adlandran siyasal oluumlarn desteini
ararken, bir yandan da z lkelerini ynetenleri soygunculukla
karalamaktan kanmyorlard.
Bu muhaliflerden sk sk Trkiye'ye gelen Msavat partisi
[79]
Bakan sa Gamber (Kamber)
bir yln ABD'de NED ile birlikte
geirmiti. Bakanlk seimine bir ay kala Washington'a ABD
Dileri ve NDI'nin arls olarak gitti, ABD Savunma Bakanl',
ABD Ulusal Gvenlik Konseyi'nde (NSC) toplantlara katld. Daha
sonra Avrasya ileriyle yakndan ilgilenen Nixon Center'da bir
konuma da yapt.
Sonunda Azerbaycan seimleri yapld. sa Gamber
kazanamaynca Bak'de gsteriler balad. Saylar snrl
gstericiler polisle att. Tek tip grnt tm dny televizyonlarna
datld. Trkiye'deki televizyonlar ayni grnty tekrar tekrar
gstererek Azerbaycan'da demokrasi glerine saldrldn
yaymaya baladlar. ABD'nin Trkiye'de gerekletirdii "demokrasi"
operasyonuna tepki duyan yayn organlar bile sa Gamber'e
yaplanlar knamaya baladlar. Bu oyun Peru'da, Venezuela'da,
Malezya'da da ayn biimde oynanmt.
15 yl nce Bodrum-Yalkavak toplantsnda atlan a, ilmik
ilmik rlmtr. Bamsz bir devlet olmakla vnen Azerbaycan'n
iilerini demokratik(!) ve "sivil" bir alma sonucunda, Trkiye'deki
ustalardan da yardm alarak yeniden dzenlemeyi baardlar. te
tam da bu noktada, iki sz anmsatmakta yarar var. Birinci sz
zamann Cumhurbakan Demirel'e ait: "Adriyatik'ten in denizine
kadar..."
kincisiyse, bamszlna yeni kavumu Azerbaycan'n
devlet bakan Ebulfez Elibey'in, ilk kez konuk olduu Trkiye
Cumhuriyeti'nin Bakenti Ankara'da, Atatrk'n kabri banda "Senin
eserin" demesidir.
Anmsanacaktr; Ebulfez Elibey, bir darbe sonucunda
grevinden uzaklatrldktan sonra Nahcvan'da oturmaya ykml
klnm, bamszla ve Trkiye'ye balla duyarllnn
karln da bylece alm oldu. imdi, Azerbaycan'n
demokratiklemesine bunca yardm esirgemeyen ngiliz rgtn
ksaca tanmak gerekiyor.

PETROL RKETLERNN "SVL" DEMOKRASS

ngiliz devletinden ylda 4 Milyon Pound alan Westminster
Foundation for Democracy (WFD) ngiltere'de Mart 1992'de kuruldu.
ngiliz parlamentosunun Foreign & Commonvvealth Office'ne hesap
79

Gamberov: Kamberolu

veriyor. Yksek bteli projeleri iin devlet dndan, irketlerden de

para alyor. BP ve Shell tarafndan besleniyor. ngiltere'nin ana
partisi ynetim kurulunda temsil ediliyor.
Bu yeler Bakanlka belirleniyor. Kk partiler de bir yeyle
ynetimde yer alyor. Ynetiminde i dnyasndan, sendikalardan,
akademik kurululardan temsilciler de bulunuyor.
WFD, Dou Avrupa, Orta Asya, Afrika lkelerinde 1998-1999
arasnda 497, 1999-2000'de 656 olmak zere, toplam 1153 proje
uygulam. Bu "project" ileri iin resmi olarak 11.061.827 sterlinlik m
yaplm. WFD st ynetiminde Avam Kamaras szcs Micheal
Martin,
ngiltere Babakan Tony Blair,
parlamentodan William
Hauge, Charles Kennedy, David Trimble, leuan Wyn Jones, John
[80]
Hume, John Swinney ve lan Paisley bulunuyor.
WFD raporlarna gre, demokrasi kurulsun diye emek ve para
harcanan lkeler, eski koloni blgelerinde bulunmaktadr:
"ngilizce Konuulan Afrika, Ermenistan, Azerbaycan,
Bosna, Bulgaristan,Orta ve Dou Avrupa, in, Hrvatistan,
ek Cumhuriyeti, Msr, Eski Sovyetler Birlii, Gana,
Macaristan, srail, Kazakistan, Kenya, Liberya, Litvanya,
Malavi, Moldovya, Moolistan, Nijerya, Filistin, eitli Afrika
lkeleri, Romanya, Rusya, Sierra Leone, Slovakya, Gney
Afrika, Sudan, Tacikistan, Tanzanya, Uganda, Ukrayna,
Venezuela, Zimbabve."
Bu listede Trkiye'nin yer almamas ilgin! Ne ki, baka
lkelere demokrasi ihra etmek iin elinden geleni yapan
Westminster ynetimi, ngiltere'de yerlemelerine izin verilen baz
ilgin rgtleri de, yine demokrasi ve uygarlk elisi olarak barndrp,
destekliyor olmallar.
ABD ve ngiltere Kafkasya'ya egemen olma yolunda hzla
ilerlediler ve Karadeniz kylarndan Ermenistan'a uzanan topraklarda
egemenliklerini pekitirdiler. Bu arada ngiliz Westminster ile NED'e
bal rgtler, Soros'un parayla destekledii Ak Toplum elemanlar,
[81]
Grcistan' ele geirmeyi baardlar.
1980'li yllarda Eurasia Foundation (USA/Avrasya Vakf) ile
beslenen operasyonlar, Bodrum'da piirilen ilikiler ylesine hzl
80

Paisley, Kuzey rlandada, Katolik kilisesine kar muhalefet rgtlemesiyle

bilinen biteryan Kilisesi'nin mensubuyken daha sonra kendi kilisesi Ulster
(Kuzey Irak Presbiteryan Kilisesi'ni kurdu. Kuzey rlandada Katoliklere kar
yrtlen rtl operasyonlarda (TARA) yer ald. 1971'de Democratic Unionist
Party' yi kurdu,] Tm rlanda'nn ngiltere egemenliine katlmas iin savayor.
81
Darbe gn parlamentoyu basan deri ceketli Ak Toplum elemanlarndan
birisi daha sonra TV'lerde Yugoslavya'nn datlmasnda nemli pay bulunan
ve hem NED, hem de Soros vakfndan destek grm olan OTPOR genlik
rgtnn daha sonra Ukrayna'y rgtlediini ve en sonunda da Grcistan'da
genlik rgtleme yntemlerinde yardmc olduunu aklad.

geliti ki, hakknda "Din Hrriyeti" raporlar hazrlanan ve i

muhalefeti aktan desteklenen zbekistan'da bile, ClA'nn
propaganda aygt olarak bilinen Freedom House, ilerini Takent'te
[82]
bamsz, byk bir binadan ynetmeye balad.
Trkiye'den baz
"cemaatler" in at okullarla bu ilerin arasnda ne tr bir koutluk
olduu ise ayr bir aratrmann konusu olmaldr.
Georges Soros'un rgt OSI teki Asya lkelerinde olduu
gibi kadn ve genlik rgtleri kurdu, muhalif yaynlar destekledi.
OSI devlet aygtyla ilikileri sk tutmak ve gelecei gvence altna
almak amacyla eitim alanna dald, retmen ve rencilerle
parasal balar oluturdu. Adalet Bakanl'nn reform almalarna
123 000 dolar balayan Soros'un zbekistan'n ak bir toplum
[83]
almas iin yapt katk 2003 yl sonunda 22 milyon dolara ulat.
Bu arada zbekistan'da bir yandan slamc rgtlerin yaratt
bombal kargaa srmekte, te yandan NED tarafndan ve ABD
rgtlerince desteklenen muhalefet partileri ABD'de toplantlar
dzenlemektedir. Ayn zamanda ABD rgtleri "Byk Ortadou ve
Asya Projesi" ad verilen yaylma ve ak-gizli igal planlarn kabul
ettirebilmek iin ibirlikileriyle birlikte youn bir almaya
girimilerdir. Sivil rmcek anda yer alan ibirliki rgtler hem
yurtla, hem de Washington'da konferanslar dzenlemekten geri
kalmamaktadrlar.

82

Testmony By Assstant Secretary Lome W. Craner Bureau Of Democracy,

Human Rghts And Labor Department Of State At A Hearng Of The Commttee
OM International Relatons, July 9, 2003.
83
..link Devleti Mart 2004'te Soros'un OSI rgtnn alma iznini kaldrd.
Bunun m Soros zbek ynetimini demokrasi dman olarak ilan etti.

NED VE WESTMINSTER' DEN MOZAK

ANAYASASINA DERN KATKI

"Ulusal
programla
birlikte,
Cumhuriyetin lafzyla ayakta duran
nice
saltanat
yerle
yeksan
olacaktr."
Mesut
Ylmaz,
[84]
Babakan Yardmcs.

PSYO (Phsyco-war operation / Psikolojik sava) saldrs

altnda belleklerini saydam, bilinlerini duru tutabilmeyi baaranlar
anmsayacaklardr ki, zamann Cumhurbakan zal, Bak'den
Trkiye'ye uarken, eski muhalif yeni dostlaryla tavla oymay
brakp, Uur Mumcu'nun ldrlmesi ile ilgili soruya "Siz de bunu
ey yaptnz," deyivermiti.
Ayn gnlerde zal, "Krt realitesinin tannmas"na ilikin bir
sz daha etmiti: "Federasyon tartlabilir..." Ve daha sonra
greceimiz gibi, ayn yl federasyon tartlmaya balanmt. Hem
de stanbul'da ve dinci-Nurcu-sava-demokrat Krtlerin, nsan
Haklar yneticisinin, liberal kuramclarn ve Cumhurbakanl
danmannn katlmyla.
Kim ne derse desin, zalizm, "project democracy"yi
kavramt ve gerekten a atlatc bir yol tutturmutu. zal ABD
bilgisinin de derinliinden kaynaklandndan olacak, her ite olduu
gibi, uza yakn etmi ve demokrasinin Trkiye'de vakflar
araclyla rgtlenebileceim grm ve vakflar yasasnda yaplan
kk deiiklikler 'sivil' rgtlenmenin nn amtr.
lkenin gz, dinsel ynetim idealistlerinin, tarikatlarn
kurduklar vakflar stndeyken, "project demoeracy" operasyonunun
belkemiini oluturan ve zalizmin ngrd tezleri yaama
geiren vakflar da gecikmeksizin kurulmutur. Kurulmakla kalmam,
bir tr federasyon anayasas bile hazrlamtr. Bu tr giriimlerin
NED'den bamsz olmas elbette dnlemezdi. NED raporundan
okuyalm:
"NEDden ve Westminster Foundation for Demoeracy
(WFD)'den Toplumsal sorunlar aratrma vakf TOSAV'a :
1997 ve 1998'de Trk-Krt sorunlarn zm almalar ve
yeni anayasa,
demokrasi eitimi,
radyo yaynlar iin
84

ANAP Grup Toplants, 20 Mart 2001

92.000 ABD Dolar ve 6250 ngiliz Sterlini. "

[85]

Bu belgede parasal desteki olarak ad geen WFD'nin

Azerbaycan demokrasisine ne denli byk katkda bulunduunu bir
nceki blmde yeterince grmtk. ngilizler'in Krt sorununa(!) ilgi
gstermelerinin nedenine girmeye gerek yok. nemli olan bu
destein Trkiye'ye salayaca yarardr!
TOSAV (Toplumsal Sorunlar Aratrma Vakf) kurucular "tek
kkene indirgenen ulus kavramnn ve merkezi devlet yapsnn
sorunlarn temel kayna" olduunu saptyorlar ve kendilerini Trk ve
Krt Kkenli yurttalar olarak tanmlyorlar. rgt, tarafsz mekn
olarak
adlandrdklar
Fransa'da,
svire'de
ve
Belika'da
toplanldn zenle belirtiyor.
Grmeleri "uluslararas uzmanlarn gzetimi altnda
profesyonelce yrtyorlar." Bu uzmanlar, "Oslo bar Aratrmalar
Enstits (Norve) ve Avrupa Ortak Zemin Merkezi (Belika)
yardmlaryla
devreye"
sokuluyorlar.
Kurulu
toplantlarnn
masraflarnn bir blm de ayn rgtler tarafndan karlanyor.
Vakf, radyolarla yayn almalar yapyor.

HER DURUMDA "KMLK"

"Projeler" olarak adlandrlan ve 'Demokrasi Kltr' bal
altnda toplanan radyo yaynlar arasnda "Demokrasi-kimlik-ahlakl
ynetim" gibi NED projelerinin yan sra, "Gnll rgtler (resmi
olmayan rgtler) ve Demokrasinin Sivil Toplum Dzeyinde nas"
ile "Demokrasi ve aznlklarn korunmas" yer alyor. TOSAV, Radyo
maj ve Radyo Ekin'de "demokrasi diye diye" programlarn yaynlad.
TOSAV'n Kurucular Kurulu Bakanl'n NED'in konuu
olarak ABD'de grev yapm olan Dou Ergil yrtyordu. Kurucular
arasnda, M. Behll Yavuz (Bk. Yrd.), S. Haim Haimi (Sayman,
ANAP MV, eski FP MV), Feride ilaliolu, Koray Dzgren, Eyp
ilaliolu, eyhmus Diken, Yahya Munis, mer etin yer alyor.
Danma Kurulu ok daha zengin grnyor: etin Altan,
Mehmet Altan, Tark Ziya Ekinci, Aye nal, Etyen Mahcupyan,
Halil Saraslan, Hsamettin Kavi, Osman Kavala, shak Alaton,
Celal Gle, Mehmet Ali Klbay, Baskn Oran, Cneyt Karaglle,
[86]
Niyazi ktem , Mustafa Tnaz Titiz, Rengim Gkmen, Elif Dal,
85

WFD, 6250 Pound demenin gerekesinde yle diyor: "TOSAVn sivil

gelime ve demokratik deerler ve sreler stne onbe gnde bir radyo
programlan hazrlayp yaynlamasn ksmen desteklemek iin..." www.wfd.org
86
Niyazi ktem'in Diyanet leri Bakanl adna katld, 19-20 Aralk 2001
Brksel-"Allah'n Uluslararas Bar" toplantsnda Fener Rum Patrii
"Ekmenik" ilan edilmitir. Bu toplanty smail Cem peki de desteklemitir.
Niyazi ktem,"Herkes patriin ekmenliini (dnya ortodokslarnn ruhani
liderliini) kabul etti. Siz niye kar kyorsunuz?" dedi. "Diyanet ileri Bakan

Burhan enatalar, Mjde Ar, Blent Tanr, Ali Bayramolu.

[87 /

88]

Yabanc danmanlar: Dan Smith (Oslo Bar Enst. Mdr.),

David Phillips (Avrupa Ortak Zemin), Jak Shalom (Paris
niversitesi), Jean F. Freymond, John J. Maresca, John Marks,
Joseph Montville, John Roper, Adam Daniel Rotfeld, Barnett R.
Rubin, William L. Ury, Muhammed Yunus, Mario Zucconi.
TOSAV'n yabanc uzman danmanlar ise olduka nemli
kiiler. Bunlarn arasnda en deerlisi, ABD'de "CS1S Corporation"
[89]
adl irkette direktrlk yapan J. Montville'dir.
Montville, Ortadou
ve Kuzey Afrika'da 23 yl diplomat olarak bulunmu; ABD Dileri
Bakanl'nda Yakn Dou efi ve "Kresel Sorunlar Konular
Direktrl" yapmtr. Harvard kl J. V. Montville'nin uzmanlk
alan, Dou Avrupa, Baltklar, Ortadou, Gney Afrika, Kuzey
rlanda, Kanada ve Gney Amerika'da 'atma zm' dr. Bu
konularda yine CSIS grevlisi Vamk Volkan ile birlikte bir de kitap
[90]
yaynlamtr.
Ury, Roper, Rubin, Maresca, D likiler Konseyi (CFR)
yesidirler. Eski istihbaratlardan Marks ve Roper ayn zamanda d
lkelerde grev deneyimine sahiptirler. Ancak Lord John Roper'un
zel bir yeri vardr. Roper ngiltere'nin dnya egemenliini
pekitirmek ve kalc klmak zere kurulmu olan RIIA (Royal
Institute of International Affairs) bakanln yapmtr. i Partisi
milletvekiliyken
daha
sonra
Lordlar
Kamarasnda
Sosyal
Demokratlarn bana gemitir. Trilateral yesi de olan Roper daha
sonra Birgminham niversitesi'ndeki CSSD (Center for Studies in
Security and Diplomacy / Gvenlik ve Diplomasi ncelemeleri
[91]
Merkezi)'de danma kurulu yesi olmutur.
Danmanlardan David Phillips ise Trkiye ilikilerinde en
M.N.Ylmaz sorularmz yantlad" Aydnlk, 6 Ocak 2002, Say:755-5 ve "P
Genel Bakan Dou Perinek'in Cumhurbakanna dilekesi" Aydnlk, 2 ubat
2002, Say: 759.
87
Blent Tanr ve Burhan enatalar, TESEV "workshop" almalarnda
da yer alyorlar. enatalar, ayrca TSES Bakandr. enatalar, Mart 2001'de
Cumhurbakan tarafndan Yksek renim Kurulu (YK) yeliine atand
88
Prof. Dr. Elif Dal kitabn 3. Basm ktktan sonra noter araclyla bir ileti
gndermi ve TOSAV'a katlmadn, 25 Ekim 1999'da Dou Ergil'e noter
araclyla bir ileti gnderdiini ve bu vakfn almalarndan affn istediini ve
ayn iletinin bir kopyasn da Vakflar Genel Mdri'ne ilettiini ieren bilgiyi
bir mektupta yaynevine bildirmitir. Bu aklamas iin kendisine teekkr
ederiz. Prof. Dr. Elif Dal'nn 21.9.2004 tarihli yazs. TOSAV'a gnderdii yaz
iin Bkz. Ekler.
89
CSIS: Center for Strategic International Studies. Kurulu ve kuruluta grevli
Trkiye ilikililer iin Bk. Ek 2
90
Vamk Volkan: CSIS'de grev yapyor. Bk. Ek CSIS
91
Sklar, Holly, Trilateralism, s. 119.

etkin kiidir. David Phillips, Columbia niversitesi'nde ICRP

(International
Conflict
Resolution
Program
/
Uluslararas
Anlamazlklara zm Program) direktr ve Oslo'da yerleik IPRI
(International Peace Research Institute/ Uluslararas Bar Aratrma
Enst.) yesi ve proje ynetmenidir. CFR adna Gney Balkanlar CPA
direktrl de yapan Phillips, ayn zamanda CSIS'de blm
yneticisidir. Phillips, nde gelen srail destekisi rgtlerden WINEP
(Washington Institute for Near East Policy), ACHR (Action Center for
Human Rights / nsan Haklar iin Eylem Merkezi), Al (Amnesty
International / uluslararas Af rgt) ve OHRI (Organization for
Human Rights in Iraq / Irak nsan Haklar rgt) ynetim
kurullarnda alt.
Phillips'in "Prospects for Peace and Democracy in Iraqi
Kurdistan," Trkesiyle "Irak Krdistan'nda Bar ve Demokrasi
Umutlan" adn tayan bir makalesi, CHRF Reporter Titled (1993)'da
yaynlanmtr. Phillips, ABD eski Dileri istihbarat grevlisi (st.
Doumlu Musevi) ve sonralar ei CIA'ya transfer olmu olan H. J.
Barkey ve yine CIA eski istasyon eflerinden Graham Fuller ve
[92]
Kendal Nezan
ile birlikte Washington Kurdish Institute'n Nisan
2000 panellerine de katlmtr.
David Phillips, 2001 yl balarnda TESEV ve Ermenilerden
oluan bir uzlama komisyonu rgtledi. Trkiye Dileri'nin "bilgisi
iinde"
yapld
belirtilen
komisyon
almalarna
Do.
Hovhannissian da katld. Hovhanissian daha nce de OlA
(Organization Istanbulian Armenians/ Amerika'daki stanbullu
Ermeniler rgt) tarafndan stanbul'a getirilmiti. Hovhanissian,
halen dnyay dolaarak, Ermenistan devleti adna "soykrm" tezini
yayan ve Trkiye kart propaganday yneten en etkin kiidir.
"Bu denli ok nly kim yan yana getirmi olabilir, ya da ok
sayda yerli ve yabanc nl, "Trk-Krt" sorunu evresinde nasl
olup da buluabilmiler?" diye soranlar olabilir. Herhalde ABD ile
bilimsel ilikileri yksek olanlar baarmtr bunu. Bu iin, teki "sivil
" yerlilerin dardan destek alarak gelitirdikleri projelerden ayrlan
zellii, yerli "sivil" aydnlarla Amerikal ve Avrupal statlar ayn
anda buluturmasdr.
TOSAV kurucu bakan Dou Ergil, 22 Kasm 1996
tarihinde, New York'ta, CFR'nin yuvarlak masalarndan birinde ve
Richard W. Murphy ve Hasib J. Sabbah'n ynettii toplantda, "State
[93 / 94 ]
of Affairs and Affairs of State in Turkey" tebliini sunmutur.
92

Krt parlamentosu bakan, Paris Krt Enstits Direktr.

Richard W. Murphy: Chatham House Fdn (Bakan), Middle East Institute
(Yn.K.Bk), American University Beirut (mtevelli), ngiltere John Adams
Memorial (Fullbrigth Komisyonunun finansmanyla eitmen-1989), ABD
Yakndou ve Gney Afrika ileri'nden sorumlu Bakan Yardmcs, Reagan
dnemi 1983-1989), Suudi Arabistan (bykeli, 1981-1983), Suriye (B.eli,
1974-1978), Moritanya (B.eli, 1971-1974)
93

Ne yazk ki, bu tr yuvarlak masalarda, basna kapal olarak

yaplan konumalarn metinleri, ABD'nin bilgilenme zgrl
yasasna karn yaynlanmamaktadr. Bu nedenle, "Trkiye'de devlet
ileri" stne, New York sekinlerince ve "sivil" toplum
akademisyenlerince yaplan deerli yorumlarla ilgili, 'derin' masa
bilgisine ulalamyor.
TOSAV dan sonra kurulan TOSAM ise Amerikan irketleri ve
iadamlarnn d lkelerde etkinlik rgt CIPE'nin "Global Partners"
listesinde "Turkey: Center for Research on Societal Problems"
[95]
satryla yerini ald.

OLMAYAN ULUSUN OLMAMASI GEREKEN ULUS

DEVLET
TOSAV'n bar bir giriim kimlii var. Trkiye'nin
blnmesinden yana deiller. Tek istedikleri etnik kimliklere haklar
verilmesi. Onlara gre ayrlk hareketlerinin nedeni, devletin kurulu
ilkelerindeki yanllkta yatyor. "Osmanl, bir ulus-devlet deildi.
Kozmopolit bir siyasal rgtlenmeydi "diyen TOSAV, "Trkiye'nin
Demokratiklemesi ve Krt Sorunu'nun zm iin Yeni Bir
Anayasal Dzen teklifi" balkl bildirisinde Trkiye Cumhuriyeti'nin
kuruluundaki temel bir yanllk olduunu ileri sryor:
"Trkiye Cumhuriyeti ise bir ulus-devlet olarak kuruldu ama,
olmayan ulusu (siyasal birlii) yaratmak ilevini, Cumhuriyet
ncesinde de var olan devlet stlendi. Bu nedenle, Trkiye
Cumhuriyeti, devletin ekillendirdii ve ekillendirmeyi
srdrd bir ulus olgusu zerine ina edildi."
Burada utanga bir tavrla "bir ulus" denmesini anlamak
olanaksz. Ama mevcut Trkiye Cumhuriyeti devletinin varlnn 'es'
geildiini anlamak ok kolay. Bu geileri, 'Bar' ve 'kltrel haklar'
gibi kavramlarla olabildiince rtmek en kestirme yol olsa gerek.
NED'den destek alan vakfn, T.C stne ileri srdklerinin, NED'in
teki projelerinden ve Graham Fuller'in RAND teorilerinden pek de
fark yok. Daha da ilginci, 'tepeden oluturulan ulus' tanmlamasn,
Alman CDU (Hristiyan Demokrat Partisi)'nun uzants olan Alman
vakfnda grevli Trkiye masas efinin "Atatrk'n emriyle kurulmu
yapay ulus" tanmlamasndan da fark olmamasdr.
TOSAV'n Yeni Anayasa belgelerinde bunu grmek olanakl.
Balangta ekinceli olarak belirtilenler, yeni szlemenin alt
maddelerinde yle aklanyor:
"1.b. resmi uygulamalar, bugne dein Krtlk ve dier
kltrel zellikleri yok sayan bir duyarszl yanstmtr."
94
95

Council on Foreign Relations, cfr.ora /public/resource.cai?meet!684

CIPE Global Partners: Results & Accomplishments, CIPE.or 30.03.04

Burada "duyarszlk" olarak kibarlatrlan nitelemenin aslnn

"rklk" olduunu anlamak iin derinlemeye gerek yok. Bu durum,
hemen bir sonraki maddede grlyor:
"1.c. resmi ideoloji, yani uluslama srecinin ana deer
sistemi olan milliyetilik, oulcu deil, indirgemeci olmutur.
Sadece Trklk eksenine oturtulmutur."
TOSAV ayrlk olmadn ilan ediyor, ama "sistemsel
tkankln" nedenini, "Cumhuriyetle balayan uluslama ve kendi
kaderini tayin srecinin, devletin vesayetinden karlarak halka mal
edilememesi" olarak saptamaktan da geri kalmyor.
"imdi ne demek 'kendi kaderini tayin sreci'nin halka
verilmesi? Geleceini tayin hakk, aslnda ayrlma hakknn
tannmas deil mi?" gibi sorularn yant, daha alt maddelerde
somutlayor:
"Trkiye'de Krtlerin varl, yni 'Krt realitesi' ne yazk ki,
kan dkldkten sonra fark edilmitir. Bu da bir aamadr."
Bylece kan dklmesinin yararll da ortaya dklm
oluyor. "Krt realitesf'nin tannmas ile kan dklmesi arasndaki
iliki, toplumsal bir bek yaratmak ya da "kimlik" oluturmak iin
uygulanan en nemli taktiklerden biridir. Bu yaklam, kar taraf
sertlie yneltmek amacyla terrn dozunun artrlmas ynteminin
bir tr olarak da anlalabilir.

HER LDEN K TEMSLCL MECLS

NED'den beslenen rgtlerin dilinden, lke btnln
koruma sz eksik olmuyor. Ama ayrln ilk aamas olacak
"federatif" yapnn yollarn amaktan da ekinmiyorlar. Bu yollar,
youn olarak kullanlan "temsil hakk"na ve "kendini ifade" hakkna
dayandrlyor.
lk
toplantlarn
ABD
ve
Avrupallarn
desteiyle
gerekletiren
TOSAV'n
ngrd,
yeni
devlet
dzeni
anayasasnn "5.a" maddesinde "Krtlerin, lkenin resmi dili olan
Trke'nin yannda, kendi dillerini ve geleneksel deerlerini gen
kuaklara
aktaracak
giriimlerini
tanmak,
bu
giriimleri
desteklemek," denirken, giriimlerin insancl bir temele dayandrld
grlyor.
Son yllarda yaygn olarak kullanlan "giriim" szc son
derece yararl bir szcktr. Her trl yoruma ak olan bu 'giriim'
okul amay, o okullarda o dilde eitim ve renim yaplmasn da
kapsayabilir. Kapsamyorsa, daha somut bir tanm yaplmas
gerekirken, bylesine yoruma ak bir szck kullanlmasnn
nedenini anlamak kolay deil. nsanlarn kalbine seslenen bu tr
szlerin hedefini gsteren, bir baka somut kurguya 9. maddede
ulayoruz.

TOSAV, siyasal yaplanma kurgusunu, "TBMM ats altnda,

partili milletvekillerinden oluan Temsilciler Meclisi yannda, bir iller
Meclisi oluturmak" olarak belirliyor. Denilebilir ki, zaten TBMM'de
iller temsil ediliyor, ikinci bir danma meclisine gerek yoktur.
TOSAV'n isteine gre var. nk TBMM'de iller nfuslarna oranl
olarak temsil ediliyorlar. Oysa etnik temsil, eitlik stne kurulmal ki,
bir g olutursun diye de dnlm olabilir.
TOSAV'n
yurtdnda
gerekletirdii
toplantlarda
uluslararas uzmanlarn deneyimleriyle oluturulan "yeni anayasa"nn
ayn maddesinin alt satrlarnda bu durum iyice aydnlanyor:
"ller Meclisi'ne, illerin byklne baklmakszn her ilden,
o ilde sayg duyulan ve partili olma gerei bulunmayan,
temsil yetenei yksek iki temsilcinin seilmesini salamak."
Seksen ili, etnik nfus younluuna gre ayrarak imdiden
federatif temsilciler meclisi kurulmu olacaktr. Ne ki, bu ince gr
pek de yeni deil. Austos 1920'de Sevr kentinde batlanan ve
Osmanl
Padiahnn
onayyla
yrrle
giren
paylam
anlamasnn "ekalliyetlerin himayesi" maddesinde, "Trk Hkmeti,
ekalliyetlerin parlamentoda temsili nisbisini (orann) temin eden bir
intihap (seim) kanun projesinin iki sene zarfnda (iinde) Dveli
Mttefikaya arz edecektir" kararna uymaktadr. Bu durumda,
Avrupa'ya tanp toplantlar dzenlemenin, ince ince almalar
yaplmasnn ve stelik Amerikal danmanlar tutmann gerei
[96]
anlalamamaktadr.
Sevr anlamasndaki ilgili maddenin, illerin nfus oranna
baklmadan temsilciler seilmesinin, etnik ayrm temelinde seim
nermekle bir ilgisi olamaz, denilebilir. Ayn istekler, hem Sevr
anlamasyla birlikte, hem de ABD Kongresi'nce hazrlatlan "Lozan
Antlamasnda Din Hrriyeti" raporunda aka belirtilen "Trkiye'de
Mslman aznlklarn tannmas" isteiyle, ya da ayn konuda ABD
delegelerinin Pekin ve Varova konferanslarnda, "Trkiye'de
Mslman aznlklarn haklar ineniyor" yollu aklamalaryla yana
yana getirilince, bakaca bir yoruma gerek kalmayacaktr.
Bu maddeye, A.B'nin 'Kopenhag kriterleri' iinde talep ettii
"ana dilde eitim" isteklerini de eklersek durum iyice anlalacaktr.
"Uzlama" ve "demokratik anayasa" ad altnda ortaya konulan rtl
federasyon talebini, realitenin kan dklnce tannmasyla Lozan
Antlamasnn 41. maddesini yan yana getirince isteklerin hedefinin
Sevr anlamasna dayanmasnn yannda, Lozan Antlamasnn ilgi
maddelerinin deitirilmesine ne denli kout yrtld akla
kavuacaktr.
Lozan'n 41. maddesinde "ekalliyetin" eitim haklarna ilikin
satrlar okuyalm:

96

smet nn, Lozan Antlamas II, s.99.

"Genel eitim konusunda Trkiye Hkmeti Mslman

olmayan uyruun nemli younlukta oturduu kentlerde ve
ilelerde, bu Trk uyruun ocuklarnn ilkretimde kendi
dilleriyle renim grmelerini salayacak tm koullar
[97]
kolaylatracak ve yardmc olacaktr. "
NED'e bal IRI'nin, NDI'nin siyasal temsil projeleri, Henze'nin
tezleri bylece anayasal temelini bulmu oluyor. imdi i,
demokratiklemek iin, merkezden uzaklamak in, yerel ynetimler
oluturmaya ynelik IRI-NDI atlye almalarna kalmtr. TOSAV
bu atlyelerin hedefini, bir kez daha vurguluyor:
"Yerel-yresel dzeyde kararlar alabilecek ve ulusal
merkezle uyumlu alacak, seilmi konseyler oluturmak."
Dikkat edilirse salt 'yerel' denmiyor, bir de 'yresel' ekleniyor.
Nedir yresel? Yrenin snrlar nereye dayanr? 'Konsey' denince
eyalet meclisi mi oluyor? Temsilciler, kongreye seilen senatrler
midir?
Bu tr sorular, ar kukuculuun sonucu deildir. Graham
Edmund Fuller'in "kimlik" panellerinde anlattklaryla stanbul'da Krt
Sorunu Konferans'nda sylenenlerle ve Kasm 2002 hkmetinin
"eyalet sistemi" planlaryla birlikte deerlendirildiinde gerein
sorguland grlecektir. Yabanclarn ve zellikle ABD Dileri
deneyimli danmanlarn yardmyla yaplan toplantlar sonucunda
hazrlanan anayasa taslaklar kt stnde kalmaz elbette.
Kalmayacan grebilmek iin seilmi, ksa bir kronoloji yeterlidir:
1992: Yaar Kemal, demokratikleme iin Washington'daki
Turgut zal'a bir mektup yazd. Bu mektupta federasyondan sz
edildii ve Uur Mumcu' nun bir engel oluturduunun belirtildii ileri
[98]
Sonralar Krt Parlamentosu kurucusu olan HADEP
srld.
yneticisi Yaar Kaya, "Uur Mumcu olay Krt dinamii iinde
zlecektir" dedi.
Ocak 1993: Uur Mumcu ldrld. Turgut zal,
"Federasyon da tartlabilir" dedi. stanbul'da, Mays 1993'de Krt
Nurcularnn destekledii bir yayn tarafndan konferans dzenlendi.
Konferansa
ERNK'nin
Krt
slam
Hareketi
yneticisi
Abdurrahman Drre katld ve "Krtler birlemitir. Hizbullahyla,
Aposuyla, Iraklsyla.. Birlemitir" diyerek 'proje'yi somutlatrd.
Sonraki yllarda Hizbullah ile aralarnda baz Diyarbakrl ileri
gelenlerin arabuluculuk yaptn belirten Yaar Kaya, birlemenin
altyapsn zgn bir biimde aklayacakt. Ayn konferansta, Recep
Tayyip Erdoan'n ve Refah Partisi'nin siyasi danmanlar "Eyalet
sistemi" nerdi. Bu eyaletlerin Halep'ten balayp Gneydou'yu
97

nn, smet, a.g k.

Yaar Kemal, Uur Mumcu ite ilgili savlar yalanlad. Semra zal, mektupta
federasyondan sz edildiini ileri srd.

98

kapsayacan ileri srdler.

Yllar geti. "Osmanl tr eyalet dnyoruz" diyen
Recep Tayyip Erdoan bir parti kurdu. Parti TBMM'de ounluu
elde etti. Kasm 2002'de hkmet kuruldu. PKK ile savalan
dnemde Turgut zal'n ileri Bakanln yapan Abdlkadir Aksu
yeniden ileri Bakan oldu ve u aklamay yapt:
"Olursa her ilde bir ynetici olacak, o da seimle gelecek.
u andaki gibi atanm vali ve seilmi belediye bakan
birlikte olmayacak. Bu konuda partide Aratrma-Gelitirme
Blm alyor. (..) En iddial projelerimizden biri de, her il
ve
ilelerde
bir
nevi
'yerel
parlamento'
olarak
[99]
adlandrlabilecek alma sistemi kurmak. "
Burada dikkati eken nokta yalnzca federatif yaplanma
isteinde
birleme
deil;
Bakan
Abdurrrahim
Aksu'nun
aklamasnda yer alan "(AKP) Aratrma-Gelitirme Blm"
szdr. Her ey, "project democracy" programna uygun olarak
hazrlanm, hatta "A.B'ne uyum" ad altnda gerekli yasal
deiiklikler de yaplmaya balanmken, sanki yeni yeni
dnlyormu gibi bir izlenim verilmeye allmasdr. Trkiye
Cumhuriyeti bir devlet olarak doduktan sonra, tarihsel kimliine ve
btnlne uygun olarak oluturulan idari yaplanmann
deitirilmesinin ilanndan baka bir ey deildir bu aklamalar.

MASUM STEKLERN VE PROJELERN SINIRI

YOK!
'Yerinden ynetim' ad altnda, devletin egemenliine kout
yeni egemenlik odaklar olarak "yerel meclisler" ve imdi de merkezi
ekonomik otorite ile yani gelirin merkezden ulusa datmn ngren
ulusal devletin ekonomik ilkesiyle oynamak gerekiyor. yle ya,
yresel konseyler byle glenecektir. Yerli yabanc uzmanlarn
ortak almalaryla yaratlan "Yeni Anayasa" taslandan okuyalm:
"Blgenin
oluturmak.
hayvanclk
balamnda

doal kaynaklarn yerinde ileyebilecek sanayi

(..) Blge ekonomisi iin son derece nemli olan
ve yan sanayilerini,
lke ve Ortadou blgesi
planlamak ve rgtlemek."

Kim istemez ki, lkenin bir blgesinde sanayi kurulmasn?!

stenen dzenin tm zelliklerine, srarla "corafya" deyip getikleri
Trkiye stnde, yresel konseyler, Trkiye Byk Millet Meclisi'nin
99

"Babakan Tayip Erdoan, kanal D'de yaynlanan Teke Tek

programnda bakanlk sistemini vp, bunun brokrasiyi ortadan
kaldracan savundu. Fatih Altayl "Bunun uygulanabilmesi iin eyalet
sisteminin olmas gerekmiyor mu?" diye sordu. Recep Tayip Erdoan cevab
hemen yaptrd: 'Eh, tabii o zaman ona uygun bir yaplanma da olmal. Alt
kaval st ihane olmaz." Yeni a, 11 Aralk, 2004

yannda kurulacak olan bin tr "milletler meclisi" ile birlikte bakmak

gerekiyor.
Sonu
olarak,
TOSAV
ya
deerlendirmelerinde ortak iki yaklam var:

da

benzerlerinin

1. Trkiye'de toplumsal bar hi mmkn deildir. nk

devletin kuruluunda yanllk var. Ulus yoktur, ulus yoksa ulusal
devlet de olmaz. yleyse atma vardr!
2. atmann kaynanda emperyalizmin oyunu yoktur,
atmann kaynanda petrol-gaz karlar yoktur.
Amerika'dan olgunlatrlan "medeniyetler arasnda srekli
atma" projesinden yola klnca varlan sonulardr bunlar. Bu
projelerde ulusal, ya da deil, toplumlarn ortak yanlarn ne
karmak yoktur. Kimlik yaratmak, ayrlklar ne karmak en temel
ilkedir. te bu nedenledir ki, bar, kardelik ve insan haklan
szleriyle sslense de emperyalizmin aktan ya da alttan alta
desteiyle, petro-gaz tekellerinin parasyla kurulan rgtlerin
klavuzluunda varlabilecek yer, olsa olsa rtl igale yardm,
vurgunlara dorudan ya da dolayl olarak destek konumu olabilir.
A.B'ne bamllama uruna kartlan yasalarla umutlananlar
daha ak konumaya yneltti. Destek konumunu belirlemek iin
TOSAV kurucusu, NED konuklarndan Prof. Dr. Dou Ergil'in yorum
gerektirmeyecek denli ak grlerini okumak yeterli olacaktr:
"Brakn Kuzey Irak kendi kendini ynetsin. Oras kendini
ynetirse PKK gibi bir rgt iinde barndrmaz; rk di
gibi eker onu. Irak'taki paralarn birbirine eklenmesi gerekir.
Dnyay alglamakta zorluk ekiyoruz. Dnyaya ok dar bir
pencereden bakyoruz. O da gvenlik. Gvenlik, tehdit
etmeyen ilikiler kurmaktr. Bir lkenin gc kaplad alanla
deil, etkiledii alanla llr. Trkiye'yi koruyacaz diye
Kuzey Irak' bask altna almaya alyoruz. Bu insanlar
kazanp ortamz yapmalyz. Ne orta derseniz? Trkiye'nin
Ortadou'daki politikalarnn orta, ekonomik orta derim.
(..)Brakn Kuzey Irak kendi kendini ynetsin. Oras kendini
ynetirse PKK gibi bir rgt iinde barndrmaz; rk di
gibi eker onu. Irak'taki paralarn birbirine eklenmesi gerekir.
Federasyondan baka bir zm sz konusu deil Etnik
federasyon olmasn ama corafi bir federasyon veya etnikcorafi karml bir federasyon olabilir.
Bylece her blge iinde dier aznlklar da kendilerini
gvence altnda hissederler. Bir arada yaamay renirler.
Trkiye bundan da korkuyor, acaba Trkiye de yle olur mu
diye dnyor? Ve ite niter devlet yaps altnda,
Ankara'nn kendi lkesine yabanc ve verimsiz bir ynetimi var
u ana kadar. Yerel ynetim yasasn bile karmak sorun
oldu. Eer siz bu lkeyi ynetemiyorsanz, brakn insanlar
kendi kendilerini ynetsinler. Bu kadar yoksul ve cahilsek

brakn baka bir sistemi deneyelim.

niter devletiliin ve merkeziyetiliin neticesinde Trkiye
ok geri brakld.
Gvenlik adna yaplan eyler Krtler'in ayrmcln
dourdu, radikal slam' dourdu. Hkmetle brokrasinin,
halknn bir blmyle dierinin aras almsa ve bunlar
gvenlik adna yaplmsa ne demeli? Trkiye bunlardan
yararlanabilir.
Kuzey
Irak
Krtlerinden
fevkalade
yararlanabilir. Adamlar bir ara gelip Trk Liras'n kullanalm
[100]
dediler. Ama biz korkudan hayr dedik."

100

Star Gazete, 29 Kasm 2003

"WEB / RMCEK AI"NDA LBERAL ATILIM

'..TSAD'n New York'a getirdii
raporlardan ok etkilendim. TSAD,
Trkiye'deki gelimelerle ilgili tavrlarn
ok net biimde ortaya koyuyordu. Hatta
'Milli Gvenlik Kurulu'nu anayasadan
karmamz
gerekir.
Milli
Gvenlik
Kurulu'nun grevi sadece savunma
konularyla
snrl
kalmaldr'
grndeydiler." John Brademas, NED
[101]
eski Bakan (1993 2001)

Demokrasi adna gerekletirilen sznty daha yakndan

grebilmek iin, Trkiye'de son 20 ylda rlen rmcek ann bir
blmne yine Amerika'dan bakmak gerekiyor. lkemizde kurulan
yar-sivil adan ekeceimiz ilmiin ucunda projenin hemen hemen
tmne teorik destek salayan bir etkinlik var.
Bu etkinlik glendike, Trkiye'ye yeni gen liderler
yetitirecek. Onlar ABD'de ve Trkiye'de eitecek. u khnemi (!)
siyasal yaplanmann kmesiyle ve IMF'nin kredi koulu olarak ne
srdrd siyasal deiim yasalarnn resmiletirilmesiyle, siyasal
boluk doaca hesabyla yeerecek yeni partilere, gen kadrolar,
yepyeni liderler yetitirecekler. Tasarm aa yukar budur.
Cem Boyner'in Yeni Demokrasi Hareketi giriiminden sonra
gelien bu tr oluumlar, NED kaynaklarndan ve A.B'den destek
alyor. Yasal konumu "dernek" olan bu oluumlar, "think tank"ten
tercme adlaryla, kendilerini "dnce topluluu" olarak sunuyorlar.
Liberal atlm, "islm ve piyasa ekonomisini badatracak"
propagandayla ie balyor. NED dosyasndaki proje zetine gre,
liberal enternasyonalin Trkiye'deki ubeye verdii grev ok ak:
"NED'den CIPE'ye, CIPE'den Liberal Dnce Topluluu
101

Brademas eski ABD Kongre yesidir. (Cumhuriyet, 15 Nisan 2001)

Brademas, 1974 Kbrs harekatnn ardndan, Trkiye'ye ambargo
uygulanmasn salayan lobinin ban ekmitir. Brademas, Kemal Dervi'in
ardndan, TESEV tarafndan stanbul'a getirilmi ve Boazii
niversitesi'nde konuma yapmas salanmtr. Brademas, Trkler ne yaparsa
yapsn Kbrs'n AB'ye katlacan, Kbrs'taki Trk askeri gcnn geri
ekilmesini, adaya NATO'nun yerlemesini savunmutur. Brademas, ubat
2001'e dek NED ynetim kurulu bakanyd.

(LDT)'na, 1997 ylnda, ve iktisat; Medya ve yayn, Politik

almalar iin 61.710 ABD dolar.
Proje zeti: ALT (LDT'nin ngilizcesi : Assosiation for Liberal
Thinking) bu program erevesinde slm ve demokrasinin
badaabildiini gsterecektir. ALT, uluslararas alanda n
yapm uzmanlarn, teblilerini, siyasetilerden, i dnyas
liderlerinden, sivil liderlerden, brokratlardan ve medyadan
oluan bir toplulua sunabilmeleri iin, stanbul'da bir
sempozyum dzenleyecektir. ALT, daha geni topluluklara
ulamak zere, 6 byk kentte paneller dzenleyecek ve
sempozyum belgelerini, geni olarak datlacak bir kitapta
toplayacaktr. ALT, bu program boyunca, yalnzca konuyla
ilgili entelektel tartmalarla snrl kalmayacak, (ayn
zamanda serbest) pazar esas alan iyi bir iktisadi dzen (ve)
Pazar iktisadiyat kaynakl bir reform etkinliini de
balatacaktr."
Liberallerin Amerikan iadamlar rgtne sunduklar proje ne
denli yararl sonular vermi olmal ki, ayn Amerikan rgt, 1999
ylnda liberallere 49.779 Dolarlk yeni bir kaynak daha salyor. Bu
kez ama, Trkiye Byk Millet Meclisi yelerine ulamaktr. Proje
zetinden okuyalm:
"(Ama)
ALT'nin
iktisadi
reform
yasa
nerisini
deerlendirmesi ve bir dizi akam ve len yemekleri ile,
meclis yeleriyle piyasa iktisad reformlarn savunanlarn
birbirlerini
etkileyebilecekleri
toplantlar
dzenlemesini
salamak."
Yabanc devlet rgtlerinin parasyla dzenlenen yemeklerde
reform gren meclis yelerine ne demeli? Bu vekillere, Trk
ulusunun vergilerinden oluan bteden verilen maalar, ele gne
muhta olunmasn, temsilcilerimiz iyi' grnml, zgvenli bir
yaam tuttursunlar diye veriliyordu. Temsilcilerimiz, bir yasa
tasarsyla ilgili nerileri grme ortam bulmak zere, illaki,
Amerikan iadamlarndan para alan topluluklara muhta olamazlard.
Liberal, hr, kresel, snrsz ve sorumsuz an gerei yerine
gelsin diyedir tm bu iler. Milletvekillerimiz durumun asln
bilselerdi, kesinlikle bu yemeklere katlmazlard. Vekiller, bu tr
toplantlarda yabanclarn desteini bilselerdi, en azndan yemek
bedellerini kendileri derlerdi.

SLM LE LBERALZM BADATIRMAK

Trkiye'nin toprak btnl ve ulusal egemenliinin
korunmasna yardm etmek zere olaanst bir koalisyon
hazrlanm bulunuyor. in aslna baklrsa, NED'in anda herkese,
her zaman yer vardr. Bu kadar zahmet neden? Bu sorunun yantn
ve 'kresel' dedikleri dnya egemenliine bal, stratejik karlarn

ipularn, proje gerekelerinde grmek olanakl.

Liberal Dnce Topluluu'na yaplan harcamalar NED'den
aktaran ABD'nin CIPE adl iadamlar rgt, liberallerin projesini
aklarken,
"slamn
pazar
ekonomisiyle
uyuabilecei
dncesini yaymak ve ekonomik reformlarn propagandasn
gerekletirmesi iin sempozyum ve milletvekillerinin katlaca
yemekli toplantlar rgtlemek" diyor.
[102]

"Global Partners"
listesine "Association for Liberal
Thinking -ALT" satrn eklemi olan Amerikan irketlerinin d
lkelerde etkinlik rgt CIPE, aa yukar unu demek istiyor:
"Trkiye'de Mslmanlar var, imdi Liberal olarak bu insanlar, kendi
dinlerinin benim pazar dzenimle uyumlu olduuna inandrmak zere
toplantlar dzenle, paras benden!"
Bu abann altnda yatan derin dnceyi yaam rnekleriyle
kavramak olasdr. LDT Dernei'nin kurucusu Profesr Attila
Yayla, iin ucunu bir sert atakla dek gtryor ve Seattle'da
yaplan WTO (World Trade Organization / Dnya Ticaret rgt)
toplantsn protesto edenlere ok kzyor. 21 Nisan 2000'de LDT'nun
'yaynnda, "Globalleme Dmanlndan intihara" baln tayan
yazsnda, lkesinin ncelikle yazarlarn "derinlemesine analiz
kabiliyetinden lmne yoksun," olmakla karaladktan sonra,
protesto gsterilerinin "globallemeyi" durduramayacan anlatyor
ve protestocularn rgtlerini bir gzel benzetiyor.
Attila Yayla'ya gre, sendikalar, "igcnn serbest
hareketinin nlenmesini ve bylece yelerinin yksek gelirli ilerinin
rekabetten korunmasn isteyen" rgtlerdir. Liberal Yayla'ya gre,
sermaye alabildiine serbest hareket ederken, igc serbest
hareket edememi oluyor. nk igcn tutsak eden, hareketini
nleyen sendikalardr. yleyse serbest Pazar ekonomisinde
sendikaya ne gerek var?! Grld gibi, Liberaller, ultra-liberaller,
yeni liberaller, iverenler, sekinler, yani cmle lem herkes
rgtlenmeli, ama sendikalara gerek yok, diyorlar.
Bir liberale, ad stnde zgrlkye, Trkiye'de "sivil
toplumcu" bir bilim insannn sendika dmanln bu kerteye
vardrmasn anlamak zor. stelik NED'in hrriyet ilkelerine de
uymuyor bu tutum. Teorik olarak byle ama, her ey grnd gibi
olmuyor.
thal liberalliin d balarndan ana kaynan ne denli
rgtlenme dman olduunu sona doru greceiz. imdilik kitle
gsterilerine kar alnan bu sert tutumu anlamaya alalm.
Libarel'e gre "Globallemeye kar" durmak o denli gnah ki,
liberalliin ylmaz savunucusu liberal profesr, "kar ittifak" iinde
grd kim varsa, aalamaktan yana. yle diyor:
102

112

CIPE Global Partners : Results & Accomplishments, CIPE.crg 30.03.2004

"..insan cinsini doa herhangi bir bcekten daha deersiz bir

tr olarak gren ve bazen insanda Lenin, Stalin ve Hitler'in
yksek bir ideal uruna yaptn szm ona doa iin
yapmaya hazr olduu duygusunu uyandran evreciler,
radikal feministler, Marksizmin mminleri, nc dnyaclar
ve dierleri..."
Globalizmin kartlarn bylece tanmlayan Liberal Profesr,
hzn alamyor ve "Bunlar hangi ilke ve hangi ama etrafnda bir
araya gelebilirler?" diye sorup, alay ediyor. "Bunlara yakan birlikte
olmak mdr, birbirlerinin gzn oymak mdr?" szleriyle
liberallikten bilimsel rnekler sunuyor.
Her trl kitle rgtlenmesine dman bu tutumun, salt bizim
lkeye zg, liberal bir yozlama olduunu sanmak, iin kknden
uzaklamak demektir. Daha sonra ayrntlaryla greceimiz gibi,
Liberallerin anavatan ngilteredeki sendika ve en hafif toplumsal
proje dmanlnn rgtsel balantlar, ngiltereden Amerika'ya
uzanmaktadr. Liberal'in bunlar bilmemesi zayf bir olaslktr, diye
dnp liberal kitle dmanlnn tipik rneine dnelim.
NED dolarlaryla propagandaya soyunan topluluun kurucusu,
ilevine uygun bir biimde, globalizme kar duranlar, "tahripilik" ile
suladktan sonra, hedef gsteriyor:
"Bu ey (eylemin hedefi) aslnda zel mlkiyettir, serbest
giriimdir, hr ticarettir, yaratclk, alkanlk ve keiftir."
Liberal, kehanette bulunmay da unutmuyor: "Bunu yok etmeyi
herhalde baaramayacaklardr. Baarsalar bile kendi
kendilerini de yok etmi olacaklardr."

'RESM' DEOLOJNN TEMEL DAYANAKLARI

KMEL..
NED'in giriimleri 'globalizmin' ylmaz savunucularn da
yaratyor. Liberal dnceliler, 20 Nisan 1995 tarihli aklamalarnda,
TESEV'in vazgeilmez katkcs, Aa Han bursiyeri ve Kemal
Dervi'in yakn dostu Nilfer Gle'nin bilimsel bulgularna
yaslandklarn belirtirlerken, asl amacn rengini de gsteriyorlar:
"1990'l yllarda, sivil paalarn, liberalizmi dorudan bir
dman olarak sunma abalar(,) ikna edici durmuyor. O
nedenle, liberalleri Krtlkle veya eriatlkla sulayarak(!)
(eskiden komnist derlerdi) durumu kurtarmaya alyorlar."
Yabanc rgtn dolarl desteini almaktan ekinmemi
olan liberaller, eskiden "anti-komnizm" sylemi altna snp,
demokrasi isteyenlerin stne saldranlarn, Gney Amerika'da,
Filipinlerde, Afrika'da ve dnyann drt bir yannda, diktatrlkleri
'global' olarak destekleyenlerin, kimliklerine de bir baksalar iyi
olurdu. nk, dolarl projelerde, eski operatrlerin parmak izlerini

grmek olanakldr. Ne ki, bunun iin, grme-bilme niyetine sahip

olmak ve bilime gerekten bal kalmak gerekiyor.
Liberal szlerin altndaki gerek niyeti, onlarn satrlarndan
okuyalm ve dnelim. "Ama hayat sryor. Piyasa ekonomisi, sivil
asker brokrasisinin ve mttefiklerinin btn abalarna ramen
yaygnlayor. Dnya ekonomisi Trkiye'yi rekabeti piyasa modeline
itekliyor. Son yllarda, resmi ideolojinin temel dayanaklarndan biri
olan KIT sistemi de kme noktasna geldi" diyen liberaller,
neredeyse ekmeini yedikleri, kendilerini bugnlere getiren
lkenin sistemi kt diye, bayram edecekler.
Liberaller, 1995 Nisan'nda ufukta grlen REFAH-YOL
hkmetini selmlarken de ayn bayram havasn yayorlar;
gelimeyi alklyorlar:
"ok partili sisteme gei ve Demokrat Parti gelenei,
Kemalist ekirdein btn aksine abalarna ramen slami
hareketin demokratik yar iinde yer almasna olanak verdi,
iki taraf da "eriat geliyor" lklar atsa da nce parlamento
ve koalisyonlar, imdi yerel idareler, slamc muhalefetin
entegrasyonunu kolaylatrd."

LBERALDEN "28 UBAT" DERSLER

Dini politikaya ara edenler, yalnzca bir kesim deil.
Liberaller, kendilerini geri kalan kurululardan ayr tutmak zere,
rgtlenen ve bazlarnca, "Mslman kesim" olarak tanmlananlar
da liberalletirmeye kararldrlar. LDT kurucularndan ve Liberal
Dnce Dergisi editr, Hukuku Mustafa Erdoan, bir yandan
yazyor, bir yandan da MAZLUMDER'de konuuyor. Milli Gvenlik
Kurulu'nun 28 ubat 1997 kararlarna bir "irtica" hareketi diyerek,
liberalliin militan yzn gsteriyor:
"28 ubat 1997 Trkiye toplumunun Cumhuriyet dneminde
maruz kald en ciddi siyasi irtica hareketlerinden birinin
addr. Bu hareket 27 Mays darbesinden bile daha zararl ve
sinsice tertip edilmi bir "irticai kalkma" hareketidir. Geri,
27 Mays'n insani maliyetinin ok daha korkun olduunda
phe yoktur; nitekim, kadim "siyaseten kati" gelenei ihya
edilerek, seilmi babakan ve iki bakan idam edilmitir.
Mamafih, 28 ubat en azndan ilk sonular bakmndan kanl
bir hareket olmasa da, siyasi ve toplumsal etkileri bakmndan
[103]
ondan hem daha kapsaml hem daha kalc olmutur."
"Liberalin 28 ubat deerlendirmesi, kendisini ilgilendirir,"
deyip gemek gerekir. Ne ki, onun 28 ubat'ta karar alanlar
nitelerken madde madde yapt deerlendirmeler, Trk hukuk
dnyasna byk bir katk salayabilecek niteliktedir:
103

Mustafa Erdoan, "28 ubat rticai Bir Kalkmadr" LDT, Mart 2001

"(1) 28 ubat'n failleri siyasette meruluun kaynann

halk olduunu reddetmilerdir: Onlara gre, meruluun
kayna halkn iradesi deil resmi ideoloji, hatta onun
karikatrize edilmi biimci bir trdr. (..) Onun iin 28
ubatlar halkn iradesinin kamu siyasetinin temel ilkelerini
belirlemesini kabullenemeyen "hazmszlar" veya cretkrlar
taifesi olarak da nitelenebilirler. (..)
(2) 28 ubatlar hukuk tanmazdrlar. (..) 28 ubat bu
bakmdan 12 Eyll rejimiyle bile yarabilecek bir durumdadr.
(..)
(3) 28 ubat zihniyeti insan haklarna dmandr. (..) Bu
zihniyet, gayet doal olarak, devlet eliyle insan haklarna kar
bir saldr kampanyas balatlmasna, bata din ve vicdan,
ifade ve rgtlenme zgrlkleri olmak zere temel haklarn
ftursuzca inenmesine yol amtr. (..)"
LDT Dernei kurucusu Hukuku Profesr Erdoan liberal
cepheyi geniletmeye kararl grnyor ve ekliyor:
"Balca, Krt kimliini ve slami hassasiyetleri resmi
dman olarak ilan etmi ve buna gre icraat yapm,
yaptrmlardr. Kimi yurttalarn kendilerini ana dillerinde
ifade etmelerini, rgtlenmelerini ve siyasi faaliyet
yapmalarn yasaklam; kimi yurttalarn da hayatlarn kendi
inanlarna ve hayat tarz tercihlerine gre tanzim etme ve
yaama "doal haklan"n tanmamlardr. "
Varlan bu sonu daha fazla yorum gerektirmez, ama "liberal
saldr" bilim dilinden uzaklamakta ve sylemin dzeyini
deitirmektedir. Daha sonra grlecei gibi, ulusal-egemenbamsz devlet ilkesine yaslanan her dzeni kaldrmaktan yana
"ak toplum" yolculuunun doal sonucudur bu dzey.

"LM VE RFANDAN YOKSUNLAR"

Dinsel
dzen
peinde
koanlarn,
bu
ileri
nasl
dzenleyecekleri, eylemlerinden ve sonulardan bellidir. Ama
yabanc desteiyle liberallemenin ve her "think tank"in
savunuculuuna soyunmann gerekelerini anlamlandracak birka
madde daha var.
"(5) 28 ubatlar toplumu militarize etmek istemilerdir. (..)
(6) 28 ubat bilim kart, dogmatik bir harekettir. (..)
(7) 28 ubat kalkmas tipik bir "cahil cesareti" rneidir.
28 ubatlar insan, toplum ve dnya hakknda cahil
olduklarn fark edemeyecek kadar 'ilim ve irfan'dan
yoksundular."
Prof. Erdoan, nsan Haklar'na dinsel pencereden bakan

MAZLUMDER'in
toplantsnda,
nsan
Haklar
ykselmesini bir baka liberal noktadan vurguluyor:

hareketinin

"28 ubat kafas btn bu nedenlerle Trkiye'nin 'anayasaldemokratik' bir devlet, zerk bir sivil toplum ve zgr ve
yaratc birey yolundaki bir buuk asrlk yryn tersine
evirme saplants ile malul bir kafadr. Bundan dolay, 28
ubat Trkiye toplumunun "uygarlama" ve adalama
[104]
mcadelesine ok byk zarar vermitir. "
[105]

Trkiye Gazeteciler Yazarlar Vakf (TGV)'nn

dzenledii
nl Abant toplantlarnda da zamann Yargtay 4. Ceza Dairesi
Bakan ile birlikte "Laiklie ereve" izmi olan Liberal hukuku,
NED-IRI erevesinde Trkiye'de amalanan da aka belirterek,
"project democracy" operasyonunu anlamamza yardmc oluyor:
"Devlet sekinlerimizin, bata milliyetilik, egemenlik, 'i
ilerine karmama' ve kltrel trdelik anlaylarna
dayanan politikalar olmak zere eski moda yntemlere
gitgide daha fazla sarlmas bunun tipik bir gstergesidir. yle
grnyor ki, Trkiye'nin bu konudaki tek ans,
kresellemenin zorunluluk ve gereklerine kendini adapte
etme hususunda sivil toplumun devletten daha bilinli, istekli
[106]
ve yetenekli grnmesidir."
Bu szlerin uzand anlam aktr. Egemenlik, ulusuluk,
ortak kltr, eskimitir; snrlarn kaldrlmas gerekir, artk iileri
yoktur; bu ilere bakalar karr. Burada dursa iyi, ama o durmuyor,
devleti bir yana brakn demeye getiriyor.
"Sivil toplum" yeni egemenlerle i ie gemeye dnden raz
grnyor. "Sivil" olan gerekten "kresellemeye" ve z lkesinin
snrlarn sonuna dek amaya, gvenliini emanet etmeye niyetli
grnmektedir.

BR BUUK ASIRLIK LBERAL YRY

Trkiye'de ulusal birlie ve ulusal gvenlie ynelen tehdidi
"irtica" dzeyine indirgemek, liberalden daha liberalci olanlar
kmsemek olur. Kendilerini 'liberal' olarak tantan CIPE'nin proje
ortaklar, "Kemalist ekirdekli" diye adlandrdklar Trkiye
Cumhuriyeti'nin sonunu ilan ederken, dinci hareketin a iindeki
yerini belirten aklamalar ok daha arpcdr:
"Sivil toplum, zel mlkiyet ve piyasa ekonomisi
glendike, Krt ve slamc hareketler taleplerini daha fazla
104

Mazlumder'in 4 Haziran 2000 tarihindeki kongresinde yaplan konuma

metni.
105
TGVnin onursal bakan F. Glen'dir.
106
M. Erdoan, "Kreselleme"ye Dair, LDD 31.5.2000

seslendirdike, resmi ideoloji ve destekleri zayflyor. Totaliter

dnce yaps kyor. Bu durumda, doallkla liberal
demokratlarn dnsel etkinlii de artmaya balyor."
Bu tmceleri tersinden okumakta yarar var. Resmi ideolojinin
ve bu ideolojinin desteklerinin zayflatlmas gerekiyor. Bunun iin
"Sivil toplum" ad altnda rgtlenme ykseltilmeli, devlet mlkiyeti
zayflatlmal yani zelletirilmeli, piyasalar darya almal, Krt
milliyetilii hareketi, slamc rgtler taleplerini ykseltmeli! Totaliter
dnce yaps ya da resmi 'ideolojinin ne olduu sylenmiyor ama,
ykseltilecek olan talep sahipleri dnldnde bunun Trkiye
Cumhuriyeti'nin temelleriyle ilgili olduu kolaylkla anlalabiliyor.
Bu szler bize, Amerikan Milli Gvenlik Konseyi'ne, Amerikan
ordusuna hizmet veren RAND'n raporunu anmsatyor. Hani u
Boazii'nin ve Georgetown niversitesi'nin u nl profesr Sabri
Sayar'nn hazrlad ileri srlen ve RAND irketince yaynlanan
[107]
"Trkiye-Din" raporunu.
O raporda, Krt hareketinin slamlamasyla gcnn artaca
ngrlyordu. PKK, bu ngrnn hemen ardndan slamc
kanadn oluturmutu. Abdullah calan Mesihleirken, PKKHizbullah atmas da balamt. Turgut zal'n "federasyon
tartlmal" demesinin ardndan stanbul'da toplanan ERNK slm
kolu ve dier slamc Krtler, lml ve barsever olarak sunulan
Nurcu Krt hareketinin yayn organnn dzenledii bir konferansta,
federasyon isteini, enine boyuna tartmlard.
Bu gemiin nda, liberallerin aklamalarnda "eriat
akm" demeleri ok artc olmamal. Dernek kurucusunun
ABD'deki bilimsel etkinlikleri bu ngrlerin kaynan da gsterecek
niteliktedir. Prof. Dr. A. Yayla, ABD'de HAMAS destekilerince
[108]
kurulan UASR rgtnn yuvarlak masa toplantlarna katlmtr.
107

RAND irketi, eski CIA uzmanlarnn ynetiminde 1100 personel ve 300

konuk grevli, danman, renci ve subay ile alyor. RAND, ASAM (Avrasya
Vakf-Avrasya Stratejik Aratrma Merkezi) ile ortak alyor. RAND'n ayrca
RGS (The Rand Graduate School) adnda bir okulu bulunmaktadr. TESEV
ynetim kurulu yelerinden ve Bilgi niversitesi reticilerinden de RGS'de
doktora yapanlar olmutur.
108
UASR: HAMAS'n etkinleri tarafndan ABD'de kuruldu. Bakan Ahmed
Yusuf, 1997'de IAP (Islamic Association for Palestine / Filistin slam Cemiyeti)
konferansnda Merve Kavak ile birlikte konumutu. CMCU ile UASR, Nisan
2000'de ortak konferans dzenlediler. Bu konferansa yln alt ayn stanbulda,
geri kalann Endonezya, Malezya, Almanya ve ABD'de Trkiye rejimi aleyhine
konumalarla geiren Alman eski Byk Elisi Wilfred Murad Hoffman, Hakan
Yavuz da katlm ve Merve (Kavak) Yldrm, Trkiye'yi yeren bir
konuma yapmt. Ahmed Yusuf, Trkiye hakknda pek de iyi eyler
dnmemektedir. UASR yayn organ Media Monitors Netvvork'deki yazlarnda
Ermeni katliamndan sz eder.( "Countering the Current Crisis: A Strategy for
Mslim Integration" 23 ubat 2003.) Ayn yayn organnda Trkiye, "saldrgan
sekler" devlet olarak yazlr.(ikbal, Sddki,"lraqis seek slam, independence; US

UASR yaynnda
almaktadr:

yuvarlak

masa

toplants

satrlarla

yer

"Mays 25 (1997)'de, Dr. Ahmad, Hacettepe niversitesi ve

Liberal Dnce Dernei'nden Dr. Attila Yayla ile birlikte bir yuvarlak
masa toplantsn ynetti. Dr'lar Yayla ve Ahmad ve katlmc islamc
entelekteller ve eylemciler (activists) Trkiye'deki slamc hareketin
geleceini tarttlar."
Yuvarlak masalar evresinde, Liberal-slamc katlmyla
gerekleen Trkiye'deki slamc hareketin gelecei zerine yaplan
konumalar ve tartmalar, bilemiyoruz. Bir gn liberal bir tarzda
aklanrsa,
Trkiye'nin
bylesi
bilimsel
grmelerden
yararlanacana kuku yok.
UASR, etkin bir kurulutur. RAND'n Ortadou aratrmacs,
Irak'ta iilik, Trkiye'de Nurculuk ve kimlik aratrmacs, eski CIA
istasyon eflerinden Graham Edmund Fuller de ayn rgtn
[109]
yuvarlak masa toplantsnda bulunmutur.
Liberal "network" iinde yaplacak olan gezintide "ulusal"
grlerin savunulamayaca kesindir. Liberal an merkezi Atlas
Foundation, a iindeki rgtlerin ilevini "ABD'deki 'think tank'
(rgtleri), etnik aznlklara Pazar-kaynakl dnceleri satarken
daha "sofistike" olmak durumundadrlar. Bu 2. Annual (Yllk) Atlas
Liberty Forumu'nun belirgin temasyd" diyerek aklamaktadr. 10-11
Nisan 1996'da, Philadelphia'da toplanan 'Forum'da bir konuma
yapt anlalan Washington merkezli "Center for the Study islam
and Democracy" mdr Radwar Masmoudi, "szde modern islam
devletlerinde yolsuzluk ve baskdan" sz etmi. Onun ardndan sz
alan Liberal Dnce Dernei kurucusu Prof. A. Yayla da kendi
lkesindeki durumu akla kavuturmu. Atlas'n yaynnda
Yayla'nn aklamas yle yer alyor:
"Attila Yayla (Association for Liberal Thinking) bu dnceyi
yineledi ve Batllarn ksa-sreli yararl ittifaklar yapan, birok
klasik liberal deerlere genel olarak sayg gsterilmeyen
Trkiye gibi lkelerle ilgili hayale kaplmamalar gerektiini
[110]
ekledi."
Kendi lkesi stne uzak yerlerde bu tr ince grler ileri
srmenin elbette bir sakncas yok. Bu durum gezi ve toplant
liberalliinin gerei olabilir. Ad stnde "liberal," istedii yerde
offers Turkey-style 'democracy'" MMN, 5 Mays 2003)
Graham Edmnd Fuller (1937-): stanbul CIA stasyonu (1964-67), Cidde
siyasi grevli (1968-71), Sana (Yemen)'da Mavir (1971-73), Merkezde, CIA
Direktr William Cassey'in asistan, Milli stihbarat Bakan yardmcs (197375), Kabul (Afganistan)'da siyasi grevli (1975-78), Hon Kong'da Genel
Konsolos (1978-1979), Freedom House ve RAND'da Ortadou efi. Fuller
Trkiye'de 3 y ! kald ve Trke bilmektedir.
110
"Think Tank Outreach to U.S. Hispanics and Muslims," atlasusa.org
109

istediiyle masalara oturma libertesine sahiptir. Ancak liberallerden

beklenirdi ki, yuvarlak masa grmelerinden lkelerini de
bilgilendirsinler.
Bylece yurttalar da liberalleme olanana kavuurlard.
lkelerin i koullarnn liberallie izdii snrlar bir rpda unutup,
baka bir lkede, o lkenin iilerini ilgilendirmeyen bir biimde,
Trkiye'deki liberallik stne toplant yapmak kolay olsa gerek. Oysa
Liberte'nin snr, Fuller'in lkesinin "National Security/Ulusal
Gvenlik" alanyla iziliyor. Yuvarlak masalarda belki de liberalliin
nndeki snrlarn kalkmas gibi konular grlmtr deyip,
geelim.

LBERAL NLLER VE YUNUSLAR

Dnya liberal hareketinin Trkiye yansmas birletirici bir
ileve sahip. Yukardaki liberal bildirinin hemen sonunda, kurucular
yle tantlyor:
"Kurucu bakan Kzm Berzeg, bireyi devlete kar
korumakta ihtisaslam bir avukat. u andaki bakan
Hacettepe niversitesi retim yesi Do. Dr. Mustafa
Erdoan ise (Avusturyal) Hayek hayran bir Anayasa
Hukukusu. Dernein yeleri arasnda Osman Okyar, Attila
Yayla, Gneri Akaln, Levent Korkut gibi her yatan liberal
akademisyenler var."
Eski tandk Osman Okyar' hemen anmsadnz. 12 Mart
darbesinden sonra arkadalarn Skynetim mahkemelerine tantan
kii. Hani u, 12 Eyll 1980 darbesinin ncesinde Trkiye'de CIA
istasyon efi olarak bulunan Paul Henze'yi sayfalarna konuk eden
ve Henze'nin buyurduu gibi darbeyi savunan Forum dergisi adna
ve Milli Gvenlik Konseyi talimatyla Aydn Yaln'la birlikte ABD
kongre binasna dek gidip, Amerikan terr komisyonunda, yanl
bilgilendirme uzman Henze'nin tezlerini savunan Osman Okyar.
Aslna baklrsa, Okyar eski izgisini srdrmektedir. nk
[111]
liberalliin ve 'liberte'nin sonu yoktur.
NED "project democracy" anda yer almaktan, senaryonun
tmn bilmeyerek, kvan duyan genleri rgtlemekte liberalliin
doal sonucudur. Liberal Parti'nin genlik rgt kendisini "gen
yunuslar" olarak niteliyor ve yurtd ibirliinden duyduklar sevinci
u satrlarla belirtiyor:
"Birok
yabanc
kurulula
balant
iindeyiz.
IRI
(International Republican Institute), IFLRY (International
Foundation of Liberal and Radical Youth), Friedrich Naumann
111

"Amerikan Senatosunda Terrizm Aratrmas" Yeni Forum, 15 Temmu1981

/Uur Mumcu, "Haketmediler mi?" Yeni Ortam, 30 Aralk 1974, Uur Mumcu,
Sulular ve Gller, s.207

Stiftung, LYMEC bunlardan bazlar. Birok yemiz partimizi

ve lkemizi temsil etmek zere bu kurulularn dzenledii
seminerlere katlmak zere yurtdna kyor."
Yurt dna kmann byk meziyet olduunu dnmek,
kendilerini temsil etme "liberty"sine sahip olmak, ayr bir liberalliktir
ama, anlalmayan nokta, liberallerin Trkiye'yi temsil etme
"liberty"sine nasl sahip olup olmadklar ve temsil yetkisini kimden ve
nereden aldklardr. Olsa olsa, kendilerini temsil ediyorlardr, denilip
geilebilir, ama onlar destekleyen evreleri de temsil torbasna
katmakta yarar var.
Ayrca, seminer verilen yerde, birileri gelir, birilerine bir eyler
anlatrlar. Bunun amac eitimdir. Eitimciler arasnda yer alan
muhafazakr Amerikan partisinin rgt IRI, ne denli liberaldir?
Amerika'da bile muhafazakr olarak bilinen Cumhuriyetilerden
hangi liberallii reniyor olabilir 'yerli liberaller? Liberaller kendi
lkelerinin dzeninin yklmasndan o denli mutlu oluyor olamazlar.
nk, gerek liberal, petrol-gaz egemenlerinin, Ortadou,
Kafkasya, Asya bireylerinin "liberte"sine el koymas da o denli kar
kmaldr, deil mi?

LBERAL, SEVR' AIKA NKR EDYOR

Her ne kadar bu liberallik, gaz ve petrol kuyularn grmezden
gelse de ho karlanmaldr. amz, ABD Dileri Bakanl'na
gre hem dinler a ve hem de medeniyetler aras sava adr.
amz ayn zamanda dinler aras diyalog adr. Militarist
Cunta tarafndan ynetildii ileri srlen Trkiye'de devletin
kurulu senedi olan Lozan Antlamas, ABD Kongresinin
raporlarnn yaynlanmasyla birlikte tartlmaya balandna gre;
bunlarn bir nemi olamaz. Liberallerin hukukusu Kzm Berzeg,
resmi tarihin byk yanlgsna dikkat ekerek, ulusumuzun sabr
snrlaryla, liberalliin snrlarn snyor.
Hukuku Berzeg, LDD'nin K 2001 saysnda "Sevr'in
yaratcs Batllar deil, ttihat Terakki Cuntas'dr" balkl yazsnda
[112]
tarihi dorultuyor.
Liberal Berzeg, ngilizlerin nerisini geri
112

"Liberal dnce" dergisini "Liberte A" karyor. Derginin knyesine gre:

Sahibi Liberte A. adna zlem alar . Yaz ileri Mdr: Haluk Krad
Kopuzlu. Yayn Kurulu: Gneri Akaln, Sait akman. Zht Arslan,

Krat Aydoan, Kzm Berzeg, Vahit Bak, mer aha, Fuat

Erdal, rfan Erdoan, Ramazan Gzen, Enver Alper Gvel, Eser
Karaka, Ltfullah Karaman, Levent Korkut. Fuat Ouz, Hseyin
zgr, Ahmet Fazl zsoylu, Reyhan Sunay, Metin Toprak, Nuri
Yurdusev, Melih Yryen, Attila Yayla, Norman Stone. Danma Kurulu:
Imad-Ad-Dean Ahmad, Asaf Sava Akat, Yldray Arsan, Ahmet Aslan,
Mehmet Aydn, Osman Okyar, Ali Karaosmanolu, Norman P. Barry,
ciary Becker, Hardy Bouillon, James M. Buchanan. Victoria Curzon-Price,

eviren, Almanlarn yannda savaa giren Osmanl'nn o zamanki

ynetimini, Sevr'in yaratcs saymakla, bizi byk dertlerden
kurtaryor. Liberalin savna gre, savaa girilmeseydi ya da
ngilizlerin istekleri kabul edilseydi, Osmanl sava yitirmezdi.
Fransa'nn Sevr kentinde, Trkiye haritasnn bana oturan ngiltere,
talya, Fransa ve Almanya, az arkalarnda ABD, Anadolu'yu paylap
tokalamazlard.
Avukat gryle tarih, "eydiler" ve "saydlar" ile
yorumlanyor. Ama tarih de tarihtir! Kimi olaylar tersyz etmek
bazlarn kandrmaya yeter de, tarihin gereklerini tmyle silme
teknii henz bulunabilmi deildir.
Bunca liberal ortakl beceren bu "think tank" in kitaplnn
raflarndan "resmi" ya da yar-resmi ya da "sivil" herhangi bir tarih
kitab alsa, Anadolu paylam haritasnn daha 1915'de izildiini,
[113]
Yunanllarn savaa Anadolu vaadiyle girdiini okuyabilirlerdi.
Berzeg, "eydi" ile de yetinse bu noktada kalnabilirdi. Ne ki,
o, Vahdettin'in de onaylad paylam karar, parlamentolarca
onaylanmad ki, "Sevr anlamas yrrle girmemiti ki!" diyor.
Maksad ne bu liberalin? Belli olmuyor mu? in ucunu, gnmze
balayacak. lkenin blnmesine engel olmak isteyenleri, Sevr
hastalna tutulmakla sulayacak; mozaik liberalliini byle
uyduracak gnmze. 'Sendrom'un mucizevi ilacn bulmu olacak!
Liberal hukuku, "Sevr uygulanmad ki, yeni Sevr'den korkmak
gereksiz" demeye getiriyor.
Ne ki, bu tr 'liberal' tezleri ortaya atarken, biraz zenli olmak
gerekiyor. nk Sevr anlamas, yabanc asker izmeleriyle, Halife
Sultan Vahidettin ve ngilizlerin destekledii Abhaz Anok Ahmet
Paa komutasndaki Kuva-y nzibatiyenin Sakarya'dan, Bursa'ya,
oradan Balkesir'e, Biga'ya kadar aktt halk kanyla, Pontus'un
Anadolu stne yrmesiyle, Yozgat'ta apanoullar'nn Milli
ynetimi ykmaya girimesiyle, Ermenilerin Kars'a, Ardahan'a
uzanmasyla, yerli aznlklarn her boyunun oluturduu byk askeri
birliklerin katlmyla glenen Yunan igal ordusunun yakp
ykmasyla, Fransz Ordusu'nun gneyde Ermenilerle birleip
gerekletirdii katliam ve soygunlarla, zmir'de kurulan Kk Asya
erkez Cemiyeti konferans ve Rum-Ermeni-erkez 'zerk Anadolu
Devleti'
projesiyle,
stanbul'da
gezinen
ngiliz
izmesiyle
[114]
izilmitir.
Liberal hukuku, isteklerini daha ak yazsa ve de
Richard Epstein, Anthony Flew, Ronald Hamowy, R. Max Hartwell, Leonard
Lggio, Angelo Petrone, Ralph Racio, Charles K. Rowley, Pacal Salin, Vural
Fuat Sava . Maltepe/ Ankara, Bask: Siyasal yaynevi.
113
Alexander Anastasius Pallis, Yunanllarn Anadolu Maceras (1915-1920),
s.24-26.
114
ark- Karb erkesleri Temin-i Hukuk Cemiyeti Yunan gal Komutanlnn
koruyuculuu altnda, izmir'de yurdun eitli yerlerinden gelen temsilcilerin
katlmyla bir kongre toplam ve "erke Milletinin Dvel- Muazzama ve lem-

[115]

hangi kimliiyle dndn aklasa, daha bir liberal olabilirdi.

Yerli liberal dncenin kayna ile birlikte proje destekli yaynlarda
'danman' olarak ad geen, NED'in "uluslararas uzman" dedii
birka klavuzu tanmaya alalm.

DI MERKEZL LBERAL ENTERNASYONAL

Ad 'liberal' kendisi muhafazakr hareketin dnya odanda,
ngiltere'de Mont Pelerin Society (MPS) ile ona bal olarak ABD'de
kurulan Atlas Foundation (Atlas Vakf) ve International Freedom
Project (IFP/Uluslararas zgrlk Projesi) adl rgtler grlyor.
MPS, dnyaya dalm 500'e yakn sekinden oluan
yeleriyle ilgin bir rgte benzemektedir. 'Serbest Pazar' iktisadna
tapnan bir tarikat benzeri MPS, Avusturyal Friedrich Hayek
tarafndan 1947'de, svire'nin Mont Pelerin kenti yaknlarnda
yaplan bir toplantyla kuruldu. MPS, kuralsz finansal dzen, sonsuz
zelletirme ve serbest ticaret politikalarn tasarmlad. Kurucularn
kkleri, Avusturya-Macaristan mparatorluu kurucusu Hapsburg
Hanedan ve 16. yzyldan balayarak imparatorluun istihbarat ve
posta hizmetlerini gren Thurn und Taxis gibi, Avrupa'nn eski
[116]
ailelerine dayanr.
Bu hanedann yeleri, 1920 ve 1930'larda
Hitler' desteklemilerdir.
Mont Pelerin Society, "muhafazakr devrim" arsyla, ulus
devletlerin ortadan kaldrlmasn ve 1920-1930'larda Avrupal faist
hareketlerin isteklerini karakterize eden, ada grnml
feodalizme dn amacn gden bir dnceye dayanr. Her ne
denli "liberal" bir sylem tuttursa da sonunda ulusal devletlerin
yklmasn amaladndan, dnyay kapital sahiplerinin diledikleri
gibi sahiplendikleri eski feodal mlklere evirmektir niyetleri.
Bu dncenin dnyaya bilim ad altnda ihra edildii merkez
London School of Ecomics (LSE)'dir. Bu okulun en nl rencisi
para piyasalarnn vur-ka ilemlerini temsil eden ve ulusal piyasalar
nsnyyet Ve Medeniyete Umm Beyannmesi" baln tayan kongre sonu
bildirisini Trke, Franszca ve Rumca olarak yaynlamtr. Bildirinin banda
"..bilhassa Yunan Hkmet-i fahimesine erkeslerin iltica eylediini beynla
metlib-i milliyesinin is'afn rica eyler," denilmi ve daha sonra Yunan Kral'na
bir telgraf ekilerek cemiyet ynetiminde bir Yunanl temsilcinin bulundurulmas
istenmitir.
115
"Maalesef son 10 yl boyunca, dnya kamuoyunda en etkili almay
yapmamz gerektii halde, 1993'te Ankara'da Uluslararas Helsinki Yurttalar
Meclisi Toplants'na Av. Kazm Berzeg'in katlm ve 1996'da stanbul Habitat II
Forumu'na amil Vakf'nn nclnde yine stanbul demeklerinin katklaryla
katlm gereklemi, bunlar dnda bir etkinliimiz olmamtr. Oysa, dnyada
her yl ok sayda uluslararas toplant yaplmaktadr." Ekrem Atbakan,
"AGT(OSCE) stanbul Toplantlarnn Deerlendirilmesi," 24.11.1999,
marje.net/dernek/agit-koor. html
116
Otto Van Hapsburg

ierden ykan Soros'dur. Soros, aka ulusal devletlerin zararl

olduunu, dnyaya dzen verecek bir tr yeni imparatorluk kurulmas
gerektiini savunur. Hanedanlarn ve byk srail destekisi'
sermayenin parasn ileten, vergi cenneti Hollanda Antilleri'nde
adresli Quantum irketinin sahibidir Soros.
MPS'nin ideologlar, Friedrich Hayek, Emard De Mandeville
(Hell Fire Clubs of Walpoles England) ve "monetarist" politikann
mucidi Milton Firedman'dir. 1970'lerde dnya turuna kan MPS
kurucular, birok lkede kendilerine bal "think tank" kulpleri
rgtlediler. Szde liberal, iktisadi alanda kartellere tapnan rgtn
uygulamadaki hedefleri ksa balklarla unlardr: Finansal serbestlik,
yol-su gibi altyap yatrmlarnn kstlanmas, sosyal hizmet ve salk
yardmlarnn kstlanmas, krsal sanayide ve tarm retimindeki
korumalarn kaldrlmas, merkezi adil cretlendirme sisteminin
tmyle bozulmas kamu sektrnn zelletirilmesi, devlet varlklar
yok edilerek devletin kltmesi, ulatrma ve iletiimde mikroekonomik reformlar yaplmas, sendikalarn etkisizletirilmesi, enerji
sektrnn kurumsal yapsnn paralanmasnn ardndan enerji
denetim ve ynetiminin okuluslu irketlere verilmesi.
MPS, ABD'de muhafazakrlara balanmtr. En koyu
muhafazakr rgt olan ve ""project democracy" operasyonunun
babas Reagan'n byk destekisi Heritage Foundation Bakan
Feulner, MPS'de hem ikinci bakan, hem de mtevelli heyeti
yesidir.
Trkiye'de "liberal" denince "zgrlk" ve "ilericilik" anlayan
solcu "sivil" elemanlar, Heritage'in gemiini ve Nazi ilikilerine bir
baksalar, liberalliin eski hanedanlklarn acl aralarla donatlm
finans kartel ii olduunu greceklerdir.
Mont Pelerin Society, 1970'lerde ngiliz muhafazakrlarnn
esin kayna olarak yeryzne km ve ngilizlerin Demir Leydisi
Margaret Tatcher'in en byk destekisi olmutu. zelletirmeye
tapnan rgtn ABD'deki kuramcs Newton L. Gingrich'in politikalar
da "Newtizm" adn ald. Szde liberaller, sonsuz ticari zgrlk,
sonsuz zelletirmeden yana tutumlarn, zelletirmelerden
yararlanan irketlerin danmanln yapmaya dek gtrdler. "Think
tank" rgtleri partilerin ideologlaryla ve brokratik ayla devletleri
ynlendirmeyi baardlar.
MPS kurucularndan ngiliz zengini Sir Anthony Fisher,
1955'de Londra'da IEA (Institute for Economic Affairs / ktisadi ler
Enstits) merkezini kurdu ve IEA'nn ilk eleman olarak direktrle
Ralph Harris'i getirdi. 1977'de ABD'ye giden Fisher, sonsuz liberallik
ve sonsuz zelletirme, sosyal devlet ilkesinin kaldrlmas gerektii
stne kurulu grleri daha sistemli ve dnya boyutunda etkin bir
biimde yaymak zere rgt kurmaya balad. 1978'de William
Casey ile birlikte Manhattan'da ICEPS (International Center for
Economic Policy Studies)'i kurdu.

500.000 dolarla ie balayan rgt giderek byd. Project

Democracy yllar baladnda teki birok rgtte olduu gibi bu
rgtn adndaki "Center/merkez" szc kaldrld ve yeni ad
[117]
"Manhattan Institute for Policy Research" oldu.
Antony Fisher,
[118]
ayn yl (1981) Atlas Foundation (Vakf)'n kurdu.
Atlas
Foundation, ngiliz istihbarat rgtlerinin cephe kurulular arasnda
yer ald, BP ve Shell gibi petrol kartellerinden para ald ileri
[119]
srlyor.
Bu arada, William Casey de Reagan tarafndan CIA
direktrlne getirilmiti.

FSHER DLLER VE 'HAVSALANIN

ALAMAYACAI' LER
MPS'nin ABD'deki merkezi Atlas Foundation, bal 42
ubesiyle tm dnyada rgtlenmitir. Trkiye'den Attila Yayla,
Atlas'n yesi olduktan sonra, Ankara'da, Hacettepe niversitesinde
ALT (Association of Liberal Thought) Dernei'ni kurdu. Halifax'da
Atlas merkezindeki grevinden ayrlarak Trkiye'ye gelen Prof. A.
Yayla, Gazi niversitesi'ne "Interdisciplinary Course on Freedom"
dersi koydurdu. Bu baarsyla Atlas'n yan rgt International
Freedom Project ve Temple Foundation'dan dl almaya hak
kazand.
Prof. Yayla, "islam, Civil Society and Market Economy -2000"
adl kitabyla da, 5.000 dolarlk 'Antony Fisher dl'ne layk
grlmtr. Trkiye bilim dnyasna "ak toplum" liberalliinin
yerlemesi adna olumlu gelimelerdir bunlar.
Doum yeri Avrupa olan MPS'nin en gl proje merkezi
imdi artk ABD'dedir. Bu 'project' Avrupa ile ABD arasnda bir
rekabet bulunduu sansna kaplanlar artacak bir koutlukla
yrr. Bu koutluk iinde, Avrupa Birlii, Trkiye'yi liberalletirmeye
kararldr. Liberallerin kendi yaynlarndan AB'nin aklamasn
okuyalm:
"Liberal Dnce Topluluunun Avrupa Komisyonu ile proje
kontrat 8 Eyll 2000 ylnda imzalanarak yrrle girmitir.
Projenin toplam btesi 509.172 euro'dur, bu miktarn
458.225 euro'sunu Avrupa Komisyonu karlamaktadr ve
projenin sresi 30 aydr."
Gazeteci Emin laan, Liberallerin A.B'nden para aldn
yaznca Liberaller ilgin, ama sert bir tepki gstermilerdi. Liberallere
hakszlk yaplmamas iin yantlarn satr atlamadan olduu gibi
okuyalm:
117

James A. Smith, s.288.

"A 2000 year chronology of liberty."
119
Wilson, "MI5 and the Rise of Thacther: Covert Operations in British Politics,"
Lobster- 1986, iss. 11, appendix: ISC, FNF, IRD
118

"Liberal Dnce Topluluu'nun E. laan'n Amerikadan

bir vakf dedii CIPE (Center for International Private
Enterprise) ile yrtt iki proje 1998-2000 yllar arasnda
tamamlanmtr. Bu projelerin ilkinde islam, Sivil Toplum ve
Piyasa ekonomisi hakknda ok baarl bir uluslararas
sempozyum yaplm, 10 panel dzenlenmi ve sempozyum
bildirileri ngilizce ve Trke yaynlanan iki kitapta
toplanmtr. kincisindeyse milletvekillerine teknik ve bilgi
destei salanmtr. Halen devam eden Avrupa Birlii ile
ortak proje ise ifade zgrl zerinedir. E. laan Avrupa
Birlii'nden nefret ettii ve proje halen devam ettii iin biraz
daha fazla bilgi verilebilir.
Bu proje iin LDT 10 Austos 2000 tarihinde ileri
Bakanlna resmi bavuruda bulunmu ve projeye Dileri,
Adalet ve nsan Haklarndan Sorumlu Devlet Bakanlnn
onay ile 19 Ocak 2001'de (yani 5 ay alan bir sreten sonra)
izin verilmitir. Bu projenin balad, 1 ubat 2001 'de Liberal
Dnce Topluluu merkezinde dzenlenen ve Avrupa
Komisyonu bykelisi Sayn Karen Fogg'un da katld bir
basn toplantsyla kamuya aklanmtr. Bu toplantda
projenin ana faaliyet kalemleri ve Avrupa Birlii'nin
salayaca maddi katk da basna bildirilmitir. Basn
toplantsnda Trk medya organlar yannda BBC, Reuters
gibi uluslararas medya kurulular temsilcileri de hazr
bulunmutur. Ayrca proje Liberal Dnce Topluluu'nun web
sayfasnda da ilan edilmitir. E. laan'n ak ve aleni
bilgileri bir srm gibi yazmas tek bildii ey olan karalama
sanatnn temel taktiidir.
Liberal Dnce Topluluu'nun Avrupa Birlii ile yrtt
projenin toplam btesi 509.172 Euro'dur. Avrupa Birlii bu
btenin 456.770 Euroluk ksmn karlayacak, geri kalann
Liberal Dnce Topluluu kendisi (daha ziyade "inkind
contribution") olarak harcayacaktr. Saa sola hafiyelik havas
basan E. laan'n yanl rakam (590 bin Euro) vermesi,
gazetecilii gibi hafiyeliinin seviyesi hakknda da iyi fikir
vermektedir. (..)
Liberal Dnce Topluluu Avrupa Birlii ile ifade zgrl
zerine yrtt projesi erevesinde bir uluslararas, iki
ulusal sempozyum, onalt panel dzenlemekte; ifade
zgrlyle ilgili be temel eseri Trkeye aktarmakta;
Avrupa nsan Haklar Mahkemesi, Trk Anayasa Mahkemesi,
Yargtay ve Amerikan Anayasa Mahkemesi'nin ifade
zgrlyle ilgili kararlarn derlemekte; btn hukuk
sistemini ifade zgrl asndan gzden geirip reformlarla
ilgili bir yol haritas gelitirmektedir. Ayrca, ifade zgrlyle
ilgili bir yaz yarmas dzenlemekte, bir kamuoyu
aratrmas yapmaktadr. phesiz, bir youn entelektel

faaliyet zinciri E. laan'n havsalasna sacak bir ey

deildir.(..) Prof. Dr. Atilla Yayla, Liberal Dnce Topluluu
[120]
Ynetim Kurulu Bakan, 26 Aralk 2000. "
Liberallerden hogrl olmalar beklenir ama, Emin
laan'n yazdna gre, Uur Mumcu'ya "zehir hafiye" diyecek
denli liberal olanlarda, byle bir niyet sezilmiyor. "Liberal"
dnceliler, laan', CIPE'ye "vakf" dedi, diye neredeyse
cezalandracak bir sylem tutturmu. Bu durumda yeni bir soru
oluuyor: CIPE vakf deilse, nedir? Amerikan iadamlarnn, ok
uluslu irket vakflarndan ve zellikle ABD hazinesine bal NED
kaynaklarndan, projecilere kanal oluturan bir rgttr CIPE. Bu
durumda, Trkiye'deki' TSAD bile onlardan daha "sivil" ve daha
"liberal" kalr.
Liberal dernekilerin alayc ve kzgn tutumu bir yana
braklrsa, yanttaki tan son derece dorudur. Bu ilikileri anlamak
iin 'havsala' yetmez. Tpk gereklemedii kansna kaplp, Sevr
paylam anlamasnn yok saylmasna havsalann yetmeyecei
gibi.
Trkiye'de her gn "egemenliimize dokundurtmayz" szleri
edilse de dokunulmaya dnden raz olanlar az deildir. Zaten
Avrupalnn da egemenlik falan umurunda deildir. Liberallere
verdikleri paralar savunurken, ilikinin kapsamn yle aklyorlar:
"Bu proje, Trkiye'de ifade zgrl ile ilgili yasal ve sosyal
durumu saptayp bu konuda ilerleme kaydedilebilmesi iin
neriler
ve
politikalar
retmeye
ynelik
aktiviteler
gerekletirecektir.
Bunlar
arasnda:
bir
uluslararas
sempozyum, iki ulusal konferans, onalt blgesel panel, ifade
zgrlyle ilgili kitap yaynlar,
Trk
hukuk sistemini
dier hukuk sistemleriyle, ve AIHM'nin ifade zgrlyle
ilgili kararlar ile karlatran 4 ciltlik bavuru kayna
hazrlanmas, insan haklar ve ifade zgrl konusuna ilgiyi
artrmak ve yaygnlatrmak iin yaplacak ulusal bir dll
yaz yarmas, btn Trk hukuk sisteminin ifade zgrl
asndan gzden geirilmesi ve reformlarla ilgili bilimsel bir
rehber ortaya karlmas ve kapsaml bir kamuoyu
aratrmas yaplmas" vardr. Ayrca Sayn laan'n
yazsnda belirttiinin aksine bu projenin ieriinin Liberal
[121]
Dnce Topluluu'nun web sitesiyle bir ilgisi yoktur."
Bu noktada durup 'havsala' zorlanmal, Trkiye'de egemenlik
haklarnn yok edilmesi bir yana braklmal, toplumsal bar tehdit
eden, etnik kkrtma odaklarnn hangi Avrupa lkelerinde yerletii
120

www. liberal-dt. org. tr/at/at-ay41.htm

Avrupa Birlii Avrupa Komisyonu Trkiye Temsilcilii, 27 Aralk 2001, Luigi
Narbone, Maslahatgzar, Avrupa Komisyonu Trkiye Temsilcisi'nin aklamas,
ak toplum e-dergi, .liberal-dt.org.tr

121

anmsanmaldr. O Avrupa lkelerindeki devlet dzenini korumaya

ynelik, ceza yasalar anmsanmaldr. Byle yaplrsa grlecektir
ki, yz binlerce, milyonlarca euro'luk ve gerekten liberal projelere
asl gereksinimi olanlar, Bat Avrupa lkeleridir. MPS'den ABD'ye
uzanan proje yolunda, NED kaynaklarnn ve ABD Cumhuriyeti
Parti'nin uzants IRI'nin projelerinin boa gitmedii grlyor.

DENEYML YABANCI ELEMANLAR

Liberte A.'nin yayn ve danma kurullarnda Bat dnyasnn
liberal-muhafazakr yldzlarndan birkana bakarsak, kkn
derinlii hakknda bir fikir sahibi olunabilir. te klavuzluk yapan
birka iyi adam:
Norman Stone: Oxford Universitesi'nden muhafazakr olarak
tannan tarihi. Harvard niversitesi'nde casusluk konferans dikkat
ekicidir. Bu konferans, Stone'un ifadesiyle "Amerikan istihbarat
tarafndan dzenlenmi" ve ABD Savunma Bakanl tarafndan
finanse edilmitir. Stone, Bilkent niversitesi'nde eitmenlik grevini
[122]
srdrmektedir.
Gary S. Becker ve Richard Max Hartwell: Hoover Institution
[123]
retim yelerinden.
Becker ve Hartwell ayn zamanda, Reagan
[124]
destekisi AEI'de akademik danmanlk yapmlardr.
Anthony Flew: ngiltere muhafazakrlarnn Western Goals
(Bat Hedefleri / kuruluu 1985) adl rgtnn destekisidir. ngiliz
muhafazakrlarnn rgt ve ayn zamanda rk Rodezya
ynetimini destekleyen Monday Club'n ikinci bakanln
[125]
yapmtr.
James M. Buchanan: AEI grevlilerindendir. 1984-1986
arasnda Mont Pelerin Society bakanln yapmtr.
Richard Epstein: ikago niversitesi, 'Yahudi' lobisindendir.
122

John Trumpbour, Harvard in Service to the National Security State, caq,

1991, 38, s. 12-16
123
Hoover Institution, Standford niversitesi'nde yar-zerk olarak, 1919'da
Herbert Hoover (sonradan ABD Bakan) tarafndan kurulmutur. ABD Bakan
Gerald Ford'a "solcu" diyecek denli tutucu bir kii olan W. Glenn Campbell, 30 yl
bakanln yapmtr. Hoover Institution 120 milyon dolarlk bir kaynaa
sahiptir. Yllk iletme btesi 15 Milyon dolardr ve 100 kalc retim yesi, 40
konuk retim yesi ile 120 aratrmacya sahiptir.
124
AEI (American Enterprise Institute for Public Policy Research): ABD'de
Cumhuriyeti Parti'nin muhafazakar politikalarnn desktekisi olarak kuruldu.
Yurtd operasyonlarnda, rnein Nikaragua- Contra operasyonunda, etkin
grev ald. Bk. Ek 16.
125
Western Goals, 1979'da Amerika'da kuruldu. Irangate olaynda para kanal
grevi grd.. WG'nin ilikileri Moon tarikatndan, CIA'ya uzanmaktadr. WG ve
Singlaub iin Bk. Ek 7.

Imad ad Dean Ahmad: Minaret Freedom Institute (Minare

zgrlk) rgtnn kurucu bakandr. "Minaret," kurulu amacn
liberallerin gereksinmesine uygun olarak yle belirtiyor: "slm
lkelerinde
serbest-Pazar
ekonomisini
yaygnlatrmak."
Pakistanllarn kurmu olduu Minaret adl rgt, Georgetown
niversitesi'nde yerleik, CMCU (Center for Mslim Christian
Understanding) ile birlikte Trkiye'ye ynelik, slamc muhalefeti
[126 / 127]
destekleyecek almalar da yapmaktadr.
LDT'nin uluslararas ilikilerine baklrsa, muhafazakr
yabanclar ve ABD Cumhuriyeti Partisi, ngiliz Tatcheristler,
Trkiye'de her bir dzeni deitirme kararllndalar. Gerekten
liberal ekibi grnce herhalde kendileri de 'muhafaza' etmeyi bir
yana brakp, iktisatta olduu denli, toplumsal kurgu da da
liberalleeceklerdir. Sonu olarak; liberallemenin bir kanad, Mont
Pelerin Society ve
Atlas Foundation merkezli zalizme, teki kanad da
Georgetown niversitesi'nin modern misyonerlik oda Hristiyan
Mslman Anlay Merkezi (CMCU)'nin zgn almalarna
uzanyor.
Yeniden yaplandrlm, slmi Demokrasi ve Dinleraras ya
da etnikler aras diyalog toplantlarnda piirilmi liderler ile
uluslararas "workshop" projelerinde yetimi kadrolardan oluan
yeni siyasal partilerin doumuna az kalmtr.
Bu ilkelere sahip bir ya da iki siyasal partinin oluturulmas,
"project democracy" uygulamasnn en ciddi aamasdr. Tarihsel
izgide olumu, partilerin ve liderlerinin tasfiyesine ynelik medya
propagandasnn ve ARI, LDT, TSAD vb. "sivil" toplum rgtlerinin
klar bunu aka gsteriyor.
Bu arada belirtmeliyiz ki, ngilizlerin ban ektii uluslararas
liberal hareket ya da liberallerin tanmyla 'liberal enternasyonal' ile
yurdumuzdaki ortamn liberallemesinden, daha geni zgrlkler,
126

CMCU'nun kadrolu eleman Avis Asiye Allman, her yl Trkiye'ye geliyor ve

Topkap mzesinde almalar yapyor. Avis, ayn zamanda "Mslman
arkadalar" dedii kiilerle de alyor. Minaret'in desteiyle srdrd
almalaryla ilgili olarak, Temmuz 1999'da, bir konferans veriyor ve Trkiye'de
dindarlara byk bask yapldn, 28 ubat 1997 kararlaryla islamclara
saldrldn, Refah Partisinin ve dini okullarn kapatldn anlatyor ve zgrlk
kahraman iln ettii Merve Kavak'y vyor ve Trkiye'ye kar balatlan
kampanyay destekliyordu. Bk. Blm: Mslim Friend in stanbul.
127
1988'de Campus Watch ile gren, CIA Akademi ilikileri eski Koordinatr
Arthur Hulnick, okullarn ynetimlerine kendi elemanlarn yerletirdiklerini
belirtir. Campus Watch, bu okullardan 10'nuve grevlileri yaynlar: Boston Unv.
(Arthur Hulnick), Miami Unv. (Michael Kline), George Washington Unv. (Laurie
Kurtzweg ve Stanley S. Uedlington), Jacksonville Unv. (David matthews), Texas
Unv. - Austin (James Mclnnis), Rochester Institute of Technology (Robert
Merisko),ve Georgetown Unv. (Noel Firth ve Harold Bean). Ami Chen Mills,
a.g.k. s.30.

anlayanlar arasnda elbette bir ayrm vardr. Tersinden sylemek

gerekirse, 'liberal' olmaktan zgr olmay anlayan iyi niyetli liberaller,
ulusal devletlerin ykmn ve tm snrlarn kaldrlmasyla, dnya
piyasalarnn ele geirilmesini rgtleyenleri iyi tanmaldrlar.
Bilmeyerek bu ykc deirmene su tayanlarn bir kez daha
durum deerlendirmesi yapmalarnda ve kartellerle 'enternasyonal'
balantlarda ve yabanc devletin hazinesinden beslenen rgtlerle
ilikilerde biraz daha zenli davranmalarnda yarar var. nk,
toplumsal demokrasi alannda, devlet gcn, zellikle yabanc
devlet
gcn
ele
geirenlerin
reticileri
ezmelerinin
[128]
engellenmesinde liberallere de gereksinim vardr.

128

Trkiye liberal hareketinin bir blmnn Alman rgtleriyle akal ilikileri

hakknda geni bilgi iin "Ergn Poyraz, AKPapann Temel gds" kitabna
baklabilir.

ABD HAZNES VE ALMAN "STFTUNG"

DESTE
rtl operasyonlara dnmeye
gerek yok ..rtl operasyonla
uygulanm birok program (artk
imdi) olduka ak biimde ve
sonu
olarak,
(hi)
itirazsz
gerekletirilmektedir."
William
Colby, CIA Direktr.

CIA yneticisi William Colby, rtl ileri imdi aktan

yapyoruz, yasalara uyduruyoruz, ajan yerine yandalar rgtlyoruz,
rtl, yani gizliden gizliye yaptklarmz demokratik ve liberal bir
ortamda ak ak yapyoruz, demeye getiriyor. CIA ilerinin
rtsnn altnda neler olduunu anlatmaya gerek yoktur. Ortalkta
kirlenmi operasyonlarn raporlar dolap duruyor. Elbette gerek
bilginin peinde koanlar iin bu byle. Seminerlerde gzleri
boyananlara pek uygun gelmeyecek bilgilerdir bunlar. Colby'nin
szleri bizi balamaz, diyeceklere bir bilgi daha sunmak gerekiyor.
[129]
Colby'nin ei NED'in yneticileri arasndadr.
"Ak ve zel bir mekanizma'' kurumu NED'in dolarlarnn
Trkiye'nin i politikasna katks liberal militanlarla snrl olamaz. Bu
konuda ciddi bir rnek daha eklenmeli ki, NED dolarnn liberal ya da
solcu ayrmad grlsn.
IRI raporuna gre; 1995 ylnda Stratejik Aratrmalar Vakf ve
Strateji Mori Ltd. ile ibirlii yapan Amerikallar, Trkiye'de seime
ynelik almalar yapyorlar. Trk semenlerinin grlerini, partiler
hakkndaki dncelerini, yerel ynetim hizmetlerine ilikin
deerlendirmelerini
ve
Trk
demokrasisi
hakknda
genel
deerlendirmeyi saptyorlar. zetle, elin Amerikals geliyor ve
ierdeki 'partner' ile Trkiye'nin seim ortamn nceden ayrntlaryla
belirliyor.
in ucu effafla dayandndan sylenecek bir ey
bulamayanlara anmsatalm. Trkiye, CHP'ye yeni genel bakan olan
Deniz Baykal'n hkmeti bozmasnn ardndan, yine Deniz Baykal'n
yeni hkmete girme koulu olarak erken genel seimi dayatmas
zerine Aralk 1995'de seim karar alyor. Bu iin IRI'nin aratrmalla bir ilikisi olamaz kukusuz. nk CHP, Atatrk'n partisidir ve
129

'olitical Action - n the pen, VVilliam Colby" The Washington Post, 14 March
1982

"stikll-i Tam" temel ilkesidir.

Erken seim kararndan yedi ay nce, 27-28 Nisan 1995'de
Bakent Ankara'da Sheraton Oteli'nin salonunda, "Demokrasi ve
Kimlik" adyla bir konferans dzenleniyor. Konferansa eski CIA
istasyon eflerinden, RAND uzman Graham Edmund Fuller
getiriliyor. Toplanty IRI ve Stratejik Aratrmalar Vakf (SAV)
[130]
birlikte rgtlyorlar.
NED raporlarna gre projenin zeti aynen
yle:
Grantor: National Endovoment for Democracy (NED)
Grantee(s): Strategic Research Foundation (SAV) Subgrantee(s):
-Country(ies): TURKEY Region(s): Middle East Subject(s):
Public Policy Period: 1995 Amount: $20.000
Publication(s): - Program Summary: The Strategic Research
Foundation receiued NED support to bring together different
segments of Turkish society in a two-day conference to
discuss the issue of democracy and identity, as a first step to
promoting democratic soutions to Turkey's most explosive
problem. (3/95)"
Bilgilerin belgeye dayanmadn ileri srenler iin zgn
metnini, eviri yapmadan, olduu gibi aktardmz, 20.000 dolarlk
ve iki gnlk projenin zetine gre; Stratejik Aratrmalar Vakf,
NED'in desteini alarak, Trk toplumunun deiik kesimlerini,
demokrasi ve kimlik konularn tartmak zere toplam ve bu i,
Trkiye'nin patlamaya en 'hazr' sorununa demokratik zm bulmak
iin ilk adm atmtr. Burada sz edilen "kimlik" ne mene bir eydi
ki, patlamaya hazr bir sorun oluyor, diye meraka gerek yoktur. in
iinde CIA eski eflerinden Graham Edmund Fuller olunca, projenin
kimlii de bellidir, zm de!
Graham Edmund Fuller, Trkiye Cumhuriyeti'nin kurulu
ilkelerinin yanlln, bu ilkelerin Trkiye'nin gelimesini nlediini,
Atatrk'n modasnn getiini, ynlendirici usta slubuyla bir gzel
[131]
anlatmt.
Kimlikten neyi anlad, sonraki yllarda yapaca din
ve Nurculuk aratrmalarndan da belli olacakt.
SAV, 1993'de Ankara'da kuruldu. 1995'de ye says 30,
alan eleman says ise 24 idi. Kurucular ve yneticileri: G.
apolu, Selim Yaar (1996'da Bk.), smet Grbz Civelek, Kazm
Yalnolu, Vefa Erarslan, Osman Tan, Cengiz Erol. Fuller, eski
130
131

Trkiye, o zaman, gelecek on ylda Ortadou siyasetine kukusuz daha bir

zen gsterecektir. Bu deiiklik, birok etmene baldr: iktisadi gereksinim, A.T
(sonra AB)'den dlanmasnn ardndan yeni etki alan seeneklerine duyulan
gereksinim, Kafkasya ve orta Asya cumhuriyetleriyle yeni balar kurma frsatlar
ve ran krfezinde kargaann ykselmesi ve Atatrk yaltlmlktan giderek
uzaklamak." Graham E. Fuller and lan O.Lesser with Paul fi. Henze and
J.F.Brown, Turkey's New Geopolitics From the balkans to Western China, s.91

Trkiye stasyon efi Henze'nin katklaryla 1993'de RAND adna

yaynlanan kitapta, Trkiye'nin geleceini okumutur, Gelecein
belirlemesinde byk deneyi ve pay olanlarn ngrleri kesinlie
yakndr. Ayrca Trkiye'nin ABD ve srail karlar dorultusunda
cihanda sulh ilkesinden kopartlmas iin gerekenleri bildirir
niteliktedir.
Bir toplantya "bilimsel" demekle "bilimsel" oluyorsa; tarihteki
birok benzeri toplant da "bilimsel" olamaz myd? rnein 1919
ylnda Trkiye'nin kimlik sorunlarn, topraklaryla birlikte zmek
zere toplanan 'Paris Konferans' da 'bilimsel toplant' olmu oluyor.
O konferanslara, paylamc konferans diyerek kar kp, savaa
tutuanlar herhalde 'blnme sendromu' na kaplmlard.
Trkiye'de "kimlik" sorunlarn "bilimsel" klfla tartmak zere
illaki eski istihbaratlar m gerekiyordu? Mnafn, kt niyetlinin
biri kalkp, stelik yabancdan 20.000 dolar da alnm dedikten
sonra bu ii, mtareke dnemlerindeki "ilmi" toplantlara ve
"muhipler" cemiyetlerinin ilerine benzetmeye kalkarsa ne denebilir?
Bu sorunun yantn ada "project democracy"nin 1917-1923
dnemi kitaplarna brakalm ve sz konusu "demokrasi" ve "kimlik"
toplantsnn baz aktrlerini anmsayalm.
Georgetown niversitesi'nde Trk Aratrmalar Blm'n
kurmu olan Profesr Sabri Sayar bu toplantya katlyor. Hotel
Sheraton' un salonunda bir baka yetkin kii daha bulunmaktadr.
George S. Harris, Trkiye'yi yakndan tanyan bir istihbarat
uzmandr. Genliinden balayarak Trkiye'de bulunmu olmasnn
yannda, Harris'i bylesine nemli bir toplantya getiren neden, onun
blgesel uzmanlk alanyla da yakndan ilikilidir. Harris, ABD
stihbarat ve Aratrma Brosunda Yakndou ve Gney Asya Analiz
[132 / 133]
Brosu'nun da direktrdr.
Harris, 1995 baharnda yapt aklamayla, sonraki yllarda
Trkiye'nin gndemine oturacak olan balklar belirler:
"Bakanlk sistemi Trkiye iin yararl olacaktr. (..) Artk
Sovyetler Birlii yok. Amerika'nn dnyadaki karlarnda
deiiklikler oldu. Bu erevede pek ok lke gibi srail de
132

George S. Harris (1931-): Harvard Tarih Blmn bitirdi. Trk Tarihi

aratrd (1954-55 Ankara Unv. Dil ve Tarih Fakltesi), ABD Hava Kuvvetleri
istihbaratnda, Ankara'da "Operasyonel Agent"'(atae: 1957-1962), Dileri
Melbourne / Avustralya siyasi grevli (1963-1965. Amerikan Cumhuriyeti Partisi
yelerinin muhafazakar rgt Heritage (Miras) Foundation' da, 1984 "TrkAmerikan likileri Kapsamnda Ortadou" konferansnn editrln yapt.
Harris'in Trkiye ile ilgili kitaplar: Trk Siyasetinde
Ordunun Rol, Trkiye'de Komnizmin Kkleri, Sorunlu Mttefik, Krizlerle
Mcadele Eden Trkiye. Doan Uyar, "Trk solu, dierlerinden daha
ulusalc"sylei, Aydnlk, 27 Mays 1995, s. 12-13 ve J. Mader,who is who in
CIA, s 222
133
Ann L. Brownson, Federal Staff Directory 1992, s.603

nemini yitirdi. (..) Kuzey Irak bir sre daha zel blge olarak
[134]
kalacak. 5-10 yl iinde daha demokratik hale gelecektir.'
Bu nller, o denli ileri grldrler ki, Trkiye yakn
gelecei stne ne dedilerse gereklemitir. slam ve Demokrasi
bulumasndan tutun da, Irak'n paralanm topraklarnda yeeren
ABD gdml demokrasi ortamnda PKK kamplar ve Kuzey Irak'ta
gdlebilir bir devlet kurma admlarna dek, her ey istee uygundur.
Ancak ustalarn bazen ngrlerinin ne denli tersine iledii de
grlr.
Eski istihbarat "srail de nemini yitirdi" demiti ama,
2001'den 2002'ye sarkan byk bir saldryla Filistinlilerin elinde
kalan son topraklar da igal ederek kyma balayan srail, dnyann
kaderini belirleyecek olan ABD'nin Ortadou mdahalesinin yollarn
amaya balad. Harris'in bu tr szlerine "yanla yneltme" ya da
"yanl bilgilendirme" demek, "project democracy" iini kmsemek
olur. Onlarn bu tr, yanltma ve ynlendirme politikalarna
Trkiye'den byk bir i destek de rgtlenmitir. Baarnn ne
kadar "project democracy"ye, ne kadar dolara, ne kadarnn dolarl
operasyona ortak olanlara, ne kadar da para piyasas
speklatrlerine baml olduunu lmek imdilik olanaksz.
SAV Bakan, Aralk 1995 erken seimine iki ay kala, DSP'ye
kayt yaptrdktan sonra, DSP adna TBMM Bte Plan Komisyonu
yeliine seiliyor. Bir politikac iin en nemli basamak olan TBMM
parti grup szcl grevini stleniyor.
Kader midir, nedir? Sonraki yllarda Ecevit Babakan olacak
ve ABD'ye muhta kalnca, Amerika'dan Kemal Dervi adl Dnya
bankas memurunu getirip iktisadi durumu dzeltmek ve daha
nemlisi, ABD'den destek salamak zere, hkmetin sanki byk
[135]
ortaym
gibi,
bakanlk
koltuuna
oturtacaktr.
Eski
babakanlardan Tansu iller de "'Aralarnda adam yok muydu da
dardan adam getirdiler?" diye ac ac soracaktr.
Acaba, Blent Ecevit bu hallere deceini bilse, Trk
partilerinin demokratikletirme projelerinin yetkin bilimcilerini
"disiplin" gerekesiyle partiden uzaklatrr myd? Bu sorunun yant,
Ecevit'in 2001 baharnda ABD Bakan George Walker Bush Jr.'a
134
135

Doan Uyar, a.g.y.

Kemal Derviin yardmcs Oya nl Kzl da, Dnya Bankas'nda

alm ve Dervi'den alt ay nce Trkiye'ye gelmiti. O.. Kzl, zamann
Devlet Bakan Fikret nl'nn kzdr. O.. Kzl, TED ve ODTden sonra,
Erdal nn'nn yazd Referans mektubuyla ve Milli Eitim Bakanl
bursu ile ABD'de Georgetovvn niversitesi'ne gitmi, ama burs karl zorunlu
hizmete dnmemi, burs bedelini aylk 450 milyon TL olarak Fikret nl
demektedir. ABD'de bir yl sonra Dnya Bankas'na Kemal Dervi tarafndan
alnm, Ortadou ve Kuzey Afrika Blmnde 3 yl portfy yneticilii yapm ve
Mart 2001'de T.C Devlet Bakan olan K. Dervi'in badanmanlk grevine
balam; ierde ve dard elik etmitir.

gece yarlar telefon edip, para ilerinde yardm istemesi ve bu

isteini Trk kamuoyunun nne kp, ince ince anlatma
konumlarna dmesinde bulunacaktr. Siyasi kader bazen acmasz
olaylar hazrlyor.

IRI LE ORTAK GRMENN SONU

24-27 Nisan 1995'de Fuller'in katlmyla dzenlenen
"Demokrasi ve Kimlik" konferansnn ve IRI'nin dolarlaryla
gerekletirilen yoklamalarn ve Aralk 1995 genel seiminin
ardndan SAV'dan aklamalar gelir. Gkhan apolu, Cengiz Erol
Prof. ODT) ve smet Grbz Civelek (Trabzon valisi) tarafndan
kurulmu olan SAV'nn kurucu bakan vakftan ayrlr. adam
Selim Yaar bakanlndaki SAV ynetimi, IRI'yi ardklarn
belirterek u aklamada bulunurlar:
"IRI temsilcileri Trkiye'ye geldi. Onlara ilkelerimizi bildirdik.
Trkiye'nin
karn
her eyin
stnde
tuttuumuzu
anlattk. Bunun zerine IRI bizimle olan ilikisini kesti."
Bu yorum, gerei ne denli yanstyor, kiisel krgnlklarn
pay var mdr? Bu ayr bir konudur. Ama eski Bakan'n Aydnlk
dergisine yansyan yant daha da ilgintir:
"Graham Edmund Fuller'in davet edilecei konferans hem
Genel Kurul'da alnm bir karard, hem de Ynetim Kurulu
kararnda . Grbz Civelek'in de imzas vardr, Cengiz
Erol'un da (..) mer Tarkan (..) Demirel onu Basn Yayn
Genel Mdr yapt. Sonra Cumhurbakanl danman,
ondan sonra YDH'de Genel Koordinatr oldu... Onlara vakfn
gelir kaynaklarn sorar msnz? (..) Sizin yazdklarnz
dorudur. IRI'nin NED'den kaynak ald, NED de ABD
kongresinden alr. (..) Ama, Avrupa Birliinden de kaynak
alrsnz. Siz de alrsnz dernek veya vakf kurarsanz. IHD de
alr. (..) Avrupa Birlii'nden alnan kaynan da ardnda
hkmet vard. Marmara Belediyeler Birlii de kaynak ald.
TDV (Trk Demokrasi Vakf) da almtr. stanbul'daki TESEV
de almtr IRI'den. Herkes kaynak alr. Bu ilerin almas
"Think Tank'lerin almas, siz proje sunarsnz..."
Eski bakan , IRI ile SAV in ilikilerinin kesilmesi konusunda
da ilgin bir aklama yapyor: "..IRI onlarn kaynan kesti. IRI
istemedi. Onlar uzatmak istediler." Ve ekli-yor: "Trabzon Valisi
Civelek bu iin iinde olduu ve genel sayman olarak btn
demeleri onun yapt... (..) mer Tarkan, sizin kurduunuz partiyi
kim destekliyor?"
Bu son sorunun stnde ne denli durulsa azdr. Yeni
Demokrasi Hareketi ile II. Cumhuriyetileri, marjinalleri, hatta Altan
kardeleri, Kemal Dervi'i evresine toplayan Cem Boyner'in partisi
midir, kastedilen? Anmsanacaktr; bu hareket, medyann hemen

hemen tmnn gzdesi olup kmt. Bu harekette anlalmayan,

SAV eski Bakan'nn sz etmi olduu para kaynayla YDH'
ilikisidir. Cem Boyner, piyasada tannm bir iadamdr. stelik
hareketi destekleyenler arasnda nl kiiler, Dnya Bankas'ndan
Kemal Dervi gibi deerler de vardr. Bu durumda, hareketin
dardan parasal destek alm olma olasl kabul edilir gibi deil.
lkeyi kurtarmaya soyunan, ounlukla paral insanlarn desteini
alan, deneyimli devlet elemanlarn kadrosu iinde bulunduran
hareketin, daryla, hem de yabanc rgtlerle, paral ilikiler kurup
kurmad ancak NED kaynaklarnca bilinebilir. Bu savn gerekliine
inanmak, Trkiye demokrasisinin iyice da baland 'sendromu' na
yol aar ki, bu byk bir tehlikeye de iaret eder. Bunu uzak bir
olaslk ve sylenenleri abart olarak deerlendirebiliriz.
imdi yeniden 1995 sonuna dnp, "IRI - SAV - Strateji Mori
ortak almasnn ardndan yaplan seimlerde, erken seim karar
aldrm olan CHP ne yapyor?" diye sorabiliriz. Yant ksadr: CHP,
byk umutlarla girdii seimde yeniliyor, milletvekili says yar
yarya dmtr.

IRI'NN TRKYE'DE SEM YOKLAMASI VE ADI

VERLMEYEN RGT
Tarihinde ilk kez, rejimine zt bir yaplanmay, imparatorluk
topraklar zerinde hkm srm olan Osmanl devlet dzenine geri
dnmeyi savunan, hatta bununla bile yetinmeyerek, dinsel esaslarla
devlet ynetileceine inanan siyasal hareket, ABD'den destek ald
ve laikliin, ada kadn imajyla, inanlarn ylmaz savunucusu
olarak ne kan Tansu iller ile ii balayp hkmet olacak ve
yl sonra ABD'nin Washington'unda bir salonda bu hkmetin
Babakan Prof. Necmettin Erbakan'a "Trkiye'ye slami demokrasiyi
tattrd" iin onur dl verilecektir.
Ksa ad ISNA (Islamic Society of North America / Kuzey
Amerika slam Cemiyeti) olan rgtn toplantsna ABD Bakan
yardmcs Al Gore da bir kutlama mesaj yollayacaktr. Trkiye
ISNA'nn yneticilerinden Yusuf Ziya Kavak ve Merve Kavak
sayesinde, ancak 1999 seimlerinden sonra tanyacaktr. iller de
1999 seim propagandasnda barts datp, "inancnzn
kefili benim!" diyerek oy isteyecektir.
te bylece, Liberal Dnce Topluluu'nun "Kemalist
ekirdekli" rejimin yklmas iin, Nisan 1995'de ngrd aralarn
en nemli gc, slami hareketin ykseliinin meyvesi alnm oluyor.
Zaten, Sabri Sayar'nn hazrlad sylenen RAND 1990 raporu da
aynen byle ngryor; slami hareket ykselecektir; islami hareket
ABD'ye zarar vermez, Krt hareketi slami hareketle birleirse
[136]
glenir diyordu.
136

Savunma Mstearl iin Sabri Sayar'ya hazrlattrld anlalyor-Fehmi

Koru", kan Gizli Belgelerinde Trkiye'de slamc Akmlar, "The Prospects for

IRI'nin 1995 Trkiye almalarnn arkasndan bunlar oluyor.

DSP'den uzaklatrlan kamuoyu aratrmacs Blent Tanla ise, CHP
ynetimine giriyordu. 1998 sonlarna doru CHP'nin oylarnn
ykseldiine inanlyor, hkmeti dardan destekleyen CHP
desteini ekiyor ve Trkiye bir kez daha erken seime srkleniyor.
Sonu malum, Cumhuriyet devletini kuran Cumhuriyet Halk Frkas'nn
devam olan CHP meclise bir tek ye bile sokamyor vs.
Bu aamada S.A.V'na ba yaplmasnn gerekesinin IRI'nin
proje tantm zetinden bir kez daha okuyalm:
"Bu program dahilinde, 1994 ylnda kurulmu olan, kr
amac gtmeyen, Ankara'da yerleik hkmet d bir rgt
olan ve Trkiye'nin nde gelen partilerden bamsz dnce
topluluu (zelliini tayan) Stratejik Aratrmalar Vakf'na
dorudan pautsal yardm yaplacaktr. IRI, SAV ve stanbulda
yerleik bir baka yerel ortayla birlikte bir dizi kamuoyu
aratrmas yapacaktr."
"Bir baka yerel rgt'n kimliinin bildirilmemesiyle yine
effafla aykr hareket eden IRI, aratrmann amalarn da iyi bir
sylemle koyuyor:
"Bu aratrmalar ekonomik ve siyasal reformlarn, dinsel
yaklamlarn ve 1994 sonbaharnda Trkiye'deki Politik
Tkankln Giderilmesi ile ilgili raporda belirtilenler dahil, ok
eitli dier konular lecektir. Yoklama projesi her ayda
bir yoklamay ve yoklama rgtlerine teknik yardm
kapsayacaktr. Yoklamalarn sonular i ve d basna,
hkmet d rgtlere ve Trk politik partilerine verilecektir."
Amerikan muhafazakrlarnn rgt IRI, bu i iin Stratejik
Aratrmalar Vakf'na "dorudan" 170,173 $ destek salandn
[137]
belirtiyor.
Amerikal ustalarn, sonularn alnca herkese bilgi
vereceiz dedikleri, kamu yoklamalarnn amac olan "Trkiye'de
Politik Tkankln Giderilmesi" iini baardklar kesin. Bunun iin
yukarda zetlediimiz erken seim ortamna, seimin aktrlerini,
seimler sonucunda Trkiye'nin iine srklendii, din tartmalaryla
i ie gemi, siyasal dzensizlik ve bunalm dnemlerini anmsamak
yeter de artar.
NED'in ekirdek rgtleri, partilerle dorudan iliki kuruyor ve
trl atlye almalarna balyorlar. NED operasyonunu, 1996'ya
dek, vakf, dernek, belediyeler vesaire ilikileriyle srdrlrken,
sonraki yllarda yeni bir aamaya ykseldii grlyor. Bu dnemde
partilerle dorudan ilikiye geiliyor, yasa tasarlar hazrlanyor, parti
ii eitimler rgtleniyor. Gdml demokrasi ihrac ve gdml din
Islamic Fundamentalism in Turkey - RAND Coop. 1989"den Tercme: Ylmaz
Polat, Takdim: Fehmi Koru, Beyan Yaynlar, stanbul. Austos 1990, Takdim,
s.11
137
NED Annual Report 1995

hrriyeti ihrac, d destekle ile i ie geiyor.

[138]

Trk halk olan biteni ayrmsayamadndan, seimlere

girerken, laiklik konusunda ABD'den medet umuyordu. Oysa
uygulamann sahibi zaten Amerika'dr. Trkiye, solcu-laiklik yanls
diye seiyor ama, seilenler ABD'nin tutucu partisinin uzants
rgtle almalar yapyor.
Trkiye, "kurtulu slm'dadr" dedii iin oy veriyor, ama lider
slm lkelerinin petrolne gz diken, o lkeleri savalara srkleyen
lkeye gidip, orada ynetime destek olan rgtten dl alyor. Trk
halk "unun urasnda seim olal ne geti ki, imdi niin seime
gidiyoruz?" diye soruyor, ama iin iinden kamyor. Trk halk
aryor, ne sac sacya, ne solcu solcuya, ne milliyeti
milliyetiye, ne dinci dinciye, ne Kemalist Kemalist'e ve ne de
Atatrk Atatrkye benzer olmu.
te ok masum yoklamalarn sonular budur. ler, yoklama
ve ynlendirmeyle kalsa iyi. Demokratik, liberal dmeni eline geiren
NED kanallar, vakf-dernek-kii ilikilerinden bir st ilikiye
geiyorlar ve partilerle dorudan almaya balyorlar. Bu dnem
almalarnn kantlar, ihra ustalarnn proje sayfalarnda yer
alyor.

ABD RGTLERYLE TRKYE'DE "PART

ETM"
NED'in Trkiye operasyon dnemi, 1995 erken seim
[139]
sonrasnda yeni bir evreye girdi.
SAV'in eski bakan da DSP'den
milletvekili oldu ve 1995'de Anadolu Stratejik Aratrmalar Vakf
[140]
(ANSAV)'n kurdu.
NED elemanlar, YDH deneyiminden ders karm
olmalarndan m, yoksa uzun dnemli senaryo uygulama
ustalklarndan m, bilinmez, Trkiye'nin tm partilerini eitmeye
karar verdiler. Onlarn deyimiyle, bu giriime bir kanal* bulmak
gerekirdi. Devreye IRI girdi ve ANSAV'n almalarna, 1996 ylnda
138

"ekirdek rgt" NED raporlarndaki "core organizations" adlandrmasnn

evirisi olarak olduu gibi alnmtr.
139
AA. 19 Mart 1997: DSP Genel Bakan Blent Ecevit, Meclis grup
toplantsnda yapt konumada, kesin ihra istemiyle disiplin kuruluna sevk
edilen milletvekilleri Blent Tanla, Gkhan apolu ve Bekir Yurdagl hakknda
aklamalarda bulundu. Ecevit "Bir genel bakan olarak benim iin en zc
durum disiplin ilemi uygulamaya mecbur kalmaktr. Refahyol' dan kurtulmak iin
somut zm teklifleri ile mcadele verrken, kendi iinde kavgal bir parti
grnts vermeyi gze alamazdk" dedi.
140
ANSAV'n 1995'deki ye says 22. Ynetimi: G. apolu (Bk.), Ali Saati,
Blent orap, Glnur Muradolu, mer Faruk Genkaya, Bahri Ylmaz, Metin
Ger, Lale Tomruk Amerika'da "Conduit" szc operasyonlara deer
aktarmnda araclk yapan kurulumu ya da kiiler iin kullanlmaktadr

12 aylk proje iin 189.604,00 dolar tahsis etti. Bu yeni proje NED
raporunda ylece tantlyordu:
"Uluslararas Cumhuriyet Enstits (IRI) Trkiye'nin nde
gelen partilerinin gl bir rgtlenme kurup, politik, iletiim
ve iliki kurma yntemlerini gelitirerek ve parti rgtlerine
kadnlarn katlmn artrarak demokratik temsilinde daha iyi
bir kanal oluturmalarna yardmc olmak zere, Fon (NED)'un
desteini almtr."
Zaten btn sorun da buradadr. Trkiye'de partiler yeni
kurulmutur. Ne gemileri vardr ne de tarihsel ve siyasal kltrleri.
NED olmasa ne yaparlard bilinmez, ama NED olunca ne yapacaklar
projede yazlyor:
"IRI, belli bal partilerin, politik iletiim ve iliki kurma
stratejileri, yerel parti rgtlerinin gelitirilmesi ve kadnlarn
nderlik eitimleri konularnda bir dizi eitim atlyesi
oluturacaktr. Partilere dorudan yardm yaplmasna ek
olarak IRI, Ankara'da 'yerleik parti d bir kamu kuruluu
olan ve daha demokratik bir rgtlenmeye ynlendirecek
partiler yasas reformlarn aratrmak zere Trk politik parti
yneticilerini bir araya getiren atlye almalarn yrten
Anadolu Stratejik Aratrmalar Vakf'n desteklemek zere
20.000,00 US dolar destek ba salayacaktr. "
te ANSAV'n ve benzerlerinin nemi de buradadr. ANSAV
parti yneticilerini bir araya getirecek, atlyeler oluturacak. IRI de
onlarla ayr ayr atlyeler kuracaktr. Atlyelerde Amerikan ii partiler
yasas allacak. ANSAV'n amac 'Trkiye'deki politik partilerin
yaplarn deitirmeye zendirmek ve partiler aras egdm
gelitirmektir."
ANSAV, milletvekillerini bu kez NDI (National Democracy
institute / Milli Demokrasi Enstits) ile buluturuyor. 10-11 Nisan
1997
arasnda
apolu
bakanlnda
birleen
vekiller,
Amerikallarla atlyede almaya balyorlar ve Trklerin yzlerce
yldr kurduklar devletlerde ve son 120 yldr srdrdkleri millet
meclisi almalarnda bir trl renemedikleri "ahl" yeni
vekillere ve partilere retmek zere Amerikallarn yardmyla
"siyasi ahlk kurallar" yasas hazrlamaya balyorlar ve "Aklk,
Drstlk, Liderlik" tanmlarn belirleyen TBMM yesi vekiller, be
ilke stnde uzlayorlar:
"1) Milletvekilliiyle badamayan iler tanmnn yeniden
yaplarak, ilgili mevzuatn buna uygun olarak deitirilmesi,
2) Milletvekillerinin gelir ve servet beyannamelerinin aklk
ilkesine uygun olarak kaynaklaryla birlikte kamuoyuna
dzenli olarak aklanmas,
3) Milletvekillerinin yasama grevlerinin daha etkin bir
ekilde yapmalar ynnde, TBMM Genel Kurulu'na ve

komisyonlarna devamlarn salayacak nlemlerin alnmas,

4) Dokunulmazln yasad ve siyasal ahlakd eylem ve
ilemler iin bir zrh olarak kullanlmasnn nlenmesi ve
dokunulmazln yasama sorumsuzluuyla snrlandrlmas,
5) Milletvekillerinin seim harcamalarnn
[141]
kaynaklarnn denetlenmesi."

ve

bunlarn

'Aklk' ve 'drstlk' renmek iin, Amerikallarla

toplanacaklarna herhangi bir kye gitseler ve kahvehanede halka
sorsalard, ii daha kolay ve yeterince aklkla renebilirlerdi bu
vekiller. stelik o denli dolar harcamaya da gerek kalmazd. yi de u
ilkelere ne demeli? Milletin vekilleri, Amerikan dolaryla alan bir
atlyenin demesiyle, zaten yapmalar gereken ileri ve uymalar
gereken asgari ahlak kurallarn ilke edinsek mi, edinmesek mi, diye
sorar olmular.
Bir byk sorun daha var. Amerikallar ne de olsa yabanc
saylrlar. Ahlak yasas hazrlayclar ilkeleri eksik anlam olabilirler.
Ahlak yasas ithalcileri u maddeyi de pekl koyabilirlerdi:
"Yabanc
devletlerin
kurulularndan
para
alarak,
dzenlenecek ahlk kurslarna katlmak da yabanc parasyla
desteklenen
almalarla
ynlendirilmek
de
Trk
milletvekilliiyle badamayan iler tanmna girer."
Ahlakl olmak iin yasa gereksinimi duyanlar, ayrca iin
sonunu da yle getirebilirlerdi:
"Milletvekillerinin seim harcamalarnn ve bunlarn
kaynaklarnn denetlenmesinin yan sra, seimlerden nce el
parasyla seim yoklamas yapmak, seimlere yabanc elinin
dolayl ya da dolaysz olarak girmesine yol aan tutumlar
taknmak, yabanc lkelerin emekli istihbaratlarnn, dileri
memurlarnn, seim ve semen dersi ile ilgili harcamalarnn
ve kaynaklarnn da denetlenmesi..."
NED'in parasyla IRI ve ANSAV'nn birlikte gerekletirecei
projenin zeti, "IRI, dorudan 3 atlyeyi (parasal olarak)
destekleyecektir," diye bitiyordu. yleyse bu NDI-ANSAV ile yeterli
sayda milletvekili, uzlama toplantsnda, belki de bir szl karar
alnmtr ve "Milletvekillerinin seim harcamalarnn ve bunlarn
kaynaklarnn denetlenmesi, dost ve mttefik lkenin katklar gibi
ayrntlar kapsamaz!" denilmitir.

AMERKALILAR HESAPLARI RYOR...

ANSAV Genel Bakan, "IRI'nin parti rgtlenmesi ve kadn
rgtlenmesi gibi konularda almas iin ANSAV'a 189.604 Dolar
verdii iddias kesinlikle doru deildir. Eer IRI ve NDI ABD'deki
141

"Siyaseti Ahlak Yasas" neriliyor, Milliyet, 29-04-1997

kendi ofis ve eleman harcamalarn katarak st kurulular olan

NED'e farkl rakam ve bilgi ilettilerse, bu bizi ilgilendiren bir konu
[142]
olmad gibi haberimiz de yoktur,"
diyor ve para iine u
aklamay getiriyor:
"ANSAV iki proje konusunda IRI ile ortak alma yapmtr.
Birinci proje, IRI'nin Strateji-Mori irketine yaptrd 'Kentte
Yaayanlarn Tutum ve ncelikleri Aratrmas' balkl
kamuoyu aratrmasnn 1996 yl banda yaynlanmasdr.
Bu kamuoyu aratrmasnn yaynlanmas iin IRI 10.000
Dolar parasal destekte bulunmutur, ikinci proje ise
Trkiye'nin en nemli konularndan biri olarak grdmz
'Parti-i Demokrasi' konusunda uluslararas katlml bir
konferans dzenlemek ve bu konferansn konumalarn
yaynlamaktr. 1996 ylnda balayan bu proje 1997
Nisan'nda sonulanmtr. Bu proje iin IRI 20.000 Dolar,
Friedrick Ebert Vakf ise 420 Milyon TL katkda bulunmutur.
1997 ylnda NDI ile ortaklaa dzenlediimiz uluslararas
'Siyasi Etik' konferansnn konumalarnn yaynlanmas iin
[143]
5.000 Dolar destek salamtr."
Vakf Bakan, aka diyor ki, 189.604 dolar deil 35.000
[144]
Dolar ve 420 Milyon lira aldk.
Geri kalan Amerikallara sormak
gerek. Bu durumda parann miktar dnda bir sorun yok gibi
grnyor. Yabanc bir kuruluun Trkiye'ye gelip kamuoyu
yoklamas yapmasn bir yana brakrsak, yabanclarn kitaplar kendi
olanaklaryla yaynlamak yerine ANSAV ile teki yerli "sivil" rgtleri
semelerinin nedenleri derin ve ciddi aklamalar gerektirir.
Aslnda, bu tr kukular da birer ayrntdr. nk sorularn,
Amerikanca bin bir trl yant bulunabilir. Ne ki, asl sorun,
NED'in durumudur. NED "Democracy Projects Database - Long
Report" un ANSAV ile ilgili blmnde aynen yle yazyor: "Grantor:
National Endouument for Democracy (NED) Grantee(s): International
Republican Institute (IRI) SubGrantee(s):Anatolian Strategic
Research Foundation (ASFR) Country(ies): Turkey Region(s): Middle
East Subject(s): Women; Political Parties (kadnlar; siyasi partiler)
Period: 1996 Amount: $ 189.604 Period : 12 months"
ANSAV'n NDI'den ald 5.000 Dolar bu parann iinde
olmasa gerek. nk "Baalan: IRI" deniyor. Bakannn
aklamasna gre, ANSAV, IRI'den 20.000 ve 10.000 dolardan
toplam 30.000 dolar alm. 189.604 eksi 30.000, eder 159.604 dolar.
ANSAV bakan, bu 159.604 dolarn IRI'nin Amerikada'ki "ofis
142

Gkhan apolu, "Aklama: ifre zc "Project Democracy" Yanl Bilgi

ve nyarglara Dayanan Bir Deerlendirme" Mdafaai Hukuk, Yl:3, Say:38,
Ekim 2001, s.62, st.2
143
Gkhan apolu, a.g.y, s.62
144
14 Haziran 1996 kurlarna gre 420 Milyon TL= 8.076 DM; 16 Haziran 1997
kurlarna gre 420 Milyon TL= 5.121 DM

harcamalar" olabilir, diyor. Bu durumda parann tmne yakn

blm, projeyle ilgili genel gider olmu oluyor. Her neyse, ABD
bakannn resmi onayn alm olan NED raporunda, IRI kanalyla
ANSAV'a 189.604,- dolarlk destek verildii belirtiliyor.
ANSAV Bakan haklysa, NED ya da IRI, hesaplar iiriyor
olmal. Bu durum bizi deil, "siyasal etik" projelerini, bizim yerli
"subgrantee / Baalann Baalan" rgtlerle yaama geiren
Amerikan rgtlerinin btelerini denetleyen, Amerikan devletinin
General Account Office (GAO) adn tayan kurumu ve bu bteleri
onaylayan ABD Kongresi'ni ilgilendirir.
u ya da bu durum, yerli "subgrantee"nin NED-IRI'den para
ald gereini deitirmez. "Parti ii demokrasi" ya da "Kadnlarn
siyasete katlm" ya da "siyasal ahlak" atlye ileri, politik
rgtlenme almas olmuyor da acaba ne oluyor? Btn bunlarn
tesinde, Amerikallarn raporlarda yanllk yapmalar sz konusu
olamaz. nk onlar, "siyasal etik" ilkelerine sadktrlar. 159.604
dolar, atlye ilerini yrtenlere 'nakdi' olarak deil, 'ayni' olarak ve
de 'adam' olarak balanm da olabilir.
Bylesi bir yaln durumda, can alc sorun kimin kimi
bulduudur. NED ve IRI'mi "sivil"i buluyor? Yoksa "sivil" mi, IRI ve
NED'i buldu? Bu ilerin btesini, kim hesaplyor? "Grantee," bu
rneimizdeki "IRI" mi "grantee" olarak hesap yapyor, yoksa ANSAV
m "subgrantee" olarak bte oluturuyor?
Daha akas, yabanclar Trkiye'ye dek gelip, "Sizin biraz
parti ii demokrasi" ve de "siyasal ahlak" renmeniz gerekiyor;
bakn biz bu ii hesapladk-kitapladk, gelin sizi "sub" yani "alt"
yapalm m diyorlar? Yoksa Trkiye sivilleri onlar buluyorlar ve
"friends, bakn bizim hem una, hem de buna gereksinimimiz var,
size bir hesap kitap yapyoruz, verin paray," m diyorlar?
Bu sorular, "yenidnya dzeni"ne uymaz belki, ama yurdun
insan olmaya uyar. Bu yurdun insanlarn deil de, hem o yurdun,
hem bu yurdun insan olmak arasnda ve ierdeki "sol" partilerle
Amerika'daki "muhafazakr" partiler arasnda dolanp durmann
yararlarn atlayp, ANSAV Bakan'nn aklamalarn okuyalm:
"Yabanc kii ve kurulularn kendi lke karlar iin
alt dorudur. Ama her zaman stn olduklar doru
olmad gibi, yerli kii ve kurulularn, hepsi olmasa da byk
ounluunun, lke karlar iin altn kabul etmek
gerekir. (..) Kiisel olarak, birok alanda yabanclar kendi
paramzla
davet
edecek
kadar
deerli
olduklarn
dnmediim gibi, harcayacak kaynaklarmzn varl da sz
[145]
konusu deildir."
Yabanclar, her zaman stn ve o denli deerli deillerse,
145

Gkhan apolu, a.g.y, s.64

onlar adna kamuoyu yoklamas niin yaplr? Onlarla "parti ii

demokrasi" ve "siyasal ahlak" konferanslar ve hatta "siyasal partiler
yasas reformu" taslaklaryla ilgili "ibirlii" yaplmasnn siyasal bir
anlam yoksa nesi vardr? Yoksa, u yabanclarn ne denli "deersiz"
olduklarn gstermek iin bu atlyecilikler?

RAND HER YERDE!

ANSAV Genel Bakan'nn aklamalarndan, "siyasal ahlak"
toplantsnn Abant'ta yapldn ve bu toplantya Hudson
Instituteden William Huber Hudmt adl bir 'uzmann' katldn
reniyoruz. Ayrca Genel Bakan'n, bu eski belediyeci W.H.
Hudnut'a ABD'nin tutumundan yakndn, Trkiye hakknda insan
haklan raporlar dzenleme haklarnn bulunmad eletirisini
ilettiini reniyoruz.
Hudnut, ABD'ye dnnce, Kongre'nin Dileri Alt Komitesi
Bakan Senatr Richard Green Lugar'a bir mektup yazarak,
[146]
Trklerin bu yaknmasn bildirdiini de reniyoruz.
Genel
Bakan, 'siyasal ahlak' gibi, konferanslarn ne iyi ilere yaradn
gsterirken, devletin "milyonlarca dolar vererek yapamayacan"
gerekletirdiklerini belirtiyor.
Dorusu bir senatre bir mektup yazdrmak zor itir. Hem
sonra, Hudnut'm Lugar'a yollad "July 22, 1994" tarihli mektuptan
sonra ABD'nin Trkiye'ye kar tavr deimi ve insan haklar ve din
hrriyeti raporlar Trkiye'nin lehine (!) yazlr olmu mudur? Bunu
ancak 'partner' bilebilir.
Ayn zamanda NED ynetim kurulu yesi olan ve
Venezuela'da asker-sivil darbesini tezgahlayanlar destekleyen
Lugar' sonraya brakarak, yerli "subgrantee"lerin ne gibi kurulularla
"ibirlii" ya da proje "ortakl" yaptklarna bir rnek olmas
bakmndan Abant konferanss Hudnut, mektubunu "Hudson
Institute"n resmi kadna yazm. Mektubun bir kopyas Herman
Kahn Center adl kurulua iletilmi. Bu merkezi ksaca tanyalm.
Hudson Institute, 1962 ylnda, New York banliylerinden
Croton-on-Hudson'da, Herman Kahn tarafndan kurulmutur. Kahn
daha renciyken RAND'n fizik blmnde ie balam; nkleer
yaktl uaklar, nkleer strateji ve sivil savunma alannda almtr.
1961 ylnda RAND'dan ayrlan Kahn, 1962'de RAND benzeri bir
merkez kurmu ve adn "Hudson Institute" koymu. ABD Savunma
146

Lugar, 1990'da Irak'a mdahale lobisinin ban ekti. Lugar, seanto

seimlerinde kendisine parasal destek veren tarm irketi Eli Lilly Co.(1876'da
Albay Eli Lilly tarafndan kuruldu)'nin zellikle Orta ve Gney Amerika ilikilerine
araclk etti. Bu irket, insulin ve Prozac hapnn en byk satcsdr. (Charles
Levvis, The Buying of The President, s.164, 166-167.) Lugar, Austos 2003'de
ABD Senato heyetinin banda Ankara'ya geldi ve st derecede kabul grd.
Genel Kurmay Bakan ile grme yaptlar.

Bakanlna, Sivil Savunma Brosu'na, bakaca devlet kurulularna

ve zel irketlere hizmet vermeye balayan 'nstitute' adl irketin,
1970'e gelindiinde devaml uzman says 40'a, danman ve
aratrmac says 100'e ulam. alma alan da o denli
genilemi; fze savunma sistemleri, nkleer strateji, Vietnam sava
[147]
stratejisi gibi...
Devletin klmesi, devletin sosyal ilevinin azaltlmas
politikalarna destek bir alma yrtmesinin yannda hemen hemen
her Amerikan "Institute" nde olduu Amerikan d politikasn
ynlendirmek zere bir "Milli Gvelik almalar" blmne sahiptir.
Blmn banda Emekli Tug. William Odom grevlendirilmitir. W.
Odom, son derece deneyimli bir eski devlet grevlisidir. Odom,
Afganistan mcahitlerini desteklemek zere kurulmu olan ARC'nin
ynetiminde bulunmu, Reagan politikalarn desteklemek zere
oluturulan "Center for Democracy" adl rgtte yer almtr.
Hudson Institute, ulusal gvenlikle ilgili sempozyumlar
dzenler. Bu sempozyumlara katlanlardan birisi var ki, onu Trkiye
yakndan tanyor: RAND Corporation'dan Paul Henze. 1980
ncesindeki, kark dnemlerde kanlara bulanm atma kenti
stanbul'da CIA stasyon eflii yapm olan, hani Abdi peki ile
ldrlmesinden ksa sre nce gren; Aca'nn Papa
suikastndan sonra yanl bilgilendirme yaynlarn yneten ve
1990'da Trkiye'ye gelerek, NED tarafndan finanse edilen "Trki
[148]
Cumhuriyetler'e birlikte girme toplantlarna katlan Paul Henze.
Henzenin, RAND'dan ayrlan elemanlarca kurulan "Hudson
Institute"e yarar olmutur kukusuz. nk bu kuruluun en nemli
alma blm, Orta Avrupa ve Asya'dr. Zaten, yaygn
adlandrmayla 'Avrasya alma grubu' olmayan Amerikan kuruluu
yok gibidir.
Amerika'da muhafazakr ekirdek olarak adlandrlan, birka
rgtten biri olan Hudson Institute'e bir ylda yaplan ba 9,3
milyon dolardr. Grld zere, Abant'ta ya da Sheraton'da
"deer" verilerek arlan adamlarn kurumlar, yle yabana atlr
kurumlar deildir.
Ne ki, yerli "sivil" toplum vakflarnn siyasal ahlak ya da
belediyeler, yani Trkiye'nin idari yapsnn paralarn oluturan
kurumlarla ilgili ve zellikle yerel ilerin zelletirilmesi yani liberal,
yani herkese ak bir duruma getirilmesinde bavurmaktan
ekinmedikleri bu "Institute"n hesaplar, GAO (General Accounting
Office/Genel Hesap Brosu) tarafndan uygun bulunmu ve
147

James A. Smith, Idea Broakers, s. 154-155

Megmet Ali Aca, 13 Mays 1981'de Roma'da dzenlenen saldrda, Papa II.
Jean Paul' tabanca ile vurmutu. Aca hemen yakalanmsa da, bu giriim
srasnda ona yardm ettii ileri srlen Oral elik, kamay baarmt. JeanMarie Stoerkel, Mesih Papa'y Neden Vurdu? - Bir Suikastn Roman, s. 111114.

148

kuruluun devletten ald ilerin hacmi azalmaya balamtr.

rgtn ayrcalkl szleme imzalama olanaklarnn kalkmasyla
birbiri ard sra gelen parasal bunalmlarla bor batana saplanlm.
Kahn'n 1983'de lmnden sonra Lilly Endowment
evresindeki ndianapolisli iadamlarnn ve vakflarn ortak
giriimiyle desteklenmeye balanan Hudson Institute, devlete bal
Deniz Analiz Merkezi'nin ynetimini kapsayan, 21 milyon dolarlk bir
i alnca, kendine gelmi.
Hudson Institute'n imdiki merkezi Indianapolis'de; ubeleri
ise Washington,DC, Kanada ve Belika'dadr. Bu muhafazakr rgt,
devletin eitimden, finanstan el ekmesini savunuyor. Ron Unz,
Chester Finn gibi tutucularn grlerine gre alyor. Lamar
Alexander'n bakanln yrtt Civic Reneval, National
Commission on Philanthropy'yi parasal olarak desteklerken,
Education Excellence Network (Mkemmel Eitim ebekesi)'nin
[149]
egdmn yrtr.
Btn bunlarn yannda dikkat ekici bir nokta daha
bulunuyor. NED tasarmclarna gre Alman siyasal partilerinden
Sosyal demokrat partinin uzants olan Friedrick Ebert Stiftung'un
Trkiye'deki bir vakfa, Trk Liras ile katkda bulunmas, isterseniz
"ba" istemezseniz "ortak alma pay" ve her ne derseniz deyin,
Almanlarn Trk Liras'na gvenleri artc.
Ama her eye karn ANSAV bakannn "tacizlerle"
karlanca "yabanclarla ortak i" yapmaktan caydklarn
aklamas, "tacizler" gerekesi bir yana braklrsa, son derece
[150]
olumlu bir gelimedir
ve saduyunun egemen olaca umudunu
iinde tamaktadr. Bu nedenle Vakf Bakan'nn lkeye yararl bir
aklamada bulunduu sylenebilir. Ayn saduyunun, senaryonun
tm ve d ilintileri grldke, teki "sivil" rgtlerde de er ya da
ge egemen olacan ummaktan baka kar yol yok.
Bu arada belirtmeliyiz ki, bu tr 'sivil' sfatl vakf ya da
dernekler, iliki kurduklar yabanclarn nitelikleri ve ilikileri stne
iyice bilgilenme yolunu seselerdi, bu ilerin bir ucunun yabanc
devletin dileri ya da bakaca bir resmi kurumuyla balantl
olabileceini grebilirler. Umulan odur ki, kimlikler ve ilikiler
bilinseydi, vakf ya da dernek yneticileri ve yeleri daha zenli
davranrlard.

DOKSAN YILLIK PROJE: ADEM

MERKEZYETLK
Yabanclarn
parasyla
ileyen
demokrasi
atlyeleri
kurulurken, Trkiye, Erbakan'n elinden Amerikal slami cemiyetin
149
150

mediatransparency.org/stories/faithbased.htm
Gkhan apolu, M. Hukuk, a g.y.

(Islamic Society of North America-ISNA) 1998 Eyll'nde belirttii

gibi, "Islamic democracy" yi tatmaktadr. Trkiye'de, irticayd, devrim
yasalaryd derken, atlyelerdeki almalarla yeni bir demokratik
ortam rlmeye balanmt. Bu atlyelerde 1998'e dek sren imalat
srecini, alt ba alc vakflar bir yana brakp, atlyelerin asl
sahibi IRI'nin proje sunu blmnden okuyalm:
"Politik parti Eitimi ve Belediye(lerin) Gelimesi : Mart
1998-Mart 1999 /Para kayna: NED
1993 ylnda balatlan IRI'nin Trkiye program, Trk
demokrasisinin trl kurumlar, yerel ynetimler, politik
partiler ve bamsz sivil rgtler gibi anahtar kurumlarnn
glendirilmesine yardm edecek yollar aramtr. (..) En
baarl programlarn ou, 1998'den nce Trk sivil
rgtleriyle yakn ibirlii iinde gerekletirildi. IRI ile birlikte
almalarn srdren bir Trk kuruluu, Trkiye'nin yerel
ynetim yasalarnda deiiklik yaplmasn amalayan bir milli
destek programnn rgtlenmesinde (IRI ile birlikte) yer
almtr."
"Ne var bunda?" diyecek olan, kreselleme kuram
sevdallarna diyecek bir ey yok! Yok, ama demez misiniz ki,
Amerika'nn adamlar, ii gc brakmlar, Trkiye'nin beceriksiz(l)
halkna nderlik eden 'sivil' rgtlerle yasal deiiklikler hazrlyorlar.
Paras da, elemanlar da onlardan...
Asl nemli olan ieriktir, diyecek ok "demokrat" insan da
bulunabilir. IRI, bu kiileri tatmin etmeye o denli kararldr. IRI'nin
proje hedefinden ksa bir alnt durumu aydnlatyor:
"Projenin ana hedefi, yerel yneticilere, daha byk mali
zerklik olana verecek aralar salayarak, ynetim erkini
merkezden uzaklatrmak."
O zamanlar, stanbul Bykehir Belediye Bakan Reisi
Recep Tayyip Erdoan, Gaziantep'te, dualarla balayan "Refah
Partili Belediye Reisleri Koordinasyon Toplants" srasnda,
Gaziantep Belediye Bakan Celal Doan'a gitmi ve "yerel
ynetimlerin glendirilmesi projesi"nin amacn aka belirten bir
eylem arsnda bulunmutu:
"Halka iyi hizmet vermek gerekiyor. Ancak, merkezi idare
nedeniyle bu olduka zor. Sayn bakanm, siz nder olun,
RP, CHP, ANAP, MHP ve DYP'li belediye bakanlar olarak,
hep birlikte, yerel iktidar iin, arabalarmza atlayarak
[151]
Ankara'ya gidelim."
Ama halka hizmet iin, u "ya da bu dzenlemenin yaplmas
m, yoksa, "hizmet" gsterisiyle, bilerek ya da bilmeyerek, "yerel
iktidarlarn" kurulu hazrl m? Kukunun nedeni yeterince ak;
151

"Bakan'dan Ankara'ya sefer ars" Hrriyet, 23-11-1997 148

grlyor ki, her boydan ve soydan, siyasal dnceye sahip olan

siyasi partilerin reisleri, aralarndaki derin ayrlklar bir yana itmiler
ve "yerel iktidar" amacnda buluuyorlar. Kent hizmetlerinden
sorumlu olan ve T.C yasalarna gre seilerek greve getirilmi
bulunan belediye bakanlar, "merkezi idare"yi ayak ba olarak
gryor ve bulunduklar yerlerde "iktidar" kurmaya soyunuyorlar.
Bu satrlar yeterince artc olmasa bile, Recep Tayyip
Erdoan'n "yerel iktidar" merakn pekitiren u tarihsel aklama
emeli da vuruyor olabilir:
"Bu durumda belki Osmanl eyaletler sistemi benzeri bir ey
yaplabilir. Eyaletler iinde bir sistem olabilir diyorum. (..)
Trkiye'nin yarnnda artk 'Kemalizm'e' veya bakaca
herhangi bir resmi ideolojiye yer yoktur. Kemalizm'in
yeniden kendini retmesi sz konusu deildir.(..) Aradan 70
yl geti. Artk, militarist ve sivil brokrasi 'devleti biz kurduk,
korumak kollamak grevi de bizimdir' diyemez. nk
insanlar byle bir devleti istemiyor. En nemlisi de bu
[152]
dncelerini aka dile getiriyorlar. "
imdi bir an durup u soruyu sormak gerekiyor: Yerel iktidar
iin o ayr partilerin belediye reislerini yan yana getiren irade nedir,
ya da nerededir? imdi ular yan yana getirecek olan, atlyecileri
biraz daha yakndan tanyabilmek iin, Amerikan partisinin rgt
IRI'nin siyasal partilere ynelik almalarna yakndan bakmay
gerektiriyor. IRI, Amerika'dan gelip Trk siyasal partilerine biim
vermenin bir baka rneini aklyor:
"IRI'nin destekledii bir baka Trk rgt, Trk politik
partilerinin kurulu ve ynetmelikleriyle ilgili ek yasa
tasarsnn meclis tarafndan kabul edilmesine ynelik uzun
dnemli bir proje gelitirmektedir. Bu projenin amac, partilerin
daha geni katlma - rnein genlik ve kadnlara - amak ve
partilerin ileyiini effaflatrmaktr."

ADI SAKLI TUTULAN RGTLER

Bu satrlardaki "Bir baka Trk rgt"nn adnn gizlenmesi
"project democracy" ilkelerine de bilgi toplumu saydamlna da
uymuyor. Yar ak operasyon alkanlndan kalma bir tutum
herhalde.
'effaflk' diye balayp, demokrasinin bulandrlm sularnda
yzenlerin, "Bunda bir ey yok ki! eriine bakmak gerek!.."
diyeceklerin ve akl denetimini ele vermi olanlarn says az deil.
Onlara dnp, "u IRI'ciler bize kendi lkelerinin st ynetiminin ve
152

Rportaj: "Recep Tayyip Erdoan: Demokrasi ama deil aratr,"

Metin Sever-Can Dizdar, 2. Cumhuriyet Tartmalar, Baak Yaynlar, Ankara,
Austos 1993, s.422.

sekinler kulplerinin toplantlarn ve yuvarlak masa bulumalarnda

konuulanlar aklasalar" dense de tutumlarnda bir deime
olmayabilir. Onlar "demokrasi bir effaflk rejimi sylemimizdeki
effaflk' bu denlisini kaldrmyor" derlerse, o zaman yeni sorulara da
hazr olmallar. Buna olanak yok, denmemeli. Ak rejimlerde gizemli
ilere yer olmadna inanmaktayz.
Haydi biz aklamaya alalm, yanlmz varsa dzeltilmesi
gvencesiyle ve zgn belgelerle yola kmann aydnlatclyla.
Hem de hi ara vermeden, IRI'nin 1998 sonrasnda Trk siyasal
yaamna karma operasyonunun yeni evresiyle ilgili aklamasna
dnelim:
"IRI'nin en yeni program, merkezden uzaklatrmay kabul
ettirme ve milli (yereli politik partiler yasasnda reform
yaplmas abalarn srdrrken, Trk politik partileriyle
dorudan almaya daha byk bir ncelik verdi."
IRI, aka diyor ki, sivil rgtleri arac yaparak epeyce yol
aldk, imdi sra partilerle dorudan almaya geldi. yle ya, ak
ilem baaryla srmektedir. Trkiye'nin saclaryla solcular, ayn
davaya inanmlardr artk. Halk, Trk siyasal yaamna tepki
duymann da tesinde, partilerden ve seilmilerden nefret etmeye
balamtr. imdi sra, tarihsel gemiten akp gelen siyasal
rgtlenmenin nn kesip, gemile balarn koparmaya gelmitir.
IRI'nin proje tantm, parti ii muhalefet ilikisini aka belirtiyor:
"IRI, partilerin bizzat iinde demokratiklemeyi gelitirmek
isteyen, reformcu eylemcileri beslemeye alyor."
Bu noktada durmal ve partilerde, Trkiye'yi her ynyle
gvenli bir gelecee hazrlayacak plan ve programlar oluturulaca
yerde, yllardr parti ii demokrasi tartmalar yapldna, bu
atmalarn sonunda da partilerin iinde, parti yandalarn da
bezdirecek, politik katlmdan giderek uzaklatracak denli ok sayda
'hizbin' ortaya kn da anmsamal.
IRI, effaflkta yarar gryor ve partilerin iinde, "reformcu"
dedii kiileri desteklediini sylyor. Bununla da kalmyor, 'IRI, 18
Nisan 1999 seimlerinden nce, partilerin yerel rgtlerinden
yzlerce kiiyi, semen rgtlenmesi ve yerel kampanya tasarm ve
[153]
uygulanmas alannda eitti(ini)," belgeliyor.
IRI'nin siyasal partiler projesine en nemli katk, TESEV'den
geliyor. TESEV'de Mehmet Kabasakal, Tarhan Erdem, Ali
arkolu, mer Faruk Genkaya egdmnde balatlyor.
Projenin ad: "Siyasal Partiler Kanununda Parti ii
Demokrasiyi Gelitirmeye Ynelik Dzenlemeler. Trkiye'de Temsil
Adaleti: illerin TBMM'de Sandalye Paylamnda Gelimeler.
153

IRI: Around The Globe; IRI in Turkey, Project Overvievv/ri.org'dan kopya

bask. 150

Siyasetin Finansman ve effaflk. Parti rgtnde alan yeler."

Bu i iin IRI'nin NED'den ba ald, TESEV ve TBB'nin de "alt
ba alc" olduu grlyor. Proje tutarnn 450,000 $ olduu ayrca
belirtilmi.
Proje kapsamnda, tabana yaylma yolu tutuluyor. Ayrca
yerel ynetimler ile yerel iadamlar ve yerel genlik
rgtlenmesinde de grlecei gibi, dalga dipten yakalanacaktr.
Tepeden inme kurulduu ileri srlen Cumhuriyet, demokrasiye bir
gzel uydurulacaktr. Projenin bu izgisinden olmak zere, 10 Aralk
1998'de Gaziantep'te, 17 Aralk 1998'de Konya'da, 12 Ocak 1999'da
Mersin'de, 28 Ocak 1999'da Bursa'da toplantlar dzenlenir. llerin
konumlar gz nne alndnda iin rastlantya braklmad
grlyor.
Toplant yapma zgrlne yine bir diyecek yok. Ne ki,
TESEV "faaliyet" raporunda "Ek projenin kayna(n), IRI(nin)
salad()" bilgisi ve IRI'nin niin ve hangi amala destek
saladnn yan sra, bu rgtn ABD hazinesinden para ald
bilinse ve bu bilgiye IRI'nin devlet deneyimli yneticilerinin gemileri
de eklenseydi, bu kaynak kabul edilir miydi?" sorusu da eklense,
yant bulmak yine de zor.
Byle bir aklama yaplsayd, belki de her biri igali yaam
bu kentlerin insanlar, durup dururken el parasyla yaplan siyasete
tepki gstermeden bu durumu benimsemeyebilirlerdi ya da IRI'ye
paray verenin NED olduunu, NED'in bakannn Trkiye'ye
ambargo koyduran bir Yunan asll olduunu da bilebilselerdi, durum
belki deiebilirdi.

ABD BAKANINDAN "BYK GREV" VE

"BYK TEVK"
"ABD Bakan Bili Clinton, AGIT
zirvesinin ilk gnnde programnn
younluuna ramen Trkiye'den alt sivil
toplum rgtnn liderleriyle bir araya
geldi ve '15 dakika' olarak ngrlen
toplantda yarm saat kald. (..) Bakann
dinledii konular Krt meselesinden
evre salna kadar uzanrken verdii
asl mesaj 'Sivil toplumun etkinlii ok
nemli. Demokrasinin ilerlemesi iin size
[154]
byk grev dyor' oldu."

18 Kasm 1999 tarihli Milliyet'teki haberinde ABD Bakannn

ltuflarn vurgulayan, kendi yorumuna uygun grd bal
yazarken, Yasemin ongar, Trkiye'de yllarca izlenen bir diziyi
anmsattn dnm myd, bilinmez. ongar'n bu yazsna
kalnlatrlm harflerle dizilmi olan, "Greviniz byk" baln
uygun grm olmas, kimileri iin bir "mesaj" niteliinde olabilirdi.
"Greviniz byk" bal ve yorumu, bir tehlikeli gelecei mi
gsteriyordu, dersiniz ya da "stratejik ortakln" onuru muydu,
gndeme tanmak istenen? yleyse, onurlardan onur beenebiliriz;
biraz bakalm, kimlermi onurlananlar.
Trkiye, Amerika ilintili "grev" denildiinde, televizyonda
yllarca izlenmi olan "grevimiz tehlike" dizisini anmsamalyd. Ne
yazk ki, yeni tr "siviller" Trkiye'de, 1947-1980 arasnda asl
oynanan "grevimiz tehlike" dizisini abucak unutmulard anlalan.
Bu nedenledir ki, ongar'n yorumlad, Bakan Clinton'la yaplan
toplantya, MAZLUMDER'den Ylmaz Ensarolu, nsan Haklar
Vakf'ndan Sezgin Tanrkulu, TEMA'dan mit Yaar Grses,
AKUT'tan Nasuh Mahruki, KADER'den Zll Kl ve ARI
derneinden Kemal Kprl, William Jefferson Clinton ile 15
dakika yerine, 30 dakika grebilmiler. Ayakst toplantya, son on
dakikada, Dileri Bakan Madeleine Korbel Albright da katlmt.
imdi, 30 dakikadan son 10 dakikay karrsak geriye kalr 20
dakika. Sivil rgt bana der ksur dakika. Haydi ksuratlar,
"Goodmorning Mister President! How are you Sir? Glad to meet you,
my dear NGO's! Are you okay?" gibi szlerle harcanm olsun; geriye
kalr sivil rgt bana er dakika. Amerikan bar muhabbeti
154

Yasemin ongar, "Greviniz Byk" Milliyet, 19 Kasm 1999.

usulnde ayakzeri yaplan bir grmede, lkeleri hakknda bilgi

sunmak iin "sivil" rgt bana er dakika!
Trklerin kendisiyle er dakika grmekten onur
duymalarna William Jefferson Clinton bile armtr. nk
Clinton, daha birka gn nce, Trkiye Byk Millet Meclisi
krssnden, milletvekillerimize, "yasalar karacanzdan eminim"
demiti. Daha da ilginci, Clinton, fldr fldr dnen boncuk mavi
gzleriyle Trkiye Cumhuriyeti'nin milletvekillerinin kara gzlerine
baka baka, "Eski Cumhurbakanmz Turgut zal'n vizyonu,
Cumhurbakan Sleyman Demirel ve Babakan Ecevit'in devam
eden liderlii ve Trk insannn dinamizmi sayesinde Trkiye,
blgesel bymenin motoru haline gelmitir," diyerek vglerini
sunduktan sonra, unlar da eklemiti:
"yi
veya
kt,
o
zamanlarn
olaylar,
Osmanl
mparatorluunun
dalmas
ve
yeni
Trkiye'nin
ykselmesiyle, bu yzyln tm tarihini ekillendirdi. O
imparatorluun ykntlarndan, Bulgaristan'dan Arnavutluk'a
srail'e, Arabistan'a ve Trkiye'nin kendisine kadar, yeni
uluslar ve yeni mitler dodu; ancak, eski dmanlklarn
kaybolmas
zor
oluyor.
Snrlarn
deitirilmesi
ve
gereklemeyen iddialarn karmndan bir asr sren
elikiler olutu; bunlar, Birinci Balkan Sava ve Birinci
Dnya Savayla balad, Ortadou ve eski Yugoslavya'da
bugnk elikilere kadar uzad."
Clinton, byle demiti, demesine de Byk Bakan'
heyecanla dinlemekte olan vekiller, bakann 'snrlarn deitirilmesi'
demekle nereye iaret ettiini', "Sren elikiler" diyerek de nereden
alp nereye koyduunu akllarna getiremezler miydi? Korumakta
titizlik gsterdikleri 'manevi' ahsiyetlerini gz nne alabilirler ve
Trkiye Cumhurbakannn korumalarnn bile silahla giremedikleri
meclise CIA elemanlarnn silahla girmelerine engel olabilirler,
yukardan konuan Clinton'u, nezaket snrlarn aan bir cokuyla,
uzun uzun alklamayabilirlerdi. bununla kalmam; vekillerin
bazlar, canhra meclis kapsna komu, 'oval office-sex' skandal
maduru ABD Bakan'n yolculamak iin kalabalk arasnda, itiip
kakmamlar myd? Hatta kouturanlarn ilerinde eski Bakanlar
bile yok muydu? Amerikan Bakan gibi, byk bir ahsiyetle ayn
canl video karesine, dahas televizyon tpne girmekten daha
nemli ne olabilirdi?
"Kareye giren kazanr" gibi bir ey! Milletin vekilleri, 1964'de
Trkiye'yi tehdit edip smet Paa'y bile pes ettiren, mektupu ABD
bakan Johnson ile fotoraf karesine girmenin siyasal yararlarn
unutmam da olabilirler! lerinden, "Tecrbeyle sabittir; kareye
girenin baht alyor, babakan bile oluyor," diye geirmemilerdir

kukusuz.

[155]

KOH'TIN SOFRASINDAN DAHA TEYE

Bu byk sevgi gsterisinden ald gvenle, NGO sivillerini,
otelde ayakst arlayan William Jefferson Clinton, AGT
toplantsnda, Yeltsin'e "Seni biz iktidara getirdik, yle bbrlenip
durma!" diye barmak gibisinden nemli ileri olduundan, ayana
dek gelmi olan "sivilleri" orackta, Trkiye'yi yol edinen Harold
Hongju Koh'a brakverdi.
ABD Uluslararas Din Hrriyeti - nsan Haklar Brosu'ndan
sorumlu Harold Hongju Koh, Hotel Conrad'da, sofraya oturan "sivil'
ynetici ve temsilcilerin akllarna, daha iki ay nce Trkiye aleyhinde
yazlm 'Din Hrriyeti' raporunun ayrntlarn, 'nsan Haklar'
raporunda "eriat" isteyenlere sahip klm olmasnn nedenlerini,
Trkiye topraklarndan bir blmn ayrmak isteyenlere sahip
klm olmasnn "stratejik" inceliklerini sormak gelmemiti. Bunu
doal karlamak gerekir. nk "siviller" ABD'nin byk
yneticileriyle, ayn sofrada olmaktan mutlu grnyor ve de yabanc
devlet adamna yurtlaryla ilgili nemli sorunlar iletiyorlard. O
zamanlar Milliyet'te alan Zeynep Oral'n yazdnca, Clinton'un
azndan dklen "ileviniz ok nemli" szn ilerine sindirmi,
"ilevi(n)" ve "byk grevi(n)" ne olduunu iyice kavram myd,
[156]
dersiniz? Bu sorunun yant, izleyen olaylarda grlecekti...
Ayakst ve sofra oturumlu toplantnn ardndan en nde
gelen "sivil" rgt ARI Grubu Dernei Bakan Kemal Kprl, uygun
szlerle grmeleri zetliyordu:
"Clinton zellikle deprem sonrasnda sivil toplumun
gsterdii etkinlii takdir etti. Bu toplant sadece katlan 6
kiinin deil Trkiye'deki btn sivil toplum giriimlerinin
[157]
desteklenmesi anlamndayd ve bize byk bir tevikti."
Dernek
bakan
Kemal
Kprl,
bir
gerei
mi
dillendiriyordu? Depremde yalnzca kurtarma almalar yaplmam
myd? Devlet ynetimini beceriksizlikle, yetersizlikle sulayan ilk
kampanyalarn ardndan, konu her olayda olduu gibi, nce T.C'nin
khnemiliine, sonra da rejim karalamasna, Cumhuriyet'in inkrna
uzanm, kimin baard bilinmeyen olaanst bir rgtlenmeyle,
yzden fazla rgt, devleti knayan bir bildiriyi, gazetelerde tam
sayfa ilnlarla dnyaya bildirmiti. Neredeyse bildiriye imza atmayan
155

Zamannda, Adalet Partisi kongresi ncesi datlm olan "Johnson-Demirel"

fotorafnn kongre sonucunda Demirel'e yarad yazlp izilmiti. Demirel, bu
kongre sonunda A.P Genel Bakan seilmi ve ksa sre sonra da Babakan
olmutu.
156
Zeynep Oral, "leviniz ok nemli" Milliyet, 19 Kasm 1999.
157
Yasemin ongar, a.g.y.

rgt yok gibiydi.

[158]

Ne ki, Koh ile yemekte bulumay kmseyenler de vard.

KKDVKK (stanbul Kafkas Kltr Demek ve Vakflar
Koordinasyon Kurulu) adna yazan Ekrem Atbakan, nemli olann
yemek deil, resmi buluma olduunu u aklamayla belirtiyordu:
"Heyetimiz, akredite delege says ve gayretleriyle
toplantlarn en gze arpan NGO'su olmutur. ABD Bakan
Clinton ile ok nceden plan ve belirlemeleri yaplan 6 Trk
NGO'su (Trkiye'nin i meseleleri ile ilgili) grm, ABD'nin
insan haklarndan sorumlu Dileri Bakan Yardmcs Koh ile
yemekli randevu ile bir araya gelmilerdir. Ancak toplantlar
srasnda, randevu alarak Bakan yardmcs Koh ile
[159]
grebilen tek NGO, heyetimiz olmutur."
stanbul AGT ncesindeki olaylar Trkiye'nin kaderini
deitirecek niteliktedir. Bu gelimeleri bir solukta anmsamakta
yarar var: ABD Dileri Bakan Yardmcs Koh'un Gneydou
Anadolu gezisi ve sarsc aklamalar, Kuzeybat Marmara
blgesinde deprem'in felaketi, 9 Eyll'de ABD Din Hrriyeti
raporunun aklanmas, Harold Hongju Koh'un yan sra,
Cumhurbakan ve Babakann Merve Kavak'nn' ifadesini almaya
alan Cumhuriyet Savcsn knamalar,
Koh'un Trkiye'deki
yasama
almalarn
dorudan ynlendirmeye dnk
aklamalar... Bir soluk daha alp o iki ay anmsamay srdrelim.
Prof. Ahmet Taner Klal'nn ldrlmesi, ABD'li ve ngiliz
siyasetilerden Ankara ve stanbul'da "siyasal ahlak-demokrasi"
dersleri alnmas, Clinton'a, Lozan Antlamas'nn deitirilmesine
ynelik Kongre raporunu hazrlayan Migdalowitz tarafndan Trkiye
raporu sunulmas. Bu olaylar "project democracy" an glendirdii
sras gelince grlecektir. Bu olaylarn iinde doal felaketin "sivil"
harekete katksysa gelecek yllarda aratrmalara konu olacak
niteliktedir.
Deprem almalar o denli sivillemiti ki, orduya gvenilip
gvenilmediini soruturan yabanclara, din rgtlerinin kkrtc
etkinlikleri elik etmiti. Ordu birlikleri, maden iileri en youn
kurtarma almalarn srdrrlerken, medya yaynlarnda yer
alamamlar, halkn kurumlarna gveni sarslmas iin propaganda
gelitirilmiti. Generaller, televizyon kameralarn kendi almalarna
aryorlar, ama gelen giden olmuyordu. Hatta komutann "tutup
kollarndan getirin" emri verdii de nice sonra duyulmutu.
te o depremden iki hafta nce Trkiye'ye gelen Koh,
Gneydou Anadolu'ya gitmi, basma kapal ev grmeleri,
belediye toplantlar yapm; yre halknn zgrlklerine sahip
158

Kamuoyuna, Cumhuriyet, 1 Eyll 1999 Ekrem

stanbul Toplantlan'nn Deerlendirilmesi," ),

159

Atbakan,

"AGT(OSCE)

marje.net/dernek/agit-koor.html (Koyultma tarafmzca yapld. MY)

kmt. Bu arada, Trkiye'deki laiklik rejimini de eletirmi, skmaba barts eylemcilerine destek kmt. ABD'nin Trkiye'ye
ilikin Din Hrriyeti Raporu, deprem gnlerinde, Koh'un gezisinden
bir ay sonra, 9 Eyll 1999'da yaymlanmt.
ABD Dileri Bakanl'nca dzenlenen raporda, Recep
Tayyip Erdoan'a, Necmettin Erbakan'a, Refah Partisi'ne, "trban"
eylemcilerine, Malatya'da cuma namaz sonras gstericilerine, imam
hatip okullarna sahip klmt. Koh'un gezisi yararl olmutu
kukusuz. Depremle kark psikolojik sava propagandasn,
Babakann ve Cumhurbakan'nn, Merve Kavak'ya acilen sahip
kmalar ve Cumhuriyet savcs hakknda soruturma almas
[160]
izlemiti. Profesr Ahmet Taner Klal ite o arada ldrlmt.
Hukuku, (e) Hakim Albay M. Emin Deer'in, Nelson
Rockefeller'in ABD Bakan'na yazd mektubundan aktard gibi,
"Trkiye oltaya yakalanm balktr ve yeme gereksinmesi
[161]
denebilir mi? Belki eskiden yleydi. Trkiye olta
yoktur"
inesinde uzun yllar rpndktan sonra, imdilerde karaya frlatlm,
oradan yakaland derin WEB'in yani rmcek ann iinde zar zor
soluklanarak yaam kavgas verirken, stne ullanan her trl
srngenin ve olta zamanlarnda gvdesinin en kk hcrelerine
[162]
dek yerlemi bakterilerin saldrsyla ba etmeye alyordu.
te Trkiye'nin bylesine rpnd gnlerde, Clinton,
babacan, mavi gll, sevecen tavryla yreklere su serpmi ve
"arkanzdayz" demiti. Trkiye insanna gre, "Dost dediin insann
yannda olur, arkasnda deil," der... Ama dostluun kapsam, ekliemaili yoktan kresellemi ve "dnya lideri'ne gre deimi de
olsa," insan" ve "dost" kavramlar yine de eski anlamn yitirmemeli.
Denilecektir ki, 1947 -1980 arasnda imzalanm olan
Trkiye-ABD ortak gvenlik anlamalar geride kalmtr. Artk,
yabanc devlet adamlar, uzaktan deil, yakndan markaj yapyordu.
Arabann direksiyonunu srcnn arkasndan ne uzanan gl
eller tutuyordu da src yine de arabay kendisinin srdn
160

Ahmet Taner Klal'nn ldrlmesi olay, ABD'nin Ocak 2000'de aklanan

insan haklar raporunda "Gazeteci A.Taner Klal'nn ldrlmesinden sonra
dindarlara bask artt" szleriyle geilmiti.
161
M.Emin Deer, Oltadaki Balk Trkiye, s. 16.
162
Oltann inesinden kurtulmak kolay olamazd. T.C ni kuran parti, aradan
on yl gemesine ve kk Amerika dnn sonularn grmesine karn,
atlan oltay ylesine indirmiti ki, 1958'de TBMM'de yle savunuyordu: "Trkiye
muhtemel komnist tehlikesine kar Bakan Truman'n belirttii gibi, askeri
kudreti ile Batl devletlerin en salam ve en yakn destei olmas bakmndan
gerek milli mdafaas ve gerekse milli ekonomsinin kalknma zarureti ile en
fazla yardma muhta bir memlekettir. Trkiye'de sarf olunacak bir tek dolar, en
aa Amerika'da sarf olunacak bir Amerikan dolar kadar hrriyet mcadelesinin
erefle tahakkukuna alan Bat blouna fayda salayacan ABD'ye ikna edici
ekilde anlatmak icap eder." (ktisadi Kalknma, s. 74.)

sanyordu. Byle bir durumda da adamn yannda deil ancak

arkasnda olunabilir... Bu da bir gr, ama dostluk "etiine"
uymayan bir sapma da saylmaz m?
Bu gerei anlayanlar, geriye deil ileriye bakmay biliyorlard,
bu adan, Kemal Kprl belki de ok haklyd! ABD "sivillere byk
tevik" vermekteydi. nk "Greviniz ok byk" diyen William
Jefferson Clinton, "project democracy" yardmnn baarlarn
salama almak istiyordu!

"INSTTUTE" VE "STFTUNG" AKLIYLA

Son yirmi yldr yar-ak ilikilerle, Amerikan devletinin resmi
kasasndan beslenen "sivil" proje, ilk kez bir lkenin meclisinin iine
dorudan ve aktan girebilecek denli byk bir destek bulmutu
Depremden bile yararlanmay biliyorlard. Yeni Demokrasi Hareketi
ile balayan II. Cumhuriyet giriimi zafere doru ilerliyordu. Siviller"
biraz daha gayretli olmalyd. Bu gereksinimi en iyi anlatan da
Zeynep Oral oldu. Clinton ile yerli "Siviller"i konu eden Zeynep Oral,
19 Kasm 1999 tarihli Milliyet'te, haber-yorum balsna, Clinton'un
"yapacak daha ok i var" szn koyuyordu. Sz doru mu yoksa
eri mi? Sorgulamaya deer.
Trkiye Cumhurbakan Mustafa Kemal'in bamszlk sava
ve cumhuriyetin kurulu tarihini belgeleriyle anlatt konumasnn
sonunda, genlie seslenirken, kalelerin ele geirilmesini,
tersanelere girilmesini, olabilecek en kt durumun ilk aamalar
olarak nitelemesini andrrcasna gelien olaylar, neredeyse
kapitlasyon dnemlerini ve igal gnlerini aratacak zellikle boy
atmakta. Bu deerlendirmeyi kabul etmeyip de "Hayr deil!"
diyebileceklere, bir rnekle yardmc olalm.
NED'in ekirdek rgtlerinden NDI'nin yetkilisi Ledsky'nin
"TBMM Anayasa Komisyonu ile de almalarmz oldu," demesi,
yeterli bir yanttr aslnda. Ledsky'nin aklamasna karlk.
Trkiye'den herhangi bir tepki duyulmad. Tepkinin kt olmas da
gerekmezdi. Birileri, iin iyi yann, "Vallahi, grld zere, kendi
bamza anayasa tasars hazrlama ilerinden anlamadmz
saptadk. Demokrasinin ve hrriyetin beii ABD'ye, ezelden beri
gvendiimizden, iin ustalarn arp anayasay birlikte
deitirelim. unun urasnda mttefikiz ne de olsa, dedik" trnden
bir aklama da yapabilirlerdi.
Yabanc, kendisine ar gvendiinden mi, yoksa arkasnda
durduu insanlara effaflk gstermek istediinden bilinmez, onca
dolar harcadklar projeyi aklamakta bir yanllk bulsayd, durumu
renemeyecektik. Ledsky'nin "birlikte almak" dedii, yle rakviski-ay ile kark, ilgin istihbarat anlaryla ya da 12 Eyll 1980
ncesinin "Our boys" ilerinin itiraflaryla bezenmi bir sylei
olmasa gerek. Ledsky, aka sylemese de Amerikan fonlarnn
demokrasinin iyice yerlemesi iin destekledii "sivil toplum"

rgtleri ve vakflar, byk "organizasyonlarla" Trkiye

cumhuriyeti
anayasasnn
deiimine
yaptklar
katk
da
unutulmamaldr elbet. Dernekler ve vakflar, IRI ve NDI'nin at
yolda, NED destekisi Alman rgtlerini de bakente ve TBMM'ye
[163]
tadlar.

163

Darbe stne yazlanlarda, ounlukla "Our boys" denince darbeciler

artrlmaktadr. Bize gre bakan "our boys" derken kendi lkesinde
kullanld gibi, kendi operatrlerinin baarsndan duyduu mutluluu belirtmek
zere "our boys (bizim ocuklar) baard," demitir. Bu gerek elbette "our boys"
ile "bizim adamlarn" dorudan ibirlii yaptklarn gstermez. nk "our boys"
operasyon iin ortam hazrlar, ynlendirir, ak deliller brakacak trden ve
dorudan ilikiye girmez, ara ynlendiriciler kullanabilir.

RABITAT-UL STFTUNG VE ANAYASA DERS

"Rabta
rgt'nn
Trke
karl 'Dnya slam Birlii'
ngilizcesi Mslim World League'
Arapasnn Trke okunuu da
yle: Rabutat al- Alam al-slam"
[164]
Uur Mumcu, 19.3.1987

DGM savcs, Alman vakflar hakknda soruturma

balattktan ksa sre sonra, stanbul'daki niversitelerden birinde
Alman vakflarn desteklemek zere yaplan salon toplantsnda
mahkeme gnnde, "sivil" hareketi desteklemek zere Ankara
DGM'nin nnde ynsal gsteri yaplmas nerilir. Bu arada DGM
savcs bir 'video' kayd ile 'seks' grntleri iinde gsterilir. Savc
grevden DGM'deki grevinden alnr. Ne ki, iin byle olaca
nceden belli olmutur. Zamann T.C Adalet Bakan Aysel elikel,
yabanc devletin Trkiye'de ubeler amasnn yasalln tartmay
bir yana brakm ve T.C savcsn sktrmay semitir. Bakan,
aynen yle der:
"Ben dosyay grmedim. Trkiye'nin uluslararas ilikilerini
de ilgilendiren byle hassas bir davann salam delillerle,
salam hukuki zeminde almas gerekirdi. Umarm bu
salanmtr. Bende bakan olmadan nce Alman vakflarna
ilikin byle bir bilgi yoktu. Umarm savc iddiasn salam
[165]
delillere dayandrmtr."
Adalet Bakan grmedii dosya stnde yorum yapmaktan
kanmaynca, Alman Bykelisi de iin ardn brakmamtr.
Trkiyede "WEB" ilmiklerinde etkinlik gsteren rgtlerini korumaya
kararldr. Bykeli Adalet Bakannn aklamasndan gerekli gc
almtr. Ak savunmaya geer ve aylar nce bir TV programnda
gerekeni yapamamann hnc alrcasna ierden sktrr: "Alman
vakflar, dnyada 100'e yakn lkede faaliyet gstermektedir. Ancak
[166]
sadece Trkiye'de byle bir sulamayla karlatlar."
Artk sra
T.C Babakan'na kalmtr. O, bu konularda deneyimlidir.
Trkiye'nin ABD ile arasnn almamas iin gerekeni
yaparak, ayn savcya kar Merve Kavak'y korumu ve adalet
bakannca savc hakknda birka kez soruturma almasna gz
164

U Mumcu, Rabta, s.329

"elikel tedirgin oldu" Radikal, 26/10/2002.
166
'Casusluk davas' Almanya'y artt" Radikal, 26/10/2002.
165

yumduu ve Fethullah Glen davalarnda da "yargya mdahale"

edilmez ilkesini bir yana brakp aklamalar yapmaktan
kanmamtr. Babakann bu ileri "demokrasi" ve "ak toplum"
ilkelerine inanc dorultusunda yapt byk bir olaslktr. Alman
vakflarn korumak iin de aynn yapar ve T.C. Babakan olarak
Alman Bykelisi Rudolf Schmidt'in aklamalarndan bir gn sonra,
basn aklamasnda elinin szlerini yineler:
"Srmekte olan dava hakknda konumak olmaz.(..)
Almanya'nn sabrl olmasn, Trk adaletine gvenmesini
dilerim. (..) Sz konusu Alman vakflar, lkemizde olduu gibi
dnyada 100 kadar lkede de almalarn srdrmektedir.
Bildiimiz kadaryla benzer ikyetlere hibir lkede
[167]
rastlanmamtr."
T.C Babakannn "bildii kadaryla" kendi lkesinin
mahkemelerine mdahalede bulunan yabanc lke temsilcisinin
szlerini yineleme hakk kendisine ait olmakla birlikte, ynettii
devletin organlarna gerekli emirleri verip aratrma yaptrmas daha
iyi olabilirdi . Ne ki, o bu grevi yerine getirmeyi bir yana brakm ve
"yabanc en demokrattr" anlayn kantlamak istercesine gerekeni
yapmay semitir.
Bu yknn arkas pekiyi olmamtr. Alman vakflarnn
Bergama Ovack'ta altn madeni iletilmesine kar oluturulan
hareketin ardnda Alman vakflarnn varln anlatan kitabn yazar
Necip Hablemitolu bir akam, evinin nnde son derece deneyimli
olduu anlalan bir tetiki tarafndan bana sklan iki kurunla
ldrld. Bata Cumhurbakan olmak zere, devlet yetkilileri
zntlerini bildirdiler.
Necip Hablemitolu'nun "Atatatrk ve laiklik savunucusu"
olduunu ileri sren bu grevliler, onun Alman vakflar ve benzeri
yabanc kurulularn Trkiye'de kitleleri ierden ynlendirmek zere
rgtlenmeler yarattklarn sergilediinden sz etmemilerdir.
Elbette onlarn hakl nedenleri ve gerekeleri vardr. Ne ki, birka yl
ncesinde yaanan bir toplant ve sonras bu tr aklamalarn
yaplmasna engel olmu olabilir. Yargy gelecee brakarak,
gemiin bilimsel konferanslarnda T.C'nin nne srlen byk ufku
grelim.
ANAP ile ilikili kiilerin ynetimindeki Trk Demokrasi Vakf
m ba ekti, yoksa ABD'de yetimi ARI'larn gen ve yetenekli
liderleri mi, bilinmez! Bu yetenekli zalistler, Alman Hristiyan
Demokrat Parti balantl rgt, Konrad Adenauer Stiftung'u alp,
[168]
Ankara'ya getirdiler.
Stiftung ve NED'in Forum Konseyi'nden Trk
167

"Almanlara sabr diledi" Hrriyet, 27 EKM 2002; "Ecevit'ten Alman

vakflarna vg" Radikal 26/10/2002.

168

Alman siyasal partileri, d lkelere ynelik almalarn ynlendirebilmek

zere kendilerine bal vakflar rgtlediler. Konrad Adenauer Stiftung (KAS),

yeleri, Anayasa konusu hakknda bir gzel konferans dzenlediler.

A konumasn Cumhurbakan yapt. Stiftung'un Trkiye
temsilcisi Dr. Schnbohm, vakflarnn meruiyet kazann ite bu
deerli konuklara balyordu:
"... Yeni seilen Trkiye Cumhuriyeti Cumhurbakan Ahmet
Necdet Sezer, Trkiye Cumhuriyeti Adalet Bakan Hikmet
Sami Trk ve Trkiye Byk Millet Meclisi Bakan Yldrm
Akbulut'un kongrenin al ile ilgili olarak Trkiye Byk
Millet Meclisindeki siyasi bir takdim konumas yapmalar
konunun nemini vurgulam ve etkinlii dzenleyenleri ve
[169 / 170]
katlanlar onore etmitir"
Trkiye Cumhuriyeti nereden nereye gelmiti? lk kurulduu
yllarda, zamann Cumhurbakan Mustafa Kemal, byk bir gururla
Ankara Hukuk Fakltesi'ni am ve ilk dersleri sralarda,
Cumhuriyeti emanet ettii genlerle birlikte izlemiti. Yznde
merakl bir renci ciddiyeti, baklarnda gelecee duyduu gvenin
lts. Cumhuriyet devletinin okullarndan byk hukukular
yetiecekti. adalamann nc kadrolarn arasna katlarak,
yurtlarnda kalc bir adalet dzeni kuracak olan bu gen hukukular,
nce lkelerine, sonra da dnyaya hizmet edeceklerdi.

"DGTAL" REJM, KME HRA EDLECEK?

TDV ve ARI Hareketi (Dernei) ile Konrad Adenauer
Stiftung'un ortaklaa kotardklar anayasa konferansnda konuan
ARI Hareketi (Dernei) Genel Koordinatr (Bakan) Kemal
Kprl, lke kaderini etkileyecek byle bir toplantda; genel hukuk
ya da anayasa ilkelerinden ya da tarihsel ve toplumsal gelime
1984'de Trkiye'ye geldi; ankaya (Ankara)'da bir ube at. ubenin
Yneticileri: Max George Meier ve Lars Peter Schmidt idi.
169
Trkiye'de Anayasa Reformu Prensipler ve Sonular, Konrad Adenauer
Vakf Yayn, s. 5.
170
"Toplantnn teki katlmclar: Erturul Yalnbayr (TBMM Anayasa
Komisyonu Bakan, o zamanlar ANAP milletvekili, AKP Abdullah Gl hkmeti
Devlet Babakan Yardmcs), Blent Akarcal (TDV Bakan, ANAP stanbul
Milletvekili), Nejat Arseven (TBMM Anayasa Reform Komisyonu 2. Bakan,
Anayasa Uyum Komisyonu Bakan, ANAP Milletvekili, daha sonra nsan
Haklarndan sorumlu Devlet Bakan ve Vakflar Yasas deiikliinin
rnimarlarndan), Prof. Dr. Ahmet Mumcu (Bakent niversitesi, Hukuk Fak.
r. yesi, TBMM Bilim-Kltr Danman, Prof, Dr. Kay Hailbronner (Konstans
niversitesi,...), Prof. Dr. Fsun Arsava (Ankara SBF Dekan Yardmcs),
Prof. Dr. Ergun zbudun (Bilkent nv. r.yesi, TBMM Bakanlk Hukuk
Danman, ANAP Merkez Ynetim Kurulu yesi-5 Austos-2001, NED
Enternasyonal Forum Konseyi yesi, NED Journal of Democracy Yayn Kurulu
yesi, ANAP M.Y.K. yesi-2003), Sami Seluk (Yargtay Bakan), Prof. Dr.
Zafer Gren (YK yesi), Prof. Dr. Karoly Bard (Budapete .) Trkiye'de
Anayasa Reformu Prensipler ve Sonular, KAV.

srecinden deil de Clinton'un ilan ettii "digital devrim"in Microsoft

penceresinden bakyordu.
Petro-gaz enerji kaynaklar egemenliinden bamsz
grmemeyi, ya da grp de sylememeyi ilke edinenlerin yapt
gibi, kreselleme denilen ey Kprl iin, Trkiye anayasasnn da
temeli olmalyd: ''Bilgi toplumuna geite dijital devrim srecinde,
dnce ve ifade zgrl snrsz olmal, bireyin egemen olaca
yeniada haklar geniletilmelidir."
Byle diyordu Kprl; dnyaya bireyler egemen olacakt.
Oysa TBMM duvarlarnda "Egemenlik kaytsz koulsuz bireyindir"
diye yazmyordu. ARI lideri, bir-iki yzyldr Londra'dan piirilip
dnyaya srlen, "birey egemenliini yeni bir eymi gibi, sunuyordu.
Egemen olacak olanlar, herhangi bir insan birey mi, Amerikan
bireyler mi, yoksa Rockefeller gibi, petro-bireyler mi, ya da
mparatorluklarn bankeri Rothschildler'in adamlar gibi, para
piyasalar cambaz bireyler mi? te oras belli deil.
Kprl, "siyasi aktrlerin hukuka, ahlaka ve etik deerlere
saygs ve ball esastr," derken, kendisini siyasi aktrlerden
saymyor olmalyd. Aslnda u "ahlak" ve "etik" sanrsnz ki,
hareketiler ve 'stiftungen' tarafndan icat edilmitir. Sanmaya gerek
yok, dnyann dzeni yzyllardr Bat'nn efendileri tarafndan
tutturulmuyor muydu? 'Ahlak" gibi eyler, pek doaldr ki, ba alc
etikileri ilgilendirmemektedir. Onlar ilgilendiren, olsa olsa lkelerine
ba alclk nermektir! ARI Dernei Bakan lideri Kprl, Trkiye
Cumhuriyeti Devleti yetkililerinin gzlerine bakarak aklyordu:
"Trkiye 21. yzylda liderlii, blge lkelerine deerler ihracn
[171]
gerekletirerek yakalayacaktr."
Bunca "ahlak" ve bunca "etik" dersine muhta grdkleri
Trkiye, durup dururken deer ihracats olacakt. Deerler de
aynen yle:
"Bu deerler zetle; hukuk devleti, piyasa ekonomisi,
demokrasi, dnya kurumlar ve normlaryla btnlemeyi
kapsamaktadr. Blgede tm lkeler arasnda bu deerlerin
yerlemesini salayabilecek tek lke Trkiye'dir."
imdi bir eviri yapsak ve "Bat dnyasnn ekonomik
dzeniyle btnlemi ve yine Bat dnyasnn kurumsal hizmetine
girmi bir Trkiye, Ortadou'daki Bat egemenliinin kurulmasna,
blgenin piyasa olmasna yardmc olacak ve dahi bekilik yapacak
tek lkedir!" desek yeridir. Amerikan "Public Relations" slubuyla
yaratlan gz boyama tekniinden temizlendiinde nerilen ite
budur. Fakat projenin bir amac vardr ve Trkiye anayasas yle bir
deimelidir ki, Trkiye durup dururken o bamszlk ilkesini ihraca
kalkmasn! ARI Dernei Bakan bu istei yle aklyordu:

171

Trkiye'de Anayasa Reformu Prensipler ve Sonular, KAV, s.29 162

"..Trkiye sadece rejimiyle deil, anayasasnda yer verecei

bu deerler itibariyle de blge lkelerine rnek olmaldr."
neri ak: Anayasaya "Trkiye'nin iktisad temel ilkesi,
piyasa ekonomisidir ve dnya ile btnlemek esastr" gibi bir madde
konulmas neriliyor. Bu durumda iin iinden kmak olanaksz.
Trkiye, varolu ilkelerini ihra etse, tam bamszlk ilkesini ihra
etmi olacak. O zaman hareketin egdmcsnn buyurduu
btnleme, ABD - srail -Trkiye btnlemesi bata olmak zereparalanmaya dnecek.
yleyse egdmcnn "gnmz dnyasnda demokrasi
dahi, dijital ortama tanmaktadr" demeli ve toplumsal katlmcl
Amerikan "software" dnyasna indirgedikleri gibi yapmal. Sonra da
"Anayasalar yeni bir taeron rejimi mi yaratmal ?" diye sormal,
orunun
yantn,
ARI'larn
"faaliyetlerine
brakp,
devletin
ynetilcilerinin yle ya da byle katk koyduu toplantnn nemli
ortaklarndan Alman "Stiftung" etkinliklerinin bir ikisine grelim.

ALMANDAN "ATATRK'E DUR" DERS

Almanlarn Hristiyan Demokrat Partisi'nin uzants olan
'stiftung'u temsil eden Trkiye ubesi sorumlusu Dr. Wulf
[172]
Schnbohm
"project democracy" operasyonun ana hedefi olan,
her trden partinin kurulmasna ak bir anayasal dzenlemeyi
ngryor ve "rnein Alman Anayasas, Weimar Cumhuriyeti ve
Nazi dneminde edinilen siyasi tecrbeler ile ekillenmitir.
Trkiye'nin 1982 Anayasas, Eyll 1980 olaylar ile ekillenmitir,"
[173]
diyordu.
Bu benzetme hi de fena kamam dorusu. 1982
anayasasn oluturan koullar, o koullar oluturan n olaylar ve
darbeyi anmsyor muydu bu Schnbohm? Ayrca darbeyi kimlerin
desteklediini de anmsyor muydu? Bu sorular ona soran
olmayacakt
elbette!
Alman
muhafazakrlarnn
temsilcisi
Schnbohm, Trkiye'ye demokrasiyi de, anayasay da retmeye
kararlyd. "rnein" diyor ve ekliyor :
"Bugn Alman Anayasas yeniden yazlacak olsa, partilerin
yasaklanmas
imkn
muhtemelen
yasa
ierisinde
ngrlmezdi, zira demokrasimiz 1949 ylna kyasla bu
ynteme ihtiya duymayacak ekilde salamlamtr."
Bu szlerden ne anlyoruz? lgin bir kurnazlkla, kendi
172

Dr.Wulf Schnbohm, CDU'da ve Konrad Adenauer Stiftung'da ynetici

olarak alt. 1997'den bu yana Trkiye'de K.A.V. Temsilcisi olarak grev
yapmaktadr. Alman Vakflarnn etkinlikleri ve "sivil" ilikileri iin bk. Necip
Hablemitolu, Alman Vakflar ve Bergama, s. 11-50. ; Wulf Schnbohm,
"Alman-Trk Dostluunu Glendirme" Cumhuriyet 23. 7. 1999.
173
KAV, a.g.k, s.5 164

anayasalarnn parti kapatma karar alnabileceini mi anlatmak

istiyor Schnbohm?
Yabanclarla Trkiye anayasasn tartmaya bunca hevesli
olan yerli katlmclarn akl fikri baka yerde olduundan olsa gerek,
Almanya'da "etnik" gruplarn zerklik, bamszlk isteklerini
programlarna alan ya da dinsel hukuka dayal yeni bir devlet
oluturma peinde koan siyasi partilerin kurulup, kurulamayacan
sormamlard. Byle yapsalard, yabanc eline merakla kurulan
dnya yklr myd? Yoksa Alman konuklarna ve dostlarna ayp m
olurdu?
Schnbohm, onlarn kendisini skntya sokmayacak denli
konuksever olduunu bilerek yle diyor:
"Zira, bir partinin yasaklanmasnn, bir lkenin demokratik
hayatna ar bir mdahaleyi tekil ettiini ve bu nedenle parti
yasann
dier
batl
demokrasilerde
bulunmadn
unutmamamz gerekir.'"
Stiftung temsilcisi Schnbohm aka, Trkiye'de u parti
kurulabilir ve bu partinin kapatlmas iyi deildir, diyebilirdi. Ama
demiyor. Bu tr aklamalar, Trkiye'ye anayasa ilkeleri nerdikleri
bylesine nemli bir gnde ve bylesine nemli konuklarn nnde
aklamak uygun dmezdi!
Trkiye Cumhuriyeti'nde yllarca etnik ayrtrma ve dinsel
aznlk yaratma iini, Alevi kimlii altnda T.C yurttalarn devletle
elikisi bulunan topluluk konumuna indirgemenin her eit
manevrasnn, Almanya'da hazrlanm olduunu unutmak ne
mmkn? Unutmak ne mmkn ki, Almanya'da yasakl bir hareketin,
oluumun deil pankartn ya da bayran, o oluumun simgesi
renkleri stnde banda bulundurmak bile yasaktr. Almanya'da u
ya da bu eyaletin ayrlmas iin savaan bir rgt beenen szler
etmek bir yana, ayrlmay artracak herhangi bir ey sylemek
bile ceza konusudur. Trkiye sivilleri bunlar sorgulayacak durumda
deildir, ama yabancya salonlar ap, ulusa ders verdirtmek bir
baka "sivil" i olmaktadr.

"KEMALST MLLYETLK"N ALMANCA

YORUMU
Oysa ayn Wulf Schnbohm, Stiftung'un Almanya'da
dzenlenen Austos 1998 sergisinde, Trkiye'ye yol gsteriyor ve
tpk ABD Resmi Din Hrriyeti raporlarnda vurguland gibi, Trkiye
demokrasisinin nndeki engeli aklkla saptyordu. Ona gre,
Trkiye Cumhuriyeti, kuruluundan gnmze slmn inan
esaslarn ve dinsel duygularn ifadesini ezmekteydi. Dr. Wulf 'un bu
dncelerini TBMM'deki toplantda, bu aklkta duymak elbette
olanakl deildi.
Trkiye'nin anayasasnn deitirilmesiyle ilgili konferansa

katlan T.C yneticileri, Dr. Christian Rumpf'un konferans stne

yapt deerlendirmeleri beenirler mi, bilinmez.
Dr.
Rumpf,
'ulusal egemenlii'
bireyin egemenliine
dntren anayasa
toplantsn yksek dzeyde katlmn nemini u szlerle belirtiyor:
"Adalet Bakan'nn yan sra, Cumhurbakan'nn da vakit
ayrp ilk yarm gn katlmalar, kongrenin organizasyonunun
siyasal iktidar tarafndan ne derece nemsendiinin
[174]
gstergesidir,"
Alman Profesr, konferanstan o denli mutludur ki,
Mustafa Kemal ile balarn koparlmasn isteyebilmekte ve bu
ban Avrupa Birlii'ne giriin nndeki en nemli engel
olduunu ileri srmektedir. Bununla kalsa iyi kendi kendine
"Kemalist milliyetilii" deyip bu ilkenin "an gerisinde"
kaldn da syleyebilmektedir, Dikkatle okuyalm:
"Konumalarda ve tartmalarda buna karlk devlet
ideolojisine deinilmemitir.(..) Buna karn Kemalist
prensiplerin ideolojiden koparlmas talep edilmelidir. Burada
kesinlikle Cumhuriyetin kurucusu Mustafa Kemal Atatrk'n
liyakatlarn temelde sorgulamak sz konusu olmamakla
beraber, kendisini ve o zamanki partisinin temel dncelerini
bugnk Avrupa'nn entegrasyon gelimeleriyle badatrmak
zorunludur.(..)
zellikle
Kemalist
milliyetiliin
an
gereksinimlerine aykr olan yorumu, AB'ye entegrasyonun
beraberinde getirdii(,) milliyeti strktrlerin bir ksmnn
tasfiyesine eliki arzetmektedir,"
Dr. Rumpf, toplant katlmclarnn bir trl aka
syleyemediklerini yazvermesi, asl amac belirlemektedir. Ne var ki,
Alman avukat da iin altn gstermemektedir. Atatrk'e saygmz ve
hayranlmz sonsuz, ama kendisinin a gemitir, demeye
getiriyor. ''Kemalist milliyetiliin" hangi yorumunun "an
gereksinimlerine aykr" olduunu aka belirtmiyor.
Bat'nn bu tr bulank sylemine "diplomatik nezaket" deyip
geiyorlar. Anayasa toplantsnn amac, Rumpf un, "AB'ye
entegrasyonun" gerei olarak "milliyeti strktrlerin (kurumlarn) bir
ksmnn tasfiyesi" olarak deerlendirmesinden daha ak
anlatlamazd. ok dnlerek kurulduu belli olan tmcenin anlam
aslnda ksa ve yaln: AB ile btnlemenin yolu "Kemalist
milliyetiliin" tasfiyesinden geer. Anayasa da ite bu nedenle
deitirilmelidir.
'Ak toplum' yolunda ve 'saydam yenidnya dzeninde
bylesine kark, rtl szlere yer olamamalyd. Belki de,
saydamln zaman daha gelmemiti.
Bir sz vardr "Benim olum bina okur; dner, dner, yine
174

'KAV, a.g.k, s. 129-143

okur." te o hesap; "Stiftung" Almanlarnn da yutturmaya altklar

saydam "demokrasi" safsatasnn altndan sonsuz zgr demokratik
ortamda, sonsuz zgr siyasal rgtlenme yatmaktadr. Rumpf'a
kulak verelim:
"Bir 'laikletirme tartmas' Trkiye'de 150 yldan fazla bir
zamandr yaplmaktadr. Atatrk'le birlikte bu "laiklik"
tartmas dnmtr ve burada sadece din ve devleti
birbirinden ayrmaktan fazlas sz konusudur."
IRI ve TDV'nin "partner" dedikleri Almanlar, "Siyasal parti
kurma zgrl" derken, dinsel ve etnik temele dayal partileri
kolluyorlar ve dil konusunda gerei aka tersyz ediyorlar. Bu
"fazlas" denen eyin ne olduunu fazlaca dnmek yersiz. Bu
"fazlas" denen ey, sonraki blmlerde greceimiz gibi,
Almanya'nn, Trkiye'de ulusal btnleme srecini 'dinsel kimlik'
projesiyle, 'etnik kimlik' oluturma operasyonunun "ss" olduu
gereine uymaktadr. Rumpf, bu durumu utangaa aklyor:
"Daha 1982 Anayasas'nda ve sonra da zal hkmeti
srasnda slami harekete imtiyazlar tanma ynnde
yumuamalar grld dikkate alnrsa, Kemalist liklik
prensibi de bir Avrupa liklii anlamndaki rasyonel alma
engel oluturmamaldr."
te bu aklama. Fazilet Partisi'nin ABD Uluslararas Din
Hrriyeti yetkilileriyle grtkten sonra, "Biz de liklik isteriz, ama
Amerika'daki gibi," trnden szlerine,
"Liklik isteriz,
ama
Avrupa'daki gibi," trnden eklentiler yapmalarn yeterince aklyor.
Rumpf, daha sonra, "aznlk haklar" konusunda konumaclardan
Zafer Gren'e tercmanlk yaparken de ak szl davranmyor:
"Gren, Kopenhag kriterlerinin aznlk 'haklarnn' deil
aznlklarn 'korunmasnn' garantisini istedii hususuyla
nemli
bir konuya deinmitir. (..)Trk Anayasa Teorisi
asndan da aznlklarn korunmas,
aznlk statsne
balanan haklarnn salanmas sorunudur. Bu doktrine gre
(,) Krtenin anadil olarak renilip retilmesi gerektii
hususu ya siyasi takdire ya da eitlik prensibinin yorumuna
baldr. Schnbohm tarafndan birka kez alt izilerek dile
getirilen Krte yayn yapan televizyonlar hakknda sorun
buna gre sadece kanuni platformda tanmlanan dnce
zgrlnn erevesi ve snrn ilgilendiren bir sorundur."
Toplanty dzenleyen dernekilerin ve vakflarn, Rumpf un
bu szleri karsnda sustuklar kesin. Lozan anlamasndaki
"aznlklar" tanmnn "Mslman aznlklar" tanmna evirilmesine
kalkp da itiraz etseler, Almanlar karsnda ayp etmi olacaklar; o
da olmad, azlarndakini yutup gidecekler.
,
yle olmasayd, "Dr. Rumpf! Biz bilimsel bir hukuk konferans
dzenlediimizi sanyorduk. Oysa siz, Lozan anlamasndaki
tanmyla, Trkiye'de aznlk haklarnn garantisi olmadn

retmeye alyorsunuz. Bu bilimsel bir alma deil, olsa olsa

'maniplasyon' yani kurcalayp-ynetmedir. Kusura bakmayn,
bunlar konuacanz yer Berlin ya da Brksel olabilir, ama Trkiye
Cumhuriyeti'nin egemenlik alan olamaz!" derler ve eklerlerdi;
"Krte'nin anadil olarak renilip retilmesi yasak m ki?!"
Ama bunu sormayacaklard. nk onlar, Rumpf'tan,
Trkiye'de ordunun klasna itilmesi' gerektiini aka belirten NDI
(National Democracy Institute) ile "ibirlik" ilerini an gerei
saymaktadrlar. Haksz da saylmazlar. nk Rump, ordu
konusunda, unlar sylyor:
"Ordunun Trk anayasa dzeni ierisindeki rol, ska
Trkiye'nin gizli iktidar olarak grlen Milli Gvenlik
Kurulu'yla balantl olarak dile getirilmitir. (..) Gerekten
bugne kadar Milli Gvenlik Kurulu'nun tm tavsiyelerinin
yerine getirildiini ve 28 ubat 1997 tarihli kktencilie kar
mcadele
hususundaki
'tavsiyelerinin'
ok
ar
gerekletirilmesinin de o zamanki Erbakan hkmetinin sonu
[175]
olduu grlmtr."
Yabanclarn bu giriimleri, ulusal gvenlie karmadr,
diyecekler olabilir. Bu gibi kiiler anmsamaldr ki, lkelerin
Bakentleri'ne dardan gelip adres edinenlerin, ulusal savunma
kurumlarn aktan eletirme zgrl, ABD'de ve Bat Avrupa'da
Kopenhag kriterleri kapsamnda deil, ulusal gvenlik kapsamnda
deerlendirilir.

"ADAM KAZANMAK" : BR EVR HATASI MI?

"Konferanslar ne ie yarar?" diye sormann gerei yok.
Konferanslar "democracy promotion" ad altnda yeni dostluklar
kurmaya yarar. Tpk Konrad Adenauer Stiftung'un aklad gibi:
"Partnerimiz
TDV
sayesinde,
Ankara'daki
Alman
Bykelilii ile birlikte organize edilen 'Almanya'nn
Birlemesinin 10. Yl' konulu etkinlikte olduu gibi geen yl
dzenlediimiz etkinlikler iin konumac olarak nemli
siyasetiler kazanlmtr. Bahsi geen bu etkinlik iin,
Almanya birlemesini Trk bak asndan inceleyen
[176]
Babakan yardmcs Mesut Ylmaz kazanlabilmitir."
Hemen belirtelim ki, T.C'nin eski babakannn "kazanldn"
belirtmek, kendini stn gren bir yabancnn szck srmesi
olabilir. Trk politikac da bunu byle kabul etmi olamaz. Kukusuz
bu yazlanlara kar bir tepki gstermi ya da yabancnn byle
175

a.g.e.
Konrad Adenauer Vakfnn Trkiye'deki Faaliyetleri,
2.
Uluslararas
kongreler, Konrad Vakf, Yl 2000. Ayrca ayn belgeden Hablemitolu, Necip,
a.g.k. s.29.
176

sama yaktrmalarna deer vermemitir.

NED'in, "demokrasi promosyonu" adn verdii "projecf'i
parasal olarak destekleyenler arasnda bulunan bu Alman vakfnn,
yerli "ibirlik" kapsamnda Trkiye'ye tanmasnda, dnce
aklama zgrl ynnden hibir saknca yoktur. nk Trkiye,
her yabancnn kendi emellerine uygun gri propaganday sarp
sarmalayp, sonra cilalayp, rahata sunabildii bir 'ak toplum'
lkesi olmutur.
Wulf, Reichstag yesi Roth gibilerinin T.C'nin Bakenti'nin
gbeinde, Kzlay'da megafon elde eylem ars yapmasnn
ardndan snr d edilmemi olmasn dikkate almtr kukusuz.
Wulf, Freulein Roth'un stanbul'da bir de bro atna bakarak,
dergilerde yazdklarna bo verip, rahata TBMM'ye gelmi ve T.C
Cumhurbakan'ndan Anayasa dersi almtr. Bu ileri yapmak
Trklerin dnda her Avrupalnn hakk olduuna gre, sylenecek
fazla bir ey yok. Ne de olsa Trkiye, dnyann en saydam, en
geirgen ve de en demokratik lkesidir.
Ancak Trk ulusunun da bu Almanlarn dergilerde yazdklarn
bilme hakk vardr. Onlarla "ibirlik" yapan demokrasi vakflarnn
da bu kiiyi tantrken, hi olmazsa, birka satrla, onlarn kimliklerini
ve Almanya'da yaptklarn, halka olmasa bile en azndan toplantya
katlan devlet grevlilerine iletme sorumluluklar olmalyd.
Almanlarla anayasa (reformu) deitirilmesi konferans
dzenleyenlerden TDV bakan Blent Akarcal imzasyla K.A.
Stiftung'a gnderilen 17.02.2000 tarihli bir yaz ibirliinin derinliini
sergiliyor:
"Sayn Wulf,
Anayasa kongresinin 20.000 DM'lk bir faturas elinizde
bulunmaktadr. Bu fatura Trk Demokrasi Vakf tarafndan
karlanacana dair bir ibareyle vakfmza iletilmi
bulunmaktadr. Arkadalarmz bizim btenin negatif
olduunu ve u anda btede hi para bulunmadna iaret
ettiler. stelik Trkiye Projesi iin aylk bir deme
ertelenmi bulunmaktadr."
Yaznn sonu, Rabtaul Stiftung iindeki para-demokrasi
bann ruhsal boyutunu ortaya koyuyor:
"Devlet Bakan ve Parlamento Bakan almza davet
edildi ve ben kongreyi yneten kii olarak grevimizi yerine
[177]
getirdiimiz kanaatindeyim"
Bu yaznn bulunduu yaptta yer alan 10.05.2001 tarihli K.A.
Stiftung yazs rabtay kanksatacak trdendir:
"Sayn
177

Akarcal,

bugn

rendiim

Ergn Poyraz, AKPapa'nn Temel igds, s.317.

zere

Almanya'da

bulunan merkezimizin nerimi dikkate alarak Trk Demokrasi

Vakf 2001 btesini 25.000 DM artrlmasn uygun
bulmutur, buna ahsen ok sevindim. Yaknda bu deiiklii
ieren yeni partner szlemesi size gnderilecektir.Sizden
ayrca Trk Demokrasi Vakf olarak yaz dnemine kadar ve
ikinci dnem iinde anlaml toplantlar yaplmasn
salamanz rica etmek isterim."
Rabta-ul Stiftung mektubundaki ruhsal boyut, paray verenle
alan arasndaki derece ayrmn da sergileyecek niteliktedir. Sz
konusu rica satrnn hemen sonrasn okuyalm:
"..nk Nisan hesabndan grlecei zere Trk
Demokrasi Vakf eitim etkinliklerine sadece 6.000 DM
harcanmasna ramen(,) maa ve iletme gideri olarak toplam
7.000 DM harcamada bulunmutur.Bu oran (fark) ise hibir
kabul edilebilir bir oran (fark)deildir.
Sayglarmla,
Dr. Wulf Schnbohm"

[178]

TDV bakannn "Trkiye ihbarclar cennetidir" diyerek

rabtalar sergileyenleri onurlandrdn anmsanrsa, saydamlkla
gizlilik, ulusal onurla teslimiyet arasndaki snrn balayp bittii yerin
kart grlmektedir, karmtr. Oysa bu snr tarihsel bilincin
nda apaktr. Sz konusu olan, Stiftung elemanlarnn evlerinde
kahve sohbeti deil, Trkiye'nin bakentinde anayasa grmesidir.
Trkiye'ye demokrasi tama savndaki yabanclarn ak niyetlerini
grmemek olanakszdr.

TRKYE VE TRK ULUSU YAPAYDIR

Demokrasi - zgrlk ve bilgilenme hakk adna, ARI, Konrad
[179]
Adenauer Stiftung
ve T.D.V'nn "ibirlik" toplantsna katlanlar,
178

Ergn Poyraz, a.g.k. s.316-317. Ayn kitapta Stiftung ve TDV arasndaki yllk
350.000 DM tutarndaki iliki para ak tablosuyla gsterilmekte ve yazmalar
da birok gerei aklamaktadr.
179
Alman CDU 'nun uzants Konrad Adenauer Vakf'nn Trkiye ubesi 1984'te
ald. Bu vakfn yerel ynetimlerin glendirilmesi projelerine ilgisi yksektir.
Alman Sosyal demokratlarnn partisi SPD'ye bal Friedrich Ebert Vakf 1988'de
stanbul'da ube at, ncelikle CHP birlikte alt. FES, CHP genlerine eitim
dzenledi. CHP st ynetiminin uak paralarn karlayarak Almanya'ya
konferanslara ard. Alman FDP 'nin liberal vakf Friedrich Naumann Stiftung
ise 1991'de stanbul'a yerleti. Liberallerle, ARI-TDV gibi yerli "siviller" ile ortak
almalar yrtyor. Alman Yeiller Partisi'nin rgt Heinrich Bll Stiftung da
1995/96'da stanbul almaya balad. Robert Bosch Stiftung ise, 2000 ylnda
yerleti stanbul'a. (..) Bu vakflarn tm, Alman devletinin Politik Eitim
Fonu'ndan para almaktadr. Alman Dileri'nin yaynlarnda, lkelerin i
siyasetlerine gze batmadan, karmann uygulanabilir yntemleri verilmekte ve
"diyalog programlar ile yapc bir rol oynayacaklar" aklanmaktadr." (Tamer

Stiftung'un Alman devlet kurumlaryla ilikilerine aldrmam

olabilirler. Ama onlarn, u bilgiye deer vermeleri beklenebilirdi..
Trkiye'ye ynelik gri-propaganda, Dou-Bat Enstits'nde piirilir.
Konrad Adenauer'un Trkiye danman Udo Steinbach, Dou-Bat
Enstits'nde mdrlk yapmaktadr. Eski asker Steinbach, Alman
devletine sadk bir grevlidir. Almanya'nn Paris Bykelilii'nde
askeri atee olarak da bulunmutur. Buraya dek, bizi ilgilendiren bir
ey yok. Ne ki, Almanya'dan baktmzda greceimiz, duyacamz
ilgin szler olacaktr.
Steinbach'n 15 Eyll 1998, saat 18.00 ile 21.00 arasnda,
Katolik
Kilisesi
rgtnn
Lingen-Holthausen'deki
LudwigWindthorst-Haus'da, "Die Bedeutung des Islams fr Europa" balkl
szl teblii, yabanc kurulularla "ibirlik" yapanlarn arasnda
hasbelkader bulunabilecek, baz yurttalar ilgilendirebilirdi. Bu
sorumlu yurttalar, belki okuyacaklar bu satrlarla uyanrlar.
Uyanmallar nk, Steinbach adl bu grevli, konferansta unlar
syleyivermiti:
"Trkiye yapaydr. Gerekte varolan Trkiye, bir adamn,
nemli bir adamn, tarihsel neme (sahip)bir adamn dikte
ettirmesiyle yaratlm bir yapay oluumdur. Bunu (yapan
kiinin) ad Mustafa Kemal Atatrk'tr. Bu adam, tek (bana)
bir devlet yaratmtr. Ve Trkiye'nin bugnk sorunu, ite
budur. Bu adam(Mustafa Kemal), yapay olan bir devlet
yaratmtr. Bugn, Trk cumhuriyetinin temeli olarak,
Kemalizm'in iki unsuru, laiklik - dinin ve siyasetin (birbirinden)
ayrlmas - ve Trk ulusalcl, gerekle badamamaktr.
Trk devleti yeniden yaplanmaya zorland. Mustafa Kemal
Atatrk, islam' bir kalemde silebilirdi (silebileceini dnd).
Yirmi yln sonunda (Kemalizm'in) ikilisi (bu sre) ld.
Bylece bu olay hallolmutu. Ama bu (Kemalizm) hibir eyi
deitiremedi. nk Anadolu, bin yl iinde slamilemiti. Bu
bir ey deitirmedi; nk Trkiye, Kemalistlerin byk
Osmanl gemiinin bir devamyd. Ve teki, iyi ve gzel Trk
milliyetilii, Ermenileri kovdu, ldrd ve katletti. Yunanllar
mbadele etti. Fakat birok halk grubu (etni) ve kltrler
(Anadolu'da) kald. rnein Krtler, her naslsa (hl) yok
[180]
edilemediler. "
Stiftung elemanna gre her ey ok aktr. Trkiye'de ulus
yapaydr. Zorlamayla bir devlet kurulmutur. Bu konuda denebilir ki,
Bacnolu, "Trkiye'de Alman Vakflarnn Marifetleri, Cumhuriyet, 6 Temmuz
1999.)
180
Die Bedeutung des Islams fr Europa" Akademieabaden am 15. September
1998 von 18. 00-21.00 Uhr im Ludwig-Windthorst-Haus in Lingen-Holthausen
(Abschrift des smitschnitts-./caf/7.de / akademie /lwh /archiv/politik/steinbach.htm ;ayrca ayn .tan Tamer Bacnolu, "Trkiye'de Alman
Vakflarnn Marifetleri" Cumhuriyet, 6 Temmuz 1999.

yabanclarn bu tr dncelerinin varl bilinmektedir. Trk-Krt

uzlamasn savunanlar da dolayl olarak T.C.'nin yapayln ileri
sryorlard. CIPE'nin Trkiye brosunda 2. Direktr ve TDV
kurucusu Ergun zbudun'un derledii belgede, bu sava u derin
aklamayla katlnmakta:
"Olan ey, Mustafa Kemal'in var olmayan farazi bir
varl,Trk Milleti'ni ayaa kaldrarak ona hayat vermesiydi. O'nun
girimi olduu projenin gerek boyutlarn bize veren ve
dncesinin topyac niteliini ortaya karan, olmayan bir ey iin
sanki varm gibi almas ve onu var etme yolundaki
[181]
kabiliyetidir."
Trkiye Cumhuriyeti devletinin "yapay bir ulus" yani gerekte
olmayan bir ulusa dayanlarak kurulduu savyla yola kanlar,
Trkiye'yi olabildiince kategorikletirmeye alrlarken, ipin ucunu
iyice karmlardr. Stiftung'larda, "Alevi-Snni-Kemalist-Krt-Trk"
kimlik atmalarna uzanan tezler retilmektedir. Almanya'da
lkemize ynelik giriimin bir paras olarak ve "Trkiye Krtlerinin
etnik uyannda, Almanya s grevi grmtr," diyerek
onayladktan sonra, "Trkiye'de 90'l yllarda ykselie geen Alevi
rnesansnn merkezi Almanya olmutur," aklamalar, "Project
Democracy" ann Bat Avrupa'dan Trkiye'ye atlmakta olan ilmiini
[182 / 183]
aklyor.
Bu arada belirtmeliyiz ki, 'Alevilik' inancna sahip yurttalar,
Avrupa kltr iinde, ayr bir topluluk olarak deerlendirmek ve bu
yntemle Trkleri blme anlay ok yeni deildir. 'Alevi' inancnn
Hristiyan inancna yakn olduu, Protestanln kiliselerinin
kaplarnn bask(!) altndaki yurttalara her zaman ak olduu
[184]
dncesi Almanya'dan yaylmaktadr.
'Alevi' inanl yurttalarn
arasnda Anadolu Rumlar bulunduu dncesi Yunanistan
kaynakldr. Karamanllarn Rum olduu stne bilgi yaylmas da bir
baka "sivil" derinliktir.
Almanlarn szleriyle uyanmayanlara, Prof. Udo Steinbach'n
ve Alman siyasal partileriyle ilikili olmalar doal olan 'stiftung'
rgtlerinin, Trkiye'de devlet ile toplum arasnda uurum oluturmak
zere "Alevilik dini" yaratlmasyla ortaya karlacak yeni bir
ayrlmadan mutlu olmalar olaandr. nk, Amerika'dan tetiklenip,
Avrupa Birlii enstitlerinde teoriletirilen, insan haklarn aznlk
181

Ali Kazancgil ve Ergun zbudun'un makalelerinin Fahri Unan tarafndan

yaplan evirisiden aktaran erif Mardin, Trkiye'de din ve Siyaset, s.65.
182
Aye Yldrm / Almanya, "Almanca Alevilik dersi talebi nce kiliselerden
geldi!" Aydnlk, 30 Temmuz 2000, s. 13
183
Almanya'dan Trkiye'ye uzanan Alevi rgtlenmesi ve Alman devletinin
abalar iin geni bilgi: Mehmet Demiray, Understanding The Alevi Revival: A
Transnational Perspectiv, MS Tezi, The Department of Political Science and
Public Administration, Bilkent Unv. Feb. 2004.
184
Mustafa Balbay, "Alevilerin salam duruu..." Cumhuriyet, 6-5-2002

haklarna eviren ifre zclerin "devlet - Alevilik" ve "KemalizmDindarlar" atmas rts altnda, dorudan okuluslu devlet
kkrtmas peinde olmalar da olaandr. Bu rgtlerin devlet ve
karteller tarafndan desteklenmeleri ve iin A.B boyutunu
[185]
derinletirmesiyse daha da olaandr.

ZELLETRME PROPAGANDASINA VE ANAP'A

DI DESTEK
1999'da yaplan Stiftung ortakl anayasa konferansn
onurlandran devlet bykleri, bu katlmlaryla, sz konusu ayrtrc
politikalar oluturan "stiftung" etkinliklerini ulusumuz gznde
merulatrmlardr. Bunun adna "demokratik ibirlik" ya da
"saydamlk" deniliyor olabilir. Benzeri etkinlikler, Amerika'da ya da
Almanya'da, braknz konferans, kk bir toplant dzeyinde
gerekletirilse ne olur? Bir ey olamaz. nk bu rgtlerin kendi
lkelerinde siyasal alma yapmalar yasaktr. Bunu anlamak iin
yasa kartrmaya gerek yok. Stiftung ya da Foundation adl
rgtlerin etkinlik raporlarna bakmak yeterlidir. Bu tr incelemeyi
ciddiye alacak bilim oltas peinde koanlarn, oralara dek uzanp,
kimin etnik aznlk, kimin ounluk olduuna ve devletin egemenliini
gvence altna alan ceza yasalarna bir bakmaldrlar. Demokrasi ve
aznlk haklar pazarlaycs vakflarla, 'think tank' denenlerle
[186]
[187]
"ibirlik"
yapan Trk Demokrasi Vakf'nn
1991 ylnda, CPE
adl Amerikan iadamlar rgt araclyla NED fonundan salanan
80.000 dolar destekli projesini, NED raporundan aktaralm. Ve bu
parasal destein, 1998'de nelere yaradn yakndan grelim ve bir
kez daha deerlendirme olanan bulalm. Proje zet raporu diyor ki:
"Yardm alan: Turkish Democracy Foundation (TDV) Konu:
i ve Ekonomi
Program

zeti:

Trk

Demokrasi

Vakf'nn

Trkiye'de

185

Bu konu ve Bat'nn Islama ve inan zgrlne sahip kma taktiklerinin

altndaki rk-datc yaklamn z iin bk. "slam iin bk. Tamer Bacnolu,
"Der Fail Trkei in de deutschen Publizistik. Ein Feinbild besonderer art" ya da
ngilizce eviri: "The makng of Turkish Bogeyman, A unique Case of
Mispresentation in German Journalism" Graphis Yaynlar, st. 1998 ve Tamer
Bacnolu, Modern Alman Oryantami Alman Yaynclnn Trkiye Tablosu,
ASAM yaynlan, Ankara, 2001 "
186
"ibirlik" nitelemesi, TDV'nin etkinliklerini tantt Web-sitesindeki "ibirlikler"
balndan aynen alnmtr. (M.Y)
187
TDV, 1987 ylnda Ankara'da kuruldu. "Ynetim Kurulu: Ergun zbudun
(CIPE, temsilcisi, NED Journal of Democracy Yayn Kurulu yesi), Blent

Akarcal Nurten Tahta, Mehmet Cavit Kavak, Cem Kozlu, In elebi,

stn Ergder (Boun TESEV), Mehmet N. Gk, Erdal Trkan. 1995'de
ye says: 65. 1994 yl btesi: 15 000.000 TL. D lkelerde temas kurulular:
Konrad Adenauer Foundation, Projection Education on Democracy" NonGovermental Organizations Guide, s.80, st.2.

zelletirme ile ilgili 18 aylk programnn desteklenmesi."

Ayn raporda,
Trk
Demokrasi
Vakf'na
ek
olarak
verilen 26.100 dolarn proje gerekesi daha da ak: "ki
kitabn ve drt aylk bltenin drt saysnn yaymn
desteklemek."
Biraz hesap yapmaya deer. 80.000 art 26.100 eder 106.100
dolar. Sanrsnz ki, ANAP yelerinin kurduu vakf paraszlktan
krlyor. ANAP' destekleyen, zalizme bal, hali vakti yerinde onca
yurtta dururken, sen kalk ellerin adamlarndan, dahas ellerin
devletinin kasasndan bu denli kk bir destek al. ANAP destekisi
iadamlarmzdan ve yurttalarmzdan istenseydi, bu para elbette
bulunabilir ve ellere muhta olunmazd.
Gerekesi anlalmaz, etrefilli bir i. Bir yanda papatyalardan
gnmze uzanan "zengini seven" zihniyet, bir yanda da hepsi hepsi
yz -alt- bin -yz ABD dolar!
Gnahlarn almamak gerek. Vakf, elektronik a (internet)
almnda belirttii szckle bu tr "ibirlik" masraflarn Amerikan
kurulularndan yalnzca balangta alm olabilir ve iler rayna
oturunca kendi kaynaklarna dnm de olabilir. Vakfn bu tutumu,
unca akll, becerikli adamlardan kurulu, zal gibi bir "deha" nderin
elleriyle zene bezene rgtlenmi bir siyasal partiye yakmyor
dorusu. Ne ki, partinin de aa kalr yan yok. ABD
muhafazakrlarnn, yani yabanc bir devletin siyasal rgt IRI,
vakfla kurduu "ibirlik" ilerine Anavatan Partisi'ni de katm.
IRI'nin 2000 yl faaliyet raporunda aynen yle deniliyor:
"IRI, Trkiye'nin Anavatan Partisi'ne, ilk kez yapmakta
olduu, Nisan 1999 seimleri iin aday belirleme ilerinin
esasn oluturan almalarda yardmc oldu."
"Olacak i mi bu?" denilemez, a-atlatc bir dnya nderinin
ardllar, seimlerde aday belirleme iini pek ada bulmam ya da
liderlerini amak inancn ilerinde o denli bytm olmallar ki, bir
yabanc devletin siyasal rgtnden "Acaba ne etsek de, milletvekili
adaylarn doru drst sesek. En iyisi bu ii Amerikallara soralm,"
diye dnm olabilirler.
Bu aamada, aynann teki yznde grneni yanstmak
gerekiyor. Yabancnn emellerine hizmet eden askeri darbeler
sonrasnda, bir lkenin yurttalar, siyasal rgtleri, aydnlar
budandka
varlacak
nokta,
-siyasal
yaamn
boluu
kaldrmayaca kuralna uygun olarak- yabanclar tarafndan
doldurulur. Ve onlarla ibirlii yapanlarn da katksyla tarihsel
birikim, hem siyasal hem de kltrel ynden yklr. Bu ykm,
yukarda rneklerini grdmz trden uluslararas dayanmalarla
daha da etkin oluyor.
Ne ki, onlar tanmadan nce Rabtat-l Stiftung ilerinin,
hkmetlerin, medyann, babakann, bakanlarn desteine karn
T.C adaleti karsnda dtkleri durumu zetleyelim:

Bergama Altn Dosyas kitab nedeniyle Konrad Adenauer

Stiftun'un at dava 8 Ekim 2002'de, Friedrich Ebert Stiftung'un
at dava 1 Mays 2003'de, Heinrich Bll Stiftung'un at dava 4
Aralk 2003'de karara balanm ve Necip Hablemitolu lehinde
[188]
sonulanmtr.

188

Dava karar kopyalar iin bknz. Ekler

IRI - ARI - SOROS

VE
LSEL GENLK RGTLENMES
"Senaryonun
btnn
[189]
iinde olma olum."

grmeden

12 Mays 2001 stanbul Princess Hotel'deki konumac,

T.C'nin devlet dzeninin iflasn salondaki genlere u szlerle
bildiriyordu:
"Siz genler Ankara'y tamamen unutun. Bu sistem iflas etti.
(..) Ankara'dakilerin sizden korkmalarnn bir sebebi de, eer
siz meydanlarda yrrseniz hkmet gnde der. i ve
memur haklarn satn alyor. Ama sizin istediiniz
geleceiniz.. (..)"Eitim ve mnazara enstits kurmak
istiyoruz. Bu iki enstitmzn hedefi artk niversiteler deil,
liseler olacaktr.(..) Dervi'in belirttii ekonomik deil, siyasi
bir tespitti. Sbjektif hukuk devleti anlay olan Ylmaz, Ecevit
ve Demirel anlaynn geersiz olduunu sizler biliyorsunuz.
Artk objektif hukuk devleti anlaynn zaman geldi. (..)
Sizlere
gvenerek,
eski
unsurlarn
tasfiyesi
iin
[190]
almalarmza balyoruz."
Byle diyordu, ARI Hareketi (Dernei)'nin Bakan Kemal
Kprl. Trkiye'nin meclisteki siyasal partileri neredeyse emir
zerine yasa deitirirken, ARI Bakan, genleri eyleme aryordu.
500 gen, Amerikan Cumhuriyeti Parti'nin uzants "project
democracy"nin drt ana rgtnden bir olan IRI (International
Republican Institute) tarafndan tasarmlanan liderlik projesi
kapsamnda, iki yl sren almann sonunda, Akam Gazetesi'nin
de desteiyle, Princess Hotel'de toplanmlard. Toplantya
katlanlardan YDD Bakan Trkan Saylan da bir konuma
yapmt.
1999 ylnda, ngiliz Mori Ltd.'in Trkiye kanad Strateji Mori
Ltd. tarafndan 18 ilde gerekletirilen genlik aratrmasyla
balayan almalar, daha sonra, ARI Dernei yneticilerinin eitli
illerdeki
rgtlenme
abalaryla
ve
genlik
toplantlaryla
srdrlm.
189

Bu szler, 1965-1971 arasnda rencilik dneminde genlik olaylarn

yakndan yaam bir mhendis babann basna yansyan mektubundan
alnmtr.
190
ARI Genel Bakan Kemal Kprl, 12 Mays 2001, Maslak Princess Oteli,
IRI -ARI -AKAM Genlik Kongresi , istanbul

ARI dernekilerinin aklamalarndan, II. Cumhuriyeti Yeni

Demokrasi Hareketi'nin ardndan yepyeni liderler nderliinde bir
siyasal hareket oluturulduu anlalyor. Hem de, Amerika'dan
srail'e, Berlin'den Selanik'e d ilikileri ve devlet st
yneticilerinden, medyaya i destei denk getirilmi bir hareket.
"Toplum yararna" alan "sivil" kurulularn ya da Vakflar
Genel Mdrl'nce denetlenen vakflarn, genleri siyasal eyleme
armalar pek grlm ey deil. Ancak, bir siyasal hareket
yapabilir bunu. Oysa ARI Dernei bakannn, drlmesini istedii
hkmetin liderleri ve bakanlar, daha iki yl nce bu dernekileri
kutlayan iletiler yollamlard. O zaman kutlamaktan kendilerini
alamadklar adamlar, imdi hkmetlerini drmek iin eylem
arsnda bulunuyor.
Bu ar, elbette zgrlkler, demokrasi ve effaflk
kapsamndadr. Ulusal onur ve gurur sahibi iadamlarnn, iftilerin,
retmenlerin, mhendislerin, genlerin, yallarn, bamszl
savunan her kesimden insann grlerine yer vermeyen yayn
ortam, effafl bir yana brakp, tek yanl olarak ve ARI trnden
rgtlerin d ilikileri stne bir bilgi vermeden, onlarn sesine de,
grntsne de oka yer ayrmakla nemli bir katkda
bulunmaktadr.
Bir dernein yl iinde nerelerden nerelere geldiini grmek
iin, "project democracy" A'nn sk rlm bir blmne
bakmadan nce, gemiin unutulup giden, cumhuriyeti deitirme
giriimini anmsamalyz.

ANAP VE YDH EVRESNDE ARILAR

Cem Boyner ile Kemal Dervi'in Yeni Demokrasi Hareketi,
snp gitmiti ama, onun yerini alacak bir baka hareket hem
Trkiye'de hem Avrupa'da ve hem de Amerika'da kurduu ilikilerle
neredeyse Trkiye Cumhuriyeti'nin dileri misyonunu yklenmi;
gen liderler kampanyasyla devletin geleceini de gvenceye
almtr. Bu hareket, 1994'de oluturuldu, 1997'de ARI Grubu
[191]
(Dernei)
ve 1999'da ARI Hareketi (Dernei) olarak ortaya kt.
191

ARI Kurucular: Ahmet zkara (Y.K yesi; adam, Mersin), Can Fuat
Grlesel (Y.K, st.), Haluk Hami nen (Y.K; adam, stanbul), Hayrullah
Zafer Aral (Y.K; adam, stanbul), brahim Takan (Y.K; Avukat skdar),
Mahmut Reha Akn (Y.K; Mhendis, Bursa), Mehmet Dursun afak (Y.K;
stanbul), Mustafa Alagz (adam, Konya Postas Gazetesi Sahibi ve Yn.
Kur. Bk, Konya Inter Gen Holding Y.K.Bk, 1983 ANAP Konya Merkez le
Bakan, Konya Gen adamlar Dernei Bk,.Konya), Veysel Celal Beysel
(Kimya Mhendisi, Bursa), Mehmet Zeki Kaba (iadam, Eskiehir), Emre
Ergun (iletmeci, stanbul) 2000-2001 Y.K) Murat Bekdik (Bk), erif
Kaynar (Bk. V.), Gnseli Tarhan (Bk. V.), Dr. Can Fuat Grlesel (Genel
Sekreter), Zeynep Damla Grel , (Sayman), Emre Ergun, Ayen Lainel,

Uzunca bir sre ANAP iinde etkinlik gstermilerdi ama, 1999

[192]
balarnda her nedense ANAP ynetimiyle aralar ald.
ARl'lar, bu ayrltan sonra ANAP ynetimiyle aralarndaki
snr, Trkiye'nin 1990'a dek ok iyi ynetildii ama, daha sonraki
yllarda ehliyetsiz ellere kaldn ileri srerek koymaya baladlar.
Onlarn yolu belli ki, zalizm yoluydu. Yeni klarn ABD'nin IRI'si
ve Almanya'dan FNS (Friedrich Naumann Stiftung)'un finansman ve
desteiyle dzenledikleri stanbul Konferans ile talandrdlar.
Yayn dnyasnn, pompalad yeni bir misyonla Cem
Boyner'in liderliinde oluturulan Yeni Demokrasi Hareketi
(YDH-yaygn adyla II. Cumhuriyeti hareket) ile zdeletirildiler.
Yeni klarn 27 Temmuz 1999'da zalvari bir "imajla" gsterdiler.
Grubun (dernein) kurucular arasnda ad gemeyen ama, dernein
kendi anlatmyla, "Harekete geinceye dek ARI'larn tm
etkinliklerinde ba eken Kemal Kprl, evinde byk bir 'davet'
verdi. Bu davete katlanlar arasnda, ANAP'l bakanlar, CHP
temsilcileri, i ve yayn dnyasnn sekinleri bulundu. Akit'den
gazeteci-yazar Abdurrahman Dilipak da davetteydi.
Yeni demokrasi hogrsne uygun bu toplanty, Kemal
Kprl, "zal dneminin tm eilimlerini birletiren" bir atmosfer
olarak tanmlamt. ARI rgtleyicisi, hemen hemen hi kimseyi
darda brakmamt. Trkiye tarihinde rastlamayacak bir olaydr
yaanan. Bir dernein bu denli nly yan yana getirebilmesi
[193]
azmsanacak bir baar olamaz.
Mehmet afak, Mge Telatar. Denetleme Kurulu: Ik Bo, Nilgn
Kdey, Cneyt Kurtbay, Haluk nen, Alp Halil Yrk .
192

Murat Sabuncu. "Dipten gelen zal hareketi-Ar" Milliyet, 28 Temmuz 1999

ARI'nn davetine katlan nllerden bazlar: Rahmi Ko, Mustafa Ko,
Ali Ko, Ahmet zal, Besim Tibuk (Liberal Demokrat Parti Genel Bakan),
Ahmet Vefik Alp (Mimar, MHP stanbul Belediye Bakan Aday), Ali Talip
zdemir (ANAP eski milletvekili, eski bakanlardan, stanbul Belediye Bakan
Aday), Bedrettin Dalan (ANAP eski yneticilerinden, istanbul eski Belediye
Bakan), Burhan Karaam (Yap Kredi Bankas eski G. Mdr.), Blent
Akarcal (ANAP Milletvekili, TDV Genel Bakan), Can Kra (Ko Holding
eski koordinatr, adam), Celal Bayar (Eski Cumhurbakan Celal Bayar'n
torunu), Cem Boyner (Altnyldz sahibi, Yeni Demokrasi Hareketi kurucu genel
bakan, iadam), Cem Duna (ANAP eski yneticilerinden, THY Eski Genel
Mdr. Emekli Bykeli), Cemal Kutay ("Atatrk Aratrmacs, Profesr;"
(Milliyet Cemal Kutay'a profesr ve Atatrk unvan vererek onurlandrm)),
Enver ren (HLAS Holding sahibi, Iklar Tarikatnn kurucusu Hilmi Ik'n
damad), Mcahit ren (iadam), Hsamettin Kavi (SO Bakan), lhan
Kesici (ANAP'l eski milletvekili, Demirellerin damad), lhan Kl (Org. Hava
Kuvvetleri Komutan), Ltfullah Kayalar (ANAP'l milletvekili, eski bakan),
Osman Birsen (MKB Bakan), Rt Saraolu (TCMB eski bakan),
Semahat Arsel (Ko grubu), Sezen Cumhur nal, ule Bucak (CHP
yesi), Yavuz Canevi (Eski hazine Mstear, Eski TCMB Bakan yardmcs),
193

Yayn ortamnn "promotiv" yani yceltici etkinliiyle ARI'lar

glenmeye baladlar. Onlar vmeyen, konuk etmeyen ke
yazcsna az rastlanr. Halka ve demokratik kitle rgtlerine deer
vermeyen devlet grevlilerini, ARI'larn toplantlarnda, kokteyllerinde
grmemek olanakszdr. ARI'larn d balantlarna baklrsa,
ierdeki 'promosyon'un hafif kald grlr. Nedenini anlayabilmek
iin, ARI'clarn snr tesi ilikilerine, etkinliklerine gz atmak
gerekiyor.
ARI'clar, 1-8 Kasm 1997'de ABD'ne utular ve Renaissance
Foundation'a konuk oldular. Vakf onlar ABD senatrleriyle, kongre
yeleriyle, IMF, Hazine Bakanl, 'loby' gruplar ve NGO'larla
grtrd.
Bu ilk geziden sonra, Amerika Birleik Devletleri, ARI'lar iin
komu kaps oldu. 23-27 ubat 1998: ARI'clar, Amerikan Trk
Cemiyetleri Topluluu'nun konuu oldular. Aray soutmadan, 30-31
Mart 1998 arasnda Kuzey Yunanistan Endstri Federasyonu ve
Amerikan-Yunan Odas tarafndan dzenlenen "Balkanlar" konulu 5.
Selanik Forumu'na utular.
Hemen ardndan, ARI'lar, srail'i destekleyen en byk rgt
AIPAC (American Israel Public Affairs Committee / Amerikan srail
Halk leri Komitesi)'nin arsyla yeniden ABD'ye utular ve
[194]
rgtn konferansna katldlar.
ARI'lar, artk dnyada Trkiye'yi
temsile baladlar. rdn ve srail'de New Atlantic Initiative (Yeni
Atlantik Giriimi)'nin dzenledii toplantya katldlar. Bu arada,
AIPAC ile ilgili ksa bilgi, ARI'clarn hangi gl rgtlerle iliki
[195]
kurduuna iyi bir rnek olacaktr.

SRAL DESTEKS RGTLERLE BRLKTE

AIPAC, 1951'de kurulmutur, Btesi 30 milyon dolardr.
Yaar Okuyan (ANAP milletvekili, alma Bakan) ve Abdurrahman
Dilipak (Akit Yazar)
194

ABD'de Yahudi (Musevi yurttalarmza bu adla anmadmz bilinmeli)

rgtlerinin banda AlPAC'n yansra AJC (American Jevvish Committee), A.J.
Congress (American Jevvish Congress), JINSA ve Washinton Institute for Near
East (WINEP) gelir. teki rgtler B'Nai B'rith Anti-Defamation League (ADL),
Institute for Jevvish Policy Planning and Research, Jevvish National Fund,
Jevvish Study Center, Jevvish War Veterans, National Council of Jevvish
Women and Hadassah, International Association of Jevvish Lavvyers and
Jurists. AIPAC destekisi Religious Action Center of Reform Judaism Direktr
Haham David Saperstein, 22 Haziran 1999'da ABD Bakan Clinton tarafndan
Uluslararas Din Hrriyeti Komisyonu (The US Commission on International
Religious Freedom) bakanlna atand. AJ C ise T.C Babakan R.T.Erdoan'a
Ocak 2004 ABD gezisi srasnda "Profiles in Courage ( Cesaret Karakteri)" dl
verdi.
195
Bu rgt NATO'nun genileme planlarna entelektel g salamak zere,
Freedom House bnyesinde kurulmutur.

55.000 yesi bulunan rgt, ABD ile srail Devleti ilikilerini dzenler.
200 niversitede stajyer renci program uygular. Bu stajlarla, 1979
ile 1996 arasnda 18.000 renci "yasama sreci, d politika, siyasi
iler, grass roots (rgtleme) ve siyasal liderlik konularnda eitim"
grmtr. rencilerin arasndan seilenler, ABD ynetim
[196]
kademelerinde almaya balarlar.
Bu gerei grebilmek iin
zellikle, ABD Dileri istihbarat ve siyasi brolarndaki kadrolara
bakmak yeterlidir.
AIPAC, ABD- srail ticaret ilikilerinin srail lehine
deitirilmesinde, ortak askeri programlarn gerekletirilmesinde
nemli bir etkiye sahiptir. AIPAC, askeri yardmlarda da ok etkindir.
rnein, 1986'da ABD Dileri Bakan Shultz'un AIPAC a bizzat
yazyla bavurarak, srail'e yollanacak silah trleri ve yardm
paketleri konusunda gr istemesi rgtn gcn gsteriyor.
srail'e yaplan yardmlar, 1985'den sonra, AIPAC sayesinde,
[197]
karlksz hale gelmitir.
srail destekisi rgtlerin en tepesinde yer alan ADL of B'nai
Brith (ADL)'in ABD'deki rgtsel gcnn boyutu, zellikle Araplar,
srail politikalarna muhalefet eden Yahudiler, srail'in karlarna
aykr davranan politikaclar hakknda planl programl istihbarat
dosyalamas ve bu istihbarat FBI gibi i gvenlik rgtlerine
iletmesi, MOSSAD hizmeti vb. etkinliklerle derinlemektedir. 1993
ylnda polisin ADL'nin San Fransisko ve Los Angeles brolarnda
yapt aramalarda, 950 siyasal grup ve 12.000 birey hakknda
[198]
dosyalama yapld saptanmtr.
likilerin Gney Afrika
rklarna dek uzand grlmtr.
ADL grevlisi ve ayn zamanda FBI muhbiri olan ve Gney
Afrika ynetimine de alan Roy Bullock'a, bir zamanlar ADL blge
yneticilii yapm olan Beverly Hills avukatlarndan Bruce Hochman
araclyla 25 yl deme yapld ortaya karlmt.
San Fransisko polislerinden Tom Gerard'n imha edilmesi
gereken bini akn dosyay Bullock'a ilettii de soruturma
196
197

Tayyar Ar, Amerika'da Siyasal Yap Lobiler ve D Politika, s.247-251

ABD'nin israil'e yardm son 50 ylda gnde 15 milyon dolar

bulmaktadr. Yardmn %60' ABD'nin silah irketlerine gitmektedir.
Yalnzca 1997-2002 arasnda Lockheed Mardtimn irketinin kasasna giren para
5 milyar dolardr; bunun 2,5 milyar 50 tane F-16 iin, 2 milyar yedek para,
alak irtifa ve kzltesi gece gr hedef sistemleri ve oklu roket frlatma
rampalar iin denmitir. Boeing israil'e Apache helikopterleri, United
Technologies Blackhawk helikopteri, Raytheon irketi patriot fzeleri, Northrop
Grumman radar satarken, Exxon/Mobil jet yakt satmaktadr. "Jordan Green,
'Arming the Occupation: A Chronology of U.S. Military Aid and Weapons
Contracts to Israel, 1995-present,' Institute for Southern Studies (Durham, North
Carolina) April 4, 2002" den CAQ, Number 74 Fail 2002, s. 13.
198
Rachelle Marshall, "Spy Case Update: The Anti-Defamation League Fights
Back" Washington Report on Middle East Affairs, July/August 20, 1993.

[199]

dosyasnda yerini almt.

Baz Trkiye Cumhuriyeti devlet
grevlilerince kimi zaman "lobi" kuruluu ya da "Ermeni Soykrm"
yasa tasarsn engelledikleri savyla en st dzeyde kabul gren bu
rgtn casusluk etkinlii de gz nne alnrsa "sivil" toplumcularn
[200]
ne denli ho glere sahip olabilecei de ortaya kacaktr.
AIPAC ve teki srail destekisi rgtler, ADL rgtnn
etkinlikleri de dikkate alnrsa, ABD kongre yeleri stnde nemli bir
bask oluturabilme gcn ele geirmilerdir. Bu rgtle Arap
lkelerine hogryle bakan kongre yelerinin seimlerini bile
etkilerler, srail aleyhinde davranan siyasal parti yelerini yaltrlar.
Yahudi rgtleri, 1989-1990'da senatrlere, Temsilciler meclisi
yelerine 7,6 milyon dolar, 1985-1990 arasnda Senato D likiler
Komitesi yelerine 1,2 milyon dolar, yine ayn dnemde Temsilciler
Meclisi D likiler Komitesi yelerine, 1,2 milyon dolar bata
bulunmulardr. Ayrca, D Operasyonlar Alt Komitesi'nin 13 yesine
[201]
1 milyon dolar balanmtr.
ARI'lar, bu rgtlerle iliki kurarken, kendi aklamalarnda
ska belirttikleri biimde "bilgiye dayal politika" yrtme amalarna
uygunluk grm olabilirler. Daha baka ne gibi yararlar
grldnn effaflkla aklanacan ummaktan baka are yoktur
diyerek, ARI uularna dnebiliriz.

3 GNDE 19 TOPLANTI
Bir zamanlar, Prof. Dr. Necmettin Erbakan, "ABD gezisi
verimli gemitir, drt gnde 36 toplant yaptk" demiti. Eski
Babakan'n hzna imdilik erien yok ama yaklaan var. ARI'lar
izleyelim:
ARIclar, ABD'yi fethettikten sonra, yerinde eitime katldlar.
1999 yl banda, srail Dileri Bakanl'ndan alnan aryla, 5
Ocak 1999 ile 8 ubat 1999 arasnda MASHAV (srail Dileri
Bakanl Uluslararas birlii Merkezi)'nin dzenledii "Hkmet
D rgtler (NGO)'in Ynetimi ve Demokrasi Eitimi" kursuna,
yeleri Mehmet Dnmez'i yolladlar. Bu kursa, Dou Avrupa,
Balkanlar, Ortadou ve Afrika'dan 22 kii daha katlmt.
ARI'lar programlarnda "bilgiye dayal dnya siyaseti" szyle
ssledikleri amalarna uygun ve saydam davranyorlard. Trkiye
1999'da, bir kez daha erken seime giderken, ARI dernekileri yerel
partilere hi benzemeyen bir yntemle ie giriti. Seime doru
199

Dan Evans, "Spy-guy Bullock wove web of intrigue" 777e

Examiner,04/01/2002.
200
R.T.Erdoan'n ilgin ilikileri iin bkz. Ergn Poyraz, Patlak Ampul, 129-131.
201
Edvvard
Roeder,
"Pro-lsrael
Groups
Know
Money Talks
in
Congress" The Washington Times, Sept. 18, 1991,s. A-7'den aktaran Tayyar
Ar, a.g.k., s. 250

ilikileri uluslararas boyutlara ykselttiler ve a yakaladlar.

ARI Dernei, 13 ubat 1999'da Liberal Demokrat Parti,
Toplum Ekonomi Enstits, Amerika'dan IRI ve Almanya'dan
Friedrich Naumann Stiftung (FNS) ile yan yana geldiler ve seim
ortamnda nemli bir konuyu, "Kampanya Stratejileri"ni grtler.
Bu kampanyaya, 'yardm kampanyas' diyenler de olabilir ama,
aslnda konu seim kampanyas stratejisidir. Amerikan Cumhuriyeti
Partisi ile Alman ultra-liberal rgtyle seim kampanyas ilerinin
ilmi deerlendirmesini yapmak az ey deildir kukusuz.
Bu toplantnn ardndan oluturulan ARI Dernei, ABD'ye gitti.
ACYLP (American Council of Young Political Leaders / Gen Liderler
Amerika Konseyi) ile yaplan anlama gerei incelemelerde bulundu.
Kampanya stratejilerinin grlmesinden sonra bir deiim yaand
[202]
ve ARI grupluktan "Harekete dnt.
"Hareket"te her zaman bereket vardr. Ama, bereket iin de
hareket gereklidir. ARI Hareketi Dernei yneticileri de bu hesaba
uyup, soluu yeniden Amerika'da aldlar. Kendi nitelemeleriyle, "3
gn ierisinde 19 toplant" yaptlar. Bu hzl toplantlar, Merve
Kavak'nn meclise yry kargaasnda gzlerden kat. Merve
Kavak'nn, ran'da deil de, Amerika'da yetimi olmasnn
yaratt aknlk ve az biraz tepki ortamnda, ARI Dernei'nin
gzlerden uzakta kalmas yararl olmutur, denebilir. 4 Mays 1999
ile 8 Mays 1999 arasnda ARIclarn Amerika eylemlerine ksaca
bakp, lkeye katklarnn hakkn vermekte yarar var.
ABD'nin Demokrat Partisi'ne ve ngiltere'nin i Partisi'ne
danmanlk yapan Progressive Policy Institute (PPI / leri Politika
Enstits) ile Amerika almalarna balayan ARI'clar, Nazi
sempatizanlaryla kurduklar ilikiyle tannan, Cumhuriyeti Parti yan
kuruluu ar tutucu Heritage Foundation, CATO Institute ve
[203]
Washington Institute for Near East (W. Yakndou Enstits)
ile
[204]
bulutular.
202

ARI ile ABD'nin uluslaras karlarna uygun gen liderler rgtlemek zere
kurulmu olan ACYLP 1997 ylnda ortak alma anlamas yapmt.
203
Amerikan Yahudilerinin srail ve ABD dayanmasn gelitirmek, Ortadou
operasyonlarna politik destek salamak, Ortadou lkelerinde ABD-israil
gvenlik stratejilerine, karlarna uygun politikalar benimsetmek zere 1985'de
kuruldu. Enstitde Trkiye'nin yakndan tand eski Dileri istihbarat brosu
grevlisi Alan Makowsky direktrlk yapmaktadr. VVINEP, bata Turgut zal
olmak zere birok Trkiye byn konuk etmitir.
204
CATO Institute, ABD'nin en byk rafinericilerinden Koch ailesi tarafndan
kuruldu. Koch ailesi, zellikle yerlilerin blgelerindeki petrol toplama iinde
lmelerde eksik gsteren sayalar kullanmakla sulandlar. Kansas VVichita'da
yerleik Koch, 1946'da ABD'nin ultra-sac rgt John Birch Society'i kurmutu.
ABD Cumhuriyeti Parti'yi byk parlarla destekleyen ve 21 milyon dolarla
kurduklar CATO ile entelektel bir ortam yaratarak devleti ynlendirmeyi
baaran Koch'lar yolsuzluk ve dolandrclktan so-ruturuldularsa da,

ARI'clar bu toplantlarda, "ABD'nin nde gelen kanaat

nderleri ile Trkiye'deki seim(in) sonularn analiz ettiklerini"
aklyorlar ama, bu Trkiye seimlerinin analizlerinin ABD'deki
rgtlerle yaplma gerekesi bilinmiyor. ARI'clar Trkiye'ye ekil
vermeye ylesine kararllar ite. Amerikal "kanaat nderleri"
herhalde "bundan iyisi can sal, biz de u Trkiye'de olan biteni
bu ar gibi gen liderlerden renebiliyoruz, ne iyi ettiler de geldiler,"
demilerdir.
ARI'clar, Amerikan rgtleriyle "Gneydou Sorunu'nu ,
Trkiye-ABD ilikilerini" ve "NATO'nun Kosova'ya mdahalesini" de
grmler.
ARIclar, zamann ABD Bakan Yardmcs Al Gore'un siyasi
danman Maurice Daniel'le bulutular. Daniel, ARI'clar, ABD
seim kampanyasnn alna arp, bir ARI'nn ABD seim
kampanyalar boyunca stajyer olarak yanlarnda bulunmasn nerdi.
Bu neriyi ne yaptklarn ARI'clarn yaynlarnda gremiyoruz.
ARIclar Trkiye'deki Krt hareketi sempatizan Edward Kennedy ile
akam yemekte grtler. Kennedy ile yemekte "ARI Hareketi ve
Trkiye'deki siyasi portre" yi konuan ARIclarn hakk nasl denir
bilinmez ama, onlardaki bu yetenek ve arkalarndaki bu destek
varolduka Trkiye politikaclarnn fazlaca yerel kalacaklar kesindir.
Zaten Trkiye'deki politikaclarn hangisi ya da hangileri bu
denli geni konularda grmeler yapabilirler ki? Oysa, dnya yeni
dzeninin kuruculuuna aday olan ARI'clar, yakn gelecein liderleri
olduklarn kantlayacak engin ufuklara sahiptirler. Ufuk enginlii,
IASPS (Institute for Advance Strategic and Political Studies / ileri
Stratejiler ve Siyasi incelemeler Enstitsnden Paul Michael Wihbey
ile "Baku-Ceyhan boru hatt ve Ortadou politikalar" zerine
grme yaptracak denli 'Hazar Havzas' boyutludur.

YAHUD RGTLER VE DERV [ 205]

ARI'clar, ABD'de Trk Dilerine katky olanca gleriyle
artrmaya abalamaktadrlar. "Musevi lobisinin nde gelen kurulular
olan ve Ortadou Politikalar'nda Trkiye'ye verdikleri byk destekle
Cumhuriyetiler Clinton'un yolsuzluklar ve Monica Levvensky soruturmas
karlnda Koch soruturmasnn rafa kaldrlmasn saladlar. Koch'lar ayn
zamanda, 30 milyon dolar harcayarak Council for a Sound Economy rgtn
kurdular ve "think tank" rgtlerine milyonlarca dolar yatrdlar. CATO ve teki
rgtlerle ABD'nin Margareth Teatcheri' olarak bilinen ultra-liberal Newt
Gingrich'in "Conract for America" programn oluturdular. 1994 seimlerinde
Gingrich'in seilmesi iin altlar. Greg Palast, The Best Democracy Money
Can Buy, s. 149-151
205
"Yahudi" szc orijinal metinlerde ve rgtlerin kendi yaynlarndaki
"Jewish" karlnda kullanlmaktadr ve bir aykr niteleme dnlmemitir.
Trkiye'de yurttalar rklarna gre ayrmclkla nitelenmemekte ve inanca gre
"Musevi" denildii anmsanmaldr.

tannan" diye niteledikleri, AIPAC, JINSA, B'nai B'rith rgtleriyle

toplandlar. Byk vnle tanttklar Yahudi rgtleriyle,
"Trkiye'nin srail ve ABD ile oluturduu g birlii zerine"
konutular.
te bu son toplantda sz edilen, Musevilerin Ortadou'da
Trkiye'ye verdii "byk destein" ve "ABD, Trkiye ve srail
arasndaki gbirlii"nin ieriini merak etmemek mmkn deil.
Hele bu kurulular yneten Musevilerin, ABD'nin askeri kurumlar ve
dileri istihbarat grevlilerinden olutuu dnlrse, bu merak
daha da byyor. Yeri gelmiken Yahudi rgtlerinin en
nemlilerinden JINSA'y da biraz tanyalm:
JINSA (Jewish Institute for National Security Affairs / Milli
Gvenlik leri Yahudi Enstits): 1973 Arap-srail (Yomkipur)
savandan sonra, Washington'da kuruldu. 17.000 destekisi
bulunan JINSA, "Amerikann savunma ve dileri birimlerini srailin
Akdeniz ve Ortadou'daki demokratik karlarn korumaktaki
nemini bildirmek" gibi bir grev stlendiini aklamaktadr. Bu
aklamann dolayl sylemini bir yana brakrsak, JINSA, srail'in
Akdeniz ve Ortadou'da ABD karlarnn bir ileri karakolu olduunun
unutulmamas iin ABD askeri ve diplomatik kurumlarnda etkinlik
gsterdiini belirtmektedir.
JINSA'nn danma kurulunda grev yapan kiilerin kimlii bile
bu iin sradan bir dnce yayma iini atn gstermektedir.
Danmanlar arasnda, ABD Hava Kuvvetleri'nden 8, Deniz
Kuvvetlerinden 6, Deniz Piyadelerinden 3, Kara Kuvvetlerinden 7
emekli general bulunmaktadr. Askerlerin yan sra ABD Dileri'nin
eski operatrlerinden "karanlklar prensi" sanna layk Richard Perle,
Reagan'n
saldrgan
politikalarnn
mimarlarndan
ve
IRI
kurucularndan Jeanne J. Kirkpatrick ile eski istihbaratlar yer
almaktadr. Bu danmanlara bakldkta, JINSA'nn srail'in ABD'deki
savunma ve dileri merkezi dense yeridir.
JINSA, Amerika federal hkmetinde bazen ounluu
salayc, bazen da ounlua yakn srail yanls Musevi kkenli
bakan,
bakan
yardmcs
ve
mstearla
yakn
ilikide
bulunabilmektedir. rnein, 2001 ylnda Savunma Bakan
yardmcl grevine getirilen Paul Wolfowitz, srail ordusunun
2002'de Filistin'e girerek ykm iine balamasnn ardndan srail
aleyhinde esen havay datmak zere Capitol Hill'e yryen
Amerikan Yahudilerine kar yapt konumada "Bakan ve biz
sizinle beraberiz," diyecek denli ak davranabilmitir. Trkiye,
Wolfowitz'i yakndan tanmaktadr.
Wolfowitz, 2001 ylnda srail destekisi WINEP'de yaplan
"zal' anma toplantsnda Kemal Dervi'le yakn arkadalklarn ve
Dervi'in iyi bir memur olduunu ilan etmiti. Wolfowitz, T.C.
devletinin Irak'a mdahalede ABD'ye yardmc olmas iin youn
aba gstermi ve hatta Kolarn evinde, Kemal Dervi, Mehmet Ali

Bayar gibi yeni siyasi yldzlarn katld zel yemeklerde

bulumutu. JINSA, onun bu hizmetlerinden mutlu olmal ki, onu
"JINSA 2002 Jackson" dl trenine onur konuu olarak
armtr.
Amerika'daki srail denebilecek olan JINSA, Security Affairs,
National Security Quarterly\ Vieuupoints, Arap yaynlarnn analizini
yapan Middle East Media Survey gibi dergi ve gazeteleri
yaynlamann yan sra, The Gottesman Lecture Series
monografilerini de karmaktadr. JINSA her yl, emekli ABD
subaylarn srail'e gtrr; srail'de Amerikan Deniz Akademisinden,
Wespoint Harp Akademisi'nden ve Hava Kuvvetleri'nden rencilerin
ve subaylarn eitimlerini rgtler ve finanse eder.
JINSA, Amerikan Genelkurmay grevlileriyle Yahudi
liderlerinin karlkl deiim programn gerekletirir, Milli Harb
Akademilerinde ve nde gelen Milli Gvenlik topluluklarnda dersler
ve konferanslar dzenler. Bu rgt, ok yksek sayda gvenlik
uzmanna, savunma bakanlna, devlet ynetimine, ABD
Kongresi'ne, medyaya ve JINSA yelerine istihbarat, analiz yardm
sunar. JINSA, temel olarak Amerikan-srail gvenlik konularnda
ibirliinin her iki lke yararna olduunu kantlayacak bir program
uygular. 1999 srail-Trkiye savuma sanayi ibirliinden sonra JINSA
ile Trkiye arasndaki ilikiler de youndur. T.C Genel Kurmay II.
Bakan, Nisan 2000'de, Washington'da, JINSA ynetim kurulu
yeleriyle ve davetli gelen JNSA yesi Emekli ABD Generalleriyle
bir toplant yapmtr.
JNSA danmanlar arasnda bir baka nl de dikkat ekiyor:
James Woolsey. Eski CIA bakan (1993-95) Woolsey, ayn
zamanda Kuzey Irak Krtleri'nin iinde bulunduu ABD gdml Irak
muhalefet rgtnn danmanln yapan Shea Gardner adl
irkette grevlidir. 11 Eyll 2001 ikiz kule saldrsndan sonra
Woolsey, terr olaynda Irak ynetiminin parma bulunduuna dair
kantlar aramakla grevlendirilmi ve medyatik yanl bilgilendirme
[206 / 207]
ve ynlendirme iine balamtr.
Grld gibi JNSA deyince, orada biraz durmak gerekiyor.
imdi u soru sorulabilir: ARI'clar Trkiye'nin Ortadou ilikilerini ve
gvenliini ilgilendiren hassas konular ieren bu grmelerden ne
lde bilgilenmitir? Grmeler yar resmi rgtlerle yapldna
gre, Trkiye Cumhuriyeti Dileri bakanl, bu grmelerde bir
206

Michele Steinberg, "Can the Brzezinski-Wolfowitz Cabal's War Game Be

Stopped?" EIR, Dec. 7, 2001.

207

ABD'nin Kuzey Irak Krtleriyle ilikisi kukusuz yeni deildir. ah

dneminde Iran ile ibirlii yapan CIA, Kuzey Irak dalarnda Krt
isyan balatmlt. Irak 1975 ylnda bu isyan ile urarken Basra krfezine
k blgesi olan at al Arab, iran'n eline gemiti. CIA Krt isyan iin 16
milyon dolar harcamt. Ami Chen Mills, ag.k. s. 15 ve Philip Agee, "The Gulf
Crisis and the Cold War", a letter to CAIB, Jan 1991, s.3.

temsilci bulundurmu mudur?

Bu tr sorular yadrganmal. nk, yaklam a d ve art
niyetlidir! Yeni demokratik dzende, politika oluturma grevi "sivil"
toplum rgtlerine verilmitir. T.C devletinin en st dzey
yneticilerinin bile "btn umudu" sivil toplum rgtleridir. ABD "sivil"
toplum rgtlerinin ounda, her ne kadar devlete bal CIA ve
ordudan emeklilerle ABD Milli gvenlik danmanlar grevliyse de,
bu durum, yeni deerlere uygun kabul edilmelidir. Bugne bugn
ABD, dnyay demokratlatrma ve buna direnen ulus devletleri
ehliletirme grevini stlenmitir. ABD "derin devlet" deneyimi elbette
"sivil" rgtlere de geecektir.
Sivil rgt ARI Dernei ylesine saydam davranyor ki,
raporlarnda ABD'ye gidilerinin nemini "ARI'nin 'Hareket'e
geiinden sonraki ilk Amerika seyahati olmas ve 99 Genel
Seimleri'nin hemen ardndan dzenlenmesi, Washington ziyaretinin
en nemli iki zelliini oluturuyordu," diyerek belirtiyorlard.
Oysa ayn ARI dernekileri, daha nce de Amerika'ya
gitmilerdi. Neden bu denli nemli oluyordu u Amerika'ya, bir kez
daha gitmek? Bir yandan 1999 seimleriyle Trkiye'de Din Hrriyeti
senaryosunun bir test niteliine dntrld bir dnemde
yaplmasnn yan sra, ARI'clarn "grup" olmaktan kp "harekete
gemeleriyle ilikili olabilir bu nemseme. Ama, belki de bu nem,
iliki kurulan kii ya da kurumlarla ilgilidir. ARI'clarn aklamalarna
bakalm:
"Bu balamda, her toplantnn ana temas, Ar Hareketi'nin
yeni yaps, Hareket olu nedenleri, hedefleri ve balantl
olarak seim sonularnn analizi eklinde geliti. Trkiye'de
yaymak ve yerletirmek istedikleri, 'bilgiye dayal dnya
siyaseti yapma' anlayn anlatan Ar Hareketi yeleri, yeni
siyasi anlay erevesinde Trkiye'de yaanan siyasi
tkankl giderme konusunda rettikleri zm nerileri
hakknda bilgi verdiler."
ARI dernekilerinin yaklam, son derece doru grnyor.
Birincisi, Trkiye'de siyasi tkanklk olduunu 2000 ylndan nce
saptyorlar. Bir rgtn kendisini "project democracy" yapmclarna
beendirmesinin yeterli destei almakta ne denli nemli olduu da
ikinci bir gerek!
ARI'clarn ynetici ounluu, her ne kadar Trkiye'den
km grnyorsa da, asl kadrolarnn Trkiye'den deil, uzak
lkeden kacan bilincinde grnyorlar. Tpk, Trkiye'den 'hicret'
edenlerin bildikleri gibi. Kendilerine "gen" bir hareket demeleri, ya
da gelecein "liderleri" demeleri yanltmasn. ARI'clar da, her
hareketin bilebildii gibi, ynlendirilecek kuaa yneliyorlar.

"AIK TOPLUM ENSTTS" VE GENLK

RGT
Trk genliinin rgtlenme deneyi, siyasi katlm deneyi
olmadndan m, yoksa Trk genliinin 'globelleme' hattna
katlacak "project democracy" operasyonunda ba ekecek etkin bir
g olarak yetitirilmesi gerektiinden mi yaplmaktadr sorusunun
yantn ve IRI projeleri kapsamnda, genlii rgtleme abalarnn
Amerika ayann nemini, kendilerinden renelim:
"Ana hedeflerinden biri Trkiye nfusunun en byk orann
oluturan genliin Trk siyasetine ve lke sorunlarna sahip
kmas olan ve bu dorultuda bnyesindeki Gen Ar kanal
ile genlere ynelik siyaset retme almalarn srdren Ar
Hareketi, Amerika'da, niversite genliinin ortak bir iletiim
anda birleerek, gerek ABD bnyesindeki eitli lobi
kuruluu, vakf ve siyasilerin yannda grev alp lobicilik
konusunda Trkiye'ye yeni bir soluk getireceklerine, gerekse
lkelerine dnp Trk siyasetinde sz sahibi olarak
Trkiye'nin 21. Yzyl siyasetine yepyeni bir boyut
kazandracaklarna inanmaktadr."
lgin olan, Amerika'da okumaya giden Trk genlerinin
Amerika'da hangi siyasilerin yannda yer almalar gerektiini de
aklamalardr. nemli olan 'lobici' Trk genlerin IRl'nin yannda
m, yoksa NDI'nin yannda m alacaklar, yoksa her ikisinde de mi
yer alacaklardr. Zaten TSAD bile bu gerei kavram, 2002
ylnda Trk genlerinin ABD senatrlerinin yannda staj grmesi iin
burs vereceini ilan etmitir.
ARI'clar iini biliyorlar ve Georgetown niversitesi'nde
toplanyorlar. 'Georgetown' denince, orada durmakta yarar var.
RAND raportr, eski CIA'c Fuller'in yakn dostu Sabri Sayar,
[208]
"Turkish Studies" merkezini burada kurmutu.
Ayrca, tm dou
lkelerinin, bu arada elbette Trkiye'nin devlet-din ilikisini atma
boyutunda inceleyen, ynlendiren John Lee Esposito'nun kurmu
olduu CMCU da bu devlet niversitesindedir. Georgetown'da
Esposito'nun
dzenledii
konferanslarda,
Merve
(Kavak)
Yldrm', T.C rejimi muhalifi Wilfred Murad Hoffman ile Nurcular
konuk ettiini ve Nisan 2001'de de Fethullah Glen iin zel ve
208

The Institute of Turkish Studies: Ynetim Kurulu: Baki ilkin (VVashinton

Belci, Onursal Bakan), Donald Quateert (Yk Bk.; Binghamton U. Prof. Tarih),
Kathleen R.F. Burrill (Sayman; Columbia U. Director Turkish Studies Center),
Richard Barkley ( Eski Ankara B.eli-1994, Key Officer: Almanya -1972-1974,
1988-1990, Gney Afrika-1985-1988), Ahmet Ertegn (Atlantic Records
Corporation-Sahip ve Bk.), Halil nalck (Bil-kent U. ; The Unv. of Chicago; Bk.
d.n U Mumcu), Bemard Levvis (Princeton U. Prof. Yakn Dou Tarihi), Heath W.
Lovvry (Princeton U. Yakndou Aratrmalar Bk), Seymour J. Rubin (USAID
ve Int. Soop. Adm. Genel Danman, American Society of Int. Law- Uluslararas
Danman ve eski Bk.Yrd.; CFR yesi), Paul Wolfowitz (John Hopkins U. Nitze
School of Advanced Int. Studies-eski dekan; Endonezya-Bykeli; Savunma
Bakan Yrd. (2001 GW Bush dnemi) Tm iin bk. Ek 17.

zgn bir konferansta ClA'nn deneyimli ustalarnn yan sra

Fransa'dan ve Amerika'dan ne denli Nurculuk uzmanlarn bir araya
toplandn, Merve (Kavak) Yldrm'n da bir konuma yapt ve
Erbakan iin "O bizim bakumandanmzdr" toplantda, Necmettin
Erbakan'n tantldn anmsatalm. Bu konuya sonraki blmlerde
zel bir nem vererek dneceiz.
Georgetown
niversitesi'nde
genleri
dernekileri, niyetlerini u szlerle aklyorlard:

toplayan

ARI

"Bu nedenle ABD'deki Trk rencilerin lobi gcne byk

nem veren Ar, her ziyaretinde buradaki renciler ile
toplant yaparak gr alveriinde bulunmaya ve gelecee
ynelik projeler zerinde konumaya zen gstermektedir."
Ne demek lobi gc? Trkiye'de ana-babalar, bin bir gle
gs gererek ocuklarn yabanc lkeye eitime deil de, Amerikan
tipi gz boyama siyasetiliine soyunsunlar diye mi gndermilerdi?
Onlarn, "Lobi" ad altnda, bir baka devletin siyasetileriyle ili dl
olmalarn m dnmlerdi? Elbette byle dnm olan bir, iki
ana-baba olabilir. Ama, o tr ana-babalar, zaten kendileri bu ilerin
iinde deiller midir? Ailelerinin gzbebei genler, ii gc
brakacaklar, "Amerikan-srail-Trkiye" g birlii, ya da "petrol boru
hatlar" alanlarnda "faaliyet" gsterecekler.

ABD-SRAL IKARLARINA VE IRAK GALNE

UYUM
Bu gelimelere bakldktan sonra, vatan-ulus nceliini
savunan eski takntlar ne denli yersiz grnyor. ARI'clar bu
yersizlii gstermek istercesine, gezilerini srdrdler; olumlu
sonular da aldlar. WINEP'in uzman Alan Makowsky'yi, 8 Haziran
[209]
1999da, sca scana stanbul'da konuk ettiler.
Alan Makowsky, uzun yllar ABD Dileri Bakanl stihbarat
209

WINEP (Washington Institute for Near East Policy): srail'in ve ABD'nin

Ortadou giriimlerine siyasal ve dnsel taban oluturmak zere kuruldu. T.C.
yneticileri bu rgte sk sk konuk olur. VVINEP'in bir aya stanbul'dan eksik
olmaz. VVINEP her yl zal' anar ve onun Ortadou'da uygulad "aktif
politikay yad eder. A. Makovsky, ABD ordusunun Ortadou eylemlerinde
danmanlk grevi yapmtr. stanbullu Musevi, istihbarat grevlisi, Krt
destekisi Henry Barkey (Fuller ile Apo'yu grmek zere italya yollarna
dmt) de etkindir Henry Barkey evinde siyasal yaammzn deien dinci
siyasetilerini konuk etmi, ABD Deniz (Kuv.) Kulbnde, ABD'deki Nurculuk
uzmanlarn, Sabanc . retim yesini, RAND danman Sabri Sayan 'yi
yemekte buluturmutu. VVINEP Trkiye Aratrmalar Blm'nn bana 2003
ylnda Soner aaptay getirildi. Danmanla ise eski Ankara Bykelisi
Mark Parris getirildi VVINEP 2001-2004 dneminde eitim konuklar arasnda
Trkiye'den Albay, Yarbay, Yzba rtbesinde subaylar, Gvenlik grevlisi,
Bilkent niversitesi'nden Dr. Duygu Sezer bulunuyordu.

ve Aratrma Brosu'nda, Gney Avrupa Yakndou efi olarak

alm, Krfez sava srasnda ABD ordusuna siyasi danmanlk
yapmt. Daha sonra WINEP'de Trkiye masasnn bana getirilen
Makowsky, Trkiye ile ilgili konularda olaanst alt. Trkiye'den
babakanlar, bakanlar, WINEP'de konuk edip konuma yapmalarn
salad. te bylesine becerikli bir uzman olan Makovsky, ARI'larn
"kanaat nderleri" snfna giren cinstendi. Ne ki, Makowsky'den,
bamsz bir bilimci tavryla, Trkiye-Ortadou, Trkiye-ABD
ilikilerini inceleyip, makaleler yazmas beklenemezdi. Onun ii,
grevlisi olduu devletin milli karlarna uygun iler yapmakt.
Makowsky ile gerekletirilen n grmenin ardndan,
ARl'larn ilk byk konferans stanbul'da, The Marmara Oteli'nde
balad. "Dou Akdeniz'de Gvenlik ve ibirlii Konferans'n BESA
(Begin Sedat Stratejik Aratrmalar Merkezi) ve Almanya'dan FSN
(Friedrich Naumann Stfitung) ile birlikte dzenlediler.
ARI'nn hareketi bylece, yetkililer katnda tam bir kabul
grme onurunu elde etti. Babakan Ecevit, Babakan yardmcs
Devlet Baheli, Milli Savunma Bakan Sabahattin akmakolu,
Dileri Bakan smail Cem peki, ileri bakan Sadettin Tantan,
Devlet Bakan kr Sina Grel birer telgraf yolladlar. ABD
Bakonsolosu ve srail Bakonsolosu da toplantda konutular.
Konferansn finansmann, Amerikan rgt IRI, Alman rgt FNS
[210]
ve Cerraholu karlamt.
Ev sahibi ARI Dernei'nin koordinatr Kemal Kprl, "Bat
ile, zellikle Amerika Birleik Devletleri ile balantl istikrar salayc
faktrler olarak Trkiye ve srailin blgedeki rol gerekten byk
nem tamaktadr," diyerek, ABD'nin belirleyici nderliini ve
Ortadou'da Trkiye'ye den rol vurgulad. Kprl, "..bu
konferans dzenlemekteki temel amacmz; blgedeki sorunlarn
irdelenmesini salamak ve dnyadaki siyasi ekillenmelere Trkiye
adna katkda bulunmak olacaktr," diye ekleyerek, ARI'clarn Trk
d politikasndaki nemini de ortaya koydu.
WINEP'den Alan Makowsky konumasnda, zal' derin bir
[211]
saygyla and.
ster 'demokrat' ister 'Cumhuriyeti' her ABD'li
grevlinin teslim ettii gibi, Makowsky'e gre de, Trkiye'nin d
politikasnda etkinlik, zal ile balamtr. Krfez savann ABD
210

Zehra Gngr, Milliyet. 15 Haziran 1999

zal'n Amerikan rgtleri ile ilikileri iyidir. Osman Cengiz andar, ABD'de
i bulabilmek iin zal'a bavurduunu aklar: "zal'dan bir telefon gelir:
"Yzm kzartarak sizden bir talepte bulunmak istiyorum. Amerika'da ok
prestijli durumdasnz. "Hamili kart yaknimdir" gibi bir aratrma veya 'think
thank' kuruluuna tavsiye mektubu yazarsanz onun aamayaca kap yoktur'
dedim. O da 'Ben sana benimle alman nerecektim' dedi. " Fakat andar,
zal danmanlndan ald para ile geinemediinden bir sre sonra basna
tekrar dnmek ister." Cemal A. Kalyoncu "Kod ad Osman retmen" Aksiyon 2
Aralk 2000, Say: 313

211

ordu danman istihbarat Makovsky, Trkiye'yi komularna,

zellikle Irak'a kar kkrtt. Makovsky'ye gre Trkiye, her zaman
ve her daim ABD ve srail'in yanda olmaldr. nk, Trkiye'nin
kimi komularnda kitle imha silahlar vardr ve bunlar Trkiye iin
tehdittir.
Doal olarak "Peki, srail'deki kitle imha silahlarnn ve
Ortadou'nun en byk, en modern aralarla donatlm srail
ordusunun durumu nedir?" diye soran olmayacaktr. Vakf-Institutethink tank-hareket(dernei) eliyle yrtlen konferans bulumalarnn
gizi ite buradadr. Yabanclar gelecektir, ABD Milli Gvenlik
Komitesi'nin onayndan geirilmi tehdit deerlendirilmesine dayal
ynlendirmeyle Trkiye'yi "aktif olmak iin ikna edeceklerdir. Tpk
zall yllarda olduu gibi.
Konferansta kimse de kalkp, "Trkiye'nin komular,
Trkiye'yi nasl tehdit ediyorlar? Bu 'aktiflik' dediiniz hangi petrol
iine balanyor?" diye sormamtr da! Byle sorularn gerei de
yoktur. Sonra bir bakas kalkar ve "Irak, ABD'yi tehdit etmi miydi?"
diye soruverir.
Belki de bir baka ac soru daha yneltirdi bu art niyetli kii:
"Irak'n silahlanmasnda kimin pay var?" Daha bir baka mnafk da,
"Bir koyup alalm dedik, nerede ? Nerede zal ve aktifliin
sonu? Blge istikrar illaki, ABD ve Avrupa petrol kartellerinin ve
srail'in egemenliine mi bal?" diye de sorulabilirdi. Ne ki, bunlar
sormak iin birazck "milli" ve oka da "Yurtta bar, dnyada bar"
ilkesini itenlikle savunuyor olmak gerekiyor. yi de, bylelerini bu tr
toplantlara kabul ederler mi dersiniz?

"STFTUNG "DAN ABD-SRAL GVENL VE

RCHARD PERLE
Bu konferansn "Project Democracy" ile dorudan ilikisini
anlayabilmek iin dzenleyicilerden, Alman FNS'un Trkiye temsilcisi
Dr. Wilhelm Hummen'e kulak vermek gerekiyor. Temsilci ncelikle,
'Stiftung'un 16 lkede "faaliyet" gsterdiini belirtti. Onun derdi,
Ortadou'dan ok, Trkiye'ye demokrasiyi retmek. Bunun ardndan
da, Trkiye'ye demokrasiyi yerletirmektir. Bunu salayacak olan da
liberallerdir, kendi deyimleriyle, "Bireycilik ve politik tolerans."
Stiftung szcs Hummen, Trklere her ne olursa olsun liberallii de,
demokrasiyi de, retmeye kararldr. Hummen ok ak szl:
"Seminerler ve eitli almalarla Trkiye'de liberal
dnceyi tantmay ve yerletirmeyi amalyoruz. Trkiye'de
zellikle Liberal Demokrat Parti, Ar Hareketi ve gen
giriimcilerle
ortak
almalar
yapyoruz.
Amacmz,
Trkiye'de etkin bir sivil toplum rgt yaratabilmek; nk
sivil toplum btn alternatifler ierisinde en iyisidir."
Ne denebilir ki?! Trkiye'ye demokrasiyi yerletirme grevi,

Trklerin becerebilecei bir i saylmyor olmalyd ki, elin adam

geliyor; "sivil toplum rgt eitimi" ad altndaki "atlye"
almalaryla, "etkin bir sivil toplum rgt yaratmay" hedeflediini
aka ve vnle sylyor. Bu almalarn suyunun kayna da,
NED oluyor. NED kaynaklarndan beslenen IRI'lerin at alanda,
"kanaat nderleri"nin izdii rotada, srail kurslarnn eiticiliinde, u
Trklere her bir ey retilecektir. Alman temsilci, hzn alamyor
"Bu noktada; gerek Friedrich Naumann Vakf, gerekse Ar Hareketi,
Trkiye'deki liberal dncenin ke talar olacaktr," szleriyle
demokrasi projesinin talarn yerli yerine oturtmaya alacaktr.
ARI ve srail destekisi rgtlerin ortak konferansnda, oturum
bakanln Alarko Holding Ynetim Kurulu Bakan shak
Alaton'un yapt "Dou Akdeniz'de Blgesel Gvenlik" paneli
daha da ilgintir. Panelin "Stratejik Konular" bal blmnde
konuan AEI (Amerika Giriimciler Enstitsnden eski operatr
[212]
, ABD, srail ve Trkiye ilikilerine deindi.
Richard Perle
Karanlklar prensi olarak nlenen Perle, tam bir ynlendirme ustas
olduunu gsteriyordu:
"Dou Akdeniz'de gvenlik ' konusunda Trkiye-srail ve
ABD'nin inisiyatifinden bahsedildii zaman, her lkede de
hkmetler demokrasi ile ynetiliyor ve yneticiler halk
tarafndan seiliyor. Her lkede de kanun hakim. Her
lkede serbest piyasa ekonomisi uygulanyor. Bu lkenin
demokratik toplumlar sava karmaz ve iddet yanls
deildir. Trkiye, srail ve ABD, terrizmden etkilenen lkeler
olarak ortak alarak, harekete geilmesi gereken yerlerde
birbirlerine destek vereceklerdir. "
"Karanlklar prensi" sanna uygun iler yapan Perle, 2002
Eyllnde bu stn ngrsn yle bir kerteye ulatracaktr ki,
Irak'ta 11 Eyll 2001 saldrsn gerekletirenlerin Irak devlet
bakan ile grtn kantlamak iin rpnp duracaktr. Ne ki, bu
ilerin bir de ncesi vard. Anmsatalm ki, "sivil" panel ad altnda
yaplan propagandann gemii biraz da olsun aydnlansn.
Richard Perle'nin srail destei yalnzca ARI'clarn paneline
212

Richard Perle: George Soros'un nemli adamlarndan Paul Reichmann,

nceleri Olympia-York noteridir. Macaristan doumlu bir Musevi olan
Reichmann, Soros'un gayrimenkul fonu, Quantum Realty'nn orta ve ayn
zamanda ngiliz-Kanada yayn grubu "Hollinger" irketinin ynetim kurulu
yesidir. Henry Kissinger ve ingiltere Dileri eski Bakan Lord Carrington da,
Hollinger'n ynetim kurulu yeleridir. Lord Carrington, ayn anda, Kissinger
Associates (New York)'in de, ynetim kurulu yesidir. Hollinger, Kanada'da
London Daily Telegraph ile israil'de yaynlanan Jerusalem Post gazetelerinin
sahibidir. Bu gazeteler, srail'in blgesel egemenlik politikalarn destekleyen
yaynlar yapar. Hollinger'in bir baka nl yneticisi de, Richard Perle'dir.
Deneyimli istihbarat Perle, 2001 ylnda, Pentagon'da Savunma Politikas
Ynetimi (Defence Policy Board )'nde grevlendirilmi ve Irak ynetimine kar
mdahaleyi onaylatmak zere propaganday ynetmektedir..

[213]

zg bir "dnce" ya da "beyin frtnas"ndan ibaret olamazd.

Perle'nin stanbul'a dek gelerek, ABD-srail-Trkiye koalisyonu
lehinde ikna edici konuma yapmas da rastlant olamaz kukusuz.
nk ustalar, ii rasgele, salt "think" ve "tank" olsun diye ele
almazlar.
Richard Perle, ARI'clara konuk olmadan 3 yl nce, 8
Temmuz 1996'da srail Babakan Benjamin Netenyahu'ya, yeni bir
politika neren yazl bir belge sunmutu. Bu belgeye gre srail,
bara gitmeli ama, karlnda toprak almal, bylece Gazze'nin
tmne el koymal ve daha sonra Saddam Hseyin rejimini
ykmalyd. Bu amaca ulamak iin Suriye, Lbnan, Arabistan ve
ran'da dzensizlik yaratmalyd.
EIR'e gre, bu belge, Washington, DC'de, IASPS (Advance
Strategic and Political Studies / leri Stratejik ve Siyasi Aratrmalar)
tarafndan hazrlanmt. "A Clean Break: A New Strategy for
Securing The Realm (Temiz Bir Ara: Egemenlik Alannn Gvencesi
iin Yeni Bir Strateji) " adn tayan belgenin altnda, Perle ile
birlikte, imdilerde Savunma Bakan Yardmcs olan Dileri'nin silah
denetim grmecisi Bakan Yardmcs John Bolton'un ve "project
democracy"nin nl destekisi Hudson Institute Ortadou Siyaseti
[214]
yneticisi Meyrav Wurmser'in imzas vard.
Anmsanacaktr, ARI, ABD'de 3 gnde 19 toplant yaparken
IASPS ile "Baku-Ceyhan Boru Hatt"n ve "Hazar Havzas'n
grmt. Anlalyor ki, "Dou Akdeniz Gvenlii" salt Akdeniz'in
Lbnan, srail snrlaryla ilgili deildi, gvenliin ucu Hazar'a dek
uzanyordu. Her neyse, yine srail'e bar karlnda topraklara el
koymasn neren Richard Perle'ye dnelim.
Richard Perle, Hudson Institute'n mtevelli heyeti yesidir.
Perle, AEl'de, d politika programnda teki Reagan dnemi
memurlarndan Michael Ledeen ve Jeanne J. Kirkpatrick ile birlikte
[215]
almaktadr.
Bu programn "Middle East Studies" blmnn
bakan da David Wurmser'dir. AEI'de, Perle ve Wurmser'in
yardmcs Michael Rubin'dir. Rubin ayn zamanda srail destekisi
WINEP'de almaktadr. AEI'den Lurie Mylroie de, bu a iinde
ABD'nin Ortadou mdahalesine ortam hazrlayacak kitap yazm ve
hatta 1993'de WTC (Dnya Ticaret Merkezi)'ne yaplan bombal
saldrnn arkasnda Irak'n bulunduunu kendince kantlamaya
[216]
almtr.
Ama yazlanlarn en nemlisi, D. Wurmser'in
213

Trkiye "sivilleri rgtlenmelerin adlarn olduu gibi terimlerini de olduu gibi

aktarmaktadrlar. "Brain Storming" terimi de "beyin frtnas" olarak ithal edilmi;
hatta, TRT program ad olmutur. Bir konunun karlkl deerlendirilmesi,
grlmesinden baka bir ey deildir. (MY)
214
"This Pollard Affair Nevrr Ended!" EIR, Vol. 1, No: 27
215
James A. Smith, The Idea Brokers, s.272.
216
Laurie Mylroie'nn kitab: "Saddam Hussein's Unfinished VVar Against
America (Saddam Hseyin'in Amerika'ya Kar Bitmeyen Sava)"

"Tyranny's AUy: America's Failure to Defeat Saddam Hussein"

[217 / 218]
kitabdr. Kitabn nszn Richard Perle yazmt.
David Wurmser'in ei Meyrav Wurmser ise, MEMRI (Middle
East Media Research Institute)'yi srail Askeri stihbarat'nn eski
elemanlarndan Albay Yigal Carmon ile kurmu ve anti-Arap yaynlar
[219]
yapmaktadr.
Bayan Wurmser, ayn zamanda MEF (Middle East Forum)'de
almaktadr. Laurie Mylroie de MEF'de alr. MEF'in tantm
sayfasnda da maa olarak "Amerika'nn Ortadou karlarn
korumak" denilmektedir. Bu arada, MEF' in New York ynetim
kurulunda Murat Kprl adna rastlyoruz.
Bu ilgin ve ilgin olduu denli "sivil" giriimlerin ve ilikilerin,
Ortadou'da ve Trkiye'de yol gsterici gcn sonraya brakalm ve
ARI'larn 1999 'panel'ine dnelim. Panelde sz alan Begin-Sadat
Stratejik Etdler Merkezi (BESA)'nden Prof. Barry Rubin u noktalara
dikkat ekti:
"Rusya ve ABD'nin blgedeki roln iyi grmek lazm.
Trkiye-srail yaknlamasnn yan sra Amerika'nn bara
destei de son derece nemli, ABD, Irak konusunda
kredibilite kaybetmitir. ABD-Suriye ilikilerinde, Amerika'nn
yumuak metodu hibir sonu vermemitir. Bu konuda
Trkiye'nin izledii politika ok daha etkili olmutur. Blge iin
u frsatlar vardr: Radikal lkelerin ou zayf, souk sava
bitti ve Trkiye son 70 ylda inanlmaz bir deiim ve ilerleme
gsterirken Arap lkeleri tm zenginliklerine karn olduklar
yerde kald. Belki bundan bir ders alnmtr."
srail'in nemli ideologlarndan Rubin'e bir ey anlatmaya
gerek yoktur. Onun yerli lsivil" araclyla salanan olanakla ilettii
udur: ABD sertlemelidir ve bu Ortadou ilerini bir rpda
bitirmelidir. nk blge lkelerinin insanlar, para pul bolluuna
karn bir trl adam olmayacak denli beceriksiz, aklszdrlar.
Szlerdeki cilay syrp atarsak, Bat'nn stn insanlarndan
bir ders daha almak kanlmaz grlyor. Anti-Arap ve dahas, Anti217

Brian VVhitaker, "US think tanks give lessons in foreign policy", Guardian
Unlimited World Dispatch, Monday August 19, 2002.
218
Perle Irak'a alan savan mimarlarndand. galden sonra biraz geri ekildi
ama ABD tarafndan atanan Irak Ynetim Konseyi yesi Ahmet elebi ile
ilikilerini srdrd. Perle Trkiye ile ilikilerini bozmad. 30 Eyll 2003 akam
Ankara'da bir yemek dzenlendi. Katlmclar: Richard Perle, Oktay Vural, In

elebi, Mehmet Emin Karamehmet, lhan Kesici, Hikmet etin,

Recep Tayyip Erdoan'n danman Cneyt Zapsu. (Hrriyet, Cinnah
Fsltlar, 3-10-2003.) Bu gazete haberinde yer alamayan bir katlmc daha
vard: ANAP eski milletvekili, eski Bakan Halil vgn .
219
Biran Whitaker, "Selective Memri" Guardian Unlimited Worid Dispatch,
Monday August 12, 2002.

Dou ruhu iine ilemi Rubin'e, ngilizlerin blgeye asker karma

plann, ABD ve Bat desteinde tarihsel ak hie sayp srail sdevletini kurmalarn, bu gelimelere direnen ulusalc Msr
ynetimini dize getirmek zere, Msr' bombalamalarn, CIA-ngiliz
istihbaratnn "direy Word" operasyonuyla, seimle gelmi ran
ynetimini devirerek, ulusalc gelimelerin nn kesmelerini, blge
lkelerini esaret altna alp, Arap prensleriyle en kk demokratik
oluumun nne geilmesini kim sorabilirdi? Dahas, srail ve
Amerika'nn koruyucu kanatlar altnda yetitirilen HAMAS'n
bamsz, laik Filistin devletinin kurulu srecindeki ilevini soran
kabilir miydi?
Bu sorular ne karacak herhangi bir bilim adamnn, szde
"think tank" toplantlarna, "global forum"a arlmas olanakl olamaz
elbette.
Byle
bir
olanak
yaratmak,
"dnce
zgrl"
ampiyonlarna uymamaktadr. Onlara uyan, szde bilimsel
toplantlarda, medya kampanyalaryla Trkiye'yi ynetenleri
ynlendirmek! Bu i iin uyumlu yorumlar ierden de almak. Bu
uyumu iyi sergileyecek olan Ankara niversitesi Siyasal Bilimler
Fakltesi retim yesi Prof. Dr. Hasan Koni, Akdeniz jeopolitii ve
imparatorluklarn etkilerini anlatt konumasnda unlar syledi:
"Dou Akdeniz'de gvenlik, Karadeniz, Ege ve Dou
Akdeniz'deki gvenlikle ilgili ise, Trkiye ok nemli bir
konumda, Ortadou ile Bat dnyas arasnda ayrca bir enerji
kprs. Ayrca laik rejimi ile slami kkten dincilie dinamik
bir alternatif oluyor. Rusya, Trkiye'yi dengeliyorsa, Trkiye
de Rusya'y dengeliyor. Kafkas ve Orta Asla lkeleri ile olan
ilikiler ve problemlerde Rusya'nn etkisini hissetmek
mmkn. Bar srecinin gelimesi blgedeki ekonomik
gelime ve stabilite asndan ok nemli. Krfez Sava ile
Trkiye yalnz olarak deil, ayn zamanda terrizmin
yaylmas konularnda byk zarar grd. Krfez savandan,
Trkiye'nin tek kazanc, srail ile yaknlama ve ibirliinin
ilerlemesi oldu."
Ne yazk ki, konferanslarda Trkiye'nin dilerinde ve nemli
davalarnda uzmanlam bilim adamlarna yer yoktur. Ama, ne denli
nl ABD-srail ynlendirme uzman varsa, hemen hepsi
stanbul'dadr. Dou Akdeniz dendi mi, elbette bir Yunanl olmazsa
olmaz! ARI'larn "faaliyet" raporlarnda adndan sz edilmemekle,
Amerikan Yunanls John Sitilides'e hakszlk yaplmtr. Bu tutum
Amerika'da yetimi, "modern" ve "moderate" ARI'clara gerekten
[220]
yakmamtr.

220

moderate: (Ing) Ilml. ABD raporlarnda 'siyasal islam' rgtleri ve F.Glen

gibi kiiler iin "moderate Islamic Leader" olarak kullanlmaktadr.

TRKYE'DE AMERKALI, AMERKA'DA HELEN :

STLDES
ARI konferansna katlan John Sitilides, konumasna
atalarnn Samsunlu ve Bursal olduklarn belirterek balarken,
Kemal Kprl'ye ve Washington'dan arkadam dedii ARI Dernei
Washington temsilcisi Dr. Ali Gnertem'e teekkr ederek balar
konumaya Ama Sitilides'i tanmadan sylediklerini okumann
fazlaca bir deeri olmayacaktr.
Sitilides, AWPC (American Western Policy Center) adl
kuruluun ve siyasi araclk irketi "Sitilides Group" un yneticisidir.
Trkiye medyas, Sitilides'in lobiciliinden sz etmez. AWPC,
ABD'nin gneydou Avrupa'daki stratejik karlaryla, Yunanistan'n
karlarn uyumlulatrmak iin aba gsterir. Sitilides, ARl'larn,
Amerikallar ve Almanlarla dzenledii toplantda, eylemlerini her ne
denli, ABD-Yunanistan-Trkiye'nin ortak karlarna ve NATO'nun
genilemesine uygun gtrdklerinden, Trkiye-Yunanistan arasnda
barn iki tarafl abalar gerektirdiinden sz etse de, Trkiye'nin
Yunanistan' taciz ettiini kapal olarak ileri srse de, somut bir kant
ya da yaklak bir rnek vermekten kaYunan lobicilerini Trkiye'ye getirmekten byk mutluluk
duyduklarna kuku bulunmayan yerli "sivil" rgtler, kendi
kafalarndaki 'stratejik karlar' istedikleri tarafa uydurma
zgrlne sahiptirler. Ne ki, "globalizm" dnemi madem ki, bir
saydamlk adr; yleyse, Sitilides gibilerin konuk olduklar
Trkiye'de Amerikal, Amerika'da Yunanl olduklarn bilinme
zgrl de olmaldr. Bu ikiyzll topluma iletmeyenleri bir
yana brakp, 10 Haziran 1999 konferans gnnden, yalnzca birka
ay geriye, 10 Mart 1999'a dnelim
Yunanistan, yllardr, PKK'y her anlamda, silah
salamaktan tutun, Atina'da bro olana salamaya, militan
[221]
kamplarna eitmen subay gndermeye dek desteklemitir.
Hatta Mikis Theodorakis, bakanl srasnda yapt yardmlar
Abdullah calanl Atina gnlerinde aklamtr.
Trkiye, bu destein ne NATO mttefikliine, ne de
komulua smadn bazen ak ve bazen da yarm azla, ciddi
bir k gstermeden seslendirmitir. Gmrk birliine balklama
221

Yunanistan'n PKK rgt ile ilikileri az ok Suriye'nin PKK rgt ilikilerine

benzer. 1988 ylnda ben Lbnan'da iken Badovas ve Nagazakis'in beni
ziyaretleri ile bu ilikiler balamtr. (..) Bu ilikilerin kurulmasndan birka yl
sonra muhtemelen 1994 senesinde Yunanistan'da PKK rgtnn
kamplar ald.(..) Yunanistan'da Lavrion kampndan baka bir de bomba
eitimi veren Dimitri (H)elen kampmz vard. ( )Yunanistan'n bizimle ibirlii
yapmasndaki amac bizi Trkiye'ye kar kullanmak, Trkiye ile elikilerinde
koz olarak kullanmaktr. Esasen Yunanistan'da eitilen militanlarmz da Trkiye
zerine yneltmek iin aba harcamlardr."/46o'ty//a/? Ocalan'n ifade
tutanandan, nal nan-Can Polat, imral'da neler oluyor, s.34.

dalma hnerini gsteren, A.B yelii iin, ulusal z yok sayan, her
tr
balayc
sz
vermekten
ekinmeyen,
Cumhuriyet
hkmetlerinden daha fazlas da beklenemezdi.
Ne ki, yaam acmaszd. Abdullah calann Atina'da snma
bekledii renilince, Cumhuriyet hkmeti birden kprdand. Halkn
k olmasa, bu denli sert yaparlar myd, bilinmez ama, bir sre
ciddi davranld ve Abdullah calan istendi. Bu durum, yeni bir
olanak sunuyordu. Yllardr, Bat'nn ve ABD'nin koruyucu kanatlar
altnda Trkiye'ye kar her trden rtl saldry desteklemi, yeri
geldiinde
Trkiye'yi
A.B'ndeki
veto
haklaryla
kelerde
srndrm olan Yunanistan ynetimlerinin maskeleri dmt.
Avrupal insanlar, gerei az da olsa grr gibi olmulard. Ne ki,
calan yakalanp, Trkiye'ye getirilince, Cumhuriyet hkmetinin
sesi ksa srede snp gitti.
Tek ses kalmt geride. Atina'dan dnya 'entellerini' Trkiye'yi
knamaya ve calan'n haklarn savunmaya aran, eski
bakanlardan, mzisyen Mikis Theodorakis'in elektronik aa tanan
sesi. Ve elbette ABD'deki Yunanllarn da orbada biberleri olacakt.
Abdullah calanl Atina gnlerinde, Amerika'da, ABD Bakan
William Jefferson Clinton'a ok imzal bir mektup yazlarak. "Trkiye
ynetiminin Yunanistan' (haksz yere) iddetle sulad ve silahl bir
atma ortam oluturduu" anlatlyordu. Ayrca, "Trkiye'nin
Kbrs' igal ederek uluslararas hukuku ve anlamalar ihlal ettii"
de ekleniyordu. Bu mektup iini rgtleyenler, Yunan hkmetinin
PKK'y desteklemediini, Trkiye'nin aslnda Ege'de kkrtc
eylemlerde bulunduunu ileri sryorlard. Mektupularn yalanlar
bununla da kalmyor, Trkiye'nin "calan konusunu kullanarak,
Yunanistan' yasad ilan ettiini" belirtiyorlar ve ABD bakanndan
acil isteklerde de bulunuyordu:
"Sizden (Bakandan) Trkiye'nin nde gelen politikaclarnn
aklamalarn acilen ve iddetle knamanz istiyoruz.
(..) her eyden
nce,
Trkiye'nin Yunanistan'a kar
srdrd iftira kampanyasnn kabul edilemez olduunu
ve hemen durdurulmas gerektiini kamuoyuna aka
bildirmenizi istiyoruz." Mektup bununla da kalmyor,
Trkiye'nin "Krt youn gneydou blgesinde askersel
harekat srdrdn" ve "dnyada insan haklar ihlalinde
en
nde
geldiini"
de
ilan
etmekten
[222]
ekinmiyorlard.
"Bu mektubun ARl'larla ne ilgisi var?",
diye sorulacak olursa, mektubun rgtleyici imzasna bakmak
gerekiyor. Mektubun altnda, Yunan asll ABD resmi
grevlilerinin,
eriflerin,
avukatlarn,
iadamlarnn,
dekanlarn, saysz vakf ve dernek yneticisinin, senatrlerin
222

The National Committee On U.S.-Greece Relations (7700 College Town

Drive Sacramento, California 95826) March 10, 1999, ABD Bakan Clinton'a
ortak imzal mektup.

imzas bulunuyordu.
te bu imzalardan biri de AWPC
(American VVestern Policy Center) adna, ARI'larn konuu
olan ve Pontuslu torunu olduunu aklayan John Sitilides
tarafndan atlmt.

STLDES'N MARFETLER
burada kalsa iyiydi. Szde "sivil" hareketin Trkiye'ye
getirmekte yart bu Yunan asll adamlarn rgt AVVPC'yi,
NAF'in 5 Mart 2002 tarihli haber yorumuyla biraz daha yakndan
tanyalm:
"AWPC'nin faaliyet alan, Yugoslavya-Yunanistan-Trkiye ve
Gney Kbrs'tr. Seilen lkelerin adlar asl amacn ne
olduunu ak bir ekilde ortaya koyuyor. CIA, ABD Dileri
ve Pentagon ile yakn balantlar bulunduu grnmn
vermeye alan bu Aratrma Merkezinin sz konusu
kurulular tarafndan zaman zaman kullanld da syleniyor.
AWPC'nin gemiine bir gz atacak olursak, ilgin bir tablo
ortaya kyor. Yunanistan'da 21 Nisan 1967 darbesi
sresince geen yedi yllk zaman iinde, Yunanistan'da ABD
dmanl had dereceye ulamt. Bu dmanln artmas
ve Makaryos'un Sovyet filosuna Adada s vermeye
kalkmas zerine hazrlanan bir senaryo ile Ada'da
gerekletirilen darbe sonucu Trkiye garantrlk hakkn
kullanarak 20 Temmuz 1974'de, Kbrs'a mdahalede
bulunmu,
bylece
eski
politikaclarn
Yunanistan'a
denmelerine zemin hazrlanmt. Ancak demokrasinin geri
gelmesiyle birlikte Yunanistan'da, ABD dmanl tekrar su
yzne kmt. Yunan halk her zaman olduu gibi ABD'ne
kar dmanln daha da arttrarak srdrmeye devam
ediyordu.
Bu arada John (Yanis) Sitilides ad, Yunan basnnda ska
yer almaya balad. Sitilides Yunan gazetelerine, ABD'nin
Trkiye'ye kar Yunanistan'n tarafn tuttuu eklinde bilgiler
aktaryordu. ABD Bakannn masasndan alnm gizli
bilgiler olarak basnda yer alan bu haberler, ABD'nin Kbrs
konusunda Ankara'ya bask yapt eklindeydi.
AWPC'nin 1998'de Washington'da kurulduu belirtiliyorsa
da, Sacramento ve California'daki eski faaliyetlerinden hi
bahsedilmiyor.
John Sitilides 1975'den gnmze kadar sk sk Atina'ya
gitmi, orada ABD elilii ile ilikileri bulunan baz gazeteci ve
ynetime kar kzgn seim kazanamam politikaclar
araclyla, bir grup emekli subayla balant kurmu eitli
yollardan onlar Amerika'ya davet etmiti. Seilenler cuntac
olduklar gerekesiyle ordudan atlm, Karamanlis ve

Papandreu ynetime kzgn erken emekli edilmi yksek

rtbeli subaylard.
Sk sk ABD'ye davet edilen bu emekli subaylara,
Yunanistan'da i de salanm ve onlara eitli yollardan para
aktarlmt. AWPC'nin banda bulunan yneticilerin isim
listesine bakldnda ortaya kan tablo ok ey anlatyor.
Bu aratrma merkezinin bakan olan John (Yanis) Sitilides,
Amerikal Senatrlere danmanlk etmi, ABD'deki Yunan
lobisinin en gl adamdr."
Grld gibi, iler hi de yle sanld gibi, demokrasicilik
oyunuyla snrl deil. Trkiye'den gidenlerin nemli bir blm ABD
rgtlerine yardmc olurken anayurtlarn aalamaktan ekinmez
ve ABD'nin uluslararas siyasi karlarna yardmc olmak zere yeni
gelen genleri de rgtlemeyi srdrrken, Hellas kkenliler iin
boyutunu anayurtlarnn karlaryla snrlamaktan geri kalmyorlar.
Bu ilikiler bazen askerlere ve teki devlet elemanlarna dek
uzanyor. Okuyalm:
"AWPC'nin beyni Yunan kkenli Kurmay Albay Stepken
(Stefanos) R. Norton, CIA ve ABD Asken stihbaratnda grev
yapt yllarda ABD'nin, Yunanistan oyununda nemli rol
almtr. Hatta bal olduu birimlerden ald Trkiye'nin milli
gvenliiyle ilgili ok gizli bilgileri, Yunanllara aktarmtr. Bu
kiinin Ankara, Atina ve Lefkoa'da Askeri Atae olarak grev
yapm olduu da zgemiinde yer alyor. Albay Stefanos
Norton Yunanistan'n 1980'de NATO'ya dnmesinde de ad n
planda yer almtr."
INAF'n saptamalar olduka ilgin. Amerika'da
giriiminin bir ucu dorudan Trkiye'ye yneliyor:

Helen

"AWPC ekibinin yaklak 90%'; Yunan kkenli Amerikal ve

Kbrsl Rum'dur. AWPC 1998'den beri ABD ve Yunanistan'da
seminer, konferans ve benzeri toplantlar dzenler. (..)AWPC
u gnlerde baz Trk gazete ve gazetecilerini arac
kullanarak bir grup yksek rtbeden emekli olmu "Trk
subayn ABD'ye davet etti."
NAF "Trkiye'nin i ve d problemlerle kar karya
bulunduu u sralarda" diyor ve almalar tartmal "bir rgt
tarafndan yaplan bu davetin doal" saylp saylmayacan
sorguluyor. Biz de, bu bilgiyi konu dnda tutuyor, deerlendirmeyi
okuyucuya brakyoruz.
INAF
Sitilides'in
ynettii
AWPC'nin
ilgilendirebilecek dier faaliyetlerini" de yle sralyor:

"Trkiye'yi

"1. Trkiye aleyhine ABD ve dnyada kamuoyu oluturmak,

2 ABD'nin Askeri ve diplomatik kanadn Yunan
propagandas erevesi iinde eitmek ve enforme etmek,

3. ABD'deki Yunan lobisini desteklemek,

4.Dileri, Pentagon ve nemli bakanlklara
kkenli Amerikallar szdrmak."

Yunan

NAF, bu savlarn destekleyecek somut bilgiyi de u satrlarla

iletiyor:
"Beyaz Sarayn Personel efi ve Dileri Bakannn zel
kalem mdr Yunan olup AWPC yesidir. Ziruede bulunan
bir devlet adamnn zel kalem mdrnn aktarabilecei
bilgiler hibir zaman nemsiz olamaz. 1975'den sonra
gnmze kadar ABD'nin Ankara eliliinde diplomat ve sivil
memur olarak grev yapan Yunan kkenli grevlilerin says
hi de kmsenecek kadar deil. Bu rakam 1980'lerin
banda bir dnem iinde 11 kiiye kadar ykselmiti.(..)
AWPC'nin dzenledii toplantlara Fazilet Partisinden ve
HADEP'ten politikaclar davet etmesi de ilgin bir rastlant
olarak kabul edilemez. AWPC, toplantlarna davet ettii
emekli subaylar da tek tek semesi ve setiklerinin ynetime
krgnlar arasndan semesinin de baka bir anlam olsa
gerek.(..)" Bazen ok akta duran bilgiler gzden kaar. INAF
bu apak gerei, Sitilides'in ynettii AWPC rgt stne
yapt kk bir gzlemle sergiliyor: "Ve iin bir dier
ilgin
yan,
AWPC'nin internet dosyasnda
Washington'daki Yunan Elilii'nin yan sra CIA, Pentagon
[223]
ve Krt Kltr Merkezinin linklerinin yer almasdr."
Sitilides'in ileri yllar iinde iyice geliti. Kbrs'ta K.K.T.C'nin
egemenlii sarslmaya alld gnlerde AWPC Atina'da bir
toplant dzenledi. "Ege, Kbrs, Irak, NATO stratejik konular"nn
konuulduu bu toplantya Trk ve Yunan emekli generalleri katld
Konferanslar Hellenic Leadership nstitute, Hellenic Chamber of
Commerce, Trkiye ve srail Bykelilikleri, ABD Savunma
Bakanl ve ABD Genelkurmaynca birlikte rgtlendi. John
Sitilides'in konferansla ilgili basn aklamasnda bir baka Trkiye
katlmcs "Ankara'da yerleik Stratejik Aratrmalar iin Avrasya
Merkezi (ASAM)'m aktif destei" denilerek tantld. Sitilides, 2000
ylnda Washington'da dzenledikleri "Dou Akdeniz Gvenlii"
konferansnn AVVPC ve ASAM ortaklnda "geen yl (2002)"
blgeye kaydrldn ve Ankara'da yaplacan; AWPC'nin taraflar
Yunanistan
ve
Trkiye'de,
yuvarlak
masa
toplantlarnda
buluturacan,
Washington'da
raporlar
hazrlayacan
da

223

http://sl.wusO.com/quclk.
go
?rd~http://www.inaf.gen.tr/turkish/newsbul/20001105.htm
Kres=2&crid=316c562c7bdec8a2&pos= 1&mr=10&qu=Stilides ve
http:/AwAv.inaf.
gen
tr/turkish/newsbul/20010111.htm&res-2&crid=316c562c7bdec8a s-2&mr= 10&qu-Stili'Jes

aklayarak ipin ucunu brakmayacan gsterdi.

[224]

ARKASINDA HBR EY YOK!

ARI-IRI-FNS-BESA rgtlerinin toplants, depremden nce
yaplmt. Deprem aclar smrlerek Yunanistan'n Trkiye'ye
kar yllarca srdrd ykm eylemleri rtbas edilmemiti. Ve
henz Zlf Livaneliolu, DSK, MSK, TRK, yine deprem
kardelii havas iinde Trkiye'yi aka "dman" olarak niteleyen
ve Abdullah calana yardm kampanyasn srdrmekte olan, Mikis
Theodarakis'i Trkiye'ye armlard.
Ayn gnlerde, Zlf Livaneliolu, Yaar Kemal, Orhan
Pamuk, Ahmet Altan, Gnter Grass, Gnter Walraff, Nadine
Gordimer, Harold Pinter, Jose Saramago, Arthur Miller, Elie Wiesel,
Jack Lang, Ingmar Bergman ve Costa Gavras yan yana oturup,
"Hepimizi derin zntye boan deprem felaketinin yaralarn
sararken, 70 yldan fazla bir sredir kanayan toplumsal yaray da
sarn" diye, ortak aklama yapp, Cumhuriyet'in ilk yllarn da dert
edinerek kafalar bulandrmamlard. Yani ksaca bellekler duru,
[225 / 226 / 227]
bilinler biraz daha akt.
Haydi adam konuk ettiniz, haydi onun Anadolu hasretine
yanarak konukseverliinizi eksik etmediniz, ama u ABD'de yazlan
ve aktan Trkiye dmanl sergilenen aklamann altndaki
imzay ister Amerikanvari, ister Osmanlca slubunuzla, hafiften sual
edebilirdiniz. Ne ki, ama, Trkiye'nin ulusal karlarna ve egemenlik
haklarna sahip kmak, blgesel bar ve dayanmay
224

Press Releases For Immediate Release October 23, 2003, Contact John
Sitilides.
225
"Demokrasi konusunda ciddi adm atlmal" Cumhuriyet, 12 Ekim 1999.
226
Deprem gnlerinde Yunanistan'da kiliselerde, parlamenterlerin de katld "9
Eyll: Kk Asya'nn Trkler tarafndan igali" yaslar tutulmaya devam
edilmiti.
227

sve'te bir "Krt Nobeli" kurulmasna giriilmi ve Yaar Kemal

de Vedat Gnyol'u bakanla nermiti. Vedat Gnyol, Yaar Kemal'e

yazd ve mhukuk.kolayvveb. com/gunmektup.htm'e "Belge / Mektup Vedat

Gnyol'dan Yaar Kemal'e" balyla yaynlanan ve "Ey Koca Yaar Kemal diye
balayan mektupta unlar yazyor " Sen beni, ne yalan syleyeyim uzanda da
olsa deerlendirip durdun. Bu yaknlk anamn Krt kkenli, oluundan
kaynaklanyordu. Stockholm'de, paral pullu, Krt aydnlarnn Nobel'e kout bir
Krt Nobel'i kurmakta olduklarn, bu kurula seni bakan semeleri karsnda, o
bakanla asl benim layk olduumu ileri srerek, beni ok onurlandrdn
unutmuyorum. O neri bereket gereklemedi. Ben bylesi bir onuru
kabullenemezdim. nk benim siyasal Krtlkle hibir ilikim olamazd." Yaar
Kemal, yl sonra, Lozan Antlamas sonucu nfus deiimine deinirken,
"Yunanllar bize, senin gibi birka kii dnda , bize sadece okur yazar olmayan
kylleri gnderdiler. Bizim Rumlar Osmanl'nn en okumu insanlaryd,"
tansyla kanayan yaraya yeni ve derin boyutlar getirmitir. Pazar Hrriyet, 22
Eyll 2002, s. 16.

glendirmek deildir. in asl udur: 'Uluslararas konferans' ad

altnda ABD-srail-A.B eksenli, Ortadou politikasn Trkiye'ye
benimsetmek, Yunan politikalarna 'medeniyet' soslu yedek g
oluturmak.
Ve bu arada, hazr frsat yakalanmken, i bilmez Trklere,
Alman liberal demokrasisini retmek. Demokrasi projesi
kapsamnda, Amerikan siyasi rgt uzantlarn, srail yandalarn,
Alman stiftung rgtlerini yerli 'sivil' rgtlerle, siyasetilerle,
akademisyenlerle kaynatrmak.
Kaynatrma operasyonunda en nemli iler de, TESEV'e ve
ARI'clara dyor. D politika denilen ey "modernite" dneminde
ite byle oluturuluyor. Yntem yeni, ya da yerlilerce bulunmu
deildir. leride de greceimiz gibi, yap kopyadr. ABD'de ne
rgtlenmise onun Trke adla, stanbul'dan balayarak Trkiye'de
de ayns rgtlenmektedir.

ALMAN EYALETLERNDEN GNEYDOU'YA

ARI'lar Amerika'dan sonra Almanya'y da fethetmeye karar
verirler. "Ar Hareketi Genel Koordinatr Kemal Kprl
bakanlndaki delegasyonda, Can Fuat Grlesel, Elif Krml,
Murat ahin, (Zeynep) Damla Grel ve Pnar Eczacba" yer alr.
Bonn, Kln, Dortmund, Hamburg ve Berlin'i gezilir.
ARI ve Demokratik lkeler Dernei (DD), 2000 yaznda, Gl
Trkiye Projesi adyla bir alma balatt. Grnt, "eitli kii ve
STK'Iar olarak Dou ve Gneydou Anadolu blgemizin sorunlarna
zm retmek iin" oluturulan bir ekip almas. Yeni projenin
ortaklarndan DD'in bakan, Emekli General Ergin Yurtta'tr. Ekip
almasn GAP Kalknma daresi de destekledi.. Projeye ho bir ad
konuluyor: "Gnl Kprs." Ekibin el atmad konu yok. Salk,
Eitim, kltr, sanat, retimi artrma gibi... Ekibin szcs
International Hospital Bahekimi Melih Bulut, Aydnlk Dergisi'nden
Aytun Erkin ile yapt syleide, nce paray kendi olanaklaryla
salayacaklarn belirtiyor ve Avrupa'dan para aradklarn da ekliyor.
Aytun Erkin, ARI Hareketi Demei'nin ABD ile ilikisi
olduunu ve bir siyasi misyonu bulunduunu belirtirken, Bulut, NED
demokrasi projesinin sivil toplum rgt denen kanatlarnn siyasi
misyonunu aa vuruyordu:
"Btn sivil toplum rgtlerinin siyasi misyonu var. Ama bu
projede bunlar gndeme gelmiyor. (..) Ergin Yurtta paa var
ve bana sorarsanz bu iin lideri. Posta gazetesinden mer
Tarkan var. (..) 'Ben geziden dndm. Paalar blgeyi bize
gezdirdi, 'insanlar sefalet iinde, fakir insanlar. Sivil toplum bir
ey yapmal' dedi. Biz de sivil toplum rgtleriyle grtk ve
bugnk proje ortaya kt."
1990

Bodrum

toplantsn

anmsayalm.

CIAnin

Avrupa

rgtleri ve eski uzmanlar Forum dergisinin dzenlemesi,

bankasnn desteiyle Bodrum'da, Trk sekinleri, Orta Asya Trk
Cumhuriyetleri'nden, Rusya'dan, Ermenistan'dan, Azerbaycan'dan
[228]
yze yakn kiiyi toplantda yana yana getirmiti.
Trkiye'ye Asya
kaplarn amasn, kurtuluun oralarda olduunu tleyen eski
CIA'cilerin, 12 Eyll 1980 ncesi, stanbul stasyon efi Henze ile
yine CIA Uzakdou efi (e) Fuller ve arkadalar, Trkiye'ye
maymuncuk rol vermilerdi. On yl iinde Henze ve arkadalarnn
ii baardklar grlyor. 1990'larn ilk yarsnda yava yava
szdklar Asya'ya Trklerin aracl ve "project democracy" ile
girmekte gecikmediler. Onlarn ardndan da, IRI ve NDI Asya'ya
dald. Bamszln yeni elde etmi olan ve kendine gelmeye
alan bu lkelerde, yeni rejim oluumunun dmenine oturma
almalar balatlmt. Aralarndaki paylamdan m, nedendir,
ngilizler de bo durmam ve NED operasyonu kapsamnda ellerini
Asya'ya uzatvermilerdi. Baz yerlere, rnein Kafkasya lkelerine
nce ngilizler giriyor, ardndan Amerikallar geliyordu.
ABD-srail eksenli blgesel ibirliine Trkiye'yi bulatrmay,
bu bulakl genlere benimsetmeyi i edinenler bo duracak
deillerdi elbette. "Faaliyet" raporlarndan bir blm yeterli bilgiyi
veriyor: "ARI Hareketinin uluslararas ilikiler almalar kapsamnda
bir sredir diyalog halinde bulunduu kurululardan NDI (National
Democratic Institute) - Ulusal Demokrasi Enstits'nn st dzey
yetkilileri, Ar yeleri ve konuklarmzla 30 Mart tarihinde ARI ofisinde
gerekletirilen bir toplantda biraraya geldiler. ABD'nin eski Trkiye
Bykelisi ve ABD Ulusal Demokrasi Vakf (NED) Mtevelli Heyeti
yesi Morton Abramowitz ile ABD'nin eski Kbrs zel Temsilcisi ve
NDI'n Avrasya Blgesi'nde 8 lkede yrtlmekte olan
programlarnn sorumlusu Netson l.edsky, NDI'n Trkiye'deki
programlar zerinde gr alveriinde bulundular ve uluslararas
ilikiler erevesinde kendilerine yneltilen sorular cevaplandrdlar"

KIZILCAHAMAM'DA IRI-ARI-TESAV
19 ubat 2001'de, grnrde, Devlet Bakan ve Babakan
yardmcs Hsamettin zkan'n Cumhurbakan'na serte sz
atmasyla ve de Babakan ile Cumhurbakan arasnda MGK ii sert
tartmayla balam olan para piyasalar bunalmn zmek zere
Dnya Bankas memurlarndan Kemal Dervi'in hkmete dardan
bakan olarak sokulmasn izleyen gnlerde, NED'in ve ABD'nin nde
gelenleri, Trkiye'ye dmt. Hatta aralarnda, ulus paralarnn
vurucusu, ky bankerlerinin, hanedanlarn para operatr, George
Soros'un adamlar bile vard.
Bir yandan TESEV, bir yandan TSAD, te yandan ABD'nin
IMF araclyla, Trkiye Cumhuriyeti'ne onbe gnde onbe yasa
228

Bk. Ek 1

karma talimat verdii gnlerdeydik. ARI'Iar da koroya katlmt.

Hep bir azdan "siyasette yeniden yaplanma olmazsa batacaz"
trnden ayarl medya propagandas balatlmt.
O gnlerde ne beklenirdi? rnein Trkiye Cumhuriyeti'ni
kurmu olmakla vnen CHP, birden "bamszlk" ilkesini
anmsasn, "Ne oluyor? ilerimize her ne olursa olsun bylesine
pervaszca karmaya izin verilemez!" diye bir k yapsn. Belki
CHP'li olmayan yurttalar bile bylesi bir beklentiyi ilerinde
yaatmlar, umut etmilerdi. Oysa, sular baka lkelerdeki, baka
kprlerin altndan akyordu.
Radikal Gazetesi nin kelerinden birinde Sosyal demokrat
olarak bilinen, hatta birka kez CHP genel Bakanl'na da aday
olmu olan, Parti Meclisi yesi Erol Tuncer, aynen unlar yazverdi:
"Yaadmz bunalmlarn kkeninde siyasal sorunlarn var
olduu, o nedenle ncelikle siyasal yaplanmamzn
yenilenmesi gerektii konusunda geni bir fikir birlii
olumakta. Bu, yalnzca i kamuoyuna zg bir fikir birlii
deil. D dnyann da -AB ve ABD'den uluslararas finans
evrelerine kadar uzanan geni bir erevede- ayn gr
paylamakta olduu grlyor.
Bu szleri okuyan CHP tutkunlar, epeyce arm olabilirler
mi, bilinmez. nk onlarn ou, TESAV'n, Amerikan Demokrat
Partici'nin uzants NDI ile ortak almalar yaptn bilmiyor
olabilirler ki, arsnlar. Onlar, her eyin, yneticilerin stn
aratrma yeteneiyle gelitiine inandrlm da olabilirler.
Kimsenin stn yetenei, kimseyi ilgilendirmez. 1999
Kasm'nda, TBMM'de Amerikallarn getirdii yabanc uzmanlardan
"siyasi ahlak" dersi alndn bilmeyen parti mensuplar, ne denli
erinseler yeridir. 'Siyasal etik' dersi alsalard, sosyal demokrat CHP
derelerinde
sularn
nereden
nereye
aktnn
ayrdna
[229]
varabilirlerdi.
Partilerinde hi bitmeyen, "parti ii demokrasi"
projesinin kaynana da ulaabilirlerdi. Ve hatta, TESAV'n 8-9
Temmuz 2000'de, Kzlcahamam'da TESAV-NDI ibirliiyle "21
Yzyl iin Trkiye'nin Gndemi" toplants dzenlendiini de gzden
karmazlard.
Kzlcahamam toplantsnda, ARI dernei bakan Kemal
Kprl, TESAV Bakan Erol Tuncer, Prof. Baran Tuncer, Bilgi
niversitesi Rektr lter Turan, TESEV'den eski Bykeli zdem
Sanberk, Anayasac ve CPE Trkiye ikinci direktr, TDV kurucusu
Ergun zbudun, TESEV-TSES yneticisi Burhan enatalar ve
[230]
ad aklanmayan bakalar bulunmulard.
229

Erol Tuncer, "Kurtulu reetesi" Radikal 14 Nisan 2001

5 Kasm 1999'da NDI Ankara Brosu direktr Thomas Barry, ingiliz
kamarasndan Dale Campbell-Savours, ABD'nin en byk hukuk irketlerinden

230

LKLERDE SREKLLK
TESAV-NDI ibirliiyle gerekletirilen toplantlar, 2001
ylnda da srmtr. Ankara'da 8 Aralk 2001'de yaplan toplant,
"sivil" hareketi temsil eder niteliktedir. Tranperancy International'in
Trkiye kanadnn yaynndan okuyalm:
"Toplumsal, Ekonomik, Siyasal Aratrmalar Vakf (TESAV)
ile merkezi ABD'de bulunan National Democratc Insttute
(NDI) 2000 yl bandan bu yana dzenledii "21. Yzyl in
Trkiye'nin
Gndemi"
konulu
bir
seri
toplantlar
dzenlemektedir.
Toplantya TBMM yeleri, bilim adamlar ve sivil toplum
kurulularndan davet edilen 34 kii katlmakta ve gndemi
oluturan konularda bal olduklar kurumun grlerini
anlatmaktadrlar.(..)
Bu
toplantlarda
bugne
kadar
Derneimizi Dernek Bakan Erci Kurtulu ve Prof. Dr. Baran
Tuncer
temsil
edegelmitir.
Bundan
nce
yaplan
toplantlarda, Saydam Toplum, Yolsuzluk ve Rvetle
Mcadele, Kamu Ynetimi, Siyasal Partiler, Sivil Toplum
Kurulular, Medya , Bilgi Edinme, Bilgiye Ulama Hakk
tartlm, bu seferki toplantnn konusu ise "Yarg
Bamszl" olmutur. Toplantya Barolar Birlii eski Bakan
Atilla Sav, Yargtay Genel Sekreteri Dr. Uur brahim
Hakkolu ve Prof. Dr. Eralp zgen bildiri sunmular, dier
katlmclar ise grlerini ve nerilerini belirtmilerdir."
Trkiye'de devlet dzeninin ktn, ahlak bulunmadn
rtl olarak yanstan ve kitlelere ak olmad belli olan bu
toplantya katlanlar yine ayn kaynakta buluyoruz. "WEB" in
Trkiye'de kimleri yan yana getirdiini "21. Yzyl iin Trkiye'nin
Gndemi alma Grubu" bal altnda verilen listeden grelim:
"Erol Tuncer (TESAV Bakan), Peter Van Praagh (NDI
[231]
Ankara Temsilcisi, NDI eski Baku Temsilcisi)
, Zeynep Erdim
Kilpatrick Stockton'un orta, eski kongre yesi, Elmas Kral Cecile Rhodes S&B
bursiyerlerinden Ellot Levitas, Trk Parlamenterler Birlii Bakan Zeki eliker,
Prof. Dr. Hfz Doan, Prof. Dr. mer Faruk Gekaya ve TESAV Bakan Erol
Tuncer'in katld bu toplant Ankara'da yapld ve yabanclar "siyasal ahlak"
konusunda gereken dersi vermi oldular, iki gn sonra, MK (istanbul Milletvekili
zleme Komitesi)'nin katklaryla, "Demokrasi" dersi olarak stanbul'da
srdrld. Bu toplantya da CHP eski m.v. Algan Hacalolu da katld.
"Yabanc Parlamenterlerden siyasal ahlak dersi"' Zaman, 6 Kasm 1999; "Tek
are demokrasi "Radikal 7Kasm 1999; "Siyasaletik,"tpb.org.tr/etkinlik 1999.htm.
231
Peter Van Praagh, NDI Ankara Temsilciliinde birinci program yneticiliine
balarndan nce Baku Brosu direktrl yapm ve Azerbaycan'da i politik
ynendirme "Iknliinde baarl olmutur. London School of Economics'den
lisansl Praagh, ni ilden nce Kanada'da "Progressive Conservative Party
(Muhafazakar Parti)" de Aratrma Koordinatrl, Diler ve Savunma

(NDI-Ankara), Prof. Dr. Baran Tuncer (Toplumsal Saydamlk

Hareketi Dernei, D.K.yesi), Prof. Dr. Ahmet ahinz (Hacettepe
Univ.), Dr. Cahit Tutum (Balkesir eski Millet Vekili, TODAE eski
retim yesi), zden Samberk (TESEV Genel Koordinatr),
Kemal Kprl (ARI Grubu -Dernei- Genel Koordinatr), Haluk
nen ve Haluk zsar (ARI), Soli zel (TSAD danman), Prof.
Dr. Burhan enatalar (Bilgi Univ., TESEV danman, YK yesi),
Dr. Atilla Karaosmanolu (Dnya Bankas eski Bakan Yardmcs,
eski Bakan), Prof. Dr. lter Turan (Bilgi niv. Rektr), Hakan
Toksz (Milletvekillerini zleme Komitesi- MKOM Koordinatr,
MUMKOM kurucusu), Zeynep Gs (Gazeteci), Ahmet yimaya
(Amasya Milletvekili DYP), Prof. Dr. Oya Arasl (Ankara niv. Hukuk
Fak., CHP yneticisi), Cemil iek (Ankara Milletvekili Bamsz2002 AKP Milletvekili, Bakan), Prof. Dr. Ziya Akta (stanbul
Milletvekili- DSP, Enerji eski Bakan), M. Ali ahin (stanbul
Milletvekili -AKP), Emre Kocaolu (stanbul Milletvekili -ANAP),
Birkan Erdal (ANAP eski Milletvekili, TEK eski Genel Mdr,
Doan Medya Grubu eski Genel Koordinatr), Atilla Sav (CHP
Hatay Eski Milletvekili, Trkiye Barolar Birlii Eski Bakan), Erci
Kurtulu (Toplumsal Saydamlk Hareketi Dernei Bakan), Bahri
Zengin (stanbul Milletvekili SP, eski Bakan-MSP), Ali Arabac
(Bursa Milletvekili- DSP), Prof. Dr. Emre Gnensay (Dileri eski
Bakan -DYP), Dr. Gkhan apolu (eski Ankara Milletvekili- DSP
ve Bamsz, Bilkent Univ., SAV ve ANSAV kurucusu, DEPAR
Bakan ), Dr. Uur brahim Hakkolu (Yargtay Genel Sekreteri),
Dr. Nejat Erder (ODT eski retim Grevlisi), Prof. Dr. Aye
Ayata (ODT retim yesi, CHP eski danman), Yrd. Do. Dr.
. Faruk Genkaya (TESEV danman, Bilkent nv.), evket
Blent Yahnici (MHP stanbul Milletvekili ve Genel Bakan
[232]
Yardmcs)
Trkiye'ye giydirilecek 21. Yzyl giysisinin konuulduuna
kuku duyulmayacak bu toplantlardaki rgt ve kiiler sralamasn
istediiniz gibi artabilirsiniz. Ama, toplantnn gndeminin 'sosyal
demokrat' misyonuna uyduuna kuku yok. Ankara'ya 90 km
uzaklkta, souksu serinliinde, ARI'larn "faaliyet raporu"na gre,
"21. yzyla girerken, lkemizin ihtiya duyduu yapsal dnmler
iin(,) alnmas gerekli stratejik kararlarn olumasna ve yaplacak
reformlarn gereklemesine katkda bulunabilmek amacyla" bir
gece, iki gn toplanlmt. Toplantnn ikincisi ayn kurulularn ve
kiilerin katlmyla Ekim 2000'de stanbul'da gerekletirildi.
Yllardr saydaml yere ge sdramayanlar bir gn, halka
toplant d gr alverileri stne bilgi vermeyebilirler. Ama, hi
olmazsa bal olduklar siyasal hareketlerin yelerine bilgi verseler...

konularnda danmanlk yapmtr.

Ayra ii biliglerin bir blm tarafmzca eklendi.

232

ULUSLARARASI DERNEKLK
Kendilerine, "Ulusalc" ya da "Atatrk" diyenler, arada bir
toplanp, "ulusal gler birlemelidir" ya da "Bamszlmz
savunacak bir rgt-bir parti oluturalm" ya da "Laikliimiz elden
gidiyor" deyip dururlarken, ARl'clar toplant ardna toplant
gerekletirmilerdi. Trkiye'yi yerel devlet yneticilerinin meruiyet
katma destekleriyle rgtlediler. Belirtmek gerekir ki, rgt her
zaman ad konulmu, yasal dernek kimliine kavumu bir yap
olmayabiliyor. Belirli bir ama uruna aralkl da olsa toplantlar
dzenleme alkanl olan kii ya da kurumlar, ad konulmam,
tz bilinmeyen bir rgt gibi hareket edebilmektedirler.
Onlarn arkasndaki rzgar kimde olsa, bu sonucu alr myd?
Bizce hayr! Kresel kraliyet dneminde, ABD ve Avrupa
rgtlerinden destek almadan bir yerden bir yere gidemezsiniz. Bu
rzgar yakaladn m, ulusalclarn bin bir engelle, bin bir parasal
sknt iinde gerekletirdii toplantlar desteklemeyen devlet
bykleri, arkanzdan eksik olmazlar.
ARl'larn "faaliyet" dedii bir yllk giriimlerini, onlarn uu
hzlarn duyumsayabilmek zere tarihleri de eksik etmeden, alt alta
sralayalm ve "young leadership" olmak iin nerelerden geildiini
bir rnek olarak ARl'larn 2000 yl "faaliyet raporu"ndan okuyalm:
17
Ocak 2000: ARI-Helsinki Yurttalar Dernei-Friedrich
Ebert Stiftung-Alman Aratrma Enstits- Cem Duna (Eski B. Eli)
"Avrupa Birlii yelik sreci."
18 Ocak: ARI "ofisinde" Alman Aratrma Enstits temsilcisi
Heinz Kramer ile grme.
19 Ocak: Dier "Sivil Toplum rgtleri" ile birlikte A.B Trkiye
masas efi Eric Van Der Bilden, Oskar Benedict, Patrick Simonet,
Catherina Mahnan ile rgtlerin almalar ve siyaset grld.
20

Mroz
233

[234]

[233]

Ocak: Amerikan East West Institute

Bakan John
ile stanbul kurulacak Avrasya ile ilgili enstit projesi

Institute for East West Studies: 1981'de John Edwin Mroz ve Ira D. VVallach
tarafndan "Institute for East West Security Studies /Gvenlik almalar" adyla
kuruldu. NATO ve Varova Pakt askeri yneticileriyle gayri resmi ilikiler kurdu.
Mroz'a gre 40 lkede 4000 kiiyle iliki iindeler. Dou blou, zellikle
Moskova'da ilikiler gelitirerek "project democracy" ilerine nemli katklarda
bulundular, rgtn btesi, 4,5 milyon dolardr. Para desteini nemli
blmn, Ford, MacArthur, Rockefeller Brothers, vakflarndan ve Pew
Charitable Trust'dan alyor. (James A. Smith, a.g.k, s.292-3 ;David Ignatius,
a.g.y ) Merkezi New York'da olan rgtn ubeleri: Varova irtibat Brosu, Prag
European Studies Center, Budapete Banking and Finance Assistance Center.
rgt Mart 2002'de istanbul'da T.C Dileri Bakan ismail Cem Ipeki'nin
bakanlk yapt toplantda, stanbul'da bir bro aacaklarn ve Kafkasya ile
Asya'y oradan ynlendireceklerini aklad.
234
Barbara Mroz: Federal "Accountinbg and Financial Management

grld. "ARI Hareketi enstitleme almalarnn uluslararas

bazdaki ilk adm olacak bu enstitnn, Avrasya Blgesi'nin stratejik
ve jeopolitik nemi dorultusunda, yerel ve yabanc retim
yelerinin ortak almalar gerekletirecei bir kurulu olmas
amalanyor."
21 Ocak: Zonguldak Erelisi ARI rgtnn giriimiyle "Bat
Karadeniz Kalknma Enstits Dernei" kuruldu.(..) global (kresel)
deerlere sahip olunmas amacna ynelik almalar yapacak.
24 Ocak: American Water Works Company (Amerikan Su
leri irketi) Bakan Marilyn Ware Lewis Trkiye'ye geldi. "ARI
Hareketi'nin 1997 ylndan bu yana Trkiye'deki su kaynaklarnn
retimi, gelitirilmesi, kullanlmas ve blgesel anlamda, zellikle
Ortadou'ya ynelik kullanm konusundaki proje, alma ve
grleri ile "Su Borsas" projesi Marilyn Ware'e aktarld; ibirliklerini
gelitirme karar alnd." Ware, Cumhurbakan ve DS ile grmeler
yapt.
Faaliyetlerin bu noktasnda durup "water works /su ileri"ni
biraz daha yakndan tanyalm. Marilyn Ware Lewis, Amerikan su
kartelinin kurucusu John Warc'in torunudur. Ware, ayn zamanda
Reagan Demokrasisine destek olarak kurulmu olan AEI (American
Enterprises Institute / Giriimciler Enst.)'n ynetim kurulunda da
grev yapmaktadr. Daha nce de belirtildii gibi, Amerikan
muhafazakrlarnn byk blm, CIA eski Direktr George Bush
ve ngiliz ultra-liberal hareketin nde gelenleri, gvenlik
danmanlar, Richard Perle gibi CPD (Center for Present Danger)
propagandisti eski Savunma Bakan Yardmcs da, AEI'de
[235]
almlardr.
Performance and Accountibilrty Branch Chief (Dir 383)
Amerikan ve Avrupa irketlerinim nmzdeki on-onbe yl iinde su
kaynaklarnn %65-70'ini ele geirmeleri ngrlmektedir. irketler bu ii Dnya
Bankas ile birlikte yrtmektedir. Su iletmecisinin Trkiye'nin siyasal
arenasnda dolaan hareketilerle ne ilikisi var, dememek gerekiyor. Ak

235

toplumlaan her lkede bata enerji, maden ve su iletmeleri

yabancnn
eline
gemektedir.(WaterlndustryDatabase,[2ublicinteqrity.org/dtavveb/list.asp?L1=
10&L20&L3=0&L4=0&L5=0) Trkiye'de de zmit, Bursa, Antalya gibi
kentlerin su iletmeleri yabancnn eline gemitir. Bir rnek olarak,
Gney Amerika lkelerinden Bolivya'da da su iletmesi ABD'li irketlerin eline
gemiti. irketlerin sermaye getirerek iletmeleri yenileyecei propagandasyla
balatlan bu devirin sonunda grld ki, irketler Bolivya'ya sermaye transferi
yapmamlard. letmeyi srdrebilmek iin de birdenbire suya %30 zam
yaptlar. Bolivya'da halk ayakland ve gvenlik gleriyle yer atmalar oldu.

Trkiye'deyse Belediyelere yerletirilen zerkleme ve zelletirme

felsefesiyle kentlerin su iletmeleri Bat kartellerinin eline
gemektedir. rnein ngiliz-Alman (RWE AG) irketi Thames VVater izmit su
iletmesini ele geirmitir. Thames 46 lkede 51 milyon mteriye sahiptir, izmit
su iletmesi ise dnyada zelletirilen en byk iletme polarak grlmekte ve

AEI, ABD'nin Dou Akdeniz ve Ortadou'ya ynelik egemenlik

politikalarn yaymak zere almalar yapmaktadr. AEI'nin rgt,
The New Atlantic Initiative, Trkiye'de de kongreler dzenlemitir. 13 Mays 1998'de yaplan stanbul kongresini destekleyenler arasnda,
USIA (United States Information Agency), T.C Dileri Bakanl,
[236]
yerli ve yabanc nl irketler, rgtler yer almtr.
Bir WEB (rmcek A) kurulumuna tipik bir rnek oluturan
ARI faaliyetini kaldmz yerden okumay srdrelim
29 Ocak: ABD IRI rgt, Strateji Mori Ltd. ve ARI
ibirliiyle yrtlen genlik projesiyle ilgili olarak Ereli, Samsun
ve Konya'da toplantlar yapld. 'Konya Kalknma enstits Dernei"
kurulmasna ynelik olarak "Konya ve Orta Anadolu Blgesi'nin
Kalknmas ve Demokratikleme" paneli dzenlendi. Panele hemen
her partiden katlm vard: Turhan Bilge (DSP Genel Bakan
Yardmcs), Mehmet Ali Yavuz (DYP Genel Bakan Yardmcs),
Remzi etin (FP Milletvekili), Ali Gele (MHP Milletvekili), Kamil
Cura (Seluk . r.yesi), Hseyin zlmez (Konya Ticaret
Odas Bakan).
[237]

6-9 ubat: Macaristan'da. George Soros

tarafndan
kurulan Open Society Institute adl rgtn Budapete ubesi
Central European University ile grld. Budapete grmelerinin
arkasndan Macaristan iktidar partisi FDESZ yneticileriyle
[238]
grld.
ARI'lar, Macaristan'n iktidar partisi yetkilileriyle Haziran
2020 ylna dek mteri saysnn 600.000'den 1.600.000'e ulaaca
sanlmaktadr. Thames'in rgtsel ilikileri: VVater Partnership Councill,
VVaterAid, Business Partners for Development: VVater and Sanitation Cluster,
VVorld Panel on VVater Infrastructure Financing, International VVater
Association. Dnya Bankas ile sk ilikiler sonucunda banka lkede ya da kent
te kredi koulu olarak iletmelerin zelletirilmesini dayatyor ve irket arkadan
geliyor. Bu arada iin iine bankerler ve para oyuncular da karm oluyor.
236
ABB, Amvvay, Borusan Otomotiv (Importer of BMW AG), Carthage
Foundation, Julie Finley, EN FspA, Foundation for Development of Democracy
in the Turkish vVorld, German Marshall Fund of the United States, Howard
Energy, International Research and Exchanges Board (IREX), Ronald S.
Lauder, Lockheed Martin Corporation, Multilateral Funding International - Nina
(Joukowsky Kprl) ve Murat Kprl, Mr. and Mrs. Daniel Oliver, Pfizer Inc.,
Profilo Holding A.., Trk Ekonomi Bankas, Turkish-American Association."
237

Dnya'da en etkin para piyasac ya da piyasa oyuncusu

(Speklatr) olarak tantlan Soros aslnda perdede gsterilen bir
figrdr. George Soros, tarihsel ingiliz bankerlerinin, iddiaya gre
Kralie Elizabeth dahil eski, feodal kalntlarn paralarn
iletmektedir. Geni bilgi iin Bk. Blm: stanbul'da iki Kere ki Gn.
238

Open Society Institute: zellikle Dou Avrupa ve eski Sovyet lkelerinde

"project Democracy" operasyonunun para kanalla olarak rgtlenmi ve rt
olarak eitim, yardm, zgr medya giriimlerini kulland bilinmektedir, rgt
Balkan ve Orta Asya lkelerinde hayli i baarmtr.

2001'de stanbul'da grmeyi kararlatrd. Onlara elik eden

Sorosun adamlarndan Anthony Richter, daha sonra Trkiye'ye
gelerek "sivil toplum rgtleri" ile ilikiye geti. ARI demeiyse yeni
ilikileri gelitirmeyi srdrd:
23-27 ubat: American Council of Young Political Leaders ile
Amerika'da kurulan ilikilerin ardndan "ARI Hareketi, AAYPUin de
Trkiye partneri (orta) oldu. ARI temsilcileri AAYPL rgtnn yllk
kongresinde "NATO'nun Genileme Stratejisi ve A.B D ilikiler
politikas" toplantsna katld.
5-8 Mart: Dnya Bankas, Kahire'de, Kuzey Afrika ve
Ortadou'ya ynelik olarak -ARI raporuna gre- "hayati nem tayan
stratejisini" benimsetmek zere bir konferans dzenledi. Genel
Koordinatr Kemal Kprl de, yedi "atlye" almasnn yapld
toplantlarda yerini ald. ARI raporuna gre, "Forum esnasnda ARI
Hareketi, bugne dein ABD ve Avrupa lkeleri ile kurulan
temaslarn ardndan, Tunus, Msr, Lbnan, Fas ve rdn gibi
lkelerin temsilcileri ve bu lkelerde faaliyet gsteren balca sivil
toplum rgtleri ve siyasetiler ile de diyalog kurma imkn buldu."
9-12 Mart: Kemal Kprl ve Dr. Mesut Hakk an, ARI'lar
temsilen Antalya'da yaplan Trk-Atlantik, "21.Yzylda NATO :
Meydan Okumalar ve Frsatlar" konferansna katldlar. Hakk an,
"NATO Gvenlik Stratejilerinin Dnm ve ttifaklarn Yeni Rol"
n anlatt.
27-31 Mart: Kemal Kprl, Amerika'ya uarak Trk-Amerikan
Konseyi toplantlarna katld. Kprl ayrca, IRI'nin dzenledii
Washington niversitesi Trk renciler toplantsnda bir konuma
yapt.
30 Mart: Kemal Kprl IRI toplantsndayken, NDI rgt de,
stanbul'da ARI'lara konuk oldu. Rapora gre: "ABD'nin eski Trkiye
Bykelisi ve ABD Ulusal Demokrasi Vakf (NED) Mtevelli Heyeti
yesi (Century Foundation yneticisi) Morton (Isaac) Abramowitz ile
ABD'nin eski Kbrs zel Temsilcisi ve NDI'n Avrasya Blgesi'nde 8
lkede yrtlmekte olan programlarnn sorumlusu (eski CIA
eleman) Nelson Ledsky, NDI'n Trkiye'deki programlar zerinde
[239]
gr alveriinde bulundular."
239

Morton Isaac Abramowitz ve teki adamlar ksa bir sre sonra Ankara'ya
geecekler ve yeni Cumhurbakan seim ortamnda, Demirel'in grev
sresinin uzatlmas oylamasndan bir gece nce, MHP Grup bakan vekili
.Blent Yahnici' nin yemeine katlacaklard. BU yemee katlanlar: Dileri
Bakan I.Cem peki, DSP M.V. Ulu Grkan, stn Dinmen, ANAP M.V K.
nan, ANAP M.V. Birkan Erdal, MHP M.V. (Sonra Ulatrma Bakan) Oktay
Vural, Eski stihbarat - NED yneticisi M. Abramowitz, CIA eski eleman, NDI
Blge Sorumlusu N. Ledsky ve 16 kii."Ayrca, Yahudi lobisi"nin cumhur
bakanl seimine yardmc olduu haberi de kt. Bu haberleri yalanlayan bir
aklamaya rastlanmad.As Sabeel, 5 Nisan 2000'den aktaran Aydnlk, 9 Nisan
2000.

6 - 9 Nisan: George Soros'un pen Society Institute (OSI)

rgtnn yneticileri, Gen ARI yneticileriyle stanbul'da toplantlar
yapp, eitim konularn ve OSI (Ak Toplum Enst.)'nin okullarda
kurmay amalad Mnazara Kulpleri iini grtkten sonra, ARI
dernekileri Budapete'de OSI'nin dzenledii "Eitimde Kalite"
kongresine katldlar. Onlarn yan sra, Trkiye Cumhuriyeti Milli
Eitim Bakan Metin Bostancolu ve Bakanlk Mstear Bener
ordan da OSI kongresine katld..
ARI dernekileri bu arada yurtii rgtlenmelerini srdrdler.
9 Nisan'da IRI ve Strateji Mori Limited ibirliinde yrtlen genlie
ynelik proje kapsamnda Gaziantep'te niversite rencilerinin,
siyasi partiler genlik kollar temsilcilerinin katlmyla toplant
gerekletirdiler. ABD'de, Ortadou (srail, rdn, Msr), Bat
Avrupa (Almanya, Belika), Orta Avrupa (Macaristan), Gney Avrupa
(Yunanistan) ilikilerine Dou Avrupa'y eklediler.
10-11 Nisan: Alman FES (Friedrich Ebert Stiftung)'un Kiev'de
dzenledii "Karadeniz Blgesi Gvenlik Politikalar ve birlii"
toplantsna ARI demeinden Nedim Narl katld; "Ukrayna ve
Trkiye'nin Karadeniz Blgesi'ndeki Jeopolitik lgileri" balkl bir
tebli sundu.
16-18 Nisan: ARI temsilcileri srail ve rdn'e gittiler. srail'de,
Begin-Sedat Stratejik ncelemeler Merkezi ile "Trkiye-srail likileri
ve d politikalar, Ortadou Bar Sreci, Gvenlik, Blge lkeleri
Arasndaki likiler" konusunda bir yuvarlak masa toplants yaptlar.
Trkiye, bu yuvarlak masa deerlendirmelerinden yoksun kalmtr.
Ayrca Israel Democracy Institute, Peres Bar Merkezi, Telaviv
niversitesi Moshe Dayan Orta Asya ve Afrika Aratrma Merkezi ile
[240]
de grtler.
240

"The Moshe Dayan Center for Middle Eastern and African Studies" Trkiye'li
uzmanlarla ilikiye nem veriyordu. Trkiye'yi, Trkiye ve Amerika'y
sevenlerden dinliyorlar. 1999 baharnda konuk edilen kiilikler ve sunduklar
tebliler: mer Krkolu (Ankara Unv.- Trkiye'nin Ortadou politikalarn,
Trk-Arap balarn, Suriye ve Irak'la su sorunlarn - 2 ubat 1999); Sabri
Sayar (eski RAND uzman, Georgetovvn Univ. Turkish Studies Mdr, AzerAmerikan Ticaret Odas Mtevellisi, Boazii niv. 10 Mays 1999: Trkiye'nin
politik sekinlerce ynetildiini, gelecein parlamenmto ve anayasa reformlarna
bal olduunu ); llber Ortayl (Ankara Univ.); Nur Vergin (Marmara UnivAskerler osmanl imparatorluunda ve Cumhuriyet kuruluunda rol
oynamlardr. Bu durum gemiin devamlln gsterir."); Aye Ayata
(ODT, siyasi partileri ve liderleri); llter Turan (Bilgi niv.-TESEV- Ordunun
siyasi rol); Binnaz Toprak (Boazii niv-(ESEV. Siyasi islamla uzlama
gereklilii); Ahmet Iduygu (Bilkent . Trkiye aznlkla-nndaki deimeleri,
Krt sorununun ulusal kimlik sorununu dourduunu ); Ylmaz Esmer
(Boazii .- Trkiye'de ak ve hogrl eitiminin yaratlmasnn gereklilii);
Yakup Kepenek (ODT- Trk ekonomisinde yeniden yaplanma ve
enflasyonun srekliliini); Korel Gymen (ODT- Trkiye'de g sorunlar.)

19 Nisan: rdn Gen Giriimciler Dernei'nin kurulu

yldnm toplantsna onur konuklar olarak "itirak" ettikten sonra,
rdn Ticaret Bakan Vekili Samir Emeish ve Amman Belediye
Bakan Yardmcs Majid Nimri ile grtler. Ayrca, rdn Kraliyet
Ailesi'nden Prens Raad Bin Zeid, ARI yelerini kaldklar otelde
ziyaret etti. "iki lke arasndaki ekonomik ve sosyal yaknlama
[241]
konusunda gr alveriinde bulunuldu"
23 Nisan: IRI (International Republican Institute) ve Strateji
Mori Ltd. le ARI'nn genlik projesinin Akdeniz toplants Antalya'da
yapld.
ARI temsilcileri bir hafta sonra, 30 Nisan'da Washington'da
2000 Seimi : ABD ve Dnya Asndan Sonular' toplantsn
[242]
dzenlediler.
Bir hafta sonra 8 Mays 2000'de, Amerika'da ok
daha ilgin bir konferansa katldlar. Rapora gre "JINSA (Jewish
Institute) ve US (National) War College (Birleik Devletler Milli Harp
Okulu) ile birlikte" Washington'da "Doal Kaynaklar ve Milli Gvenlik
Politikalar" balkl bir konferans dzenlediler. Toplantda ASAM
(Avrasya Stratejik Aratrmalar Merkezi)nden Necdet Pamir de bir
tebli sundu. ARI raporu "Ortadou, Orta Asya ve Uzakdou gibi
petroln youn olduu blgelerdeki politik - ekonomik durum ve bu
blgelerdeki lkelerin ABD ile ilikilerinin irdelendii konferans
yksek bir katlmla gerekleti ve olumlu tepkiler ald," diyerek,
verilen byk nemi gsterdiler.
ok ksa srede IRI desteiyle srdrlen genlik
rgtlenmesinin en nemli aamasna gelinmiti. ARI faaliyet
raporundan okuyalm:
12-14 Mays: IRI ile iki yldr srdrlen genlik rgtlenmesi
ODT dari Bilimler dekan Ahmet Acar ve Moshe Dayan Center Direktr
Martin Kramer tarafndan rgtlenen zel oturum: Gndz Aktan (TESEV
Direktr, (e) Londra B.elisi -Trk dilerini ve dilerinde profesyonelleme.)
Dayan Center News- tau.ac.il / dayancenter/turk sonturkey.html
241
ABD Ortadou lkelerinin ekonomilerini srail'le btnletirmeye
almaktadr. Belirli oranda srail kullanlmasn koul olarak kabul ettirip ABD'ye
gmrksz ihracat olana tanmaktadr. Bu rgtlenmeye ncelikle rdn
katlmtr. lke ekonomilerine katks tartmal bu sanayilerde Uzakdou'nun
ucuz igc kullanlmaktadr. QIZ (Oualified Industrial Zones) ad verilen zel
blgelerden birinin de iskenderun evresinde kurulmasna allmaktadr. T.C
devleti bu i iin gerekli anlamalar yapmtr. ABD'de onay bekleyen anlama.
Trkiye'den tekstil ihracatna olanak tanmazken, lke tarmn israil kouluna
balayacak olan ve ulusal gda sanayisine darbe vuracak, tarm israil
tohumculuuna iyiden iyiye bamllatracaktr.
242
2000 Seimi: ABD seimleridir. Bu seim demokrasi ihracats ABD'nin
kiliselerden kan sandklar ve aylarca sren birka oy fark nedeniyle yeniden
oy saymlar, mahkemelerle srp gitmi ve seim ancak adaylardan Al Gre
(Clinton'un eski yardmcs)'un pes etmesiyle sonulanmt. Eski CIA Direktr
ve ABD Eski Bakan George Bush'dan sonra oul George Walker Bush Jr. yeni
Bakan oldu.

erevesinde, stanbul'da, Anadolu'dan 300 gencin katlmyla

konferans dzenlendi."' Bir tr kongreye benzeyen bu toplant
raporda yle zetleniyor:
"International
Republican
Institute
Uluslararas
Cumhuriyetiler Enstits ibirlii ile dzenlenen "Katl ve
Geleceini Yarat" balkl konferansa, Anadolu'nun her
kesinden 300 gen katld."
Konferans programnda Serdar Bilgili, Nur Akgerman,
Kemal Kprl, Ali Ko'un konumac olduu bir de panel yapld.
ki gn sonra "Medya Etii- Medya - Okur ve Siyaset likileri"
gndemiyle Cumhuriyet Gazetesi yazar Oral allar ve Nevval
Sevindi'yi konuk ettiler. Bilgiye dayal siyaset iin gerisi birbiri ardna
geldi. Faaliyetlere dnelim:
11-17
Mays:
International
Development
Conference
(Uluslararas Geliim Konferans) adl rgtn yllk kongresi
stanbul'da gerekletirildi. Kongreye 45 lkeden 70 rgt temsilcisi
katld. Kongrede ARI da yerini ald ve delegelere bir yemek verdi.
22 Mays: "Demokratik Sol Parti Aydn Milletvekili Sayn
Erturul Kumcuolu, ARI yeleri ile bir araya gelerek, gncel siyasi
gelimeler hakknda tecrbe ve deerlendirmelerini" anlatt.
23 Mays: "GYAD Bakan
Gazetesi yazar Vecdi Tamer,
Ynetmeni Salim Kadbeegil ve
Koordinatr Umur Talu, Medya,
konular zerine konumac oldular."

Ali Midilli!?*, Finansal Forum

ORSA Halkla likiler Genel
Milliyet Gazetesi Genel Yayn
Dnyas ve Halkla likiler

24 Mays: Adana'da ARI Hareketi Dernei Ynetim Kurulu

yeleri, Adana ekibi ve Adana Gen ARI yeleri ortak toplant
yaptlar. "Seyhan Oteli'nde 'Avrupa Birlii, Siyaset ve Genlik' bal
altnda dzenlenen konferansta Kemal Kprl konumac oldu." '
25-28
Mays:
"Karadeniz
Blgesi'ne
bir
seyahat
gerekletirildi. Artvin, Trabzon ve Ordu illerini kapsayan seyahatte
blgenin tarihi ve turistik yerleri ziyaret edildi ve yerel yneticilerle
grmeler yapld."
25 Mays: "Babakan Blent Ecevit'in daveti ile hkmet
[243]
nezdinde
grmeler yapmak zere lkemize konuk olan
Macaristan Babakan Victor Orban, 25 Mays tarihinde ARI Hareketi
Dernei Genel Koordinatr (Bakan) Kemal Kprl ile bir araya
geldi. Karlkl gr alverii eklinde geen toplant zellikle
genlik almalar hakknda younlat."
26-28 Mays: Alman Koerber Stiftung'un dzenledii
"Vatanda-Devlet-Partiler-Trkiye ve Almanya'da Sivil Toplumun
Gelecekteki Durumu" konulu sempozyuma katldlar. ARI raporundan
243

Nezdinde: yannda

okuyalm:
"6. Trk - Alman Sempozyumu'na ARI Hareketi Genel
Koordinatr Kemal Kprl itirak etti. (..) sempozyumda;
Trkiye'de ve Almanya'da siyaset ve siyasi kurumlar nasl
kavranmaktadr; lkelerimizin siyasi hayatlarnda byk
toplumsal rgtlenmeler; Siyasi faaliyetler ve devletin tavrn
belirleyen deerler; ST'leri siyasi sistemin hata ve eksiklerini
ne lde deerlendirebilir; Trkiye ve Almanya'da sivil
toplum rgtlerinin gelecee ynelik ans ve olanaklar
nelerdir konular irdelendi"

WEB 'TRK DUVARINI' YIKIYOR VE ALT YAPIYI

OLUTURUYOR
Haziran-Austos 2000 aylarnda ARI'larn gsterdikleri
baarma Trkiye dernekler tarihinde bir baka rgtn ulatn
sylemek olanaksz. Haziran 2000'e dek bilgilenme iliki gelitirme
temelinde srdrlen abalarn sonularnn alnd ay faaliyet
raporlarndan izleyelim:
2-3 Haziran: "ARI, Doa ile Bar Dernei, Helsinki Yurttalar
Dernei, Tarih Vakf, Trkiye ocuklara Yeniden zgrlk Vakf,
Yeil Admlar evre Eitim Dernei, 21.Yzyl Eitim ve Kltr Vakf,
Ynetim Danmanlar Dernei, Beyaz Nokta Vakf, YRET Vakf ve
118 E Lions Ynetim evresi" rgtleri ortak sempozyumu yapld.
Konu "Avrupa Birlii Yolunda Trkiye'de Sivil Toplum - Devlet
likileri" idi. Sempozyumda STK'lara, devlet-yerel ynetimler
destei,
STK'larn
rolne
ilikin
"atlye
almalar"
[244]
gerekletirildi.
4 Haziran: Wall Street Journal Avrupa Direktr Fred Kemp ile
grld, "faaliyetler hakknda bilgi" aktardlar. Fred Kemp,
grmeden etkileniini "Trk Duvarnn Ykl" baln att
[245]
yazda gsterdi."
8-9 Haziran: ARI Hareketi, FNS (Friedrich Naumann Stiftung)
ve EWI (East West Institute / Dou Bat Enst.) ile birlikte yeni bir
toplant dzenledi. Konferansn hedefi Orta Asya'nn petrol ve gaz
kaynaklaryd. Konferans raporda u szlerle yer ald: "21.Yzylda
Gvenli Bir Avrasya" konferansn gerekletirdiler. "Avrasya'nn
stratejik nemi, blgedeki petrol ve doalgaz projelerindeki
yaplanmalar, ibirlii frsatlar, Avrasya'da srdrlebilir gelimede
uluslararas toplumun rol."
Toplantya katlan konumaclar: John Edwin Mroz (EWI
Bakan), lhan Kl (Emekli Orgeneral, Hava Kuvvetleri eski
Komutan), evik Bir (E. Orgeneral, Genel Kurmay Bakanl, I.
244
245

Avrupa Birlii Devlet ve STK'lar. Bk. Kaynaka.

Wall Street Journal, 14 haziran 2000

[246]

Ordu Komutan)
, John Wolf (ABD Dileri Bakanl Hazar
[247]
Havzas Diplomasisi Danman)
, Vafa Glzade (Hazar
Politikalar Vakf temsilcisi), Alexander Rondelli (D Politika
Aratrma ve Analiz Merkezi Direktr), George Zarubin (Eurasia
Foundation/ Avrasya Vakf Gney Kafkasya birlii Program
Direktr),
Yossef
Bodansky
((
SIS-Uluslararas Stratejik
Aratrmalar Merkezi Vakf Direktr), Mark Parris (ABD
[248]
Bykelisi)
, Mehmet Ali Bayar (Cumhurbakanl D Politika
[249]
Danman)
, Yurdakul Yiitgden (Enerji ve Tabii Kaynaklar
Bakanl Mstear), Fiona Hill (Eurasia Foundation Bakan), Can
Paker (TESEV Bakan, Trk Henkel genel Mdr, TUSIAD
yneticisi, Sabanc Holding Y.K. yesi), Albay Michael Hickok (ABD
Hava Harp Okulu, Trk ve Orta Asya Aratrmalar), Gerard J.
Libaridian (IREX Fdn. ynetici, Ermenistan ve Kafkasya uzman.)
[250]

Toplantda, Can Fuat Grlesel ve Kerim Aklin

,
"Trkiye'nin Avrasya Koridorunda 10 Stratejik Faktr" bildirisini
[251]
[252]
sundular.
evik Bir de "gvenlik retim program" sundu.
246

evik Bir, Ulusal Strateji-National Strategy dergisi yayn kurulu yesidir. "
John S. Wolf: Darmouth College, 1966-70, Woodrow Wilson School for
Public Affnrs, Princeton niversites International Studies 1978-79. VVolf,
1970'de girdii Dilerinde 1989'a dek, Avustralya, Vietnam, Yunanistan,
Pakistan'da grev yapt. 1989-i'')? arasnda VVashington'daki bakanlk
merkezinde Bakann Uluslararas rgtler i-- ile ilgili yardmcl, 1992-1995
Malezya Bykelilii, 1995-1996 Bakanlk Stratejik metim Giriim
Koordinatrl, 1996-1999 Asya Pasifik Ekonmik birlii ( APEC: a .. Pacific
Econmic Cooperation) Koordinatrl grevlerinin ardndan, 1999'dan ABD
Bakan'nn ve Dileri Bakan'nn Hazar Enerji (siz petro-gaz okuyun) Havzas
Danmanl grevini stlendi. Bakanlk stn Hizmet(1992), Dileri E
Cobb, Jr. (1993), Asya pasifik Amerikan Ticaret Odas Konseyi (APCAC-<
*>> dln ald. (Gazeteci Osman Cengiz andar da VVoodrovv Wilson
Center'da Mmtr,)
248
Mark Parris: Georgetovvn University (1968-1972). 1884-89: Moskova
Bykeliliinde tiyas Mstear, 1985-1989: SSCB leri Ofisi Direktr, 19891992: Telaviv (israil) Myon ef Yardmcs, 1992-1995 Dileri bakanl Yakn
Dou leri Birinci Yardmcs, 1995-1997: Bakann zel Yardmcs ve ABD
Milli Gvenlik Kurulu'nun Dilikiler Birinci Direktr; 1997-2000: ABD Ankara
Bykelisi. Dini Baptist. dlleri: Dileri Yksek eref dl, Bakanlk
Yksek eref dl. (F. Dir. S 1300) Parris, Gneydou Anadolu gezileri ve
Gneydou iadamalar dernei dorudan Gneydou-Amerika ortak irtibat
brosu ama giriimiyie dikkat ekmiti. Parris Eyll 2002 balarnda Ar
Da'na kmak zere Trkiye'ye gelmitir. Hrriyet, 5 Eyll 2002)
249
MA. Bayar, Mays 2002'de yaamakta olduu ABD'den gelerek DTP Genel
Bakan olduktan sonra, DYP listesinden Kasm 2002 genel seimlerinde aday
olduysa da seilemedi.
250
Kerem Alkin: Sung Myung Moon (Unification Church kurucusu)'un PWPA
rgt Trkiye ubesi Bakan Prof. Erdoan Alkin'in oludur.
251
Avrasya'ya alan koridorunda gei tneli gibi ilev stlenen yerli "sivil"
rgtlerin medya ve devlet yneticilerince pohpohlanan somut ve yararl
247

10 Haziran: 128 STK'nun hazrlad "Yeni Bir Anayasa in

ar" bildirisini Anadolu'daki rgtlerle grmek zere propaganda
gezisi kapsamnda, "Bursa'ya giden Demokrasi in Sivil Toplum
Giriimi Yrtme Kurulu yeleri, Tayyare Kltr Merkezi'nde 100
kadar yerel sivil toplum rgtnn temsilcileriyle bir araya gelerek"
anayasay tarttlar. Toplantya TBMM Anayasa Komisyonu Bakan
[253]
Erturul Yalnbayr (FP Milletvekili
) ve Bursa Barosu Bakan
etin Gz ile siyasi parti il bakanlar" katldlar..
16 Haziran: TA'nin iinde kurulmu olan "Ynetim Gelitirme
Dernei'nin TA Ankara tesislerinde dzenledii konferansa ARI
Genel koordinatr K. Kprl, ARI ynetim Kurulu yeleri Can Fuat
Grlesel ve Haluk nen katlarak birer konuma yaptlar.
Tebli konusu: "Trkiye'de
[254]
Enstitlerinin nemi ve levi"

Genlik,

Deiim,

Kalknma

17-30 Haziran: American Council of Young Political Leaders

(ACYLP) rgtnn 9 temsilcisi Trkiye'ye geldi. ARI'lar ACYPL
temsilcilerini stanbul, Ankara ve Karadeniz Blgesi'nde gezdirdiler.
Amerikallar, MKB, KADER, TEGV, GYAD, SO, TO, TEMA, Tarih
Vakf, LDP, Bilgi niversitesi, Artvin, Trabzon ve Rize yerel
yneticileriyle grtkten sonra Ankara'ya geldiler ve "ncelikle
Antkabir'i ziyaret" ettikten sonra T.C Dileri Bakanl'nda
kendilerine brifing verildi. Kendi bykeliliklerinde de toplant yapan
delegeler, GAP daresi, zelletirme daresi ve TBMM'de siyasi
partilerle grmeler yaptlar.
24 Haziran: ARI'larn "Bat Karadeniz Kalknma Enstits
Dernei," Erdemir Tesisleri'nde bir toplant yapt. "Zonguldak
Havzas Projesi" eylem plan grld. Eitimciler ve yerel
yneticiler de katld.

almalarnn derinlii konusunda iyi bir rnek olan teblie gre, "Trkiye AB
yesi olmu! israil, Romanya, Bulgaristan, Makedonya, Macaristan, ek ve
Slovakya, Estonya, Litvanya, Polonya ve Slovenya ile .serbest ticaret (free
market olmasn!) anlamalar yaplacak, Avrasya'nn enerji kaynaklar
Erzurum'dan datlacak. stanbul-Londrc-HongKong arasnda altn borsas
kurulacak; izmir, Mersin, orlu, Trabzon, Urfa, Gaziantep, serbest ticari blge
(yine free market) olacak." {Aydnlk/11 Haziran 2000) Teblide en dikkat ekici
yan, ibirlii nerilerinin hep "project democracy" alanlar olmas. Tebiicilerin,
Trkiye'nin Ortadou'daki komularn, israil dnda - rnein ran, rnein Irakgrmezden gelmeleri, projenin kaynann ne denli uzaklarda olduunu da
gsteriyor.
252
"evik Bir' in program da, CSIS programlarna uyuyordu. Ekonomik program
girecek, ekonomik ve ticari diplomasi oluturulacak. Daha sonra, pazar iktisad
ve demokrasi ihra edilerek,
blgesel iktisadi gelime
ve zenginlie
ulalacak,
dnya
ile btnleilecek (kresel a) ve kalc gvenlik
salanacak." (Aydnlk, 11 Haziran 2000)
253
18 Kasm 2002'de AKP Abdullah Gl hkmetinde Babakan Yardmcs.
254
Haluk nen, 2002 seimlerinde CHP milletvekili oldu.

25 - 27 Haziran: Freedom House ve Stefan Batory

[255]
Foundation
ortaklyla Polonya'da dzenlenmi olan, "I. Dnya
Demokrasi Forumu"na, Trkiye'den Kemal Kprl katld. teki
nemli katlmclar: ABD Dileri Bakan Madeleine Korbel Albright,
[256]
BM Genel Sekreteri Kofi Annan, George Soros.
Konular: Ulusal
Egemenlik ve nsani Mdahale, Kreselleme ve Demokrasisi, nsan
Haklan ve Uluslararas likiler, Kapal Toplumlarn Deiimi, Ulusal
ve Uluslararas Vakf ve Enstitlerin Demokratik Deiime Destei,
Snrl Demokrasiden Tam Demokrasiye Gei.
(29-30 Haziran: ARI-Konrad Adenauer Stiftung- Trk
Demokrasi Vakf ibirliiyle "Trkiye'de Anayasa Reformu Prensipler ve Sonular" konferans, Cumhurbakan A. Necdet
Sezer,
Meclis
Bakan
ve
Adalet
Bakannn
katlmyla
[257]
gerekletirildi.
2 Temmuz:
"ARI Hareketi (Dernei), TDAV, TEMA,
EKL Vakf ,Doa ile Bar Dernei, Kasev, ADD (Atatrk
Dnce Dernei), Karadeniz Eitim ve Kltr Vakf, YDD,
Rotary ve Lions Klpleri, Beikta, ili, Kadky ve Bakrky
Belediyeleri'nden temsilciler teknelerle stanbul Boaz'nda denize
alarak, deniz kazalar ile ilgili mizansenler oluturdular."
3 Temmuz: ARI'lar TESEV tarafndan stanbul'da dzenlenen
"21.Yzylda Bar Tehdit Eden Faktrler" konferansna katldlar.
Konferans Konumacs TESEV tarafndan getirilen Gney Afrika
eski Devlet Bakan Friederich de Klerk, G.Afrika'da atmalarn
nlenmesi, uzlama ve anayasa konularn anlatt. Ayn gn
stanbul'a gelen "ABD, Avrupa lerinden Sorumlu Dileri Bakan
[258]
Vekili James Dobbins, ARI yeleri ile bir araya geldi."
8-9
Temmuz:
TESAV
NDI
ARI
temsilcileri,
Kzlcahamam'da, Trkiye'nin 21 yzyldaki geleceini konutular.
11Temmuz: Konrad Adenauer Stiftung (KAS)'un Trkiye'ye
getirdii Alman Hristiyan Demokrat Partisi (CDU) milletvekilleri Axel
Fischer, Norbert Rttgen, Eckart Von Klaeden ile ARI merkezinde
255

Stefan Batory Foundation: George Soros'un Jaruzelsky dneminde

Polonya'da ilikileri gelitirmek zere kurduu vakf. zellikle 1989-1990 ok
terapi operasyonunda Soros'un Harvard'dan getirdii ve Polonya Maliye
Bakan'na danman yapt Prof. J. uichs'n operasyonunu "resmi olarak
destekledi." Bk. Blm: stanbul'da iki Kere ki
256
G. Soros, bu toplantlar srasnda, Peru muhalif lideri A. Toledo'ya 1 milyon
dolar
257
Konrad Adenauer Stiftung bu konferans "Partnerimiz TDV ve Ar Hareketi ile
birlikte" dzenlediini belirtiyor. Konrad Adenauer Vakfnn Trkiye'deki
Faaliyetleri, 2. Uluslaras, kongreler, Konrad Vakf, Yl 2000.
258
James Dobbins. ABD Bakan ve Dileri Bakan'nn Deyton Bar
Anlamas'nn Uygulanmas ile ilgili zel danman. (Deyton Bar: Yugoslavya
i savann ardndan taraflar Deyton'da biraraya getirilmi ve bir anlama
yaplmt.)

toplant yaptlar. KAS'un Genlik rgt sorumlusu Ursula Heinen de

toplantda hazr bulundu.
25 Temmuz: "Trkiye Kresel ibirlii Forumu" kuruldu.
Kurucular arasnda niversite ve i dnyasndan kiiler bulunuyor.
Forumun "yabanc devlet adamlarnn, i dnyas, medya ve
akademik kurulu temsilcileri ve dnrlerin grlerini aklayp
tartabilecekleri tarafsz ve oulcu bir hkmetler aras platform
olmas hedefleniyor."
28 Temmuz: ARI Tekirda Koordinatr Nihat Cumal ve
ynetimiyle toplant yapld. TGAD Bakan ile grld. Yerel
basn ile Kanal T ve Kanal 59 televizyonlarnda tantm yapld.
29-30 Temmuz: ARI'lar genlerin rgtlenmesini grtler.
"Arama Konferans" adn verdikleri toplantlarda, "ARI'nn genlik
vizyonu, genlikten beklentileri; Gen ARI'nn yaplanmas, idari
yap, rgtlenme ve yelik; nmzdeki yllarda yaplacak Gen ARI
faaliyetleri"ni grtler.
31 Temmuz: ARI'lar ABD'de kendileriyle ska "project"
ibirlii yapan IRI'nin st balants ABD Cumhuriyeti Parti'nin genel
Kurulu'na ARI Washington Temsilcisi Ali Gnertem ile katld.
[259]
Temsilci, "eitli kii ve kurumlarla grmeler de gerekletirdi."
3 Austos: "Gnl Kprs Gneydou Projesi" balatld. "3
Austos tarihinde ARI ofisinde bir Basn Toplants gerekletirildi."
Katlmclar: Bizim lke Dernei, EKL Vakf, Dayanma Dernei,
[260]
Demokratik Cumhuriyet Program
, Sivil Toplum Kurulular Birlii,
Demokratik lkeler Dernei, Gen Mteebbisler Dernei, Gl
Trkiye Projesi, nsan Kaynan Gelitirme Vakf, DEMOS, KADER,
TAP Vakf ve TEMA Vakf, GAP daresi'nden uzmanlar Fatma Uz ve
brahim Turul.
5-6 Austos: Erzincan valisi ile grtkten sonra, "yerel
yneticiler, Sanayi ve Ticaret Odas yeleri, sivil toplum kurulular,
retim yeleri ve siyasi parti temsilcileri ile bir araya geldi." Kemal
259

ARI Washington Temsilcisi Dr. Ali Gnertem, nl D.P'li bakan Sahir

Erozan'n yeenidir. Ali Gnertem'in yardmcs Yola Habif, istanbulludur,
israil'de 2 yl kalm ve israil destekisi JINSA'da Trkiye Blmnn bana
getirilmitir. ARI Washington ynetimi: Ali Gnertem, Yola Habif, Gnay Evinch,
David Saltzaman, Selda elikhan, Nil imanyazc, Yavuz Ark, Aydn Tuncer.
ARI Washington da T.C'nin ABD-israil Ortadou siyasetine ortak olmas
gerektiini anlatan konferanslar dzenlemekten geri kalmad, rnein 30 Ekim
2001 'de konular: "Turkey's Emerging Role in the New War Against Terrorism7
Terrizme Kar Yeni Sava'ta Trkiye'nin Ykselen Rol ve Amerika
Trkiye'den Yararlanmal (Steve Rosen AIPAC Sirektr- Antony Blinken USA
Ulusal Gvenlik Komitesi'nde eski grevli ve CSIS eleman)
260
Demokratik Cumhuriyet Program: 2001-2002 ylnda Erdal nn bata
olmak zere, smail Cem Ipeki-Hsamettin zkan-Kemal Dervi 'in
oluturduu Yeni Trkiye Partisi'nin danmanln yapan Tarhan Erdem ve
arkadalarnca hazrlanmt.

Kprl, "Trkiye'de Siyaset ve Genlik" hakknda konuma yapt.

13-17 Austos: Kemal Kprl, NDI'nin dzenledii
Uluslararas Liderler Forumu'na katld. Konular: "2000 yl bakanlk
seimi ve (seimle ilgili) kampanyalar, kreselleme ve ticaret, politik
[261]
Kprl daha sonra, "Genlik 2000
partilere duyulan gven krizi."
Kongresi" ne katld. Kprl ayrca Kasm 2000 seimlerinden nce
gerekletirilecek olan ABD Demokrat Parti Kongresi'ne de arld.
9 Eyll: ARI Ynetim Kurulu yeleri, sivil toplum rgtleri, i
dnyas temsilcileri ve akademisyenlerin katlmyla, Hilton Oteli'nde
dzenlenen konferansta, "misyonlarn, amalarn ve faaliyetlerini"
anlattlar. ARI'lar "Avrupa Birlii Alt Komite yeleriyle ve AB
Komisyonu Trkiye Masas efi Alain Servantie ile bir araya geldi."
Servantie'nin "zellikle sivil toplum organizasyonlar ve enstitleme
almalarna ilgi" gsterdiini saptadlar. Servantie ile Trkiye'deki
"siyasi gelimeleri, AB ye adayl ve uyum" konularn grtler.
16 Eyll: ARI'lar, Anadolu rgtlenmesinde, kendi deyileriyle,
"enstitlemesinde" bir adm daha attlar. Bat Karadeniz Kalknma
[262]
Enstits Dernei
, KAS (Konrad Adenauer Stiftung) ile birlikte
"Blgesel Kalknma" toplants dzenlediler. "Sivil Toplumun Rol,
Blgesel Kalknmada Uluslararas birliklerinin nemi, Trkiye'de
Yerel Fonlarn Kullanm" konulan grld. Konumaclar: Prof.
Mithat Melen, K. Ereli Belediye Bakan Halil Posbyk, TEMA
Genel Sekreteri mit Grses, DPT uzman Necati Doru, GAP
idaresi Sosyal Projeler Koordinatr brahim Turul, Birlemi
Milletler temsilcisi Yeim Oru, AIT temsilcisi zgr Kratl.
21-28 Eyll: ARI yneticileri Hande Gner, Murat ahin ve
Kemal Kprl Almanya'ya gittiler ve nce Trk - Alman Vakf'nn
"Trkiye-AB likileri zerine Genel Bir Deerlendirme ve Gelecek
Perspektifleri"
toplantsna
katldlar.
Daha
sonra
KAS'n
"Helsinki'den Sonra Almanya ile Trkiye Arasndaki likiler in
Gelecek Perspektifleri" konulu konferansna katldlar. Kemal
Kprl, "Avrupa Opsiyonu-Trkiye'de Hkmete Bal Olmayan
rgtlerden (NGO) Beklentiler" atlyesinde konutu.

261

Ekim 2000'de Trkiye'de yolsuzluk aratrmasna kout olarak balayan

operasyonlarn ve 2001 yl para bunalmyla TBMM'ye dayatlan yasa
deiiklikleriyle birlikte, ARl'lar mevcut siyasi partileri ktleme
kampanyasnn ban ekenler arasnda yer alacaktr.
262
ARI'nn web-site'sinde yaynlanan raporlarnda "Bat Karadeniz Kalknma
Enstits" ya da "ukurova Kalknma Enstits" denilirken daha sonra
"..Enstits Dernei" denmeye baland. ABD ve Avrupa'da akademik alma
grnts vermek zere kurulan rgtlere "Institute" den gelmektedir. Bu
enstitlerin lkemizde "... Enstits" ad verilen okullarla ve teki eitim
kurumlaryla bir benzerlii yoktur. ARIclara birileri eitim kurumlarnn
kurulmasnn bir yasal dayana olduunu ve izin gerektirdiini anmsatm
olmal.

"TRKYE'NN YZ" VE WASHNGTON

UBES
"Bilgiye dayal politika" anlay gelitirmek isterseniz ne
yaparsnz? Bilgiye ularsnz. Bilgiyi iletirsiniz. Bilgiyi yorumlarsnz.
Deerlendirmelerinizi
geniletmek
iin
bilgi
kaynanz
eitlendirirsiniz. nsanlk yararna sonular elde etmek istiyorsanz,
eksik bilgilendirmeden, yanl bilgilendirmeden kanrsnz.
ncelikle
yaamakta
olduunuz
lkenin
z
kaynaklarna
yaslanrsnz.
D
bilgileri
lkenizin
karlar
asndan
deerlendirirsiniz. Bilgileri lkenizin, blgenizin ve insanln ortak
karlar asndan yorumlayacak lke aydnlarna bavurursunuz.
lke
insannzn
baka
lkelerin
karlar
dorultusunda
ynlendirilmemesine zen gsterirsiniz. Bu zeni gsterebilmek iin
yabanclarn kaynaklarndan bamsz olmay ilke edinirsiniz.
ARI'clar da byle yapmlar ve Ocak 1999'da Trkiye'yi
bilgilendirmek zere drt ayda bir "Insight Turkey" adl dergiyi
yaynlamaya baladlar. ARI "chairman" Kemal Kprl'nn sunu
yazlaryla balayan yaynn ilk saysnda Cumhurbakan Sleyman
Demirel, zel deme verdi. Dergi, 2001 ylna "yeni tasarmlarla"
[263]
girdi.
Derginin yayn ve danma kurulunda "yer alan deerli isimler"
ARI'larn byk hizmetine yakmaktayd. Bunlarn arasnda, ABD'nin
eski Bykelisi, NED'in ynetim kurulu yesi Morton Isaac
Abramowitz bata geliyordu. Sonra, eski CIA eleman, NDI Ortadou
ve Asya sorumlusu Nelson Charles Ledsky, Washington Institute
eleman eski Dileri memuru Alan Makowsky, East West Institute
Bakan, Rusya operasyonunun unutulmaz kiilerinden John Edwin
Mroz, David Barchard'n yan sra David P. Steinmann
bulunmaktadr.
Steinmann,
William
Rosenulald
Family
Organisation
rgtnn yneticiliini 25 yl yapt ve American Securities, L.P
bankas ile borsa irketi Ametek Inc. yneticilii ve direktrl
grevlerinde bulunuyor. N.Y. City Savc yardmcl, kriminal blm
eflii gibi grevlerde bulunmu olan Steinmann, imdilerde JINSA
danma kurulu bakanln yrtyor.
Yayn kurulunun yerlileri arasnda birok "think tank"
rgtnde ve "project democracy" alanlarnda karlatmz nller
yer alyordu: brahim Betil, Prof. Ali hsan Ba, Prof. Ersin
Kalaycolu, Tahir zg, zdem Sanberk, Can Paker, Nilfer
Narl, Prof. lber Ortayl, lter Turan ve Kemal Kirii.
Derginin eitli blmlerine katk koyanlar arasnda, CATO
Institute'den Stanley Kober, CSIS'den David Mckeeby ile John Geis,
Heritage Foundation'dan "kdemli uzman" Ariel Cohen, Trkiye'nin
263

"Insight Turkey'nin 2001 Ocak-Mart sayisi ikti." Ah-tr.org/BULTEN/bulten185.htm

NATO temsilcisi Onur ymen, DSP Milletvekili Erturul Kumcuolu,

ARI yneticisi mit Kumcuolu, ARI Brksel temsilcisi Hakan Hanl,
Paul Michael Wihbey ve ABD'deki yahudi kuruluu ADL of B'nai
B'rith (Ksaca ADL)'in "Onursal Bakan Yardmcs" Joel Sprayregen,
[264 / 265]
NATO Genel Sekreteri Lord George Robertson.
Danmanlarn kimliine bakldnda akla u soru geliyor:
ARI, Amerikan-srail ilikilerinin kilit kurulularnn Trkiye'deki
yansmas mdr? Bu tr "komplo" kokan sorulardan kanalm ve ARI
derneinin "bilgiye dayal politika" ilkesinin uygulanmasndan baka
bir ey olmadn kabul edelim. nk bilgiyi almadan politika
yapmak "yeni deerler" ana uymaz. Bilgiyi yerinden almak ve
yerine ileterek dnya barna hizmet etmek de olaan karlanmas
gereken ve bu denli ierden-dardan nlnn destekledii ARI
(hareketi) derneinin ABD'de bir brosu olutu.

BU SSTEM FLAS ETT

ARI
lideri
Kprl,
Georgetown
niversitesi'ndeki
konumasnda Trk rencilerin rgtleneceini ilan etmiti. Trkiye
bo braklamazd. Amerikan Cumhuriyeti Partisi'nin rgt zaten
genlerimizi rgtlemeye, partilerimize yeni liderler yetitirmeye
kararl olduunu dolarl projeler kapsamna almt. 1999 yl iinde,
IRI tarafndan balatlan proje 18 ilde srdrld. "Samsun, Konya,
Antalya, Gaziantep, Ankara, Eskiehir, Erzincan, Adana, zmir,
Edirne, Bursa, Sakarya, Ktahya, Malatya, Isparta, Mula ve
Adana'y kapsayan (..) toplantlar dzenlendi."
ncelikle Strateji-Mori Ltd. ile bir aratrma gerekletirildi.
Bu aratrma sonucunda peteklerden gen arlar retildi. Gen ARI
hareketinin baarsyla 43 il, 56 niversiteden 500 gen, 12-13 Mays
2001 tarihinde stanbul'da, Maslak Princess otelinde toplanarak,
"2'inci katl ve geleceini yarat" ad verilen kongrede IRI-ARI
Hareketinin eylem arlarn dinlediler. Ayrca 25 sivil toplum
kuruluunun katlm ile "Sivil toplum Fuar" dzenlendi. ARI
Koordinatr Kemal Kprl, genlere en nemli ary yapyordu:
"Siz genler Ankara'y tamamen unutun. Bu sistem iflas
etti."
Kprl
264

"sistem"

szcnn

altna

gizledii

Trkiye

mit Kumcuolu, JP Morgan Chase'de almaktadr.

ARI'clar daha sonralar Turkish Policy Quarterly yaynna baladlar. Bu
yaynn danmanlar ise "network"n tm noktalarna balar trden nllerden
oluuyordu. Morton Abramowitz, Ishak Alaton , Ali arkoglu, Beril
Dedeolu, Emre Gnensay, Kemal Kirii, ule Kut, Nelson Ledsky,
Alan Makovsky, Philip Mansel, Soli zel, Daniel Pipes, Dani Rodrik, zdem
Sanberk, David Steinmann, Mark Parris, Jeffrey Gedmin, David Barchard,
Alexandre Adler, lter Turan, brahim Betil, lber Ortayl, Stephanos
Yerasimos, Alexander Rondelli, Gerard Libaridian

265

Cumhuriyeti rejiminin tkeniini de u szlerle ilan ediyordu:

"Sizler bu sistemle ilgilenip ne zamannz, ne de abanz
tketin. nk onlar, ok zor durumda olan insanlar. Onlarn
en korktuklar unsur siz genlersiniz"
IRI-ARI ibirliiyle rgtledikleri genleri daha etkin olmaya
ard. ARI dernei lideri "i ve memur eylemlerinin hkmet iin
bir ey ifade" etmediini syleyerek, asl eylemci gcn genlerde
olduunu aklayarak, hkmeti devirecek eylem arsnda
bulunmay da ihmal etmedi:
"Ankara'dakilerin sizden korkmalarnn bir sebebi de, eer
siz meydanlarda yrrseniz hkmet gnde der. i ve
memur haklarn satn alyor. Ama sizin istediiniz
geleceiniz.."
ARI dernei kurucusunun salt demokrasi(') ve saydamlk
peinde olmad ayn zamanda kitle eylemleri rgtlemeye
abalad anlalyor. Bu kitle eylemcilii de aslnda "project'in bir
parasdr. Bunu rnek lke konularnda greceiz.

TRK GENL SYASET YABANCILARDAN MI

RENECEK?
Kemal Kprl'nn hkmeti drme ars yapmasna dek
geen srete, IRI'nin Trk genliine hizmetinin ve parasal
katksnn da kmsenmesi olanaksz. NED'in 1999 yl raporunda
Trkiye genliine verilen deer yle yazlm: "International
Republican Institute (IRl), $278.669"
Trkiye'nin byk genlik nfusu ile ilgili aratrma yaparak
sivil ve siyasi parti genlii rgtlenmesini salamak. Aratrmalar,
Ankara, stanbul ve zmir'de dzenlenecek konferanslarda yaplacak
tartmalarn ve analizlerin temelini oluturmak zere rapor haline
getirilecek; Trk genliinin siyasete girme ve yurttalk hak ve
sorumluluk
bilinlerinin
ykseltilmesi
iin
ak
arlar
[266]
yaplacaktr."
Onlara gre Trk genlii ne siyasetten anlamaktadr ve ne de
yurttalk bilincinden haberdardr. yleyse ABD'nin IRI'sine muhta
olan Trk genliine daha fazla yatrm yaplmal ve onun hkmet
drme arlarna ilgi gsterecek denli sorumluluk stlenmesi
salanmalyd. NED'in 2000 yl raporu bu gereksinmeyi aka
gsteriyor:
"International Republican Institute $235.747
Genlii btnleme teknikleri konusunda eitmek ve
onlarn Trk sivil ve siyasi konularna katlmn desteklemek.
266

NED Annual Report 1999, s.62.

Gnll
Trk
nlleri,
Trkiye
genlik
NGO'larnn
birlemesine yardmc olacak olan "Web site" yaratlmas
dahil, IRI'nin abalar iinde bulunacaklardr. IRI ayn
zamanda yolsuzluun toplumsal bedelini aydnlatacak
yolsuzluk kart konferansn ortak rgtleyicisi olacaktr."
Denilecektir ki, neden ve nasl olmu da, ABD'nin bir siyasal
partisine baml bir rgt, Trkiye'de genlere ynelmi? stelik IRI
adl bu rgtn kendi lkesinde bu tr iler yapmas yasaktr. Hibir
yorum katmadan sahibinin sesinden duyalm. zellikle 1960'l yllarn
balarnda ilk genliklerini yaayanlar, "The Voice of America" adl
radyo yaynn anmsarlar. VOA'da "rock mzik" listelerinde yer alan
arklar yaynlanrd. Mzik arasnda da, haberler ve yorumlar
verilirdi. zellikle ingilizce eitim yapan okullarda okuyan renciler,
bu haber-yorumlarla ingilizce talim etmeye alrlarken, ABD'nin
souk sava propagandasna esir olurlard. VOA'ya kulak veren yerli
"sivil" gazeteciler de, yorumlara uygun yazlar yazmay i edinirlerdi.
Yllar sonra kim derdi ki, Amerika'nn Sesi Radyosu (VOA)
bize baz gerekleri iletecek. Hem de, Trkiye'deki "yerli" sesler
susarken. VOA'nn Washington muhabiri Yonca Poyraz Doan'n 30
Mart 2000 tarihli raporundan birka satr okuyalm:
"Trkiye ve Birleik Devletler'deki gruplar uzun dnemde
Trkiye siyasetinde nemli sonular verecek bir proje stnde
almaktadrlar. Her ikisi de, NGO olan iki grup, Trkiye'nin
gen halknn daha ounun oy vermesini salamaya
almak tadrlar."
Raporda Birleik Devletlerdeki gruplarn kimler olduu
belirtilmiyor. "Her ikisi de NGO olan iki grup" denilip geiliyor.
Trkiye'de genliin siyasetten uzak olduunu ileri srenler yalnzca
Amerikallar ve onlarn partnerleri deildir. WEB rmcek ann
iinde nemli yer tutan Alman rgtleri de gerekeni yapmlardr.
Konrad Adenauer Stiftung (KAS)'un 2000 yl faaliyet raporundaki
satrlar Almanlarn da bu ii ne denli ciddiye aldn "Genlerin
tevik edilmesi, zellikle de genlerin siyasi fikir oluturma srecine
katlm, Trkiye'de youn olarak ihmal edilen bir sahadr"
deerlendirmesiyle belirtiyor. Almanlar gerekeyi uydurduklarna
gre Dou'ya ve Gneydou'ya uzanarak ie balayp Bat'da ii
bitirmiler. Raporlarndan okuyalm:
"KAV bu nedenle geen yl toplam genlik konferans
(09.04.2000 tarihinde Gaziantep, 17.05.2000'de Mardin, 1921.052000'de Van) ve 23-25.11.2000 tarihleri arasnda
Kuadas l Aydn'da genlik gnleri konulu forum
dzenlemitir. zellikle 'Trkiye'nin gelecei, gelecein
Trkiye'sini konuuyor' alma konusu altnda dzenlenen
Van'daki etkinlik katlanlar iin bir tartma forumu sunmutur.
Foruma katlan 140 kii 4 alma grubuna ayrlm ve
muhtelif konularn ele alnmas ile grevlendirilmi olup,

sonular bir komnikede toplanmtr. "

Almanlara ve Amerikallara onlarn Van'a dek gidip genlii
toplamasna olanak salayan yerli destekilerine, bu olaylara izin
veren devlet yneticilerine ne denli teekkr edilse azdr. KAS'n
raporunda "stikrarl bir demokrasi ve serbest sosyal piyasa
ekonomisi iin mcadele eden Trk Demokrasi Vakf (TDV) ile
birlikte hukuk devleti ve demokratik dzenin gelitirilmesine ve
salamlatrmasna katkda bulunuyoruz. z sorumluluk ile angaje
olmu vatandalar ve hkmet d rgtlerden oluan oulcu
anlayl bir sivil toplumun tekil edilmesine zel ilgi gsterilmektedir"
denildiine gre genlie yardmc olmalar da son derece olaan.
nk bu yapay(!) ulusun devletinde genlik siyasetten anlamaz. O
genlii siyasete katmak iin yalar otuzun stndeki yaban ellerde
[267]
yetimi genler() ile partner olarak adam etmek gerekir.

AMERKAN GENL SYASETE YAKIN MI?

Akl banda olanlar diyeceklerdir ki, Trkiye'de seime
katlma oran %80'in stnde ve hatta % 90'a yaklat da
olmaktadr. rnein 1999 seimlerinde genel katlm oran % 87, iller
dzeyinde en dk katlm % 79,4 (Diyarbakr), en yksek katlm
[268]
Bilindii gibi, tm halkla ilikiler
94,5 (Burdur) olmutur.
kampanyalarna, yzlerce televizyon kanalnn ekici yaynna,
milyarlarca dolar baa karn ABD'de seime katlma oran % 60'n
ok stne kmamakta, hatta giderek dmektedir. rnein, byk
ekimeler '/usanmasna karn, ABD'nde Aralk 2001 seimlerinde,
nfusa gre semen kayt oran % 76; bu kaytl semenlerin katlm
oranysa %
67 olmutur.
Yani semen nfusuna gre seime
[269]
katlm %51'dir.
"imdi ne demek oluyor da, Amerika'nn rgt Trkiye'den
bir yanda bulup, Trkiye'deki genliin oy vermediinden yaknyor
ve bu ie bir el atmaya karar veriyor?" dense yeridir. Bu tr sorular,
olaylar bilgisine sahip olabilecek genlik tarafndan sorulacakt
sorulmasna da, u "media" Trkiye genliini rgtlemeye
alanlarla ve o ok ne karlan ABD'deki durumla ilgili bilgileri
iletseydi... Amerikalnn genlie merak, yalnz Trkiye'de deil,
birok lkede giderek artmtr. Onlara politika retmeye kararldr
ABD. Rapordan okuyalm:
"65 milyonluk nfusun yarsndan fazlas, 25 yan altnda
ve ynetici politikaclar, 75'inin stnde. Uzmanlara gre
Trkiye'de gen halk siyaset sisteminde daha ok temsil
267

Konrad Vakf Yl 2000, K. A. Vakfnn Trkiye'deki Faaliyetleri.

YSK Milletvekili Genel Seim Sonularn Aklad (26 Nisan 1999)" belgenet
lndex.htm
269
Voter registration and tumout 2000" Federal Election Commission, fec. gov/
pages/ 2000turnout/ reg&toOO.htm.
268

edilmelidirler."
Buradaki "sistem" szc nemlidir. nk Amerikal
rgt uzmanlara gre, onlarca yldr siyasetle uraan, lkenin
kaderine olumlu ya da olumsuz etkilerde bulunan Trkiye genlii
sanal olmal. Dernekler, odalar, kitle rgtleri, sanki demokratik
yaamn bir paras deiller. Trkiye'de siyaseti rgtl olarak
etkileyen genlik ve hatta siyasi frkalardaki genlik, her halde,
ABD'dekilerden daha yksek oranla seime katlmakta ve siyasal
etkileri de olduka yksektir. yleyse asl ama ne olabilir?
Amerikallarn ve sivil ortaklarnn arad genlik, hangi genlik?
Sakn "ak toplum" ve "ulusal snrsz pazar"a inanan genlik
olmasn!
Trkiye'de genlii rgtleyecek olan IRI, yani ABD
Cumhuriyeti Parti'nin rgt bu ihaleyi kazanm grnyor. teki
partinin ki, baka ilere bakp, parti genlii stnde almaktadr.
IRI'nin Trkiye genlii projesini yneten memuru Kristen McSwain,
Trkiye'den genlerle toplantlar yapm ve onlarn grlerini
[270]
alm.
McSwain VOA'ya "ARI Hareketi ncelikle bir aratrma
irketi kiralad ve yoklama balatt" diye aklyor. Neyi yokladklarna
gelince, M.C. Swain "genliin demografik yapsn, sorunlarn ve
beklentilerini" anlamaya altklarn; bunun ardndan "eitli
kentlerde genlie nasl eylemli olabileceklerini retmek zere
konferanslar dzenlendiini" belirtiyor.
imdi "demografik yap" aratrmasnn ne anlama geldiini
belirtmeye gerek yok. Herhalde, gerekli kimlikleri retmek iindir
deyip geelim. NED raporundan yaptmz alntda, tm "effaflk"
"etii'ne karn bu projenin yerli orta belirtilmiyordu. Herhalde bir
aklamas vardr. Ne ki, VOA yaynnda bu durum akla
kavuuyor:
"ARI Hareketi 1994'de iyi eitilmi bir grup Trk genci
tarafndan kuruldu. IRI'nin yardmyla Trk grubu byke bir
program gerekletirmek zere ihtiyac olan fonu elde etti.
Hareketin gen grup egdmcs Damla Grel, son
270

Kristen McSvvain, Kongrenin "Yahudi Grubu"nda yer alan Cumhuriyeti

Senatr (1994-1998) Jon D Fox'un asistanln yapmt. Jon D Fox, Senatonun
"Commission on Security and Cooperation in Europe (OSCE)" yaygn kullanlan
adyla "Helsinki Komitesi yesiydi. Bu komite, Lozan Anlamasnda Mslman
Aznlklar ve Hristiyan haklarna ynelik deiikler ngren raporu, Kongre
Ktphanesi Grubuna (srada kitaplk ii yapmaz; Kongre'ye zel raporlar
hazrlar. Kemal Dervi'in Trkiye'ye birlikte geldii Bayan Catherine de
bu grupta almaktayd) hazrlatmt. Jon D Fox, ABD'nin Uluslararas Din
Hrriyeti projesini desteklemi ve haklarnda olumsuz raporlar yazlacak Ikelere
kar iktisadi yaptrmlar uygulanmasn savunmutu. ("The Status of Religious \
tor Minority Faiths in Europe and the OSCE" Commission on Secuhty and t
u<r,untion in Europe, Fhday, December 5,1997) CFR yesi de olan Jon D Fox,
ivania seimleri iin %91'i irketlerinden olmak zere 2 milyon dolara yakn ba-
nn ..tir (opensecrets.org/1996os/index/HZPA 13052-htm)

zamanlardaki konferansn byk bir heyecan yarattn

belirtti."
Nasl bir heyecanm bu be yldzl otellerin kokteylleriyle
sslenen konferans? Bunu Zeynep Damla Grel yle anlatm
VOA'ya:
"Gnn sonunda, hep ayn soruyu soruyorlard. imdi ne
yapmalyz? Size nasl yardmc olabiliriz? lgin olan yan, biz
konumadk, onlarn konumasna izin verdik. Biz, sizin lke
stne verilecek kararlardan bir paras olmanz tevik etmek
izere buradayz."
Yine denilecektir ki, peki ama siz kimsiniz ve hangi kimlik ve
bilgi birikimle genlii tevik etmektesiniz? Aslna baklrsa katlmc
genler IRI'nin ne menem bir ey olduunu, ARI Hareketi denen
oluumun bir dernek olduunu, parasal destein bir yabanc lkenin
siyasal partisinin kanatlar altnda dnyann 90 lkesinde rgtlenme
gerekletiren IRI yneticilerinin kimliklerini bilebilseler, Gen
ARI'nn dediinden daha fazlasn sorabilirlerdi. Elbette, o genlere
effaflk etiine saygl olarak aklamalarda bulunulsayd. Bu
yaplmadna gre ne yaplacan Zeynep Damla Grel aklam:
"bir araya gelebilmenizin ve kurumlamann eitli
yntemleri var. Yalnzca yan yana gelin ve bir ey
gelitirmeye aln."
Yan yana gelinip de ne olacak ya da neden yan yana
gelinecek? Bunun yantn IRl'nin Washington'daki alma yerine
giden ve " ABD'den daha ok sayda NGO'nun Trkiye'deki genlik
projelerini desteklemeye arm" olan ARI Dernei kurucusu K.
Kprl aklam:
"Bizim insan haklarnn yan sra ele almamz gereken
birok alan var. Genlie yatrm yapma ihtiyacndayz.
Karlkl deiim programlar gerekletirmeye ihtiya var.
Bu, IR ile yaptmz eydir. Trkiye'de buna benzer birok
rnek olmal."
Neden mi rnek olmal? ARI Dernei bakannn The Voicc of
America'ya yapt aklamaya gereke ok ak:
"Bu Trk toplumuna yardmc olacak ve giderek Trkiyede
gerekletirmeye
altmz
siyasi
'transformasyon'a
yardmc olacaktr."
Bylece iin gerei sonunda aklanm oldu: "Siyasi
transformasyon." Bu "transformasyon" szcn Turgut zal'n
azndan renmiti Trkiye. Daha sonra baklmt ki, iin ucu
"federasyon tartlmal" szyle rahatsz edici boyutlar kazanyor,
hemen ayn Turgut zal,"Trkiye'ye a atlatyoruz" diyerek ii,
sokak politikas diline indirgemiti. te ABD'deki rgtleri Trk
genliine yatrm yapmaya aran anlayn hedefi de
"transformation" bu olmal. Amerikann Sesi'nden duyulan da bunu

gsteriyor:
"Kprl Trkiye iin dedi ki, gen insanlara yatrm
yapmak, siyasi istikrara ve toplumsal dnme yaslanacak
[271]
bir demokrasiyi gerekletirmenin en iyi yoludur.."

HEDEF: TASFYE
NED'in yllk raporundaki satrlardan ve VOA'ya yaplan
aklamalardan sonra herhangi bir yoruma gerek yok. IRI'nin Trkiye
yneticisi Kristen McSwain'in al konumasn yapt 11- 13
Mays 2001arasnda, stanbul Princess Hotel'de gerekletirilen
"Katl ve Geleceini Yarat" genlik konferansnda konuan ARI'larn
lideri, IRI ile gerekletirdikleri' genlie yatrm "project"inin yeni
aamasn aklamt. Srada liseli genlik ve "yeni cephe"nin
kurulmas vard. ARl'clarn lideri, Amerikan projesinin hedefini
aka belirtmekten de geri kalmyordu:
"Dervi'in belirttii ekonomik deil, siyasi bir tespitti.
Sbjektif hukuk devleti anlay olan Ylmaz, Ecevit ve
Demirel anlaynn geersiz olduunu sizler biliyorsunuz.
Artk objektif hukuk devleti anlaynn zaman geldi. (..)
Sizlere gvenerek, eski unsurlarn tasfiyesi iin
almalarmza balyoruz."
IRI-ARI kongresinin en nemli yan, Kemal Kprl'nn
"Eitim ve mnazara enstits kurmak istiyoruz. Bu iki enstitmzn
hedefi artk niversiteler deil,
liseler olacaktr" diyerek, liseli
genliin rgtlenmesine karar verildiini iln etmesiydi.
"Mnazara" szc de nereden kt da, enstit ya da rgt
ad oldu, denebilir. "Atlye" almas nasl Amerikanca
"workshop"dan ktysa, yine George Soros'un rgtnn kulland
Amerikanca "debate" szcnn karl da szlkten ylece
skmtr. "Institute" dediniz mi, ie akademik bir hava verirsiniz;
atlye" dediniz mi, rgt ii komisyon almanz "global" bir
gtnm alr.
"Mnazara" dediniz mi, olsa olsa, Amerika'dan kopya bir garip
Osmanlca eviri olur. Ama i bunun da tesinde bir durumdur.
Anmsanacaktr, OSI, yani para piyasalar vurucusu George
Soros'un, Dou Avrupa ve Asya lkelerindeki giriimlerini ssleyen
"Open Society Institute (Ak Toplum Enstits)" nn adamlar,
stanbul'da ARI'clar ziyaret ederlerken "mnazara kulpleri" kurmak
istediklerini aklamlard. niversite ve lise genlii iin "kulp"
szc uygun grlmemi olmal ki, "mnazara enstits" kurmaya
karar verilmi. Bu ad, bir iliki yansmasndan baka bir ey deil.
Tpk, rgtlerinin gerek ad "Ar Dnce ve Toplumsal Geliim
271

" The Voice of America, "Turksh Youths And Poltcs By Yonca Poyraz
Doan (Washngton"3/30/2000Backgroundreport,Number=5-46053

Dernei" iken, kendilerine "ARI Hareketi" demeleri gibi. Dernek

baka, siyasi grnml iler baka!
Daha eylemli ve daha kapsaml bir siyasal kavgaya
girieceklerini, "cephe" kurduklarn aklayarak belirtiyorlard.
Cephenin ad konmutu: "Yeni Anlayn Cephesi". Eskilerde
kalmt, "Yeni Demokrasi Hareketi." imdi ho geldi "Yeni Anlay
Cephesi".
Trkiye'nin eski saclar-solcular gibi, "Liseliler Dernei" ya
da "Aknc Genlik," "lkc genlik," "Devrimci Genlik," "Milli
Genlik"
gibi,
dernek
adlar
kullanmyorlar.
Blgesel
rgtlenmelerinde de, Karadeniz Dernei, ukurova Cemiyeti, Aydn
Havzas Brosu demiyorlar. Biraz Osmanlca kartrp, masumane
"mnazara enstits" ve de iin somut yannda olduklar
grntsn vermek istercesine "kalknma enstits" deyip
geiyorlar. Geerken de, sondaki "dernei" szcn kesip
atyorlar.
Ne ki, siyaset, Amerika'da grlen eitimle snrl kalnca,
gzlere srlen boya abuk dklyor. Ad "enstit" de olsa,
"dnce topluluu" da olsa i gelip geleneksel siyasal kavramlara
dayanyor, "cephe" oluyor, "hkmet drmek" oluyor, "sistem iflas
etti" oluyor.
Amerikan National War College (Ulusal Harp Okulu), srail
destekisi Amerikan Enstitleri, Alman "Stiftung" toplantlarnda ya
da srail kurslarnda ne yenip ne iildii bizi ilgilendirmese de, u iflas
eden "sistem(in)" hangi sistem olduu bizi ilgilendiriyor.
ARI'clarn "Atatrk" adn da kullanarak parlatmaya altklar
yeni sistem, hangi sistemdir? Genleri hkmet drmeye
armaya dek, eylemli ve kararl grnen bu giriim, bir yandan
Kemal Dervi operasyonuna, bir yandan TSAD'n Brademas'a
rapor sunup MGK'nn kaldrlmasn istemesine, bir yandan da
TESEV'in bakan Can Paker'in "Amerikann yerine ben olsam,
partiler yasas kmadan (Trkiye'ye) paray vermem," demesine
[272]
denk dyor.
Anadolu'dan stanbul'a tadklar 500 Trk genci, u IRI'nin
ne olup olmadn biliyorlar myd? Onlara NED'in asl fasl
anlatlm mdr? Operatrlerin ABD senato soruturmalarnda
niversite dnyasnda kurulan CIA anda ne denli deneyimli
insanlar olduklar, ya da "demokrasi hareketi" numarasnn altnda
hangi irketlerin parasnn gezdirildii anlatlm olabilir mi? Bu denli
ayrntl bilgiden sonra hala 500 gen kararl bir biimde arlamaya
geliyorlarsa, lkeye gemi olsun!
272

IRI-ARI genlik toplantsn Akam Gazetesi desteklemitir.

Toplantya ada Yaam Destekleme Dernei Bakan Prof.
Trkn Saylan ve Eitim Gnllleri Vakf Bakan Burhan Karaam
da katlarak birer konuma yaptlar.

Ne ki bu genlere de hak vermek gerekiyor. lkenin en yetkili

ve en yksek grevlileri bu tr petekte toplama ilerini kutlayarak
yasallatryorlarsa, genlere ne denebilir ki?! lkelerinin genlerini
bir baka lkenin siyasal hareketi aktan gelip rgtlyorsa
gerekten ne denebilir? Ne denebileceini, sahibinden renmekte
yarar var. CIA Direktr George J. Tenet, Los Angeles'da, 7 Kasm
2001 tarihinde verdii konferansta, ABD Milli stihbaratnn "roln"
tartmasz bir aklkla dile getirmiti:
"Amerika'nn huzur ve gvenliine kar alanlara kar
almak bizim iimizdir," diye balayan Tenet, "Uluslarn,
rgtlerin, hatta bireylerin en ok saklamak istedikleri srlarn
ele geirmek. Onlarn plnlarn ve niyetlerini deerek ortaya
karmak."
imdi u szlerde yeni tr demokrasi ortam, ya da "effaflk"
ilkesi grebilir miyiz? ABD'nin en nemli gvenlik biriminin ba,
ekinmeden "lkelerin srlarn alrz, hatta kiilerin srlarnn,
niyetlerinin bile peine deriz" demeye getiriyor. Adam izlemeye
km bir ajan gibi konuuyor.
"Plnlar, srlar, niyetleri nasl renecek?" diye sormak
gereksiz. NED'in ilk bakan Weinstein'n buyurduu gibi, "kendi
ayaklaryla gelenler"den, kendi elleriyle dosyalar verenlerden.
Dahas, konferanst, grmeydi, aratrmayd derken kurulan,
kiiden kiiye ilikilerden, arkadalk, dostluk sohbetlerine, ABD'nin
nemli kurumlarnda kendilerine i verilen Trkiyelileri de katmak
gerekir. Devletin birok alann, uzmann, seferber ederek
hazrlatt raporlar Para Fonu (IMF) yetkililerine vermesini, kapal
ve gvenli oda topluluklar, "think tank" ve ama aslnda ABD
ynetimine bal ve ABD milli gvenlii kaydyla alan vakf ve
enstitlerde konferanslar veren devlet yneticilerini, kurslara
yollanan grevlileri, "dnce frtnas"na gtrlen medyaclar ve
daha nicelerini de eklemenin yeterli olaca kukuludur. nk
[273]
petekteki ARI'lar aracnda Bey de var, Kralie de!

TRKYE'DE YIKILACAK OLAN "BERLN DUVARI"

1994'de 7 ARI adayn bir araya getiren Kemal Kprl, bir
yandayken gittii ABD'de 19 yl kalm. Kemal Kprl'nn babas
Erturul Kprl, 1966 ylnda T.C Washington Bykelilii Basn
Ateesi olarak greve balam, sonraki yllarda Trkiye'ye geri
arlnca istifa etmi ve The Voice of America (Amerika'nn Sesi
Radyosu)'da yorumcu olarak almaya balam. Kemal Kprl
eitimini orada Richmond'da tamamlam ve 1984'de hemen yurduna
dnerek Citibank'da, kendi aklamasyla, "Executive Trainee" olarak
[274]
iba yapm ve hzla ykselerek 1988'de mdr olmu.
273
274

kurucular ve tm etkinlikleri iin bk. ARI.org.tr

Erturul Kpr'l uzun yllar llnur evik'in gazetesi Turkish Daily

1988'den 1996'ya dek o zamanlar ukurova grubuna ait olan

nterbank'n Genel Mdr yardmcl konumdaym. Bu arada ARI
grubu (Dernei) da "faaliyete" balam.
Kemal Kprl 1996'da nterbank'n Cavit alar tarafndan
satn alnmasndan sonra, bankaclk iinden ayrlm, bir
danmanlk irketi kurmu ve "ARI Hareketi" nin bana gemi.
ARI'clar ANAP iinde yer almlar. Neredeyse, ANAP'n "genlik
kolu" gibi grlyorlarm. Ne olduysa olmu, ARI'clar 1999'da
bamsz uua gemiler ve yeni bir siyasi hareket olmular. Daha
da nemlisi II. Cumhuriyet projesinin unutulmaz rgtlenmesini
anmsatacak ve kendilerine "Trkiye'nin de ikinci bir YDH's var,"
dedirtecek denli nlenmiler. Kemal Kprl'nn dedii gibi, "80
ksur niversitenin genleriyle ibirlii yapan, onlar koordine eden
bir hareket haline" gelmiler.
Gelmiken yapacaklar ey, elbette yeniden yaplanmadr.
nceleri zal'dan sonrasn bir hi olarak gren ARI'lar, imdilerde
"son yirmi yl unutun" diyorlar. Byle diyorlar da, yine "misinformation" yapyorlar. Oysa onlar 2001 ncesini bir hi olarak
deilse bile, duvarlar yklacak bir khnemi rejim olarak gryorlar.
ARI Dernei 'koordinatr' bu durumu aynen yle zetliyor:
"Trkiye u anda tarihi bir dneme yayor. Bu dnem
ileride tarih kitaplarna getiinde Trkiye tarihi iin nemli bir
dnem olarak anlacak. 1923 kadar deilse bile yeni bir
Trkiye kyor ortaya. Bir eksenden baka bir eksene
geiyoruz. Bu eksenin deerleri demin saydm o deerlerdir.
Yeni deerlere kouyoruz. "
lkenin iflasn ilan ederken, k nedenini de "Trkiye'nin
bir numaral problemi aslnda terr ve enflasyon deil, idari etik ve
yolsuzluklardr" diyerek belirtiyor K.Kprl. Aslnda, "reconstruction"
denilen rejim deitirme iini, bundan daha zl anlatan bir aklama
News adna vv.r.hngton muhabirlii yapm, ABD'nin politikaclaryla, Akev ile
yakn ilikiler kurmuuma Kprl, daha sonraki yllarda, babas Lemi Aksoy'un
yerine Monako fahri konsolosu olmu, Prens Rainer III tarafndan "Chevalier de
St Charles" nian ile dlImitir.. Erturul Kprl, oullarnn da Monako
Prenslii ile yakn ilikileri bulundu-belirtmektedir. Murat Kprl de, New
York'da, yllk cirosu 2,5 milyar dolar olan teral Funding International (MFI)
finans irketini kurmutur. Dnya Bankas'nda Kemal Dervi ile birlikte yapm
ve zal ile birlikte almtr. American Turkish Society bakanl yapmtr.
London School of Economics ve Columbia'da iktisat ve iletme okumutur.
ABD'de yaamaktadr. (//207.201.138.3/ best/arsiv /monako_ konsolusu.htm;
Asl Aydn Taba, "ABD'li bir sadrazam" Radikal, 11-09-1999 ve Nuren
Demirz, Beyaz Sarayda Bir Trk Gazeteci, Star, 15 Nisan 2003, s.8) Murat
Kprl, ayrca, ama aklamasnda "Amerika'nn Ortadou'daki yaamsal
karlarn koruduunu" ve "Amerika'nn srail ve Trkiye ile igirliini" savunan
Middle East Forum'un New York ynetim kurulunda yer almaktadr. "Dervi'in
Yamas Tutmaz" Akam Online, 22.11.2001. Ayrca, Bk. Blm: ABD Kongresi
Lozan Antlamas'n hedef alyor

yoktur. Bu tmceyi, Arnerikancadan tercme edelim: "Trkiye'nin

blnme diye bir sorunu yoktur. Zaten, yetti artk bu Sevr sendromu!
Enflasyon falan zalizmin sonucu deildir. Enflasyonun sebebi de
asla ve asla terr deildir. Zaten olsa da nemli deil! Trkiye'nin
Ortadou'da ABD operasyonundan dolay bir kayb falan da yoktur.
Trkiye'de idareciler 'etikten' yoksundur. Her yerde yolsuzluk vardr."
Ne demek idari etik, nereden kaynaklanyormu yolsuzluk? Burada
tarihsel bir ayrm, siyasi bir deerlendirme grnmyor. nk ii
kknden zmek gerekiyor. K. Kprl'ye gre yklacak olan ey o
duvarn te yanna yakndr:
"Dou Avrupa'nn, Berlin Duvar yklrken ve
sonrasnda yaad i sanclar, biz imdi yayoruz."

onun

Berlin duvarnn yklmasyla yerle bir olan neyse, Trkiye'de

de yklacak olan o mudur? Fazlaca dnmeden, bu noktada durup,
stanbul'a dek gelerek, ARI'larn konuu olan Wall Streeet
Journal'dan Fred Kemp'in ARI'clar yere gye uuramayan yazsnn
baln anmsayalm: "Trk duvar yklyor." K. Kprl herhalde
bunu demek istememitir. Onun dediine bakalm:
"(Dou Avrupallar) 1989'da komnist eksenine hayr dediler
ve nlerine bir seenek kondu. Siz nereye geeceksiniz
dediler Dou Avrupa'ya. Onlar da -be yl iinde seimlerini
yapp eskiyi geride braktlar. Biz de bir eksenden baka bir
eksene geiyoruz ve sanc ekeceiz."
te iin asl burada: Baka eksene gemek! Eksenden
eksene gezen Kemal Kprl "Ama Trkiye'de hibir ey eskisi gibi
olamayacak artk. Her ey deiecek ve olaylara bu anlayla
yaklamamz lazm" diyerek kestirip atyor. Eksencinin rnei Dou
Avrupa'ysa karsndaki ayna "Project Democracy" yi gsteriyor.
Orta Avrupa ve Balkan lkelerinin insanlarnn, eski CIA
operatrlerinin, eski diktatorya kurucularnn ve borsa oyuncularnn
ynlendirmeleri ve de gzetimleri altnda, "open society" yani "ak
toplum" oluvermelerini, birdenbire gemi kimliklerini, gemi
dinlerini, gemi rklarn anmsayverip birbirlerine '"kymalarn vb..
yanstyor gerein aynas. Kprl doru sylyor. Bat'nn "idare
etik'i gelip "Dou Avrupa"y deitirmitir. Dou Avrupa lkeleri,
dnya pazarnn nemli blmne sat yapan ve hatta Trkiye'ye de
nemli sanayi lde rn ihra eden ulusal sanayilerini, hem
bunca acya karn kurabildikleri fabrikalarn Bat kartellerine kendi
elleriyle teslim ettiler ve eksen deitirdiler.
ARI'larn "debate"den bozma giriimlerinin sonunda 2002
ylnn Mays ay "Gen Forum" toplantlarna tank oldu. Anadolu'dan
500 gen 5 yldzl otellerde arland. ABD'den gelen yeni lider M.
Ali Bayar ve nceki transfer Kemal Dervi konferansta konutular.
Ne ki, rgtlk her zaman risklere gebedir. nceki IRI-ARI
toplantlarnda yansmayan, kukular bu toplantdan da vurdu ve
katlmc bir rencinin deerlendirmesi, Hrriyet'te, Yaln Bayer'in

kesine geti:
"Bizi geceden be yldzl bir otelde kokteyle getirdiler; ilk
defa be yldzl bir otel grdm. Oradaki manzaray ve mzii
beenmedim. Amerika'daki Cumhuriyetiler Partisi'nin IRI adl
bir sivil toplum rgt varm. Bu, Trkiye'de de Ar
Hareketi'ni ynlendiriyormu; acaba sk sk eletirilen Kemal
[275]
Dervi'i siyasete mi hazrlyorlar diye dnmedim deil."
"Ad sakl" olarak bu grleri ileri sren rencinin, tm
"debate" ve tm "open society" giriimlerine karn "image"
dnyasnn dna kabildii grlyor. Oradaki ounluk, bu renci
gibi dnmemi olabilir. Ama ounun bu deirmenin suyunu merak
etmedii de sylenemez.
NED yllk raporlarnda baz "alt- ba alclar" ya da
atlyeciler yerine "stanbul'da bir rgt" denilip geiliyordu. 2001
ylna dek NED raporlarnda ARI Hareketi Dernei'nden de sz
edilmiyordu. Ne ki genlik stne almalar IRI-ARI tarafndan
gerekletiriliyordu. Bu durum, NED'in 2001 Raporu'nda deiti. Artk
"ARI Movement" - her nedense "dernek" ad kullanlmyor- ile ortak
"atlye" almasndan sz ediliyordu. stanbul toplantsna katlan
"ad sakl" gen durumu hissetmiti ama o katld "Gen Net"
toplantsnn parasnn kaynann raporlarda yer aldn bilemezdi.
NED 2001 Yllk Raporundan okuyalm:
"Paray veren: NED / Ba alc: IRI I Alt ba alc: ~ /
309.934 dolar I ARI Hareketi ve TESEV dahil, genlik sivil
rgtleriyle ibirlii yaparak, genliin kendi evrelerinde sivil
ve siyasal yaama katlmalarn desteklemek. IRI, birlikte
yresel atlyeler kuracak ve gemi yln baarsn ortaya
koymak zere ikinci bir ulusal genlik konferans
dzenleyecek ve katlm salayacak. IRI, genlik haberlerini
ileten ve Trkiye'deki NGO'larn srdrd projeleri
sergileyecek sanal ebeke yaratan GenNet'e daha ok
kaynak
aktaracak
ve
yolsuzluk
kart
eylemleri
destekleyecek."
Deirmenin suyu bir yana braklrsa, Gen ARI Hareketi
(Derneinin bakannn u szleri daha da aklaycdr:
"zal'n 'icraatn iinden'inin jenerik mzii hep hayatmda
olacaktr. (..) Ar Hareketi'nin ofisine gelip almak, hafta
sonu Anadolu'ya gitmek, bunlar beni acayip 'charge' ediyor."
Milliyet'ten Ahmet Tulgar, Gen ARI bakanna "Yabanc
irketler
sivil
toplum
rgtlerinde
almay
destekliyorlar
galiba(?)"diye sorunca "Evet. Mesela bizim bankada bir gnlller
[276]
grubu bulunuyor" gibi ak bir yant alyor:
Bu denli yaln bir
275
276

Hrriyet, 12-05-2002 236

Ahmet Tulgar, "Ar Hareketi'nden Emre Ergun: 'Anadolu'da niversite ile

gerektir, ARI-IRI ibirlii. Ne ki onlarn tamah ettikleri "yeni

deerler" uzaktan gsterildikleri denli "charge" edici ve "etik"
olmayabilir. Bu ili dl yolculuun sonunda dernein siyasi parti
almalar sonuca ulat. Kemal Dervi ile yaplan uzun grmeler
sonunda, Gen ARI'dan Zeynep Damla Grel, Cem Boyner'in "II.
Cumhuriyetiler" diye de adlandrlan "Yeni Demokrasi Hareketi"
kurmaylarndan Memduh Hacolu, Turul Erkin ve Kemal
Dervi, CHP'den milletvekili oldu. Bylece zal hayranl ile II.
Cumhuriyetilik, Cumhuriyet Halk Partisi'ne Kemal Dervi ve
ARI'clarla tanm oldu.
"Khnemi dzeni" iten deitirme "Projecti de balad. Bir
uta George Soros'un Open Society Institute'u, ortada ABD'nin
muhafazakr Cumhuriyeti Partisi ile Demokratik Partisi' ve Alman
Stiftung ilikileri, sonunda da Trkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu, tam
bamszln
siyasal
rgt
Cumhuriyet
Halk
Frkas'nn
miraslarnn Moon konuu yneticileri... Bu sonu "project
democracy"nin olaanst baarsn gstermektedir.
Ama ARI Dernei Bakan Kemal Kprl'nn bu baardaki
yabanc katksn aklayan u szleri genliin kulana kpe
olmaldr:
"Amerikadaki Musevi lobileriyle ok yakn ilikiler saladk.
Hemen hemen btn nde gelen Musevi lobileriyle ok yakn
ilikilerimiz var. Onlar buraya gelince biz arlyoruz, biz
[277]
gidince onlar bizi arlyor. "
Kukusuz Musevilerle iliki kurmann nnde bir engel
olamaz. Ne ki, "Amerika'daki Musevi lobileri" denilen rgtlerin srail
devletini desteklemek zere altklarn yinelersek "yakn ilikinin
boyutu da karlkl arlamalarn derinlii de hayli ilgi ekici olabilir.
ARI Demei geen yllarda rgtlln daha da gelitirdi ve
liseli genlii rgtlemede yol aldlar. Bu arda d ililikleri de
geniledi. Bakan kemal Kprl CNN (Trk)'de Taha Akyol ile
yapt 10. Kurulu Yl programnda ABD'ye gittiklerini, hem
Dilerinde hem de Pentagon'da grmeler yaptklarn,
Amerikallarn kendilerine Byk Ortadou Projesi iin almalar
gerektiini anlattklarn, kendilerininse Trkiye'nin A.B'den katlm
grmeleri gn almas konusunda altklarn; ancak ondan
sonra Byk Ortadou Projesi iin alabileceklerini belirttiklerini
[278]
aklad.
Bylesi bir ak szlle ancak teekkr edilebilir. Bakan
Kemal Kprl'nn ak szll bununla da kalmad. 9 Eyll

ehir birbirini dlyor' - Genler de ehrin ortasnda pmesinler" Milliyet, 12

Mays 2002, s. 12
277
Cemal A. Kalyoncu, Sakl Hayatlar / 2, s.250
278
Erisi dorusu, CNN Trk, 23 Temmuz 2004

[279]

2004'de NATO, Kokkalis Vakf (Atina)

, RIIA (Royal Institute of
International Affairs -Londra), ASPEN Inst. (USA), Friedrick
Naumann Stiftung, Eurasia Group irketi (USA), JP Morgan Chase
and Co.) ve Kemal Dervi katlmyla dzenlenen toplantda
ilikilerinin boyutunu aa vuracak ilgin bir aklamada bulundu:
"Amerika PKKy siyasal olarak bitirmeye alyor.
Biliyorsunuz 10 gn kadar nce, PKK'da blnme yaand.
Amerika PKK'nn blnerek bitirilmesinden yana. (..) Biz de
PKK'yla mcadelemizi yllarca Bat'ya anlatamadk. Ama
sonra anladlar. Nasl biz PKK konusunu anlatamadysak,
[280]
onlar (srail) da yaadklarn anlatamyorlar."
Ayn toplantda kendisine yneltilen "srail devlet terr
uygulamyor mu?" sorusunu yantlayan RIIA temsilcisi John Tesh,
"Terr tehdidinin ynetilmesi" konulu konferansa katlanlarn 'terr'
anlayn u szlerle da vuruyordu: "srail terristlere kar kendi
topraklarn korumay amalyor." Bu aklamalar yadrgamamak
gerekiyor. nk ARI dernei'nin gemi ilikilerine ve d
balantlarna uygun aklamalardr bunlar.
Bu arada RIIA'nn imdiki direktr DeAnne Julius'un 1970'li
yllarda CIA Analiz direktr olduunu anmsamak gerekiyor.
DeAnne Julius, CIA'dan sonra Londra'ya gelerek Bank of England'da
Skpara Komitesi yesi olunca Avam Kamaras'nda "Bir CIA ajannn
ngilterenin para ynetiminde ne ii var?!" ya da "ili darbesinde
greviniz neydi?!" gibi sorularla karlat. Bir parlamenter ise daha
gereki davranarak "Bir ajan emekli olsa da ajandr!" demekten
kendini alamad. DeAnne Julius ise "Yalnzca altm, ajan deilim"
[281]
diyerek pikince yantlar bu sorular.
Belki bir gn Trkiye'de de
duyarl vekiller benzer sorular Bakent'te bro aan NDI, KAS vb.
rgtleri ynetenlere sorabilirler.
ARI Dernei 2004 yazna CHP'ye verdii dernek kurucusu
milletvekili Zeynep Damla Grel hakknda, CHP kurultayna doru
Irak'taki USA kaynaklarndan Deniz Baykal'la ilgili sulayc rapor
ald savlar ileri srld. Baz ke yazarlar bu kaynan CIA
[282]
olduunu bile ileri srdler.
Dernek sonbahara da iki
olumsuzlukla girdi. Trkiye iin onurlu bir kurtuluu ve bamszlk
gururunu simgeleyen 9 Eyll gn stanbul'da kolonicilerle ve
Atinallarla konferans dzenlenmesi baz yurttalar rahatsz edince,
dernei szl ve yazl yaknmalarla karlat. Ayn gnlerde ABD'de
ileri biraz sarslr gibi oldu. Washington ubesi ynetiminden Gunay
279

Kokkalis ailesi ABD'de bulunan zengin Yunanllar iinde nde gelen bir
ailedir. Socrates Kokkalis tarafndan kurulan vakfn merkezi Atina'dadr ve
ynetiminde aiieninm nl bireyleri bulunur
280
israil devlet terrne destek, Aydnlk, 12 Eyll 2004
281
Lobster, 34 (05), 34 (24,39) ve Independent, June 8, 1998.
282
Gler Kmrc, "CHP ve CIA temaslar ve de ARI Grubu" , Akam, 13
Temmuz 2004

Evinch ve arkada istifa etti.

Yeri gelmiken, hemen belirtelim ki, bu tr derneklerle, iyi
niyetli olarak iliki iinde olmu olanlardan ounun,
senaryonun tmn ve d ilikilerin boyutlarn bilme olanaklar
olamaz. Bilginin ok zor girdii lkemizde, zellikle bata niversite
kitaplklar olmak zere, zellikle genlerin ulaabilecei bilgi
merkezlerinde
bu
ilikileri
sergileyen
yabanc
yaynlara
rastlanmamaktadr.
Bir noktay daha da dnmeye deer: lkenin bamszlk
sevdals genlii, iki yapraklk yayn iin, birka kk toplant iin
gerekli paray bulamazken ARI gibi derneklerin dnyann drt bir
yannda etkinlik gstermesi, uluslararas dzeyde toplantlar
dzenleyebilmesi 'globallemenin' etkisini gstermektedir. te bu
nedenle birok lkede olduu gibi Trkiye'de de pazarlanan yeni
deerlerin anavatannda yaanan "siyasi etik" olaylarna gz atmakta
sonsuz yarar olacaktr.

"SYAS ETK" DEDKLER YEN DEERLER

"Halk
iin
oluturulmu
devletin
ynetimi,
patronlarn
ve
onlarn
memurlarnn, zel karlarna hizmet
edenlerin
eline
geti.
Demokratik
kurumlarn stnde gzle grlmeyen bir
imparatorluk kuruldu." Woodrow Wilson,
[283]
ABD Bakan

"Project Democracy" operasyonunun yerli "sivil" ortaklar ve

alt-baalclar ne derler bilinmez ama siyasi hayata para kart m,
dncelerin arpmasnn demokratik ortamnn yerini parasal
destei arkasna alm bir avu sekinin dayatt dnce ortam
alr. Sivil(!) toplum rgtlerinin srtndan politik ynlendirme ve
gerekirse devlet ynetimine el koyma ilemi demokrasi olarak kabul
ettirilmeye balanr. Byle bir dzen, "siyasal etik" denen
Anglosakson gevezelii ile arlatanlk egemenliinin pekitirilmesine
hizmet eder. Geride parann aamayaca ya da kapayamayaca bir
gedik kalmaz.
Siyasal partilere ve adaylara yaplan balar, paray verenle
alan arasnda zel bir ilikiyi ve u ya da bu konuda kar ortakln
temsil eder. Diyelim ki, bir ttn tekeli, kendi karlarna dokunacak
bir yasa deiikliini engellemek istiyor, kimi destekler? Doallkla bu
ie engel olacan dnd partiyi, partinin bir adayn. Diyelim ki
bir banker, halkn parasn vurup gemi, yasalar karsnda zora
dm; elbette af yasalarnn geniletilmesini destekler.
Diyelim ki, zel yatrmc ya da yatrmclar, kartel
oluturmalarna engel olan, fiyat ayarn salayan KT'lerden
kurtulmak istemektedir. Sonsuz zelletirmeden yana olan siyasi
partileri ve de onlarn baz milletvekili adaylarn ve daha sonra da
bakan adaylarn desteklerler.
Diyelim ki "sivil" rgt, lkede bir federasyon yaps
oluturulmasn, kaplarn yabanclara sonuna dek almasn
istemektedir. Bu amaca hizmet edecek anayasa deiikliklerini
gerekletireceine emin olduklarn destekler. i salama almak
iin olas muhalifleri de desteklemekten geri kalmaz.
Bir zamane eyhi, bir dinsel rgt, mensuplatrp
mritletirme ve bylece oluturduu ticaret ann zayflamasn
istemez. eyhliin saltanatn, dinsel rgtn kutsal rtsn
283

Charles Lewis, The Buying of The President, s.iv. 240

ypratacak yasal dzenlemelerin zayflatlmasn ve giderek ortadan

kaldrlmasn ilke edinmi siyasal partileri ele geirmek iin
belirledii kiileri oluturduu yayn ortamyla, dolayl parasal
balarla iin iine sokar.
Bu destek her koulda belirli bir partiye, belirli bir siyasal
akma verilirse, i gvence altna alnm olmaz. Siyasal partilerin
tm desteklenir, tmyle para ilikisi kurulur. Bazlar fazlasyla,
bazlar daha az desteklenir. Ama daha nemlisi, her siyasal partide
belirli adamlar desteklenir. Siyasal grlere oy vermi olan halk da,
partisinin ya da vekilinin, kendilerine bildirdii dnceye zt
kararlarn arkasnda durduunu ve hatta eyhlerin, dedelerin,
babalarn koruyuculuuna soyunduunu grnce arp kalr.
Buraya dek yaplan deerlendirmelerin Trkiye'ye yaktn,
Amerika ve Bat Avrupa'da byle olmayacan yayanlarn aldatc
frtnasna kaplmadan nce "demokrasinin beii" dedikleri ABD
ortamna gz atmak gerekiyor. Bunu yaparken deeri %100'ler
dzeyinde drlp duran ulusal para birimimiz TL yerine,
demokrasinin kabesi ABD'nin dolarn esas alalm.
ABD'nin 2002 seimlerinde, partilerden birisine ve o partinin
adaylarna, telekomcu ve elektronikiler 48; mteahhitler 6,6; askeri
sanayiciler 1,9; enerji yatrmclar 8,3; bankerler- sigortaclar,
emlakiler 67,5; zel hastaneler, salk kurulular, ila reticileri
14,6; nakliyeciler 7,4; hukuk brolar ve halkla ilikiler irketleri 34,2;
tahl tccarlar ve tarm iletmeleri 5,9; siyasi-dini vakflar ve dier
rgtler 16,8; eitli i evreleri 33; geri kalanlar 21,9 milyon dolar
olmak zere toplam 267'milyon dolar bata bulunmular. teki
partinin ve adaylarnn ald para toplamysa 330 milyon dolar.
Bu siyasi-ticari-dinsel baln yannda, yeni hkmetten
nemli yerlerdeki elilikleri alabilmek de, ayr bir aba gerektiriyor.
Elilik adaylar da, para banda bulunmaktadrlar. Balar, eli
adaylarn bakana yaknlatrmaktadr. Ne denli para o denli iyi bir
makam ilkesi gzetilmektedir.

BAILAR BOA GTMEZ

Sosyal
gvenlik
hizmetlerini
zelletirmeyi,
yani
bankerlerin irketlerine kaydrmay, Silikon Vadisi yatrmclarnn
yararna Internet hizmetlerinin vergi d braklmasn, petrol
irketlerinin hazine arazilerinde yeni petrol kuyusu ama izinleri
verilmesini, iilerin ve tketicilerin ttn tekellerine, asbest
imalatlarna kar atklar davalar azaltmay taahht eden kiinin
devlet bakanl aday adayl kampanyas iin 100 milyon dolar
balanvermi olmas, "siyasal etik" kampanyaclarnn, insan
haklarn rk aznlk haklarna eviren yerli sivillerin yedeinde
gezinen en sivil toplumcularn ve sendikaclarn gzn amasn

dilemekten baka are yok!

[284]

Trkiye'nin "sivil" nderleri, Amerika'dan "siyasi etik"

reticileri getiriyorlar. Bu yetmiyor, lkemizde ulusal salk
hizmetlerinin en nemli desteini oluturacak ulusal ila sanayisinin
kuruluunu onlarca yldr engelleyen, yabanc irketlerin paralaryla
"etik" ad altnda ahlk dersleri verecek "think tank" dernekleri ve
vakflar kuruyorlar. Bu yetmezmi gibi devletin bakanlar da bu
derneklerin ve vakflarn ok yldzl otellerin salonlarnda yaptklar
toplantlar ereflendirerek onlara yasallk kazandrrlarken, lkemiz
insanlarna da "ahlak eksiklii" etiketini yaptryorlar. Oysa "etik"
ihracatlarnn lkelerinde yaayanlar, varolan "siyasal etik"ten yaka
silkiyorlar.
"Center for Public Integrity" adl rgt, yllar getike,
Amerikan siyasal yaamnn parayla gdlenir duruma geldiini
kantlayabilmek iin derin devlet aratrmas yaptrtp bir kitapta
[285]
topluyor.
Merkezin bakan, bu almay sunarken, ABD
Kongresi'nin neon-yeili dolar iaretleriyle donatlan yanl yola
saptn belirtiyor ve politik figrlere yaplan balarla yasamann
ynlendirilmesi stne ilgin rnekler veriyor:
"1 -Amerika'da her yl akcier kanserinden ve ttne bal
teki hastalklardan 400.000 kii lmektedir.(..) Oysa Kongre,
ttn yetitiriciliini lke dzeyinde yayacak finans salamak,
sigortalamak, ihra etmek ve ithalata kar korumak zere
Byk Ttn (irketleri)'ne "ncelikli sanayi" konumu
salamaktadr. (..) Byk ttn irketleri 1986-1987 arasnda,
Kongre yelerine ve iki byk partiye (Cumhuriyeti ve
Demokratik) 30 milyon dolardan fazla para kanalize
[286]
etmilerdir.
2-Orta ve byk iletmelerde alanlarn ve yaknlarnn
salk sigortas paylarnn iverenlerce denen pay %54 iken,
1993'e dek bu oran %20'ye drlmtr. Amerikan halk
kongre yelerinin salk sigortalarnn tmn demektedir.
284

Mother Jones March-April 2001. www.motherjones.com

The Buying of The Congress: How Special Interests Have Stolen Your Right
to Life, Liberty, and Pursuit of Happiness (Kongreyi Satnalma: zel karlar
yaama-zgrlk haklarnz nasl ald ve mutluluunuzu elinizden nasl ald.)
286
Ttn ve sigara irketlerinin rnlerinin te birini kaak olarak satt
saptanmtr. CPI (Center's International Consortium of Investigative Journalists
/ Aratrmac gazeteciler Uluslararas Birliktelik Merkezi) raporunda British
American Tobacco, Philip Morris ve R.J. Reynolds irketlerinin adlar geiyor.
Sigarayla ilgili vergilerden kurtulmak iin irketler, Kanada, Kolombiya, in,
Gneydou Asya, Avrupa, Ortadou, Afrika ve ABD'de kaaklk ebekeleriyle
ibirlii yapmaktadrlar. nk yksek fiyat sigara tketimini azaltmaktadr. CP
Raporu: publici.org April-June 2001, No. 70, s.5. Ttn irketleri ve Belsouth
Corp.; Goldman, Sachs and Co., Paine VVebber Inc., hemDemokrat Parti'nin
hem de Cumhuriyeti Parti'nin kongrelerini parayla desteklemilerdir. Charles
Lewis, The Buying of The President, s.33.
285

Salk sanayicileri, 1987-1996 yllar arasnda kongre

yelerine 72 Milyon dolar politik bata bulunmulardr.
3Yiyecek sanayisi rnlerinden aldklar bakteriler
nedeniyle her yl binlerce Amerikal lmekte ve milyonlarcas
hastalanmaktadr. (..) Son on ylda yalnzca "E.coli O157:H7"
bakterisi nedeniyle zehirlenmeler dramatik bir hzla artmtr.
Devlet grevlileri imdiki yiyecek-gvenlii durumunu
"epidemic" olarak deerlendirmektedirler. Ne ki, bu dnemde
gda sanayicileri, Capitol Hill'deki yasamaclarn kampanya
kasalarna 41 Milyon Dolar aktmtr.
4- Her yl iftliklerde alan 27.000 ocuk yaralanmakta ve
300 ocuk lmektedir. Yalnzca 1992 ylnda 14-17 yalarnda
64.000 ocuk i kazalar nedeniyle hastanelere kaldrlmtr.
Gryoruz ki, Kongre yeleri ocuklar iletmecilere kar
korumamadadrlar. Keseleri dolgun Amerikan Tarm Brolar
Federasyonu, Zincir Lokantalar Milli Konseyi, Lokantaclar
Milli Birlii ve benzerleri Capitol Hill'deki politik kasalara
milyonlarca dolar koymular ve ocuk emeiyle ilgili yasalar
yumuatmak iin milyonlar harcamlardr.
5Byk paralar byk kazandrr. (..) Birinci srada
General Motors, sonuncu srada Vencor Anonim irketi olmak
zere en byk 500 irket, PAC (Politic Action Committeel
[287]
Siyasi Eylem Komitesi)
araclyla 1987-1996 arasnda
kongre yelerine verdikleri parann tutar 182 Milyon dolardr,
iki siyasi partiye (Cumhuriyeti ve Demokratik) 72 Milyon
dolar vermilerdir. Kongrenin yllar iinde kurumlar vergisinde
byk indirimler yapmas artc deildir. Federal vergi
gelirleri iinde kurumlar vergisinin oran 1956'da oran %28
iken, bugn yalnzca %10' dur."
Charles Lewis'in verdii rnekler, parann gcn ve bu gc
elinde bulundurann ABD demokrasisinin gerek sahibi olduunu
gsteriyor. Paraya dayal gcn istedii kararlar, hem de dorudan
doruya kararak, aldrmasn salayan bir ynetimin, kuramsal
olarak halk iradesini temsil ettii kabul edilen demokrasiyle ilikisi
olabilir mi?! Bu rneklerin alt yapsn aratrmak gerekiyor. "Sivil" ve
ak toplumcularn bir zahmet edip, Amerika'ya burslu doktora
287

Political Action Committee (PAC):Bir aday desteklemek ve baka adaylarn

kazanmasn nlemek amacyla kurulmu, para toplama ilerini kotaran rgt.
"PAC" larn bykounluu irketleri, iadam rgtlerini, sendikalar ve
ideolojik yaplanmalar (vakflar, cemiyetler, cemaatler) temsileder. PAc kurulur
kurulmaz, 10 gn iinde tesmikayt yaptrr. 1944 yl bakanlk seimlerinde
Bakan Franklin D. Roosevelt'i i-knci kez setirmek zere, para toplama
giriimde bulunan Sanayi rgtleri Kongresi (Congress of Industrial
Organizations-CIO) tarafndan balatlan, demokrasiye parayla dorudan ve
aktan mdahale ii kotarlrken, derneklerin adaylara para vermelerini
engelleyen "Smith Connally Act-1943" yasas, dernek tzel kiiliinin deil de,
yelerin para vermesiyle delinmi oldu

rencileri yollayarak, ya da oralardan buralara getirdikleri "siyasal

etik" uzmanlarna(!) sorarak, bu aratrmalara yardmc olmalar
gerekiyor.
in iine irket vakflarnn Washington'da, Georgetown'da
kuracaklar "sivil" ubeleri girerse, ABD ynetiminde ve yasama
organlarnda "yozlama" almalaryla dost ve mttefik lkeye biraz
yol gstermeleri de iyi olacaktr. Hatta yle bir iyilikten sonra,
aratrma sonular, yerli bakanlardan birinin yapaca a ve sunu
konumasyla balatlacak bir konferansla hem Amerikan halkna,
hem de dnyaya duyurmaldr. i ciddiyet dna tamaktansa, yine
Charles Lewis'e kulak verelim:
"443 kongre yesinin ve 2020 (senatr ve temsilci)
asistann, 1996 ylnda ve 1997'nin ilk yarsnda gerek
Amerika iinde ve gerekse dnyada gerekletirdikleri tm
masraflar karlanm gezilerde aldklar parann tutar 8,6
Milyon dolardr."
Joseph Stiglitz'in, Dnya Bankas'ndaki grevinden ayrldktan
sonra yapt u aklama yeni deerler cilasnn altna gizlenmi,
vur-ka dizgesini anlatyor:
"... baz byk firmalar, siyasi kararlar alnmas srecine
burunlarn soktuklar zaman, yurttalarn aleyhine bir rol
oynuyorlar; benim lkem -yani Birleik Devletler dahil, birok
lkede durum budur. Seim kampanyalarna katklar
sayesinde, baz firmalar, Washington zerinde rktc bir
nfuz elde ettiler. Baka yerlerde tehlike, iktidar oburu bir
avu iadamnn , televizyonu kontrolleri altna almasndan
ileri geliyor, yani Rusya'da olduu gibi; malum ya, birka tu
kanal sahibi, 1996'da Yeltsin'i yeniden bakan setirmeyi
[288]
baarmlard..."
Halkn srtndan geinmeye alm olan, "etik" satclar ve
onlarn yerli ortaklar iin bunun ad "demokrasi" olduundan,
sylenecek fazla bir ey yok. Anglosakson demokrasisinin derin
"etik" izgisi, Ankara'daki ileri "yozlama" olarak niteleyip, tm
gemii aalayanlarn kulaklarna demirden yaplm bir Amerikan
kartal biiminde kpe olmaldr.
"..1991 ile 1996 arasnda senatr yardmclarnn % 15'i ve
Akev alanlarnn % 14' Washington'da kaytl lobici
olmulardr. (..) Senato'da ve Bakanlk brolarnda alan
birinci dereceden memurlarn % 36 ve % 40' grevlerinden
ayrlp lobi irketlerinde almaya balamlardr."
Bu "etik" ieren yeni deerlere kirli paralar da demektedir.
Bu kirliliin younluu ylesine derindir ve ylesine kanldr ki,
yzlerce cilt kitap yazlsa yeterli olmaz. arpc bir rnekle yetinelim.
288

"Le Nouvel Observateur, 18 Eyll 2001" deki Stiglizt ile yaplan syleiden
aktaran Attila lhan, "Sylei" Cumhuriyet, 12 Austos 2002, s 20.

ran slam Devrimi'nden sonra ABD, ran'a dmandr. ABD, ran'a

kar savanda Irak'a destek olmaktadr. ABD ayn zamanda
Nikaragua'daki ynetimi ykmak iin eski diktatrn adamlarndan
devirilmi 'Contra' ordusunu kurmutur. Bu orduya silah ve maileme
yetitirmek iin para gerekmektedir.
Bu arada ran'n fzelere gereksinimi vardr. Bakan ve NSC
(ABD MGK's) ile CIA el ele verir. in iine mafya, silah tccarlar,
bankalar girer. ran slam Devrimi'ne dman grnen srail'den
alnan fzeler, CIA'ye bal irket ve bankalarn da yer ald bir a
iinde ran'a verilir. Karlnda alnan para Nikaragua ilerine
harcanr. Bu para da yetmez ve 'Contra'lara silah tayan uaklar,
[289]
dnlerinde kokain getirirler.
Bu operasyonda banka ile tama irketi ilikisinde yer alan
ranl Ferhad Azima kazand paralardan bir blmn,
[290]
Cumhuriyeti Parti'ye ve Bakann Yemek Komitesi'ne balar.
Ne de olsa "etik" iinde "temiz" bir itir. Bu ilerin alt kademesi
yarglanr ve mahkm olur. Ama bakanlara bir ey olmaz. O
zamanlar Ronald Reagan ABD bakandr ve CIA yneticisi de
George Bush'dur.
in iinde "dokunulmazlk" yannda, T.C. Yargtay eski
Bakan'nn 1999 ylnda vd "Anglo-Sakson" demokrasisi ve
"yeni deerler" vardr.
Kirli ilerden akan kirli paralarn yan sra, daha dinsel ve
daha ilgin parasal ilikiler de var. Bakan George Bush, Sun Myung
Moon'un Japonya irketlerinin al iin geziye kar. Karlnda
dolar alr. Kimine gre, 500.000 dolar, kimine greyse 2 milyon
[291]
dolar.

289

ran'a silah sat iinin Bat Avrupa derinlii de ilgintir. rnein, P2 Mason
rgtne bal Stefano Delle Chiaie, uluslararas tutuklama emrine karn
svire'de yaamaklayken, iran-lsrail arasnda silah ticaretini rgtler. Bu ticaretin
anahtar adama Albert Kunz'dur. teki oyuncularsa, Kunz'un orta svire
Dreycott Holding ve Banco Ambrosiano orta Londral Finans McDonald,
Humeyni'nin olunun kaynbiraderi Tabatai, Trkiye'de de soruturulan kaak
Henry Arsan'dr. Amerikan M 48' leri, sraillimi alnr, Kbrs'a getirilir, P2
(Propoganda 2, Mason locas) efi Licio Gelli'ye bal Transporte Aero Rio
Platense araclyla ran'a ulatrlr. Kunz silah karl olarak fiyatla satn
alnan Iran petroln srail'e satar. Bylece ticaret tamamlanr, Tatabai, Ocak
1984'de, 100 milyon marklk tank almak zere Almanya'ya gelir. Bir rastlant
sonucu Dsseldorf Hava Alan'nda birbuuk kilo eroinle yakalanr. Almanya Hr
Demokrat Parti Bakan ve Almanya Dileri Bakan Hans Dietrich
Genscher, Ayetullah Humeyni'nin zel elisi Tatabai'yi kurtarmak zere
giriimlerde bulundu. (Jean-Marie Stoerkel, Mesih Papa'y Neden Vurdu, s.107,
s.189.)
290
Joel Bainerman, The Crimes of A President, s.279.
291
Bkz. Blm: Moon.

BR KOLTUK 4,7 MLYON DOLAR

Paray verenin lehinde yasal deiikliklerin ve kararlarn
kmasn salamak. Bu ii yaparken de, karar vericilerle, para
vericileri buluturmak. Yani bizim dilimizdeki zgn deyimiyle, "i
bitiricilik" demek yerine Amerikanca terimler kullanp da, "Lobi
irketi" demenin bir nedeni olmaldr. te Charles Lewis de ABD
halk adna bu nedeni aryor; "Lobicilerin parlamento ilerinde
yrttkleri ticaretin ne denli youn ve o denli de getirici olduunu
merak edenler bu saylar anmsamaldrlar," dedikten sonra ekliyor:
"Ba yapanlar, bykler de siyasi oyunu ierden
oynuyorlar. CPP (Center for Responsive Politicsj'e gre
1996'da senatoda bir koltuk elde etmenin ortalama bedeli 4,7
milyon dolar ve temsilciler meclisinde bir yelik kazanmann
ortalama bedeliyse 674.000 dolardr. Bu paralar arka
bahedeki mangal partilerinde toplayamazsnz. (..) siyasi
kampanyalar kanlmaz olarak, derin cepli balara,
irketlere, sendikalara ve federal devlet dairelerinde grlen
ilere baldr."
Bu ok ama ok ayrcalkl bir oyundur ve para yalnzca
(parlamentoya) girii salamakla kalmaz, orada yaplacak ileri de
satn alr. nk Amerikan usul demokrasi parasz olmaz. Ne kadar
para, o kadar demokrasi!
Partilere, adaylara, komisyon yelerine para verme iini,
demokrasi ileyiine uydurmak iin kurulan PAC (Political Action
Committee / Siyasal Eylem Komitesi)'larla ilgili bir kstlama vard.
Devletle i yapan irketlerin ve kurumlarn, sendikalarn PAC kurma
haklar yoktu. Ne ki, devletle i yapmayan irket de yok gibiydi.
irketler ve sendikalar bastrnca, yasada deiiklik yapld. Bylece
'demokratik' para kanal da alm oldu. Aratrmac gazeteci
Ronald Kessler bir tr para kanal olan PAC'lerin saylar ve balar
stne u zet bilgiyi veriyor:
"1974'de 608 PAC vard. 1994'de bu say, 3.954'e ulat.
Bunlardan 1.660'n irketler, 333'n ii kurulular,
1.169'unu ticaret odalar ve teki zel kar gruplar
kurmutur. 1994'de Temsilciler Meclisi ve senato seimlerinde
724 milyon dolar yatrlmtr. Bunun te biri PAC
rgtlerinden gelmitir. 1990'dan (1997'e) PAC rgtleri,
[292]
adaylara 427 milyon dolar vermitir."
in iinde, seim dnemiyle ilgili komite kanallarnn yannda
daha ilgin kanallar da bulunmaktadr. ABD kongre binasnn
giriindeki gvenlik masasndan bavullar dolusu nakit dolarlarla
geenlere sorulduunda alnan yant son derece yalndr: "(Siyasal)
kampanya balar."
292

Ne ki, yasalarda gerekli deiikliklerin, karlara uygun

yaplmas in bazen para yetmez. Trkiye'de, Amerika'dan alnma
siyasal etik" yasalar hazrlayanlarn dikkatini ekecek yntemler de
[293]
var.
Bir devletin baka bir devlete sava aarken halkn desteini
almak zere bavurabilecei gz boyama eylemine gemeden nce
bir an in Trkiye'ye dnp, 1988 ylndan ilgin bir olay
anmsayalm.
1988 yl ANAP kongresinde krsde konumakta olan
Babakan Turgut zal'a krsnn karsndan bir iki el ate edilir.
Eli silahl Kartal Demira yakalanr. Bundan sonras 1999 ylnda
yaynlanan "Krmz Koltuklar" kitabnda daha ilgin bir anya
dnr, Yazlanlara gre, aslnda zal vurulmamtr, krsnn
altna doru eildiinde, krsden den su bardann krlmasyla
eli kesilmiin zal'n eli kolu sarlr ve daha sonra televizyon
ekranndan halka seslenir. Kitabn yazar Orhan Tokatl'ya bunlar
anlatan zamann ANAP'l Ankara Belediye Bakan Mehmet Altnsoy,
olayn giderek bir kurmacaya dntn ayrntlaryla eklemekten
[294]
de geri kalmaz.
Yazlanlardaki gereklik pay tartlabilir ama,
ABD'de yazlanlar gerektir.
ki yl sonra, zal Cumhurbakan'dr. ABD ynetimi ve
arkasndaki tccarlar da Irak'a sava ama karar vermek zeredir
ama, kamuoyu beklenen dzeyin altndadr. 10 Ekim 1990'da ABD
senatosunun komisyonu karsna 15 yalarnda Nayirah (Neyire)
adl bir gen kz tank olarak karlr. Neyire, Kuveyt'teki bir
hastanede gnll olarak almaktayken, hastaneye giren Irak
askerlerinin inkubatrlerdeki 15 bebei alp, souk tabana brakarak,
lmeye braktklarna tank olduunu gzyalar iinde anlatr.
Televizyonlarndan Neyire'yi izleyen Amerikan halk da gzyalarn
tutamaz ve igalci Irak'a kar sava almasna destek verir. Bu
arada, Kuveyt tan Neyire'nin ve ailesinin can gvenlii gereke
gsterilerek soyad aklanmaz.
ABD, saldrya geer ve Irak'n gneyi ile kuzeyine el koyar.
Senato tan Neyire'nin kimlii de daha sonra ortaya kar. Gen
kzn hastaneyle bir ilgisi yoktur ve kendisi Kuveyt elisinin kzdr.
Olan biten bir kurgudan, bir gz boyama eyleminden baka bir ey
deildir. Kzn tankln ve yayn kampanyasn rgtleyen "halkla
ilikiler" irketi "Hill & Knowlton, Inc."dir. Bu irket, ABD'de
oluturulan "Citizens for a Free Kuwait" (zgr Kuveyt iin
Yurttalar) adl rgt tarafndan kiralanmtr. Hill & Knowlton,
Amerika'nn en pahal ve en byk "loby" irketidir. Moon tarikat ve
U.S. Catholic Conference'in anti-krtaj kampanyalar gibi nemli
ileri baarmtr. Bu baarsnn temelinde irket sahiplerinin CIA'de
293

Ronald Kessler, nside Congress. s. 101 m bd.s.97

Orhan Tokatl, Krmz Plakalar -Trkiye'nin zall Yllar, nsz; Emin
laan,"ok nemli konu!" Hrriyet, 17 Temmuz 1999.; "te Trkiye'yi
konuturan yazar" Hrriyet, 18 Temmuz 1999.

294

arkada ilikileri bulunduu ileri srlmektedir.

[295]

Hill & Knowlton Inc. ile Trkiye arasnda zel bir iliki
kurulmutu. irket, T.C. devletiyle ABD'deki "loby" ileri iin yll
1,2 milyon dolarlk bir szleme yapmt.
Aslna baklrsa, Turgut zaln "benim memurum iini
bilir" aklamas bir ahlaksal derinlii deil, kresel dzeni
aklamaktayd. zal'n demek istedii, rnek alnan ABD'de
ilemekte olan ve dilimizde "lobicilik" denilen "lobying" (araclk)
dzeninin brokrasiyi kraca, ileri hzlandracayd. Devlet
kurumlarnda ve mecliste karar alma dzenini, ilikileri elbette
memurlar iyi bilmektedir. yleyse nemli olan memurlarn da iinde
yer alaca, yasal para akn da gvence altna alan bir dzen
kurulmas ve emein karlnn yasal dzen iinde "effafa"
denmesidir. nk her ite olduu gibi, rnek almas dzen
yknlen ABD'de byle kurulmutur.
"Kongreyi Satn Alma" adl kitaba nsz yazan Kevin Phillips,
bu konuda nemli bir saptama yapyor ve Washington'da lobici ya da
lobicilik evresinde yer alan insan saysnn II. Dnya Sava
sonrasnda birka bin iken, 1990'larda 91.000'e, ABD Kongresi'nde
alan saysnn ise 2.500'den 20.000'e ykseldiini, belirtiyor. Daha
nce de belirttiimiz gibi, Akev ve Kongre memurlarnn % 60'
"lobici" irketlerde almaktadr. Kevin Phillips'e gre ABD'nin
federal bakenti "Washington dev bir ynlendirme-esnafl
merkezidir ve bakann satn alnmas bu kentte oynanan en nde
[296]
gelen oyundur."
ABD'yi taklit etmeyi hner sayan bir devlet yneticisinin ya da
yaknlarnn, ya da memurlarn, iadamlarnn ABD'yi kopya
etmelerinden daha doal bir durum olamayaca gibi, bu "modern"
dzen iinde "profesyonelce" yer almalarnn "yolsuzluk" ile bir ilikisi
de olamazd.
Trkiye'ye bylesine ilgin yeni deerler kazandrlmaktadr.
Bu deerleri ilk kapan kesim de "media" olmutur. Ama, yeni
deerler salt parayla kazanlmyor. ABD'de karar mekanizmalarn
etkilemenin daha derin ve ilgin yollar da var.

HER DURUMDA SEKS

Anmsanacaktr; TBMM'de TRT adna ekim yapan, bir bayan
grevlinin ayak topuklarna dek inen bol kesimli eteiyle ayakkabs
arasnda kalan, birka santimlik ayak bilei grntsnden
rahatszlk duyan bir milletvekilinin bayan grevlinin orap
giymeyerek adaba uygun davranmadn ileri srp, onun salondan
295

Johan Carlisle, "Public Relationship: Hill & Knowlton, Robert Gray, and the
CIA" caq, Spring 1993, Number: 44, s. 19.
296
Charles Levvis, The Buying of The President, s.5

karlmasn salamt. Ne yazk ki, bayan grevlilerin pantolon

giymelerinden ya da, ayak bileklerini gstermelerinden derin bir
ahlaki rahatszla kaplanlar, yabanc devletin rgtlerinin
grevlendirdii kiilerden "siyasal etik" tavsiyeleri almakta saknca
grmemilerdir.
Ne ki, yabanclarn parlamentolarnda demokrasi dolayl
yoldan parayla satn alnmakla kalmyordu. Paraya tamah etmeyen
"siyasal etik"(!) sahibi kongre yeleri de bulunabiliyordu. Charles
Lewis, lobicilik ilerinde salt parann konutuunu sylemekle
yetiniyor. Oysa parann yetmedii durumlarda baka tr lobicilik
silahlar da ie yaryordu. Hem de parlamentoda, hem de "siyasal
etii" hie sayarak. rnek mi? te birka tane:
Tarm irketleri adna araclk yapan Paula Parkinson, Kongre
yelerinden sekizi ile cinsel ilikiye girdiini aklam. Durum,
sarn bayann Cumhuriyeti ye ile bir golf partisi iin Florida'ya
gitmesinin ardndan ortaya km. 3 kongre yesi ve Paula ayn
kulbeyi paylamlar. Evli yelerden Tom Evans, Parkinson'la
birka aydr birlikte olduunu; Dan Quayle ise, lobici William Hecht
ile ayn odada kaldn aklam. Buraya dek olanlar, herkesin
"siyasal etii" kendisini ilgilendirir, diye geilebilirdi. Ne ki, senatrler
daha sonra Paula Parkinson'un kar kt tarm sigortas yasas
aleyhinde oy kullanarak, ona yardmc olmular. bununla da
kalmam; sarn Paula Parkinson, erotik erkek dergisine poz
vermi.
ABD Kongresi'nden "siyasal etik" yardm alanlara iki ilgin
rnek yk durumu daha da renklendiriyor. Rita Jenrette, ABD
Temsilciler Meclisi yesi olan kocasyla "Capitol Hill" merdivenlerinde
cinsel ilikiye girmi. Temsilci Charles Wilson, sevgilisi, eski dnya
gzeli Annelise Ilschenko'nun askeri uaa alnmasnda srar etmi.
Bu istei karlanmaynca da, savunma tahsisatnn kesilmesi iin
[297]
yasa nerisi vermi.
Bu yklere, borsayla ilgili ipucu bilgilerini (tiyleri), yksek
bahileri ve benzerlerini eklemek olas. Ne ki, dnyann nc
lkelerine ahlak ve demokrasi dersi verenlere arac olanlarn bu tr
ayrntlara gereksinmeleri yoktur. Ne de olsa onlar, bu tr gerekleri
yerinde, kaynandan renme olanana ska kavumulardr.
in z, bu yerli "partner"lerin "sivil" adlarla nmze
koyduklar dolarl ve eurolu projeler, byle bir "Anglosakson
dernokrasii" yutturmacasdr. stelik ABD'den ses veren rgt ve
kiiler, hi de yle "solcu" ya da "anti-Amerikan" falan deildir.
Lewis'in rgt, muhafazakr olarak da bilinir.
Peki ama dertleri ne bu adamlarn? Yant olduka aktr.
ABD'de seim demokrasisi giderek kmektedir. Son bakanlk
297

"Roll Cali, Washington Post, June 5,1986, C1"den aktaran Ronald

Kessler.lnside Congress, s. 108-109

seimlerinde, onca aal gz boyama kampanyalarna, milyonlarca

dolarlk harcamalara karn, oy verenlerin oran % 60' gememitir.
stelik oy verme ilemlerinde yolsuzluklar da cabas. Saduyulu
ABD'liler bu gelimeler karsnda panik iindedirler. Eyalet
devletlerinden, Washington'dan (Federal devlet merkezinden) daha
bamsz olmay isteyen kampanyalar srdrlmektedir.
Demokrasinin yapmcs ABD'de durum buysa, lkemizdeki,
yabanc sevdals, yknmecilere, yzlerce yln koloni sulularndan,
pek yakn gemiin insan haklar ihmalcilerinden, "siyasal etik" dersi
alanlara, u szler yeterli yant oluturacaktr:
"Halk iin oluturulmu devletin ynetimi, patronlarn ve
onlarn memurlarnn, zel karlarna hizmet edenlerin eline
geti. Demokratik kurumlarn stnde gzle grlmeyen bir
[298]
imparatorluk kuruldu."
ABD eski bakanlarndan Woodrow Wilson'un bu szlerini, bir
yabanc devlet adamnn yurdumuza gelip oramz buramz
kurcalamasn, byk kurtarc olarak sunulmasn, "tarihsel bir
dnm noktas" olarak niteleyecek denli "yeni deer" sevdals ARI'
Dernekileri dnp dnp okusalar yeridir
Elbette Anglo-sakson demokrasisi hayran hakimler de
okumaldrlar! O kadar milyon dolarla ve kar alaryla rlm
demokrasiyi rnek alp, kendi lkelerinin parlamentosunu "siyasi
etik"e uydurmaya alanlar bilmelidirler ki, bizim vekillerimiz onlarn
rnek adamlarnn yannda zemzemle ykanm denli temiz kalrlar.
Bu temiz kalma srecinin sonuna gelmi bulunuyoruz. nk,
"project democracy" kapsamnda IRI ve NDI ile ortak yrtlen
"siyasi etik" ve "partilerin yeniden yaplanmas" projelerine gre
Trkiye'deki partiler de kii ve kurululardan aka para yardm
alabilecekler. Tek koul ise, bu paralarn belgeli ve kaytl olmas.
[299]
Yani tpk ABD'nde olduu gibi.
Trkiye, "globalleme" sevdas uruna, zaten yalpalayp
duran para piyasasn her soydan ve boydan Batl bankerlere,
[300]
piyasa vurguncularna amasnn cezasn ekmeye balad.
Cumhuriyet tarihinde grlmedik oranda byk bir bunalm
yaanyor. "Project dcmocracy" misyoneri yerli "siviller," Trkiye'de
rejimin ktn ne srerlerken, yerel ne varsa, Cumhuriyet
devleti dneminde oluturulmu ne denli kurum bulunuyorsa yerle bir
edilmesini, tek bir ses ve tek bir yrek olarak istemeye baladlar.
298
299

ABD partilere ve adaylara yardm yasas: Federal Devlet seimlerinde

adaylara 200 dolarn zerinde katkda bulunanlarn adlar, adresleri, ileri,
altklarn irketlerin ad, meslei aka kaydedilecektir. 1996 seimlerinde
katkda bulunanlarn %7'sinin ilerinin belirtilmedii ve geri kalanlarn bilgilerinin
de eksik brakld saptanmtr.
300
Dr. Sedat zkol'un kresellik iin zgn tanmlamasdr.

'Yeni deerler' diyerek bize satmaya altklar rtl igal

kurumlamasnn dibinde her zaman kirli bir gemi bulunduunu
gz ard etmemek gerekiyor. Yaygn kanya gre ABD yanda
lkelerde hep sac rgt ya da partiler stne alr. Bu son derece
yanltr. nk zaten kendisine yanda olanlarla ileri yrtmek iin
ok sk almaya gerek yoktur. nemli olan ABD'nin karlarna
kar tehdit oluturabilecek rgt ya da siyasal partilerdir.
rnein lke bamszln programnn ana ilkesi yapm ve
bu ilkeyi tarihsel grevlerinden alan bir parti herhangi bir rgtten
daha tehlikelidir. Trkiye'de de bu tr partilerin hiziplemekten
kurtulamamalarnn temel nedenini bireysel hrslarda aramak
kolayclk olmaz m? Bu noktada durarak ClA'nn Gney ve Orta
Amerika operasyonlarnda nemli grevler stlenmi olan Philip
Agee'den yeni deerlerin rtl yann okuyalm:
"Her trl operasyonda altm: Komnist Parti yelerinin
kazanlmas, iileri Bakanl ve polisle iliki kurulmas,
telefon hatlarna girilmesi, belge sahtekrl ve teki tr
propaganda, Sovyet, Kba ve teki dman diplomatik
[301]
misyonlara szmak..."
Bu alma pek sradan grnebilir, ama iin daha da
derinliine inmek gerekiyor. Philip Agee'den okumay srdrelim:
"Ancak iin bir baka yn daha vard, iim tmyle
bulunduum lkelerin yaamna girmekti. Onlar iten ve
dtan biliyor ve uyumadm her saati toplanan bilgileri
birletirerek ve elde ettiim sonularla olaylar ynlendirerek
[302]
geiyordum."
'Yeni deerler'
dediklerinin altnda yatan da,
'project
democracy' operasyonunda yaplanlar da bilgilenecek raporlar elde
etmek, olaylar ynlendirmek ve lkelerin iilerini karlar gre
kartrmaktan ibarettir. ABD iinde seksten para datmna uzanan
ilemlerin de amac budur.

301
302

Philip Agee, On The Run, s.14.

a.g.e, s. 15

SOROS'UN K LGN GN SINIR

TANIMAYAN "AIK TOPLUM"CULAR
"Kurtulu Sava benzetmesi dman
olmad iin enteresan! Bu bir Kurtulu
Sava ise bir de kurtarc lazm O da bir
kelime oyunuyla. Mustafa Kemal Dervi
mi?.." Nilfer Gle, Aktel, 26 Nisan
[303]
2001

Mart 2001'de, Soros'un adamlar Kemal Dervi'le grnce

Trkiye medyasndan ses kmamas artc deildi. nk
yenidnya dzeninin 'hk' deyicilerinin yan sra, "faiz haramdr,"
"kahrolsun sermaye," "kahrolsun emperyalizm" diyenler de artk
sivillemilerdir. "Sivil" toplumcularn Soros-severliklerini bir yana
brakp, 1999 ylna dnelim ve dnyada "mega speculator" olarak
tannan George'un stanbul'da geirdii iki gn anmsayalm.
20 Haziran 1999'da Sabanclarn konuu olan G. Soros,
iadamlaryla toplandktan sonra, Gler Sabancnn eliinde Halas
adl yata km ve TSAD bakan E. Ycaolu ve eski bakan
Halis Komili ile denize almt. Soros ile yakn grenlerden shak
[304]
Alaton, einin KEDV
adl rgtne parasal destek aram ve
Soros da, onu Budapete'ye armt
Soros, "Sabanc Center" - neden Trke olarak, Sabanc
Merkezi deilse- adl yerde konferans vermiti. Konferansa, i
dnyasnn nlleriyle devlet hazinesini ynetmi eski brokratlar,
banka yneticileri byk ilgi gstermiti. Soros, "Open Society"
303

Nilfer Gle, CHP eski milletvekili Turgut Gle'nin kz ve zall yllarn nl

bakanlarndan Ali Bozer'in yeenidir. Ankara kolejinde, ODT (1970-1974)'de,
Aa Han bursuyla Ecoles des Hautes Etudes Suinces Sociales (1976-1985)'de
okudu. lk ei Fransz'dan boandktan sonra 1987 ylnda Kemal Derviin yakn
arkada, liberallerden, zamann Bilgi niversitesi rektr, Liberal
Dnce Topluluu danmanlarndan Asaf Sava Akat ile evlendi.
Boazii niversitesinde retim yelii yaptktan sonra 2000 ylnda Paris'e
dnd, Hindicin toplumsal aratrmalarna balad. Nilfer Gle Akat, TOSAV
danmanlarndan Prof. Celal Gle'nin kardeidir. Kemal Dervi 2001 ylnda
Trkiye'ye bakan oldu; baz geceler Akat'larn evinde kendisi iin hazr tutulan
odada konuk oldu. C.A.Kalyoncu, Sakl Hayatlar / zaman kitap, s.228-231 ve
Sefa Kaplan, Kemal Dervi- Bir "Kurtarc" yks, Blm: Prof. Asaf Sava
Akat- Bilgi niversitesi, Kemal 'Gelmem' Diyebilecek Bir insan Deil,"s. 110-117.
304
Groots rgtne baldr.

projesini, hani u Trkiye'de vakflarla uzun sredir yaama

geirilmeye allan "ak toplum" ad verilen ynlendirme iini
anlatmt.
Soros ayrca, Trkiye'nin AB'ye girebilmesi iin Balkanlarda
yeni bir oluumun iinde olmas gerektiini belirtmiti. Bununla da
yetinmemi, ABD'yi dnya polisi olmakla, IMF'yi basiretsizlikle
sulam ve Trkiye'ye sk bir akl vermiti: "Sosyal devlet derseniz,
ekonominiz yklr. (..) Krt sorununu zmelisiniz!"
Soros, ne nemli ve ne byk bir adam olduunu
bildirircesine, NATO Genel sekreteri ile grtn belirtip,
'faizlerin drlmesini' nermitir. nermekle kalmam, "IMF ile
T.C devleti arasnda grmelerin srd" bilgisini de eklemiti.
Soros, deneyimli bir devlet adam rolndedir bunlar
sylerken. Nasl olmasn? Hibir lkede bu denli saygnlk
kazanmamtr. Trkiye'nin nde gelen hazine yneticileri, merkez
bankas brokratlar, anl anl iadamlar, profesrleri, kendisini
ilgiyle dinlemektedirler. Aklamalarna baklrsa Soros, sanki IMF'nin
de stndedir. Hem IMF'yi sular grnyor, hem de IMF'nin kendi
nerilerini karara baladn ima ediyor.
Ulusal paralar devirmesiyle nlenen Soros'a, bu denli sevgi
gsterme zgrl, onu beenenlerin bilecei itir. Ama Soros,
Trkiye'deki para politikasna deinince heyecan da artm olmal.
Nasl artmasn ki?! Karlarndaki adamn ve dostlarnn, ierden
bilgilerle, para ve altn borsalarn dalgalandrma hnerleri vardr.
Bizim sekinler, Soros ve balantllarnn piyasalarda oynad
oyunlara. Bat dnyasnda "hit and run capitalism" yani "vur ve ka
kapitalizmi" denildiini bilmiyor da olamazlar. Aksini dnmek,
globalleme dknlerini kmsemek, onlar dnyadan habersiz
sanmak olur.
stelik Soros'un irketleri araclyla, Trkiye'de oktan
iba yaptn, Tuborg'un, hlas Holding ve hlas Finans, Trk
Petrol ve daha birok irketin hisselerine sahip olduunu, ncelikle
onu dinlemekte olanlar bilmiyor olamazlar.
Kimin neyi ne denli bildii ve Soros'u kimin "dahi banker"
maneti yapt, ayr bir konu olmakla birlikte, her eyin de bir ilki
vardr. Soros ile eitim ibirlii yapma ilki, Sabanc niversitesi'ne
nasip olur. Soros, Orta Avrupa niversitesi ile Sabanc niversitesi
arasndaki ibirlii giriiminin mtevelli heyeti bakanlna getirilir.
Orta Avrupa niversitesi, George Soros'un "ak toplum"
misyonuna uygun elemanlar yetitirmek zere,
1989da
Yugoslavyann Adriyatik kysndaki tarihsel kent Dubrovnik'te
oluturulan Inter-University Centre adl rgtn nclnde,
George Soros'un, Peter Hank, Mikls Vdsrhelyi, William NewtonSmith, Istvn Tepln, Endre Bojtr ve Gyrgy Litvn ile yapt
toplantda alnan kararla kurulur. 1991'de Prag'da 100 rencisiyle
ilemeye balayan niversitenin 40 lkeden 829 rencisi ve

Budapete ile Varova'da ubeleri bulunmaktadr.

niversitenin son konseyinde yer alan nller, rencisi az
fakat etkisi byk, "ak toplum" niversitesine verilen deeri
gstermektedir. Bykeli Donald M. Bilinken, Georges de Menil,
Yehuda Elkana, Albert Fuss, Roger Hazewinkel, Ton Lantos, Kati
Marton, Peter Edwin Mroz, Peter Nadosy, Matthew Nimetz, Liz
Robbins, John Edwin Mroz ve John Brademas.
Bunlarn iinden J.E. Mroz'u tanyoruz. Kendisi "East West
Institute" kurucusu ve bakan. Trkiye'de Dou-Bat Enstits (East
West Inst.) olarak adlandrlan bu rgt, anmsanacaktr ki, Moskova
"project democracy" operasyonunda nemli rol oynamtr. Yine
anmsanacaktr ki, Mroz, TESEV ve ARI adl kurululara sk sk
konuk olmutu.
Bykeli Matthew Nimetz ise "influent" ustalarndandr ve
CFR yneticisidir. 1966'da Bakan Lyndon Johnson'un ekibinde
iba yapan Nimetz, daha sonralar Dileri Mstearl, Clinton'un
Makedonya-Yunan zel danmanl, Birlemi Milletler Genel
Sekreteri Kofi Annan'n zel danman Cyrus Vance'in yardmcl,
daha sonra Vance'in yerine, Annan'n Makedonya-Yunanistan zel
temsilcilii (1997) grevlerinde bulunmutu. Son olarak da
Gneydou Avrupa (Balkanlar) Demokrasi ve Uzlama Merkezi
(CDRSEE/ Center for Democracy and Reconcilation South East
Europe) yneticiliini yapan Nimetz, CFR'nin 26 ubat 1997'de
zamann Devlet Bakan Abdullah Gl'n katld "Refah Partisi ve
[305 / 306]
Trkiye D Siyaseti" yuvarlak masa toplantsn ynetmitir.
Soros'un niversitesinin konseyinde yer alan en tandk kii,
NED'in Ocak 2001'e dek bakanln yapm olan Yunan klii efi,
Onassis Vakf bakan, Trkiye'ye ambargo uygulanmasn salam
olan ve 2001'de Kemal Dervi'in Trkiye'de greve getiriliinin
hemen ardndan, TESEV ynetimince, stanbul'a getirilerek,
Yunanistan'n ve A.B'nin Kbrs tezlerini savunma olana verilen
John Brademas. Brademas, Yunan Lobisi'nin has adamlarndandr.
ABD Kongre (1959-1981) yesiydi. 1975'de Trkiye'ye ambargo
[307]
uygulanmasn salayan en etkin adamdr.
ABD kongre yesi Jhn Brademas. 1993'den balayarak 9 yl
boyunca "project democracy" operasyonunun para kayna NED'in
ynetim kurulu bakanln yapt. New York niversitesi Bakanl
(1981-1992) da yapan John Brademas, Clinton'a yaknlyla da
biliniyordu ve Bakann Sanat ve Humaniterite Komitesi ynetim
305

Bu toplant ve CFR iin bkz. Ekler-CFR

CDRSEE ynetiminde Trkiye'den Osman Kavala bulunmaktadr. CDRSEE
destekileri arasmda CocaCola Hellenic Bottling Comp.(George David) ile
Stacey Polites, Alex Spanos ve US - Greek (ABD-Yunan) Konseyi
bulunmaktadr.
307
John Brademas iin bkz. Blm:TESEV
306

kurulu bakanln yrtmt. Milliyet'te Sami Kohen, onunla ilgili

bu bilgileri verirken, "eski dman yeni dost" diyerek Trkiye
[308]
medyasnn ve entelektel ortamnn duygularna 'tercman' oldu.
John Brademas ayn zamanda, Texaco Enerji yneticisi olarak
CFR yesi ve Sovyet muhaliflerinin Selanik'teki Demokrasi ve Bar
Merkezi kurucu direktrdr. Onassis Vakf'nca paras salanan
Helen Mirasn Koruma Cemiyeti (New York niversitesi) ynetim
kurulu yelii grevini Trkiye'ye iletmeyen medyaclarn bir
bilmedii olmal. NED'in ve TESEV'in operasyonlarn tam sayfa
tantan, onlarn birer psikolojik sava propagandacs ustalyla
anlattklarn, yars yalan szlerini Trkiye'ye yayma grevini yerine
getiren rportajlardan biri daha yaynlanyor.
Cumhuriyet gazetesindeki rportajda NED'in adamlarnn zgemileriyle ilgili baz bilgiler bulunmuyor. Tpk, Nelson Ledsky'nin
CIA grevlisi olduunun unutulmas gibi... 14 Nisan 2001 tarihli
Cumhuriyet'e konuk olan Brademas'in Trkiye'ye uygulatt
ambargo ilerinin demokrasi gerei olduunu aklamasna olanak
[309]
tannyordu.
Ambargocu John Brademas, kendisine "Siz siyasi yaamnz
boyunca her zaman demokrasiye ballnz her frsatta
eylemlerinizle ortaya koymaya altnz." diyerek sunuluyordu. Bu
aklamalara gre Brademas, ambargoyu hukuka saygl olduu iin
istemi olmalyd. Tam sayfa yaplan syleide Brademas, Kbrs'ta
soykrma uzanan katliamlardan sz etmiyordu. Buna gerek de yoktu.
nk Brademas sopa gstermeye gelmiti. Trkiye, iktisadi
bunalmla keye sktrlnca TESEV tarafndan arlmt ve
Trkiye'de "siyasal deiim" gerekliliinden sz ediyordu. Ama asl
hedef kesinlikle Kbrs idi. Brademas, Kbrs'tan Trk kuvvetlerinin
ekilmesini ve adann NATO'ya braklmasn istiyordu. NATO demek
elbette ABD demektir.
Brademas ve benzerleri, propaganda yapmalarn salayacak
olanaklar kanmazlar ve bu tip propaganday ulusalc bir kitleye

308

Milliyet, 11 Nisan 2001

Kbrs'n ABD iin nemini daha sonralar, John Sitilides'in merkezi VVestern
Policy Center'da Pentagon uzman Yb. Steve Williams u szlerle
aklayacaktr:" Dou Akdeniz'deki Lojistik ve operasyonel destek hatlarnn
gvence altna alnmas Trkiye'nin gneyindeki incirlik Hava ssne ve
Trkiye'deki teki noktalara girmeyi gerektirir. Planlamaclar bu amala
kullanlacak Yunan adas Girit'teki Souda krfezinin deerini kk
grmemelidirler. Dou Akdeniz'de en byk yakt ve cephane depolar ve ayn
zamanda 6. Filo iin doal bekleme limanlar Girit'te bulunmaktadr. Kbrs'taki
Britanya hava ss blgesinde kuvvet bulundurulmaldr. Irak'a yaplacak saldr
planlarnda Birleik Devletlerin temel yanda Britanya olduuna gre,
Britanya'nn grleri ve Dou Akdeniz'deki benzerleri, Birleik Devletler karar
vericileri iin nemli faktrlerdir. VVestern Policy Center 20 Ekim 2002

309

[310]

ulatrabilmek iin can atarlar.

Ne yazk ki, bu tr kiilerle yaplan
tek yanl grmelerde ve konferanslarnda Trkiye'nin Kbrs gibi
zel konularn bilen kiiler bulundurulmaz. Brademas da bu boluu
deerlendirmi ve "Trkiye ve Trklerin una karar vermesi lazm:
Biz demokratik bir lke mi olacaz yoksa srekli gerileyen, hep
arkadan gelen bir devlet mi?" diyebilmitir.
Sabanclarn eitim alannda ortak giriim balattklar
[311]
niversite ite bylesine deerlidir.
Anlama, konferans ve ikili
grmeleri, Sabanclarn Atl Kk'nde akam yemei, Cem
Boyner, Burhan Karaam ve Blent Eczacba gibi nllerle 'Ulus
29' sosyete elence merkezinde geirilen gece izler. Gndz ve
gece ile 21 Haziran sabahnda, . Alaton, Vedat Alaton ve
Trkiye'deki temsilci Philip Haas ile yaplan kahvaltnn yarar da ayr
bir konu...
Para piyasalarn kurallarn koymak ve denetlemekle ykml
Sermaye Piyasas Kurulu (SPK)'na, G. Soros'un "kartondan kaplan"
demesi ve SPK'nn susmas akllarda kalacaktr. 2001 yl para
piyasas ykmndan sonra, tarihinin en byk kyle karlaan
Trkiye'ye, Washington'dan hkmet orta olan K. Dervi'in ak
kalan telefon defterindeki "Soros" satr da hep anmsanacaktr.
Trkiye'nin nllerini, karsna alp, iktisat ve siyaset dersleri
veren George Soros aslnda kimdir? Nereden nereye gelmitir?
Dnya onu nasl bilir? Bunu salt halkn deil, devlet
ynetimine geenlerin ve gemeyi dnenlerin de bilmesi gerekir.

"HT AND RUN CAPTALSM" VE GECKTRLEN

MAHKMYET
Deneyimli devlet adam rolnde konuan George Soros, hibir
lkede bu denli saygnlk kazanmamtr herhalde. Trkiye'nin nde
gelen yneticileri, Merkez Bankas brokratlar, iadamlar,
profesrler, kendisini ilgiyle dinlemektedirler. Aklamalarna
baklrsa, Soros sanki IMF'nin de stndedir. Sular gibi grnd
IMF'nin kendi nerilerini karara baladn da ima etmekten geri
kalmamaktadr. in ilgin yan da ite buradadr. Soros, arada bir
IMF uygulamalarnn yanllndan, dnya bankasnn iktisadi
dzene zarar verdiinden sz etmekle kalmaz, ABD'nin dnya
egemenlii giriiminin yanlln da yineler.
Oysa George Soros, ABD d politikasn ynlendiren, baz
310

Pazar Konuu - "Eski ABD Temsilciler Meclisi yesi John Brademas,

Trkiye'deki demokrasiyi deerlendirdi: Siyasi reforma ihtiyacnz var" Leyla
Tavanolu, Cumhuriyet 5 Nisan 2001 (Koyultmalar Cumhuriyet'e aittir.)
"Soros'un stanbul'daki ubesi Ak Toplum Bebek brosu 2003 ylnda Sabanc
niversitesi ile ortak almalara katld.

311

kaynaklara gre de yneten CFR (Councill on Foreign Relations)

rgtn yesidir. Soros, ABD siyasetine uygun olarak lke
pazarlarnn sonuna dek almasn savunur. ABD'nin eski
gvenlik yneticileriyle kurulan rgtlerde ynetim kurulu yesidir.
Onun kuru szden teye gemeyen szde muhalif aklamalarn
"kapitalist Bat egemenliinin kne kant olarak ileri srmek,
yanltcdr. Bunu daha sonra greceiz. imdi stanbul gnne
dnelim.
Ulusal para piyasalarn altst etmekle nlenen Soros'a, sevgi
gstermek, 'sivil' olanlarn bilecei itir. Ama Soros, Trkiye'nin para
politikasna deinince, salonlardaki heyecan da artm olmal.
Sekinler, Soros ve balantllarnn piyasalarda oynad oyunlara,
Bat dnyasnda "hit and run capitalism (vur ve ka kapitalizmi)"
denildiini bilmiyor olamazlard. Aksini dnmek, 'globalleme'
dknlerini kmsemek, onlar dnyadan habersiz sanmak olur.
Soros'un irketleri araclyla, Trkiye'de oktan iba yaptn,
birok irketin hisselerine sahip olduunu, ncelikle onu dinlemekte
olanlar bilmiyor olamazlard.
nllere, iktisat ve siyaset dersleri veren George Soros
kimdir? Nereden nereye gelmitir? Dnya onu nasl bilir? Bunlar salt
halkn deil, devlet ynetimine geenlerin ve gemeyi dnenlerin
de bilmesi gerekir. Amerika'dan transfer edilen yeni tirtller ve
ortlular zaten biliyorlardr.
Soros'un kimleri temsil ettiini anlayabilmek iin, birka
operasyona gz gezdirmekte yarar var. 1993 Mart'nda, Soros'tan
szan habere gre, in, byk miktarda altn alacaktr. Haber
szntsn Altna hcum izler. Altn fiyat % 20 ykselir. Bu arada,
George Soros ve dostu Sir James Goldsmith'in ellerindeki altnlar
gizlice sattklar ileri srlr. Altna hcum edenler aklanmlardr.
Haziran 1993'de London Times Financial editr A. Kaletsky,
Soros'tan ald mektuptan sz eder. Soros, "Down with the D-Mark
(Alman Markyla yerin dibine)!" demekte ve ellerindeki Alman
tahvillerini satp, yerine Fransz tahvilleri alacaklarn bildirmektedir.
Mark sallanr, Fransa'da tahvil ykselir. lem tamam, kazan da
kazantr.
Soros ve arkadalarnn 1993 Fransa ilemleri 1980'lere
dayanr. Societe Generale Bankasnn zelletirilmesi srasnda
gerekletirdikleri oyunlarla ok iyi kazanrlar. Bankann zelletirme
ihalesinden nce ierden bilgi aldklar ileri srlen Soros ve
adamlar, kazanmlar ama, bu arada ihale de iptal edilmitir.
Paris Savcs Marie-Christine Daubigney, 1987 ylnda,
George Soros, Fransa Maliye Bakanl grevlilerinden Jean-Charles
Naouri, Bankac Lbnanl Samir Traboulsi ve Bankac Jean-Pierre
Peyraud ve Edmond Safra ile Robert Maxwell hakknda soruturma
aar. Soros, bu bilgi szdrma sonucunda, $2.2 milyon $, Samir
Traboulsi 3.5 million $ ve Maliye Bakanl grevlisi Charles Naouri

de 289,200 $ kazanmlardr, ierden bilgi szdrarak vurgun

yapmann karl 2 yl hapis ya da en az 1,5 milyon dolar cezadr.
Ne ki, Trkiye'de hzl adalet ilemleri iin dzeltmeler isteyen
Bat Avrupa'da Hollanda, ngiltere, svire, Lksemburg'tan istenen
bilgiler, 14 yl gecikmeyle Kasm 2002'de gelir. Savc, dosyay rafa
kaldrmamtr ama, hapis cezas isteme olana da kalmamtr.
Sanklar hakknda para cezas istemiyle dava alr. Ne ki, bu arada,
Safra ve Maxwell dnyadan ayrlmlardr ve Artk onlarn tankl
[312]
olanak ddr.
Mahkeme, 20 Aralk 2002'de Soros'un el altndan
bilgi szdrma yoluyla piyasada hile yaparak su ilediine ve 2,2
[313]
milyon euro'luk para cezasna karar verdi.
"Vur-ka kapitalizmi'nin en nemli kural, denetimden
kanmak iin, ABD'de vakf a kurmaktr. Zaten Amerika'nn ne
kadar kartel ailesi varsa, onlarn o kadar vakf iinde vakflar, "think
tanklar de vardr. Bu tr vakflarn ncs Rockefeller ailesidir.
Kiisel paralar ve mallar, vakflarda, fonlarda, hisse
senetlerinde, yabanc bankalarda, yabanc devlet tahvillerinde
gezdirilir. Byk paralar lkelere girip ktka, kntler olumas o
denli kolaylamtr. Giri-k, sahibine kazandrrken, ABD ve Bat
Avrupa'ya da siyasal karlar salamaktadr. Kresellemenin
nndeki engellerin kaldrlmasndan ama, ite bu dolamn ve
[314]
ykmn zgrlemesidir.
Devlet adamlar ve entelektel dnya ile iliki kurmann en
kestirme yoluysa, 'cemaatler' oluturmaktr. 1980'lerin sonlarnda,
Sovyet lkesine demokrasi ihra etmekte olan NED'in en byk
destekisi Soros, Risa Gorbaov ile Cultural Initiative Foundation
vakfn kurdu. Soros'a gre vakf iinin maliyeti 100 milyon
[315]
dolardr.
Ksa sre sonra, Gorbaov bir oldu bitliyle devrildi. Bu
karklk arasnda Boris Yeltsin, "project democracy" eylemi
sonucunda, tankn stnden devlet bakanl koltuuna atlad.
Soros Rusya'y ok sevdiinden, yardmc olmak iin Harvard'l Prof.
Jeffery Sachs' devreye soktu ve Rus ekonomisine "ok terapisi"
uyguland. Uygulamay Soros'tan dinleyelim:
"Bir grup iktisaty Sovyetler Birlii'ne ynelttim. Polonya'da
birlikte i yaptm J. Sachs ok itahlyd. Sachs, talya'dan
Romano Prodi ve IMF'den David Finch'i nerdi. Ben de
IMF'den Stanley Fischer'i, Dnya Bankas'ndan Jacob
Frankel'i, Harvard'dan Larry Summers' ve srail merkez
312

Insider- trading trial begins for Soros" The Washington Times, November 8,
2002
313
Reuters. 20.12.2002
314
Rockefeller a geni bilgi: Gary Ailen. The Rockefeller File.
315
"Soros on Soros: Staying Ahead of the Curve," 1995' den eviri: Para
Ynetiminin Sihirbaz Soros Soros'u Anlatyor, s. 109.

bankasndan Michael Bruno'yu nerdim."

[316]

OK TERAP
Rusya'da sanayi kredileri, "ok terapi 1992" ile durduruldu.
Devlet kendi irketlerini birdenbire parasz brakt. Sonu: Denetim
d enflasyon, Rus sanayisi ile birlikte Rublenin k... Ve
dostlardan Marc David Rich kollar svad. Ruslarn alminyumunu
yok pahasna satn alp, damping fiyatla Avrupa'ya sattktan sonra,
[317]
Sibirya petrolnn dsatmn ele geirdi.
Yeri gelmiken, snr tanmayan ok ynl ticaretin ustas
Rich'i biraz olsun tanmakta yarar var. lgin bankalar merkezi Zug
(svire) kentinin kral olarak da nlenen Marc Rich, 33 milyar
[318]
dolarla. 27 lkede i evirmektedir.
Trkiye, "Marc Rich" adn
2001 balarnda rendi. FBI, svire'de atoda yaayan Rich'i bir
[319]
trl bulamamaktadr.
Eski Federal Savc R. Gueliani'nin Rich
iin dzenledii, 1982 soruturma dosyasndaki 51 suun zeti, silah
ticaretinde kaaklk ve 48 milyon dolarlk vergi karmaktr. ABD
tarihinin en byk kaakldr bu. Arananlar listesinin en nemli ilk
[320]
on kiisi arasndadr Rich.
Marc Rich, hzl bir tccardr. Soros, ABD ynetimini Kosova
olaylar gerekesiyle Srbistan' bombalamaya kkrtrken, Marc
Rich, ambargoyu delerek Srbistan'a petrol satyordu. Rehine
bunalm dneminde petrol karlnda ran'a roket ynlendirme
sistemleri satan Marc Rich, Irak ambargosunu da delerek Irak
petroln pazarlamt.
ABD, spanya, srail vatanda olan, Jamaika, ngiltere, Dou
Avrupa lkelerinde, Sovyetler Birlii'nde ve srail'de yaayan Marc
Rich, metal borsasnn en nemli aktrdr. Romanya'da rafineri
sahibidir, merkez brolar spanya'da, fabrikalar Avustralya,
Sardunya ve Bat Virginia'dadr. Nikel, kurun, inko, kalay, krom
magnezyum, bakr ve kmr piyasasna egemendir. Trkiye'de
Rich'in ticari ilikilerinde nemli bir yer tutar. Trkiye'den ABD'ne
krom ihracat Marc Rich'in irketlerince yaplr. Petrol, gaz, inko,
krom vb. ticaretini svire adresli Glencore irketi ve ballarnca
gerekletirilir.
Glencore irketinin
%71 hissesi Marc Riche
316

W. Engdahl, "The Secret Financial Netvvork Behind "VVzard" George

Soros," EIR Special Report, s.32-38
317
Wall Street Journal, May 13, 1993.
318
M. Dobbs, "Rich Made His Fortune by Breaking the Rulse" Washington Post
Foreign Service, March 13, 2001,A01.
319
"Marc Rich Ally Seeks Meeting on N.Y. Taxes" The Washington Post, March
4, 2001, A02
320
M. D. Rich, 1966 ylnda ngiliz ayakkab fabrikatr E. Eisenberg'in kz
Denie Eisenberg ile evlenmiti. Martin Kattle, "Clinton defiant as FBI opens
inquiry" Washington, Guardian, Feb. 16, 2001.

aittir.

[321 / 322 / 323]

srail devlet ynetimi Rich'in arkasndadr. Zamann srail

Babakan Ehud Barak, Rich balansn diye, Clinon'a iki kez
telefon eder. MOSSAD bakan Shabtai Shavit ise bakana bir
mektup gndererek, Rich'in geni ilikileriyle, nemli iler baardn
belirtir. srail'deki vakflar da geri kalmazlar ve ABD Bakan'na
mektup yollarlar.
Telaviv'deki "Marc Rich Foundation" adl vakf ve "The
Movement For Quality Government" adl kuruluu, Michael Herzog
ynetmektedir. Michael Herzog, Ehud Barakn hkmet sekreteri
Yitzhak Herzog'un eiydi. Yitzhak Herzog ise eski devlet bakan
Chami Herzog'un oludur. Chami Herzog, in ve Kazakistan
gezilerini Shaul Eisenberg'in zel uayla yapacak denli yakn
[324]
ilikiler iindedir.
Ayrntlar bunaltc olmakla birlikte, Trkiye'ye dek gelip,
'aklk' ve 'ahlakl ynetim nerenlerin niteliini bilmek bakmndan
nemli olmal. Bu nedenle kk bir ayrnt daha eklemek gerekiyor.
FBI ve Interpol tarafndan aranan en nemli adam konumunda
[325]
bulunan Marc Rich'in ei, ABD'de nldr.
Denise (Eisenberg)
Rich, bir yandan Sister Sledge, Bette Midler, Celin Dion gibi
arkclara gfte yazarken, te yandan Akev'den de ayan
kesmemitir. Manhattan ve Akev (Whitehouse) sosyetesinin
sekinlerinden Denise Eisenberg Rich, Demokratik Parti'ye 500.000
dolarn stnde, Hillary Rodham Clinton'un Bakanlk Ktphanesi
projesine ise 450.000 dolar katkda bulunmutur. Bu arada Hillary
Clinton'n, senatrlk seimlerini kazandktan ksa bir sre sonra
teekkr etmek ve srail'e desteini gstermek zere Telaviv'e
[326]
gittiini anmsamal.
te yandan, Marc Rich'in avukat ve lobicisi Jack Quinn de
nceleri Akev mavirlii ve daha sonra da Clinton'un yardmcs
olan ve 2001 sonunda AD bakanl seimini kl pay farkla karan
Al Gore' un personel efliini yapmtr.
321

Marc David Rich 1934'de Belika'da dodu,. Ailesi nce Vichy (Fransa)'ye,
daha sonra (1941) ABD'de Kansas City'ye oradan da New York'a gt. 1974'de
Philip Brothers ile isvire'de bir irket kurdular. 1970-!980'lerde byk kazanlar
elde ettiler. Sivil rgtlere, yardm ve kltrel kurululara 100 milyon dolara yakn
balarda bulundular. David Ruppe, ABC News.com 010207
322
M. Mustafa nk, "Kromun IMF, DT Kskacnda zelletirmeye Kadar
Uzanan Kanl yks," Mdafaa-i Hukuk, Mays 2002, Say:45, s.59.
323
Marc Rich, Glancore'daki hisselerini 2001 ylnda satt. ' Kaliteli Hhkmet
Hareketi
324
Barry Chamish, "Another Crooled May Save The Day", Rense, 12-07-2000
325
Marc Rich ve Denise Eisenberg, kaaklk dnemleri balaynca 1993'de
boanmlardr.
326
Martin Kattle, Washington, Guardian, Feb. 16. 2001.

Bunca yararl ilikilerden sonra, hem spanya, hem de svire

vatanda olan Marc David Rich ve su orta Pincus Green (Pinky),
Clinton bakanlktan ayrlmadan nce balanan 141 kii arasna
girerler. Ne ki, Rich, bakanlarn balad ne ilk ne de son
[327 / 328 / 329]
kiidir.
Rich'in ad gibi zengin ilikilerinden ve "ok terapi"
operasyonlarndan yararlanan ikinci nlye geebiliriz. kinci dost
Shaul Eisenberg, zbekistan'da tekstil iine girer. zbek ynetimi
iin ieriini ayrmsaynca, Eisenberg'e yasak koyar. EIR'de yazan
Eighdal, bu yasaklama sonucunda, MOSSAD'n Orta Asya
[330]
planlarnn byk darbe aldn belirtmektedir.
Eisenberg, olduka deneyimlidir. Kore'de 1961 hkmet
darbesinden sonra, diktatr olan Park, 'temiz toplum' iin gerekli
ileri bitirir bitirmez, iki numaral darbeci General Kim Jong Pil, K-CIA
(Korean CIA)'yi kurar. Sra, kirli ilere gelmitir. Yeni ynetimin has
adamlar, Unification Family tarikatnn kurucusu Sung Myung Moon
ve ABD'de ynetimle rvetli ilikiler kurup para szdracak olan
[331]
Tonsung Park'tr.
Shaul Eisenberg, Japon sermayedarlaryla da ibirliine
girien Kim Jong Pil iin arabuluculuk yapar. Hem irketler, hem K.J.
Pil. hem de Eisenberg kazanr. 1979'da in ile srailli silah reticileri
arasnda ilk ilikiyi de Shaul Eisenberg kurmutur. srail 1990'da,
Orta Asya'ya Shaul Eisenberg ile girer.
Shaul Nehemiah Eisenberg, Polonya'da domu, daha sonra
anghay'a, oradan da Japonya'ya gitmitir. in Halk Cumhuriyeti ile
de iyi ilikiler kuran Eisenberg, bir Japon ailesiyle gelitirdii
ilikilerle ticari yaamda hzla ykselmi; Kore'de imento ve
kimyasal fabrikalarna, ili'de madenlere sahip olurken, Orta
Amerika'da youn ticari ilikiler gelitirmitir. 1968'de srail'e
dnnce, "Eisenberg yasas" da denilen kararlarla Eisenberg'e "vergi
bakl" tannmtr. srail iktisadi yaamnda dal budak salan
[332]
Eisenberg, silah ticaretinde younlamtr.
Gc ylesine ykselmitir ki, hem in ile hem de Suudi
Arabistan ile silah ticareti yapabilmitir. Onun bu baarsnda ve
327

"Taking Liberties: Money, Mossad and March Rich" Caq, April-June

2001,70(49)
328
Bid to Win Pardon for Rich Detailed" Washington Post, March 24, 2001, A08
329
Robert Scheer, "Many a U.S. President Pays the Pardon Piper" National
Column, Los Angeles Times, March 6, 2001
330
1992 sonunda Eisenberg'in giriimleriyle ABD-israil ortak pamuk retimi
projesi iin 400 milyon dolar kredi salanr. Barry Chamish, a.g.y
331
Unification Church'n balangtaki ad "Unified Family (Birlemi Aile)"dir.
332
in'den Suudi Arabistan'a fze satna srail yardmc oldu. Israel Foreign
Affairs, Dec. 198T6eo aktaran Andrew and Leslie Cockburn, Dangerous Liaison,
s. 13, 362.

egemenliinde MOSSAD'dan transfer edilen elemanlarn yarar

olmutur kukusuz. 13 yln ran'da geiren, Irak'ta Krt isyann
rgtleyen, CIA ile st dzey ilikileri yrten, ABD bakanlar ile
dorudan grebilen nl MOSSAD eleman David Kimche,
1985'de Shaul Nehemiah Eisenberg'in Telaviv'deki Asia House adl
holding irketinin temsilcisi olmutur. Ayn irkette 1968-1973
arasnda Mossad yneticilii yapan Zvi Zamir ile srail i gvenlik
rgt Shin Beth'in yneticisi Amos Manor da almtr.
Ne ki, Eisenberg ile alanlarn en nls Abraham
Bendor'dur. srail iin hassas teknolojik bilgi istihbarat yapan gizli
kurulu LAKAM adna "Department of Electronics-Israel" eleman
maskesiyle alan Abraham Bendor, srail i gvenlik rgt Shin
Beth'in yneticiliinden emekli olduktan sonra Eisenberg ile
[333 / 334]
almaya balamtr.
imdi yeniden Rusya'ya dnp "demokrasi" ana kout
olarak gelitirilen ilgin ilikilerden bir rnee deinebiliriz.

ULUSAL SSTEMLER KENDLNDEN KMEZ

Rusya'da iler ve ilikiler ok terapiyle snrl kalmaz. Bir
devleti ynlendirmenin en gvenli yolu o devlete kadrolar
yetitirmektir. Soros,
Rus medyasn,
eitimini,
aratrma
merkezlerini ve bilim odaklarn parayla destekler. "Lise ve niversite
dzeyinde eitim dntrlmesi" iin 250 milyon dolar yatrr; ISF
(Int. Science Fdn. / Uluslararas Bilim Vakf) iin 100 milyon dolar
[335]
verir.
FSK (Rus Federal Kar stihbarat Sevisi) Soros'u bir
"espiyonaj" rgt kurmakla sulamakta; Ford ve Heritage
vakflarndan, Harvard, Duke ve Columbia niversitelerinden yardm
333

LAKAM'n elemanlar arasnda "Dirty Rafi" olarak da bilinen kii Rafael

Eitan'dr. LAKAM istasyon efi Eitan, Pensylvania'daki nkleer maddeler
sanayisi NUMEC'e casus olarak szmtr. Daha sonra yaplan soruturmalarda
bu tesisten nemli miktarda zenginletirilmi uranyumun kaybolduu
saptanmtr. Eitan 1970'lerin ortalarnda Ariel Sharon, Babakanlk gvenlik
danman olunca onun yardmcl grevini stlendi. Daha sonra LAKAM
bakanl da yapan Eitan, Lbnan Falanjistlerini desteklemesiyle nlenmitir.
(Yedio Aharanot, 13/3/87, Hoalam Ha'zeh, 19/8/87 ve Ha'aretz, 1/3/85'den
aktaran Cockburn, s.85,92,202.) Eitan, 1980-89 arasnda grev yapt Beyrut'ta
T.C istihbarat kurumu MT grevlisi Hiram Abas da grev yapmtr. (Soner
Yaln- Bay Pipo)
334
Merkezi Telaviv'de bulunan byk holding irketinin sahibi olan Eisenberg,
Mart 1997'de Pekin'de lmtr. Ed Blanche, "Israel And Turkey Look To Extend
Their Influence Into Central Asia" Jane's Intelligence Revievv, August 2001
335
"Irina Deznhina, 'US Non-proft Foundations in Russia, Impact on Research
and Education' "http ://216.239.37.100/search/?q=cache:stjlnD85ZHYC ve
jlui.edu/~istr/conferences/dublin/vvorkingpapers/denhina' dan aktaran Heather
Cottin, "George Soros, Imperial Wizard" CAQ, Number 74 Fail 2002, s.3.

grdn ileri srmektedir. FSK'ya gre Soros, 50.000 bilimciye

deme yapmakta ve bylece bilimsel ve teknolojik gelimeleri
[336 / 337]
denetimi altna almaktadr.
, salt yardm ve ynlendirmeyle snrl kalmyor. 1995'de,
ABD Dileri operatr Fred Cuny'nin eenistan olaylarna
kart saptanr. Cuny, ABD karlaryla skca bal olan atma
blgelerinde almtr. Cuny'nin ayrca Soros adna da szlemeli
[338]
olarak
alt
ileri
srlmektedir.
Rus
yeni
tr
sermayedarlarndan Boris Berezovsky "Birka yl nce George
Soros'un CIA ajan olduunu duydum" diyerek Soros'un ilikilerine
[339]
bir baka boyut eklemektedir.
Soros'un "ok terapi" ilerinde aktr olarak adn verdii
adamlardan Fischer, Trkiye'ye yabanc deildir. Trke yayn
yapan, lkelerde ak bilgilendirme a kurucusu televizyonlarda,
snrsz zgrlk dncesini yayan ultra-liberal iktisatlar,
Fischer'den
'arkadamz'
diye
sz
ederler;
Fischer
ile
mektuplatklarn aklamaktan ekinmezler.
Yeni yeni, "ak toplum" olan, her eyini para piyasasna
emanet etmi, plan ve programl retimi unutmu, serbest piyasa
oyuncularnn "vur-ka" hnerlerinden habersiz lkelerde, bu tr
oyuna, "iktisadi kriz" deyip geerler. Oyuna gelenlerin ulusal paralar,
be para etmez olur; sanayi ve ticaret yklr. Tayvan'da,
Endonezya'da, Meksika'da, Arjantin'de, Malezya'da oynanr bu oyun.
Ne ilgin rastlantdr ki, lkelerin ulusal piyasalar yklrken,
yolsuzluk savlar ykselir, etnik ve dinsel srtmeler atmalara
dner ve "project democracy" yollarnda, para krallarnn yenidnya
dzenine uyumlu ynetimler oluur.
Medya diliyle, 'smart boys (parlak ocuklar)' olarak
nitelenenlerin, derinden derine piyasa deerlendirmeleri yapanlarn,
"vur-ka'" zgrln, "devlet klsn" ya da "yolsuzluklar
nlensin" gibi, sade suya tirit, bilgie deerlendirmelerle sunduklar
yaynlarda yer almayan ileyiin admlar yaln ve basittir:
1. Mega-Banker olarak pohpohlanm Soros ve yandalar,
hisse/tahvil almaya balar. Onun bir eyler bildiinden emin olan
tekiler de izlerinden gider. Bu arada, d sermayeli televizyonlar her
yarm saatte bir piyasa haberi geerken, yorumlarn da eksik
336

FSK Suspects Financing of Espionagc on Russia's Territory," AP wire,

January 18, 1995'den aktaran Heather Cottin, a.g.y. s.3,7.
337
David Hoffrnan, "Proliferation Parties Gives Russia a Fractured Democratic
System," Washington Post, Oct. 1,1995'ten aktaran Heather Cottin.a.g.y. s.3, 7.
338
Allan Turner, "Looking For Trouble" Houston Chronicle, May 28, 1995, p. El;
Kim Masters, "Where is Fred Cuny," Washington Post, June 19, 1995, p. D1'den
Heather ottin, a.g.y. s.3, 7.
339
Los Angeles Times, Nov. 24, 1994, p. A55'den aktaran Cockburn, a.g.y, s.3,
7.

etmezler.
2. Gelirleri daralm olan kk yatrmclar ala geerler.
Medya "piyasalar hareketlendi, hkmetin u, IMF'nin bu anlamas
sonulanyor" propagandasn ykseltir. Fiyatlar ve allar daha da
ykselir.
3. "vur ve ka" bankerleri, ikincilere satarlar ve katlayarak
kazanrlar.
4. "Vur ve ka" operatr, toplad paray dolara evirir ve
arac bankasndan lke snrlar dna karr. Para, yklacak yeni
bir piyasa, altst edilecek bir ulusal pazara ynelir.
5.
IMF lkeye gelir, tpk Soros'un buyurduu gibi,"devleti
kltn" der. Ulusal retim boulur. D bor taksitlerinin tahsili iin
para piyasasnn, gvensizlik ortamnda ar yaralar alm banka
dzeninin, yani toplam olarak devlet dzeninin srdrlebilmesi iin,
yeni borlanma olanaklar iin yeil k beklenir.
6. Yeil k, tpk Soros'un buyurduu gibi siyasal isteklere
balanr. Buna direnecek ynetimler varsa, demokratik ve liberal (!)
ortam hazrlanarak yklr.
7. Ykma uratlan lkeye dnlr. Yklan iktisadi ortamda,
birdenbire deer yitiren irket hisseleri, hammaddeler, ihra rnleri
[340]
bir-iki misli deerlenmi olan dolar karlnda satn alnr.
lerin gvenlik iinde yrtlmesi iin, iki koulun yerine
gelmesi gerekiyor. lki, geni bir bilgi andan ince bilgilerin
toplanmas. kincisi, yaplan ilerin yle ya da byle sert tepkilerle
sarslmamas. Her iki gereksinim ise ok geni bir dostluk evresi
gerektirir. Geni evrenin oluabilmesi iin, akademisyenlerden,
hayr dernekleri ve vakflara, iadamlarndan bankaclara, insan
haklar gruplarndan siyasal partilere ve doal olarak sesli-yazlgrsel yayn ortamna balanan bir a kurulmas zorunludur. imdi
bu an ileyiinin tipik rneklerinden birin olan Malezya
operasyonuna ksaca bakmann srasdr.

AILANI VURURLAR
"Ak toplum" ve IMF'nin serbest piyasa kurallar srerken,
Malezya'da ksa sreli bir ilem sonucu para piyasas ker. Devlet
ynetimi, olayn ayrdna varr, ama i iten gemi, "scak para" diye
bilimsel ve iktisadi bir ad verilen vurgun para, Malezya'dan yeni
vurular iin baka ulusal pazarlara ynelmitir. Paras ken
Malezya ynetimi, d sermayeye en az bir yl lkede kalma koulu
getirir, IMF'den lkeyi terk etmesini ister. Bu konu ABC
televizyonunda grlr. ABC-News Nightline programnda Ted
340

Scott Thompson, "Profile: George Soros 'Inside-Outside' Job For the

Oligarchy" EIR, Aug.24, 2001

Koppel soruyor:
''Kolayca anlalabilir kavramlar kullanalm. imdi siz,
Malezya'nn parasn tahrip ederek kazan elde ettiyseniz, bu
durumda (Malezya'dan) alp gtrm olmuyor musunuz?"
G.Soros, yantlyor:
"Tam da yle deil; nk bu benim eylemimin amalad
bir sonu deildir. Ve bir (piyasa) katlmcs olarak sonular
hesap etmek benim iim deildir. Bu piyasann doasnda
var."
Piyasalar eitli aklamalarla ynlendirip ii bitireceksiniz ve
"Ne yapalm ki, bu piyasann kuraldr" diyerek iin iinden
syrlacaksnz. Piyasa oyuncusu iin bu son derece olaandr. Ne ki,
bir yandan "iyiliksever adam" oynarken te yandan byk kitlelerin
dt durumun da bir aklamas olmaldr. Soros, bu elikili
durumu u szlerle aklyor:
"Para piyasasyla oynadnzda sradan bir iadamnn
yzletii ahlaksal endielerin oundan kurtulursunuz... Para
piyasalarnda ahlaksal konularla kendimi megul balamak
[341]
zorunda deildim."
Aklamalar, kumar masasna oturan kiinin sorumluluk
anlayna denk dyor. Ne ki, kumarbaz kendisine ait olan yitirir
ve kazanan da ancak yitirene ve onun ailesine zarar verir. Oysa para
piyasalarnda oynayan oyuncunun ahlaksal endieleri olmayabilir
ama byk kitlelere verdii zarar kumarbazn verdii zarardan ok
te sonular dourur. Soros'a baklrsa, ulusal parann k de
Soros'un kazanc da serbest piyasa dzeninin bir sonucudur. Bir
lkenin ulusal iktisad yklm, paras yerle bir olmu; milyonlarca
kii isiz kalm, ulusal devletin borlar bir anda katlanm, ocuklar
yoksulluk yknn altnda ezilmi, lkede etnik srtme balam,
kimin umurunda?
Malezya'daki "vur-ka" iini, kendi "ak toplum" ahlakna
yakr biimde aklayan Soros, Trkiye'ye gelecek ve bunca ticaret
kokan szn unutup, "Malezya'daki ekonomik kntden,
Mahathir'in syledii gibi siz mi sorumlusunuz?" sorusuna, "Hayr bu
Malezya ynetiminin suudur" diyerek; karsndakinin nabzna gre
[342]
erbet verecektir.
bu yaklam ok doal, nk adamn ad
"speculator"e km.
George Soros 1997'de Tayland iktisadn kertmekle
sulandnda bir eylemcinin " Biz George Soros'u bir tr Drakula
olarak deerlendiriyoruz. O halkn kann emmektedir" szleri ilk
bakta abartl gibi grnse de Soros'un para piyasalarnda
oynamakla ahlaksal zgrlk arasndaki iliki stne yapt
341
342

Soros on Soros, p. 111' den aktaran Heather Cottin, caq, Fail 2002, 74, p.2
Entelektel Bak, ahin Alpay, CNN, 3 Mart 2002, Saat: 12.30-13.00

aklamasna bir baka derinlik getiriyor.

[343]

Aslnda, Soros'a kran duyulmal. nc lkelerde, "vurka" dzenine "kreselleme" ya da "serbest piyasa ekonomisi"
diyerek bilimsel klflar reten liberallerin, yeni dzencilerin, "London
Schooi of Economics" eitimli dnya bankas memurlarnn, vakf ve
"think tank" uzmanlarnn saatler sren gevezelikleri yannda,
Soros'un szleri daha anlaml, daha ak ve yapt ie uygundur.
Ksaca, gerekiyorsa vurulacaktr..

SOROS'UN MLYON DOLARIYLA DARBE

Bu arada, IMF'nin snr d edildii Malezya'da kampanya
balar. Devlet ynetiminin en u noktalara dek yolsuzlua batt ilan
edilir. Liberal bir gazete kmaya balar. Gazete, "temiz toplum-ak
toplum" kampanyas aar. iddet gsterileri ykselir.
Ynetim, iktisadi dzeni rayna oturtmaya abalarken,
gazeteden kkrtc yaynlarn durdurulmas istenir. Gazete
[344]
kkrtmay srdrr. Gazete yneticisi gzaltna alnr.
stenen
olmutur. Bilumum NGO'lar harekete geerler.
Para kaynann % 44'n A.B'den, geri kalann Soros Vakf,
Ford Vakf gibi snr tanmayan "sivil" rgtlerden alan RSF (Snr
Tanmayan Gazeteciler) rgt, Mahathir Bin Muhammed'i diktatr
olarak ilan eder. Ayn NGO'lar, bizdeki adlaryla "ST"ler,
Malezya'nn soyulmasna, iktisadi dzenin 'vur ve ka' ileriyle
sarslmasna ses etmemitir. Bu arada, iyi gnlerde Malezya ile
ibirlii gsterileri yapmaktan, geri kalmam olan Trkiye'nin nl
[345]
slamclarndan, protonculardan bir tekinin bile sesi kmaz!
En nemli aklamay da Malezya ynetimi yapar: ierdeki
muhalefet yaynlarnn Soros'tan gelen parayla desteklendiini
[346]
George Soros ise Babakan Mahathir Bin Muhammed'i
aklar.
Nazilikle sular. Malezya, vurulan bir ak toplum rneidir. Oysa
Peru, hem para ile hem de rtl "demokrasi" oyunuyla vurulmas
gereken bir lkedir.
Trkiye'de ABD ve IMF politikalarna muhalif yazarlar, 2002
baharnda Venezella' da yaananlara ilgi gstermilerdi". Bu ilginin
ana
nedeni
oradaki
darbenin
Trkiye'de
yaananlara
benzeyebilecei
dncesiydi.
Oysa
Venezella
darbesini
343

Heather Cottin, a.g.y,

C.S. Monitr, March 13, 2001
345
Malezya operasyonunun iktisadi boyutu iin bk. Gven Sak - Fatih zatay,
"Dnyada ve Trkiye'de Kriz" Radikal, 19-23 Mart 2001
346
Soros, pen Society-Yugoslavia (merkezi:nce Pritina , sonra Belgrad ve
Karada) araclyla "bilgi," "sanat ve kltr," "eitim" ve "genlik" projeleriyle
1998'de muhalefete 14,8 Milyon Dolar balamtr. Caq, Spring-Summer 1999,
67 (65)
344

anlayabilmek iin iki yl ncesine dnp, Peru'ya bakmak gerekiyor.

Peru devlet bakan Alberto Fujimori, iktisad dzelttike,
uyuturucu trafiinin stne gittike, "diktatr" olarak ilan edilir.
Lksemburg ve Lugano'dan Hollanda Antilleri ne uzanan bankalarbankerler-serbest piyasa oyuncular ann iinde cirit atanlar, baz
ulus devletlerin "ak toplum" olmamalarn ve stne stlk iktisadi
yaplarn istikrara kavuturmalarn balamazlard. yleyse
Peru'ya demokratik(l) d mdahale gerekirdi. Zaten demokrasi
dediiniz nedir ki?! Her trl parann, sonsuz zgrlk iinde, hibir
kstlamaya uyulmakszn dolatrlmas deil mi?!
2000 ylnn Nisan-Aralk aylar arasnda olup bitenleri ksaca
bir gzden geirmekte yarar var. Nisan 2000'de, Peru'da devlet
bakanl seimi birinci turunda Fujimori oylarn yzde ellisinden
fazlasn alnca, ABD'nin destekledii Toledo Alejandro, seimlere
hile kartrldn ileri srer ve seimlerin ertelenmesini ister.
Nedense ABD destekliler, harcanan onca emee, paraya ve ABD
NGO desteine karn hemen seimlerin ertelenmesini isteyerek
kargaa yaratmaya alrlar. Tpk Nikaragua'da olduu gibi.
Alejandro'nun arsna, ABD ve onu destekleyen Panama, Costa
Rica ve Kanada'dan destek gelir.
Peru'da seimlerin ikinci turu, 28 Mays 2000'de yaplacaktr.
Peru devleti, seimlerde hile olmadnda direnir ve seimlerin
gzlenmesini ister. te bu anda, bizim "project democracy"
mteahhitleri devreye girer. Carter Center, NDI, Avrupa Birlii ve
teki NGO'lar seimlere gzlemci gndermeyeceklerini aklayarak
kitleyi kkrtmay denerler. Seimler tm engellemelere karn,
yaplr ve Fujimori, oylarn % 50'den fazlasn alarak yeniden devlet
bakan olur.
Oysa ABD, kendi demokrasisini getirmeye kararldr ve
yenilgiyi asla kabullenmez. OAS (Gney Amerika rgt) toplantya
arlr. George Soros'a yaknlyla tannan, Gzlem Heyeti
Bakan Eduardo Stein'in Peru aleyhine yapt aklamalar ie
yaramaz. Meksika, Brezilya ve Uruguay temsilcileri, Peru'nun
iilerine karmayacaklarn, "kresel" birtakm rgtlerin egemen
devletlerin kurumlarnn yerini alamayacan aklarlar.
Daha sonra ortaya kacaktr ki, George Soros, Peru'da i
karklk yaratmak isteyen Harvard'da yetitirilmi Aiejandro
Toledo'ya bir milyon dolar vermitir. Soros ile Toledo arasndaki
parasal anlama, ABD Dileri Bakan Madleine Albright'n
Polonya'da dzenlettii "Towards a Community of Democracies" ile
Soros'un "World Forum on Democracy" uluslararas konferanslar
[347]
srasnda yaplm.
te bu konferanslar srasnda, Peru'ya demokrasi getirmek
347

Bu konferanslara ARI Hareketi (Dernei) Bakan K. Kprl de katlmt.

EIR, Highlights-Peru Election Shock, Lima, Apil 23, 2001

zere, Toledo'nun seim kampanyas efi Alvaro Vargas Liosa,

George Soros ile Toledo'yu buluturmu ve o anlama yaplmtr.
Ne ki, Soros'un Toledo'ya demokrasi ve 'ak toplum' yararna,
gvenmesinin bir zel yan daha var myd? Toledo, bu gvene layk
bir kiidir. 1980-1985 arasnda bakanlk yapm olan Toledo, Dnya
Bankas'nda alm ve daha da nemlisi, Peru Ulusal Bankas'nn
badanmanl grevinde bulunmutu..
Peru'da yinelenen seimlerin ardndan, Haziran 2000'de,
bakent Lima'da Toledo destekilerinin, "Drt Keden Yry" ad
verilen gsterileri balar. Binalar yaklr, kargaada insanlar lr.348
Ortalk bir trl durulmaz, kargaa bitmez. Fujimori aleyhinde
yolsuzluk sulamalaryla bezenmi, uyuturucu trafiine ortaklk
savlaryla sslenmi yaygn kampanya balatlr.
Alberto Fujimori, 1935'de Peru'da domutur. Babas, 1920'de
Japonya'dan gen bir pamuk iisidir. Fujimori, matematik
profesr olmu ve ziraat fakltesi dekanl yapmtr. 1990'da,
niversite rektrl srasnda, devlet bakanlna seilmitir.
Fujimori, blgedeki uyuturucu mafyasna gz atrmamaya
kararldr. Koka retimini azaltrken, tarm retimini artrmtr.
ktisadi bunalmla iliiksiz yaamay beceren, Gney Amerika'nn tek
lkesini ynetmektedir. Kokain mafyasn ezmi, % 7.650'lik
enflasyonu % 37'ye drmtr. Alberto Fujimori'nin asl suu,
"Tupac Amaru" gerillalarnn denetimindeki koka vadisinde, tarm
programlar uygulayarak, koka retimini azaltmas ve koka parasnn
[348]
dolamna izin vermemesidir.
Fujimori'nin bir byk hatas da uyuturucu ve terre kar
savata yetkilendirdii ve zel kuvvetlerin ynetimini teslim ettii
Montesino'ya fazlaca gvenmesidir. Montesino balangta koka
kaaklyla savam; ama daha sonralar rvet alm, koka ve
silah ticaretine gz yummutur.
Fujimori, son byk hatay Austos 2000'de yapar. rdn'den
Kolombiya'ya silah gtren gemiye el koymakla kalmaz, bir de bunu
ilan eder ve soruturma grevini Montesino'ya verir. te o anda (14
Eyll 2000) medyaya bir video ulatrlr. Grntlerde Montesino,
meclis bakanl seiminde taraf deitirmesi iin bir yeye, 15.000
[349]
dolar rvet nermektedir.
"Temiz toplum" kampanyas yeniden canlandrlr. Fujimori,
lkeyi terk ederek, istifasn gnderir. Aylar sonra, Toledo'nun
yandalarndan Robinson Rivadeneyra, silah tama iinin CIA'in
onayyla gerekletirildiini ve ABD'nin Kolombiya'ya karma
plannn bir paras olduunu aklayacaktr.
Toledo, 2001 balarnda, Davos'ta Soros'la buluur. te ne
348

"Fujimori Victory is Strategic" Washington Insder, Vol. 10, no. 23, June 8,
2000.
349
The Rise and Fail of Alberto Fujimori, www.ex.ac.uk

olursa ondan sonra olur. Vargas Liosa, Toledo'dan ayrlr ve

Peruvian televizyonunun "The sniper" adl programna karak, Soros
ile Toledo arasndaki bir milyon dolarlk ilikiyi aklar. Ojo
gazetesinin manetindeki, "Marihuanay yasallatrmas iin Bir
Milyon Dolarlk Destek" szlerindeki ince politika neydi? Bu szler
Trkiye'deki gibi, Soros'u yere ge sdramayan manetlere
benzemiyordu. Bunun bir mesaj olduu ksa bir sre sonra
anlalacakt. Artk iler yoluna girecek, Haziran 2001 seimlerini,
[350]
kk bir farkla Toledo kazanacaktr.
Yalnz Toledo mu kazanr? Elbette kazanamaz. Kazanan,
serbest piyasadr, IMF'dir ve ABD'nin organize tccarlardr. Maksat
'demokrasi' ve 'ak toplum' yaratmaktr. zetle: Dolar yatrrsn ve
ulusal para politikalarn IMF'ye balarsn. Uyuturucu paras ky
bankalarndan akarken, serbest piyasann nimetlerinden yararlanan
"hit and run (vur-ka)" operasyonlar sonrasnda, Peru'nun
kaynaklarn ele geirmeyi baarrsn. Bu arada, Kolombiya'ya,
OPEC yesi Venezellaya mdahaleye hazrlanrsn.
Bu ykde ilgin bir rol stlendii belli olan u Alvaro Vargas
Liosa'y biraz daha tanyalm. Alvaro, nl yazar Mario Vargas
Liosann oludur. Mario Vargas Liosa, Trilateral Komisyon'un yazar
olarak da tannmaktadr. Mario Vargas, Alberto Fujimori ile ayn
dnemde politikaya sokulur. Onun 1990 seimlerine katlma
nedeniyse olduka ilgintir. Vargas, zamann devlet bakan Alan
Garcia'nn devlet bankalarnn zelletirilmesine engel olmasna
tepki duyduundan seime girer.
Baba, Vargas Liosa, Mont Pelerin Society'nin temsilcisidir.
Mont Pelerin Society'i anmsamak gerekirse, Londra aristokratlarn,
bankerlerini, ultra-liberal teorinin yaratcs, ultra liberalizm okulu LSE
(London School of Economistide George Soros ve benzerlerinin
yetitirmi olan Karl Pope'u ve Hayek'i, Amerikan liberallerini, bu
arada Society'nin Amerikan kanadndaki liberallerden dll,
Trkiyeli liberal dncelileri de grmek gerekiyor.
Bu ilerin aslna baklrsa; snr-zaman-zemin tanmayan
"project democracy" ile 'baba - oul demokrasisi' ve Soros - ak
toplum -kargaa - kokain - mafya -medeniyetler sava- medeniyetler
aras diyalog -din ve ifade hrriyeti - mozaik kltr - petrol ve gaz
egemenlii sarmalnda roller gereince datlmaktadr.
Toledo, bakan olmasna olmutur ama, ABD'ye de, yllar
sonra, Orta ve Gney Amerika'ya szde gvenlik adna mdahalenin
yolunu almtr. Mdahalecinin sabr yoktur. George Walker Bush
Jr., Lima'ya konuk olmaya karar verir. Gezi yaklarken, Lima'da
ABD elilii yaknnda bir ara havaya utu. Sonu, 9 l, 40 yaral...
George Walker Bush Jr., deme verir: "Hayr, iki para terrist, bizi
yapmamz gerekeni yapmaktan ve yar kredeki (Latin Amerika)
350

dostluumuzu gelitirmekten alkoyamayacaktr.. Gideceime dair

[351]
Ah u 'bir numaral tehdit' terristleri yok
bahse girer misiniz?"
mu, ya!
Peru'da ise halk, Bush'un tehditlerine aldracak gibi deildir.
Toledo, iktidara gelir gelmez, ABD para oyuncularnn isteine
uyarak Pedro Pablo Koczynski'yi iktisattan sorumlu bakan yapmtr.
zelletirme furyas balar. En karl olan en iyi zelletirmedir. ki
su-elektrik retim merkezi zelletirilir. Madenler zelletirilir. Zamlar
zamlar kovalar. Ne ki, Perulular iin ayrdna varrlar. "Project
democracy" operatrleri ierden sivillerle kendilerine ok yanda
rgtlemitir ama yetmez. Trkiye'dekinin aksine, sendikalar "sivil"
maskeli i ihanete kaplmaz. Genel grev balar, halk ayaklanr.
ABD'den danmanlar, uzmanlar ne tr tehdit ederlerse etsinler,
halkn fkesi yatmaz. Toledo, olaanst durum ilan eder; halk
eylemlerini bastrmas iin orduya emir verir. Komutanlar bu emri
dinlemez.
Sonra m? Evet sonra, Toledo geri adm atar; zelletirmeyi
durdurur. Babakan Roberto Danino, Dileri Bakan Diego Garcia
Sayan ve ABD para oyuncularnn, Dnya Bankas'nn ve IMF'nin
[352]
adam Pedro Pablo Koczynski (PPK) zorunlu olarak istifa ederler.
Grld gibi, ABD Dileri, Project Democracy operatrleri
ve George'lar kazanyor. Kazanan kazanrken, aclar ve lmler,
mazlumlarn yanna kr kalyor. Bat'nn "siyasal etik"ine dkn
olmayanlarn anlayamayaca, "frldak adam" ileri bunlar.
Benzetmek gibi olmasn, ama olaylar bize pek tandk geliyor. Hani
George Soros, stanbul'a dek gelip, Avrupa niversitesi anlamasn
imzaladktan sonra, "Sosyal devlet derseniz, ekonominiz yklr. (..)
Krt sorununu zmelisiniz! (..) Trkiye asker ihra etmelidir, vs."
demiti de... Dnya bankasndan transfer edilmi taklitlerini brakp,
akszl ve ak 'toplumcu' George'a kulak vermekte sonsuz yarar
var!

ULUS DEVLETLER HEMEN YIKILMALIDIR

Soros, yoktan varolmu bir dahi midir? Yoksa, CNN'in Trke
yaynnda . Alpay'n belirttii gibi, New York'ta garsonluk yaparak
m ykselmitir? Yantlar aramak gerekiyor.
Avrupa'nn aristokratlar ve hanedanlar, erklerini yitirmi
351

Juan Forero, "Reeling From Blast, Peru Prepares for a Visit From Bush" New
York Times, 22-03-2002. Bu arada, Vargas, deyince anmsadk ki, bu sarmala
bilerek ya da bilmeyerek hizmet edenlerin, Nobel bar-edebiyat dl almalar
byk olaslktr. nk, Nobel, yeni kolonicileri grmezden gelen, eksantrikegzotik- mozaik yazarlarn pek sever. Nobel'i almas iin gerekli dmelere
bastranlarn, o Nobel olmazsa, teki Nobel'i almalar kesindir.
352
Valerie Rush, "Wall Street Takes a Hit in Peru, As Anti-Privatization
Spreads" EIR, August 2, 2002

grnmektedirler. Ama onlar, dnya egemenliklerini, aktan

grnmeyen, zel parasal kar ilikileriyle, siyasal balantlarla
birbirine kenetlenmi ynetim dzeniyle srdrrler. in odanda
Londra bankerlerinin oluturduklar : "Isles Club" bulunur. Kulbn
en byk yesi Rothschild ailesidir. Soros, ite bu ailenin elinde
piyasac olmutur.
Oysa Soros, sermayesinin kaynan ilgin bir ykyle
anlatmaktadr. 1944'de, Budapete'de, Nazi igali balaynca,
Tivador Soros "Olum" der, "igal yasaddr. imdi olaan (yasal)
kurallar ilemez." Ve baba Soros, sahte kimlikler dzenler ve Tarm
bakanlndaki grevliye rvet vererek George'u ie sokar. Nazilerin
bakanlndaki bu ynetici, Nazilerce toplama kamplarna gtrlen
Yahudilerin mallarna el koymakla grevlidir. Jonas Kis adna
dzenlenmi bir kimlikle ie balayan George, ona elik eder. "Adam
olacak ocuk.." deyiine uygundur bu yk. nk Soros, Nazilerle
alrken, daha 14 yandadr. Bu noktada, hemen belirtelim ki,
Soros severler bu yky beenmezlerse, kendileri bir yk
[353 / 354]
retebilirler.
George Soros, 1947'de "London School of Economics"
snflarnda, Britanya Aristokrat Sosyetesi'nin nde geleni Sir Karl
Pope ve lkemizdeki ultra liberallerin de hayranln kazanm olan,
Friedrich Von Hayek'ten "ak toplum" dzenini renir.
Soros der ki. "milliyetilik sadece dmanla ve tahribe ve
rkla ve savaa neden olur." Ona gre, milliyetiliin yapc bir
[355]
yne sahip olmas bile olanakszdr.
yleyse ulus devlet
yklmaldr ve yerini tm dnyaya egemen olacak bir gce
brakmaldr. Soros'un zm konusunda verdii tarihsel rnek de
yabana atlacak trden deildir. yle der:
"19. yzyln byk blmnde ngilterenin ok saygn bir
konumu vard; dnyann bankaclk, ticaret, gemicilik ve
sigorta merkeziydi. Btn yerkreyi kuatan koloniler
imparatorluuydu.
Herhangi
bir
sorun
kan
yere
gnderebilecek silahl gemiler filosu besleyebiliyordu. (..)
Birlemi Milletler'e kar tepkiler o kadar gl ki, onu
dnyada huzur ve dzeni salayacak bir g haline
[356]
getirmektense ldrmemiz daha byk olaslk."
Soros'un anlattklarndan kan udur: " global bir Britanya
imparatorluu ve bir dzen vard." Soros'a gre, dnya apnda bir
dzensizlik vardr ve "sarka tam aksi yne: braknz yapsnlar
353

Robert Slater, Soros, ("The Unauthorized Biography, McGraw-Hill" den

eviri,) s 44.
354
Scott Thomson,"Profile: George Soros 'Inside-Outside' Job For the
Oligarchy" EIR, Aug. 24, 2001.
355
Robert Slater, a.g.k., s.252.
356
Soros Soros'u anlatyor, a.g.k. s.124.

ilkesine doru sallanyor." Bu durumda "Milliyetiliin ykselii byk

olaslkla silahl atmalarla balantl olacak." Ulusalc, Soros'a
gre milliyeti diktatrlkler, atmalar nleyemezler. stelik
"Rusya'da olduu gibi ran ve bir dizi baka lkede de nkleer
silahlar var. Nedense o baka lkelerin ad yok. Ama Soros, "bu
[357]
dzenin deitirilmesi iin bir eyler yaplmasndan yanadr.
Bu durumda, Britanya imparatorluunun ada bir tr
olarak, yeni bir dnya imparatorluu, kresel devlet kurulmal, dzen
[358]
salanmaldr.
Kresel bir ak toplum dzeni kurulacak.
Kurulacak da, bu dzeni kim ynetecek? Soros, iki tmcelik yant
satrlar ve sayfalar dolusu (byle dolambal anlatmakta hakldr,
piyasa ileri zarar grebilir) aklamalarna uygun bir yantla
sonulandryor:
"Kresel bir ak toplum insanlarla ya da kendi balarna
hareket eden sivil toplum rgtleriyle kurulamaz. Egemen
devletlerin ibirlii yapmalar gerekir ve bunun iin de politik
giriimlere gereksinim vardr. (..) Kresel ak toplumu
kurmaya kararl, benzer dnceler paylaan toplumlarn bir
koalisyon kurabilmeleri iin byle bir liderlie ihtiyacmz
[359]
vardr."
George Soros'un arada bir, ABD ve IMF siyasetini eletirmesi
o denli aldatcdr. Zaten lkelerin para piyasalarn kertirken, "ne
yapalm ticaret ite" denli aklamalarda bulunan bir "speklatrn
szlerine inanmak gerekmez. O, dnyaya dzen verecek
imparatorluun adn koymuyor; ama iin asl sahipleri daha ak
davranyor.
"Harvard'da, Kennedy School of Government Rektr,
Clinton'un eski Savunma Bakan Joseph S. N ye son kitabna
yle balyor: "(..)Roma'dan beri, teki uluslar bu derece
geride brakan, baka bir ulus olmamtr! 80'li yllarda
ABD'nin 'emperyal' yaylmacl savyla n kazanm olan
Paul Kennedy ise ii daha teye gtryor: '(..) Ne Pax
Britannica, ne Napolyon Fransa's, ne II. Felipe spanya's, ne
Charlamagne, ne de Roma imparatorluu, gnmzn ABD
hkimiyeti ile karlatrlabilir...' Daha sonra, soukkanllkla
diyor ki: '(..) Bu kadar eitli alana yaylabilen bir g hibir
[360]
vakit mevcut olmamtr!(..)"
Bizdeki
357

sivil(!)

toplumcularn

merkezi

sistemi

az

biraz

Soros Soros'u anlatyor, a.g.k. s.138.

Liberal Dergisi( italya 12 Mart 1998)'nde G. Soros ile yaplan grmeden
aktaran S. Thomson, a.g.y
359
George Soros, Kresel Kapitalizm Krizde, "The Crisis of Global Capitalism,
s.190.
360
Attila ilhan, "ABD'nin 'Roma Saplants'na Dikkat" Cumhuriyet, 7 Ekim 2002,
s.20.
358

anlalabilir ama, Soros'un anlatt ok, oktan da te "ultra" u

noktay gstermiyor mu? Dzen kurucu egemenler, ynetecek;
tekiler ynetilecek. Ulusal kimlikli ne denli devlet varsa, para
imparatorluunun klesi olacak; ok etnikli, 'mozaik iinde "mozaik"
dzenine dnecek. Gerisini getirmeye gerek yok. Aklllar
ynetecek ve dzen kurulacak.
Soruyu, "Bat'da ve Ortadou'daki hangi egemenlerdir bu
kresel yneticiler?" diye koymak ve "Dnya Yeni dzeni kime
alr?" diye eklemek gerekiyor. Bu sorularn yantnn nemli bir
blm, Soros'un yetime ve gelime srecinde bulunabilir.

SOROS VE PARA AI
Soros, 1956'da Amerika'ya gider. Singer & Friedlander, F.M.
Mayer & Co. ve Wertheim & Co. araclk firmalarnda alr. 1961'de
Amerikan vatanda olur. Arnhold & S. Bleichroeder, Inc'de, Jim
Rogers ile birlikte 'portfy' yneticisi olur. Bu firmada Rothschildler'in
yatrmlar bulunmaktadr. Bu banka, 1969'da Rogers ile ortaklaa
kuracaklar Quantum irketinin ilerini Citibank ile birlikte
stlenecektir.
1969'da Rogers ve Soros, Arnold & Bleichroeder'den
ayrlrlarken, baz yatrmclar da yanlarna alrlar. OECD
raporlarnda "uyuturucu parasnn ykanma merkezi" olarak
nitelenen, vergi cenneti Curacao (Hollanda Antilleri)'da kaytl bir
irket kurarlar: Quantum Fund N.V. Soros'un ilk yatrmclar
hanedanlardr. Kralie Elizabeth'in ve 90 bireysel yatrmcnn
[361]
paralarnn Quantum ile iletildii ileri srlmektedir.
Soros,
irket yneticileri arasnda grnmez. Yneticiler, svire, talya ve
ngiltere vatandadr. Soruturmalara kar baklk byle salanr.
Soros'un "Soros Fund Management (NewYork)" irketi, Quantum'u
danmanlk rts altnda ynetir.
Soros'a ilk sermayeyi veren George Karlweiss, Baron Edmond
de Rothschild'in temsilcisi ve Banque Privee S.p.A (Lugano)'nn
[362]
sahibi ve Rothschild Bank AG (Zrich)'in yneticisidir.
Quantum'un ve ilikili bankerlerin oluturduu a grebilmek
[363]
iin, yneticilerini ve balantlarn bilmek gerekiyor.
361

Liechtenstein: 5.05 milyar; Lksemburg Han.: 4.66 milyar: ngiltere VVindsor:

4.15 milyar; Hollanda Orange-Nassau: 4.05 milyar; Belika Saxe-Coburg: 2.26
milyar; spanya Bourbon: 1.81 milyar; Monako Grimaldi: 1.19 milyar; sve
Bernadotte: 793 milyon; Danimarka Oldenburg: 146 milyon; Norve Oldenburg:
141 milyon euro. "Avrupa'nn hanedanlar devletlerden daha zengin" Hrriyet, 5
Haziran 1999.
362
Scott Thomson - Elisabeth Hellenbroich, "Profile of the megaspeculator
George Soros", EIR Special Report, s. 18
363
"Quantum Fund N.V, De Ruyterkade 62, willemstad, Curaao Netherlands

Richard Katz: Rothschild S.p.A (Milan)'nn bakan ve London

N.M. Rothschild and Sons bankasnn ynetim kurulu yesidir.
[364 / 365]
Bankay Evelyn de Rothschild ynetir.
Nils O. Taube: Quantum'da Baron Jacob Rothsc//d'in St.
James Place Capital adl irketini temsil eder. J. P. Rothschild,
Fransz piyasa oyuncusu Sir James Goldsmith'in ortadr.
Lord William Rees: St. James Place Capital'in ynetim kurulu
yesi ve London Times yazar.
Alberto Foglia: Banca del Ceresio (Lugano)'da yneticidir. Bu
bankaya, 1980 sonrasnda, mafya ilikilerini kapsayan ve "Pizza
Connection" ad verilen soruturmada rastlanr. Foglia, 1993'de bir
akamzeri Quantum'dan ayrld ve ertesi sabah Brezilya Ulusal
Bankas bakanlna getirildi.
Thomas Glaessner: ABD Federal Reserve (Merkez Bankas)
Uluslararas Finans Blm'nde 5 yl altktan sonra, Dnya
Bankas'nda Dou Asya ve Gney Amerika finansal risk sorumlusu
oldu. Glaessner, Soros Fund Management LLC'de, Quantum
Emerging Growth ve Quantum Fund'da yeni pazarlarda dviz
stratejileri, portfy yneticilii yapt. Ocak 2000'de Soros'tan ayrld.
Dnya Bankas'na dnd ve gelien pazarlarda banka
politikasn oluturmaya balad.
Beat Notz: Geneve Banque-Worms'n orta; borsa irketi
Albertini and Co. le alr.
Isodoro Albertini: Arac irket, Albertini and Co. (Milano)'nun
[366]
sahibidir ve nde gelen araclardandr.
Edger de Picciotto : Lbnan asll, Portekizli Musevidir. Yine
Lbnan asll Musevi Edmond Safra'nn ortadr. Safra, ABD-svireTrkiye ve Kolombiya eroin-kokain para trafiine yardmc olduu
[367]
Safra, ayn zamanda, Republic Bank
gerekesiyle soruturuldu.
Antilles" irketinin 30 Haziran 1993 tarihili "uarterly Report" belgesinde, irketin
ynetim kurulunda, Dr. Alberto Foglia, Isidoro Albertini, Richard Katz, L.
Armedee de Moustier, Beat Notz, Edgar de Picciotto, Claudio Segre, Nils O.
Taube bulunuyor. Fotokopi belge, EIR, Special Report, April 1997.
364
Scott Thompson, a.g.y. Jacob Rothschild'in kuzeni Evelyn de Rothschild ayn
zamanda The Economist'in ynetim kurulu bakan ve Atlantic Institute'de
mtevelli heyeti yesidir. (CAQ, 1987, 12 (3) ; Anthony Sampson. The Money
Lenders, s.270) Evelyn de Rothschild 1971'de Roberto Calvi ve Jocelyn Hambro
ile birlikte La Centrale Hol-ding'in ynetim kurulu yesi olmutu. R. Cornwell,
God's Banker, s.43.
365
william Engdahl, a.g.y.
366
R. Cornwell, God's Banker, s. 169.
367
Miami Grand Federal Jury, Compangnie de Banque et d'lnvestissement
(CBI), UNP ve Trade Developement Bank (TDB) yneticleri Jean-Jacques (Fr),
Jeckiel E. Valero (israil) ve Karl Michael Leyni'yi uyuturucu paras aklamaktan
tutuklad. Aklama iini yneten Albert Shammah ise svire'den dnmedi.

of N.Y'un yneticisidir. Bu banka, Rus mafyasnn milyonlarca

dolarnn, Federal Reserve'den Moskova bankalarna transferine
araclk etti. Safra, 1987'de Soros'un Fransa'da Societe Generale
hisselerini ierden bilgi alarak hisse deerlerini ihaleden hemen nce
ykseltme operasyonunda da anld.
De Picciotto'nun bankas Union Banque Privee, daha sonra,
American Express Bank ile ortak oldu. De P'cciotto, 1990 sonrasnda
American Express Bank S.A Genova'nn ynetim kuruluna girdi.
Ynetim kurulunda, ABD eski gvenlik uzman, Dileri eski bakan
Henry Kissinger da bulunmaktadr.
De Picciotto, ayn zamanda, Venedikli Carlo de Benetti'nin
ortadr. Benetti, Olivetti irketinin bakanlndan uzaklatrlmtr.
De Picciotto ve Benetti, Societe Financiere de Geneve adl 'yatrm
holding'in ynetim kurulu yesidirler. De Benetti, 1980'lerin
balarnda, talya'daki Banca Ambrossiano'yu bata srkledii iin
soruturulmutur.
O zamanlar, bankann bakan, De Picciotto'nun eski orta
Calvi'dir. Banca Ambrossiano ile IOR(nstituto per le Opere di
[368]
Religione/ Din leri Enstits)
, bilinen adyla Vatikan Bank ortak
olmular ve bankann 1,3 milyar dolar Panama ve Lihtentayn'daki
[369]
irketlere aktarlmt.
Bu irketlerin sahibi de Vatikan idi. Banka
batarken, parann ounun silah ticaretinde ve bankann iinde
bulunduu a iinde oluan kanallarla Papa' nn kalbi saylan
Polonya Solidarnos (Dayanma) sendikasna aktld biliniyordu.
P2 Mason Locas yesi olduu 1981'de ortaya kan Roberto Calvi, 7
Haziran 1982'de Roma'daki ynetim kurulu toplantsndan sonra
ortadan kaybolmutu. Calvi, daha sonra, cebinde bir sahte pasaport
Shammah'a svire'de ikamet iin TDB'nin kurucusu ve sahibi Safra kefil oldu.
Shammah, Trk uyuturucu parasn aklamaktan 1985 ylnda da soruturuldu.
Onu tutuklanmaktan Babakan B. Craxi, Milan Belediye Bakan Carlo Tognoli
ve Cenevre'nin en byk emlakisi Nessim Gaon kurtard. TDB'nin Sar Avni
sanl Yaar Avni Musullulu ve altn ve uyuturucu kaaks Magaryan
Kardelerin paralarn aklad soruturma dosyalarna geti. Gndem, 1 ubat
1995 Say:2
368
IOR'un bakan Papaz Paul Casimir Marcinkus idi. Marcinkus, ABD (Chicago
1922) vatandadr. 1950'de Hristiyan-Kilise hukuku almak zere Roma'ya
geldi. 1971'de IOR ynetim kurulu bakan oldu. Abrosiano'nun sald
gnlerde 1981de Vatikan Kent Devleti'nin Belediye Bakanl grevini de
stlenmiti. Marcinkus, Vatikan'n tm para ve ticaret an ynetmekteydi.
369
lOR'un Banco Ambrosiano Andino S.A.'ya yazd mektuplardan birinde bu
irketlerin Vatikan'a bal olduu belirtilmektedir: Manic S.A. (Lksemburg),
Astolfine S.A. (Panama), Nordeurope Establishment (Lihtentay), U.T.C. United
Trading Cooperation (Panama), Erin s.A. (Panama), Bellatrix S.A. (Panama),
Belrosa S.A. (Panama), Starfield S.A. (Panama) Rupert Comwell. God's Banker,
s.254. IOR antetli ve 1 Eyll 1981 tarihli referans mektubu, Roberto Calvi ile
Piskopos Marcinkus'un ibirliklerinini srdrlemsine karar verdikleri grmede
hazrland ve bu i.rketlerin lOR'un kefaletinde olduunu belirtmekteydi. JeanMahe Stoerkel, Mesih papa'y Neden Vurdu?, s. 135-136.

ve eitli kurlarda banknotlarla ve ayaklarna ta balanm olarak

Londra'da Blackfair kprsnde boynundan asl olarak bulundu.
[370 / 371]
Polise gre bu tipik bir P-2 Mason locas infazdr.

"ROTHSCHLD AND SONS"

Soros'un ilk ivereni, Quantum'da yneticilerle temsil edilen
hanedanlarn bankeri Rothschild and Sons'u bilmek, iin temeline
inmek demektir. Lord Rothschild, Amerikan bamszlk savann
nderi George Washington'a kar savaan ngiliz hkmetini finanse
etmekle balar bymeye. Lord 1917'de ngiltere Dileri Bakan
Balfour'a srail devleti kurulmasn talep eden deklarasyonu
hazrlattrr ve daha sonra srail devletinin kuruluunu destekler.
lerinin en nemlisi, altn ticaretidir. Altnn borsa fiyat, Londra'da
altn ticareti yapan be banka tarafndan belirlenir. Bunlarn banda
da ailenin bankas gelir.
rtl ilerin transferleri, 19 yl boyunca BCCI adl banka
tarafndan ynlendirilmitir. Reagan dneminde ran'a roket sat
(Irangate) rgtlenmesinin sorumlusu Yb. Oliver North, BCCI'yi
[372]
kullanmtr.
BCCI yneticisi Suudi istihbarat eski bakan eyh
Kemal Adham'dr. Zamann CIA yneticisi de, George Bush'dur.
Bush'un yardmcs ve Akev Siyasi Direktr Edward (Ed) Rogers,
Austos 1991'de grevinden ayrlr ve "Rogers and Barbour" irketini
kurar kurmaz, Arabistan'da eyh Adham ile 600.000 dolarlk ABD
[373]
temsilcilii szlemesini imzalar.
BCCI'nin yneticilerinden Alfred Hartmann, svire'nin
byk bankasndan biri olan, Union Bank ile BCCI'nin 1976'da
kurduklar, Banque de Commerce et de S.A.'nn murahhas
[374 / 375]
azasdr.
Hartmann, ayn zamanda Zrich Rothschild Bank
AG yneticisi ve Londra'da N. M. Rothschild and Sons'un ynetim
kurulu yesidir. svire'de daha 16 irketin ynetim kurulu yesi olan
Hartmann, Rus mafyas ile ilikili olduu belirtilen Nordex irketi ile i
yapan, silah tccar Helmut Raiser'in i ortadr. Raiser, Quantum
[376]
yneticisi Picciotto'nun arkadadr.

370

Rupert Comwell, God's Banker, s.20-21.

P2-Calvi-ltaiya ilikileri Papa suikast dosyasna dek uzanr, ilikilerin
Vatikan-CIA ve Trkiye yan iin Uur Mumcu'nun "Papa Mafya Aca"
dosyasna, sonras iin, Emekli Hakim Alb. M. Emin Deer'in "Uur Mumcu ve
12 Mart" dosyasna bakmak gerekiyor.
372
Peter Truel-Larry Gurwin, False Profits- The nside Story of BCCI, The
world's Most Corrupt Financial Empire, s. 134
373
Peter Truel-Larry Gurwin, a.g.k. s.362-364
374
ibid. s.19
375
ibid. s.384
376
Rachel Ehrenfeld, Evil Money, s. 155
371

Temsilciler Meclisi Bankaclk Komitesi Bakan Henry

Gonzales, 8 Haziran 1993'de bu ilerin siyasi boyutunu vurgular ve
Bush ve Reagan ynetimi dneminde Adalet Bakanl'nn BCCI'yi
soruturma taleplerini srekli geri evirdiini aklar. Gonzales, bu
[377]
savsaklamay, bankann Irak ynetimiyle ilikilerine balar.
Hartmann, Banca Nazionale del Layoro (BNL)'nun da ynetim kurulu
bakandr. Bush ynetimi, 1990-91 Irak mdahalesinden az nce,
Georgia Banca Nationale del Lavoro araclyla, Irak'a gizlice
[378]
milyarlarca dolarlk kredi amtr.
BNL, ABD'de "Badat'n
bankeri" olarak adlandrlyordu.
Senatr Gonzales haksz da saylmaz. Kissinger Associates
irketi, Haziran 1991'e dek, BCCI ile alan BNL'nin danmanln
yapmtr. Hatta, Kissinger, Haziran 1989'da, iadamlar heyetiyle
Badat'a dek gitmi ve Saddam Hseyin'e uluslararas bor almasn
[379]
nermitir.
Irak'n, ran savanda ald borlar bir biimde
demesi gerekmektedir.
Yalnzca BNL araclyla Irak'a verilen borcun toplam 4
[380 / 381]
Milyar dolardr.
Bir milyar dolar, Irak'a askeri teknoloji satan
rt irketlerine verilmitir. Ne ki, Reagan'n Irak'a 1983'den
[382]
imdi
balayarak verdii CIA destei artk sona ermektedir.
deme zamandr. demenin ekli 1991'de akla kavuur ve
Kuveyt'i igale zendirilen Irak'n tepesine ullanan ABD, tahsilatn
[383]
tmn gerekletirir.
Soros'un nemli adamlarndan Kanadal gayri-menkulc Paul
Reichmann, nceleri Olympia-York noteridir. Macaristan doumlu bir
Musevi olan Reichmann, Soros'un gayrimenkul fonu, Quantum
Realty'nin orta ve ayn zamanda ngiliz-Kanada yayn grubu
"Hollinger" irketinin ynetim kurulu yesidir. Henry Kissinger ve
ngiltere Dileri eski Bakan Lord Carrington da Hollinger'in ynetim
kurulu yeleridir. Lord Carrington, Kissinger Associates(New York)'in
de, ynetim kurulu yesidir.
Hollinger, Kanada'da London Daily Telegraph ile srail'de
yaynlanan The Jerusalem Post gazetelerinin sahibidir. Bu gazeteler,
377

Peter Truel, a.g.k, s.383

BCCI'nin ABD'deki hukusal ve lobicilik ilerini, Tampa uyuturucu paras
trafii soruturmas aldnda Hill and Knowlton firmas stlenir. CIA ve Akev
ilikileriyle tannan bu firma, Irak'a ABD mdahalesi ncesi Senato
soruturmalarnda yalanc tanklarla kamuoyu oluturmasyla anrnsanr. Hill and
Knowlton, zal dneminde 2 milyon dolar karlnda Trkiye'nin de lobicilik
iini stlenmiti.
379
Peter Truel, a.g.k., s.143
380
Appendicies: Matters For Further Investigation
381
Peter Truel, a.g.k, s. 139.
382
ibid. s.383
383
william Blum, Killing Hope, s. 322.
378

srail'in blgesel egemenlik politikalarn destekleyen yaynlar yapar.

Hollinger'in bir baka nl yneticisi de Richard Perle'dir. Deneyimli
istihbarat Perle, 2001 ylnda, Pentagon'da Savunma Politikas
Ynetimi (Defence Policy Board)'nde grevlendirilmi ve Irak'a askeri
mdahaleyi
onaylatmak
zere
srdrlen
propaganday
[384]
ynetmektedir.
Soros ile balayp, Londra'da Rothschildler'e, sonra, New
York'a ve Washingtona urayp, svire - talya snrnda,
Lugano'daki talyan mafyasnn, eroin-kokain paralarn dolatran
bankalara geldik. Yeri gelmiken, Lugano'dan, Quantum yneticisi
Picciotto ile ilgin bir ilikiye de deinelim. Picciotto'nun bankas
Union Banque Privee birok kez para aklama soruturmasna
uramtr, "svire Balants" soruturmasn yneten Miami
savclna gre, bankann yneticisi Jean Jacques Handal ile baz
grevliler, Kolombiya-Trkiye kokain-eroin rgtlerinin paralarn
aklamaktadr.
Eski gvenlikilerden Kissinger ve Brezinski ile Soros,
Ukrayna-Amerika Konseyi'nde birlikte bulunmaktadrlar. Ukrayna'nn
byk elik sanayisinin el deitirmesi konuyu renklendirmektedir.
Soros "ABD dnya polislii yapyor, IMF basiretsizdir" demiti, ama
nereye baksak Soros'u ABD'nin eski gvenlik efleriyle yan yana
[385]
gryoruz.
Bu karmak ilikilerin yarataca bulanklktan ve bulantdan
biraz ayrlarak, bildik topraklara dnmeliyiz.

384

Senatr Henry Jackson'un asistan olarak ie balayan Richard Perle,

Sovyetlerle yaplacak SALT II (Startegic Arms Limitation Treaty/Startejik
silahlarn snrlandrlmas) grmelerini baltalamas ve Sovyet Yahudilerini
desteklemesiyle nlendi. Perle, ULA' nn Uluslararas ilikiler Blm'n 1964,
Princeton U. Siyasi Blm yksek lisansn tamamladktan sonra London
Schools of Economics' de okudu ama derece almad. westinghouse Electric
Corp.'da savunma ve uzay merkezinde siyasi analizci olarak alt.
H.Jackson'dan ayrldktan sonra (1980) Abington Corp. (arkada John Lehman
ynetiyordu)'da, Northrop, TRW ve Londra Tamares Ltd. ile Systems
Development Corp.'da danmanlk yapt. 1982'den sonraysa Uluslararas
Gvenlik Politikasfndan sorumlu ABD Savunma Bakan Yardmcs oldu. {Ronald
Brownstein, Nina Easton, Reagan's Ruling Class, s.503-504.) Perle 19881989'da AEI grevlisi olarak ders verdi Daha sonra, ABD'de Anti-Sovyet
kampanyay yneten CPD (Center for Present Danger) rgt adna
konferanslar verdi. Perle, CFR ve Trilateral Commision yesidir.
385
Onlar yan yana dururlarken, Ukrayna'da, kmr dardan almak ierde
karmaktan daha ucuz, denilerek ocaklar kapatlr. imdi a kalan
Ukraynallar.ocaklardan ocuklaryla kaak kmr karp, uvaln 1,5 dolardan
satmaya alyorlar. Ve yzlerce ocuk, kadn gk altnda lyor. HRW ve
snr tanmayan tekilerden ses kmyor. Arie Farnam, "Ukrain : digging for
black gold", CS Monitr, May 15, 2002

HKMETLE Y MNASEBETLER
zellikle 1990'dan sonra ARI-TESEV gibi "sivil" rgtlerle
ilikilerini gelitiren "ak toplum" rgtlerinin kurucusu George
Soros, Trkiye'den eksik olmaz. Trkiye para piyasasnda
Quantum'un yan sra "Turkish Growth Fund" adl irket de iyi i
tutar. irket "Trk" adn almtr, ama merkezi Lksemburg'dadr.
irketin yatrm danman "Alliance Capital Management L.P" New
York'ta, idari temsilcisi Brown Brothers Harriman SCA Lksemburg'
dadr.
Ad "Trk" merkezi darda irketin ynetim kurulu bakan
[386]
Dave H. Williams, bakan yardmcs Nicholas H. Baring'dir.
Quantum irketinin ynetimiyle balayan balantlarda ad geen
Nicholas H. Baring, ite burada karmza km bulunuyor.
Ufkumuzu yenileyelim:
P2 Mason'larnn bankeri Calvi'nin i orta ve Quantum'un
ynetim kurulu yesi De Picciotto'yu London Barings Bankn
svire'deki banka ynetimine getiren kiinin Nicholas Baring olduu
ileri srlmektedir. Baringler, yzlerce yl ngiliz Kraliyet ailesinin
zel bankerliini yapmlardr. London Barings Bank, 1995'de batm
ve ykama merkezi olduu ileri srlen Dutch ING Bank tarafndan
devir alnmtr.
Bu denli ok nlnn ynettii "Turkish" irketin piyasaya
girii de heyecan vericidir. Firmaya verilen destek-haber
yorumlarndan en nemlisi Wall Street Journal'da yer almtr. J. M.
Dorsey imzal yazda, "Trkiye'de slamc' finans irketlerine ordunun
istei dorultusunda bask yaplmasna karn" hlas Holding'e
dokunulmad ve Turkish Growth Fund, George Soros'un Quantum
Emerging Growth Partners, New Frontier Emerging Opportunities
(Bahama) irketlerinin hlas Finans Kurumu A.'den hisse aldklar
belirtilir.
Askeriyenin basksndan sz edilmesine karn, bu irketlerin
riske girmelerinin nedeni daha da ilgintir. New Frontier szcs
Philip Haas, "hlas Finans' ta ok byk bir gelime var," diyerek
makul ve mantkl bir yant verirken, Alliance Capital'in yneticisi
Sanem Bilgin, "hlas Finans'n hkmet iinde ok iyi mnasebetleri
var. slamc dier irketler kadar radikal deil," diyerek, piyasa
ilerinde i ilikilerin nemini aa vurur. "Hkmet ii
[387 / 388]
mnasebetler" piyasa ilemlerine yansmyordur kukusuz.
386

Ynetim kurulu yeleri arasnda iki de, T.C vatanda bulunmaktadr: Ahmet
ullu ve Cem Duna. Ahmet ullu, Komili irketlerinde yneticilik yapmaktadr.

Duna, Avrupa parlamentosunda T.C Bykelilii grevlerinde bulunmutur

"ThewalI Street Journal" 16 Haziran 1998, Avrupa'dan aktaran: byegm.
Gov.tr
388
Bu yabanc irketler, NET Holding ve NET Turizm'in hisselerinin % 18'ini,
bata Trk Petrol olmak zere birok ulusal sanayinin hisselerini de almlardr.
387

Hele para piyasalar her siyasal aklamada dalgalanan Trkiye'de...

Yeri gelmiken bir kez daha yinelemekte yarar var; "hkmet
ii mnasebetler" her piyasa oyuncusunun gzettii nemli bir
aratr. Soros ve arkadalarnn Fransa'da savclka soruturulan
operasyonlarnda, Rusya'da, Polonya'da, Peru'da olduu gibi.
Akllara durgunluk verici boyutta akademik teorilerle sslenen snr
tanmaz liberalizmin perde arkasnda evirdii dolaplar u ya da bu
iktisadi cilayla gizlenemeyecek denli ilkel ve devletler tarihi denli eski
oyunlarn yinelenmesinden baka bir ey deildir.
"Baz eylerin daha kt olmas iin" beklemek gerekir
diyor, Soros'un ilk orta. Oysa Trkiye'de birazck
ulusallktan, birazck bamszlktan sz edildi mi, hemen
"Yabanc sermayeye ihtiyacmz var! Dikkatli olalm,
kstrmeyelim, kaar gider vb.. " szler
ortala dklr. Bu yabanc-severlerin byk bir tutkuyla
balandklar yabanc sermaye, Trkiye'de acil gereksinim duyulan
retime katlmaz, zor gnlerde ortalarda grnmez, ama lkelerin
dardan silahl-silahsz giriimlerle kartrlmasna da aldrmaz...
Yabanc yatrmclar, yani piyasa oyuncular, Haziran 1998'de
yatrm yaparlar, ama aradan iki ay gemeden satp savp, yabanc
paraya evirirler ve eker giderler. Elbette bu onlarn geri
gelemeyecei anlamn tamaz. 2001 Ocak sonuna dek, gelip
giderler. Bu arada ulusal para ker. Deer kayb, % 200-300'e
ular. Son gidi ciddi sonular dourur. Babakan Blent Ecevit,
"Sanki dmeye basmlar gibi" der, ama yine de Dnya Bankas'nn
adamn Trkiye'ye getirir. Tarihte grlmemi bir i olur ve koalisyon
hkmetine tek kiilik bir siyasi ortak gibi sokulur.
ABD savunma Bakan yardmcs, Endonezya operasyonlarnn
unutulmaz adam Paul Wolfowitz'in "yakn arkadam, iyi memurdur"
dedii K. Dervi, 24 Ocak 1980'den bu yana uygulanan politika,
sanki IMF programnn rn deilmi gibi, IMF ile neredeyse ayda
[389]
bir program yapar!
Turkish Growth Fumd-Annual Report-August 31,1998.
Wolfowitz: "Trkiye iktisadnn karlamakta olduu olaand glkleri
anlamaktayz ve bir dost demekten gururlandm Kemal Dervi'i, ok gerekli
olan reformlar yaama geirmek gibi zor misyonunda destekliyoruz. Fakat hibir
adam, ne denli zeki olursa olsun, kendi bana Trk iktisadnn sorunlarn
dzeltemez. Gerekli deiiklikler yaplmas iin byk bir siyasal istek gerekir.
Ve siyasal istek koalisyon hkmetlerinin, Trkiye'de ya da dnyann herhangi
bir yerinde, olaan bir zellii deildir. Ne ki, imdi olaan bir zaman (da) deildir
ve eskiden olduu gibi i yapma zaman (da) deildir. Trkiye bugn bir
bunalmla kar karyadr. Dou Asya'da, ska sylendii gibi, "bunalm" iin
in karakteri iki karakterden oluur; birincisi "tehlike" iin karakter, teki "frsat
iin" karakter. Dervi'in biraz nce Trkiye'nin karlamakta olduu bunalm
ayn zamanda byk bir frsat olabilir dediini duydum. (Deputy Secretary of
Defense Paul Wolfowitz to the 20th Annual Conference on U.S. - Turkish
389

Kemal Dervi, Nisan 2001'de Dileri Bakanlndan hibir

grevlinin bulunmad yemekte, ABD Bykelisi ile buluur. Ne ki,
byk talihsizlik, telefon defterini otomobilin arka koltuunda ak
brakmtr. TV kameraman sayfaya odaklar objektifini ve defterdeki
"Soros" satrn kaydeder. Ak sayfann gerei sonra anlalr. K.
Dervi, 11 Nisan 2001'de, iki adamla daha buluur: Quantum'dan
Anthony Richter ve Aryeh Neier.
Richter, 1988 ylnda Soros'a katlmtr. OSI'nin 1988'den bu
yana, Orta Avrasya Projesi mdrdr. Kafkasya, Orta Asya ve
Ortadou'da vakf ilerini yrtmektedir. Richter, Eurasia Net'in
kurucusu ve Central Eurasia Forum bakandr. Richter, Sovyetler
Birlii ve Trkiye ile ilgili gvenlik konularn ilemektedir. A. Richter,
patronu Soros gibi, ABD d politikasn yneten sekinler kulb
[390]
CFR'nin yesidir.
Aryeh Neier ise ok dalda oynar. 12 yl, Human Rights Watch
(HRW) yneticilii ve 8 yl American Civil Liberties Union direktrl
yapan Neier, 1993'de OSI (Ak Toplum Enst.)' nin bakanlna
gelmitir. Neier, Soros'un nemli paralarla destekledii "drug
legalization (Narkotik maddelerin yasallatrlmas)" projesini
ynetmektedir. Bu projeye ksaca deinelim. Soros, uyuturucu
ticaretini nlemek iin yasan kaldrlmasn savunur. Yani serbest
piyasa kurallar gerei, uyuturucu serbest olunca fiyat decektir.
Fiyat dnce ticareti lecektir. Soros'a gre yasak nedeniyle
[391]
uyuturucu kullanm artmakta ve su ilenmektedir.
Ustaca bir savunma gibi grnyor ama, Karaibler'deki,
Lksemburg'daki, sviredeki, Monako'daki zel bankalara girip
kan olaand para aknn nlenmenin daha iyi olaca
dnlebilir, ama bu ak toplumcularca iyi karlanamaz. nk,
zellikle para ak stnde her trl yasak "ak toplum"
senaryosuna aykrdr. Byle yapmay dnen ve Batl lkelerin
ak pazar olmu lkelere dayatmalarda bulunmak ok kolaydr:
Ayrca ieriine baklmakszn yinelenip duran "Para ak denetim
altna alnrsa, o parann giri k snrlanrsa yabanc sermaye
kaar!" slogan imdilik etkileyicidir.
Onlarn "yabanc sermaye" dedii, istedii zaman girip,
istedii zaman kp gidecek paradr. eri taze para girecek, ksa
sreli soluk alnacak, bor taksitleri o ksa srede denecek. Sonra
bunalm olacak, para kp gidecek ve yine yabanc sermaye gelmesi
Relations, The Ritz Carlton Hotel, Washington, D.C., Monday, March 26, 2001)
CFR: Councill on Foreign Relations. 1921'de Rockefeller tarafndan kuruldu,
ikinci dnya savanda yeni dnya dzeni planlarn hazrlad. ABD d politikas
kararlar burada alnr. ok uluslu irket temsilcileri, profesrler, eski
bakanlar,CIA yneticileri yeleri arasndadr. Toplantla basna kapaldr. Bk.
Ek 6.
391
"Soros on Soros: Staying Ahead of the Curve," 1995' den eviri: Para
Ynetiminin Sihrbaz Soros Soros'u Anlatyor, s. 134-135
390

iin iktisadi ve siyasi kstlamalar biraz daha kaldrlacak, yeni kaplar

alacak. Tpk George Soros'un Amerika'daki ilk orta Jim Rogers'in
[392]
dedii gibi "Baz eylerin daha kt olmas iin" beklenecek.
Bakan K. Dervi'in, George Soros'un iki (Baz gazete
yaynlarna gre 3) adamyla neler konutuu aklanmaz ama,
ulusal parann yerle bir olmasnn faturas, birka bankacya ve her
zaman olduu gibi khnedii ileri srlen devlete kesilir. "Vur ve ka"
kapitalistlerinden sz eden olmaz. Para piyasasn sallayan
transferler aklanmaz! Grmelerin ieriinden ulusa bilgi verilmez.
Trkiye'nin iktisadi ve siyasi egemenliini tersyz eden yasalar,
dnyann hibir lkesinde grlmedik bir hzla birbiri ardna geirilir.
Aylk d bor deme gnleri yaklatka, yeni bor gerekir. Yeni
bor iin IMF onay gerekir. Onay iin T.C'nin yasalarnn
deitirilmesi gerekir. Ve hzla "ak" toplumlalr. Her ey, Soros'un
dedii gibi geliir. 'Sosyal' devletten vazgeilir. Soros'un, 1999
Haziran'nda, byk iadamlarnn, hazine brokratlarnn karsnda
buyurduu gibi artk "Krt sorunu zlecek" tir.
Dme operasyonundan ve George Walker Bush Jr.'un T.C
Babakan Blent Ecevit'i Davos toplantsndayken dar arp,
telefonda "Arkanzdayz!" demesinden bir yl sonra Blent Ecevit,
sorun zclkteki uyumluluu u szlerle aklad:
"Ksa sre iinde, 2,5 ylda, IMF, Dnya Bankas ve Avrupa
Birlii'nin isteklerini karlayabilecek nitelikte yaklak 250
yasa kardk."
"Hit and Run" yani "vur ve ka" operasyonlarnn siyasal
sonular olmas doaldr. Ne ki, bu sre operatrlerin elinde hem
bir vurguna hem de bir devletin kklerinin dibinden koparlmasna yol
[393]
amaktadr.

"OPEN SOCETY" VE HIRVATSTAN'DA

LGNLKLER
"Ak toplum"un zellikle Dou Avrupa ve eski Sovyet
lkelerinde "project democracy" operasyonunun para kanal olarak
rgtlendii, eitim, yardm, zgr(!) medya giriimlerini kulland
bilinmektedir. Bu yntemlerle Balkan lkelerinde hayli i
baarlmtr. Yugoslavya'nn paralanmas srecinde muhalefete
392

Doan Erdoan, "Yatrm iin ilerin daha ktye gitmesini bekliyorum - Wall
Street'in efsane borsacs Jim Rogers'in ac Trkiye yorumu" .stargazete.com
ndez. asp?haberid= 1266
393
Metin Aydoan, 28.6.2001 tarihli Sabah Gazetesi'nin "Yabanclar Krizi iyi
Bilmi" haber yorumundan, 5 yabanc bankann 148 Trilyonluk zkaynak ile
bunalm dneminde 139 trilyon lira kar ettiklerini aktaryor ve Trkiye'nin yabanc
bankalar iin gerek bir 'cennet' olduunu belirtiyor. Metin Aydoan, Ekononik
Bunalmdan Ulusal Bunalma, s.219, 310.

[394]

milyonlar aktlmtr.
Aktlan milyonlarn sonucunu, Hrvatistan
Cumhuriyeti Devlet Bakan Franjo Tudjman'n Hrvatistan
Demokratik Birlik Partisi grubundaki, 7 Aralk 1996 konumasnda
arayalm.
rnein Soros'un Hrvatistan toplumuna szdn belirten
Tudjman, "ak toplum" rgtlenmesini yle zetliyordu:
"..almalarnn iine 290 ayr kurumu ve yzlerce insan
almlardr. (..) parasal desteklerle, liselilerden gazetecilere,
niversite profesrlerine ve akademisyenlere, kltrel,
ekonomi, bilim, adalet ve edebiyat evrelerinin tmndeki her
snftan ve her yatan insan kandrdlar. (..) Aka
sylyorlar: Grevleri, mlkiyet ve devlet yaplarn balarla
deitirmek. (..) hatta aka belirtiyorlar ki, onlar iin
gazetecileri ve tekileri eitli Amerikan, BBC ve benzeri
(kurumlarn) burslaryla yetitirmek yeterli deildir. (..) fakat
bu (yetitirilen) kiilerin parasal (ve) teknik ynden
desteklenmeleri gereklidir."
Tudjman'n, ak toplumcularn parasal ve teknik destekleriyle
varlmak istenen aamay belirten szleri daha da aklaycdr:
".. (Amalar) Hrvatistan'daki mevcut otoritenin yerini alacak,
kendilerine yanda bir evre yaratarak, yaamn tm alanlarnda
denetimi ele geirmektir. Enerjilerini ve etkilerini medya ve kltr
dnyas stnde younlatryorlar. zetle Hrvatistan'n dzenini
kartrmak zere devlet iinde devlet yaratmaya alyorlar."
[395]

Tudjman nasl armasn ki, sonradan Hrvatistan snrlar

iinde kalacak olan Dubrovnik'te 1989'da yaplan Avrupa niversitesi
kurma toplantlarn demokrasi atlm sanmlard. Daha sonra
Srbistan'n Hrvatistan'a askeri saldrsn ho gren Bat Avrupa,
Hrvatistan'a gecikmeli destek vermi, bu arada Bosna, atee ve
kana bulanmt. O zamanlar, lkesinin, bamsz ve onurlu bir devlet
ynetimine kavuacan ve yeniden planl bir dnemle, adm adm
ilerleyen demokratiklemeyle gelieceini uman Tudjman, birka
ylda, iplerin ak toplumcular evresinde kmelenen gdml
topluluklarn eline getiini grvermiti.
Bu arada, ulusal sanayilerinin yok pahasna yabanclarn eline
gemesini d sermayenin demokratik katks olarak grrken,
birdenbire lkenin kltrel, bilimsel ve iktisadi yaam yabancnn
denetimine girivermiti. Her ey, ho bir ortamda sessizce
394

Soros'un yardmlar dnda NED kaynaklarndan resmi olarak verilenler:

162.117 $/1990; 82.469 $/1991; 101.779$/1992; 270.734 $/1993; 6888.458
$/1994; 651.662 $ ve 37.287 E/1995-6; 736.324$/1997; 735.480 $/1998;
729.160$/ 1999. NED Annual Report 1990-1999. Raporlara geirilmeyenler
bilinmemektedir.
395
Tudjman attacks Soros's role in Croatia," EIR Special report, Appendix B

gerekleivermiti. Bu yle derinden etkili ve hzl bir sreti ki, en

[396]
kat Marksistleri bile bir anda Open Society szcs yapvermiti.
Oysa, 1980'li yllarda Hrvatistan'da esen rzgr bambakayd.
Kltrel bamszlk, merkezi ynetimin finansal denetiminden ve
merkezi planlamadan kurtulmak istemleriyle iten ie gelimiti. Bu
"desantralizasyon" dncelerini kendi retimleri sanan Hrvat
aydnlar ve politikaclar, nce ulusalclk ateiyle canlanmlard
ama, sonrasnda, ulusal neleri varsa hepsinin yabancnn eline
getiini grmlerdi. Bylece, d pazarlarda Yugoslav sanayi
rnleriyle rekabetten ylan Bat irketleri de derin bir soluk
almlard.
Devlet merkezlerine paralel bir devlet yaratmann
birinci koulu, merkezi zayflatmak. Merkezi zayflatmann
yolu, etnik milliyetilii nce kltrel alanda kkrtmak.
Soros'un byk paralar yatrd Human Rights Watch (HRW) gibi
rgtlerin raporlaryla merkezi devlet ypratlrken, i muhalefetle
dorudan balar oluturmak. Ve sonu, aynen Tudjman'n, biraz ge
kavrad gibi, ulus devletin ykm, vur-ka parasnn nndeki
engellerin kaldrlmasdr.
Hrvatistan'da II. Dnya Savandan sonra kurulan dev
sanayiler yabanclarn eline geer. rnein, Bat Avrupa firmalarn
yldran elektro-mekanik sanayinin devi Rade Konar firmas
Siemens'in eIine geer Oysa iletme II. Dnya Sava ncesinde
kk bir Siemens fabrikasdr. Rade Konar, sava ncesi Siemens
fabrikasnda sendikacdr; Nazi igalcilerine kar direnen rgtn
yneticisi olur ve Nazilerce kuruna dizilir. Savatan sonra,
lokomotiften elektrik motoruna, byk g nitelerinden buzdolabna
dek reten bir fabrikalar zinciri kurulur ve bamszln simgesi
olarak da 'Rade Konar' ad verilir. Ama kurtulu savayla
kazanlanlar "project democracy" ve Tudjman'n dert yand a
iinde, sava ncesi sahiplerine geri dner. Hem de bym olarak.
Ve bylece gelimekte olan lkelerde bir rekabetiden de
kurtulunmu olunur. Tpk Macaristan'daki 100 yllk dev sanayilerin
rekabetinden kurtulunduu gibi.

AILDIKA AILMA VE AYDINLARA KATKILAR

Trkiye'de izlenen yol ok da deiik deildir. Soros'un HRW
direktr Aryeh Neier'in Trkiye turu bouna gitmemitir. Soros'un da
buyurduu zere, "Krt sorunu" ak toplum yollarnda, yzlerce
milyon dolarla desteklenen H.R.W'un katklaryla zlecektir!
Soros'un parasal kanal, insanlk namna alma grnts
396

Yugoslavya'da Soros rgtleri ve kurulu yllar: Soros Yugoslavia

Foundation -1991, Open Society Institute Croatia - 1991, Open Society FundBosnia and Herzegovina - 1992, Open Society Institute-Macedonia - 1993, Open
Society Institue-Slovenia - 1994. EIR Special Report, April 1997, s.23.

altnda, toplumlar ayrtrma projelerine destek salarken, ulus

devletleri de atka amaktadr. Ne var ki, Soros'un Krt sorununu
zmek iin elinden geleni ardna koymad da bir gerektir. ABD'de
Soros'un desteiyle yaplan bir belgeselin tantmndaki u satrlar
iin derinliini gstermektedir:
(yi Krtler, Kt Krtler: Birleik Devletlerin Silahlar ve
Krdistan'da iki Milyon Gmenin bilinmeyen yks) .'.
Kaliforniya'da yaayan bir Krt-Amerikan ailesinin Trk-Krt i
sava iindeki insanlk yksn anlatmakta ve Birleik
Devletler'den mttefiki Trkiye'ye silah transferini ve askeri
yardm aratran"
Bu belgeselin yapmcs ve ynetmeni, Kevin McKiernan'a
[397]
"Soros Foundation" tarafndan 40,000 Dolar denmitir.
Soros'un
byk desteini alan, hatta bakan iin Soros'un adam denilen
HRW'nin Krt milliyetilii davasna ilgisi, ayrntl askeri harekat
raporlarn aar. yle aar ki, PKK Bakan A. calan, talya'dayken,
eski CIA'ci G. Fuller ve stanbul'dan gitme ABD Dileri siyasi
broda grevli Henry Barkey, calan' ziyaret etmek zere
yoldayken, Kasm 1998'de HRW elini abuk tutar ve calan'n kiisel
haklarnn korunmas iin talyan ynetimine bavurur.
HRW, Trkiye'de ikence yaplma olasln yksek olduunu
ve calan'n idama mahkm olabileceini ileri srerek, Trkiye'ye
[398]
geri verilmemesini ister.
HRW, mektupla yetinmez ve calan
Trkiye'ye getirilir getirilmez duruma el koyar; calan'n tecritten
karlmasn isterken, savunmasnn engellendiini, her an ikence
yaplabileceini, mahkemenin (DGM) nsan Haklar Szlemesi'ne
aykr olduunu ileri srer. Trkiye'de anti-terr yasasnn ne denli
sert olduunu bildiren HRW, rnek olarak Recep Tayyip Erdoan'n
bir iir nedeniyle mahkm edildiini gsterir. Ama iirin satrlarn da
bu iiri okuduu konumann gerisini de belirtmezler. Zaten, Batl
[399]
rgtler bunu hep byle yapmaktadrlar.
Trkiye'de Krt sorunu evresinde destek alan yalnzca K.
McKierman olamazd kukusuz. Ona Trkiye'den de elik ettiler.
HRW'dan dllenenlerin bir blmn Gazeteci Emin laan, ke
yazsnda aklaynca, dl alanlardan anar Yurdatapan Emin
[400 / 401]
laan'a tam liste yollamt.
397

El-mek: kevinmck@silcom.com
"Turkey Must Uphold Ocalan's Rigth to Defense - Trial of PKK Leader
reveals injustice of state security corts" New York, May 28, 1999,
www.hrw.org/press/1999/may/tur0528.htm
399
calan Trial Monitor" February 15, 1999, ww.hrw.org/backgrounder /eca/
turkey/security, htm
400
dl aklamalarna gelen yantlardan biri ilginti: "Yaar Kemal'in
avukatndan noter kanalyla aklama geldi. yle diyor: 'Yaar Kemal, ABD'den
yalnzca dl almtr. Bu dl, Dashiel Hammet ve Lilian Helman dldr, dl
398

HRW'den ba alanlar arasnda Krt sorununu dinsel ya da

bir baka yaklamla zmek isteyenler olabilir. Bunlardan Nurettin
irin, Sincan'daki nl Kuds gecesini dzenleyen kiidir. HRW,
insan haklarn savunma giriimleri arasnda Mazlum-der'e sahip
kmakla kalmaz, yllk raporlarnda, "okullarda ve devlet
kurumlarnda barts yasann" ve "dillerin kullanmyla ilgili
[402]
snrlamalarn" kaldrlmasn istemekten de geri durmaz.
Grld gibi, George Soros'un milyonlarca dolarn alan
rgt,, semeci davranyor. Bylece George Soros'un stanbul'da
"Krt sorununu zmelisiniz" derken, ne denli ciddi olduu ortaya
kyor. HRW araclyla sorunun zm yollarn gsterdii de
anlalyor.
Soros'un, salt "Krt sorunu"nun zmn istedii
sanlmamal. Nerede bir toplum alacaksa, Soros'un rgtlen de
oradadr. Nerede "project democracy" uygulamas varsa, Bat'nn
'foundation' ve 'stiftung' rgtleriyle birlikte Soros'un toplum ac
rgtleri de orada yerini alyor. Tipik bir ibirlii rneinden sz
etmekte yarar var. 12-13 Haziran 2001 arasnda Kazakistan'n
bakenti Alma-Ata'da Orta Asya ve Kafkas lkelerindeki "ifade
zgrl" konferans dzenlendi. Konferans, Alman rgt
Frederich Ebert Stiftung ve Soros Kazakistan Fund ve Kazakistan'n
yerli "sivil" kurumu Internews Kazakistan dzenledi. Katlanlar
arasnda,
Ermenistan,
Azerbaycan,
Grcistan,
Kazakistan,
[403]
Krgzistan, Tacikistan ve zbekistan'dan delegeler bulunuyordu.
miktar 1000 USD'dir. Bu dl Yaar Kemal tarafndan o tarihe Trkie'de gncel
olan Dnceye zgrlk Giriimi hareketine balanmtr.' Aklamasn,
benden rica eden bir azeteci ahimizin hatrna kullanyorum da, neyi
yalanladn anlamadm. Ben yazmda Yaar Bey'in birden ok dl aldn
yazmamtm, rakam vermemitim." Emin laan, "Iran Komedisi" Hrriyet 22
Ocak 2002.
401
1991- smail Beiki, Eber Yamurdereli, ilker Demir (Acil), Ylmaz
Odaba (Acil). 1992- lker Demir. 1994- smet imset (Acil). 1995- Fikret
Bakaya, smet mset, Sefa Kaplan, Ayenur Zarakolu. 1996- Yasar
Kemal, Haluk Gerger 1997- Ahmet Altan, Mustafa Islamolu, Sefa
Kaplan, Erol Anar, Ali Erol, Ahmet Sk (Acil), Atilla Halis, Ragp

Duran, Erturul Krk, Mehmet Ouz, Nurettin irin, Ik Yurtu,

Ayenur Zarakolu. 1998- Oral allar, Abdurrahman Dilipak, Ali
Bayramolu, Koray Dzgren, Nadire Mater, Abdlhalim Dede,
Leman, Recep Marasli, Yilmaz Odaba, Ahmet Zeki Okuoglu. 2000Ylmaz Odaba.2001- anar Yurdatapan."Emin laan, "Muhtalara Amerikan
Yardm" Hrriyet, 4 Kasm 2001; "Muhtalara yardm deil, dlms!" Hrriyet,
5 Kasm 2001.
402
Turkey- World Report 2000: E.U. Membership Bring Human Rights Reform
in Turkey, Concrete Progress Sahould Be Measure of Eligibility, Says Rights
Group, New York, December 10, 1999, www.hrw.org/pn3ss/1999/ dec/turkey
1210.htm
403
Journalists of Central Asia and South Caucasus Discuss Freedom of Speech

NED'in Bodrum-1990 toplantsndan bu yana bu lkelerde

yeterince dolar harcanm ve yeterli sayda "NGO" rgtlenmiti.
Elbette, Shaul Eisenberg gibi byk tccarlarn karlar yannda,
biraz zgrlk, biraz demokrasi ve biraz da ABD askeri ss iin
yatrm yapmak gerekiyordu. unun urasnda Afganistan'a asker
karmaya -drt ay kalmt.

AILAN FLAS EDYOR

Soros'un teki lkelere yardmc olma yntemleri Trkiye'de
geerli olabilir mi? Tpk, snr tanmaz liberalliin, dnyann her
yanna ulaabildii gibi, Soros tarz akln sonucunda, Trkiye'de
anayasa deiiklikleri 'foundation' ve 'stiftung' katksyla ve hzla
geirilmitir. Bunlar yetmez, "project democracy"nin sonuna dek
gitmek gerekir. Temmuz 2001'de, emekli Koramiral A. Kyat ve
.Alaton, NTV'ye ktlar ve halkn ek vergilere kar kmasn, yeni
[404]
bir devlet kurulmasn nerdiler.
Ama biz Mecelle'nin nl kuraln
anmsayalm dnrken; "Sui misal emsal olamaz." Bu nedenle
olumsuz
dnmeyelim
derim.
Bizdeki
uygulamalar
ve
propagandann iyi niyete bal olmas dnlemez mi? Ne var ki,
halk bu iyi niyetli eylem arsna uymad. Halk, "Kendileri yrsn,
herkesin vergi derdi kendisine" diye dnm de olabilir.
Aklamalarda iyi niyetli abalarn snr yoktur. 2001 iktisadi
vurgununun ardndan birbirini izleyen abalar almann apn da
gstermekteydi. ARI ve ABD Cumhuriyeti Parti rgt IRK iki yl
sren Anadolu almalarnn sonunda, 12-13 Mays 2001'de,
genleri, stanbul'da topladlar. ARI lideri Kemal Kprl, yeni bir
cephe atklarn, liseli genleri de iin iine kattklarn aklayp,
ekledi:
"Bu sistem iflas etti.. Ankara'dakilerin sizden korkmalarnn
bir sebebi de eer siz meydanlarda yrrseniz hkmet
gnde der, ii ve memur haklarm satn alyor. Ama sizin
istediiniz geleceiniz."
TESEV, Sabanc Holding ve TUSIAD yneticisi Can Paker,
"Amerikann yerine ben olsam, partiler yasas kmadan (Trkiye'ye)
paray vermem," diyerek, lkesine duyduu ilgiyi gsterdi. Dervi'le
birlikte Yeni Demokrasi Hareketi (sonra Partisi)'ni kuran Cem
Boyner, Kbrs sorununun hemen zlmesini isterken, "Vatan
sadece harita deildir" diyerek, vatan snr ile fabrikasnn d
[405]
duvarn kartrd.
TSAD heyeti, ABD'de, NED bakan,
ambargocu Brademas'a Trkiye anayasasnda ngrdkleri
deiiklikleri ieren bir rapor sundu ve M.G.K' nun kaldrlmasn
istedi. Brademas, TESEV tarafndan stanbul'a getirildi ve Kbrs
and Media" Yerevan Press Club Weekly Newsletter, 23 Haziran 2001 01:09
Ulusal Kanal, 9 Temmuz 2001, Habermektup.
405
Hrriyet, 8 Kasm 2001, s. 13
404

tezlerini savunma olanan elde ederken, Trklere demokrasi

[406]
dersleri verdi.
DEGIAD'n konuu olan ABD Bykelilik memuru Halberg,
iyerlerini dolat ve "Dervi hakknda ne dnyorsunuz? Siyasi
durumu nasl gryorsunuz?" gibi sorular sordu. Denizliler tepki
gstererek bu giriimleri knadlar. Dervi, Denizli gezisini bir ay
erteledi, ama ksa sre sonra Denizli'ye geldi. Dervi'in Polonya
asll, Kanada vatanda ei, "yln anas" ilan edildi.
Ve sonra: sve misyonunun ulusal devletin anlamszln
belirten kitapk datmas. Alman 'Stiftung' rgtlerinin i politikay,
ynlendirmeye ynelik giriimleri, Orient enstitsnn mezhep
aratrmalar, Fethullah Glen adna Georgetown niversitesi'nde,
Fuller ve Harris gibi, eski istihbaratlarn da katld konferans
dzenlenmesi, ayn niversitede Erbakan'a dl verilmesi. Krt
siyasal tarihi saptrcs Martin Von Bruniessen'in stanbul dersleri,
egemenlie
aldrmadan
i
politikay
ynetme-ynlendirme
giriimlerinde bulunan A.B elisi K. Fogg'a devlet ynetimince sahip
[407]
klmas...
Daha sonra, Fogg'un aynen Brademas gibi,
[408]
Denkta'n devre d braklmasn istemesi.
8 Haziran 2002'de
Washington'da yaplacak "Iraqi Kurts" konferansna TESEV yneticisi
[409]
eski eli Samberk'in katlacann aklanmas...
Babakan Yardmcs Mesut Ylmazn "Ulusal program hayata
getike, Cumhuriyetin lafzyla ayakta duran nice saltanat yerle
yeksan olacaktr" ve "Avrupa'ya giden yol Diyarbakr'dan geer
dedikten 8 ay sonra, A.B'ne girmek iin "Alevilerden yardm"
istediini aklayarak, laiklie son derece uygun (!) davranlarda
bulunmas.
Yardm
etkinliklerinin
406

ve dostluk ad altnda srdrlen misyonerlik

yerleik
dzene
gemesi.
Yunan
tezleri

Geni bilgi iin bk. " 'Project Democracy'de bugnk aama" M. Hukuk, Say:
32, Nisan 2001
407
M. von Bruniessen, Yazlar Yldz niversitesi'nde ders veriyor. Krt
milliyetilii siyasal tarih oluturma giriimine destek veren Von Bruniessen, tpk
'entelicensia' tarih yazarlar gibi, zorlama tarih yazyor. rnein toprak yasasnn
eyh Sait isyann krklediini yazmas gibi eyh Sait isyan balama ve bitii
1925'in ilk yars, toprak kanununun k ise 1928. M. Von Bruniessen'in
saptrmalar zeti iin Bk. 16.
408
Daha nce de, ABD'nin Kbrs arabulucusu Ledsky'nin, 14 Aralk 1989'da,
Kbrsl iadam Asil Nadirden Denkta'n tasfiyesini istedii ileri srlmt.
Lesky grme sonrasnda Asil Nadir'in Kbrs ynetiminin resmi grlerini
paylatn belirtmiti. Ksa sre sonra, ngiltere'de i yaamnn srdren Asil
Nadir'in Poly Peck irketi hakknda soruturma alm ve Asil Nadir, Kbrs'a
dnmtr. Nokta; Yard. Do. Dr. Serdar Saydam, Polly Peck - Bir
mparatorluun k, stratejiyonetim.com/polipekssaydarti.htm
409
American University's Center for Global Peace: "lraqi Opposition Leaders to
Meet at American University Conference, June 8," www.washington.edu

savunucularnn, Pontus giriimcilerinin eksik olmayan ziyaretleri ve

Bamszlk savann ve cumhuriyetin kurulu merkezi 1. Meclis
binasnn giriine, ABD'de kaaklkla sulanan ttn karteli "Philip
[410]
Morris" adnn yazlmas ve ilanihaye...
Btn bu gelimelere karn olan bitenin tek bir merkez
tarafndan ya da paraya egemen olan tek tek kiilerce dzenlendiini
varsaymak son derece yanltc olmaktadr. Para piyasalarna
egemen oyuncularla siyasete egemen olanlarn her koulda
birbirleriyle dorudan ilikili olduklarn dnmekte o derece yanltc
olmaktadr. Yzyllar boyunca oluturulan egemenlik dzeni modern
an yaratt yeni olanaklarla daha da karmaklamakla birlikte
kar ilikilerinin arknda belirli bir kararllkla ilerlemektedir. Bu
sistemin kiiler ya da dar beklerce ilediini varsaymak ,
istemeyerek de olsa yaylmac, yeni kolonici dzene hizmet etmeye
yol aar.

410

Denizliler, Cumhurbakan'na bavururlar ve meclisin bozulan yerlerinin geri

getirilemeyeceini ama halkn para toplayabileceini, Amerikan ttn kartelinin
adnn meclisten kaldrlmasnn namus borcu olduunu, gereinin yaplmasn
isterler. Cumhurbakan dilekeyi Kltr Bakanl'na havale eder. Bakanlk
Genel Mdr. Yardmcs, yantnda paramz olmadndan byle yapyoruz, adn
konmas anlamamz gereidir, diye yazar. Alnan bilgiye gre bu bedel 500.000
dolar'dr. Halka damlsayd, bu paray toplayp onlara verirdi. Meclisin zgn
yaps bozulmu, taban modern parkeyle, koltuklar deriyle kaplanmtr. 1.
Meclis olay iin bk. M. Hukuk, say.32 Nisan 2002.

SOROS'UN KNC 2 GN
REFORM N KRZ - KRZ N REFORM

"Sosyal devlet derseniz, ekonominiz

yklr.(..) Krt sorununu zmelisiniz! (..)
Trkiye asker ihra etmelidir vs." George
Soros

Halkn suskunluunu, politikalarn kabullenildiine yormann

aldatcl, ksa sre sonra anlalmaya balanacaktr. 27 ubat
2002'de, Trkiye'nin bir hayli borlu olduu Dnya Bankas'ndan
bakanla getiriliinin yl dnmnde ODT'nde konuan Kemal
Dervi'e bir gen Bayan, "Siz hep masal anlatyorsunuz! Masal!.."
deyiverdi.
Ve George Soros, 1-2 Mart 2002'de, yine G. Sabanc'nn
konuu olarak geldi. Bebek'deki "OSIAF" (Ak Toplum Enstits
Yardm Vakf) elemanlaryla Kafkasya - Asya - Ortadou ilerini
[411]
kapal olarak grt.
OSIAF' Trkiye'de Hakan Altnay ynetiyor ve ynetim
kurulunda da pek ok nl bulunuyor. Bu nller OSI'yi "civil" aa
balayacak denli ok ynl kiilerdir: Can Paker (Henkel - Sabanc
Holding- TESEV- TUSIAD- Robert Kolej- AB Vakf), Murat Belge
(Birikim Dergisi, Helsinki Yurttalar Cemiyeti, Bilgi niversitesi,
Radikal Gazetesi), stn Ergder (BOUN, Sabanc niversitesi,
TESEV), mer Madra (Ak Radyo, Bilgi niversitesi), Ouz
zerden (Bilgi niversitesi- Kurucu, Mtevelli), Nadire Mater
(Bamsz letiim A yneticisi), ahin Alpay (Milliyet (eski), Zaman
Gazetesi yazar, CNN programcs), Nebahat Akko (Diyarbakr
Kadn Aratrmalar Vakf.)
Bu denli nly bir araya getiren OSIAF (pen Society
Insttute Assistance Foundation-Turkey) Eyll 2001'de kuruldu ve
[412]
ayn yl Soros Vakf'ndan 1.073.000,- dolar destek ald.
Demokrasi-insanlk-aklk gibi genel kavramlar bir yana braklrsa,
ama, OSI Trkiye rtibat Brosu'nun aklamasnda "Pratikte, ak
toplum, hukukun stnlne dayanan, demokratik yollar ile seilmi
hkmetlerce ynetilen, farkllklar iinde barndran kuvvetli bir sivil
toplum, aznlklara ve aznlk grlerine sayg anlamna gelir"
411

Star, 1 Mart 2002

Regional
Report
Central
soros.org/annual/2001/central_eurosia.pdf

412

Eurosia,

s.

35.

diyerek belirtildii zere her daim etnik kategoriletirmedir.

[413]

Toplumlar kategorikletiren aktrler ne yapar ok bilinmez

ama gazeteciler olmasa stanbul'da birinci geceyi ikinci geceye
balayan saatlerin verimlilii de anlalamazd. Gazeteci Mehmet
Barlas, o gece Can Paker'in evinde buluanlar arasnda, "shak
Alaton, Gler Sabanc, Taha Akyol, Prof. Eser Karaka, Ali Ko,
Prof. Aye Bura Kavala, Akn ngr, Cem Boyner, Cem Duna,
Cneyt Zapsu, Blent Eczacba"nn bulunduunu belirttikten
sonra "Soros'Ia 'Ak Toplum' kavramnn ieriini uzun uzun
tarttk" diye yazyor. Ayn gece Soros, "Amerika'da henz piyasaya
kmam olan 'On Globalization' kitabn, imzalayp" katlanlara
[414]
datm.
Global datmnda bir saknca yok, ama Soros'un kime
parasal yatrm yaptn bilmekte yarar var. Mehmet Barlas, parasal
katky u satrlarla iletiyor:
"Paker'in
ynetimindeki
TESEV,
Soros
Vakf'ndan
Trkiye'de en fazla katk alan kurulu. Bunun yannda Ayen
zyein'in 'Ana-ocuk Eitimi' almalar yapan vakf, Bilgi
niversitesinin 'Medyakronik' internet sitesi de Soros
Vakf'nn destekledii kurulular arasnda.."
413
414

osiaf.org.tr

Cneyt Zapsu, Recep tayyip Erdoan'n AKP kuruluunda ve

sonrasnda en yakn danman ve AKP MKYK yesi oldu. "C. Zapsu,
Azizler Holding ve BM irketlerinin sahibidir. Daha nce D.P'nin
bakanlna getirilmiti. Zapsu, Saidi Krdi'nin yakn dostu
Abdurrahim Zapsu'nun torunudur. BM'in kurucular arasnda Abdullah
Yasin El 'Katip, Mehmet Fatih Sara , Azizler Holding, Bank of America
International Investment Corp., Merill Lynch Global Emerging Market Partners,
Mustafa Latif Topba , World Wid Hugo Farias e Ltd. El Kad'nn ortakl
1999'da sona erdiyse de, ynetim kurulu yelii 2000-2001'de de srd. Topba
ise RABITA ilikili Bereket Vakf kurucular arasnda bulunmaktadr. Fatih
Sara (%60) ile Caravan D Ticaret irketin'ne ortak olan El kad'nn mal
varlna Usmae Bin Ladin ilikisi gerekesiyle el konulmutur. (Ergn Poyraz,
Patlak Ampul,$.170-173) Yasin el Kad'nn Bosna'dan Kosova'ya, oradan
Hollanda ve ABD'ye uzanan finans ilikileri bulunmaktayd. ABD'deki KADI
International irketi ile BMI Real Estate Development (Gayri menkul irketi)
arsnda bir anlama yaplmtr. BMI'nin yatrmclar arasnda Abdullah Bin
Ladin de bulunmaktadr. Kad Intemational'n bakan Yasin el Kad, Bakan
yardmcs ise Kuveytli Tark Suveydan'dr. Suveydan ABD'de cihad arlar
Yaplan konferanslarn srekli konumaclar arasnda bulunmaktadr. World
Assembly of Mslim Youth (WAMY- Northern Virginia) yneticileri arasnda
Abdullah Bin Ladin'in de bulunduu ileri srlmtr. WAMY 1972 ylnda
Riyad'da kurulmutur. (U.S Dstnct Coui For The Eastern Dstnct Of Vrgna
Alexandria Division / David Kane (Senior Special Agent with the Bureau of
Immigration and Customs Enforcement "ICE" Sept. 11, 2003 tarihli ifadesinden)
lopbalarn Rabtat ul Mslim'in ilikileri iin bkz. Uur Mumcu, Rabta , s.181182. Merril Lynch, ubat 2001 krizi ncesinde mterilerine Trkiye'den
ekilmelerini nererek tetikleyici olmutur. (Metin Aydoan, Ekonomik
Bunalmdan Ulusal Bunalma, ; 219.)

Yani destekte snr yok. Nasl olsun ki? Mehmet Barlas'a gre
Quantum Fund "her yl ortalama yzde 39 (dolar baznda) getiri
[415]
salam."
George
Soros,
stanbul-Bebek'te
OSl'nin
Trkiye
irtibatlaryla yapt toplantnn ardndan, ahin Alpay'n ynettii
CNN'in Trke yaynnda, bir tr aklanma programna katld.
Programda, Dnya Bankas ve IMF eletirmeni, yardmsever,
insanlk timsali olarak gsterilen George Soros, "Baka lkelerde
paray ben veriyorum, ama burada nemli 'think tank' rgtleriyle
birlikte para koyacaz" dedi ve nemli iler baardn belirterek
vd TESEV ve baz "sivil" toplumcularla birlikte, Trkiye'de
[416]
eitime katkda bulunacan aklad.
Ne rastlantdr ki, ayn gnlerde yayn ortamnda, stanbul'da
bir Avrupa niversitesi kurulmasnn gereklilii anlatlmaktayd.
Tevhid-i Tedrisat kanunu ve misyoner okullarnn kapatlmas, "ak
toplum"a zaten uymazd! Ama Soros, ikinci 2 gnlk ziyaretinde,
Sabanc niversitesi salonunda daha nemli bir aklama yapt:
"Trkiye asker ihra etmelidir!" Acaba kimin adna ve nereye?
Soros'un
szne
gvenmek
gerekiyor.
Soros
ve
arkasndakiler, "ak toplum" ihra edecekler. Onlara gre Trkiye
askerinin cann ihra etmeli. Bu aamada 5 kilit soru geliyor akla:
(1) Deprem gnlerinde, sadan sola onlarca rgt yan yana
getiren ve devleti knama bildirisinin altna imza attrtan giriimi kim
balatt?
(2) Yargtay bakan Sami Seluk'un nl "Anglo-Sakson"
demokrasisi konumasn ilk kim yaynlad?
(3) "Asker ihrac" talebinin Memed'in yksyle badar yan
nedir?
(4) Bu Soros Trkiye'yi neden bu denli ok seviyor?
Sorularn yantlarn Soros'un ilkesine uyup "ak" brakr ve
Soros'un kapal toplantlar birbirini izlerken, Kemal Dervi de
"Annem Alman, babam Arnavut, annemin annesi Alman, annemin
babas da Hollandaldr. Babam iyi bir Osmanlyd. Ben iyi bir
[417]
Yalnzca iktisattan sorumlu
Trkiyeliyim" gibi bir aklama yapt.
olduu sanlan Devlet Bakan, byle kken aklamalar yapma
gereini neden duyar, bilinmez. Ama onun bir yl nce yapt
aklama daha da ilginti:
"Ancak Trkiye gerek tarihi gerekse corafyasyla
kresellemeye zel olarak hazr. (..) Arnavutlar, Bosnallar,
415

Mehmet Barlas, "5 milyar dolarlk muhalifi dinlerken!.." Yeni afak, 1 Mart
2002
416
CNN (Trke), Entelektel Bak, 3 Mart 2002, saat 12.30-13.30.
417
HabertrkTV, 1 Mart 2022.

eenler, Grclerle ayn ekilde Krtler de Trk halknn

bileenlerinden birini temsil etmektedir. Trk halk etnik bir
mozaiktir ve gcn eitliliinden almaktadr. Yarnn en
byk snav Cumhuriyete ball ve ayn ulusa ait olma
duygusunu koruyarak bu eitlilii gelitirmektir."
Dervi'in "kriz nasl olsa gelecekti" demesini, 1990 ncesini
'es' getiini ve masal iinde masal anlattn saptayan rencinin
ak grlln aklda tutmakta yarar var. K. Dervi, dardan
gelen her adam gibi, yaban ellerde daha ak konuuyor. ngiltere'de,
Oxford niversitesi'nde "Kriz sayesinde reform yapyoruz," demekten
kendini alamad. Reformlarn siyasal ve parasal sonulan Dervi'in
etnik aklamalarnda ve u szlerinde grlyor:
"nmzdeki on yl ok daha iyi geecek. A.B yelii
burada anahtar neme sahip. Trk (Trkiyeli demeyi
unutmu) insannda Avrupa ailesine mensubiyet istei
[418]
byk.
Ne ki, George Soros, Dervi gibi mensubiyet ruhuyla
konumuyor; dorudan konuya giriyor. Soros'un, CNN'in Trke
yaynnda, Trkiye'deki bunalmn uzun sreceini ve suun kt
[419]
ynetime ait olduunu belirten szlerini de unutmamalyz.
Soros'un dnya bankasna ve IMFye karym gibi gsterilmesinin,
nllerce yere ge sdrlamaynn anlamn da...
imdi masalcnn yerine Amerikal gerek George'u tercih
etmek gerekmez mi?! Ne de olsa, George Soros, ABD ve Londra
bankerlerinin yolunda yryen akszl bir adamdr. 2000 ylnda,
Peru'da, devlete kar sokak gsterilerini bir milyon dolarla
desteklemekten geri kalmayan George, vururken de ak vuruyor ve
vurduu yerden ses getiriyor! Ama Trkiye'den ses gelmiyor. Neden
mi? Yantn, 1996 ylnda, zamann ABD Dileri mstear Strobe
Talbott pek ok Trk'e de burs veren Carnegie Vakf'nda yapt
konumasnda yle veriyor:
"Demokrasiler (lkeler), ticaret ve diplomaside gvenilir
ortaklar olmaldrlar ve Amerikan karlarna uyumlu savunma
[420]
ve d politika izlemelidirler! "
Uyumluluk her zamanki gibi, en nemli kouldur. Parada,
pulda, kltrde, dilde, demokraside, etnik mozaikte, mezhepilikte
uyumluluk esastr. Uymazsan ne olur? nce piyasa oyuncular ve
418

"Kriz sayesinde reform yapyoruz" Hrriyet, 8 Mart 2002, s. 13.

CNN, a.g.y.
420
Strobe Talbott, "Support for democracy and the U.S. national interest", State
Dept Dspatch, March 18, 1996dan aktaran James Ciment - Immanuel Ness,
"NED and The Empire's New Clothes" caq, 1999-67 (65) Talbott, TESEV
tarafndan Ekim 2001'de istanbul'a getirilmi ve Trkiye'nin Kbrs konusunda
sorun kartmamasn ve ABD'nin yannda olmasn salk veren bir konuma
yapmasna olanak salanmtr.
419

Londra bankerleri, sonra IMF gelir. Daha sonra da Bakan'n

adamlar!.. Sonra, her ey yeniden balar. Daha sonra, yine ayn
oyuncular gelir! yk yeniden balar. Ve hep yle srer gider, ta ki,
snrlar silinene ya da akl baa devirilene dek!
Bir kk olaslk daha var. Belki de, akl baa devirilir ve
altm yldr yrnlen bu karanlk yoldan dnlr. Belki bir ulus, bu
dnn ban ekebilir! Bu noktada belirtmeliyiz ki, finans
perdesinin ardndaki ilikiler dnyay salt para sahibi bir rgtn
ynettii kans uyandrabilir. Oysa, "vur-ka kapitalist" dzenini,
dinsel-mistik tekil bir rgt dzeyine indirgemek, dnyann bana
sarlan, organize siyasi-finansal-devletsel rgt, bildik adyla,
'emperyalist' devletlerin gerek yzn rtecei gibi, znde 'stn
rk' sapknlna (rklar aras hayali- hiyerarik dizinlemeye) hizmet
eder, hedef artr, uluslar 'cemaat' korumasna iter. Oysa
'emperyalizm' dediiniz, iin znde, ortamna gre klk deitiren
[421]
bir ete sistemidir.
ABD dndaki lkelere "yeni deerler" ya da "digital
democracy" ya da "medeniyetler savandan medeniyetler aras
diyaloga gei" olarak satlan bu projeler elbette bir rgt tarafndan
gerekletirilmektedir. Ne ki, rgt birbirine balayan hiyerarik
sralama deil fakat, birbiri iine gemi karclar, memurlar,
bankerler, petrolcler, siyasetiler, din eyhleri, papaz rgtleri vb.
etesidir. Ve modern dzende bu etenin ileyii, ortaa ekya
etelerine benzese de ana uygun karmak ve derinlikli bir
boyuttadr ve ortaa ekyaln ok aratacak ahlak dlkla da
donanmtr. imdi artk yakn zaman rneine geebilir ve ii
darbecilie dek gtren demokrasici sivil ahlak daha yakndan
tanyabiliriz.

VENEZUELA'DA 200.000 DOLARLIK ASKER

DARBE VE KRL DEMOKRAS!
12 Eyll darbesinin lideri, darbe sonrasnn devlet bakan
Orgeneral Kenan Evren, "Trkiye'yi tuzaa drdler. Trkiye'yi
biraz daha skntya sokalm da Krt, Kbrs, Ege meselelerini
halletmek iin bize muhta olsunlar' diyenlerin oyununa getirildik,"
[422]
demi.
Doru sze ne denebilir ki, deyip geebilirdik ama,
tuzaklar yle bir-iki ylda kurulmuyor. Oyuna getirilmeler de yle bir
gecede gereklemiyor.
Bu tr aklamalar yapanlarn, yapabilecekleri en iyi ey eski
kirli oyunlar aklamaktr. nk Venezuela'da olanlarla, 12 Eyll
421

Her siyasal gcn ardnda elbette para gc bulunmaktadr. Liberal

soygunun sonucunda dnya nfusunun %45'in oluturan en alttaki 2,5 milyar
insann toplam gelirleri, 350 milyarderin gelirinden azdr. Trkiye'deki nlleri de
kendisine eken Soros, o 358'den bir blmnn temsilcisidir.
422
Gzc, 8 Nisan 2001.

1980 ncesinde olanlar arasnda olsa olsa yl ve biraz da doz fark

var. Hatta savc ldrlmeleri bile birbirine benzemektedir.
Venezuela Devlet Savcs Danilo Anderson 19 Kasm 2004
gecesi arabasna yerletirilen bombann uzaktan kumandayla
patlatlmas sonucu ldrld. Savc daha nce de bir maaza
yaknnda saldrya uram ama kurtulmutu. Dnyada savclarn
ldrlmesine pek sk rastlanr. nk savclar aratrdka kirli
ilerin grnmeyen yzndeki ilikileri yorumlatmaya balarlar.
Danilo Anderson da, 2002 ylnda ak ve demokratik bir seimle
devlet bakanlna gelen Chavez ynetimine kar rgtlenen ve
iadamlar rgtnn, ABD destekli sivil(!) toplum rgtleri ile
[423]
subaylarn kart darbenin arkasndaki ilikileri soruturuyordu.
Yaklak 400 kii hakknda dosya hazrlayan savc ii
mahkemeye gtrecei srada ldrld. Bu cinayetin "Project
democracy" operasyonunun nemli bir amasnda gereklemesi
Venezuela'da olana bitene biraz daha yakndan gz atmay
gerektiriyor.
Ynetimine kar darbe dzenlenen Hugo Chavez Frias'n
yks, Peru devlet bakan Profesr Dr. Fujimori'nin yksne gre
ABD'nin Orta ve Gney Amerika'daki eski yllarn andrmas ve
geleneksel Latin Amerika izgileri tamas bakmndan daha ilgintir.
Ne ki, Venezuela' da olanlar, petrol reten Ortadou ve Afrika'da
olanlara da pek benzemektedir. Bu benzerlik, Venezuela'nn petrol
reten lke olmasndan kaynaklanyor. Venezuela, petrol reten
lkeler rgt OPEC'nin ban ekmektedir. Bakent Caracas, uzun
yllar OPEC'in merkezi olmutur. OPEC'nin merkezi imdilerde
Viyana'dadr ve genel sekreterliinde bir Venezuelal bulunmaktadr.
Venezuela, petrol zengini bir lke olmasna karn, gelir
dalmnn en kt olduu lkelerden biridir. Petrol zenginleri bir
uta, halk ounluu teki uta yaamaktadr. 1958'den beri iki
siyasal parti lke ynetimini ellerinde bulundurmaktadr. Yolsuzluk,
souk sava dneminde hemen her lkede olduu gibi, bu
ynetimlerin en byk zellii olmutur. Venezuela' da ikinci byk
odak olan Katolik kilisesi toplumsal yaam stnde ar bir etkiye
sahiptir. Venezuela, ABD'nin Orta Amerika karargh gibiydi.
Amerikan askeri misyonu, Caracas'daki Venezuela genelkurmay
binasnn giri katnda almaktayd. Venezuela'da gmen Araplar
yaamaktayd.
1990'da, Moskova'da, KGB'nin tezgh m, yoksa "project
democracy" darbesi mi olduu anlalmayan iktidar deiikliinden
oniki yl sonra, ilk sivil-asker darbe giriimine Venezuela'da tank
oldu. Parat Birlikleri komutan H. Chavez Frias, Venezuela'da
halkn iktisadi duruma kar tepkisinden de yararlanmak zere
1992'de baarsz bir darbe giriiminde bulundu ve hapse atld.
423

BBCNews, 20.11.2004

1994'de balanarak hapisten kan H. Chavez Frias, Beinci

Cumhuriyet Hareketi partisini kurarak siyasal savama demokratik
ortamda balad. Beinci Cumhuriyet Hareketi, 6 Aralk 1998'de
oylarn % 80'ini, meclisteki sandalyelerin % 95'ini alnca, H. Chavez
Frias devlet bakan oldu. 2000 ylnda yaplan seimlerde de oylarn
byk ounluunu alan H.Chavez Frias ve partisi Venezuela'nn i
ve d politikasnda nemli deiiklikler yapmaya balad. Bu
deiiklikler 49 yasa olarak bilinmektedir.
nce devletin ad deitirildi ve Latin Amerika bamszlk
savann nderi, Venezuelal Simon Bolivar'n adn da alarak,
Bolivarian Venezuela Cumhuriyeti oldu. Deiimin ana hatlar, eski
dzencileri rahatsz edecek boyuttayd:
-Petrol gelirinden
uygulamalarna geildi.

devletin

pay

artrld;

sosyal

devlet

-Planl kalknma programlar gelitirildi.

-Yolsuzlua kar sava ald ve yolsuzlua bulam 190
yarg grevden alnd.
-Komu lke Kolombiya'da uzun yllardr sren i savan
durdurulmas iin arabuluculuk yaplmaya baland.
-D borlar programa uygun olarak denmeye baland.
IMF'nin danmanl srd.
-Kba ile iyi ilikiler kuruldu ve Kba'ya petrol satna
baland.
-Blgesel serbest ticaret blou oluturmak iin giriimlere
baland ve Gney Amerika petrolnn iletilmesinde ortaklk
kurulmas iin alld.
-Petrol reten lkelerden Libya ve Irak ile ilikiler kuruldu.
imdi Venezuela'da yaanan son yln olaylarn tarihsel dizin
iinde sralayalm:
2001 ylnda, NED, Venezuela'da oluturulan Asociacion Civil
Consorcio Justica (ACCJ) ile demokrasi projelerini gelitirmeye
baland. IRI, NDI, AFL-CIO, CPE, Venezuela muhalifleriyle
ibirliine giritiler. ACCJ' nin muhalefeti birletirmek zere
almalar yapmas iin, 84.000 dolar verildi. ACCJ, iadamlar
rgt Fedecamaras', Venezuela ii konfederasyonu CTV'yi,
COPEI (Hristiyan Demokrat Parti) ve PJ (Primero Justicia) partisini
toplantlarda buluturmaya balad. ABD ve NED'in grevlileri sk sk
Venezuela'ya geliyorlard. IRI muhalif partilerde eitim almalarna
balad. Ayrntlar iyi planlanmt. rnein IRI adna grevlendirilen
Mike Collins (GOP Basn sekreteri), muhaliflere fotomontaj teknii
retiyor ve Chavez'e muhalif olan Caracas Belediye Bakan
Alfredo Pena'ya sempatik grnmesi iin imaj tasarm yapyordu.
Muhalefet

sesini

ykselttike,

Venezuela

medyas

da

Chavez'e kar muhalefeti kkrtmaya balad. 11 Eyll New York

saldrsndan sonra iktisadi durum sarsld. Petrol fiyatlar 18
dolardan 16 dolara dt. Arjantin krizinin etkileri bu olumsuzluun
stne eklendi. 2001 yl enflasyonu % 12'ye ykseldi. Para dar
kamaya balad. Merkez Bankas durumu nlemek zere dolar
yedeklerini piyasaya srmeye balad. 2001 sonu ile 2002 balarna
dek 9,5 milyar dolar kat. Ocak ile ubatn ilk haftas sonuna dek
bankalardan 1,1 trilyon Bolivar (Venezuela ulusal para birimi)
ekilmi ve dolara evrilmiti. Merkez bankasnn yedekleri (16
milyar dolar), FIEM (Ekonomik stikrar Yatrm Fonu- 5 milyar dolar)
dahil, ubat 2002'de 9,7 milyar dolara dt. Bankann gnlk dviz
sat ortalama 200 milyon dolara ulat.
Kasm 2001: Venezuela, ABD'nin Venezuelal Araplar
arasnda istihbarat almas yapma isteini geri evirdi. Venezuela
Hava Kuvvetleri'nden Albay Pedro Soto ve Ulusal Muhafz subay
Yzb. Pedro Flores ile Carlos Molina, Chavez'i devirmek amacyla
subaylar rgtlemeye baladlar.
Aralk 2002: ABD'nin Caracas Bykeliliinde, i evreleri,
sendika ve "sivil" liderleri bir toplantda bulutu. Toplantya
iadamlar rgtnn bakan Carmona da katld. Toplantya
katlanlardan biri ierii ok sonra yle aklayacakt: "ABD iin
nemli olan bu iin temiz tarafndan halledilmesiydi, rnein bir istifa
mektubu ya da benzeri bir ey." ABD'li grevlilerin G.W.Bush Jr.'un
darbeyi destekleyecei izlenimini veriyorlard.
Ocak 2002: IRI,
Washingtonda konuk etti.

bir

grup

Venezuela

milletvekilini

Ocak 2002: Venezuela Savunma Bakan, ABD Bykeliliine

bavurarak, souk sava dneminden kalma uygulama nedeniyle
Venezuela Genel Kurmay binasnda alan ABD askeri misyonunun
binadan ayrlarak baka bir binaya yerlemesini istedi.
11 Ocak 2002: Chavez, bankaclarla akam yemeinde,
"Moratoryum yok, dviz denetimi, banka ulusallatrlmas
yaplmayacak," dedi.
23 Ocak 2002: Caracas 'da muhalefet konsorsiyumunun
rgtledii 250.000 kiinin katld gsteride Chavez'in istifas
istendi.
30 Ocak 2002: Medyaya ulatrlan bir video grntsnde
Venezuelal subayn FARC liderleriyle snrda gryordu.
Kolombiya ynetimi durumu protesto etti.
Bu arada FARC ile Kolombiya ynetimi arasndaki bar
grmeleri kesildi. FARC bir ua kararak yolcular rehin almt.
Venezuela ynetimi, bu grmelerin devletin bilgisi dnda
olduunu,zr dilediini aklad.
6 ubat 2002: ABD Dileri Bakan Colin Powell senato
komisyonunda, Chavez rejiminin demokratikliiyle ilgili kukular

olduunu aklad.
7 ubat 2002: CIA direktr George Tcnct, halkn Chavez'e
kar olduunu syledi.
ubat 2002: Venezuela hkmeti, dviz kurunun dar bantta
tutulmayacan, dalgalanmaya braklacan, bte ann
FIEM'den ve banka transferlerine uygulanacak % 0,75'lik vergiyle,
KDV muafiyetlerinin kaldrlmasndan elde edilecek gelirle
karlanacan aklad. Merkez bankas gnlk ortalama 60 milyon
dolar satarak mdahale edecek. Bu %25 orannda devalasyon
demekti.
IMF yeni iktisadi politikay uygun grdn aklad. Halk
protestolara balad. Chavez, uygulamalarn neo-liberal uygulama
olmadn,
zelletirme
yaplmayacan
aklayarak
halk
yattrmaya alt.
ubat-Mart 2002: Albay Pedro Soto ve Yzb. Pedro Flores,
muhalefet toplantsna katlarak, Chavez'in zgrlk dman
oluunu syledi. Onlar Carlos Molina Tarnago izledi. Hava
Kuvvetleri'ne bal Venezuela Hava Trafii direktr Tugeneral
Roman Gomez, Chavez'in istifasn isteyerek emekliye ayrld. Albay
Soto ve Yzba Flores, evlerinde gzetim altna alndlarsa da bir
[424]
gn sonra serbest brakldlar.
Chavez'e kar aklamalar
birbirini izledi. General Rafael D. Bustillos, Deniz Kuvvetleri Komutan
Yardmcs Amiral Hector Ramirez muhalefeti desteklediklerini
akladlar.
Devlet petrol irketi Pdvsa'nn ynetim kurulu bakan General
Guaicaipuro Lameda kendi isteiyle emekli oldu. Pdvsa'nn bana
Luzardo Parro getirilince, CTV'ye bal alanlar protestoya balad.
New York City'de yaplan toplantda, demokrasi ve Gney
Amerika uzmanlar, "Hugo Chavez istifa etmeli ve bir gei hkmeti
kurulmal" kararnda birletiler. Toplantda yer alan, Chavez
dneminden nce Planlama Bakanl yapm, Harvard niversitesi
Profesr Ricardo Hausmann, "Gncel bunalmn almasnn
[425]
olanakl tek zm, Chavez'in ynetimden ayrlmasdr" dedi.
Chavez'in iileri ve Adalet Bakan Luis Miquilena grevinden
ayrld ve adamlarn da ekti. Miquilena'nn yerine Rodriguez Chacin
atand. Yksek yarg'daki Miquilenann grevlendirdii yarglar bu
gelime zerine bakan eletirmeye baladlar. Venezuelal
subaylar ABD'ye bavurdu ve darbeyi desteklemesini istedi.
ABD Dileri Chavez'i demokratik yoldan kma diye
uyarrken, Dileri szcs Richard Boucher de muhalefetin
demokratik kurallara uymas gerektiini aklad. Muhalefet Chavez'e
424

Kim Alphandary, Narco News Bulletin, Feb. 20, 2002. narconews.

com/index.html
425
K. Alphandary, a.g.y.

referanduma gitme ars yapt. Chavez bunu reddederken, grev

sresinin yarsnda olduunu ancak 2004'de seime gideceini
aklad.
Muhalefet Yksek Yarg'ya bavurarak Chavez'in akli
dengesinin bakanlk grevini srdrmesine engel olduunu,
grevden alnmas gerektiini belirtti. Muhalif subay Amiral Carlos
Molina, ABD Askeri ataesi ile grt.
Nisan
2002:
NED-IRI-ND1-CIPE-AFL-CIO
tarafndan
desteklenen yerli "sivil" konsorsiyum rgt ACCJ, 10 Nisan'da
muhalefetin katlaca "temel siyasal haklarn korunmas" konferans
dzenleneceini aklad. Konferansn bakanln iadam
rgtn Fedecamaras'n bakan Pedro Carmona yapacakt.

PERU, VENEZUELA, AZERBAYCAN VE

TRKYE'DE OLANLAR BRBRNN KOPYASI MI?
10 Nisan 2002: OPEC Genel Sekreteri Ali Rodriguez,
Viyana'dan Chavez'i telefonla arad ve dikkatli olmasn, ABD'nin
Libya ile Irak'n yeni petrol ambargosu planladn ileri srerek bir
darbe giriiminde bulunacan bildirdi.
11 Nisan 2002: Konsorsiyum konferans iptal etmiti. ki parti,
sendika konfederasyonu ve "sivil" toplum rgtlerinin gstericileri
Bakanlk
sarayna
dayandlar.
Bakan
Chavez,
ordunun
Caracas'daki 3. birliine talimat vererek 30 tankla sarayn
korunmasn istedi. Genel Kurmay Bakan Lucas Rincon, bu emri
durdurdu ve yalnzca yedi tank yollad. Hkmeti destekleyen halk,
rgtl muhalefetle kar karya geldi. IRI tarafndan imaj tasarm
yaplan Belediye Bakan Pena'nn iki adam atee balad. Karlkl
atma kt. Her iki taraftan 18 kii ld. ABD ynetimi bunu
"Chavez'in adamlar halka ate aarak ldrd" biiminde yanstt.
Pedro Carmano ve konsorsiyumun rgtledii teki "sivil" muhalifler,
Gustavo Cisneros'un televizyon binasnda topland.
Venezuela aklarndaki bir gemi, kyya daha da yaklat.
Chavez ve yanndakiler radardan durumu izliyorlard. Gemiden bir
helikopterin kalkp, dolatktan sonra yeniden gemiye dndn ve
ayn zamanda Venezuela'nn kuzeyinden kimlii bilinmeyen bir
[426]
uan da snr getiini grdler.
Amiral Hector Ramirez, bir grup subayla televizyona kt ve
Bakan Chavez'in bir diktatr olduunu ve derhal istifa etmesi
gerektiini bildirdi.
12 Nisan 2002: Venezuela Genel Kurmay binasnn nnden
hareket eden tanklar bakanlk binasn sard. ABD askeri misyonu
tanklar izlemekle yetindi. Bakan Hugo Chavez Frias ve Beinci
426

Chavez'in rportajda aklamasndan: "Hugo Chavez discusses Venezuelan

coup" CNN, May 4, 2002 Posted: 5:56 PM EDT (2156 GMT)

Cumhuriyet Partisi meclis grubu bakan Juan Barreto, bakanlk

saraynda gzaltna alnd.
adamlar rgt Fedecamaras'n bakan Pedro Carmona
bakanlk koltuuna oturdu ve bir danma kurulu oluturdu.
Danma listesinde muhalefet partilerinin yetkilileri, CTV bakan
Carlos Ortega ve NED ile ilikide olan birok kii bulunuyordu.
[427]

George Bush ynetimi darbeyi destekliyordu.

Dileri
Bakanl Bat Yarm Kre'den sorumlu Bakan yardmcs Otto Reich,
elilerle yapt grmede "Hkmeti desteklemeliyiz," dedi. IRI
bakan George Folsom darbeyi destekleyen bir aklama yapt:
"Dn gece, sivil toplumun her kesimince ynetilen Venezuela halk
lkelerindeki demokrasiyi korumak zere ayaa kalkmtr. ACCJ,
NED'e bir "e-mail" gndererek "Bu bir askeri darbe deildir," diyordu.
Chavez'in istifa ettii medyada yaynlanmaya balad. Yeni
Bakan Carmona kabinesi kararlar aklad. zetle: Parlamento,
yeni seimlerin yaplaca Aralk 2002'ye dek kapatlmtr. Bakanlk
seimi en ge bir yl iinde yaplacaktr. Chavez tarafndan
deitirilen 1999 Anayasas yeniden yrrle konulmu ve iki
meclisli dzene dnlecektir. Chavez dneminde getirilen ve iktisad
denetim altnda tutan 49 yasa iptal edilmitir. Psva'nn eski bakan
General Guaicaipuro Lameda, yeniden grevine getirilmitir. Yksek
Yarg Kurumu'ndaki yarglarn grevlerine son verilmitir.
ABD'de Akev szcs ARI Fleischer'in aklamasyla darbeyi
onaylad. Bush Jr.'a gre, btn su Chavez'deydi: Chavez, bar
gsterileri
bastrmak
iin
halka
ate
atrm,
olaylarn
yaynlanmasna engel olmutu. ABD'ye gre, "Venezuela halk
[428]
hkmeti deitirmiti."
ABD ynetimi ve bata NY Times ile The Washington Post,
Wall Street Journal olmak zere ABD federal devletinin merkez yayn
organlar, darbenin darbe olduunu rtmek zere Chavez aleyhinde
yayna balad. ABD, darbeyi demokratikletirirken, Gney Amerika
lkeleri darbeyi knamaya ve Venezuela halk da bakanlk sarayn
sarmaya balad.
13 Nisan 2002: Halk geceyi bakanlk saraynn evresinde
geirmiti. Giderek daha byk kitleler darbeyi knamaya balad.
Hugo Chavez' in kz, bir televizyona karak, babasnn istifa
etmediini, grevini brakmadn aklad. Oyun birden bozulmaya
balamt. stifa yalanyla kitlelerden gizlenen sivil-asker darbesinin
yz ortaya kyordu. Halk, Chavez lehinde gsterilere balad.
Bunun zerine ABD elisi Charles Shapiro, Carmona ile grt ve
parlamentonun kapatlmamasn istedi.
427

Peter Hakim, The World; Democracy And U.S. Credibility, NY Times, April
21, 2002.
428
Scott wilson, "Venezuela Military Says Chavez is Ousted"
The
Washington Post ,April13,2002,p.A1.

Halk parlamento binas nnde ylmt. Venezuela

ordusunda darbecilerin etkisi zayflyordu. Ve sonunda Venezuela
ordusu birlikleri parlamento binasn sard. adamlar rgtnn
[429]
bakan Carmona bakanl braktn aklad.

ADAM BAI 100.000 DOLARLA DARBE

Sivil-Asker darbesinin asker kanadndan Amiral Carlos Molina
ve Yzb. Pedro Soto ABD'ye katlar. Soto ve Molina'nn Miami'deki
bir bankadan yzer bin dolar ektikleri daha sonra ortaya kacakt.
Darbeciler, Bush ynetiminin adamlaryla bulutular. Pedro Soto da
Haziran'da Miami'de gmen brosuna siyasi iltica isteminde
[430]
bulunacakt.
Dnyaya demokrasi ihra eden NED'in darbenin tersine
dnmesi zerine, tavr hemen deiti. Darbeden gn sonra NED
Bakan Cari Gershman, darbecileri destekleyen IRI Bakan
Folsom'u azarlyordu. NED'in Venezuela'daki orta ACCJ'nin
bakan Carlos Ponce ise ilerin ters gittiini anlar anlamaz NED'e
yeni bir elmek gndererek "darbe yasaddr" diye yazyordu. Oysa
Pnce, ok nceleri, darbe neren eski askerlerin rgt FIM (Frente
nstiucional Militar)'in de muhalif toplantlarna alnmasnda srar
etmiti.
Dnyadan esen yel ve Venezuela ordusuyla halkn Chavez'i
desteklemesi zerine, asker-sivil darbesinin darbe olmadn,
Venezuela halknn hkmeti deitirdii ileri sren ABD ynetimi de
[431]
demokrasiye balln gstermeye balad.
ABD Dileri
Bakan Colin Powell, 18 Nisan'da, OAS (Organization of American
States)'da yapt aklamada, darbelerin gemite kaldn,
demokrasinin korunmas gerektiini aklyor ve "Hibir ynetim
[432]
halknn zgrln kstlayamaz" demekten de geri kalmyordu.
Ama en ilgin aklama demokrasi ihracats NED'den geldi. NED'in
Gney Amerika sorumlusu Sabatini yaptklarn yle savunuyordu:
"unu nemle anmsamaldr ki, lkelerindeki zor siyasal
koullarda kendi balarna hareket eden bamsz gruplardr.
NED'in bu gruplarla yrtt projeler ise (yalnzca) teknik
429

Mahmoud Gudarzi, "We Know What a Coup Looks Like" CAQ, Number 73,
Summer 2002, s. 32.
430
"Bush Officials Met With the Venezuelan's Who Ousted Leader (Bush'un
grevlileri lideri deviren Venezuelallarla grt)" NY Times, April 16, 2002. ' elmek: e-mail; @: kanatl 'a' (Dilbilimci H.Kl'dan alnmtr.)
431
Chrstopher Marqus, "Bush Says Goals for Chavez Must Be Democracy and
Unity" NY Times, April 19, 2002
432
Remarks of the Secretary of State, Colin L. Powell to the Special Session of
tte General Assembly of the Organization of American States, April 18, 2002,
7:15 p.m. U.S. Department Of State Office of the Spokesman, For Immediate
Release 2002/347

yardm ve eitimi kapsayan zel programlardr."

NED szcs son derece hakldr. zel program baka,
ynlendirme ileri bakadr. Hem kim karr ki, NED'den para alan
"sivil" toplumculara, ad stnde bamsz ve balantsz "sivil" dir
onlar. Ne var ki, Sabatini, bu balantszl bir anda unutup, zel
projeci sivillerini savunmaktan geri kalmyor:
"unu anmsamak nemlidir ki, bu gruplar (Carmona)
kabinesine
ve
danma
konseyine
alndklarnda,
televizyonlardan duyduklar gibi Chavez'in kendi isteiyle
istifa ettiine inanmaktaydlar."

SVL-ASKER DARBESNE NED AI'NIN DOLARLI

KATKILARI
Bu olaylarda artc olan ya da allagelmiin dnda
gerekleen sa-sol-iadam-ii sendikas ittifakdr. Bunlarn
arasna askerleri koymaya gerek yok. nk askerler, belli ki, biraz
dolar karl, biraz da dikta hevesiyle darbenin vurucu gc olarak
kullanlmlardr. Elbette ABD'nin emrindeki Venezuelal subaylarn
darbe sonras ilevi, ABD ak-piyasaclaryla ierde egemenlikleri
sarslm ibirliki patronlarn siyasal iktidarnn gvenliini salamak
olacakt.
Allmam ittifakn derinliklerini grmek iin byk aba
gstermeye gerek yoktur; NED'in gdmnde kurulan rmcek
ann "sivil" ilmiklerinde, darbe ortamnn rgtleyicilerinin dolarl
ilikilerine bakmak yeterli olabilir. bret-i Trkiye iin rtl ileri bir
yana brakp, NED ve bal rgtlerinin resmi paral ilerini, her
satrda Trkiye'yi
anmsayarak, NED resmi
raporlarndan
zetleyelim:
1993: Amerikal iadamlarnn rgt CPE, Venezuelal
iadamlarnn rgtleri iin alyor ve "Good News" Information
Agency ad altnda kurulan rgtle, TV, radyo, basn ve kampanya
eitimi iin 205.000 dolarlk proje balatlyor.
1994: Agrupacion Pro-Calidad de Vida (APCV) adl sivil
rgte 45.000 dolar veriliyor ve yolsuzlukla savam iin atlyeler
kuruluyor, memurlar rgtleniyor, basn, radyo ve televizyon
kampanyas balatlyor. Association Civil Nuevo Amenecer rgtne
40.000 dolar verilerek, Belediye grevlileri ve yerel "sivil" nderler
eitiliyor. CPE tarafndan, CONSECOMERCIO adl iadamlar
rgtne 67.238 dolar rgtlenme ve a oluturulmas iin 67.238
dolar veriliyor. Centro al Servicio de la Accion Popular (CSAP)'a
rgtlenme ve rgt yneticisi yetitirmesi iin 50.000 dolar veriliyor.
IRI, NED'den ald 111.975 dolarla Fundacion Pensamiento y
Accion (FPA) adl vakf araclyla atlyeler oluturup, akademisyen
ve siyasilere iktisadi reform eitimi vermeye balyor.
1995:

CPE,

gazetecileri

eitmek

iin

26.895

dolarlk

toplantlar rgtlyor. CSAP' a 40.000 dolar verilerek "yerel ynetim"

almalar ilerletiliyor. Yeni kurulan ve kurulmakta olan sivil an
egdm iin Association Civil para el Desarrolo Social (Nuevo
Amenecer)'e 40.000 dolar, yolsuzluk kampanyas iin APCV'ye
55.100 dolar veriliyor. IRI, 105.967 dolarla FPA adl vakfla
demokrasi eitimini srdryor. Devreye ND1 giriyor ve 1995
seimlerine ynelik olarak oluturulan Escuelo de Vecinos (Komular
Okulu/ EV) rgtyle almaya balyor. EV'e ayrca 32.000 dolar
kampanya paras veriliyor.
1996. CONSECOMERCIO'ya, yerel ynetim iin Nuevo
Amenecer'e 40.000 dolar, ACV'ye 61.556 dolar veriliyor. IRI FPA ile
genlik rgtlenmesine balamak zere 199.888 dolar harcyor. NDI,
92.764 dolarla, 1998 seimleri iin EV ile almaya balyor.
1997: Sendikalar iin devreye ACILS giriyor ve 72.250 dolarlk
projeyle Venezuela i Konfederasyonu ile birlikte zelletirme,
iktisadi yeniden rgtlenme seminerlerine balyor. CPE, Venezuela
radyo ve televizyonlarndan 30 eleman iktisadi reformlar konusunda
eitiyor (17.545 dolar). Yerel ynetim ve adliye dzenlenmesi iin
Nuevo Amenecer (Yeni afak)'e, 47.000 dolar veriliyor. Ayrca
Consititution Activa (Etkin Anayasa) ile Venezuela'nn 4 blgesinde
yerel adalet nderleri eitimi iin 50.649 dolarlk alma yaplyor.
1998: rmcek A geniliyor. ACILS Venezuela Ulusal i
Merkezi'nin sendika nderlerini eitmeye balyor (54.289 dolar).
CPE, CEDICE (Center for Dissemination of Economic Information)
ve CONSECOMERCIO ile Venezuela parlamentosunun yasama
ilerine ynelik propagandaya balyor (67.655 dolar). CESAP'a
57.990 dolar verilerek yerel ynetimi glendirme ileri
"desantralizasyon" yani merkezi ynetimin zayflatlmas
projesine dntrlyor. Asociation Civil Primero Justicia (ACPJ/
nce Adalet Sivil rgt), herkese adalet kampanyas iin 58.800
dolar alyor. Nuevo Amenecer (Yeni afak)'a Zulia eyaletinde
kampanya iin 55.000 dolar veriliyor. IRI, en byk pay alarak,
Venezuela genliini rgtlemeyi FPA ile srdryor (150.799 dolar).
ND1 seim kampanyalarna ynelik olarak kurulan Queremos Eiegir
adl "sivil" rgte 118.901 dolar aktaryor. APCL yllk alann
ardndan "Ahlak ve yi Yurttalk iin Ulusal Enstit" rgtn kurmak
iin 45.000 dolar alyor. Venezuela sivil rgtlerini egdm altna
alabilmek iin Sinergia adl merkez kuruluyor (47.900 dolar). Ama
halk oyunu (%96) Chavez'e veriyor.
1999: Bte byyor. ACILS CTV (Venezuela ileri Merkezi)
ile blgesel seim komiteleri rgtlenmesi, radyo ve yayn eitimi iin
246.926 dolar, CPE, yerel ve ulusal forumlar iin 87.626 dolar;
CESAP, siyaset forumlar iin 70.000 dolar; Neuvo Amenecer (Yeni
afak), Zulia eyaletinde adalet kampanyas iin 65.000 dolar; IRI,
FPJ ile 20 niversitede genlik toplantlar ve eitimi iin 194.521
dolar; IRI; siyasal partilerde eitim ve rgtlenme iin 292.297 dolar;
APCV, ahlak kampanyas iin 40.000 dolar; sivil egdmc

Sinergia, 55.000 dolar alyor.

2000- CPE ve CEDICE kacak yasalar etkilemek iin
alyor (56.000 dolar. Fundacion Momento de la Gente (FMG),
Temmuz 2000'de yaplacak seimlere ynelik kuku uyandracak bir
biimde "effaflk" kampanyas balatyor (41.747 dolar). IRI; genlik
rgt Fundacion Participacion Juvenil (FPJ/ Genlik Katlm
[433]
Vakf)
iin 50.000 dolar veriyor. artk, yerel zerklik aamasna
ulamtr. Bunun iin oluturulan PRODEL rgtne 50.000 dolar
veriliyor.
Bunca abadan ve bunca masraftan sonra bile seimleri
Chavez kazannca,"sivil a" ile rtl Amerikan a yan yana gelip
askerleri buluturdu ve darbe yapld. Yapld da ne oldu? Halk,
Chavez'e destek kt ve darbecileri indirdi. Ne ki, NED ve ibirliki
siviller iin ardn brakmamaya kararllar. Darbeyi yenilemek iin
"erken seim arlarna" hemen baladlar.

PERU-VENEZUELA-TRKYE
Buraya dek olanlarla Peru'da olanlar arasnda fazlaca fark
yok! Hatta Azerbaycan'da olanlar da ayndr.nk ABD'nin eski
operatrleri
ktalara
demokrasi
iinde
liberallik
getirmeye
kararldrlar. Bir Pentagon grevlisinin The Washington Post'a
"Venezuela'da darbe olurken ABD ataesinin Venezuela askeri
ssnde ne ii var?" diyerek aa vurduu gibi, asker-sivil
eteleriyle demokrasiye katk koymaya kararldr ABD federal
[434]
ynetimi.
Ne ki, benzerlikler, grld zere, hkmet yneticilerinin
aklnn yetmedii iddialarndan, hkmet partisindeki istifalara ve
iktisad oyunlara dek, bize pek tandk geliyor. Hatta, NED-IRI-CIPENDl-Westminster-Orient
Institute-Konrad
Adenauer
StfitungFriedrrich Ebert Stfitung vs. ile ibirlii yapan "sivil inisiyatif" in
nderlerince, aznlktan iadamlarnca yaplan gsteri arlar,
sekin iadam rgtlerinin raporlarla siyasal yaam deitirme
giriimleri vb.
nemli ayrlklar da yok deil. ABD'nin resmi kasalarndan
para alan NED bal rgtlerinden Trkiye'deki "sivil" atlyecilerin
projelerine aktarlan para, Venezuela'ya verilenle kyaslanacak gibi
deil. Venezuela'dakilere yzbinlerle belirtilen dolar, tekilere
milyonlarla dolar-mark-euro... Ne ki, nemli olan lke yarardr. lke
yararlanacaksa, bundan gocunulmas neden(?), diye soranlar belki
hakldr. yisi mi, biz iyiye yoranlarn yorumlarn izleyelim.
"Bu ilerin sonu nasl olur?" denilirse, bunun yantn Chavez
433

ARI'clarn "katl ve geleceini yarat" kampanyasyla ad benzerlii bir

rastlantdr, diye dnmekten baka are yok.
434
The Washington Post'tan D. Corn, a.g.y.

rneinden alalm. Chavez, ynetimi darbecilerin elinden aldktan

sonra da, karklklar srmektedir. nk toplumda ayrlk
derinletirilmitir. Araya kan ve askeri darbe de girmitir. stelik
karlarn yitirenler, demokrasi adna diyerek, her trl zorlamay
srdreceklerdir. 11 Temmuz 2002'de Chavez'e kar yrye
600.000 kiinin katld ileri srlmekteydi. ok gemeden, 10 Ekim
2002'de bir yry daha dzenlendi. Bu yrye 1,5 milyon kiinin
[435]
katld ileri srlyordu.
Sonraki gelimeler "project democracy"nin ne denli planl bir
atlm yaptn gsterir nitelikteydi. 21 Ekim 2002'de, iadamlar
rgtnn ve sendikann arsyla genel grev ars yapld ve i
yerlerinin % 85'i kepenk indirdi. Bu eylemin hemen ardndan, 14
general ve amiral, anayasann inendiini, sivil direnme hakknn
doduunu ileri srerek Hugo Chavez ynetimine kar ayaklanma
ars yapt. Bu ar zerine "rmcek A" canland; seimlerin
yenilenmesi iin halkoyuna bavurulmasn istedi ve Altamira
[436]
Plaza'da imza kampanyas balatt.
Kargaa arttka silah ticareti de younlamtr. Bir askeri
darbe ya da suikast beklentisi iten ie yaylmaktadr. Bu koullarda
iktisadi dzenlilii ve toplumsal birlii gelitirmek olanakl da
grnmemektedir.
Venezuela'daki kargaay sevinle karlayan Trkiye
medyasna ve sivil(!) rgt yneticilerine dikkat etmek gerekir. Onlar
iki de bir Trk devletinden 'effaflk' istemektedirler. Akllar fikirleri
ABD'yi taklit etmekte olan bu kiilere Venezuela demokratik (!)
darbesindeki CIA payndan bir effaflk rnei vermek yeterli
olacaktr.
ABD'nde FOIA (Freedom of Information Act / Bilgi Edinme
zgrl) yasasna dayanan Jeremy Bigwood, "Agency Release
Panel - Office of Information Services -CIA" blmne bavurarak
Venezuela rgtlerinden SUMATE ile ilgili kaytlarn aklanmasn
ister. Kurum yrtme sekreteri Robert T. Herman imzal yant
effafla son derece uygundur: "..bavurunuzu inceledik ve Agency
kaytlarn varln ne teyit etmektedir ne de inkr etmektedir.
[437]
Bavurunuz reddedilmitir. "
Bu tr yant savunacak olanlara hemen anmsatmakta yarar
var. Bigwood bulank suda balk avlamak niyetiyle bavurmam ve
dilekesine CIPE'nin Venezuela kargaasn yaratma sivil(!) rgtlere
verdii paralarn listesini de eklemitir.
Venezuela dersinin en nemli yan, bir yandan uluslararas
bara hizmet edip, bamsz ulusal devlet tavr gsterirken, te
435

Dennis Small, "Venezuela: It's The Economy, 'Chico'" EIR, Nov. 1, 2002.
New Rebellion Builds in Venezuela" EIR, Nov. 1, 2002.
437
Central Intelligence Agency'nin Mr. Jeremy Bigwood'a yazd 24 dec. 2003
tarihli mektup.
436

yandan iktisadn yabancnn gdmne ve serbest piyasa

oyuncularna kaptrnca ve de stelik askeri merkezlerinde yabanc
subaylara yer yurt verince, ne yaparsan yap, bann beladan
kurtulmayaca gereinin hep gre geldiimiz rneklerinden biridir.
stersen petrol lkesi ol! ler iyi gidiyor derken, demokratik
muhalefet rtsne nce kargaa balatlr, kargaay nlemek iin
disipline gereksinim duyulur, demokrasi talepleri ve iadamlarnn, id piyasa oyuncularnn karlar i ie geer, sonra da byk bir
olaslkla kim vurduya gidilir.
te yandan ABD mparatorluu, Ortadou'da etin ilere
girmeye hazrlanrken, yle bamsz tavrlara da pek tahamml
etmeye niyetli grlmyor. imdi Venezuela rneinden, Trkiye'ye
dnebilir ve bir ders karabiliriz, insan haklar bahanesiyle
devletlerin iilerine silahla da olsa karlmasn savunanlar,
Trkiye'de ok etkin konumdadrlar. Hatta bir szde "sivil" ama eski
devlet grevlilerinin grev ald vakf var ki, o devlet televizyonunda
her akam bilgilendirme olana elde etmi grlyor. Bu g
nereden geliyor, biraz incelemeye deer.
Yabanc bir lkede olanlar, iyi ki, bizim lkemizde olmuyor
anlayyla okumak rahatlatc olabilir. Ne ki, Venezuela yerine
'Trkiye' adn ve iadamlar, genlik, sendika rgtleri yerine
Trkiye'deki benzerlerini, Venezuelallar yerine Trkiye'deki sivil(!)
yneticilerin adlarn koyarak okuduumuzda "yi ki! " demek
olanakszlaacaktr.
Venezuela gelimelerinden mutlu olan "sivil" rgtlerinse bu
ileri Trkiye'de ne zaman baaracaz, diye hayflanacaklarn
sanmak da yanltr. Venezuela'da bu sivil darbecilere kar kmakta
olan halkn ayaklanmas gereklemeseydi, her ey sessizlik iinde
olup bitecekti. Tpk Trkiye'de olduu gibi; sessizce ve derinden.
Arada bir Soros'un Ekim 2002 de, New York'ta grt T.C
Dileri Bakan Abdullah Gl'e "ok iyi yoldasnz, Trkiye'ye gelip
yatrm yapacam" diyerek verdii "Philantrophic" desteklerle
[438]
ilerleyecektir.
Gelimeler ne yazk ki, Venezuela Devlet Savcs Danilo
Anderson'un bombayla ldrlmesi gereiyle bile duracaa
benzemiyor. nk ABD, demokrasi iin her trl giriimde
bulunmay ilke edinmitir. ster silahl-silahsz darbelerle, ister
demokratik kargaa yaratlmasyla ve, ister koalisyonlar oluturup
dorudan igallere giriip yakp ykmayla olsun ama ne olursa olsun
ele geirmektir. Hele petrol varsa iin ucu suikastlere dek gider!

438

"Dervi'in vgs" Asm Asyal, Yeni Asya, 13 Ekim 2003.

AMERKA'DA CFR TRKYE'DE TESEV M?

"Houhanissian (ULA Unu.) soykrm
dersine balamadan nce arkadalarn
tantt: Yunanistan'dan Yeranis Hasiots.
Almanya'dan Prof .V.Joifgang Vieperman
Almanya'nn II. Dnya Sava'nda Trkler
tarafndan gerekletirilen soykrmdaki
pay nedeniyle Ermenilerden zr diledi.
(..) Osmanl mparatorluu'nda alan
Alman
subaylarn
ayn
soykrm
politikalarn
daha
sonra
Yahudi
katliamnda
uyguladklarn
anlatt."
Armenian Neuos, Nisan 2001.

IBRD (Uluslararas Yeniden Yaplanma ve Kalknma Bankas /

Dnya Bankas)'nin 25 Bakan yardmcsndan biri olan ve yaklak
30 yldr Washington'da alan T.C uyruklu Kemal Dervi, Trkiye'ye
kurtarc olarak getirildi ve iktisat ynetimi kendisine devredildi.
Medya, Dervi'in ne denli byk bir adam olduunu anlatmaya
[439]
koyuldu. Dervi'in 23 yl nce de Ecevit'e yardma gelmiti.
ABD
ynetimi, Bykelileri araclyla Babakan ve yardmclarndan bu
kiiyi siyasal olarak desteklemelerini istedi. Para piyasas bunalm
giderek siyasal dzen bunalm olarak gsterilmeye baland. Trkiye
bir bakma keye sktrlm oldu.
Medya, derhal konumunu alarak Trkiye Cumhuriyeti rejiminin
kn ilan etti ve iktisadi bunalm tarihsel ve siyasal bunalma
dntrd. Kemal Dervi, ABD'ye gitti ve arkasndaki ABD desteini
gsterdi. Ritz Carlton Oteli'ndeki salon toplantsna, ABD'nin
Savunma Bakan Yardmcs Paul D. Wolfowitz, geldi. Bakanlarn
eski gvenlik danmanlarndan ve Endonezya operasyonlarnn nl
Bykelisi Wolfowitz, her Amerikal yneticinin yapt gibi, Trkleri
mutlu etmek iin konutu. Atatrk' vdkten sonra, sz Kore'de
savaan Trk askerine, oradan da ncirlik ssnn Irak Devlet
[440]
Bakan'n devirme operasyonundaki nemine getirdi.
Bor
parann yeil nn karl gsteriliyordu. Wolfowitz, "Kemal
Dervi, benim arkadamdr ve para ilerini ok iyi bilen bir

439

Trkiye'nin sanayileme planlarnn nn kesecek bir IBRD paketini

cebinden kardndan, Attila ilhan'dan baka sz eden olmad.
440
Tim Shorrock, "Paul Wolfowitz, Reagan's man in Indonesia, is Back at the
Pentagon" Foreign Policy n Focus, Feb. 2001 www.foreignpolicy_infocus.org

[441]

memurdur," dedi ve salondaki Trk uyruklulardan alk ald.

Dervi'in kimin seimi olduu henz anlalabilmi deil. Onu
Trkiyeyi ynetenler mi seti? Yoksa ABD mi?

Trkiye'de devlete ait her eyin alm-satm ilerinin yasal ve

siyasal tabannn, bir ay iinde, 15 Nisan 2002'ye dek hazrlanaca
szleri verildi. Piyasa bu sze aldr bile etmedi. Milli parann deeri
hzl dn srdrd. Mallar giderek kelepirleiyordu.
Avrupa
Birlii'ne
"Ulusal
program"
adn
verdikleri
taahhtname sunuldu. Babakan Yardmcs, durumu zetledi;
"Cumhuriyetin lafziyle ayakta duran nice saltanat yerle yeksan
olacaktr!
Kimse bu "nice saltanatn" hangi kurumlar ierdiini sormad.
[442]
Trkiye'nin insanlar can derdine dmt.
Kemal Dervi'in bir
kokteylde, bir generale "Barts yasa"ndan sz ettii, CNN
orta Doan Medya'nn nl kalemi Erturul zkk tarafndan
[443]
akland.
Trkiye Odalar ve Borsalar Birlii (TOBB) duruma el koydu ve
TBMM'ye bir "muhtra" vererek, bata partiler yasas olmak zere
birok yasann derhal deitirilmesini istedi. Yllardr ABD
ynetimlerince hazrlanan Din Hrriyeti ve nsan Haklar raporlarnda
sz edilen yasa deiiklii talepleri, keye skan Trkiye
Cumhuriyeti'nin nne konuluverdi. Ne de olsa, "kurtulu" iin
yeniden siyasal yaplanma gerekiyordu. Bunun byle olmasn,
TESAV yneticisi Erol Tuncer de istiyor ve isteini Avrupa Birlii'nin,
ABD'nin
ve
byk
para
evrelerinin
ortak
talebine
[444]
dayandryordu.
Sz konusu olan salt partiler yasas myd? Bu sorunun yant
ayn gn verilmeye baland. Yunanistan Dileri Bakan Yorgo
Papandreu da Trkiye'ye geldi. Medya tarafndan byk barsever
olarak pohpohlanan Yunanistan Dileri Bakan, Trkiye'ye bar
ubuu uzatyor ve kant olarak da Yunanistan'n savunma
harcamalarn ksacan belirtiyordu.
441

Paul Wolfowitz: Endonezya eski B. Eli, CFR (D likiler Konseyi) yesi,

Bilderberg yesi, NED ynetim kurulu yesi (Ocak 2001'e kadar)
442
ANAP
Grup
Toplants'nda
konuma,
20
Mart
2001
.anap.org.tr/anap/genelbaskanlar/ YILMAZ/grup/2001-03-20grup.htm
443
Erturul zkk, "Askerli yemekteki trban sohbeti" Hrriyet, 23 Mart 2001
444
Bat'dan gelen isteklere direnen evrelerin mevzilerine ynelen bu talebin,
para piyasas kntsne denk gelmesi ne ilgin. TESAV Bakan Erol
Tuncer, kurtuluun yeniden yaplanma (Reconstruction) ile mmkn olduunu
"Kurtulu" baln att yazsnda dile getirdi: "Yaadmz bunalmlarn
kkeninde siyasal sorunlarn var olduu, o nedenle ncelikle siyasal
yaplanmamzn yenilenmesi gerektii konusunda geni bir fikir birlii olumakta.
Bu, yalnzca i kamuoyuna zg bir fikir birlii deil. D dnyann da -AB ve
ABD'den uluslararas finans evrelerine kadar uzanan geni bir erevede - ayn
gr paylamakta olduu grlyor." Radikal, 14 Nisan 2001.

Trkiye de yle yapmalyd! Ancak, kendi lkelerini unutan

aydnlar, Papandreu'ya, u sorular sormuyorlard:
"Yunanistan, Trkiye'den ayrlk PKKy desteklemi
olduu iin, diplomatik olsa bile, bir ufak zr dilemi miydi?
Papandreu, Atina ynetiminin PKK Bakan'na kol kanat
germesinden
sonra
stanbul'da
yaklarak
ldrlen
insanlarmz anmsyor muydu? Yunanistan'da, 9 Eyll'
"Kk Asya" nn Trkler tarafndan igali olarak matemle
[445]
anmaktan
vazgeilmi
miydi?
Papandreu,
Lozan
anlamasna ve ada halklarnn direnmelerine karn, adalar
silahlandrmay ve S-300 fzelerini konulandrmay yanl m
buluyordu?
Bir olaslk daha var, Helen Dileri Bakan, RAND tarafndan
hazrlanan NATO Yaylma Raporu'nu doru drst okumu olabilir.
Bu arada, ABD'yi oluturan 52 devletten, Kaliforniya, Arkansas ve
Maryland devletlerinde, Helen kkenlilerin de desteiyle, Trklerin
Ermenilere soykrm uygulad karar altna alnd. Trkiye
Cumhuriyeti'ni ynetenlerden ses kmad. ABD bakanna yardm
isteyen bir mektup bile yazlmad.
Kriz ardndan testler balad. Trkiye'de kendiliinden gibi
grnen protesto yryleri iddete evirilmeye, Konya'dan
balamak zere ie "AIlah"n ad kartrlmaya, stanbul'da Cuma
namaznn ardndan ucu "Din Hrriyeti" ne dayandrldktan sonra,
gvenlik gleriyle atmaya dntrld.

OXLEY VE "ESK DMAN YEN DOST"

BRADEMAS
Bu olaylar srerken, konuklar da birer birer gelmeye balad.
ABD Temsilciler Meclisi yesi Michael Oxley, ABD Bykelisi
Kobert Pearson, Kemal Dervi ve Hazine Mstear Faik ztrak ile
Bilkent niversitesi'nde akam yemeine oturdu. Gizlilik, ekingenlik,
yanl anlalma gibi kayglar tamadan, medyann gz nnde
yemek yeme zgrln tattlar. Trkiye Cumhuriyeti'nin bakan ve
hazine sorumlusu, dilerinin katlmad bir toplantda, bir yabanc
devletin elisi ve temsilcisiyle buluabiliyordu.
Oxley, ABD'deki CFR (D likiler Konseyi) sekinler kulb
yesidir. Asl nn 'Irangate' olarak bilinen soruturmada yapmtr.
Irangate rtl operasyonunu bir kez daha anmsayalm: ABD,
Amerika'dan devirdii adamlarn peine diktatr Somoza artklarn
katarak Contra denen terrist rgtle Nikaragua ynetimini ykmaya
445

2004 yl balarndaysa durum yeni bir boyut kazand. Kbrs Trk taraf
teslime zorlanrken, Kbrs Helen tarafnda 14 Eyll (Yunan kuvvetlerinin
1922'de Bandrma'da denize dkld gn) "Helen soykrm" gn
olarak anlma karar anlyordu.

almaktadr. Bu operasyonu, NED'in de yer ald yalan

propagandasyla kargaa yaratarak (destabilisation) destekler. CIA,
Nikaragua
Contra'lara
alnan
silahlarn
paralarn,
petrol
eyhlerinden, Brunei Sultan'ndan, Suudlar'dan ve de ran'a srail
stnden roket satndan elde eder. Bu rtl operasyonun en
nemli aktr, Reagan dneminin Dileri Bakan Yardmcs Elliot
Abrams'dr. Oxley, soruturma dneminde Abrams' savunmasyla
nlenir.
Trkiye, Elliot Abrams' bir baka konuda anmsamal.
Abrams, IRFC (ABD Uluslararas Din Hrriyeti Komitesi) yesidir.
IRFC, lkeler hakknda din raporu hazrlyor ve gerekirse o lkelerin
cezalandrlmasn talep ediyor. Trkiye hakknda hazrlanan Din
Hrriyeti raporlar, Merve Kavak'ya, Fazilet Partisi'ne, Necmettin
Erbakan'a, Fethullah Glen'e, Recep Tayyip Erdoan'a sahip kyor
ve Anayasann 24. ve 312. maddelerinin kaldrlmasn istiyordu.
Oxley, yemekte bu ileri, Pearson ile birlikte Kemal Dervi'e peete
stnde anlatt m? Dilerine sormak gerekiyor, ama onlar orada
deillerdi.
NED'in eski patronu, Helen lobisinin gl sesi, TEXACO'nun
CFR'deki adam John Brademas, Kemal Dervi'in ABD Bykelisi
ile ba baa yemeinden bir gn sonra, ikinci figr olarak, stanbul'a
dt. TESEV'ciler, NED'in ynetim kurulu bakanlndan Ocak
2001'de ayrlm olan John Brademas' Boazii niversitesi'nde
Trkiye'ye bir kez daha "demokrasi", "siyasal ahlk" ve "yolsuzlukla
mcadele" dersi vermeye ard. Trkiye, John Brademas' unutmu
olabilir, anmsatalm:
Brademas, Yunan Lobisi'nin has adamlarndandr. ABD
Kongre (1959-1981) yesiydi. 1975'de Trkiye'ye ambargo
uygulanmasn salayan en etkin adamdr. Brademas. 1993'den
balayarak 9 yl boyunca "project democracy" operasyonunun para
kayna NED'in ynetim kurulu bakanln yapt. New York
niversitesi Bakanl (1981-1992) da yapmt Brademas. Clinton'a
yaknlyla da biliniyordu ve Bakann Sanat ve 'Humaniterite
Komitesi' ynetim kurulu bakanln yrtmt. Milliyet'te Sami
Kohen onunla ilgili bu bilgileri verirken, "eski dman yeni dost"
diyerek Trkiye yayn ortamnn ve entelektel dnyann geliimine
[446]
tercman oldu.
Bakann adamlar bu denli aktan davranyorlard artk!
imdi meraklanmamak mmkn m? nk John Brademas ayn
zamanda, Texaco Enerji'den CFR (ABD D ilikiler Konseyi) yesi
ve Sovyet muhaliflerinin Selanik'teki "Demokrasi ve Bar Merkezi"
kurucu direktrdr. Onassis Vakf'nca paras salanan Helen
Mirasn Koruma Cemiyeti (New York niversitesi) ynetim kurulu
yelii grevini Trkiye'ye iletmeyen medyaclara ne demeli?
446

Milliyet, 11 Nisan 2001 3I6

NED'in ve TESEV'in almalarn tam sayfa tantan, onlarn

birer psikolojik propaganda ustalyla anlattklar, Helen karlarn
savunan szlerini Trkiye'ye yayma grevini yerine getiren syleiler
yaynlanyordu.
14 Nisan 2001 tarihli Cumhuriyet'te, kresel demokrasiye
yardmc olunduu dnlm olabilir. Ynlendirici sorulardan
yansyan budur. Brademas'a, "Siz siyasi yaamnz boyunca her
zaman demokrasiye ballnz her frsatta eylemlerinizle ortaya
koymaya altnz.." denilerek bir ambargocunun Kbrs'ta Yunan
tezlerini savunmak iin dolamasnn demokrasi(!) ile balants
gsteriliyordu.
Ayn Brademas, Kbrs'la ilgili Lozan anlamasndan sz
etmiyordu; Kbrs'ta uygulanan katliamlardan da sz etmiyordu. O
Kbrs'tan Trk kuvvetlerinin ekilmesini ve adann NATO'ya, yani
ABD'ye braklmasn istiyordu.
Brademas ve benzeri elemanlar, bu tip propaganday ulusalc
[447]
bir kitleye ulatrabilmek iin can atarlar.
Yoksa, Brademas,
Trkiye ve Trklerin una karar vermesi lazm: Biz demokratik bir
lke mi olcaz yoksa srekli gerileyen, hep Arkadan gelen bir devlet
mi?" diyebilme ortamn bulabilir miydi? Hele karsnda "Mr.
Brademas, siz ve sizin gibiler, bizi ykmaya alan kimse onun
arkasndan bir ekilseniz de biz, size nasl demokrasi kurulurmu bir
gsterelim!" diyen olsayd bu ne denli ftursuz olabilir miydi?

TSAD'DAN AMBARGOCU BRADEMAS'A

RAPOR: MGK KALKSIN..
TESEV genel direktr, eski Bykeli zdem Sanberk, u
John Brademas'a, hazr konu yolsuzluk ve siyasi ahlak "workshop"
ilerinden almken, birka derin devlet konusunu da sorabilirdi.
rnein "Koregate" ya da "Fraser soruturmas" olarak bilinen
Koren CIA - ABD Kongre yeleri - Sun Myung Moon - Tongsun Park
ilikilerini... Bu ilikiler erevesinde Kore'ye Amerikan pirinci sat
karl szdrlan dolarlar ya da kendisi dahil baz Kongre yelerinin
Tongsun Park'dan grdkleri parasal yardmdan yararlanlarn...
NED'in Trkiye partneri TESEV'in koordinatr Sanberk, bunlar
sormusa, John Brademas'tan demokrasi, insan haklar ve bilgi
edinme zgrl adna, eski adyla Robert College, yeni devamyla
Boazii niversitesi'nin rencilerine bu gerekleri de aklamasn
isteyebilirdi. Samberk, T.C devletinin eski bir yurtd temsilcilisi
olarak, Brademas'tan, Amerikanlatrlmak zere ABD'ye yollanacak
olan Trk genlerinden, bu Tongsun Park ile ilikilerde kazanm
447

Leyla Tavanolu, Pazar Konuu - "Eski ABD Temsilciler Meclisi yesi John
mas, Trkiye'deki demokrasiyi deerlendirdi: Siyasi reforma ihtiyacnz var"
Cumhuriyet 15 Nisan 2001 (Koyultmalar Cumhuriyete aittir.)

olduu deneyleri de istekleri arasna ekleyebilirdi.

[448]

TESEV "Genel Direktr" Samberk, Brademas'n dnyay

karteller adna yneten ABD st rgt Trilateral Komisyon yesi
[449]
olduunu da eklese olmaz myd?!
Trkiye'ye ahlk retme
abasnda olanlar, Brademas bakanlndaki NED'in, 1980lerde,
ABD Kongresi fonlarn Fransa'daki "Union Nationale lnterUniversitaire" gibi sa-kanat olarak adlandrlan rgtlere aktardn
da ekleseydiler, Boazii'nin aydnlk genleri, John Brademas'a
zellikle "siyasal ahlk" konusunda, birka soru daha soramazlar
[450]
myd?
Brademas, konferans gndeminde, Trkiye'ye nerdii siyasal
yeniden yaplanmann ayrntlarn bir hafta nce kendisine ak
bilgiler veren ve M.G.K'nn kaldrlmasn isteyen raporun sahibi
TSAD'n temsilcilerinden almt. Brademas'a baar dl
[451]
verilecek mi? Bunu yaknda greceiz.
Yeri gelmiken TSAD'n, TESEV ile birlikte Amerikan
iadamlarnn d lkelerde etkinlik rgtlerinden ve NED bal
ekirdek yaplanmalarndan CIPE'nin "Global partners" listesinde yer
[452]
aldn belirtelim.
Bakann adamlarnn Trkiye kartmasnn ardndan iktisadi
kurtulu program akland. Medya program ve ve bitiremedi.
Kemal Dervi, halka yakn adam grntsn izmeye balad,
ortuyla yollara dt, Demirel'in nl soka, konuan Trkiye'nin
adresi Gniz Sokak'tan geti, glckler datt, taksi srcleriyle
sempati aylar iti.
Ama, ABD yeil yakmad. Bakann Amerika'daki
adamlar konuya aydnlk getirmeye baladlar. nce be
Cumhuriyeti ve alt Demokrat Senatr George Walker Bush Jr.'a bir
mektup yazp, Trkiye'ye yardm etmesini istediler. Onlar Amerikan
Yahudi Kongresi (AJC) izledi. Mektuplarda, Trkiye'nin ne denli
sadk bir yanda olduu, Irak ve Balkanlar operasyonlarnda ABD'ye
ne denli yardmc olduunu belirtip, Bakan'n yreini yumuatmaya
altlar.
448

R. Boettcher with Gordon L. Freedman, Gifts of Deceit (Dolandrcln

dlleri ) Sun Myung Moon Tongsun Park and The Korean Scandal, s. 58, 141,
242, 304 .
449
Brademas'n bu zellii daha sonralar TESEV'in blteninde yer ald. Ne ki,
Trilateral Commission rgtnn ne olduu pek belli edilmedi.
450
Holly Sklar, Trilateralism, s. 100.
451
TUSIAD Washington grevlileri: Srekli Temsilci: Permanent Abdullah
Akyz, D Politika Danman: Soli zel, Haberleme Danman Arzu
Tuncaata Tarmclar. A.T. Tarmclar, ayn zamanda Trkiye iin "lobi" ileri
yapan "Fleishman and Hillard" irketinde almtr." TSAD-us.org - usdoj
gov/criminal/fara/faral st97/INDEX.HTM
452
cpe.or 30.03.04

Yeil k yanmad. Kolay kolay yanmayan bu k, her daim

bir dnn gerei yanmtr. Bakan'n Trkiye'deki demokrasi
operatrlerinden IRI ve NDI'nin "partneri" TESEV'in Ynetim Kurulu
Bakan, Henkel Genel Mdr, Sabanc Holding ve TSAD
ynetim kurulu yesi Can Paker, iin gerek boyutunu ve demokratik
ieriini yineleyiverdi: "Ben Amerika'nn yerine olsam, partiler
yasasnn karlmasn art koarm!"
Bu aklamay yapan kiinin yneticisi olduu TSAD,
Amerika'ya dek gidip eski ambargocu Brademas'a rapor sunarak,
Trkiye M.G.K'nn anayasadan karlmasn, yani kaldrlmasn
isteyen bir rapor sunduktan sonra bu tr aklamalar olaan
karlanmal.

EN SVL, EN GLOBAL PROJEC

Trkiye "sivil" hareketinde hangi ta kaldrsanz altndan
TESEV kyor. TESEV'de hangi projeye ya da ynetim kademesi
olduuna baksanz, iinden eski devlet grevlileri, eski solcular, eski
ve yeni sosyal demokratlar, eski ve yeni iadamlar, byk irketlerin
yeni tr "smart boys" denen, darda ve zellikle Amerika'da eitim
grm, yalar 35-45 arasnda olmasna karn hl "gen" olarak
adlandrlan "profesyonel" yneticileri, trl boydan vakflar, dolarl
akademik projelerin banda yer alan ABD eitimli profesrler
kyor.
Bu
kiiler
sizi
partilere,
irketlere,
paral-parasz
niversitelere, vakflara, hareketlere balyor. TESEV "faaliyet
raporlarnn" hangisinin kapan asanz lkede son n ylda
kotarlan yasal deiiklik tasarlarnn teorik temellerini, belediyelere
merkezden bamszlamay, din-inan hrriyetini, "free market
economy"nin stn yararlarn, dinsel rgtlenme hrriyetinin
nimetlerini anlatan yabanclar ve hatta gemileri Trkiye aleyhine
almalarla bezenmi ABD kongre yelerini, Ermeni soykrm
tasarlarnn szclerini greceksiniz.
Bylesine byk bir yerel a oluturan kuruluun temelinde,
yerli "sivil" kiilerin yepyeni bulularyla karlalnca, ne denli gurur
duyulabilirdi. Oysa "sivil" ad altnda kotarlan, bu an gbeinden
u noktasna, herhangi bir dmnden yurda yaylm projelerine,
kiilerle-rgtleri balama yntemine bakldnda, NED'in, IRI'nin ve
NDI'nin amalar raporlarnn ana maddelerine, rgtlenme ve
rgtleme modellerine neredeyse tpatp uyan bir durumla
karlamak artc olabilirdi.
Ne ki, son altm yl, devletin tm birimlerinde ABD
rgtlenmesini kopyalamann olmazsa olmaz koul olarak kabul
edildii bir dnemdi. Durum byle olunca, baka trlsn, rnein
Trkiye'ye zg bir model kartlmasn beklemek de ok anlamsz.
Trkiye Cumhuriyeti devletinin d politikasna, i yaplanmasna bu
denli yn verebilme yeteneine sahip, NED-NDI-IRI lsnn

parasal kaynaklarndan en byk pay alabilen bu "sivil" rgt daha

[453]
yakndan tanmakta yarar var.
TESEV'in kkleri, Nejat Eczacba'nn 1961'de oluturduu
"Ekonomik ve Sosyal Etdler Konferans Heyeti" ne dayanyor. ABD
bakannn 1983'de, "anti-komnist league" rgtlenmesini, daha
yasal ve daha ak grnml bir "project democracy" operasyonuna
evirmesinden bir yl sonra, tpk ABD'de olduu gibi, akademikdiplomatik-holding-medya-sendika dnyalar bir araya geldi. Boazii
niversitesi Vakf, Anakara niversitesi Siyaset Bilimleri Vakf,
Sosyal Etdler Konferans Vakf nderliinde, 200 kiinin imzasyla
TESEV kuruldu. Bu byk atlmdan sonra Trkiye'de "sivil"
rgtlenme ykseldike ykselecek, yayldka yaylacak ve proje
bana i yapma olanaklarn kefedecekti.

CIPE'NN "PARTNER TESEV YNETENLER

NED'in ekirdek rgt, ABD iadamlarnn dnyaya yaylma
organ CIPE'nin "global partners" olarak adlandrd ortaklarnn
banda ABD Ticaret odas, ABD D lkeler Ticaret Odas, US AID
rgtlerinin yan sra ngiliz lordlarnn ve bankerlerinin parasn
ileten George Soros'un rgt "Open Society Institute" yer alyor.
Yzden fazla rgt "partner" olarak sayan CIPE'nin ortaklar
arasnda, olaan olarak CIA'in souk savan birinci dnem
aygtlarndan RFE / RL (Radio Free Europe / Radio Liberty" de
bulunuyor.
TESEV'in ilk kurucularndan, sonraki ynetim kurulu yesi.
Boazii niversitesi'nin rektr stn Ergder, 6 ubat 1999'da
Beyrut'ta, CPE, EDI (Economic Developement Institute of World
Bank), LCPS (Lebanese Center for Public Studies) tarafndan
dzenlenen, "Think Tanks as Civil Society Catalysts in the MEN A
Region" konferansnda, TESEV kuruluunun Trkiye'deki nemli
[454]
ilevini anlatyordu.
Ergder, para toplama ilerinden, Alman
Stiftung'lar ile TSIAD destekli projelerden sz ederken, bir "think
tank" in para toplamasnn, aratrma yapmasnn, iin ilk adm
olduunu, asl hedef kitlenin ise halk ve politikaclar olduunu
aklyordu.
Ergder'in dedikleri doru kt. TESEV evresine toplad
453

Okuyucuya neri: Youn sayda adlar okunanlar anlalmaz, ilikileri

karmak bir duruma soktuundan, bundan sonraki satrlar okurken, bir b-yk
bo kat alnmas, okunan her kii ya da kurulu adnn birer yuvarlak iine
yazlmas, kii ya da kurulularn okunan ilikilerinin bir izgi ile ili-kilendirilmesi
nerilir.
454
Think Tanks as Civil Societyh Catalysts in the MENA Region: Fulfilling Their
Potential," jointly organized by the Center for Private Enterprise (CPE), the
Economic Development Institute of the VVorld Bank (EDI), and the Lebanese
Center for Policy Studies (LCPS), Beirut, Lebanon, February 6-8, 1999. cipe.ora

teki STK'larla, Alman Stiftung ve Amerikan 'Foundation' rgtlerinin

desteinde gcne g katt. i artk hkmetlere diskur ekmeye
kadar gtrebiliyordu. rnein Trkiye Cumhuriyeti'ne Avrupa'dan
biilen donun paalarna tutunan "sivil" rgtleri yan yana getiren
TESEV'in direktr, eski Bykeli zdem Sanberk, "3 lider
arasnda yaplan bir mutabakat Trkiye'nin mutabakatn yanstmaz.
Sivil toplum rgtlerinin grleri alnmamtr. Hkmet Ulusal
Program noktasnda sivil toplumu dlayp almalarn hasralt
ederse sivil kurulular karsnda bulur" diyerek g gsterisi
yapyordu.
stanbul Taksim Savoy Otel'de buluan 13 "sivil" rgtn,
tehdide vardrdklar olmazsa olmaz koullar, onlarn NED
projelerindeki Amerikan demokrasisi ruhuna da uygun dyordu:
"Ksa vadede Trkiye'nin yapmas gereken reformlarn
banda
toplumsal
rgtlenme,
parti
kapatlmasnn
nlenmesi, MGK'nn yetkilerinin azaltlmas ya da sivil ye
saysnn artrlmas, blgeler aras dengesizliin giderilmesi
geliyor.
Anadilde yayn hakk verilmesi konusunda
[455]
hemfikiriz,"
Bylesine byk hedeflere, nemli yabanc "partner"
ilikileriyle ulalabilirdi elbette. Bu denli nemli ve byk ilikileri
kurabilecek olan bir rgtn ynetiminde halkn, orta tabaka
temsilcilerinin bulunmas ie yaramazd kukusuz. Boazii
niversitesi gibi Amerikan yapm bir kolejin topraklarna yerleen
TESEVin ynetiminde sekinlere yer olabilirdi. Tpk IRI, NDI, CFR,
CSIS gibi Amerikan "think tank" rgtlerinin yapt gibi, TESEV de
Trkiye leinde sekinleri ynetiminde buluturuyor. Ancak arada
bir fark var. Amerikallar kendi aralarndaki temel izgi ayrlklarna
dikkat ederken, yerli "sivil" rgtler bu durumu ayrmsamyor.
Solcusu da sacs da eski anti-komnisti de, eski anti-emperyalisti
de "workshop" ilerinde ve 'sivil' harekette buluuyor.
TESEV ynetiminde nl emekli devlet grevlileri ile
akademisyenleri ve iadamlarn, 'profesyonel' irket yneticilerinin
bulunmas rgtn ne denli "sivil" olduunu gsterecektir. Bu ok
bilinen yneticilerden bazlarn toplumsal konumlaryla birlikte
anmsayalm:
Blent Eczacba: Eczacba Holding sahibi ve ynetim
kurulu bakan., TESEV Bakan. (-1994),
Feyyaz Berker: TEKFEN Holding, Sahibi ve ynetim kurulu
455

Savoy Oteli toplantsnda ortak bildiriyi imzalayanlar: ARI Hareketi, Doa ile
Bar Dernei, Doal Hayat Koruma Dernei, Gl Trkiye Projesi, istanbul
Avrupa Genlik Forumu Dernei, Marmara Grubu Stratejik ve Sosyal
Aratrmalar Vakf, Trkiye ocuklara Yeniden zgrlk Vakf, Trkiye
Ekonomik ve Sosyal Etdler Vakf, Trkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakf,
Yeil Admlar evre Eitim Dernei ARI Blteni. 18-12.

bakan, TESEV kurucu ynetim kurulu yesi (-1994),

Can Paker: Trk Henkel Genel Mdr; TSAD ynetim
kurulu yesi ve siyasal komisyon bakan; Sabanc Holding, 2000
sonras ynetim kurulu yesi; TESEV ynetim kurulu bakan (1998
[456]
sonras.)
zdem Sanberk: T.C Dileri Bakanl: Mstear,
Almanya-spanya Bykeli, Brksel A.B elisi, Londra Bykeli;
Cumhurbakanl danman (zal dnemi), TESEV Direktr
(Nisan 2000).
lter Turan

[457]

: Bilgi niversitesi Rektr.

Necla Zarakol : "Ankara niversitesi iletiim Fakltesinde

renim gren Necla Zarakol, radyo ve televizyon muhabiri olarak
alt. Halen sahibi olduu, halkla ilikiler irketinin yneticisidir.
Sivil toplum aktivisti olarak deiik projelerde almaktadr."
[458]

shak Alaton
: ALARKO Holding y.k.bk; TOSAV d.k.,
TESEV Kurucusu ve y.k..
[459]

Ylmaz Argden
: RAND Graduate Institute'de NATO
bursu ile doktora yapt, Ko Holding ARGE A.'de alt (19781980) ve daha sonra ynetim kurulu bakan oldu. RAND Corp.
Stratejik Analizcisi (1980-1985), Dnya Bankas Kredi Blm
Yneticisi; Babakanlk Ekonomi Badanman (Mesut Ylmaz1991), TESEV kurucu, ynetim kurulu yesi (1994 ve sonras)
[460]

Ouz Babrolu
: Bilkent niversitesi letme Blm
Prof., TESEV kurucusu ve ynetim kurulu yesi.
[461]

Tarhan Erdem
: Doan Medya Genel Koordinatr,
Demokratik Cumhuriyet Program yesi, CHP eski milletvekili, 1980
ncesi Sanayi Bakan, CHP Genel Sekreteri (1999-2000), Erdal
nn'nn 'Yeni Oluum' parti almalar parti tz hazrlaycs
(2000-2001), Radikal Gazetesi ke yazar, TESEV kurucu ynetim
kurulu yesi ve proje yneticisi.
456

Berlin Teknik niversitesi, ABD Columbia niversitesi.

Oberlin College-Ohio/USA, Columbia University, stanbul niversitesi
Siyaset Bilimi Blm "1993'de istanbul niversitesinde retim yelimden
ayrld."
458
sve'te Motola Larovek Teknik niversitesi'ni bitirmesinin ardndan zeyir
Garih'le bir araya gelerek sonradan Trkiye'deki en byk irket topluluklarndan
biri olan Alarko Holding'e dnecek irketi kurmutur. shak Alaton Alarko
Holding'in Ynetim Kurulu Bakanln srdrmektedir.
459
Argden Boazii niversitesi Endstri Mhendislii blmn bitirmitir ve
rektrln "Liderlik" dln almtr. Portrait Dr.Y. Argden, hrderai. Com/
enalish.htm. 04.05.2000
460
Sussex niversite'nde letme Blm, Lancaster niversitesi'nde st
lisans, Pennsylvania niversitesi'nde doktora.
461
T Makine Mhendislii
457

[462]

stn Ergder
: Boazii niversitesi Siyaset Bilimi ve
Uluslararas likiler Dekan (1991-2000) sonra niversite Rektr,
Vehbi Ko Vakf, 3. Sektr Vakf, ECF (European Cultural Fdn. /
Avrupa Kltr Vakf) ynetim kurulu yesi, TESEV- kurucusu ve
ynetim kurulu yesi.
[463]

Nihal nciolu
: Marmara niversitesi Siyaset Bilimi r.
yesi, TESEV ynetim kurulu yesi.
[464]

Mehmet Kabasakal
: SO (st. San.Odas) Genel
Sekreteri, TESAV kurucusu, eski genel direktr ve ynetim kurulu
[465]
yesi, Sosyal Demokrasi Okulu'nda retim yesi
, CHP Parti
Meclisi yesi (2000-2001), CHP Genlik Projesi Komisyonu Bakan.
[466]

Hasan Karaal
: DPT, TETV (Toplumsal ve Ekonomik
Tarih Vakf) kurucusu ve bakan., DSTG (Demokrasi iin Sivil
Toplum Giriim Platformu) kurucusu.
[467]

Deniz M. Kiraza
: Maliye Bakanl, Eczacba Holding
EKOM Genel Mdr, Toplam Kalite Kontrol Mdr.
Alp Orun: Gazeteci, Eczacba Holding Basn Danman.
Anl Seren
ODT r. yesi.

[468]

: stanbul Borsas Genel Bakan. Yardmcs,

[469]

Tavit
Kletavitolu
:
Enternasyonal
Tourism
Investments yneticisi, Trk Turizm Yatrmclar Dernei Bakan
Yardmcs.
Ziya Mezzinolu: Maliye Bakan (e), CHP Milletvekili (e),
Dileri Bakanl Almanya Bykeli (e), TEMAV (Trkiye
Ekonomik ve Mali Aratrma Vakf) ynetim kurulu bakan.
Mete Sayc: NET Holding

[470]

Genel Mdr Yardmcs.

462

Manchester niersitesi, Syracuse niversitesi renim grd.

ODT-Sosyoloji Blm, Ankara niversitesi Siyaset Bilimi Blm
(doktora)
464
Boazii niversitesi, Ankara niversitesi (doktora)
465
Ercan Karaka'n kurduu SODEV ve Taner Berksoy'un kurduu
TSES tarafndan ubat 2000'de kuruldu. reticiler arasnda Bilgi
Burhan
niversitesi elemanlar bulunuyor: Uur Alacakaptan,
463

enatalar,
Taner Berksoy,
Fatmagl
Berktay,
Deniz
Kavukuolu, Yurdakul Fincanc, Aydn Uur. (Derya Sazak, Milliyet 26
ubat 2000)
466
ODT, Wisconsin University
467
stanbul niversitesi, Northeastern University
468
ODT Ekonomi-isatatistik, University of Chicago
469
470

ODT

Mete Sayc daha nce Ankara niversitesi, Swansea University'dedir.. NET

Holding sahibi ibrahim Betil ise ayn zamanda Liberal Parti

[471]

Fikret Toksz
: Marmara Belediyeler Birlii Genel
Sekreteri, Helsinki Yurttalar Dernei, TESEV kurucu ynetim kurulu
yesi ve proje yneticisi.
Gndz Aktan: Emekli, Bykeli,TESEV Genel Direktr
(Temmuz 1998-Nisan 2000)
Kurucularn "sivil" yaama ok balantl katklar, ABD'de
olduu denli geni olmasa da, kmsenecek darlkta da deildir.
WEB kurma ii sabr ister. Bylesine geni bir toplumsal evreyi yan
yana getirmek de bir baar olarak deerlendirilmeli.

TESEV'N DANIMA VE BLM KURULU

"TESEV, kendi uzmanlk alanlarnda en yksek dzeyde
baar elde etmi bu kiileri bnyesinde bulundurmaktan onur
duymaktadr," diyerek oluturduu kadrosuyla, TESEVi bir yandan
akademik dnyaya, bir yandan da NED rgtlenmesine, Georgetown
niversitesinin Hristiyan-Mslman Anlay Merkezi'ne, Dnya
Bankas'na balyor; tpk ABD rgtlerinde olduu gibi, bnyesine
devlet deneyimini, akademik dnyay katyor:
Boazii niversitesi: stn Ergder (rektr, 19912001), Refik Erzan,Ylmaz Esmer, Avadis Hacnlyan, Ayfer
[472]
[473]
Hortasu, Aye nc (Sosyoloji),
evket Pamuk
, Dani
[474]
Rodrik (Columbia Univ.; Harvard JFK; CFR yesi)
, Meral
Korzay, Erdoan Alkin (stanbul niversitesi, B., TEB y.k..,
Sun Myung Moon'un kurduu PWPA Chapter President Turkey),
Murat Sertel.
Bilkent niversitesi : Ouz Babrolu, Metin Heper,
Ali Karaosmanolu.
ODT: Merih Celasun, lhan Tekeli (Tarih Vakf, kurucu
y.k.), Tosun Terziolu (TBTAK Bakan- daha sonra Sabanc
niv. Rektr),
Marmara

niversitesi:

Esra

ayhan,

Hurit

bakandr.
471

Lisans renimin Ankara niversitesinde, st lisans renimini de

Manchester niversitesinde tamamlayan Toksz, yerel ynetimlerde ve sivil
toplum kurulularnda son derece aktif olarak yer almtr." tesev.org
472
Medyada kadn, Medyada stanbul. Medyann toplumsal kimliin
oluumunda etkisi. Kadna kar iddet alyor.
473
Ekonomi ve Ekonomi Tarihi, Sosyolog, Tarm ve tarmsal dnm; tarma
devlet mdahalesi, alyor.
474
Garnati Bankas yneticilerinden Akn ngr Bodrum Yalkavat'ta bir "iderlik
(leadership" okulu at. Okulun danmanln ve Harvard ile egdm Dani
Rodrik salad. Bu okul Boazii niv. tarafndan desteklendi. Capital.com.tr
29Mart 2004

[475]

Gne,
Burak Grbz, Akile Grsoy, Gnay zdoan,
Kemali Saybal, nci Tezcan.
stanbul niversitesi: nal Bozkurt, Nusret Ekin,
Bedii Feyziolu, Ergun zsunay, Gl Gnver Turan, Ali
hsan Karacan, Sait Gran, Blent Berkarda ( eski rektr,
Tarih Vakf kurucusu).
Ankara
Uygur.

niversitesi:

Yavuz

M.

Sabuncu,

Ercan

Ko niversitesi: lter Turan (Bilgi nv.), Atilla Akar,

idem Ktba, Blent Gltekin (Boazii niversitesi
r. ., Toplu Konut ve Kamu Ortakl daresi eski bakan, zal
dnemi; TCMB eski bakan, 1994-1995.) Gebze Teknik Enstits:
Sudi Apak
TESEV'in danmanlar arasnda Sabri Sayar (Georgetown
nv. Turkish Studies Inst. Mdr. ve Christian Mslim Understnading
Center r. yesi, RAND Corporation- raportr, Amerikan-Azeri Tic.
Odas- murahhas ye), Oktay Vural (Florida International
niversitesi-Ulatrma Bakan,
2001-2002),
Baran Tuncer
(Dnya Bankas) gibi ok ynl kiiler bulunuyor.
TESEV yurtdnda da rgtlenmeye nem vermektedir.
Londra'da bir iliki brosu amlar ve bana yerel ynetimlerle ilgili
[476]
kitap yazan Mahmut Aydoan' getirmilerdir.

ELZABETH SHELTON KAMU REFORMU

YOLLARINDA
Son on, onbe yldr, Trkiye'de en etkin yabanc misyonu
sorulacak olsa, Gneydou Anadolu'da yaayan yurttalar,
"A.B.D'nin Adana Konsolosluu" diye yantlarlar. Baz zel tanklar
ve duyarl yurttalar dnda Trkiye'nin geri kalan bu konsoloslarn
adn bile duymamtr. Konsoloslar, aya yanm taz misali lkenin
dousunda dolap durmaktalar. Bayan Konsolos Elizabeth W.
[477]
Shelton
da belediye bakanlarn ok sevmektedir.
"Project
475

Democracy"

operasyonunun

operatrleri

de

NTV'nin Deniz Gke, Asaf Sava Akat Ekonomi programlarna katld. IMF
ikinci bakan Fisher ile yakn arkadaln aklayan CHP eski bakanlarndan
Turan Gnein olu olan Hurit Gne, CHP 2000 Kurultaymda CHP Genel
Bakanl'na aday oldu.
476
Meliha Okur, "Herkes zr dilesin: (..) 51 yllk dostumuz Ishak Alaton,
cumartesi gn neler yaad anlatalm: O gn AK Parti G. Bk. Tayyip Erdoan
grmeler yapyordu. Konuklarndan birisi Mahmut Aydoan'd. (..) O srada
toplantda bulunan gazeteci Aye nal birden .." Milliyet, 31 Austos 2001.
477
U.S. Department of State Key Officers of Foreign Service Posts Guide for
Business
Representatives,
Released:
March
1996;
dosfan.lib.uic.edu/travel/kofficers

belediyeleri ok sevmektedirler. "Yerel ynetimlerin glendirilmesi"

adyla yrtlen ilerin NED hedeflerinde belirtilen "de-centralization"
yani lkelerin merkezi ynetimlerinin etki ve yetkilerinin silinmesi ii,
ordularn klalarna tklmasndan sonra en nemli aamadr. te
kendi devletinin karlarn korumaya kararl olan Elisabeth
Shelton'un belediye merak da bu ilere uygundur. Shelton, uzun
sreli ilikilerinin sonunda skenderun Belediye Bakan Mete Arslan,
anlurfa Belediye Bakan Ahmet Bahvan, Diyarbakr Belediye
Bakan Ahmet Bilgin, Van Belediye Bakan Aydn Talay, Mardin
Belediye Bakan Abdlkadir Tuta, Mu Belediye Bakan
Abdlkadir Turan, Kahramanmara Belediye Bakan Ali Sezai,
Malatya Belediye Bakan Mnir Erkal ve Batman Belediye Bakan
Salih Gk' yanna alp Washington'a, Trk-Amerikan Konseyi
toplantsna gtrr. Oralarda belediye bakanlarna zel bir seminer
[478]
de dzenlenir.
Amerikan kentlerini kefe kan bakanlar, ylesine mutlu
olmulardr
ki,
"konsolosumuza
teekkr
ederiz"
diyerek,
mutluluklarn da vururlar. Shelton, stanbul Yeniky'de zallara ve
illerlere komu olmu, i evreleriyle yakn ilikiler gelitirmi ve
TABA (Trk-Amerikan iadamlar derneinin kurulmasn salamt.
TABA yurtd gezileri dzenledi. Shelton'un Tansu iller ile dostluk
derecesini eski Belediye Bakan' Bedrettin Dalan, Faruk Bildirici'ye
anlatm ve bu bilgi Bildirici'nin "Maskeli Leydi" kitabnda yer
[479]
almt.
Kitapta, iller'in Trkiye stne iktisadi raporlar hazrlamas,
eletirel bir dille yanstlmt. Oysa Trkiye'de bata hkmetler
olmak zere, birok devlet kuruluu iktisadi raporlar yabanc
kurululara kendileri sunmaktadr. ABD resmi raporlarna gre yalnz
iktisadi deil, toplumsal ayrntlar ieren aratrma raporlarnn da
"sivil" kurulularca verilmektedir. imdi yle bir tersine mantksal
soru retebiliriz: Alnan paralarn ana kayna resmi, raporlarn
verildii yer resmiyse o paralar alan ve raporlar hazrlayanlar nasl
"sivil" olabiliyor ve raporlar iin alanlar ne denli zgrdr?
Trkiye'de iyi dostluklar gelitiren Shelton, baarl gnlerinin
ardndan Krt asll ofrn de yanna alarak Washington'a dner
ve bir sre sonra da deneyimlerini Azerbaycan'da deerlendirmek
[480]
zere Bak Bykelilik Mstear olarak greve balar.
Mrs. Shelton'un Dou ve Gneydou Anadolu abalar
bouna gitmedi. Merkezden uzaklatrma ileri gn getike
younlat. Adana'dan douya geziler de oald. rnein ikinci
konsolos Charles O. Blaha, "Dersim'de HADEP l rgt'n ziyaret"
478

Ylmaz Polat, Washington-Ankara Hatt, s.27 ve ayrca; "Azerbaijan Country

Commercial Guide Fiscal Year 2000" U.S. & Foreign Commercial Service and
the U.S. Department of State, 1999.
479
Faruk Bildirici, Maskeli Leydi: Tekmili Birden Tansu iller, s. 153.
480
Ylmaz Polat, Washinton-Ankara Hatt, s.27

eder.

[481]

Karanfillerle karlanan ve "HADEP l Bakan Hdr Ayta ile

bir grme yapan Blaha, Krdistandaki son durum hakknda bilgi"
alr. Blaha'y iyice bilgilendiren Hdr Ayta, anadilde eitim ve seim
barajyla ilgili isteklerini aklayp ekler: "OHAL kanunlarnn son
bulmasn istiyoruz." bununla da kalmaz, Hdr Ayta, Blaha'dan bir
istek de daha bulunur: "Baharla birlikte artan asker sevkyatnn
durdurulmasn istiyoruz." l Bakan, gcn nerede olduunu biliyor,
ya da bilmiyor olabilir ama, "olduka duygulandn syleyen"
yabanc devletin elilik grevlisi Blaha'ya sorumluluklarn
anmsatacak bamsz ve egemen bir devlet yoksa, "desantralizasyon" ilerine amamak gerekiyor.
"Ademi merkeziyet" istekleri asla yeni deildir. 1900'lerin
banda, Osmanl Devleti'nde "ademi merkeziyet" projesi, Bat
Avrupa tarafndan da hararetle desteklenen ve zellikle aznlklarn
isteklerine yant veren bir politik izgi oluturmutu. Bamszlk
Sava yllarnda, giderek glenen ulusal glerin nn kesmek
zere ayn tezgah kurulmaya allmtr. Bat Anadolu'da bir
Hristiyan vali ynetiminde zerk bir eyalet devleti kurma projesi,
saltanat tarafndan da sessizce onaylanm, erke kongrelerinde
kabul grmt. Ne var ki, zor oyunu bozmu, ulusal hareket, ulusal
merkez evresinde birlemi ve merkezi bir devlet kurulmutur.
te o gn bugndr, aznlk haklar, otonomi
sylemleri altnda srdrlen ayrtrma giriimleri, kaba
yaklamlar am ve 1980'lerde yerel ynetimleri 'otonomlatrarak'
demokratikletirme gibi, her tr etnik ayrlklk grntsnden uzak
bir eyleme dntrlmtr.

AMERKALILARIN VE A.B'NN YEREL

YNETMLER SEVDASI
Her ynden dzgn, ayrlk, datc giriimlerin olabildiince
etkisiz, iktisadi koullarn son derece iyi olduu bir lkede bile
btnletirici
zellikler
ve
yasal
disiplin
gzetilerek
gerekletirilebilecek dzenlemeler, lkenin iinde bulunduu hassas
koullara aldr edilmeden "demokrasinin geniletilmesi" syleminin
ekiciliiyle geni bir taraftar bulmutur. Koullara aldr edilmeme
tutumunun temelinde, yerel olmayan, tarihsel ve zgn koullara
dayanmayan, ithal bir giriim olmas bulunmaktadr. Kim derse ki, bu
ileri biz oturup uzun uzun dndk de yle kararlatrdk, o gerei
saklamaktadr. nk bu eylem plan "project democracy"
operasyonunun yrtld her lkede aynen uygulanmaktadr.
Giriimin operatrleri programlarnda aka yazmlar:
"Birok lkede, demokratik gelimeler, otoritenin merkezi
481

zgr Politika, 22 Nisan 2000

rejimlerden alnmasn ve yeni seilmi blgesel ve yerel

ynetimlere verilmesini tevik etmektedir. (..) Bu abalar,
yerel otonomiyi desteklemek ve belediyelerin kendi ilerini
yrtme yeteneklerini desteklemek zere tasarmlanmtr."
"Kendi ilerini yrtme" szn, "balarnn aresine bakmak"
ya da Recep Tayyip Erdoan'n dedii gibi, "yerel iktidar" diye
okuyabilirsiniz. Amerikallarn yuvarlak szlerinden ak ve olumsuz
anlamlar karmak, "kt niyetlilik" olarak alglanabileceinden, daha
somut uygulamalara yorumsuz bakmak gerekiyor. ABD'nin
Cumhuriyeti Partisi, Trkiye'de yerel ynetimleri ulusal merkezden
"otonomlatrma" gibi nemli bir i iin Trkiye'ye gelmi ve TESEV
ile ibirliine girimitir. Belki de yerel "sivil" otoriteler, IRI'ye
bavurmay bir ekilde akl etmilerdir.
Amerikan muhafazakrlarnn rgt IRI, 1995 ylnda, NED'e
bavuruyor ve TESEV'le Trkiye'deki yerel ynetimler almalar
iin parasal destek alyor. lk i, belediyelerin mali yaplarnn
''derinlemesine incelenmesi" ve "merkezi devletle belediyeler
arasnda mali konularla ilgili gerilimin azaltlmas zerine tavsiyelerin
hazrlanmas oluyor. Ardndan IRI ve MBB (Marmara Belediyeler
Birlii) ile ortak alma balyor ve 1996'da stanbul'da seminer
dzenleniyor. Seminere belediye bakanlarnn yan sra, parti
temsilcileri de katlyor. Bu projeyi TESEV Ynetim Kurulu yesi,
MBB Genel Sekreteri Fikret Toksz ynetir. NED'in resmi verilerine
gre bu iin maliyeti, 79.571 dolardr.
lk hazrlk toplantlarn ardndan ilikiler zenginleiyor ve
1996'da ortak almada IRI ve TESEV'in yanma Marmara
Belediyeler Birlii katlyor. stn Ergder'in Beyrut konferansnda
belirttii zere 'kitleye ynelim' adm atlyor. Ama, "halkn
katlmn, sorumluluunu ve iyi ynetiimi ve yerel dzeyde mali
otonomiyi destekleyecek kurumlamay glendirmek" olarak
belirleniyor. TESEV, Kuzeybat ve Gneydou Anadolu'da kent ve
belde belediyelerinde mali bte incelemelerine balyor ve 26-27
Haziran 1996'da yine stanbul'da bir sempozyum dzenleniyor.
NED'in 183.960 dolaryla gerekletirilir bu iler.
ler gelitike ilikiler de geliiyor ve IRI ile Trk Belediyeler
Birlii arasnda ba kuruluyor. 1996-1997'de yrtlen yeni iin ilk
adm Yerel Ynetim Merkezi'nin kurulmas oluyor. Elbette veriler bir
merkezde toplanmaldr ki, tm Trkiye kolayca anlalp
ynlendirilebilsin. Merkezin ilevleri ise yle belirleniyor:
"1) Yerel otonomiyi gelitirecek yasal dzenlemelerin lke
dzeyinde srdrlecek lobicilik ilerinin rgtlenmesi ve
egdm salamak; 2) Yerel ynetimleri etkileyen reform
yasalarn ve politikalar destekleyici aratrmalar yapmak; 3)
Yerel ynetimlerin seslerini dorudan ve gl bir biimde
duyuracak mevsimlik forum dzenlemek ve bir siyasi komite
rgtlemek."

Trkiye'de devlete paralel bir egemenlik merkezi oluturuluyor

ve bu merkezin ileyiinde elbette siyasal parti ayrlklar sz konusu
olmayacaktr. Yani belediye reisleri bir yana, merkezi devlet bir
yana... Merkezi iler iin "Bilgisayar donanml bir veri / enformasyon
dzeni" de kurulacaktr. Elbette bu veri taban, "NGO" denen yerel
"sivil" rgtlere ak olduu denli onlarn "global" ortaklarna da ak
olacaktr. Bu aamann NED'e maliyeti de "69.133 USD" olur.
Bu denli hzl alan Trkiye'nin bylesine geri kalmas
anlalr gibi deil. Elbette gnahn tm, merkezi devlet yapsnda,
yani ulusal merkezli yaplanmadadr. yleyse "de-centralization"
hzlanmaldr.
Ve yle oluyor. rgtlenmede kurumlama salanm ve
"kanaat nderleri" yetimitir. imdi srada siyasi partileri iin iine
katmak vardr: "Yerel ynetimlerin araclyla var olan yerel ynetim
yasalarnda reform yaplmasn tevik etmek ve Trkiye'nin siyasal
partilerinde rgtsel ve yapsal demokratik reformlar tevik edecek
abalara arka kmak" zere, 1997 sonunda IRI-TBB ve TESEV
ortaklnda bir yeni adm daha atlyor. Yerel ynetim yasa tasarlar
hazrlanyor ve blgesel dzeyde toplantlara geiliyor. Amerikan
muhafazakrlarnn yerel ynetimleri ve partileri demokratikletirme
iinin bedeli 299.616 dolar oluyor. in topluma yanstl srecini
TESEV raporundan okuyalm :
"IRInin katks ile baslan 'Belediyelerde Mali Ynetim:
Yerel Yneticiler in Bte Rehberi' balkl alma
erevesinde, Trk Belediyecilik Dernei katklar ile Mays
1998'de Beikta Belediyesinde, Haziran 198S'de ise Ankara
ve Antalya'da ilgili belediye bakanlarna bte seminerleri
dzenlendi. TBMM'de effaflk, NDI (National Democratic
Institute) ve TESEV tarafndan dzenlenen TBMM'de
effaflk' konulu toplant, Haziran 1998'de Pera Palas 'ta
gerekletirildi. TESEV Genel Direktr Dr. Mehmet
Kabasakaln ynettii toplantya ABD Eski Oslo Bykelisi
Tom Loftus katld"

DEMOKRAS BUSHLARDAN RENLMEL

"u Trkler, bu demokrasi iini becerebilselerdi, elbette
Amerikal eski operatrlere de Amerika'nn resmi dolarlarna da
gerek kalmazd, diyecekler bulunabilir. Hakldrlar! nk bunca
"entel" bulunan bir lkede, demokrasi ilerinden anlamayanlara
ancak Amerikan eli yardm edebilirdi. teoriyi bilmekte deil,
operasyonun inceliklerini, yerinde ve zamannda atlacak admlar
kestirmektedir. in bu yann da ancak ve ancak dnya deneyimine
sahip ustalar ve o ustalarn akademik dnyasnda yetimi "aydnlar"
baarabilir. Yoksa bunca siyaset bilimcisi, bunca hukukusu bulunan
bir lkede elin adamnn partiler yasas ve belediyeler yasas
hazrlnda ne eli gerekirdi ne de dolar! ite 3. ylda, yani 1998'de

en nemli adm atlacaktr.

Trkler yollarda Cumhuriyetleri'nin 75. yln kutlayp, np
gvenirlerken, yabanc devletin parasyla "parti ii demokrasi"
gelitirilecektir. "Partiler ve belediyeler yasa tasars" iin "lobicilik,"
yani adam ikna etme ileri balatlr. Demokratik reform iin "atlye"
almalarna geilir. IRI, TESEV ve TBB ile yine el ele verirler ve bu
srece "sivil" rgtleri de katmaya balarlar. "Yerel Ynetim Merkezi,
daha ok otonomi iin lobicilie" balar. Sonu olaanstdr.
Demokratik Cumhuriyet Program alr ban gider..
Bu byk i iin blgesel eitim toplantlar yaplr. "Gaziantep
(10 Aralk 1998), Konya (17 Aralk 1998), Mersin (12 Ocak 1999) ve
Bursa'da (28 Ocak 1999) panel toplantlar" dzenlenir. Her eylemde
olduu zere, byk ve nemli projeler, byk ve nl otellerde
dzenlenen kokteylli konferanslarla sunulur. Siyasi partilerin adam
edilmesi projesiyle ilgili toplants da 4 Haziran 1999'da stanbul
Conrad Hotel'de yaplr.
Conrad Hotel salonlarndaki bu bilimsel ve verimli
toplantlarda yerli "sivil" nllerin yannda yabanc nller de deerli
grleriyle Trklere yol gsterirler. Bunlar azmsanacak adamlar
deildir: William Hale (ngiltere; siyaset bilimci, University of London,
Boazii niversitesi), David Taylor (ngiltere; Siyaset Bilimci,
University of London -SOAS), Harald Schler (Almanya; Siyaset
Bilimci), Axel Queval (Fransa; Sosyalist Enternasyonal Bakan
Danman)
TESEV'in bilimsel almalarnda rastladmz William Hale,
nemli bir adamdr. Bilimsel konusu "ordu"dur. "Ordu ve siyaset" adl
kitab
Trke'de
yaynlanmtr.
Hale,
ngiltere'den
gelen
aratrmaclara da yardmc olur. Bunlarn arasnda David Shankland
ilgin bir kiidir. Zamannda ODT'ye gelmi ve "etno-muzikoloji"
alacan syleyerek, bir odaya yerlemitir. Ancak Shankland'in
derdi bakadr ve soluu Tokat-Sivas snrnda alr ve AlevilikSnnilik aratrmalarna balar. Shankland, daha sonra stanbul'a
gelerek, "Radikal slam" ve "Alevilik" ilikilerini aratrr. Shankland'a
ngiltere-Kent niversitesi ve Yahudi cemaatinin rgt ADL destek
olur. Shankland, Trkiye almalarnda kendine yardmc olan
William Hale'i unutmaz ve ona zel teekkrlerini sunar.
William Hale, Amerikan "Yahudi Cemaatinin rgt WINEP'in
[482]
yayn organnda da Trkiye stne makaleler yazmaktadr.
Halein zgn grleri vardr. Trkiye'nin Krte yaynlara kar
tutumunu ilgin szlerle ve bilime yakr bir sylemle dile getirir:
482

Bir kez belirtmekte yarar var. Trkiye'de "Yahudi" adlandrmas ho

karlanmayp, dinsel inanc belirten "Musevi" adlandrmas genelleme yaplarak
kullanlmakta ve "Yahudi" adnn kullanlmas ho karlanmamaktadr. Biz, ABD
ve dnyada kullanlan "Jevvish" szcn "yahudi" olarak evirerek kullandk.
zel bir ama yoktur.

"Generaller, Krte (televizyon) yayma ve Krte eitime

kar kyorlar. te yandan, onlar (generaller), Trkiye'nin
Avrupa Birlii'ne katlmasn istiyorlar. Pastaya sahip olup,
[483]
yiyemeyecekler."
lkeye yararl ilim-bilim adamlarnn konumac olarak
katldklar, TESEV siyasal partiler projesinin bedeli de byk olur:
450.000 USD. Bu nemli ve yurda yararl "proje" TESEV ynetim
Kurulu yesi ve TESAV kurucularndan Mehmet Kabasakaln
egdmnde, TESEV Ynetim Kurulu yesi, Doan Medya Genel
Koordinatr, 1999-2000 CHP Genel Sekreteri, 2001ylnda Erdal
nnnn yeni parti oluumu iin parti tz hazrlaycs Tarhan
Erdem, Boazii niversitesi retim yesi Ali arkolu, Bilkent
niversitesi retim yesi mer Faruk Genkaya'nn almalaryla
[484]
gerekletirilir.
TESEV in politik yaammza katklar, yerel ynetimlerin
otonomlatrlmasyla snrl olamazd. ABD'nin zenle saptad gibi,
dinler ana girilmiti. "Siyasal slam" diye salt Trkiye ve
Ortadou'ya zgym gibi yanstlrken, aslnda "siyasal
Hristiyanlk" ya da "siyasal Evangelistlik" ya da Unification Church
gibi, "siyasal tarikat Hristiyancl" gibi, ABD'nin "Din Hrriyeti"
projesini gz ard eden "sivil" rgt, kafay Trkiye'deki siyasaldinsel-ticari-etnik sarmalnda d kullanma ak rgtlenmeyi dar
kapsamda alglamaya ve neye yarayacaksa oraya uygun "baarl
siyasallama srecinin nedenlerini" aratrmaya koyulmutur.
te bu cmleden olmak zere, olduka "baarl" bulunan
"Siyasal slam ve Kadn rgtlenmesi : Refah Partisi Hanm
Komisyonlar" incelenir. Boazii niversitesi'nden Yeim Arat
ynetir bu ileri. Ardndan, siyasal-dinsel-ticari rgtlenmeyi
inceleyen yeni bir proje gelir. MUSIAD ve "slami Bankaclk"
aratrlr. Bu projeyi de, yine Boazii niversitesi'nden Aye Bura
ynetir.

STFTUNG DESTEYLE "DE-SANTRALZASYON"

Politik ve ticari st rgtlenmelerin aratrlmasn, toplumsal
taban aratrmas izler. "Siyasi slam Saha Aratrmas" ad verilen
projeyi Boazii niversitesi'nden Binnaz Toprak ve Ali arkolu
ynetir ve Friedrich Ebert Stiftung katk koyar. Aratrmann ilgin bir
zellii vardr: aratrma rneklemeleri snfsal kategorilerden seilir,
ama deerlendirmeler etnik zlklere gre yaplr. Dorusu ok
sosyolojik ve ok bilimsel bir itir bu !
"slam" balkl projeleri, Alman Sosyal Demokrat Partisi'nin
483

Ben Holland (Associated Press Writer), Kurd Issue Stili Divides Turkey02/13/2001, Kurdish News 05/07/2001
484
TESEV Faaliyet Raporu 1999.

Friedrich Ebert Stiftung adl rgt destekler. Bu destein niteliini

ve ieriini TESEV raporlar aklamyor. Stiftung-vakf saydaml
da Amerikan Endowment ileri ne denli, saydam olmad anlalyor.
Bir yandan devletin her bir eyinin saydam olmasn isteyeceksiniz,
Amerikan ve ngiliz-Alman devletlerinin saydamln da istemezken,
bari partnerler biraz "sivil" ve "saydam" olabilseler.
Yerel ynetim glendirilmesi, siyasal partilerin yeniden
yaplandrlmas, TBMM'de effaflk, Ermeni-Trkiye sorunlar,
Siyasal slam, Trkiye'nin insani yaps, Kopenhag Kriterleri, Trkiye
iin Demokratik Cumhuriyet Program, Ana Dilde Eitim Hakk,
Kbrs'ta Yunan ve Amerikan tezi propagandas, Ortadou'da ABDsrail-Trkiye Dayanmas gibi, derin ve ilmi konular, Amerikan ve
Alman siyasi partileriyle balantl siyasi "Foundation" ve "stiftung"
rgtleriyle ilmi-siyasi-dolarl-markl projeler retme ileri durup
dururken, baz "geri kafallar"n , demokrasi dmanlarnn,
saydamlk korkaklarnn, yolsuzluk hayranlarnn u 'globalleme'
anda 'dinazorlamalar' olaan karlanmal.
'Yerel ynetimlerin glendirilmesi' gibi ekici adlarla
yrtlen bu projelerin yerel dzeyde kalacan dnmek elbette
ho bir ey olabilirdi. Ne ki, NED raporlarnda belirtilen hedefler
Amerika Birleik Devletleri siyasal yaplanmasna ok ama ok
benzemektedir. Bu hedef iin uluslarn, doal olarak Trklerin de
olurlarn almak iin onca bilimsel konferans, onca atlye almas
bouna yaplmamaktadr. TESEV belediye ilerinin ne denli aldn
yle aklyor :
"TESEV anayasa tartmasn bu iki boyut ekseninde
derinletirmek istiyor. ktidarn - otoritenin de-santralizasyonu
ve insan haklarnn garanti altna alnmas: demokrasi ve halk
[485]
egemenlii.
Bu aklamadan sonra, "de-santralizasyon szcnn
Trkesi yok muydu?" diye dnenler olabilir. Trkiye'de
kavramlarla niyetleri buulandrmak ylesine yaygnlat ki, kulaa
ho gelecek her deyiin, aslnda neleri rttn anlamak iin
byke bir 'son dnem kavram zmleme ansiklopedisi'
hazrlamak gerekiyor. 'Yerel'den balayp "de-santralize" etmek ne
demeye geliyor? Bunu anlamak iin 2001 yl ekonomik boaz skma
dnemini beklemek gerekecekti.
Trkiye'nin parasal bunalma itilmesinin ardndan, Avrupa
istemlerine uygun- ne yazk ki, "ulusal" szcn de kullanarakuyum programlar yapmaya alanlarn, "santral"da olan her ilkeyi
ne duruma soktuklarn anlamak iin, uluslamann en nemli esi
olan dil konusunda "resmi dil" kavramn anayasaya sokmakta
olduklarn, kendine "Atatrk" diyenleri de ikna ettiklerini grmek
485

Trkiye'de Anayasa Tartmalar Ve Baka Deneyimlerden kan Dersler:

Tayland'da Yeni Anayasa Nasl Oluturuldu? 21 Ekim Perembe, 1999 stanbul
Ceylan Oteli, TESEV Faaliyet Raporu

gerekecekti. te, TESEV'in "derinletirme" projesinin baars da

bylece ortaya kacakt.
imdi yakn gemiin solcularyla, yakn gemiin oligari
kodamanlar, emperyalizm uzmanlar, ilim ve bilim adna, insanln
parlak gelecei uruna, bir demokrasi cephesi oluturmularsa,
bunda bir eliki aramak, artk 'komnistlik' deilse, hi kuku
duyulmasn ki kesinlikle 'Kemalistlik'tir.
Bu ve benzeri sorularn yantn ak brakrken, TESEV
Bakan Can Paker'in durumu zetleyen u szleri akllarda
kalacaktr:
"Sivil Toplum dzeyinde "Demokrasi iin Sivil Toplum
Giriimine destek verilerek Trkiye'de siyasi gndeme
[486]
mdahale konusunda nemli bir adm atld"
imdi "sivil" rgtlerin u ortaklklara bakldnda, Trk siyasi
gndemine kimlerin mdahale ettiini grmek o denli zor olmamal.
byle kolaysa, rnein yerel ynetimlerde otonomi o denli iyiyse,
Gneydou Anadolu belediyeleriyle dorudan ilikiye geen
yabanclara, Diyarbakr'da i dnyas irtibat brosu amaya kalkan
ABD bykelisini eletirmenin anlam yoktur. Yani Trklerin 'sivil'
kurulularyla dorudan irtibat serbest, Gneydou Anadolu'dakilerle
irtibat yasak, anlam kyor bu tutumlardan.
TESEV araclyla gerekletirilecek byk "sivil" devrime
Avrupallarn katks da olacakt elbette. "Reform in Turkey" baln
tayan projede, "operational partner" olarak TESEV grnyor.
"DGIA-D/MEDTQ/31-97 Financing Agreement No." lu iin bedeli
664.352,00 euro. Sonucu greceiz. Cumhuriyetin kuruluundan 78
yl sonra Anayasadaki "Ulusal egemenlik" kaldrlp yerine
"ulusalst egemenlik" konulduunda dolarlarn ve euro'larn
boa gidip gitmedii anlalacaktr.
Hangi anlamn nerede nasl kacan nceden grmek,
kiiden kiiye deiirse de bu byk aratrma, raporlama,
seminerletirme, sempozyumlatrma ve kitaplatrma ilerine,
TESEV adna, 'sivil' adyla "proje" ilerine katlan st dzey
deneyime sahip bilim ve ynetim uzmanlar, yeniden yaplandrlan
dnyada yeniden yaplandrlan ve Bat'ya eklemlenen- Trkiye'de
[487]
hizmetlerinden dolay unutulmayacaklardr.

BATININ YNLENDRMESNE ZEMN

Trkiye da kapanmal mdr? Elbette hayr! Ama, Trkiye,
her ne olursa olsun iinde bulunduu ortama uymal mdr? Elbette
hayr? Trkiye snrlarn, kamuoyu oluturma ortamn yabanclara
486
487

TESEV 1998 alma Raporu sunu konumas.

TESEV Projecileri iin bk. Ek*15.

sonuna dek amal mdr? Elbette, hayr! Trkiye yllardr, bat

dnyasnda kendi haklln kabul ettirebilmek amacyla urar
durur. Bu uurda haddi ve hesab lkenin iktisadi koullarna
uymayan oranda paralar harcar. ABD'deki 'i kotarma* irketlerine
milyonlarca dolar der. Oysa pekiyi bilinir ki, Bat Trkiye'nin donunu
yzyl nceden bimitir. Bat'nn Trkiye'ye yaklamnn, Trklerin
geleneksel dostluk alkanlklaryla da bir ilikisi yoktur. Dnyann
batsnda, "dost ve mttefik" deyimi, anlama kapsamnn tesine
tarlmaz. Yani geici ve duruma uygun "mttefik" olunur ama,
"dost" olunmaz. karlara uyduu denli dostluktur sz konusu olan.
TESEV de anayasa tartmasn, iki eksende derinletirmek
istiyor. ktidarn, otoritenin 'de-santralizasyonu' ve insan haklarnn
garanti altna alnmasndan, Krt-Trk uzlamas projesini, yabanc
parasyla ve yabanc gzlemcilerle yrten TOSAV, nfus oranlarna
baklmakszn kentlerin eit temsil edildii bir st meclisten sz
ediyor. Her ikisi de anadilde eitim hakknn yasalatrlmasndan
[488]
sz ediyor.
Bu duruma "akln yolu birdir" denilebilirdi, ama Mays
2002'deki iki konferans ii, Ortadou egemenlii boyutuna balyor.
Irak'n etnik ve mezhepsel olarak paralanp, konfederasyon ad
altnda blnme giriimi ok ynl olarak yryor. Bu iin istihbarat
ve propaganda merkezi Harvard niversitesi'nde kurulmutu.
Irak'taki mezhepsel blnmeye zemin hazrlamak zere
iilerin demokratik haklar ve din hrriyeti konusunda CIA eski
stasyon eflerinden Graham Fuller, RAND adna rapor hazrlyor.
RAND ii salama balamak iin Fuller ynetiminde "Nurculuk"
aratrmasn da yrtyor. Ayrca USIP'ten dolar alan baz "sivil"
profesrler de "Trkiye'nin deien Krt politikas" aratrmalar
yapyorlard.
"Irak muhalefeti" ad altnda rgtlenen ABD gdml
giriimcilerin ABD kollaycln (lobicilii) Shea-Gardner firmas
yapyor. Firmadan James Woolsey (eski CIA direktr), Badat
ynetiminin uluslararas terr desteklediini kabul ettirmek iin
alyordu. ClA'nn propaganda aygt Freedom House ise
demokrasi eitimi ad altnda gdml demokrasi elemanlar
yetitiriyordu.
Organize blme ve ynetme ii ayrca Londra niversitesi ve
Iraqi Cultural Forum, SOAS (Center of Middle Eastem Studies) ile
Almanya ve Hollanda'daki rgtlerle ortak yrtlmektedir. Bu
yrtl iinde, 19 ubat 2002 tarihinde bir "workshop / Atlye
almas yapld.
488

"Anadilde eitim" kavram genellikle "anadilin renilmesi" ya da

"retilmesi" olarak deerlendirilmektedir. Oysa kavram aktr.
Kurslarda dil renmek deil, ayr dillerde eitim-renim
yaplmasn kapsamaktadr.

Kuzey Irak'ta, Erbil kentinde, "think-tank" grntsyle, Iraq

Institute for Democracy (Irak Demokrasi Enstits), Amerika'dan
gdml demokrasiye ulamak iin seminerler dzenlendi.
Seminerlere, ngiltere'den, Amerika'dan uzmanlar gidip geliyor.
Seminerler, Erbil, Duhok ve Sleymaniye'de 6 aylk blmlerle olarak
gerekletirildi..
Bu iin paras, Trkiye'de de II. Cumhuriyet projelerini, vakf think tank - institute ad altnda destekleyen, ABD hazinesinden ve
Amerika ve Avrupa merkezli okuluslu irketler'den beslenen, NED
rgtnce salanyor. 24-25 Mays 2002'de, toplam deerlendirme
"workshop /atlye" almas yapld. Bu almann katlmclar
"project democracy" ann temsilcilerinden oluuyordu.
Freedom House'dan direktr Mark Palmer ve Jennifer
Windsor, NED'den Laith Kubba, Irak muhalefeti rgtlenme
merkezlerinden Irak Democracy Fdn. Bakan Hseyin Sinari,
General Necip Al Salihi (Serbest memurlar-VV.D.C)
Ayrca, ABD ve ngiltere tarafndan rgtlenen Irak Ulusal
Kongresi nderlerinden eyh Muhammed Ali, Kongrenin Hollanda
Brosu'ndan Fuat Hseyin, Amerikan niversitesi- Global Bar
Merkez'inden C. O'leary, ABD ordusundan emekli Albay R. Helvey,
"Force More Powerfull - Diktatr Devirmek" filminin yapmclar ve
yazarlar Steve York ve Jack DuVall, USIP yneticilerinden Bykeli
Richard D. Kauzlarich, ABD gdml din hrriyeti rgtlerinden
International Forum of Islamic Dialogue'un yneticisi Aziz Talib
Alhamdani, ngiliz parlamenter Tom Clarke, Krdistan Blge Devleti
nsan Haklar Bakan Mohammed Suleivani, Corporate Bank bakan
ve Iraq Democracy Institute Washington Temsilcisi Rubar S. Sandi,
ABD Sryani Demokratik Hareketi yneticisi Rommel Eliah,
Transparency International Berlin (Trkiye'de de aktiftir) yneticisi
Arwa Hassan, Al-Hayat Amsterdam temsilcisi smail Zayer, Asharq
Alawsat Londra temsilcisi Adnan Hussein.
Ortadou ve Trkiye ilerinde en yetkin kiilerden, USIP'in
Irak iileri, RAND'n Trkiye Nurcular, Trkiye'de kimlik
konferanslarndan, CIA eski stanbul stasyon eflerinden Graham
Edmund Fuller, ABD-ngiliz ittifaknn Irak'a asker karmasna pek
az kala yaplan bu nemli atlye almasnn en nemli kiisiydi
denilebilir.

TESEV VE IRAK
ngilizler ve Bat Avrupal ortaklar, Trk Bamszlk
Sava'ndan seksen yl ve kinci Dnya Savandan yarm yzyl
sonra, bylece blgeye yerleiyor. Bir farkla, o zamanlar, Ermeni
kart oynayarak, devre d kalan ABD ba ekiyor ve iin
patronluunu yrtyor. Seksen yl nceki operasyonda, Trk
temsilci bulunmuyordu. stelik Mustafa Kemal'in subaylarnn
rgtledii muhalif gler, ngiliz Fransz emperyalizmine kar,

Suriyeli-Irakl Trkmenler, Araplar ve Krtlerle birlikte savayorlard.

imdi buraya ok dikkat, NED'in parasal desteiyle projeler
yrten TESEV'in yneticisi, A.B eski Bykelisi zdem
Samberk lnur evik'le birlikte 8 Haziran 2002'de, Washington
Amerikan niversitesi'nde yaplacak olan Irak Krtleri konferansna
katldlar. Samberk asndan iin gerekesi ortadayd: Trkiye'nin
sesini duyurmak. Habertrk televizyonunda kr Elekda soruyor:
"Siz nemli bir toplantya katldnz. nemli iler yapan bir kuruluun
banda bulunuyorsunuz. Oralarda bu Kuzey Irak konusu nasl
grnyor?"
zden Samberk, "Irak, insan haklarna deer vermeyen
devletlerin bana geleceklere en iyi rnektir" diye aklyor ve
ekliyor: "Irak'ta iiler var, Snni Araplar var, Krtler var, Trkmenler
var..." Ama nedense bu tr aklamalarda petrol yok, petrol
egemenlii peinde koanlar yok. Anlalaca gibi TESEV, Krt
konferanslarnda sesini ite byle duyurmu oluyor. Bunca dolar ve
bunca "atlye" boa gitmemeliydi."Project democracy" operasyonunu
yllarca izleyenler bile iin, bu denli yakn zamanda, demokratik
grnml bir igale varacan ngrmemitir. Oysa hibir ey boa
gidemezdi. Her adm, her satr bir sonuca hizmet eder. Anglosakson
demokrasisi ithalatnn her zaman bir bedeli vardr. Bunu yine
TESEV direktrnden duyacaktk.
"9 Eyll" kime sorsanz, emperyalizme kar verilen savan
utkuya dnt gn olarak anmsanr. Elbette, bugnk verili
koullarda, utku yerine yapay(!) ulusun yapay(!) devletinin
kuruluunun balangc olarak yas tutanlar da az deildir. Ne ki, 9
Eyll 2002, zmir'de kurtulu nn yand gn olarak kutlanrken,
Habertrk televizyonunun saat 21 ile saat 22 arasnda yaynlanan ve
eski Dileri bakan Emre Gnensay, Osman Cengiz andar'n
katld programda, TESEV direktr zdem Samberk "sivil" ilevi
aklar gibiydi:
"Sivil toplum rgt yneticisi olarak bir mesaj veriyorum:
Trkiye, Irak olaynda, stratejik ortann yannda olmaldr!"
imdi NED'in Iraktaki ileri iin raporlarna geirdii u
satrlarn anlam daha derinleiyor:
"2003 - NED, NDI, IRI ve CPE ile birlikte Irakta kurulmakta
olan NGO'lara verdii yardm geniletmektedir. Uzun sredir
Kuzey Irakta hibe verilmekte olan kurulular etkinliklerini
[489]
gneye yaymaya balamlardr."
Bu aamada kitabn bana dnp, NED'e bal demokrasi
rgtleriyle TESEV'in ortak projelerine bakmak ve ardndan George
Soros'un 2002 stanbul gezisinde Sabanc-TESEV-ARI ortak eitim
ileriyle ilgili szlerini batan okumak gerekiyor.
489

NED Annual Report 2003. 338

Batnn insan dayanmasn silip atan, erdemsiz dzenine

tapnan NGO'Iar, kresel egemenlere bilgi tayorlar, lkeleri iin bir
sulama ve uluslararas ilikilerde karalama kant olarak kullanlmak
zere hazrlanan "raporlara bilerek ya da bilmeyerek belge ekliyorlar.
Anmsanaca gibi, NDI yneticisi eski CIA eleman Nelson Charles
Ledsky'nin ilikiler an aklamaktan ekinmeyecek denli kendine
ve "Projecte gvenini "Farkl zamanlarda farkl projelerle ilgili eitli
kurulularla alyoruz. stanbul'da TESEV, TSES, TSAD,
Ankara'da Ka-Der, Trk Parlamenterler Birlii, TESAV, Trk
Demokrasi Vakf(..) Baz meclis komisyonlaryla faaliyetlerimiz oldu,
zellikle Anayasa Komisyonuyla ciddi temaslarmz oldu. lki
Mula'da
MUMKOM
adyla
balayan
Parlamento
zleme
Komiteleri'yle altk" diyerek aklyordu
Birlikten kuvvet doduu bir gerektir. Ne ki, kuvvet kime
yarar o biraz kark. Birlik olmaynca, bilgi de olmaz. Kuvvet
peindeki ABD, Din Hrriyeti ve nsan Haklar yasalarnda yabanc
lkelerdeki eliliklerini birinci dereceden istihbarat toplamakla
grevlendiriyor. Din ve tarikat hrriyetleri ya da nsan Haklar stne
hazrlanan bu tr raporlar, yayn ortamndan elde edilen bilgilerle
hazrlanmas eksik olurdu.
Nitekim ABD Bakan, 17 Kasm 1999'da, stanbul Conrad
Oteli'nde Trkiye NGO'lar, szde sivillerle buluup onlara yarm saat
ayryor. Siviller, gerek yaknma makamn bulmuasna Clinton'a
anlatmaya balyorlar. Yarm saatlik grme "Krt meselesinden
evre salna kadar uzanrken" Bakan sivillere, "Sivil toplumun
etkinlii ok nemli demokrasinin ilerlemesi iin size byk grev
dyor" dedi.
Siviller de Bakan'a bilgi verdiler. nsan Haklar Vakf
Diyarbakr temsilcisi, Sezgin Tanrkulu, Gneydou temel hak ve
zgrlk ihlallerini szl olarak, MAZLUMDER Bakan Ylmaz
Ensariolu, Trkiye ve Amerika nsan haklar dosyas sundu ve
ayrca szl olarak Din Hrriyeti sorunlarn iletti.
ARI dernei bakan Kemal Kprl, toplantnn nemini ve
deerini, "Bu toplant sadece katlan alt kiinin deil, Trkiye'deki
btn sivil toplum giriimlerinin desteklenmesi anlammdayd ve bize
byk bir tevikti" diyerek yceltti. Clinton'a yarm saat iinde brifing
veren siviller arasnda mit Yaar Grses (TEMA), Nasuh Mahruki
[490]
Siviller, daha
(AKUT), Zlal Kl (KA-DER) da bulunmaktayd.
sonra ABD Dileri'nin Din Hrriyeti, Demokrasi, nsan Haklar
brolarndan sorumlu bakan yardmcs Harold Hongju Koh ile
yemee oturdular. Yemekte hangi szl dosyalarn grldne
[491]
ilikin bir bilgiye rastlanmad.
490

"Greviniz Byk" Yasemin ongar'n haberi, Milliyet 18 kasm 1999

Milliyette bir gn sonra Clinton'un szleri bir baka biimde yanstlyordu:
Zeynep Oral, "leviniz ok nemli" Milliyet 19 Kasm 2001.
491

Trkiye siyasal yaamnda, ABD'nin uluslararas siyasetine

kout olarak, siyasal partiler ile kitle rgtleri dnda, ayr bir
odaklama olutuu grlyor. "Project Democracy" gerei olarak
kurulan 'Vakf , 'enstit' ya da 'dnce topluluu' adn tayan bu
rgtler, kitle rgtleri gibi halka ak, ynetimleri geni katlml
kurullarda seilmi rgtler olsa, demokrasinin gelimesine
katklarndan sz edilebilirdi. Ne ki, bunlar ok dar bir grubun
oluturduu bir dernek ile binlerce, hatta yz binlerce yesi bulunan
sendikalar, dernekler, meslek odalar bir tutuluyor. "Sivil toplum
rgt" adyla halk yanltmann, dahas o dar rgtlerin yabanc
ilikilerini rtmenin demokrasiye katkdan ok zarar verecei de
bir gerektir. Toplum bu dar gruplarla marjinalletiriliyor, etkin
siyasi eylemlerden uzaklatrlyor.
Bu tr dar rgtlerde halk muhalefetinden sz etmek
olanaksz. Olsa olsa, vakf ya da dernek kurucularnn kiisel
muhalefetinden sz edilebilir. Bu durumu rnek alan ve halktan
giderek kopan siyasal partiler de ciddi muhalefet rgtleme yerine bu
tr rgtlerin peine taklyor, hatta areyi kendilerini "sivil toplum
rgt" olarak iln etmekte buldular.
byle olunca, "Project Democracy" ana yani WEB'e
balanmadan siyaset yapmak olanakszlamtr. Siyasal partileri
ele geiren yneticilerin ou iktidara gelebilmek iin ABD ile iyi
geinme gereine inanmaktadr. Bu inan, onlar a iinde yer alan
szde "sivil" rgtlere yanamaya yneltmektedir. Kendi siyasal
programlarna tmyle zt giriimlerde bulunan ibirliki derneklerin
yneticilerini milletvekili ve parti yneticisi yaparak destek aryorlar
ya da bu tr derneklerin arkasnda srtan ABD gcne gvenenler
kendi "liberal" izgilerine tmyle zt partilere szyorlar ve parti
yneticisi olabiliyorlar. te bu nedenledir ki, siyasal parti
yneticileri ABD'ye dorudan muhalefetten kanmaktadrlar.

VESAYET M?
"Sivilleme" halkn egemenliinin salanmasysa, dnya
bar da halk egemenliine dayal ynetimlere sahip lkelerin
ibirliiyle oluabilecekse, kreye egemen olma iddiasndaki
devletlerin smr-piyasa dzenlerine ve askeri mdahale gcne
destek olmak hangi ilkeye sacak? Yanlg ite burada. Yoz dzen
kurucusu zal' en byk demokrat iln etmi olan szde aydn
yazarlarn, sonraki yllarda, ABD operatrlerinin finansyla kurslardan
geme durumuna dmelerinin srr da burada.
ARI Dernei, ABD Demokrat Partisine bal NDI rgtnn
yneticileriyle stanbul'da bir toplant yapp, "Trki Cumhuriyetler'deki
almalar grtn" aklamaktadr. erii bir yana brakrsak,
T.C devletinin Asya'daki Trk Cumhuriyetleri ile ilikisi bir d ilikidir.
Yabanc bir devletin rgt bir devlet d politikasn dorudan
ilgilendiren bir konuda, yabanc bir devletin siyasal partisinin uzants

bir rgtle yabanc lkelerde alma yapmasnn anlam aktr.

[492]

ABD'de, Asya'da egemenlik geniletmek zere kurulan

Avrasya Vakf'na benzer vakflarla, ABD'nin enerji kaynaklan
egemenliine szde stratejik aratrmalarla destek salanyorsa,
"Avrasya politikas" denip, ABD askeri projelerinde sz sahibi RAND
[493]
eski solcu aydnlar ve
irketi ile ortak almalar yaplyorsa,
ABD elit klplerine ye yabanc kartellere bal iadamlar ayn
vakflarda atlyecilie soyunmularsa, bu ilikilere, en milliyetilerle
en dinciler de, bulam ve kendilerine Atatrk'n izinden ayrlmayan
"sosyal demokratlar" diyenler dahi, Alman "stiftunglaryla ilidl
oluyor ya da ABD Cumhuriyeti Partisi'nin uzants bir rgtle Trkiye
Cumhuriyeti genliini rgtleyen demein kurucularn iine
alyorsa...
Partilerin, Alman vakflaryla ortak almalarna CHP
evresinden bir rnek verelim. Bu partinin ynetimlerinde bulunan
kiilerce kurulan vakflarn, Friedrich Ebert Stiftung gibi Alman
vakflaryla eitim programlan dzenledikleri grlyor. Genlere
sosyal demokrasi eitimi verildikten sonra, Alman Sosyal demokrat
Partisine bal F. Ebert Stiftung'a katklar nedeniyle bir de plaket
[494]
veriliyor.
Aralk 2000'de CHP'nin Alman Sosyal Demokratlarmla birlikte
bir dostluk dernei kurma giriiminde bulunduu ve bu iin Bakanlar
Kurulu onayndan gemedii bilgisi, gazetelerde yer alyordu. Partiler
arasnda T.C devletinin kurulu ilkelerine yakan ilikiler kurulmas
[495]
son derece olaan saylmal.
Ne ki, bu ilikiler bir parti ile deil
de lkenizde etkinlik gsteren bir "stiftung" ile yaplyorsa ok daha
titiz olmay gerektirmektedir.
Bir yabanc partinin uzants bir rgtle uluslararas bir konuda
almalar yaplmas da olaan olabilir. Ama bu alma kendi
lkeniz iinde ve kendi ulusunuzun yaamn biimlendirmeye ynelik
yaplyorsa bamszlk tartlr duruma gelir. Dahas o yabanc
rgtn lkenizdeki etkinliklerini onaylar gibi bir konuma dmek de
kanlmaz olur. Bu ilikilerin CHP eski yneticilerinden Ercan
Karaka'n kurduu SODEV adl vakfn tantm metninde yer alan
"Ayrca uluslararas planda Alman Friedrich Ebert vakfyla da nemli
almalar yrtlmektedir" gibi aklamalarla yceltildii de
grlyor. Bu tr yaklamlarn Bamsz Trkiye'nin kurucusu bir
492

Penthouse, Ekim 1979

Trk-Bat likilerinin Gelecei. Stratejik Bir Plana Doru, Z. Khalilzad, lan O.
Lesser, F. Stepnen Larrabe, Avrasya Stratejik Aratrmalar Merkezi Yaynlar,
2001.
494
Cumhuriyet, 6 Ekim 2000
495
F. E. Stiftung, Berlin'e uan CHP temsilcilerinin uak bileti rezervasyonlarn
yaptrm. Heyet, Alman partisiyle "Trkiye-Avrupa Birlii; Trk-Alman
Uzmanlar, 9-11 ubat 2001, Berlin Toplants"na, THY ve svire Havayollar
uaklaryla, Zrih aktarmal gitmi.
493

partiye ne denli uyduu ise bir ayr konu.

"nemli almalar" aktan bildirenler de bulunuyor. Bu
akla ASAM
(Avrasya Stratejik Aratrmalar Merkezi),
RAND
Corporation ilikisini belirten bir metin iyi bir rnektir. ABD'nin Irak'
igal gnlerinde TRT'de uzunca sre stratejik (!) programlar yapan
Prof. Dr. mit zda ynetimindeki ASAM, RAND yayn bir
kitabn evrisini yaymlarken nszde u satrlara yer vermi: "RAND
dnyann en byk aratrma kurumu. Amerikan Hava Kuvvetleri
tarafndan desteklenen RAND'in toplam alan says 1997'de 1000
civarnda idi. Yllk btesi 117 Milyon Dolar. (..) Daha nce Trkiye
ile ilgili birok aratrma yapm olan RAND'n bu son almas yaz
2000'de yaymland ve ASAM-RAND ibirlii projesinin bir paras
olarak telif hakk alnmadan Trkiye'de yaym hakk ASAM'a verildi.
[496]
"
Bu aklamada kitabn daha geni bir "ibirlii projesi" nin
varlndan sz etmesi dikkat ekiyor. RAND ile ilgili geni bilgiyi
daha nce vermitik. Bu nedenle yukardaki aklamaya ekleyecek
yeni bir yoruma gerek yoktur.

RAPORLARI KM HAZIRLAR?
NED'in ilk kurucularndan ve ikinci dnem bakanlarndan ve
"Bugn yaptklarmzn ou 25 yl nce CIA tarafndan
rtl olarak yaplyordu," diyen Ailen Weinstein'n "project
democracy" uygulamalarnn baarsn belirtmek zere yapm
olduu u zl tanmlama uygulamalar aklamaya yetmektedir:
"Web (rmcek a)
[497]
alanmza girer"

kurma

konusu

bizim

uzmanlk

NED'in uzmanlk alanna giren adan Birleik Devletler'in

merkezine gelen raporlarn kaynan bilmek iin, Dileri Bakan
yardmcs Harold Hongju Koh'un 26 ubat 1999'da ABD Temsilciler
Meclisi Uluslararas likiler Komitesi'ne bal nsan Haklar ve
Uluslararas Operasyonlar Alt Komitesi'nde yapt aklamadan
okuyalm:
"Bu raporlar, her bir bykeliliimizde grevli insan haklar
memurlarn, blge ve fonksiyonel brolarmzdaki masa
grevlilerimizi, teki U.S Hkmeti ajanslklarndan memurlar
dahil yzlerce bireyin ve yabanc devlet memurlarn, muhalif
figrleri, gazetecileri, hkmet d rgtleri, kar kclar,
dinsel gruplar ve ii liderlerini iinde bulunduran ok geni
yabanc kaynan youn bir resmi ynlendirme abalarnn
496

Koyulatrmalar tarafmzca yapld. (M.Y)

David Ignatius, "Innocent Abroad: The New VVorld of Spyless Coup
Masumiyet: Casussuz darbelerin Yeni Dnyas) 7he Washington Post, Sfp nnge
C01

497

yllk rnn temsil eder."

ABD Dileri Bakan yardmcsnn Amerikan Temsilciler
Meclisi'nde yapt bu aklamaya ekleyecek zel bir yorum
olamamakla birlikte onun yabanc lkeler hakknda raporlar
hazrlanrken o lke insanlarn, rgtlerini, hatta devlet grevlilerini
ve "sivil" rgtlerini kullanmalarnn iin ne denli tehlikeli olduunu
belirten u szleri de kurulan an nereye hizmet ettiini gsteriyor.
Okuyalm:
"Bu bilginin toplanmas iin yaplacak en basit bir hareket,
byk risk alan ve hkmet tacizleri hakknda bize doru
veriler ve belgeler ileten dnyann her yanndaki insan haklar
savunucular
ve
bykelilik
grevlileri
iin
tehlike
oluturmaktadr."
nsan Haklar raporlar nasl hazrlanyorsa, Din Hrriyeti
raporlar da yle hazrlanyor. ABD Dileri'nce yaynlanan
Uluslararas Din Hrriyeti: Trkiye 2000 Yl Raporu"nun "Blm III
B.D Politikas"ndan okuyalm:
"Din hrriyetine saygy desteklemek B.D (US) Misyonu'nun
almalarnn ayrlmaz bir parasdr. stanbul'daki Genel
Konsolos ve Adana'daki A.B.D Konsolosu dahil olmak zere,
Misyon grevlileri Diyanet, Ekmenik Rum Ortodoks Patriklii,
Ermeni Ortodoks Patriklii, byk kentlerdeki Yahudi evreleri
ve teki din bekleri ile yakn ilikiler kurmaktadr.
Bykelilik grevlileri de din hrriyetini savunan yerel
hkmet
d
rgtlerle
(NGO'lar)
yakn
ilikilerini
korumaktadrlar."
Kendinden bakasna "effaflk" dayatmasnda bulunan ABD
ynetimi, elbette "yakn ilikilerini" aklamayacak, her zaman olduu
gibi, "uluslararas karlarn koruma" kuralna sadk kalacaktr. Bu
arada ilikiye giren NGO'lardan senaryonun tmn bilerek ilikiye
geen de, bilmeden "din ve hrriyet" akyla yardmc olan da
bulunabilir."WEB" in, yani rmcek ann ince tellerinin kopmasna
izin vermeden, a olabildiince geniletmektir. Bu a, yle gizliden
gizliye de kurulmuyor. ncelikle yaygn propaganda ve ok ynl
[498]
eitim yntemiyle halkn zihnine alglama dzenei yerletiriliyor.
Halk bakalarnca retilen dnceleri kendi dncesi olarak
bilmeye ve gereini yapmaya baladnda yaylmac yabanc
devletler ve onlarn ayrlmaz paras olan irketler amalarna
ulam oluyorlar. nk lkenin dzenini yabanc elemanlar deil
artk halk deitirmeye kouyor; snrlar delik deik edilip yurdu ele
geirilirken her ka k "gericilik" ya da "demokrasi dmanl"
nitelemesiyle aalanyor. Yaylmac da i piyasay ve hatta evre
lkeler kaynaklarn ele geirmek iin hem bir merkeze hem de
ortaklaa alabilecei rgtlenmeye kavuuyor. A kurucularnn
498

Manufacturing public perception

baarlarn ve yaylmac hedeflerini TESEV'in direktr (mdr)

zden Sanberk'in Harp Akademileri'nde 8 Mart 2002'de verdii
konferanstaki
u
deerlendirmesinden
daha
iyi
anlatmak
olanakszdr:
"ABD'de NDl, IRl, CPE, Almanya'da Heinirch Bll, Konrad
Adenauer,
Friedrich Ebert Stiftung,
ngiltere'de
Westminster Foundation of Dehocracy,
kamu fonlarndan
yararlanarak dnyada ve kendi blgelerinde demokrasi ihra
eden politikalar izlemektedirler. Bu faaliyetler onlarn d
politikalarnda ok nemli bir yer igal etmektedir. Trkiye'nin
de byle bir yaklam beslememesi iin hibir sebep yoktur.
Demokrasi, bulunduumuz karmak blgede zellikle bize
kar emeller besleyen baskc rejimler iin sahip olduumuz
en nemli silahtr. Bize kkten dincilik ihra etmek isteyen
baz komu lkelere verilecek en somut yant bizim de
onlarda
demokratik
kurumlar
kurulmasn
tevik
[499]
etmemizdir.
Sanberk'in 2002'de hedef olarak gsterdii Ortadou
lkelerinde demokrasi ihracnn boyutlarn yinelemeye gerek yok.
nk igal de, kym da ortada. Ama en kayda deer aklama
"kamu fonlarndan yarar.."dr. 'Kamu fonlar' herhalde ok 'sivil'
olmal. Demokrasiyi gerektiinde askeri igal yntemiyle 'ihra'
edenlerin 'fonlarndan' Trkiye'de kimin ve hangi 'sivil' rgtn en
ok yararlandn yinelemeye ise hi gerek yok.

499

tt8evorg.tr/nisan2002/director.html

MOSKOVA'DA BRO
VE
DOU AVRUPA'YA LM PC

"MGK'nn Fethullah Hoca ile ilgili

basna szdrlan kasetlerde fikir birlii
halinde bu olay kendilerine konu
edindiklerini zannetmiyorum TSK'da emir
kumanda iindeki insanlarn ben den
farkl dnceler iinde olduklarn
zannetmiyorum. Bamsz, demokratik,
laik, ada bir Trkiye'nin zlemi ve
bunun
abas
iinde
olduklarn
dnyorum. (..) Ben ve Blent Bey gibi
birok insan bu konuda bir tehlike
[500]
grmyor." Prof. Dr. Toktam Ate

Trkiye'de ve elbette egemenlik altna alnacak teki dnya

lkelerinde "demokrasi" kurma ilerine soyunanlar ibirlii yaptklar
sivil(!) rgtleri, kurucularn, yneticilerini, parasal destek verenleri
yakndan tanmalar, bundan sonra srdrecekleri etkinliklerde daha
zenli tutum almay dnmelerinde yardmc olacaktr. Bu rgtleri
tanmak iin biraz gerilere gitmek gerekiyor.
Ailen Weinstein'n, a kurma aamasnda, oluturduu nsan
Haklar brolarna urayanlar, daha sonra, Dou Avrupa
lkelerindeki 1989 ynsal protesto gsterilerini rgtlediler.
Weinstein, bu ii, ilgin bir sylemle anlatyor: "Bromuza urayanlar
(sonra) bir aile oluturdular."
Weinstein'n CfD (Center for Democracy 1984/ Demokrasi
Merkezi),
1990
ncesinde,
Polonyal
parlamenterlere,
ekoslovakya'dan, Macaristan'dan gelen yasama grevlilerine
kaplarn at. Bu lkelerin anayasa tasarlar brolarda hazrland.
Konferanslar, a oluturmakta, adam rgtlemekte o denli yararl
olurlar. Weinstein'n Rusya Cumhuriyeti ile birlikte Austos 1991'de
Moskova'da dzenledii evre sorunlar konferans, kiilerin
rgtlenmesine ve iletiimin gelitirilmesine olanak salyordu.
Weinstein, Dou Avrupa lkelerinde dzenlenen konferanslarla
500

Osman rida, "Fethullah Hoca konusunda yanlmadm" diyen Prof. Dr. Ate:
STKB' nin arkasnda karanlk gler var" Aksiyon, 26 Haziran - 2 Temmuz 1999,
Yl 5, Sa-y:238, s. 22-24.

szn ettii a kuruyor. Bu a, sonraki yllarda dnyay sarmaya

balyor.
Weinstein, sz konusu a ren NED'i "Ak operasyonlarn
[501]
eker babas olarak adlandryor.
Ona gre -bizim dilimizde
ocuklar kandrma arac olarak kullanlan- elma ekeridir NED.
Uygulama alan Dou Avrupa olunca, a kurucularn teki
aktrlerini de unutmamak gerekiyor: ABD-Sovyet likileri Amerikan
Komitesi (American Committee on U.S.-Soviet Relations) bakan
William Miller, nl para piyasas oyuncusu George Soros,
NATO'nun douya doru genileme projesinin nemli figr ve
Dou-Bat Gvenlik ncelemeleri Merkezi (Center for East-West
Security Studies) bakan John Edwin Mroz, Atlantik Konseyi
(Atlantik Councill) bakan John Baker, Sovyet-Amerikan likileri
Enstits (Institute for Soviet-American Relations)'nden Harriett
Crosby ve 1990'h yllarda saylar gittike artacak olan 'Bakann
adamlar' ile akademisyenlerin dostlar...
Aslna baklrsa, yeni rgtlenmenin, rtl operasyonlar
dneminde kurulan adan tek fark, her eyin daha akademik ve
daha dostane ortamda ekincesizce, gstere gstere gelitirilmi
olmasdr. ABD'nin souk sava dneminde kurduu Dnya AntiKomnist Ligi ana rgtnn evresinde oluturulan yasal ve yasa
d rgtlenmelerle ileyen a, yenilenmi, deien derinliklere
uydurulmutur. Bu "hrriyet ve demokrasi" a, eskilerde toplumlarn
en tutucu kesimlerince rlmken, zellikle son on ylda, ncelikle
gemiin sol muhaliflerini iine alm ve gemiin en keskin "antiAmerikan" nderlerini an iinde buluturmay amalamtr.
A yle rlmtr ki, Amerikan karlarna ve serbest pazar
ekonomisi politikalarna kar kma olasl bulunan her kesimi an
iine ekebilmitir. Bu tr muhalefetin belkemiini oluturacak
sendikalara kar yeni sendikalar oluturulmu ya da var olan
sendikalar, 'demokrasi' ve 'hrriyet' ortamnn ancak bu pazar
dzeniyle gerekletirilebileceine inandrlarak terbiye edilmilerdir.
Aslnda Amerikal operatrlerin sendikalarla ibirlii deneyi olduka
eskidir.
Fakat gerek operasyon iin en zor olduu Dou Bloku'nda
gerekletirilmitir. AFL-CIO, Polonya Dayanma Sendikas eylemini
en zor gnlerde yalnz brakmamtr. Adrian Karanicky, ABD
kongresinin kendileri araclyla yeraltnda alan Dayanma
(Solidarnos) hareketine milyonlarca dolarlk destek verilenini
yazmtr. Dayanma Sendikas ile gizli ilikileri, AFL-CIO'nun o
zamanki
bakan
Lane
Kirkland
yrtmtr.
Dayanma
Sendikas'na, "Polish Roundtable Accord" araclyla yapt
yardmlardan tr Kirkland'a ve Leh Walesa ya, 23 Nisan 1999'da

501

David Ignatius, a.g.y

'NED Demokrasi Madalyas' taklmtr.

[502]

nl aratrmac gazeteci David Ignatius'un NED'in para

listesini gz nne alarak yapt zet, operasyonun 1990'da Berlin
duvar ykldktan sonra deil, ok daha evvelden balatldn
gsteriyor:
"NED ekoslovakya'da demokratik glere yardm etmeye
1984'de, Macaristan'da "Civic Forum"a yardma (ise) 1986'da
balad. NED, Macaristan, Romanya ve Bulgaristan'da ilk
seimler ncesi kamuoyu yoklamalar ve seim yardmlaryla,
entelektel gazetecileri ve teki demokrasi aletlerini
destekledi."
1980'lerde video retimi yapan ve Dou Avrupa'ya datm
gerekletiren Gdansk Video Center (Video merkezi)'a verilen destek
olaylar belirleyici nitelikteydi. FTUI (Hr Sendika Enstits) ve CIPE
(Uluslararas zel Yatrmclar Merkezi) araclyla yeni sendikalar
ve iadamlar rgtleri, serbest ekonominin altyapsn olutururken
[503]
NED'den yardm grdler."
Grld gibi duvarn ykm nceden ve ierden balatlm,
'demir perde' elee dnmtr. Sosyalist sistemin merkezi SSCB'nde
durum deiik deildir. SSCB'ne szan NED operatrleri, Halkn
Temsilcileri Kongresi'ndeki muhaliflerden liberal 'Blgeleraras
Grup'a, Rus eylemci Uya Zaslavski'nin ban ektii bir vakfa,
Sovyet tarihisi Yuri Afanesiev'nin bakanlnda yrtlen Szl
Tarih Projesi'ne, Ukrayna'daki Rukh hareketine ve daha birok
projeye el vermiler.
rtl olarak yaplsayd, yardmlar alanlar iin operasyonun
bir "lm pc" anlamna geleceini belirten David Ignatius,
grnrde aktan yaplan operasyonun, "hayat pc" gibi
geldiini sylerken hi de haksz saylmaz.
Bir noktay anmsatmakta yarar var. Verilen rnekleri "ne
yapalm yani, komnizmi ykmlar, iyi de etmiler" diye
karlayanlar,
devletleraras
ilikilerde
iilerine
karmann
ilkelemesinin zararn, daha sonra kendi lkelerinde gelitirilmekte
olan operasyonun sonunda greceklerdir.
Greceklerdir ki, ok kltrllk projesiyle derinletirilen
ayrlklar sonucunda, etnik ve dinsel atmalar ve srtmeler iinde
bunalrken, "iyi de olmu" demek yle pek kolay olamayacaktr.
Ne ki, bu a, ne Ronald Reagan'n, ne de onun
demokratlarnn buluudur. Dnyay smrge alanna evirmek
isteyenlerin oyunlar, yzlerce yln imparatorluklar dneminden
szlp gelen, szldke siyasal erdemin son krntlarn da
502

NED Annual Report 1999, s.7

David Ignatius, o zamanlar, The Washington Post editrdr ve casusluk
roman "Siro"nun yazmtr.

503

szgecin stnde brakan ve byle yaptka vahileen acmaszln

rndr. Yirmibir yldr aktan oynanan yeni oyunun, yarm
yzyllk kkne doru ksa bir yolculuk yararl olabilir.

ELL, ALTMI YILLIK A YENLEND

1982 ylnda, yeni projesini tantmak ve ortaklaryla bu
erevede ibirlii kurmak amacyla Fransa, Vatikan, talya, ngiltere
ve Bat Almanya turuna kan Reagan, 8 Haziran 1982'de ngiliz
[504]
parlamenterlerin karsnda, zaferin yakn olduunu belirtir.
Varova'nn Moskova ile NATO merkezi Brksel' hattnn tam orta
noktasnda yer aldn belirterek yakn hedefi ilan eder:
"Bizim ulusal Cumhuriyeti ve Demokratik parti bakan ve
liderleri partilerst bir kurulu olan Amerikan Siyaset Vakf
(American Political Foundation)'nda, Birleik Devletler'in - bir
ulus olarak- imdilerde g toplamakta olan demokrasi iin
global (kresel) kampanyaya nasl destek olabileceini
belirleyecek bir alma balattlar. Bu almada, i
dnyasnn, iilerin ve toplumumuzdaki belli bal kurumlarla
birlikte her iki partinin kongre liderlerinin de ibirlii
salanacaktr."
Reagan, "global kampanya" olarak adlandrd yeni
operasyonun "global" yann, "teki uluslarn liderlerine danmay
planlyoruz" szyle aklar. Yeni ve geniletilmi bir cephe
yaratlacaktr. Reagan'n "teki uluslar" elbette yandalardan
olumaktadr. Bu iler, tm dnya lkelerinin ortak karar organ
Birlemi Milletler'de grlecek deildir .
ABD Bakan, "Avrupa Konseyi'nde, demokratik lke
parlamenterlerini Strasbourg'da toplamak zere bir neride
bulunduunu" ve bu 'prestijli' toplantda, "demokratik siyasi
hareketlere yardmc
Polonya Dayanma hareketine destek konumalarn da
ieren ve cephe oluturmaya ynelik olarak 2-11 Haziran 1982
arasnda gerekletirilen gezi olmann yollarn greceini"
belirterek, demokratik bir yntemle ii becereceklerini sylemi olsa
da ABD ie oktan balamt.
Dnyay yeniden koloniletirmeye uzanan yollarn talar,
fazlaca demokratik, ama ne yazk ki, pek saydam olmayan
eylemlerle denecektir. NED tasarmnn mimar Ailen Weinsteinn
"Web" yani 'rmcek a' adn verdii bu ebekenin ince iplikleri
Avrupa'ya ite byle tanmt. 'Reagan Demokrasisi'ne uygun
olarak, diktayla ynetilen demokrat (!) lkelerin temsilcilerinin eline
yumaklarn bir blm 'prestijli' konferanslarda tututuruluvermiti.
NED'in
504

emsiyesi

altna

yerleen

Amerikan

rgtlerinin

yneticilerini ve danmanlarn bilmek, Amerika'nn nllerini,

deneyli operatrlerini tanmak iin nemli bir frsat yaratyor. Bu
rgtleri ilikileri ve operasyonlaryla birlikte ele almak, bir deil,
birka ciltlik kitap oluturur. nk ABD demokrasisinde, "sivil" a
birbiriyle ortak kiiler stnden kesien dairelere benzer. Her kesiim
blgesinde ortak kiiler, memurlar ve parasal destek salayan irket
ve kilise vakflar bulunur.
Her rgt, yneticileri, ortak eylem alanlar, finans kaynaklar,
ilikili irketleri, dinsel kurulu balar, istihbarat rgtleriyle derin
ilikileri birbirine dolam, boyutluluk iinde alglanamayacak
denli karmak bir yumak oluturur. Birden ok rgtte yneticilik,
danmanlk yapan kiilerle birbirine balanan byk a, tek
merkezden ynetilebilecek byk bir aileye dnr.
Daha basite sylemek gerekirse, bir rgt zmlenmeye
baland m, iin sonu gelmez, her iliki, insan ABD ve dnya
balantlarnn merkezinde yer alan, derin karanlk bir kuyuya
gtrr. Bu nedenle tepede duran rgtleri olabildiince dar
erevede ele almakla yetineceiz.
Derinliin iinde bir baka sorun da rgt ynetimlerinin
srekli deimesidir. Devletin tepesinde, Akev'de grev yapan bir
grevliyi birdenbire rgtlerin banda grmek olas. Ayn biimde
rgtlerin ynetimindeki bir kii de birdenbire bakanlk ya da bakan
vekillii grevine gelebilir. Eski senatrler, eski istihbaratlar, eski
belediye bakanlar ve valiler de iin iine girince deiimleri izlemek
bir bakma olanakszlamakta ya da bilgiler ksa bir srede
gncelliini yitirebilmektedir.
Bu nedenle son ynetimlerden balamakla yetineceiz.
Partiler st olduu ileri srlen bu "enstit" klkl rgtlerin
braknz Amerikan partilerinden bamsz olmay, Amerika'da ne
denli
siyasal
yaplanma
varsa
oralara
bulak
olduklar
grlecektedir.
ABD'nin rgtlerine bakarken, klasik sol-sa izgisinden iz
srmek yanltc olur. nk Amerika'nn iinde "sol" gibi" grnen
siyasal hareketlerin, sendikalarn, zencilere zgrlk, adalet ve insan
haklar rgtlerinin, "sa" grl gibi duran rgtlerle ve devlet
grevlileriyle bir baka rgtte yan yana geldikleri grlmektedir. Bu
duruma bir de ABD'nin d lkelerdeki operasyonlarnn iinden
baklrsa i daha da karmaklaacaktr. "Sol" gibi olanlarla "sa" gibi
olanlar ve daha da tutucu rgtler, rtl operasyon ustas
istihbaratlar, sava yanls eski askerler, din misyonerleri
birbirlerine kenetlenmektedir.
rnein, Martin Luther King zgrlk hareketinin nderlerini,
Orta ve Gney Amerika lkelerine ynelik operasyonlarda,
Cumhuriyeti partinin elemanlaryla ya da Hertage Foundation gibi,
zamannda Nazi koruyuculuuna soyunmu olan en tutucu rgtlerle
omuz omuza durmalar, braknz Dou dnyasn, Avrupallar bile

artc bir grnmdedir.

Bat'nn sendikaclar, sosyal demokratlaryla ii ya da
emeki snf karlar uruna birlikte davranan- zellikle nc
dnya-sendikaclar ya da sol rgt yneticileri, fena halde
yanlmaktadrlar. Emein birlii gibi ideallerle, Bat rgtlerine ho
bakmay meziyet edinen bu rgt yneticilerinin yannda yer alan,
sa rgtleri dnnce, i bambaka bir renk alyor. Saclar, kendi
lkelerinde solculara, sendikaclara "anti-komnizm" uruna
dmanca davranrken, ibirlii yaptklar Batl adamlarn bir
sosyalist partiden kklendiklerini, sosyalist enternasyonale girip
[505]
ktklarn bilseler, hangi cephede yer alacaklarn bilemezlerdi.
imdi 'Project Democracy' operasyonunun ekirdek rgtlerinde
nemli oranda temsil edilen Amerikan solunun en gl kanadnn
ksa tarihine biraz deinmek gerekiyor.

505

te bu durum, "drt eilimi birletiren adam" yksn anmsatyor. Onun

birletirici ligini "dahiyane" bulanlar nereden bileceklerdi ki, Bush'un arkada bu
ilerin kotarl yntemini ok nceden renmitir.

SOSYALSTLKTEN NEO-MUHAFAZAKRLIA
NDI
"Uluslararas bir krizin ardndan Birleik
Devletlerin
karlarn
korumay
amalayan
hkmet
programlaryla
kyaslandnda, d lkelerde demokratik
sreci desteklemek kk ve akll bir
yatrmdr.!..) Demokrasinin kurulmas
iin harcanan dolarlar bar korumak ya
da
askersel
operasyonlar
iin
harcanandan ok daha azdr." NDI
Program-VII.Conclusion

ABD sosyalist hareketinin bir kolunun canlandrlmas, LID

(League for Industrial Democracy)'in kurulmasyla balar. LID,
demokratik haklar geniletmek ve Amerikallar bilinlendirmek
amacyla Jack London, Upton Sinclair ve bir grup sosyalist
tarafndan 1905 ylnda kuruldu. Balangta hareketin ad,
Intercollegiate Socialist Society (Okullar aras Sosyalist Dernek)
oldu.
renci ve ii hareketini, sosyalizm ve sanayi demokrasisi
konusunda bilinlendirirken, LID, 1921'de kitlelere ald. Sosyalist
partinin ABD bakanlk adaylarndan Norman, 1922'de Harry
Laidler'le birlikte LID'in direktrlk grevini paylatlar. Emeki
haklaryla, ocuklarn altrlmas, fabrikalardaki olumsuz alma
koullarnn iyiletirilmesi gibi sorunlarla ilgilenen, konut edinme
haklar ile yoksulluun nlenmesi eylemlerine ve tekelleme kart
savama girien LID'in saflarnda Roger Baldulin, John Devvey,
David Doubinsky, Sidney Haillman, Walter Reuther, Reinhold
Neighbuhr gibi nller yer alyordu.
1960'lara doru insan haklarna arlk veren rgt, sonraki
yllarda AFL-CIO ve SD/USA (Social Democrat /USA)'in etkili
ynlendirme uzmanlarnn almalar sonucunda hzla neo-liberal
izgiye kayd ve ABD'nin d lke operasyonlarna destek olmaya
balad. LID, APRI (A. Philip Randolph Institute)'nin Gney Afrika
operasyonunu desteklemiti. LID nderlerinden partinin ve APRI'nin
kurucu bakan Bayard Rustin, CPD (Committee on the Present
Danger / imdiki Tehlikeye (kar) Komite) ynetim kurulu yelii,
Freedom House yrtme kurulu bakanl, IRC (International
Rescue Committee) ikinci bakanl yapt. IRC, Vietnam ve El
Salvador'da CIA ile birlikte almtr.

Soldan balayp en saa gidip gelen Bayard Rustin yalnz

kalmad. Trokist aydnlardan Max Shactman, Stalin'in politikasna
muhalefet ederek, komnist hareketten kopmu ve yeni bir grup
oluturmutu. Bu grup, 1960'larda Eugene Debs ve Norman Thomas
nderliindeki Sosyalist Parti ile birleti. Yeni partinin saflarndan
sosyal demokratlar filizlendi. Sosyal demokratlar, ii hareketi iinde
nemli konumlarda bulunmaktaydlar. 1972 ylnda Sosyalist Parti
ikiye blnd. Sol kanadn nderi Michael Harrington'du. Sosyal
demokratlarn ban ise Tom Kahn, Rachelle Horowitz ve Cari
Gershman ekti.
Sosyal demokrat hareket, "Social Democrat (SD/USA)" adn
ald. Sosyal demokratlar, ABD senatosunda Henry Jackson gibi
muhafazakr "demokrasi savunucular"n desteklediler. 1980'lere
gelinceye dek hkmetlerde ve ii hareketlerinde nemli g elde
eden SD/USA, Cumhuriyeti Reagan'n 1980'de iktidara gelmesiyle
glerine g kattlar. Bakanlk dzeyinde konum elde edemeseler
de, en nemli ikinci devlet konumlarn, ii sendikalarndaki
glerine de dayanarak ele geirdiler.
1980'lerde 'Reagan Demokrasisi'nin en nemli adamlar
SD/USA saflarndan kt. SD/USA'nn 1974-1980 dnemi bakan
Cari Gershman, sonraki yllarda NED bakanlna getirildi. lk
lden Jeanne Kirkpatrick ise Reagan tarafndan Birlemi Milletler
Bykelilii grevine atand. Kirkpatrick, bykelilik yapmaktan
ok, Birlemi Milletler'de balatt ikili ilikileriyle nc dnyay
ynlendirme iine giriti. zellikle Afrika ve Gney Amerika
lkelerindeki 'militer' gruplarla ibirlii yapt. Hatta, dnyann
gneyinde denetimi salayacak, NATO benzeri SATO (South Atlantic
Treaty Org.) rgtn kurmak zere, Orta ve Gney Afrika, Gney
Amerika lkelerinden askeri grevlilerle gizlice toplantlar yapt.
Amerikan Sosyal demokratlar, d politikann kilit rollerine
soyundular. Sosyal demokrat kimlikleri, onlarn yabanc lkelerde sol
evreler ve ii rgtleriyle iliki gelitirmelerine yardmc oldu. AFL[506]
CIO, ii konfederasyonuna bal LID , APRI
, AAFLI (African
Asian Free Trade Labour Institute) , AIFLD (American Institute for
Free Trade Institute),
FTUI
(Free Trade Union Institute), AFT
(American Federation of Teachers) gibi rgtler ilikileri yaymakta
kullanld.
ABD'nin iinde sol grnml hareketler ve ii sendikalar
d lkelerde ABD d politikasna uygun olarak birer szma rgt
olarak ilev gryorlar. lkelerdeki rgtleri lkelerin ulusal
sanayicilerine ve hkmetlerine kar mcadeleye ynlendirirken,
506

Martin Luther King zgrlk hareketi yneticileri Philip Randolph ve

yardmcs Bayard Rustin 1965'de APRI ve APREF (A.Philip Randolph
Educational Foundation)'i kurdular. APRI siyahlarla ii rgtleri arasnda ilikiyi
younlatrmak zere kurulmutu. Daha sonra neo-muhafazakarlarn
poltikalarn desteklediler.

ABD irketlerinin ve sonu olarak Birleik Devletler'in dnya

egemenlii plan ve programlarna hizmet ederler. Sosyal demokrat
hareketler kim bilir ka lkede - bizimki de dahil - ulusal izgilerinden
kopup giderek, ABD ve Avrupa'nn deirmenine su tar hale
gelmitir.
"Sivil" yani resmiyet d, yani devletten bamsz, demokrasi
ve zgrlk yanls (!) sevimli bir yabanc rgtle, saydam,
yolsuzluktan arnm bir lke kuracaklarn sananlar bekleyen en
etin sknt, zellikle ABD ve Avrupa rgtlerinin grnen yzlerinin
arkasn kavramaktr. Bizim gibi demokrasisi Amerikal ve
Avrupallara emanet edilmi lkelerde dorudan iilerine kararak
kendilerine bal rgtler oluturan bu "NGO" denilen rtl "sivil"
an mteahhitlerini 'devlet d' diye adlandranlar, sras gelmiken
masum ve kk bir rnek verelim:
Amerikan retmenler Federasyonu ile 1992 ylnda, ABD
Demokrat Parti'nin Bakanlk seim kampanyasna birok NGO'nun
yan sra, AFT de katlmtr. Bu yle bireysel, kiilere zg bir
katlm deildir. Federasyon bakan Rachelle Horowitz'in
aklamasna gre, sendikann rgtlenme grevlileri, politik
almadan baka bir ey yapmamaktadrlar. Trkiye'deki "sivil"
hareket ampiyonlar, "devlet" deyince "c" grm gibi oluyorlar,
'parti' deyince kanlar donuyor.
Ne ki, youn ibirlii yaptklar szde "sivil" yabanc rgtler,
souk sava dnemlerinden bu yana dorudan siyasetin iindedirler
ve devlet ynetimlerine - yle temas dzeyinde falan deil-resmi
[507]
olarak baldrlar.
Yerli "sivil" stleniciler bu durumu ya biliyorlar ya da
bildirmezden geliyorlar. nk dnyann batsndan dousuna doru
rlen bu aa yakalanmaya hazr bekleyen lkelerdeki kurulular, bir
siyasal harekete genellikle tek ynl balarla balanrlar. Devlete
balanmak, pek grlen ey deildir. Bu nedenle bu yerli rgtlerin
ya da kurulularn, amalarn, siyasal dnce tarzlarn anlamak
zor olmaz.
Oysa ABD'de durum o denli karmaktr ki, Trkiye'deki bir
halk deyile "gllgl" ilikilerle rlen bir aa dnr. Bu rgy
anlayabilmenin en iyi yntemi, rgtlerin st yneticilerinin rgt
ilikilerine yle bir bakmaktr. Bu rgtlerin alarn zmlemek
sabr istemekle birlikte byke bir iliki haritas yapmay gerektirir
ki, Trkiye'nin yksek yargcnn tarif ettii 'Anglosakson' ve de
'katlmc demokrasi' grlebilsin. Aslna baklrsa katlanlar katlyor
ve sessiz byk ounluk, bir grup sekinden oluan "sivil" , "askeri"
ve "akademik" elemanlardan kurulu rgtlerin oluturduu, bazen
derin, bazen dar, ama her zaman karanlk olan dehlizlerde dnp
duruyor. imdi ekirdek rgtlerin elemanlarn biraz yakndan
507

Education Week on October 14,1992 354

tanyalm.

NDI'NN Y ADAMLARI
Bir rgt ve niyetini tanmak iin ksa bir anlatm, ynetici ve
kurum balarndan birka rnek yeterli grnebilir. Ne ki, genel bir
kannn yarar da tartmaldr. nk iyi niyetli kii ya da kurumlarn
bu tr rgt, kii ve hatta irket adlarna ve onlarn ok ynl
balantlarna u ya da bu alma ve iliki iinde rastlama olasl
vardr. Bu nedenle en azndan yneticileri ve onlarn deneyimlerini,
ilikilerini olabildiince bilmek yararl olabilir.
NDI'nin st ynetimi eski bakanlardan, eski ABD Bakan
adaylarndan, bakan vekillerinden, senatrlere, kiilerden irketlere
uzanyor. 2000 yl ynetimini ve danmanlar listesini, rgtn
devletle derin ilikilerini gstermesi bakmndan, olduu gibi alyoruz:
Ynetim Kurulu: Madeleine Korbel Albright (Y.K Bakan),
Rachel Horovvitz (Y.K Bakan Yardmcs), Kenneth F. Melley
(Sekreter), Eugene Eidenberg (Sayman), Kenneth D. Wollack
(Bakan), Bernard W. Aronson, J. Brian Atwood, Harriet C. Babbitt,
Joan Baggett Calambokidis, Paul L. Cejas, Barbara J. Easterling,
Geraldine A. Ferraro, Patrick J. Griffin, Joan Anderson Growe,
Shirley Robinson Hall, Harold Hongju Koh, Peter Kovler, Elliott F.
Kulick, Nat LaCour, Lewis Manilow, Molly Raiser, Nicholas A. Rey,
Nancy H. Rubin, Elaine Shocas, Marva A. Smalls, Michael R. Steed,
Maurice Tempelsman, Marvin F. Weissberg, Raul Yzaguirre, Paul G.
Kirk (Jr.), Walter F. Mondale, Charles T. Manatt.
Ynetim kadrosundaki bir blm ad bile, szde sivilin devlet
ve irket ilikisini gstermeye yeter, ama bu adlarla daha ilgin ve
gizemli yerlerde karlama olasl az deildir. Bu nedenle danma
kurulunu tanmakta yararl olabilir.
Danma Kurulu: William V. Alexander, Michael D. Barnes,
John Brademas, Bill Bradley. Cleaver Cleaver (II), Mario M. Cuomo,
Patricia M. Derian, Christopher J. Dodd, Michael S. Dukakis, Thomas
F. Eagleton, Martin Frost, Richard N. Gardner, Richard A.
[508]
Gephardt
, John T. Joyce, Peter G. Kelley, Paul G. Kirk (Jr.), John
Lewis, Mike J. Mansfield, Donald F. McHenry, Abner J. Mikva, Azie
508

srail 2000 ylnda Filistin'de yeni bir igale giriti, israil ordusu iddet
uygulayarak Filistinlileri topraklarndan srmek iin konutlar dozerlerle ykmaya,
dnyann baka yrelerinden getirdii Yahudileri Filistinlilerin topraklarna
yerletirmeye balad. Dnya' da bu igale kar kanlar olduu gibi ABD'de
igale kar gsteriler gerekletirildi. ABD'de ynetim stnde de egemen olan
Yahudi rgtleri de 16 Nisan 2002'de srail devletini desteklemek zere
Washington'da bir yry dzenledi. Bu yryt Rcihard A. Gephardt. AFLCIO Bakan John J. Sweeney ve ABD Savunma Bakan Yardmcs John
VVolfovvitz de birer konuma yaptlar. Seth Gitell, Rally for Israel, Boston
Phoenix, April 16, 2002;bostonphoenix. com / boston / news_features/index.htm

[509]

Taylor Morton, Daniel Patrick Moynihan

, Charles S. Robb,
Stephen J. Solarz, Theodore C. Sorensen, Esteban E.Torres, Cyrus
R. Vance, Anne Wexler, Andrew J. Young.
NDI'nin tepe yneticileri, eski bakanlar, eski ABD bakanlk
adaylar, bakan vekilleri, senatrlerden oluuyor. NDI, birok ynetici
ve danmanla irketlere balanyor. Bu kiilerden, ABD Dileri
Bakan Albright ve Din Hrriyeti, Demokrasi gibi brolardan sorumlu
Harold Hongju Koh'u Trkiye 1999-2001 arasnda ok yakndan
tanmt.
Trkiye'de NDI ile ibirlii yapanlarn hepsi olmasa bile,
TESEV, ARI, TESAV, TOSAV, TUSIAD gibi rgtlerin yneticileri bu
nl Amerikallar kiisel olarak tanmalar da olaslk d deildir.
Ne ki, yerli "sivil" yneticilerin bilgilendirdii iadamlarna, genlere,
devlet grevlilerine, bu rgtle ilikinin ne denli deerli bir ey
olduunu bildirmek de bir grevdir. NDI, ynetici ve danmanlaryla
baka kurum ve rgtlere balandn bilmekte yarar var. Her ad,
onlarca rgt ban ve eski rtl operasyon deneyimlerini grmek
de gerekiyor. Bu kiilerden birka nemli operatr iliki listesiyle
tanrken, geri kalanlar tam liste olarak kitap ekine alacaz.
Rachelle Horowitz, SD / USA kurucusu ve daha sonra
Reagan demokratna dnmtr. Ayn zamanda CPD kurucusu,
APRI, AFT, Bayard Rustin Foundation ynetim kurlu yesi ve NDI
[510]
kinci bakandr.
Horowitz'in ynettii APRI rgtnn para kayna byk oranda sendikal rgt AFL-CIO, NED ve AD'nin en byk sendikas
United Steel Workers Union (Birleik elik ileri birlii)'dr. AFLCIO ise gelirinin %80'ini devletten alr. APRI yneticilerinin
ounluu AFL-CIO ve bal sendika bakanlaryla, SD/USA'nn st
dzeylilerinden oluur. APRI, zellikle G. Afrika'daki Rahip Desmund
Tutu, World Alliance Reform Churches (Allan Boesah / Dnya
Dayanmas Reform Kiliseleri)'da etkindir. Bu barl (!) rgtn
ynetiminde ayrca, Freedom House (direktr Leonard Sussman),
Research Institute of America (direktr Leo Cherne) yer ald. Gney
Afrika i Sendikalar genel sekreteri Jay Naidoo, bu ilikileri yle
aklyor:
"AFL-CIO'ya bal rgtler Gney Afrika ii hareketine
kar yanl davranyorlar. Bu rgtler adna hareket eden baz
anahtar kiilerin Birleik Devletlerin Dileri ve istihbarat
509

Senatr Daniel Patrick Moynihan Tufts niversitesi ynetim kurulunda yer

alyordu. Ayn kurulda, Hanry Cabot Lodge, General Stansfeld Turner gibi rtl
iler operatr, ABD MGK yesi Alexis Johnson ve CIA eski direktr
vekillerinden Bobby Inmam da bulunuyordu. Ami Chen Mills, C.I.A. OffCampus,
s. 102
510
Rachelle Horowitz, Thomas Donohue ile evlidir. Donohue, AFL-CIO eski
sayman ve genel sekreteridir.

evreleriyle kukulu ilikileri var. "

[511]

APRI yneticilerinin ou, CDM (Coalition for a Democracy /

Reagan demokratlar), CPD (Committee for Present Danger -1976)
gibi operasyon kurulularnda yer alyorlar. Bu kiiler, ayn zamanda,
NED, IRI, ACILS, NDI gibi demokrasi ihracatnn ekirdek rgtlerinin
[512]
ynetim kurullarnda bulunuyorlar.
APRI ilikilerinden bir ilgin rnek verelim. APRI ynetim
kurulu yesi Max Kampelman, "Reagan Demokratlar" denen CDM
rgtnde ve militarist glenmeyi, nkleer silahlanmay savunan,
halk bu konularda ynlendiren SPD'nin ynetim kurulu yeliinin
yan sra, ABD Bakan tarafndan USIP (US Institute for Peace/
bamsz kurulu)
ynetim kuruluna atanmtr.
Anmsanaca
zere; USIP, istihbarat kurulularnn deerlendirilmi belgelerinin
datmn yapmakta ve d lkelerde -bu arada Trkiye'de de- para
karl aratrmalar gerekletirmektedir.
NED rgtlenmesinin mimar ve eski bakan Cari Gershman,
SD/USA'nn kurucularndand. APRI direktrl de yapan
Gershman, IA propaganda aygt olarak nlenen Freedom House
direktrl, BM Bykelisi J.Kirkpatrick'in badanmanl, CIA
balantl IRC yesi, CfD ve NDI ynetim kurulu ve daha sonra byk
danma kurulu yelii grevlerini stlenmitir.
NDI kurucu yneticilerinden Bernard William Aronson: ACON
Investments, Newbridge Andean Partners, Liz Claiborne Inc. ve
Royal Caibbean Cruises Ltd. gibi nl irketlerin ynetim
kurullarnda bakanlk ve yelik yapmtr. 1985-2986 Nikaragua
Contra'larna ABD yardm yasas rgtleyicisi drt kiiden biri olan
Aronson, Freedom House ve LCIAS (Leadership Councill for InterAmerican Summitry) ynetim kurulu yelii , George Bush
ynetiminde Latin Amerika leri'nden sorumlu Dileri Bakan
[513]
Yardmcl grevlerinde bulundu.
Bernard William Aronson'u daha yakndan tanmak iin,
Nikaragua'da gerekletirilen "project democracy" operasyonuna bir
511

International Labour Report, Mays-Haziran 1989.

FTUI, 1977'de AFL-CIO tarafndan Avrupa sendical egdm altna
almak zere kuruldu., USAID, USIA kaynaklarn ve 1984'den sonra da NED ve
bir miktar da zel irket (%4) kaynaklarn kullanmaya balad. (GAO/NSIAD-86185 The nationalEndowment for Democacy, p.22) Trkiye sendikalaryla da iliki
kurmutur FTUI'nun bal olduu AFLI Genel Direktr Moris Paladino (e. CIA)
1971'de Genel Sekreter Halil Tun ile grt. Sendikaclar ABD'de kurs
grdler. AFL-CIO (ACILS'in bir nceki ad) toplantlarna ok sayda sendika
yneticisi katld. Bylece souk sava dneminde Trkiye'de sendika sava
balam oldu. zellikle 1970'lerde krklenen atma ve iddet ortam, iilerin
blnmesiyle daha da alevlendi. AFL-CIO katlmlar iin Bk. 2000 Ikibin'e Doru,
Yl.5, Say:39, 24 Kasm 1991, s.11-12.
513
Bob Woodward, Pee (Veil) CIA ve gizli savalar, s. 514 Holy Sklar, a.g.k
s.181;
512

an dnmek gerekiyor. Nikaragua Contra'larna yardm ok ynldr.

in iinde NED, NDI, IRI, Freedom House vardr. Ama operasyonun
en nemli yneticisi de CIA'dir. Bu yardmlarn iinde yanl
bilgilendirme de 'de-stabilizasyon' da vardr. Ayrca dorudan para
ve silah yardmnn yan sra, eitim verme ii de bulunur. Eitim
deyince, her ynyle sava-suikast ve rgtlenme eitimini ieren
CIA el kitabnn (12 Contra efine verilmitir) suikast blmnden iki
paragraf okuyalm:
"artma Gc: Saldrya geecek adamlarn bak, ustura,
jilet, zincir, sopa gibi silahlar olmaldr. Onlar (saldrya
geecek olanlar), masum ve her eye inanan rgt
arkadalarnn hemen arkasnda yer almaldrlar. (..)
Temizleme: Temizlenecek Sandinista grevlisi seildikten
sonra birlikte hareket etmelidir. Yani halkn da bu olaya tank
olmas, bundan ders almas salanmaldr. nemli ilerde
[514]
profesyonel katillerden yararlanmak ok daha uygundur."
Gerektiinde, Contra'larn kendi adamlarn da ldrmelerini
de ieren bu kitabn varl ve Nikaragua'da CIA etkinlii, Bakan
Reagan tarafndan da dorulanmtr. Bu arada anmsatalm ki, el
kitabnda sorgulanacak kiilerin el-ayak balanma yntemi, bizde
[515 / 516]
"domuz ba" olarak bilinene ok benzemektedir.
NDI yneticisi Aronson, eski Bakan Jimmy Carterin
ekibindeydi ve onun konumalarn da yazyordu (1977-1979).
George Bush ve Clinton ynetiminde Latin Amerika leri'nden
sorumlu Dileri Bakan Yardmcs (1989-1993) oldu. 1985-1986
Nikaragua Contra'larna ABD Yardm yasas rgtleyicisi drt kiiden
biri oldu. 1986 oylamas ncesi geceleyin, Reagan'n gr takririni
de Aronson kaleme almtr. Nikaragua'da Sandinista ynetimini
ykmak zere 'de-stabilzasyon' eylemlerinin yan sra ABD tarafndan
eitilen Contra gerillalarna 100 milyon dolar (ayni ve nakdi)
[517]
yardmda bulunulmutur.
514

Holy Sklar, a.g.k. s.181;

John Prados, a.g.k. s.406.
516
Bu yntem yaanm bir olayda yle anlatlmaktadr: " 13 Ocak 1983- (..)
Paul Morasca'nn cesedi giyinik, yz dee dayal, el ve ayak bilekleri
boynuna dolanm bir iple ksteklenmi. Yorgunlua yenik den kurban kendi
kendini bomutu. Bu teknik ayn zamanda bir imza, CIA'in kulland katillerin
imzasdr. En azndan Riconoscuto (FBI adna istihbarat)'nun kans yle."
Fabrizia Calvi- Thierry Pfister, Washington'un Gz, s.41. 489 Aronson'un
yannda yasa tasars nclk eden kongre yeleri: Robert Leihen, Penn
Kemble, Bruce Cameron. (Michael Massing, Mother Jones Oct. 1987)
517
Aronson'un irketlerinden Newbridge Andean Partners'n irket adresinin bir
posta kutusu olmasnn yannda OPIC (Overseas Private Investment
Corporation: ABD'nin Ajentas) ile Karaibler'de ortak olarak toplu konut yapm
ileri yapmaktadr. Aronson, CFR'ye Kba'ya ynelik ambargonun hafifletilmesini
isteyen bir rapor sunarken, bu iin Kba rejimini deitirecek ynde somut
515

NDI kurucularndan ve danmanlarndan Nancy H. Rubin

ABD dilerini ynlendiren, yabanc lke yneticileriyle dorudan
ilikiler gelitiren CFR yesidir. Rubin, OEF International (Overseas
Education Fund / Uluslararas Eitim Fonu) ynetim kurulu
[518]
OEF, LMV (League of Woman Voters-1947 / Kadn
yesidir.
Semenler Birlii) tarafndan rgtlenmitir. 1970'e dek, ABD
snrlar iinde alrken daha sonra uluslararas ilere soyunmutur.
OEF'in ortaya koyduu gelecek projeksiyonu "project democracy"
hedeflerini zetler niteliktedir. Bu projeksiyona gre (1) merkezi
devlet yaplar zayflayacak, (2) demokratik kurumlama geliecek ve
(3) karar mekanizmalar tabana ve ky dzeyine indirilecektir.
Afrika, Asya, Karayibler, Latin Amerika, Ortadou'daki 70
lkede etkin olan ve ABD devletinden US-AID araclyla para alan
OEF'nin destekileri arasnda, CIA balantl irket olarak da tannan
Air Transport Association, Asia Foundation gibi kurulularla birlikte
ok sayda kartel vakfnn ve benzeri rgtlerin yneticileri
bulunmaktadr. OEF 1987 mtevelli heyetinin banda, sonradan
ABD Dileri Bakanlna gelecek olan Madeleine K. Albright
bulunmaktayd. OEF, NED'den, 1984-1987 arasnda, Afrika ve
[519 520]
Arjantin ileri iin 692.053 $ almtr.
/
Cyrus Roberts Vance: ABD deniz Kuvvetleri (1943-45),
avukat (1946-1960), Armed Services Committee (Silahl Hizmetler
Komitesi/ ye, 1957-1960), Senato Uzay ve Astronomi zel Komitesi
(ye, 1958), Pentagon Genel Danma Kurulu (ye, 1961), Savunma
Bakan Yardmcs (1966), Group 54-7 (Hkmetin CIA kontrol birimiye), Washington Operasyon Ajan, Bakanlarn d politika
sorunlarnda zel temsilcilii grevi ve ilgin dnemlerde, ilgin
lkelerde grevler: Panama (1964), Dominik (1965), Vietnam (1967),
[521]
Kbrs (1967), Kore (1968), Fransa (1968).
CFR (ikinci bakan,
nerilerle yaplmasn istedi. steklerin hedefi tipik "project democracy"
operasyon ilkelerini ieriyordu. Karaibler ve Latin Amerika lkelerinde piyasa
ekonomisinin gelitirilmesinin Amerikan irketlerinin karna olduunu belirtirken
kendi irketlerinin karlarndan rnek vermiyordu. Comision Internacionale
derechos Humanos, Anual 2000- www.cidh.oas.org.
518
OEF International, Seeds of Promise, OEF International annual report 1986"
dan aktaran http://www. irc-online. org.
519
teki mtevelli heyeti yeleri: Virginia Allan, Polly Baca, Freida aplan,
Kathryn Christopherson, Kate Cloud, Esther Coopersmith, Phyllis Dobyns, Vicki
Dovvning, Patricia Ellis, Judy Falk, Tom Farer, Margie Fraenkel, Arvonne
Fraser, Martha Greenavvalt, Patricia Hutar, Jane Jaquette, S. Peter Karlow,
Mary Dublin Keyserling, Mildred Robbins Leet, Kate Rand Lloyd, Rosalind
Loring, Mildred Marcy, Sal G. Marzullo, Gretchen Maynes, Sheila Avrin McLean,
Marcia Davvkins Nauckhoff, Jan Orloff, Nancy Clark Reynolds, Alice Rivlin,
Janeth Rosenblum, Barbara Schlei, Eleanor Sebastian, John Sewell, Jeanne L.
Slobod, Peter Tarnoff, Maxine vVaters, Connie VVeinman, Bemice Zurbach.
OEF Annual Report 1987'den irc-online. a.g.s.
520
OEF Annual Report 1987'den irc-online. a.g.s.
521
Julius Mader, VVho's VVho in CIA, s.530 . Julius Vance'n, Kbrs'ta Trklere

direktr), Trilateral Commission () ve NDI eski ynetim kurulu ve

daha sonra danma kurulu yesidir.
Andrew J. Young: M. Luther King'in st dzey yardmcs
(1976), daha sonra ABD Kongresi yesi (Georgial976), 'Jimmy
Carterin siyah destekisi' olarak tannd. ABD'nin B.M Bykelisi
iken, 3. dnya lkelerinin liderleriyle youn iliki kurdu; PLO (FK)
ile yetki d balantya getiinden grevden ayrlmak zorunda
brakld (1979). Ayrlmasnda srail'e bal ABD rgtleri etkin rol
oynad. Atlanta Belediye Bakan olduktan sonra "Andrew Young
Associates Consulting" irketi araclyla parasal ilikilere geti.
[522]
BCCI
patronu Pakistanl banker Aa Hasan Abedi ile yakn iliki
gelitirerek, onu 3. dnya liderleriyle buluturdu. Bu iler iin
Arabistan ve Arap Emirlikleri'ne yapt gezinin masraflarn BCCI
dedi (1983). Young'n danmanlk irketi, BCCI'den her yl 50.000
dolar almaktayd. Georgia Valisi (1990) olduunda, BCCI, onun
150.000 dolar kredi alacan sildi. Haiti'ye Bakan'n zel temsilcisi
olarak gitti ve halk lider Rahip Aristide'e seimlere katlmamas ve
Dnya Bankas memuru Mare Bazin'in adayln desteklemesi iin
bask yapt. Young imdi NDI byk danma kurulu yesidir.
Theodore C. Sorensen: Emekli General Sorensen.
[523]
Kennedy'nin ekibindendir ve CFR
yesidir. Ayrca NDI eski
yneticisi ve danma kurulu yesidir.
Anne L. Wexler: CFR ve NDI byk danma kurulu
yesidir. Wexler, Akev mdavimidir ve nl halkla ilikiler irketi The
Wexler Group'un sahibidir. Wexler, "liberal sper lobici" ve "disinformation" ustas olarak da tannr. Yapt imaj ii nedeniyle
'Burger kraliesi' sann da almtr. Siyasi kampanyalar rgtleyen
Wexler, 1968 ylnda bakanlk aday Eugene McCarthy'nin seim
[524]
kampanyasn ynetmitir. ABD'deki on etkin aracdan biridir.
Wexler Group, ABD'deki "halkla ilikiler irketlerinin en by ve en
[525]
pahals olan Hill and Knowlton, Inc. "in "bamsz birimidir."
Hill
kar, Makarios'un gz yummas ile, balayan EOKA yandalarnn ve paramiliter Rum gruplarnn katliamlar ortamnda Trkiye'nin Kbrs'a mdahalesini
nlemek zere Ankara'ya gelmesi byk yank ve tepki uyandrmt. zellikle
renciler, Vance'in CIA eleman ve Vietnam sulusu olduu gerekesiyle
knama gsterilerini younlatrmlardr.
522
BCCI: CIA'in kirli ilerde kulland para kanal. Bk. Blm: istanbul'da ki
Kere ki Gn.
523
8 Ocak 1968 istihbarat ve D Politika zel tartma toplants. Bu toplantda
rtl operasyon direktr Richard M. Bissel nl raporunu sunmutu.
Toplantya aralarnda eski OSS yneticisi ve CIA'in yasa tasars hazrlayan ve
daha sonra CIA planlama blm yneticisi ve izleyen yllarda da CIA
direktrl yapm olan operatr Ailen W. Dulles'da katlmt.
524
A. Syder, Warriors of Disinformation, s. 260
525
Jean A. Douthwripht, Rochester Institute of Technology: A Subsidiary?"
CAIB, Fall 1991, ss: 4-9. ve "The WTO Millenium Bug: TNC Control over Global
Trade Politics" Corporate Europe Observer Issue 4, Special WTO Edition, July

and Knowlton ise Moon tarikatna ve ABD Dilerine, zellikle 1990

Irak'a saldr senaryosunda senato komisyonuna sahte tanklar
kararak verdii stn hizmetlerle tannmaktadr.
Richard N. Gardnt: CIA propaganda aygt Freedom
House'un mtevelli heyeti yesidir. Trade Policy Negotiations
danman, talya (1977-1981), spanya (1993-1998)'da bykeli,
WTO (Dnya Tic. rgt)'da ABD delegesi, Morgan-Lewise-Bockius
Hukuk irketi danman ve NDI byk danma kurulu yesidir.
Ayrca DCF (Democratic Century Fund)'a parasal katkda
bulunmaktadr.
Charles T. Manatt: APF (American Political Foundation)
ynetim kurulu yesi ve direktr, DNC (Democratic National
Committee) Bakan, WWC (Without War Councill), CfD ve 1FES
(International Foundation for Electoral Systems) 1989 ynetim kurulu
yesidir. Ayn zamanda NED ynetim kurulu yesi, "Manatt, Phelps,
Rothenberg, Evans" hukuk irketi orta ve NDI eski yneticisi ve
imdi byk danma kurulu yesidir.
Charles T. Manatt, "project democracy" operasyonlarnda
olduka deneyimlidir. Onun da iinde yer ald Nikaragua
operasyonundan ksa bir blm anmsatalm. NED, Nikaragua'da
brolar amt. Bu brolar Caleb McCarry ve Diane Weinstein
ynetmekteydi.
ABD'nin
"Contra"
adl
gerilla
rgtn
desteklemesinin ve lkede karklklar yaratlmasnn ardndan
seimleri gzlemleme heyetine NED adna C. T. Manatt, William
Brock, Frank Fahrenkopf katlmt. Bu heyetin gzlemleri ilgin
olaylarla srd. Aralk 1989'da Masatepe'deki seim toplantsn
izlerken bir kii ldrld, 20 kii yaraland. CfD, zaman
geirmeksizin yaynlad bildiriyle olaylar Sandinista'nn yarattn,
len kiinin de bir UNO yesi olduunu aklad. UNO, CfD'nin
destekledii "Prensa" gazetesinin editr Violet Chamorro'nun
partisidir. OAS (Organisation of American States), olaylar ak hava
toplantsna saldrya geen 200 UNO taraftarnn kardn,
saldrganlarn Sandinistlerin merkez binasna ve bitiiindeki Tarm
Bakanl brosuna da saldrdklarn aklamaktayd.
Demokrasi operatrlerinin yalan haberleri bununla da
kalmam, UNO' nun bakan yardmcs aday Virgilio Godoy ile
birlikte, bata Ailen Weinstein (NDI temsilen) olmak zere, CfD
heyetinin (NDI, IRI ve World Freedom Foundation) tm, len kiinin
UNO yesi olduunu aklamaktaydlar. Oysa len gencin
[526]
annesi.olunun "sadk bir Sandinist" olduunu bildiriyordu.
Olaylar duyuran ABD medyasnn en bykleri de CfD heyetiyle ayn
grteydiler. CfD heyeti derhal Orta Amerika Bakanlar
1999.
Mary Speck, "One Killed n Nicaragua Election Riot," Washington Post, Dec
11, 1989; Nicaraguan Election Issues No. 8, Central American Historical
Institute, Feb 10. 1990.
526

Toplants'na gitmiler, yalan aklamalarn orada da srdrmler

[527]
ve "Sandinista vahetinden sz etmilerdir.
Bir lkenin iilerine
mdahalede maalar dllendirmek de gerekiyordu. Nikaragua'da
da yle oldu. Center for Democracy (CfD), Chamarro'ya
"Demokrasinin Bekisi" dl verdi.
Harriet C. Babbitt: Latin Amerika ve Sovyetler Birlii
(1993-1997)'nde bykeli, USAID (1997-2001) blm yneticisi,
OAS Organisation of American States)'da bykeli, WWC
(Woodrow Wilson Center- ubat 2001-Austos 2001 )'da eitmen,
NDI'de ynetim kurulu yesi ve Latin Amerika Komisyonunda grev
[528]
ald.
Ken Wollack: CFR yesi ve NDI ynetim kurulu yesidir.
Wollack, "Project Democracy" operasyonunun en nemli deneyinin
yaand
Nikaragua'da
de-stabilizasyon
ilerine
NED
rgtllnde NDI adna katld. Operasyonun sonunda NED
Bakan Gershman'dan NDI adna zel teekkrleri kabul etti.
Peter G. Kelly: CfD (yk 1989), Updike, Kelly & Spellacy
irketinde ortak ve ynetim kurulu bakandr. Ayrca Black,
Manafort, Stone and Kelly lobicilik irketinde ortak ve ynetim kurulu
bakan, NDI danma kurulu yesidir. 1984'te APF (American
Political Foundation)'nin devam olarak kurulan CfD'nin zellikle Orta
Amerika lkelerindeki etkinliklerinde yer ald. Kelly, ubat 1989'da
Kosta Rika'nn San Jose kentinde yaplan "Orta Amerika'da
Kalknma" toplantsnda Ailen Weinstein ile birlikte CfD'yi temsil etti.
Bu toplantya, Kosta Rika, Fransa, Avrupa Konseyi ve Guatemala, El
[529]
Salvador temsilcileri de katld.
Kelly'nin "lobicilik" irketi, zellikle ABD'nin destekledii
yabanc parti ve rgtlere hizmet vermektedir. irket, 1986 ylnda
yabanclardan 2,1 milyon dolar kazanmtr. Bunun karlnda
yabanclara da kazandrmtr. Bunlarn arasnda Kenya, ABD'nin
uzun yllar destekledii Angola'da Jonas Savvimbi'nin Angola
527

Violence & the Nicaragua Elections," Camet, Nicanews, Jan 21, 1990;
Richard Avila, "Incident at Masatepe," Nicaragua Through Our Eyes, Vol. IV,
Nos. 5 & 6, tarihsiz; www.publiceye.org
528
US-AID, parasal kaynaklarn devletten alr. Bir yardm rgtnn iki ilevi
vardr: Yabanc lkelere parasal proje yardmlarnda bulunmak, iilerine
karmak ve her ABD kkenli irket ve rgt gibi, CIA ve benzeri operasyon
rgtlerine rt oluturmak. Yabanc lkelerde ekirdekte dorudan CIA'in
istasyonu bulunur, ekirdein evresindeki birinci halkada AID gibi rgtlerin,
CIA denetimindeki irketlerin (rnein Air America) ubeleri, brolar, nc
halkada, operasyonlarda CIA'in Gizli ordusunu proje bana dorudan
destekleyen Amerikal ve yerel birimler yer alr. Sonraki halkalar, eitli destek
rgtleri, CIA'in yararlanabilecei teknik ve insani kaynaklarla tamamlanr.
529
'The Center for Democracy: A Non-partisan Center VVorking to Promote the
Democratic Process,' Center for Democracy, (tarihsiz)"den aktaran publiceye.
org

[530]

hkmetine kar savaan UNITA

(Union National for the Total
Independence of Angola) rgt, Somali Hkmeti, Filipinler UNA
(Union for National Action) Partisi, Zaire (Kongo)'de Lumumba'y
darbeyle devirip ldrten Mobutu Sese Seko, 1989'da, Amerikan
daha fazla yardm alabilmek iin, irketle bir milyon dolarlk
[531 532 533]
/ /
szleme imzalad.
Kelly'nin irketi, George Bush'un kampanyasn ynetti. irket
ortaklarndan Manafort, Cumhuriyeti Parti Ulusal Kongresi'ni ynetti.
Manafort, HUD (Housing and Urban Development / Konut ve Krsal
Kalknma) blmnn teviklerinin elde edilmesinde rol oynayan kilit
[534]
kiiydi. Bu ilerden 348.500 dolar kazand.
Manafort daha nce
muhafazakr College Republicans, Young Republican gibi parti
rgtlerinde deney kazanm; NCPAC (National Conservative
Political Action Committee / Ulusal )'nin kurucular arasnda yer
alm ve Democratic National Committee'nin finans komitesi
[535]
bakanyken 90 milyon dolar toplamay baarmtr.
Maurice Tempelsman: nl milyarder madenci (elmas).
[536]
CFR yesi ve NDI danmandr.
Elmas Tempelsman' tanmak
iin ok daha gerilere gitmek gerekiyor. 1960 Kongo askeri darbesini
destekledi. CIA Kinasa istasyon efi Devlin'i ie ald. Patrice
Lumumba, Belika'nn kolonisi olan Kongo'nun ve Afrika'nn
kurtuluu iin mcadele etmi ve bamszln kazanan Kongo'nun
ilk babakan olmutu. ABD ve Bat Avrupa i ayrlklar kkrtarak
Kongo'yu kartrdlar. Ajan Devlin, Kongo ordusunun komutan
Mobutu'nun gerekletirdii askeri darbeye yardmc oldu.
Babakanl iki ay sren Lumumba, ABD bakan Ersonhower'in
bakanlk ettii ABD Milli Gvenlik Konseyi kararyla ve CIA
Direktr
Ailen Welsh Dulles'n talimatyla yakaland. Lumumba,
ikencelerden sonra Belika ve Amerikal grevlilerin gzetiminde
arkadayla birlikte orman iinde kuruna dizildi. l vcutlar
paralanp, bidonlarda yaklarak yok edildi.
530

Angola hkmetine kar silahl savam veren UNITA ve FNLA rgtleri CIA
tarafndan desteklendi. Beyaz paral askerlerin kiralanmas iin 30 milyon dolar
harcand. Philip Agee, On The Run, s. 143
531
1989'da irketle 950.000 dolarlk anlama yapt.
532
Somali hkmetinin ald yardmlar: 1988'de, 6,5 milyon dolar askeri olmak
zere, 42,5 milyon dolar; 1989'da askeri yardm olarak 18,1 milyon dolardr.
533
Jack Anderson and Dale Van Atta, "Mobutu in Search of an mage Boost,"
The Washington Post, Sep 25. 1989
534
"20 Consultants Made Millions Courting HUD," The Washington Post, Aug 3,
1989 dan publiceye.org
535
"Lobbying Group's Investment in ""resdential Politics Pays Off," Washington
Post, Aug 12, 1989
536
MotherJones, 1996-04, s.50; Philip Agee, Dirty Work 2, 1979 ve Jolm Jcob
Nutter, The ClA's Black Ops, s. 111-4

Paul Grattan Kirk Jr.: Bir zamanlarn darbe rgtlemekten

beyaz kadn ticaretine dek iliki anda yer alan, ili'de darbesinde
CIA'ye yardmc olmasyla nlenen ITT (International Telephone
Telegraph) irketinin ynetim kurulu yesidir. Ayn zamanda, ITT
Hartford Insurance irketi ynetim kurulu yesi, Trkiye kart
giriimleriyle tannan Edward Kennedy'nin zel yardmcs ve yerel
Politik Basn Komitesi 1980 direktryd. Demokrat Parti Milli
Komitesi'nde sayman ye (1983-1985, 1985-1989 arasnda Bakan),
ABD ek Cumhuriyeti bykelisi, 'Kirk Sheppard and Co.' nin
ynetim kurulu bakan, "Sullivan and Worcester" irketinde ortak ve
danman( 1977-90), Masachusets New England Law Inst., Harvard
JFK Inst. Politics'de eitmen, Harvard niversitesinde bakan
yardmcs, JFK Foundation ve JFK Library Foundation ynetim
kurulu bakan, Bradley Real Estate Trust irketi ynetim kurulu
yesi, Stonehill Coll. St. Sebastian School mtevelli heyeti yesi
(1992), Rayonier Corp. ynetim kurulu yesi (1993), Commission
Press Debates'de ortak bakan ve NDI eski ynetim kurulu bakan
ve imdiyse NDI danmandr.
Michael D. Barnes: CFR (), ABD Dileri (Japonya 1987, ABD Kongre (Maryland Demokratik Parti'den ye), "Aren Fox"
[537]
NDI byk danma kurlu yesidir.
Avukatlk irketi yneticisi,
Haiti operasyonunda (1993-94) OPD memurudur ve ynlendirme
grevlisi olarak almtr.
Madeleine Korbel Albright: NED 1991-1993 ynetim
kurulu yesi, Center for National Policy 1991-1993 bakan, ABD
Dileri Bakan (1995-2001), NDI ynetim kurulu eski yesi ve
danmandr.
ekoslovakya gmeni Musevi ailenin kz olan M.K. Albright,
Clinton dnemi Dileri Bakan olarak, "Project democracy"
kapsamnda yrtlen etkinliklere, ABD silahl mdahalelerine byk
katk koydu. 1999-2002 arasnda T.C Dileri Bakan smail Cem
pekiye "Smail" diye seslenecek denli yaknlk duydu. Yunanistan
Dileri Bakan Yorgo Papandreu ile smail Cem peki'yi birka kez
buluturarak "uzlama" ad altnda Helen politikalarn destekleyen
bir izgi olumasn salad. Bu srecin sonunda, Mesut Ylmaz
[538]
Helen bakanndan "A.B'de Trkiye'nin avukat olmasn" istedi.
NDI'nin tam ve ak ad "National Democracy Institute for
International Affairs" yani Uluslararas ler Milli Demokrasi
Enstits'dr. in iinde uluslararas ilikiler olunca, ABD d
politikasn yrten resmi, yar-resmi kiilerle balantl zel dernek,
vakf, fon ve elbette uluslararas irketler ile onlarn vakflar dnya
demokrasisine katkda bulunmak zere hazrdrlar.
537

Aren Fox, kara para ve CIA op. Paralarn dolatran BCCl' temsil etmitir.
Peter Truell-Larry Gurvvin,False Profil s.294.
538
ha Yavuz, Yunann stanbul kartmas, M. Hukuk, Austos 2002, s.56.

NDI'nin, NED dnda kurduu, DCF (Democracy Century

[539]
Fund) adl fonunun para kaynaklar bu durumu gsteriyor.
Bir fikir
verebilir ya da tandk gelebilir, diyerek ulusal demokrasilerin parasal
destekilerinin tmn ekler arasnda bulabileceksiniz. Bunlardan
nl olan kartellerden ve nl kiilerden birkan burada sralayalm:
AT&T, Amoco, Chevron Overseas Petroleum Inc., The CocaCola Company, Consolidated Natural Gas, Daimler Chrysler
[540]
Corporation, Enron Corporation
, Ericsson Inc., Ernst & Young
LLP, Exxon Mobil Corporation, Ford Motor Company, Lockheed
[541]
Martin Corporation
, Nickelodeon/ Nick at Nite Occidental
[542]
Petroleum Corporation, Texaco Inc.
, Friederich Ebert Stiftung
[543]
[544]
(Almanya)
, Open Society Institute
, Westminster Foundation
[545]
for Democracy
, AFL-CIO, American Federation of State,
American Federation of Teachers,
Communications Workers of
America, International Masonry Institute, National Education
[546]
Association, SEIU Sheet Metal Workers International Association
Bernard Aronson, Michael Barnes, Richard C. Blum, Eugene
Eidenberg, Geraldine Ferraro, Richard Gardner, Omar M. Kader,
Paul G. Kirk Jr., Peter Kovler, Elliott F. Kulick, Thomas W. Moore,
Vance K. Opperman, Nancy H. Rubin, L. Alan D. Solomont, Robert
[547]
S. Strauss
, Maurice Tempelsman.
Listelerdeki irketlerin ve teki kurulularn adlarna NDI'nin
ynetiminde ve danma kurulunda yer alan birok kiinin alma
yeri olarak rastlyoruz. Bu ad akmalar ve para a yle bir durum
gsteriyor: Amerikan devletini temsil eden grevlilerle, karteller,
sendikalar, irketler, Soros gibi bankerlerin rgtleri yan yana
gelmiler d lkelerdeki "sivil" toplumcular gdleyip, o lkelerin
539

Eski Ankara Bykelisi Morton I. Abramovvitz, DCF (Democracy Century

Fund)'nin ynetim kurulundadr ve NED ynetim kurulunda da NDI'yi temsilen
bulunur. CFR yesi M.I. Abramowitz'in dileri misyonlar: Tayvan (1969-1962),
Hong Kong (1963-1965), ngiltere (1971), Tayland (1977-1983), Trkiye (1989)
540
ABD'de yolsuzluk, hissedarlar dolandrmaktan sorgulanan ve iflasna karar
verilen en byk enerji irketlerinden Enron, zal'n icad Yap let Devret
modeli erevesinde Tekirda'da doal gaz yaktl elektrik santral kurmutu.
541
Lockheed, eitli lkelerde bol rvet datarak askeri uak satmakla
sulanm ve soruturmalarn sonunda mahkumiyetler almtr. Lockheed'in
Trkiye satlarndaki yolsuzluklar da uzun sre gndemde kalmtr.
542
Petrol irketti Texaco' nun CFR temsilcisi Brademas, NED bakanl
yapmaktayd.
543
Alman Sosyal Demokrat Partisi'nin uzants olan rgtn ABD operatrn
desteklemesi rmcek A'nn ilgin bir ilmiidir.
544
George Soros'un rgt.
545
ngiltere'deki rgt Kafkasya'da etkin. Trkiye'de TOSAV' destekledi.
546
ndi.org / def / supporters/
547
ABD federal devletinin en eski gvenlik danmanlarndandr Geroge W.
Bush Jr. ynetiminbde sava yanls ekibin ustas olarak tannr.

koullarn gz ard ederek, Amerikan tipi, sekinler demokrasisini

kurmaya karar veriyorlar. Amerikan devletinin derinliklerinden
esinlenmi ve hayranlk duygularyla kendinden gemi kiilerin bile,
kolayca anlayaca bir nedeni var bu kararn. Halkn, parann gc
karsnda ilkesizlii, eilip bklmeyi eletiren deyiinde olduu gibi,
"paray veren dd alar" diye susmak m gerekir?
"Kreselleme" gibi, ierii bulank, her ie uydurulan,
kavramdr, ama ABD dilerine, irketlere, hatta kiilere uygun
lkeler, blgeler, ktalar dzeni oluturduu aktr. Bu yntemin eski
koloni dzeninden daha uygar ve daha mritletirici, ama her
koulda meczuplatrc bir tr olduu yadsnamaz bir gerektir.

'MCAHD' ETMNDEN SONRA

TRKYE'DE GENLK RGTLEYEN
IRI
"Terrle mcadele kanunun 8. maddesi
ve Trk Ceza Kanunun 312. maddesinin
feshedilmesi gerektiini dnyoruz."
Harold Hongju Koh ABD Dileri nsan
Haklar,
Uluslararas
Din
Hrriyeti
[548]
ilerinden sorumlu Bakan Yardmcs.

Zamann NED bakan Cari Gershman tarafndan ABD

Bakan'na sunulan 1992 yl alma raporunun giri blmnde,
"Ek olarak, Kongre'nin nerileri zerine, 'Endowment (NED), drt
[549]
kurumu
, Almanya'daki drt parti vakfn (stiftungen), Britanya'daki
WF (Westminster Foundation for Democracy) ile Kanada'daki nsan
Haklar ve Demokratik Gelime Uluslararas Merkezi'ni yan yana
getirip, bir 'demokrasi toplants' dzenleyecekti" diye yazm.
"Institute" ya da "stiftung" ya da "foundation" olarak
oluturulan rgtlerin, aslnda birer parti rgt olduunu bu szlerle
aklyor Gershman. Oysa operasyon yaplan lkelerde, kendilerine
"NGO" ya da Trkiye'deki gibi "sivil toplum rgt" diyen dernekler,
i siyasal yaamda kendi siyasal partilerinden, millet meclislerinden
bamsz olmalarn en temel zellik olarak zenle vurgulamaktadr.
Oysa ibirlii yapmaktan ekinmedikleri yabanc rgtler,
kendi lkelerinin siyasal parti organlarndan baka bir ey deildirler.
Bu durum son derece olaan karlanmal. Demokrasi-serbest pazardin ve ifade hrriyeti diye diye kurulacak an amac siyasetten
baka bir ey olamazd. Kendilerine "sivil" derken, kendi
devletlerinden bamsz olduklarn ileri sren, dahas o devlete kar
oluturulmu sert muhalefetlerini olmazsa olmaz bir ilke edinen
rgtler biliyorlar ki, ABD ve Bat Avrupa rgtleri, d siyasette,
kendi
devletlerinin
ylmaz
savunucusudurlar.
Darya
yneldiklerinde, kendi i siyasal gr ayrlklarn unutup,
egdml bir etkinlik a kurmakta, kendi devlet politikalarnn
nemli destekisi olmakta, demokrasiyi gelitirme adna parasal
548

ABD nsan Haklar, Demokrasi ve Uluslararas Din Hrriyeti Brolarndan

sorumlu Dileri Bakan Yardmcs(Clinton dnemi)
549
'drt kurum' : "iki partimiz (Demokratik ve Cumhuriyeti), sendikal
hareketimiz ve iadam evremiz." Cari Gershman, NED Annual Report 1992, s.
13

desek verdikleri aratrma raporlaryla, kendi irketlerine veri taban

oluturmaktadrlar. Demokrasi adna kurulduu ileri srlen bu
rmcek andaki etkinlikler aslnda gemiin deneylerine
dayanmaktadr. Bu deney, istikrarszlatrma, attrma, terrize
etme, blme, ynlendirme amacyla her olana kullanma ve ama
iplerin ucunu kesinlikle elde tutma ilkesine yaslanmakladr. Bu tr,
etrefilli etkinlikler becerikli ustalar ister.
Sovyetlerin yklndan sonra, dnya gvenliini, temel tehdit
olarak terrist rgtlere, bu rgtleri destekleyen devletlere
indirgeyen ABD ve Bat Avrupa, 'terrist' tanmn kendine gre
yapmaktadr. Aslna baklrsa onlarn terristi, kendi karlarna
ynelen her tehdittir; kimi zaman enerji kaynaklarna sahip kmaya
abalayan bir hkmet, kimi zaman varln srdrmek iin savaan
bir ulus, kimi zaman bamszlk dncesi yayma eilimindeki bir
siyasal hareket, kimi zaman dinsel kurallar kendine ynetim ilkesi
edinmi bir rgt ya da ayn yollarda yrmekte direten devlet
ynetimleridir. 'Radikal' deyip getikleri rgtler ve ynetimler,
onlarn karlarna hizmet ediyorlarsa ulusal ama zararsz
hareketlerdir. Onlarn karlarna bir lde engel oluyorlarsa,
'terrist' rgt ya da 'terr destekleyen devlet' olmalar
kanlmazdr.
nc
lkelerde
"sivil"
olmaktan
gurur
duyanlar
ynlendirenlerin, gemiini gelecee balayan izgilerini ve
deneyimleri grmeden, kendi ulusunu aalamay, kendi ulusal
ahlakn kmsemeyi i edinenlerin peine taklmak, toplumu
gtrse gtrse klelie gtrr. Bunu grebilmek yakn gemiin
henz silinmemi izlerine bakmay gerektiriyor.

AFGANSTAN YOK ! TALEBAN VAR!

"Afganistan yok! Taleban var!" stanbul'da 2000 ylnn
kavurucu Temmuz gnlerinden biri yaanmaktadr. Yanan asfaltta
yava yava ilerleyen otobsn krk camnda yar belinden yukars
darda, iki elini ge doru uzatm olan kadn lklar atyordu:
"Afganistan yok! Taleban var! Bizi geri yollamayn, bizi
ldrrler!"
Otobs snacak gvenli bir lke arayan Afganllar tayordu.
Vatanszlk kolay deildi. Gel ge hanna dndrlm olan Trkiye
girenler doudan olunca dikkat kesiliyordu ve Ege denizinde
dalgalarn kucana den Irakl Trkmenlere ne yaplyorsa
AfganIlara da o yaplyordu ve bu otobs de stanbul dna, TEM
otoyoluna kartlmt. stanbul kadnn ac ln duymuyordu. Bir
rastlantyla olsa gerek otobsn otoyoldaki grnts ve Afganl
kadnn l, ksa bir sre de olsa, televizyondan yankland.
Medyatik kirlenmenin koyuluuna karn, onurlu grevler yapmaktan
kanmayan gerek gazetecilerden, kameramanlardan bakasnn
canl olarak gremedii kadnn l, bir iki gn gemeden

unutuldu gitti.
Trkiye'nin "sivil" rgtleri bu l duymazdan geldi. Yirmi
yldr sren savatan ve Taleban zulmnden kaarken yakalanan ve
snr d edilmek zere gtrlen acl annenin bu ac l asfalttn
scak karasnda eriyip gitti. nsan haklar savunucular, mazlum
haklar,
zgrlkler,
dayanmaclar,
din
hrriyetileri,
milliyetiler, mukaddesatlar, demokrasi projesi sevdallar,
kulaklarn tkadlar bu la.
Bu duyarszln anlam yalndr. Dini siyasete alet ettiniz mi
hangi sonuca varrsanz, insan haklarn da iktidar hrslarna ve yeni
kolonicilerin ideolojisine alet ederseniz ayn sonuca varrsnz. inize
geldiinde "dindar ve insan," iinize gelmediinde 'sar' kesilirsiniz.
Bu tutuma bir de dnya egemenlii peinde koan devlet
ynetimlerine yaltaklanmay, zgrlklerin, "milli" dlerin bir
gvencesi olarak grmeyi eklerseniz, sarlk da yetmez; bakarkr
olursunuz.
Afganl annenin l, oluk ouna bir gvenli ortam arayan
her annenin yreinden ykselebilecek isyann sesidir. Bu sznn en
somut rneklerini, bir zamanlar "mazlum milletler" iin k ve umut
kayna olabilmi Ankara'nn ankaya'snda yerleik Birlemi
Milletler Mlteci Brosunun nnde, kn ayaznda kaldrmlara
battaniye eskilerinin altna snm ana babalarn yzlerinde,
dke annelerine iyice sokulan ocuklarn byk kara
gzbebeklerinde, souktan atlam kck ellerinde grebilirsiniz.
ankaya'dan aalara inince, tanyeri aarmadan Ankara'nn
elilik kaplarna ylan, Anadolu'nun drt bir yanndan gelmi,
Almanlardan, ngilizlerden "giri izni" alabilmek iin, binbir endieyle
bekleyen yurttalarmzn arasnda dolaan bir baka sessiz l
duyabilirsiniz. Elbette yreiniz insan yreiyse... Ama ne olursa
olsun, onlarn bu rkek ve sessiz bekleyilerinden ortaya dklen
hznleri, vatansz kalmann onulmaz acsn yanstan Afganl
annenin lnn yannda ok daha sessizdir. nk bu
yurttalarmzn, balan sktnda dnebilecekleri bir yurtlarnn
bulunmasnn verdii bir gven vardr.

TERRST LSTESNE GRMEK BR ANLIK

Annelerin lklarna "sivil toplum rgt" denilen Amerikan
tretmesi NGO'lar aldr etmiyorlarsa, ABD yneticilerinin aldr
etmeleri hi beklenemezdi. ABD Dileri Bakanl, her yl bir terrist
rgtler listesi aklar, tpk din hrriyeti raporu aklad gibi. Bu
raporda terr destekleyen devletler listesi yer alr. Size gre terrist
olan rgt, ABD'ye gre terrist olmayabilir. Size gre 'isyanc gerilla
rgt' ABD'ye gre 'yurtsever' dir. Size gre 'dikta rejimi' olan,
ABD'ye gre 'demokrasinin bekisi' olabilir.
ABD terr raporunda Afganistan, 'terr destekleyen devletler'

arasnda yer almamaktayd. Bu konuda ABD'nin aklamas olduka

aktr: "Taleban ynetimi tannmamaktadr."
Ancak ayn ABD ynetimi, Taleban ile grmeleri
srdrmekte ve "iyilemeler olacan umut ettiini" aklamaktayd.
Bunun anlam, Afganistan Talebanna kar bir yaptrm
uygulanmayacak, demekti. ABD, din hrriyeti raporlarna dayanarak,
birok lkeyi sktryor, ama Taleban'a gelince sesi kesiliyordu.
ABD yneticileri, bu kaypak davran aklarken, binbir
dereden su getiriyorlard. Bu tutumun nedenini uzunca sredir 'moda'
olan szde akademik "think tank" raporlarnda aramann bir anlam
yoktu. nk olay olduka yalnd. Afgan mcahitlerini, ABD, ran
ynetimlerinin ve slamiyetilii ana politika yapan Pakistan
yneticileriyle birlikte, yllarca, kendilerine "Taleban" ad verilen gen
Afganllar, Pakistan-Afganistan snrlarnda kurulmu olan ve
'medrese' ad verilen kamplarda, dinsel ve askersel eitimden geirip
silahlandrdlar.
Bu dzenlere, u ya da bu blgesel ve "kresel" karlar
uruna, dorudan ya da dolayl destek veren dier devlet
ynetimlerin paylar da az deildi: Afganistan devlet ynetimine ve
daha sonralar onlar desteklemek zere, 1978 sonunda,
Afganistan'a yerleen Sovyet ordusuna kar savaan mcahitlere
yardm iin oluturulan kanal CIA Direktr William Cassey kurdu.
Bu "lojistik" kanal, Pakistan, in, Suudi Arabistan ve Msr'dan
geiyordu. lk para destei ABD ve Suudi Arabistan'dan salanrken,
[550]
ilk parti silahlar da, Msr ve in'den geldi.
Snma kamplar ve
eitim sleri iin yer veren Pakistan, kendi topraklarnn 'mdahale
ss' olarak kullanlmasna izin verdi. Eitim, istihbarat ve
propaganda ileri de Amerikan rgtlerine brakld. "Reagan
demokrasisi" ya da 'ABD zgrl" adna sava olur da iin iine
"dirty work" ve ideolojiler st kar ilikileri girmez mi?! Ksaca
anmsayalm:

SUUD VE ABD DOLARI LE KALANKOF VE

STNGER
Afgan muhalif glerine verilen silahlarn parasnn "fifty-fifty"
yani yar yarya paylamla Suudi Arabistan devleti ve ABD
tarafndan karlanrken, ilk parti Sovyet yapm uaksavarlar (SA-7)
[551]
Msr'dan ve AK-47 tfekleri in'den satnalnd.
Daha sonra
kaynaklar arasna svire'nin Oerlikon silah firmas ile Amerikan
550

John Prados, President's Secret Wars, Elephant Paperbacks Ivan R. Dee,

II. Revised edition, Chicago, 1996. s.360
551
SAM: Surface-to-air missiles (Karadan havaya fzeler). SAM fzelerinin
ilerinde ynlendiriciler bulunmaktadr. Bir kez atelendiler mi, radar ya da sya
ynlendiricilerle hedefi vururlar. SAM'lar Sovyet helikopterlerine kar
kullanlmtr. Dr. Frank Barnaby, Instruments Of Terror, s. 34

irketleri katld. Pakistan devletine alan 3,2 milyar dolarlk askeri

yardmn da kullanlmasyla, Pakistan-Afganistan snrnda kurulan
depolara istif edilen silahlar, daha sonra Afganistan ilerine tand.
Silahlarn Afgan muhalifleri arasnda eit paylalmad da
oldu. Baz gruplar daha sonra kullanmak zere silahlar ran'a
karld. Silahlarn bir blm uyuturucu satclarna geerken, bir
blm de snrdaki silah satclarnn eline ulat. Tpk Nikaragua
operasyonunda olduu gibi, Afganistan'da da "Amerikan gvenlik
birimlerinin uyuturucu ticaretiyle balantlar sonucu, CIA'in
mcahitlere byk miktarlarda silah ve para salad dnemde,
Afganistan'da afyon retimim ve ticaretinde de byk art" olmutu.
Zaten, "nerede silah ticaretinde art olursa, orada uyuturucu
ticareti, terrizm ve diplomatlar, istihbaratlar dahil, devlet grevlileri
arasnda, karanlk ve meum politik karmaa iinde ilikiler"
[552]
gelimekteydi.
"Suudiler gibi zengin Arap "ynetimlerinin ve "Msr ve in gibi
anti-sovyetik" devletlerin cmert yardmlarna karn, mcahid-gerilla
savann
srdrlebilmesi
ve
milyonlarca
Afganl ailenin
gereksinimlerinin karlanabilmesi iin, en kestirme yol afyon retimi
olmutur. Ne ki, her pis ite olduu gibi, ipin ucu kamtr. Amerikan
NDCP (National Drug Control Programme)'a gre, 1990 ortalarnda
afyon retiminde bir milyon Afganlnn alt tahmin edilmekte ve
dnya pazarndaki toplam afyon miktarnn % 40'nn Afganistan
kaynakl olduu ve bunun % 96'snn Taleban ynetimindeki blgede
[553]
yetitirildii belirtilmektedir.
Terrizm konularnn uzman olarak tannan Dr. Frank
Barnaby'nin bir istihbarat grevlisinden aktard gibi, "ne olup bittii
bilinmemektedir" ve bu trafik "durdurulamamaktadr." ABD'li grevliye
gre, kirli ileri nlemesi gereken kurum ve kiiler, "yardmc
[554]
olmamaktadrlar."
Olamazlard; nk uluslararas karlarla
kartel
karlar
ve
uyuturucu
parasnn
ykanmasndan,
iletilmesinden byk komisyonlar alan bankerlerin karlar ile dnya
egemenlii stratejileri birletiinde, ne devletleraras hukuk, ne de
adil bir bar ve gvenlik aray kalmaktadr.
Byle bir ortamda toplumsal ahlaka ya da erdemli davrana
yer yoktur. in iine, uyuturucu da girer, silah kaakl ve kirli
para da girer. Operatrlerle su rgtleri ortaklk kurarlar. te
Afganistan i savanda, Amerika'dan Avrupa'ya, Msr'dan in'e,
Pakistan'dan Afganistan'a uzanan kanallarda srdrlen silah tama
kanallar da uyuturucu ve kara parayla yalanyordu. Bu ilerden,
Pakistan istihbaratnn yneten generaller bata olmak zere, birok
552

Frank Barnaby, age, s. 149

"Afghanistan Gold," The Middle East-Sept 1997den aktaran John Jacob
Nutter, Ph.D, The ClA's Black Ops; Covert Action, Foreign Policy and
Democracy, s. 184
554
Barnaby, a.g.k., s. 149.
553

kii bu kanlar gzetim altnda tutarak zengin oldu. Ne ki, bu ilikiler

iinde en arpc olan, mcahitlere bir dou blou lkesinin
[555]
silahlarnn iletilmesi oldu. Amerikan Geo-Militech
adl irket
araclyla Polonya'dan alnan "Kalashnikov AK-47" tfekleri ve SA[556]
7'ler, Afganistan'a yolland.
Bu ilgin operasyonu ayarlayan kii
de, Washington'da ve Tayvan'da WACL (World Anti-Communist
League)'nin ve bu rgtn Washington uzants olan CWF (Councill
for World Freedom / Dnya Hrriyet Konseyi) rgtnn kurucusu,
[557]
nl korgeneral Singlaub idi.
Geo-Miltech'in banda bulunan
Barbara Studley ile Singlaub ayn yntemle Nikaragua Contra'larna
[558 559]
silah salamlard.
/

BREZNSK'NN PARMAI: "ALLAH S THE

GREATEST!"
Silah ve uyuturucu trafii arasnda, Amerikan halk, belgesel
haber filmleriyle 'Afgan hrriyet, adalet ve insan haklan davas'
hakknda bilgilendirildi. Bu iin ynetimini, daha sonra NED'i de
kuracak olan, CIA eskilerinden, yanl bilgilendirme ve ayarlama
555

GeoMilitech irketi danmanlar Ray Cline (stihbarattan sorumlu CIA

direktr vekili) ve Korgeneral John Singlaub (WACL Washington kurucusu) ve
firma bakan Barbara Studley araclyla Nikaragua Contra'ian iin 5 Milyon
dolarlk silah satt. Eski CIA Direktr Vekili ve sonradan CSIS danman Ray
Cline, Kongrenin Iran-Contra komitesine, GeoMilitech danmanlna karlk
verilen paralarn kendi irketi olan SFT Inc. hesabna yatrldn aklad.
Cline'in irketi SFT Inc.'in ortaklar aile bireyleri ve kzyla evli olan ve Contra
ilerine kanal grevi gren National Bank of Northern Virginia'nn ynetim kurulu
bakan Stefan Halberg idi. Halper, Iran-Contra olaynda soruturulup hapse
mahkum olan Albay Oliver "Ollie" North iin savunma fonu da kurmutu. Peter
Brewton, The mafa CIA and George Bush: Corruption, greed and abuse of
power in the nation's highest office, s. 174; James A.Smith, The Idea Brokers,
s.209.
556
SA-7: NATO kodu Grail. Sovyet, omusdan atl, enfrarujlu anti-hava fzesi.
1966'dan beri kullanlr. AK-47 ve AK-74 ve deiik modelleri Sovyet saldr
silahlarndandr. (Tm tasarmcsnn ad "Kalenikov" ile adlandrlr.) Seri
atldr, kolay tanr. Greenberg, Tom Clancy Comapnion, s. 250.
557
Steve Galster, "Joint Senate Congressional Hearings on the Iran-Contra
Affair, May 20, 1987" den alnt. caq-1988-30, s.59
558
Geomiltech (GMT)'in merkezleri Washington ve Tel Aviv'de bulunmaktadr.
Kk bir silah irketi olan GMT, srail, ABD ve CIA desteiyle "hrriyet
savalar" iin silah salamaktadr. Amerikan-israil irketinin kat stndeki
yneticisi olan Barbara Studley, eski gzellik kraliesi ve Miami "talk show"
hostesidir. GMT'nin bana daha sonra, ABD Savunma Bakanl uzmanlarndan
ve Bakann Savunma Brosu direktrlerinden General Robert Schvveitzer
getirilmitir. Kendisine, "yldrm mzra" sfatn takan GMT danman General
Singlaub ise, OSS ve CIA iin rtl operasyonlarda yer alm eski bir
operatrdr ve Orta Amerika, Vietnam ve Kore'de almtr. Cockburn, s.232233
559
John Prados, a.g.k. S.432

[560 561]

ustas Walter Raymond Jr. stlendi.

/
Yanl ve eksik
bilgilendirme arasnda bazen artc durumlar da ortaya kt. lk
parti stinger silahlar daha mcahitlerin eline ulamadan, ABD
televizyonu stinger kullanmakta olan mcahitler gsteriyor ve onlarn
zaferlerinden sz ediyordu. Aslnda "stinger" kullananlar, mcahitleri
[562]
eitmek zere CIA tarafndan grevlendirilen eski askerlerdi.
Afganistan'da muhalif kuvvetlerin silahsz halk sorgusuz sualsiz
ldrmeleri, okullar yakmalar, uyuturucu trafiini ynetmeleri gibi
ayrntlar, gz boyama yaynlarnn derinliklerinde kalm ve
mcahitler, birer 'kurtulu savas' ya da 'demokrasi ve hrriyet
kahraman' olarak tantlmlard.
USIA ve Boston niversitesi tarafndan rgtlenen bu yaygn
ynlendirme iine Afghan Media Projcct ad verildi. Bu iin bana,
Nikaragua - contra operasyonunda deneyim kazanm, Irangate
operasyonun efi Yarbay Oliver North ile birlikte almakta olan
Dou Alman mlteci Joachim Matre getirilmiti. Matre, Contra'lara
yardma muhalefet eden kongre yelerinin ticari yaamlarna
saldran televizyon programlar yaptrtacak denli sk bir
ayarlaycyd. Afganistan'la ilgili tm yaynlar, Maitre'nin elinden
[563]
kt.
"Afghan Media Project" kapsamnda mcahitlere,
televizyon, radyo ve gazete yayncl retildi. Mcahid
muhabirlerin her birine Afganistan' fotorafa geirmeleri iin mini
kameralar verildi.
Afganistan'da cihad ad altnda yrtlen savan uzun yllar
sreceini de hesap eden operatrler, Afgan ocuklarnn eitimi iin
okul
kitaplar
hazrladlar.
Kitaplarla
cihad
dncesi
yerletirilmesinin
yannda
silahlarn,
mermilerin,
askerlerin,
maynlarn emalar, resimleri de yer alyordu. Bu i iin milyonlarca
dolar harcand. Ayn kitaplar daha sonralar Taleban iktidar
[564]
dneminde okullarda temel eitim kitab olarak kullanld.
ABD Kongresi bu ileri tasarlayacak ve egdecek uzmanlar
iin 500.000 dolar ayrd. "Friends of Afghanistan" irketi -imdilerde
bu tr irketlere "think tank" deyip geiyorlar- USIA tarafndan
560

Syklar, Washington War on Nikaragua, s.244.

Raymond'un ad ABD iindeki komplolarda da geer. Henry Kissinger'n
isteiyle ABD'li nl muhalif Larouche'a kar dzenlenen "KGB ajan"
kampanyasnda yer almtr. Edward Spannas, Secret Operation vs Clinton Is
Run by Olson-Starr Salon, EIR,March 12, 1998
562
Stinger: ABD yapm omuzdan atl, enfrarujlu, karadan havaya roket (SAMSurface to Air Missile.) Hz 1300 mil/saat, menzili 3 mil, arlk 33 Ibs. 1981'den
beri kullanlmakta; byk miktarda ihra edilmekte ve bu arada Afgan
savalarnca Sovyet helikopterlerine kar etkin biimde kullanlmaktadr.
Kzlgzn gelitirilmesi ile hareket halindeki hedefleri vurabilmektedir."
Greenberg, Tom Clancy Companion, s.341.
563
Steve Galster, "Colombia Journalism Revievv, May/June, 198T den.
564
Washington Post, 23 March 2002 (A)'dan aktaran .tenc.net.
561

kiraland. irkette kimler yoktu ki, bir zamanlar Bakan Carterin

gvenlik danmanln yapan ve Afgan savann planlaycs olarak
bilinen Zbigniew Brezinski, Amerikan d politikas mimarlarndan
Lawrence Eagleburger ve 11 Eyll 2001 olayndan sonra adn ska
duyacak olduumuz Colombia niversitesinde siyaset bilimi
[565]
profesrlerinden Zalmay Khalilzad...
Brezinski usta bir ynlendirici olarak Afgan mcahitleriyle
dalarda grmelere yaparken, sa elinin iaret parmam ge
kaldrp, "Kazanacaksnz" diyor ve sesini ykselterek "Allah is the
greatest"
diye
ekliyordu.
Brezinski'nin
"Allah"
demesiyle
kendilerinden geen mcahitler de onu otomatik tfeklerini
gkyzne boaltarak selamlyorlard.
Friends of Afghanistan (Afganistan'n Dostlar) irketi ynetim
kurulu yesi Khalilzad, Afganistan kkenliydi. Gen saylabilecek
yata (34), ABD Dileri'ne danmanlk yapmaya balamt. Hatta
ABD Dilerince 1986'da Afganistan iin dzenlenen zel eitim
seminerine katlmt. ABD Savunma Bakan Caspar W. Weinberger,
CIA Direktr William J. Casey, Zbigniew Brezinski, Savunma eski
[566]
bakanlarndan Donald Rumsfeld
, James Schlesinger ile CFR
yayn organ Foreign Affairs editr ve CIA'in Rusya eski uzman
[567]
William Hyland de katlmclar arasnda bulunuyordu.
Brezinski'nin dedii gibi "Washington da hazrlanan Afgan
sava" sonradan i savaa dnp, ABD eliyle yetitirilmi Taleban
iktidaryla sonulanrken, Khalilzad da Unocal petrol irketinin
danman oldu. Unocal, 1985 ylnda Trkmen gazn Afganistan
zerinden Pakistan'a iletecek olan boru hattnn yapm iin
[568]
oluturulan yedi yeli irketler topluluunun ban ekmiti.
n
bununla da kalmayan Khalilzad, Irak operasyonunda Pentagon'a
[569]
stratejik danmanlk da yapmaktadr.
Trkiye daha sonralar, Afgan operasyonunda grev alan
565

Joan Mower, U.S. Provides $500.000 So Afghan Rebels Can Teli Their
Story, AP, September 16, 1985, Monday, PM cycle Section: Washington
Dateline.
566
2001'de yeniden bakan oldu.
567
Washinton Post, Feb. 5, 7986'dan aktaran Jared Israel, emperorsclothesl email 03 Temmuz 2002
568
UNOCAL, bu iten ekilmi olduunu ileri srd. UNOCAL halkla ilikiler
yneticisi Barry Lane, 8 Temmuz 2002'de Jared IsraePle yapt grmede,
Khalilzad'n RAND Corporation'a benzer olan Cambridge Energy Research
Associates (CERA) iin altn ve kendilerine danmanlk yaptn aklad.
Unocal Statement: Suspension of Activities related to proposed natural gas
pipetine across Afghanistan, El Segundo, Calif., Aug. 21. 1998. unocal.
com/uclnews/98news/082198; article.
569
Her ABD operasyonunda olduu gibi, kimlii ve gemii dillere den
Halilzade'nin ad Irak-Afgan igalinden ksa sre sonra duyulmaz oldu. AD
ynetimi onu perdenin nnden ekti.

kiilerden Morton Abramowitz'i Ankara'da ABD Bykelisi olarak

[570]
tanyacakt.
Abramowitz ABD'ye dnerek NED ynetimine girdi.
Yine sonraki yllarda, "sivil toplum rgt" olarak adlandrlan
IRI'nn ynetim kuruluna giren, Reagan demokrasisinin kuramcs,
Afgan mcahid hareketinin byk destekisi J. Jeane Kirkpatrick'in
szleriyle "sac ynetimlerin demokrasiye gemeleri olanakldr"
ama, "komnist ynetimler" iin demokrasiye gei sz konusu bile
deildir. Komnistlerin hakkndan gelmek iin "silahl muhalefete
yardmc olmak" gerekir ve "son tahlilde, bu zgrlk dmanlar,
[571]
ancak Birleik Devletler'in askersel gcyle yldrlabilirler"
Afganistan operasyonu da demokrasi eylemi kapsamnda
yrtlm olacak ki, bu ie aktlan para, ABD'nin dnemsel
mdahalelerde harcad parann toplamndan fazla olmu.
Bilinen resmi-sivil paralarn yan sra, uyuturucu trafiine yol
[572]
verilerek salanan kaynan ucu bucaysa belli deil.
Bugn
elde kalan nedir? ABD tarafndan yetitirilmi militanlarca ynetilen,
GSMH'snn % 30'unu uyuturucu ticaretinden elde eden, dnyann
drt bir yanna militanlar yollam olan bir Afganistan.

MCAHDLER CEZAYR, BOSNA VE

BALKANLAR'A
in aslna baklrsa, "J. Jeanne Kirkpatrick hakl kmtr"
denebilir. Afganistan devlet ynetimi, kutsal sava mcahitlerince
ykld, Sovyet ordusu, "project democracy" operasyonu sonucunda
oluan "glasnos" ortamnda Afganistan'dan ayrld. Kutsal savalar,
Afganistan' ele geirdiler. Ne var ki, CIA denetiminde eitilmi olan
Taleban rgt, teki mcahitlerin iktidarn savaarak devirdi.
570

'Mterek dostumuz Kasm Glek Bey vastasyla gyaben tanyordum..' diye

anlatan Glen. Abramowitz'e Ortadou ve Trkiye konusunda yazd kitap iin
yardm etme sz vermi." Milliyet, 31 Austos 1997.
571
The New Republic. May 19, 1986
572

Afgan uyuturucu trafiinden yararlananlarn ucu yol stndeki

Trkiye'ye demitir. Kara yoluyla geilerde PKK, deniz yoluyla
geilerde uyuturucu mafyas vb.. En byk narkotik operasyondan
anmsanan Lucky S gemisi de ykn Karai aklarndaki Astola adasndan
almt. Lucky S gemisine yklemeyi Hac adl Pakistanlnn ekibi yapmt. Trk
Deniz Kuvvetleri donanmas 7 Ocak 1993'deGirit-Rodos arsnda gemiye el
koydu. stanbul Narkotik ube ekipleri gemiye kt. Ksmetim-I gemisi ise
Karai ve Birleik Arap Emirlikleri Ajman limanndan yk almt. (Ferhat nl,
Susurluk Gmr, s. 134-6 ve 114) Bu hattn Avrupa Birlii ucunda ise

PKK ve benzerlerinin elemanlarnn bulunduu mahkemelerde

saptanmtr. Bu konular A. calan'n imral davasnda derinliine
grlmemitir. (Imral'da Neler Oluyor?- APO, PKK ve Saklanan Gerekler,
ddialar Itirefalr Savunma Uyuturucu, Yayna Hazrlayan: nal nan - Can
Polat.)

Gelmi gemi en koyu dinsel hukuklu ynetim kuruldu. Afganistan

halk savatan kurtuldum derken, kr karanln iine dt.
Devirme militanlarn bir blm kendi lkelerine dnd ve
oralarda slam devrimi eylemlerine baladlar. Geri kalan, Dou
Avrupa operasyonlarnda, Bosna, Arnavutluk ve Kosova'da "slam'n
zaferi" iin savaa tututular. Mcahitlerin arkasnda yer alm olan
Suudi Arabistan ve ABD ynetimleri, kutsal savalarn Arnavut
milliyetisi UK rgt saflarnda srdrdkleri sava da
desteklediler. slam savalarnn ardnda ABD ile ilidl olmu
olan bir kii daha vard: Usame Bin Ladin!
Sonunda, kutsal savalarn saldrlar ABD'ye yneldi. Suudi
istihbaratlaryla ilidl olup, resmi olarak Amavutluk'a uan ve
rgtlenmesini oralarda kkletirenlerin kutsal vurular ABD'ye
ynelince ilerin biimi deiti. ABD eski ortan avlamak iin, 11
Eyll 2001'de New York'a yaplan "terrist" saldry gereke olarak
[573]
ve avcla balad. Eski ortak,
gsterip, dnya sava ilan etti
Taleban destekisi Usame Bin Ladin de artk bir av oldu.
stelik bu av partisinde, eski Sovyet devletleri de ABD'nin yannda
yerlerini aldlar, dahas ABD uaklarna s alanlar verdiler.
Daha da ilginci, onbe yl nce Sovyet silahlarn mcahitlerin
eline verip Sovyet ordusunu vurduranlar, bu kez, ayn mcahitlerin
eline verdikleri kendi stinger silahlaryla, patlayclaryla vurulma
konumuna dtler. Devletleraras politikann bir eidi olan savan
bile bir ilkesi vardr, ama o ilkeler yenidnya dzenine uymuyor.
Bu durum bir ynyle Trk ataszne uyuyor: "Etme bulma
dnyas!" Ne ki, "Eski su ortaklarndan byk olan taeronlarndan
ve kk ortaklarndan kurtulmak iin gerekeler yaratyor" denmesi
durumu daha iyi aklyor. Eski diktatrlerinden nasl kurtuluyorlarsa
eski terrist ortaklarndan ve kirli i yrten dostlarndan da yle
kurtulacaklardr. Kendi ustalarna gelince onlar imdi demokrasi
uzaman olarak "sivil" ynetici konumuna ykseliyorlar. Ne olursa
olsun, sonular gsterdi ki, IRI yneticisi Kirkpatrick'in ve onun
patronlarnn dedii gibi, sa ynetimler demokrasiye evirilmiyormu!
Bunu onlar da biliyordu. Ama demokrasi falan deildi. Dnya,
ABD'nin Taleban'n arkasnda durduunu grnce aknla
uramt. Ama ayn dnya, daha sonra ABD ynetimince "terre
destek veren devlet" statsne oturtulan Afganistan'a silahl
mdahale yaplrken de, o aknln unutuverdi. yle ya,
demokrasi ve hrriyetin gvencesi ABD nasl olurdu da, Taleban
ynetimini desteklerdi?! Ya da, ABD yle buyuruyorsa, dnn dostu
bugnn terr destekleyeni olabilirdi.
573

31 Temmuz 2002 itibariyle, New York saldrsn yapanlarla ilgili somut,

maddi bir kant aklanm deil. Afganistan'a roketli, bombal mdahaleden
sonra Usame Bin Ladin de kayplara kart. Bir ABD generaline gre bunun da
bir nemi yok.

Oysa, durum o denli karmak deildi. nk din hrriyeti,

insan haklar ve terr raporlarna dayanarak uygulanan yaptrmlarda
grlen ikiyzlln en temel nedeni, bu ilerin ncelikle ABD
Dileri politikasna ve ABD "milli karlarna" uygun olarak
yrtlmesidir.
Bu arada, ABD'nin ve Unocal irketinin nl danman
Khalilzad ABD'nin Afganistan'a yerlemesiyle birlikte, Afganistan'a
yeni dzen vermek zere ABD'nin resmi temsilcisi olarak Kabil
kentine yerleti. Unocal petrol irketi de ilerden 1998 de ayrlmt.
Khaiilzad'n Unocal danman olarak grlmesinin nedenini
aklayan olmad. Unocal'n ilerden ekildiini bilmeyen Trkiyeli
medyaclar konuyu hemen petrole balayp petrolle bitirdiler. Oysa
iler, petrol ve dolarl maala aklanacak denli basit olmuyordu.
Dnya egemenlii yolunda her adm eski admn devamyd.
Bu nedenle, gnmzde, gvenlik ve ibirlii alanlarna
balklama dalarken, ii hafife alarak, "Bat seklerdir, dinsel irticaya
kardr" ya da "Bat, adal ve yenilii temsil eder" diyerek, iin
kolayna kamak ve hele bu ileri "terrizm" genellemesi iinde,
dostlukla, mttefiklikle kartrmak ac sonulara yol aar.
ABD'nin tehdit sralamas, kendi dnya egemenliine uygun
bir esneklik gsterir. ABD ynetimleri, arkalarndaki kartellerin
karlar ve lkelerindeki dzenin srgitmesi uruna, yle radikaldi,
mrteciydi ya da "etie uygunluk" falan demez; her tr ilikiye
giriverir. Bu niteliine bir rnek oluturmas bakmndan, ABD
Dileri Bakanl'nn 2000 yl terr deerlendirmesine bakmakta
yarar var.

ABD AIKLIYOR : "TALEBAN ABD'YE DMAN

DELDR."
1 Mays 2000'de ABD Dileri Bakan Madeleine Albright, son
terr raporunu aklyordu. Aklamann ardndan terr ilerinden
sorumlu Bakan yardmcs Michael Sheehan, "Taleban ABD'ye
dman deildir. Taleban bana birok kez ABD ile iyi ilikiler
istediini syledi ve ben onlarn samimiyetine inanyorum," diyerek,
[574]
ABD semeciliini gsteriyordu.
ABD'nin iine geldiinde terr listesini deitirmesi o denli
artc deildir. Yakn gemiten verilecek en iyi rnek ABD'nin
Irak'a kar tutumudur. ABD, Irak' ubat 1982'de "terrist nation"
[575]
1989'a dek Irak'a her tr teknik
listesinden karmt.
574

Secretary of State Madeleine K. Albright and Michael Sheehan, CounterTerrorism Coordinator, On-the-Record on the 1999 Annual Tatterns of Global
Terrorism" Report, Washington DC, May 1, 2001, As Releasesd by the Office of
the Spokeman U.S. Department of State.
575
John Jacob Nutter, a.g.k. s. 68

malzemenin, silahn yan sra kimyasal ve biyolojik rnler, ABD d

[576]
ticaret kurumsal onayyla, ihra edilmiti.
Ne ki, ayn ABD ayn
Irak' Kuveyt'e girmeye tevik edip, ardndan 'saldrgan' ve 'terrist
devlet' olarak ilan etmiti. Daha sonra, Amerika'dan yaplan biyokimyasal madde sevkyatnn stnden aylar gemeden, Irak'n
Kuzeyi ile Gneyi'ni igal etmitir. "Terrizmi destekleyen devletler"
listesine girmek ve kmak bu denli basit bir ilemdir. ABD'nin
Uluslararas karlarna gre listeye bugn girersiniz, ama yarn
karsnz.
Dilerinin terr listesinde Trkiye Hizbullahna yer
verilmemesinin nedeni sorulunca, ABD yetkilisinin verdii yant,
ikiyzl yaklam sergiliyordu. ABD yetkilisi, yabanc terr rgt
tanmlamasnda birok kriterin bulunduunu, listenin, analizcilerin ve
hukukularn incelemelerine dayanlarak hazrlandn belirtmekle
yetiniyordu. Birok lke ynetimini, binbir dereden su getirerek
keye sktrmay beceren ABD ynetimi, kanl rgtlerin bazlarn
[577]
ite byle grmezden gelebiliyor.
Olaylarn arkasndaki oyunu bilenler iin bundan daha olaan
bir ey olamaz. ABD'nin Trkiye misyonu da yasalarla kendisine
verilen greve uygun olarak, imam hatiplerin desteklenmesi, Trk
anayasasnn 312. maddesinin deitirilmesi ve PKKy siyasal
zemine ekerek, terr listesinden bir an nce kartlmas ileriyle
[578]
meguldr.
"Bu ikiyzll yanstan bir tutum mudur, deil midir?"
tartmasn bir yana brakp, bir tan koymak ve iyice anlamak iin,
Trkiye hakknda yazlan insan haklar ve din hrriyeti raporlarna
bakmak yeterlidir. Bir baka devletin, 'stratejik ortak' olarak bile, terr
ya da din raporu hazrlamasna bir an iin diyecek fazla bit ey yok,
diyecekler de kabilir. Ne ki, T.C yneticilerinin bu raporlarla ilgili
olarak, 'iyiletirme' ad altnda izledikleri politikalar ve uygulamalar
zmsemek yle kolay olmasa gerek. Bu politikalar insanln
esenliini mi gzetiyor, yoksa bir gz kapal uyumluluu mu?
Yantn arayan asl soru budur.
576

The Riegle Report: U.S. Chemical and Biological VVarfare-Related Dual Use
Exports to lraq and their Possible Impact on the Health Consequences of the
Gulf War, A Report of Chairman Donald W. Riegle, Jr. and Ranking Member
Alfonse M. D'Amato of the Committee on Banking, Housing and Urban Affairs
with Respect to Export Administration,United States Senate,103d Congress, 2d
Session, May 25, 1994, www.gulfweb.org \bigdoc Veport\riegle1.html (Vietnam
Veterans Web Site)
577
Washington, DC, May 1, 2000, Released by the Office of the Spokesman
U.S. Department of State
578
ABD, bir rgtn en son yl iindeki eylemlerinin niteliine bakarak listeyi
yeniden dzenliyor. Son iki yldr raporlarda PKK eylemlerinin azald zenle
vurgulanyor; "Bu yl retmen ldrlmedi," gibi nemli tmcelere yer veriliyor.
Kim ne derse desin PKK, pek yaknda bu listeden karlacaktr. Salt bu nedenle
ABD misyonlar Gneydou Anadolu'ya uramadan edemiyorlar.

"ISLAMC TURKSH DALY"NN ELEMANI

Yukarda sz edilen "terrist" liste aklamalarndan bir hafta
nce, ABD Dileri Bakanl Uluslararas Din Hrriyeti Brosu'nun
2000 yl raporunun akland basn toplantsnda, kendisini
"Islamic Turkish Daily (slamc Trkiye Gnl)" muhabiri olarak
tantan ve ad aklanmayan bir eleman, yorumuyla birlikte yle
soruyordu:
"Trkiyede McCarthy taktikleriyle Mslman dinsel
gruplara, cemaatlere ve bireylere kar bir cad av
srdrlmektedir.
Gerekleri rapor etmenin tesinde bu
konuda herhangi bir giriiminiz var m? Ve bu durum, TrkAmerikan grmelerinde konu edilecek mi?"
Bro sorumlusu Robert Seiple, bu ileri Trkiye ynetimiyle
grtklerini ve Trk hkmetinin bir nceki yl (1999) nemli
[579]
iyiletirmeler
yaptn
belirtiyordu.
Trkiye
Cumhuriyeti
ynetiminin bu tr ikili grmeleri hi irdelemeden peine takldklar
"ynetiim" ilkesine ve Kopenhag kriterlerine uyarak Trkiye'yi
bilgilendirme sorumluluklarn anmsamalar hl beklenmektedir.
nk T.C yetkilileri susarken, Bakan yardmcs Koh bu konuda
daha ak davranyor ve Zaman gazetesinin Washington'daki
elemanna "Trkiye laiklikle dini dengelemelidir," diyordu.
[580]
Anlalaca zere, Abant toplantlar boa gememiti.
Seiple'a soruyu ynelten - Islamic Daily'nin hangi elemanysa
-Trkiye'ye yaptrm uygulanmasn istiyordu. Soru ve yanttaki
uyumlulua dikkat edilirse; Afganl annenin lna kulak
tkayanlardan, mlteci sorunlarn uluslararas zeminlere tamalar
beklenemez. Ayn evrelerden, dnyann dikkatini blgesel zmler
stne ekecek, insanln esenliine ve blgesel bara duyarl bir
tutum almalar da beklenemez. Siyasal ihtiraslarn, u ya da bu
insancl sloganlarla rterek, ABD'nin "sivil toplum rgt" ipine
smsk yapm rgtlerden, Trk hkmetini Afganl annenin
lna olumlu bir yant vermeye ynlendirmeleri de beklenemezdi.
Beklenmedii gibi de oldu; "vatanszlk" ve "kreselleme"
ideolojisine tapnanlarn, Afganl annenin g ykan lklarna ve
gzyalarna aldracak vicdanlar yoktu. Onun bunun ipine
tutunanlar, vatansz kalmann ne demek olduunu anlayamazlard.
Aslna baklrsa "Biz adam olmayz! Amerika-Avrupa gelecek, bizi
579

Released by U.S Department of State, September 5, 2000.

Koh'un aklamasna benzer saysz aklamaya kulak tkayan Trkiye,
Colin Povvell'n "Trkiye slam cumhuriyetidir" deyince alkland. Ayn
gnde, Kbrs'n kaderini belirleyen isvire grmeleri sona ermi ve Trkiye
alkalanyordu. Bu aklama zerine Trkiye Kbrs'a dnen Mehmet Ali (Talat)
hmkmetinin teslimiyeti tutumunu, T.C yneticilerinin Anan plann iyi bulan
aklamalarn unuttu.
580

terbiye edecek" diyenlerden byle bir anlay beklemek hayli

iyimserlik olurdu. l duymayanlar, ok deil iki yl sonra, 11
Eyll 2002 ykmn bahane ederek Taliban dman ilan eden
ABD'ye bakarak, koroya katlma hnerini gsterdiler.
Oysa gerei aratrmak yerine, nlerine konulan evirip
evirip yazanlarn aklna, 'Afganistan' deyince, "yeil kuak" geliyor.
Oysa gerek kuatma, "project democracy" ve Afganistan i
savandan nceki mcahid hareketlerini rgtleyen, Taliban
yetitiren ustalarn "Heritage Foundation" adl ar muhafazakrlarn
vakf, CIA'in propaganda rgt "Freedom House" ve yerine
gre,"sivil" ya da "think tank" denilen, NED'e bal ekirdek rgt IRI
tarafndan gerekletirilmekteydi.
ABD Cumhuriyeti Partisi'nin uzants IRI'y ynetenlerin
deneylerine ve rgt balarna baktka, Trkiye'de IRI ile ibirlii
yapan "sivil" hareketleri ve otobsn camndan g yrtarcasna
baran acl anneyi ayn anda anmsamak gerekiyor.

IRI'NN YDEN DE Y ADAMLARI

IRI rgtnn deneyimli ve iyi adamlarnn gemii, ar
tutucu, eski Nazilerin kollaycs, Cumhuriyeti Parti'nin en byk
destekisi Heritage Foundation, Conservative Caucus, CFW
(Committee for a Free World), CDM (Coalition for a Democratic
Majority), CPD (Committee on the Present Danger) gibi tutucu
kliklere balanyor.
Ayrca, AEI (American Enterprise Institute), CSIS gibi devlete
ve kartellere hizmet eden gizli-gvenli oda (think-tank) rgtleri,
Radio Free ya da Radio Liberty, Freedom House gibi, CIA
propaganda aygtlar, Heritage Foundation emsiyesi altnda yer alan
PRODEMCA, Nicaraguan Freedom Fund, ARC (Afghanistan Relief
Committee) gibi, nc lkelere kar, silahl giriimlere kout
olarak uygulanan operasyonlara yardm rts salayan rgtlere
balanyor.
IRI ynetici ve danmanlarnn ilikileri ayrca, RJC
(Rebuclican Jewish Committee), B'nai Brith ADL, WINEP
(Washington Institute for Near East Policy), NJC (National Jewish
Coalition) gibi Yahudilii ve srail'e destei esas alan rgtlerin yan
sra YWAM, Unification Church gibi misyonerlik rgtlerine, ASC
(American Security Councill), CIA, NSC (National Security
Committee), CFR (Councill on Foreign Relations) gibi, resmi ya da
yar-resmi gvenlik, istihbarat ve ynlendirme kurumlarna,
Dileri'ne, Harp okullarna, enerji kartellerine, bankerlere,
Reagan'n demokrasi ekirdeine, Cumhuriyeti Parti'ye balanyor.
IRI rgt, NED operasyonu altndaki tm lkelerde etkinliini
srdryor. NDI rgtyle aralarnda dorudan iliki yokmu, gr
ayrlklar derindeymi gibi grnse ya da yle gsterilse de bu

szde "sivil" iki ana rgt, yerli "sivil" a ile ezamanl olarak ya da
eylem aamasna gre srayla ilikiye geiyorlar. Her iki rgt de,
paray bastrp projeler hazrlyorlar.
IRI'nin Trkiye'de en youn ibirlii yapt rgt TESEV'dir.
Workshop (Atlye) ileri gelitike, yeni ilikiler de oluturulmutur.
ANAP'a yakn TDV ile almlar ve izleyen yllarda, IRI'nin
saydam(!) raporlarnda, ad bir trl belirtilmeyen "aktif grup" ile
atlye kurup, genlik rgtlenmeleri yapmlardr.
IRI'nin arkasndaki gleri grmek iin ynetim kurulundaki
nllerin birkan grmek yeterlidir. Trkiye'de anayasa deitirme,
genlik rgtleme, 'yerel ynetim otonomisi' yerletirme, siyasi ahlak
ad altnda ulusal aalama, siyasal parti ve semen rgtleme,
etnik uzlama ve kltrel canlandrma grnts altnda kimlik
uyandrma gibi, uzun dnemli projeleri, eleman, para, devlet
desteiyle yrten ABD tarz demokrasi-etnik ayrmclk ihracatnda
azmsanmayacak
denli
byk
iler
gerekletiren
IRI'nin
ynetimindeki
kilit
insanlarn,
rgtleri
rgtlere,
gemi
operasyonlar gelecee balad grlecektir. Bu yetkin ve ayn
lde etkin yneticilerin ilikilerine gz atmak gerekiyor. Yine
bazlarn seeceiz. Listenin tm eklerde yer alacak.
[581]

Edwin J. Faulner: Heritage Fdn (yk, ykb)

, CFW
[582]
(Committee for Free World/ Hr Dnya Komitesi, yk)
, Mont
Pelerin Society (kinci Bakan ve mtevelli), CNP (Councill for
National Policy/Milli Politika Konseyi, yk ve mtevelli heyeti yesi),
IEDSS (Institute for European Defense and Strategic Studies
/Avrupa Savunma ve Stratejik almalar Enstits / Londra, eski
ykb), Acton Institute (mtevelli), ABD Ak Diplomasi Danma
Komisyonu (Reagan/Bush ekibi, Bk. 1982-1991), Regan'n
[583]
D Yardm (ye, 1983),
Politika Danman, Frank Carlucci
581

Heritage Foundation: 1973 ylnda Colarado Bira baronu olarak tannan

Joseph Coors ve Yeni Sa hareketin eylemcilerinden Paul VVeyrich tarafndan
kuruldu. J.Coor kurulu aamasnda 250.000 dolar balad. Muhafazakar
ideologlardan Richard Scaife birinci yln sonunda kuruculara katld. Reagan'n
iktidara gelmesiyle vakf gcn ve etkisini artrd. Heritage ile hkmet hep ili
dl oldular. Reagan demokrasisi dneminde Heritage ile devlet arasnda gidip
gelen alanlarn says yzlerle ifade edilir. (John Saloma III, Ominous Politic,
The new Conservative Labynnth, N. Y Hill and Wang, 1984) Bk. Ek 11.
582
CFW (Committee for Free World): Souk sava dneminin sertlik yanls
rgt. Silahlarn azaltlmasna, sosyalist lkelerle iliki kurulmasna iddetle
kar kan rgt, ii Amerika ve Sovyet Barolarnn grme yapmasn
engellemeye dek gtrmtr, rgt, 1988de Nikaragua'da ate kese kar
km, Contra'larn sonuna dek desteklenmesini istemitir. CFW, 1982 ylnda
Polonya Dayanma hareketine destek vermeye balamtr. Youn bir yanl
bilgilendirme eylemi srdrm olan CFW nin st dzey yneticileri Reagan
Demokrasi ekibinde de yer almlardr.
583
Frank Carlucci, 9 Ocak 1980'de Afganistan!a ilk dnem operasyon planlar
stne CIA Operasyon Direktr John N. McMahon ile birlikte brifing verdi. John

Savunma Bakanl (Melvin Laird 'in Gvenlik Danman), Reagan

Bakanlk Devir Alma Komitesi (ye), Hoover Institution (ye), CSIS
[584]
(ye), IMF/Dnya Bankas Toplantlar ABD delegesi
ve IRI
[585]
ynetim kurulu yesi.
John McCain: US Navy (Deniz subay, Vietnam'da savat,
esir dt), Temsilciler Meclisi (ye, 1982-86), Senato (ye 19861992), Senato Ticaret Bilim ve Ulatrma Komisyonu (Bk.), Silahl
Hizmetler ve Yerli leri Komitesi (ye), CWF (dk), IMC
(International Medical Corps- dk), Dole ve Kemp'in 1996 Bakanlk
Kampanyas Ulusal Gvenlik Danman ve IRI ynetim kurlu
[586]
bakan.
Michael V. Kostivu: CIA (Topu Tugeneral, Vietnam),
Councill of Americas (yk), Foreign Services Ass. (ye), Shell Oil
Company (yk), Texaco Inc. Uluslararas ilikiler Direktr, htiyat
Subaylar Birlii yesi ve IRI ynetim kurulu 2. bakan.
[587]

Lawrence S. Eagelburger (tugeneral)

: Dileri
Bakanl (Tegucigalpa, Honduras 1957), CIA (stihbarat ve
Aratrma Brosu- Kba Siyasi Analizci, Mexico City, Belgrad 2.
[588]
sekreter, Operational Agent)
, Bakann Fransa-NATO danman
Dean Acheson'un yardmcl (1966), NSC (Milli Gvenlik Konseyi1966-1967), Dileri Bakanl Mstear Nicholas Katzenbach'n
Asistanl, Henry Kisinger'n Asistanl (1968), NATO (Brksel
Siyasi Blm efi-1969), Savunma Bakan Yardmcs (1971),
Akev'de Bakann Uluslararas Gvenlik Operasyonundan Sorumlu
Asistan, Dileri Bakan Yardmcs (1975), Bykeli (Yugoslavya,
1977-1981; El Salvador, 1981-1982), Dileri Siyasi lerden
[589]
Sorumlu Mstear (1982)
, "Josephson International and the
Mutual Life Insurance Company of Ne w York" irketinde ynetim
Prados, a.g.k., s.356. Ayrca Bk. NED Yneticileri
Feulner, devletle ilikilerini srdrmekte ve "zellikle diplomasi ve
uluslararas iletiim, d politika ve uluslararas ekonomik politika" konularnda
etkindir. Feulner, sk sk bu konularda Senato komisyonlarna aklamalarda
bulunmaktadr. Iri.org, 2001)
585
caq, 16-29, 18-63, 48-50-1, 63-7
586
"McCain, 'Time Magazine' tarafndan Amerika'da en etkili 25 adamdan biri
olarak niteleniyor. www.IRI.OFg
587
Hrvatistanl ve Srp kkenli.
588
Julius Mader, a.g.k., s. 151
589
ABD-srail ilikisinde "stratejik ibirlii" olarak adlandrlan nc dnya
lkelerine kar operasyonlar zel anlamalara dayanr. Reagan dneminde
"ABD-srail politik-askeri iler komitesi* kurulur. srail adna, dilerinde
direktrlk yapan David Kimche ve ABD adna da Eagleburger, bu komitenin
Ortadou dndaki blgelerde yrtlecek ilerin egdm grevlileri olurlar.
Kimche ve Eagleburger bir araya gelerek (1984), Orta Amerika operasyonlarna
srail desteini grrler. "John M. Goshko, Israeli Technical Aid to El Salvador
Part of Meetings Here, The Washingtonpost, April 21, 1984" den Jane
Hunter/'Bush's 'Secret Team,"caq, 1990-33, s.26, st.2
584

[590]

kurulu yesi (1984), Kissinger Associates irketinde bakanlk

,
Friends of Afghanistan (1986-1989 y.k.), Dileri Bakan Yardmcs
[591]
(1989)
, Dileri Bakan (1992-1993), Dresser Industries
[592]
(yk)
, Phillips Petroleum Comp. (yk), Universal Corporation
(yk), Jefferson Bankshares (yk), Institute for Defense Analysis
(yk) ve IRI ynetim kurulu yesi.
Eagleburger'n elilik deneyimlerinden birisine bakmakta yarar
var. Onun bykelilii dneminde Salvador'da Hristiyan demokrat
cunta ibandadr. Muhalefet liderleri sokaklarda ldrlm olarak
bulunmakta, ABD tarafndan yetitirilmi, olan "lm Taburlarnn
Babas" Roberto D'Aubisson ("Majr Bob")'un komutas altnda lm
timleri kol gezmektedir. Reagan ynetimi 23 ubat 1981'de "White
Paper / Beyaz Sayfa" adn tayan 8 sayfalk bir rapor hazrlatr.
Sahte olduu sonradan anlalan belgelerle Salvador'a, Vietnam'dan,
Habeistan'dan ve Kba'dan, Nikaragua kanalyla silah tand
kantlanmaya allr. Oysa Salvador Halk Cephesi, Amerikan
silahlar kullanmakta ve bunlar Panama ve Kosta Rika'daki
karaborsadan
satn
almaktadr.
Eagleburger'n
Avrupallar
Salvador'da bir komnist mdahale olacana inandrmak iin,
Avrupa'ya gtrd rapora esas oluturan spanyolca belgelerin
[593 594]
tahrif edilmi ktlar olduu ortaya kar.
/
Eagleburger, kendisine "mega speklatr" denilen, ama
yasad iler evirdii Fransz mahkemelerinde karara balanm
olan George Soros'un da yakn arkadadr. Soros, Yugoslavya
"project democracy" operasyonunda i muhalefetin rgtlenmesi
amacyla milyonlarca dolar harcamtr. Eagleburger'n bir dnem
bakanln yapt Kissinger Associates firmasnn ynetim kurulu
yelerinden, ngiltere eski Dileri Bakan Lord Carrington'un
balkanlarda yapt telkinlerin sonunda Srplarn Hrvatistan ve
[595]
Bosna'ya saldrmalar, ilikilere ilgin bir boyut katmaktadr.

590

Henry Kissinger tarafndan Uluslararas irketlere stratejik danmanlk

servisi yapmak zere 1982'de kuruldu. Stratejik danmanlk demek baka
lkelerin, zellikle srail'in hkmetle ilikilerini kolaylatrmak olarak tercme
edilebi-lir. Eagelburger bu irketin bakanyken 1989 ylnda 900.000 USD cret
almaktayd. Jane Hunter, a.g.y., s.26, ati. Jane Hunter, Israeli Foreign Affairs,
adl aylk derginin editrdr, caq, 1990-33, s.23, st.1, dn.
591
Eagleburger, Bush'un gizli komitesi, ya da 40'lar komitesi olarak da
adlandrlan, Resthcted Inter-Agency Group (RIG)/Kurumlararas Snrl Grup'a
yer almaktayd. Bu tr bir kurumlamay Cumhurbakanl dneminde, zal da
oluturmaya almt.
592
Joan Mower, U.S. Provides $500.000 So Afghan Rebels Can Tell Their
Story, AP, September 16, 1985, Monday, PM cycle SECTION: Washington
Dateline'dan Jared Israel, fg.el-mek
593
John Jacob Nutter.a.g.k. s.85
594
Steward Klepper, "The United States n El Salvador,"caq 1981-12, s.9-10
595
Eagelburger, Irak igali konusunda ABD yetimini daha sert hareket etmeye

[596]

Robert Gerald Livingston

: US Army MS (19461952), Yugoslavya (1953-1956), Dileri (CIA grevlisi - 1956;
Operational Agent: Salzburg, Hamburg, Belgrad, Bat Berlin -siyasi
memur), US Deniz Kuvvetleri (1961-1963), US Adalet Bakanl
(Asistan, 1970-1973), Cumhuriyeti Parti Kongre Komitesi 2. Bakan
ve IRI ynetim kurulu yesi.
Frank J. Fahrenkopf, Jr: CfD(yk), NED (Kurucu 2. Bk,
[597]
1983-1993; yk)
, GPD (Commision Presidential Debate, Ortak
[598]
Bk)
,
AGA
(American
Gaming
Association/Amerikan
(elence/kumar) Oyunlar Birlii) yneticisi, Cumhuriyeti Parti Grup
Bakan (Reagan dnemi 1980-1989), Hogan & Hartson irketinde
[599]
Grup Bakan (1995)
, ABA (Amerikan Barolar Birlii Kumar
Hukuku Komitesi) Bakan. Oyun Avukatlar Uluslararas Birlii'nin
kurucusu, bakan ve mtevelli heyeti yesi, IDU (International
[600]
Democrat Union) 2. bakan
, PDU (Pacific Democrat Union)
Bakan, CPNPC (Commission on National Political Conventions)
[601]
ortak Bakan
, LS (Georgetown University School of Foreign
Services Leadership Seminar / D ilikiler nderlik Okulu) yesi,
City Club of Washington (ehir Klub) ynetim kurulu Bakan, E.L.
Wiegand Foundation ve IRI ynetim kurulu yesi.
Cheryl F. Halpern: WKCR-FM Haber Program Yapmcs,
Uluslararas Yaynclk rgt ynetim kurulu yesi, RFE/RL (Radio
[602]
Free/ Radio Liberty) Direktr
, Yaynclk Guvmerler Kurulu
aracak denli militarist olduunu gstermekten eknmemitir. CNN TV, 1711-2003.
596
Almanya, 1927 doumlu Srp-Hrvat
597
Fahrenkopf, 1989de seim gzleme bahanesiyle Nikaragua'ya gnderilen ve
seimde taraf olan "ekip"te yer almtr. Bk. Ek
598
CPD (Commision Presidential Debate): Cumhuriyeti parti ve Demokrat parti
temsilcilerince ortaklaa ynetilir. Fahrenkopf Cumhuriyetiler adna, Paul G.
Kirk.Jr. da Demokratlar adna bakandr. Bakanlk yarlarnn demokratik bir
ortamda gemesinin salamak zere kurulmusa da, iki parti dndaki partilerin
adaylarna ans tanmayan koullar yaratrlar. kili parti sistemini garantiye almak
iin almaktadrlar. Komisyonun para kayna iki tarafa salanr ama, byk
otomobil irketleriyle ttn kartelleri de parasal destek vermektedir,
publidnterest.org
599
Cumhuriyeti Parti Grup Bakan Fahrenkopf, irketteki ilerini de
srdrm, hatta Toyota Motor USA gibi mterilerle toplantlara katlmtr.
Lewise, CharleS, The Buying of The President, s.27.
600
IDU: Muhafazakar partiler Birlii yeleri arasnda ABD'li partilerin dnda
ngiltere, Fransa, Almanya, Kanada, Japonya, Avustralya ve daha 20 lkede ye
partileri bulunmaktadr.
601
Bu rgt CfD (Center for Democracy) tarafndan finanse edilir.
602
RFE/RL: New York 1949'da Free Europe Committee kuruldu. Kurucular:
Ailen Welsh Dulles (CIA kurucusu), J.K. Grew (Japonya B.elisi), D.C. Pale (eski
OSS yesi), Law-rence Gianni (Bank of America Direktr), General
Eisenhower, AFL-CIO temsilcileri. Propaganda iin proje retildi. Projeciler

ynetim kurlu yesi ve The Voice of America, Radio T.V. Marti,

RFE/RL, Worldnet, Radio Free Asia, Radio Free Iran, Radio Free
Iraq sorumlu gzlemcisi, RJC (Repubiican Jewish Coalition /
Cumhuriyetiler Yahudi Koalisyonu) bakan ve sonradan onursal
bakan, WINEP yrtme kurulu yesi, Anti-Semitizm'e Kar
Parlamentolar aras Konsey Ynetim Kurulu yesi, CPP B'nai Brith
(Center for Public Policy of BB) ynetim kurulu yesi, Lexington
Institute ynetim kurulu yesi, Pekin Kadn Haklar Konferans'nda
[603]
ABD delegesi (1995)
, National Jewish Coalition (NJC-Ulusal
Yahudi Koalisyonu) ynetim kurulu yesi, New Jersey Repubiican
Party Koalisyon Bakan ve IRI ynetim kurulu yesi.
Cheryl F. Halpern'in i etkinlikleri yerel petrol ve gaz retim
[604]
(irketleri)
karlarn
kapsamaktadr.
Halpern,
nceleri
Demokratik Parti yandayken, partinin ar sola kaydn
dnerek, 1986'da Cumhuriyetilerin safna geer. Yahudi
rgtlenmesinin amalarna uygun davranan Halpern, Haziran
1997'de, NJC 'yi harekete geirir ve Filistin Ynetimine yaplan
yardmn kesilmesi giriiminde bulunur; Suriye'ye kar uygulanan
ambargonun srdrlmesi iin aba gstererek, srail'e destek
[605]
salar.
Jeane J. Kirkpatrick: NSC (1981-1985, Reagan dnemi)
yesi, Birlemi Milletler'de US temsilcisi, Bakanlk D istihbarat
Danma Kurulu (PFIAD) yesi (1985-1990), Defense Policy Review
ynetim kurulu yesi (1985-1993), FARR (Secretary of Defense
Commission on Fail Safe and Risk Reduction) bakan (1991-1992),
AEI (American Enterprise Institute) yesi, CFR Direktr (1987-88),
CDM (Coalition for a Democratic Majority / Reagan demokratlar")
rgtnde ynetim kurulu yesi, Nikaraguan Freedom Fund ynetim
[606]
[607]
, ARC (Afgan Relief Committee) direktr
, CPD
kurulu yesi
arasnda 1968 Bahar'nn nl filozofu Herbert Marcuse da bulunuyordu.
1950'de Radio Free Euroope radyo yayn balatld. Kurulu btesi: 10 milyon
dolar. Para kayna: The American Sulphur Corporation, The Buffola Rochester
to Pittsburgh Railroad Co., Clark McAdamas Clifford (The national Bank of
Washington Director), C. Rodnay (Pan-Am bk.), C.D. Jackson (Time and Life
yayncs), rienry Ford ll( General Motors), Chrysler, Rockefeller. Halid zkul,
Gizli Ordular CIA, s. 83-4
603
Konferans'da ABD delegesi, Mslman kadnlar Ligi Bakan Leyla al
Marayati, Trkiye'de Mslmanlarn ve teki din gruplarnn haklarnn
gaspedildiini ileri sren bir konuma yapmt. Hillary Clinton, ABD
delegasyonunun bakanyd.
604
www.ndi.org
605
1997 New Jersey Jewish News'den aktaran Elaine B. Kahn, New Jersey
Jewish News - MetroVVest, September 15, 1997
606
NFF. Mays 1985'de Sun Myung Moon tarafndan satn alnan The
Washington Times gazetesi ef editr Borchgrave tarafndan kuruldu. ABD
kongresi Nikaragua kontralarna yardm reddetmiti. Fonun bakanlna eski
Hazine Bakan milyoner William Simon getirildi. Bk. Ek 8.

(Committee on the Present Danger) yesi, PRODEMCA (Friends of

[608]
the Democratic Center in Central America) yesi
, CSIS grevlisi,
SD/USA (Social Democrats USA) yesi, CfNP (Councill for National
[609]
Policy) yesi
ve IRI ynetim kurulu, danma kurulu yesi.
Jeane J. Kirkpatrick, Reagan dneminde balad Birlemi
Milletler temsilcilii grevinde, nc lkelerle nemli ilikiler kurdu.
rnein, dnyann gneyinde, ABD karlarn korumak zere NATO
edeerinde SATO (South Atlantic Treaty Org.) kurmak zere,
Gney Afrika ve Gney Amerika diktatrleriyle ilikiye geti. 15 Mart
1981'de Gney Afrika'da be lkeden askeri istihbaratlarla ve
eflerle bir toplant yapt. Bu toplantda Tugeneral P.W. Van Der
Westhuizen ve ASC (American security Councill / Gvenlik Konseyi)
yeleri de bulundu. Kirkpatrick, "Reagan demokrasisi" nin en nemli
kuramcsdr. Bu kuram, ABD'den yana diktatrlkler ile ABD'ye kar
olan terristler zerine kurgulanmtr.
Kirkpatrick, 1985'de zgrlk madalyas, 1992'de ikinci kez
Savunma zel hizmet madalyas, Commonvvealth Fonu dl, D
lkelerde Savaanlar altn madalyas, Boston Dnya leri Birlii
Christian A. Herter dl, American Councill on Foreign Policy dl,
Yahudi rgt ADL of B'nai B'rith onur dl, Kuds savunmanlar
dl, srail 50, Yl Zion Dostluk dl almtr. J. Kirkpatrick'in ei
Evron Maurice Kirkpatrick ABD'nin nemli kiilerinden biridir. E.M.
Kirkpatrick, ABD'nin CIA'den nceki askeri istihbarat ve operasyon
rgt OSS'nin aratrma ve deerlendirme blmnde direktr
yardmcl (1945), Dileri bakanl stihbarat ve Aratrma
Brosu'nun direktr yardmcl (1946), stihbarat Program
Danmanl (1947), Dileri stihbarat Brosu Direktr Vekillii
(1954), Politika Aratrma ve Operasyon Direktrl, Washington'da
[610]
OpA (Operational Agent) olarak grev yapmtr (1955).
J. William Middendorf: CC (Conservative Caucus/
Muhafazakrlar Birlii) Bakanlk Konseyi yesi (1990), YVVAM
(Youth with a Mission) destekisi, ASC (American Security Councill)
607

ARC: ABD'nin Afganistan'a ynelik CIA kanal rgtlerinden biridir. ARC, CIA
operasyonuyla desteklenen bir darbe sonucu iktidar ele geiren Ziya Han
Nasseri'yi desteklemek zere, 1980'de ABD'nin eski bykelilerinden
(Afganistan, 1966-1973; Fas, 1973-1976; Arabistan, 1981-1983), CSIS
Ortadou Program direktr , Iran-Contra operasyonunun nde gelenlerinden
Michael Ledeen ile alt. ARC, Londra ISS (International Institute for Strategic
Studies) yesi Robert Naumann ve Mary Ann Dubs tarafndan kuruldu. Bk. Ek 9.
608
PRODEMCA, Oliver North'un rgtledii, Nikaragua kontralarna yasa d
destek rgtlenmesinin parasal olanaklaryla medya kampanyalarn rgtledi.
609
Sa kanadn gizli politika retim merkezi.
610
E.M.Kirkpatrick, II. Dnya savann izleyen gnlerde, Nazi elemanlarnn
ABD'ne yerletirilmesi operasyonunda, F. Dulles'a yardmc olmutur. 1952'!de
ABD iinde yrtlecek psikolojik sava proje toplantlarna katlmtr. Richard
Hatch and Sara Diamond, "Operation Peace Institute," Z Magazine, July/Aug
1990. E.M Kirkpatrick, USIP ynetim kurulunda da grev yapt (1989).

[611]

2. Bakan
, Heritage Foundation ynetim kurulu yesi, "Global
[612]
Strategy Councill" kurucu ynetim kurulu yesi
, DFF (Defense
Forum Foundation / Savunma Forumu Vakf) Bakan, CSIS danma
kurulu yesi, 1980 CIA Devir Komitesi Bakan, Denizcilik Bakan
(eski), Naval War College Foundation ( Deniz Harp Okulu Vakf)
mtevelli heyeti onursal yesi, "First Federal Savings of India" irketi
direktr, "First American Bank of Virginia" direktr, "U.S Baltic
Foundation (Baltk Vakf) ynetim kurulu yesi, Hoover Institute for
War, Revolution and Peace (Hoover Sava, Devrim ve Bar Enst.)
mtevelli heyeti yesi, American Chamber of Commerce (Amerikan
Ticaret Odas- Hollanda, Belika, Rusya) onursal bakan, MexicanAmerican Free Trdae Ass. Policy Committee (Meksika-Amerika
Serbest Ticaret Birlii Politik Komitesi) bakan, U.S Naval Institute
(Deniz Enst.) ynetim kurulu yesi, Cumhuriyeti Parti Ulusal
Komitesi sayman (1964-1969), Reagan Uluslararas Ekonomi ve
Denizcilik Danman Komitesi yesi (1980), Bush'un Bakanlk
Askeri Danma Komitesi yesi (1988), The Leadership Institute
(Liderlik Enst.) danma kurulu ve IRI ynetim kurulu yesi.
ABD'nin en hareketli, en etkili ve ok ynl kiilerinden biri
olan Middendorf, Reagan bakan olunca CIA'i devir almakla ykml
geici komitenin bana geti. Bu komite CIA'in iki blme
ayrlmasn planlad. Birinci blm, gizli operasyonlarla ilgilenecek ve
Sovyetlere kar gizli savalar aacak, eliliklerde resmi grevli
olarak grnen ajanlarn 'sivil' kimliklerle almalarna olanak
salayacak;
ikinci
blmse
deerlendirmeyle
ilgilenecekti.
Middendorf, daha deiik bir neride bulundu: "Yeni bir sper-bro
kurulacak ve CIA ile FBI'n kar casusluk fonksiyonlarn kendinde
[613]
toplayacakt."
Middendorf'un destekledii YWAM bir ncilci misyonerlik
rgt olarak, 1960'da Loren Cunningham tarafndan kuruldu.
611

ASC; f955'de emekli General Robert Wood ("Sears, Roebuck & Co" bakan)
ve "Chicago Tribne" den Robert R. McCormick tarafndan kuruldu. Kurulu
aamasnda paray "Motorola Corp" ve "Marshall Field and Company" verdi.(
John Saloma III, Ominous Politics , NY: Farrar, Straus and Giroux, 1984) Daha
sonraki finansman, kiilerin balarnn yannda "Sears", "General Dynamics,"
"General Electric," "Lockheed," Motorola" , "Lockheed" "Boeing" ve "McDonnell Douglas" gibi askeri sanayi irketlerince saland. Bk Ek 10.
612
US GSC, 1981'de kuruldu. Silah irketleri, laborutuarlarla alan, eski
istihbarat ve generallerin ynetiminde bir rgttr. CIA eski direktr Ray
Cline, GSC'nin direktrl grevinde bulunmutur. GSC uzun dnemli stratejik
konularla ilgilenmektedir. Kurucular: Clare Boothe Luce, General Maxwell
Taylor, General Albert VVedemeyer, Dr. Ray Cline (2. Bk), Jeane Kirkpatrick
(2.Bk), Morris Leibman, Henry Luce III, J. William Middendorf II, Admiral
Thomas H. Moorer USN (e), General Richard Stilvvell (e), Dr Michael A. Daniles
(Bk.), Dr. Dalton A. West (Bk.yrd). Aratrma yneticileri: Dr. Yonah
Alexander, Dr Roger Fontaine, Robert L. Katula, Janet Morris {Armen Victorian,
Non-lethality: John B. Alexander, the Pentagon's Penguin, Lobster 1993-25)
613
Bob Woodward, pee: CIA ve Gizli Savalar (1981-1987),s.45.

rgtn uluslararas merkezi Havai'nin KailuaKona kentindedir.

rgt, Hong Kong'daki merkezinden Asya lkelerine misyonerler
[614]
yollamaktadr.
lki Lozan'da olmak zere, 50 lkede daha eitim
merkezi kuruldu. YWAM dnyaya yardm rgt olarak ald ama
dinsel eitim rgtledi. Eylemleri, YWAM nderlerinin hazrlam
olduu Christian Magna Carta ad verilen ncilci belgeye gre
[615]
uygulanmaktadr.
YWAM, 100 lkede yerleik 7000'e yakn misyoneriyle
almaktadr. Ayrca 30.000'e yakn gnll de almalara
katlmaktadr. 1985'e dek, 1741 misyoner alan almas yapmtr.
Amerika'da 30 merkeze sahip olan YWAM, 64 lkede youn etkinlik
[616]
YWAM' in bir szma rgt olarak en byk ilev
gstermektedir.
grd blge Orta ve Gney Amerika olmutur.
'Amerikan Demokrasisi' ilkesini anlamak bakmndan
Guatemala diktatr ile kurulan ilikilerin sonucuna bakmak
yeterlidir. Diktatr Efrain Rios Mont, 1982'de OAS Bykelisi
Middendorf la Amerika'da grmelerde bulunmutur. Hristiyan
misyoner
rgtleri
Orta
Amerika'da
nemli
etkinliklerde
bulunmulardr. Diktatrlerin ordularna yerinde konferanslar vermi
ve onlarn tanr adna savatklarn bildirmilerdir. Bu lkelerden
Guetamala'da demokratik seimlerle greve gelen hkmetin
1954'de darbeyle yklmasndan sonra uygulan iddet sonucunda
200.000 kii ldrlmtr. Guetamala'da ABD destekli diktatr
Mont'un iktidar dneminde CIA tarafndan eitilen 'lm eteleri'
[617 618]
7000 yerliyi palalaryla kesip bimilerdir.
/
Bazlarnn derin ilikilerine deindiimiz bu demokrasi
ihracats IRI'nin bir avu nl sekini, operasyonun son
614

Michael O'Brien, The Christian Underground (Hristiyan Yer alt), CAQ,

1987-27,s.35'de rgtn yayn World Christianity, Jan. 1996, ss. f 9'dan
alntlanyor.
615
"Hearts & Hands to Help!," YWAM brochure, tarihsiz"den Int.Hemispheric
Inf.Source
616
YWAM' in etkin olduu lkelerin balcalar: American Samoa, AR, AS, AU,
BA, BG, BE, BO, BR, BZ, CH.CI, CM, CN. CO, CY, Fiji, F, FR, GE, GH,
Greenland, GT, HK, N, IS, JA, JM, KE, KO, ME, MZ, Namibia, NE, ND, New
Caledonia, NZ, NO, PA, Papua New Guinea, PE, PH, PT, PU, Saipan, Samoa.
Scotland, SF, SG, Solomon Islands, SP, Spanish North Africa, SR, SW. SZ, TH,
TO, Tonga, TW, UK, US, VE, ZB. (YVVAM Information Packet, received Feb 5,
1991)
617
Edvvard S. Herman, The Real Terror Netvvork; Terrorism in Fact and
Propaganda, s. 116, 206, 219
618
1980'de Maya kyndeki insanlarn sraya dizilip birer birer ldrlmesine,
gen kzlarn rzlarna geilmesine ve ocuklarn balarnn kesilmesine tank
olan Pasqual Hemandez, zamann askeri diktatr, imdinin kongre bakan
Efrain Rios Montt ve adamlar hakknda soykrm davas at. Catherine Elton,
"Guatemalan massacre survivors seek former president's trial" CS Monitr 14
June 2001.

dnemindeki d grnmleriyle karmza temiz adamlar ve temiz

kadnlar olarak kmaktalar. Bu son derece olaan karlanmal.
nk akta gezinenlerin kirleri kolay kolay grnmez. Ne ki, yllar
getike eski dnemin deneyimli operatrleriyle yeni dnemin
rgtlerinin bulutuu ynetimler oluuyor. CDM, CfD, APRI, AFLCIO, gibi eski dnem yar rtl yar-resmi rgtlerdeki yneticilerin
yerini, yeni tr resmi grevliler, vakflar ve 'kanaat nderi' denilen
propagandaclar alyor.
Bu durum yanltc olmamal. ster "sivil," ister "Non
Governmental," hibir siyasal ya da ticari rgtlenme ABD Milli
Gvenlik Komitesi kararlarn gzetmeden gerekletirilemez.
ABD'nin brakalm askeri gvenliine, ticari karlarna gelebilecek
en kk zararn karl yine ABD bakannn dedii gibi, yar
rtl operasyonla verilir. "Demokrasi" ve "zgrlk" losyonuyla
temizlenmi grnen eski kirli ellerin, yarn hangi ii tetikleyeceini
anlamak iin son on yln Dou Avrupa, Ortadou, Afrika
atmalarna yeniden bakmak gerekir.
Trkiye'de genlii rgtleyen, siyasal partilere kadro
yetitiren, "yerel ynetimleri glendirilme" ad altnda desantralizasyon yani merkezi devletin datlmas ilerini destekleyen,
Trkiye'de devletin ve toplumun ahlakszla ya da yolsuzlua
battn kantlamaya alan almalar ynlendiren IRI rgtn
ite bylesine resmi ve Amerikan devletiyle ilidl elemanlar
ynetmektedir.
imdi kitabn ilk blmlerine dnerek, bunca nl ve etkin
kiinin ynettii IRI'nin bazen parasal olarak, bazen hem parasal
hem de uzman destei sunduu 'sivil' toplumcularn, genlik
rgtleyicilerinin, siyasal partilerin, belediyelerin 'proje' zetlerinde
belirtilen almalarn yeniden gzden geirmek yararl olabilir.
"Yerel ynetimlerin otonomlatrlmas", "genliin politikaya
ekilmesi", partilere .'teknik' yardm ad altnda eitim verilmesi, Orta
Asya Trk Cumhuriyetleri'nde ilikiler kurulmas vb. balklar altnda
toplanabilecek etkinlikler iin ayrca bir yorum gerekmiyor. Ne ki,
"project democracy" operasyonun en nemli yannn gelecei
yaratmak olduunu ve bunun yolunun da akademik dnyada
elemanlatrmaktan getiini grmek gerekiyor.

AKADEMK DNYADA ELEMANLATIRMA

"Paray veren: NED Ba Alc: Freedom
House Alt Ba Aha: Erbil niversitesi Proje:
Federal belgeler de dahil, demokrasi sorunlar,
tercme ve demokrasiyle ilgili temel ilerle ilgili
olarak bir Kuzey Irak'taki Erbil niversitesi'ne
bal olarak halk siyasi enstits kurmak ve
Krtlere yasama ve kii haklarn koruyacak bir
anayasa oluturma konusunda neriler yapmak
zere anayasac retim yesinin gezisini
desteklemek."
NED Democracy Projects Database.

ABD ynetimleri skandallaryla nldr. Vietnam savandaki

operasyonlarn kirli yznn ortaya kmasnn ve muhaliflerin siyasi
brolarnn CIA katksyla dinlenmesi olay ile ilgili Watergate
skandalnn ardndan ortalk karr. ABD Senatosu stihbarat
Komisyonu, ClA'nn operasyonlarn soruturur. 1976 ylnda, "D
(stihbarat) ve Askeri stihbarat (ve) stihbarat Etkinliklerinin Hkmet
Operasyonlar ile Balantsn inceleme Komisyonu Nihai Raporu" ya
da Komisyon Bakan Frank Church'un adna balanarak, "Church
Komitesi Raporu" hazrlanr. Raporun nemli blmlerinden biri de
CIA'in akademik kurumlardaki almalarn iermektedir.
Rapor, CIA'in incelemesinden sonra ABD'nin milli gvenlik
karlar nedeniyle yumuatlr ve genellemelerle yaymlanr.
stihbarat rgtnn etkinliklerinin niversitelerdeki kapal olarak
geilir. Komisyon yeleri ile CIA evresi arasndaki sevimli
ilikilerden sonra aklktan kapalla geiin ayrntlar kitaplara
[619]
konu olur.
CIA, yzden fazla Amerikan niversitesi ve kolejinde, ok
sayda profesr ve yneticiyle ibirlii yapmtr. CIA'ya rapor
hazrlamaktan, eleman kazandrmaya dek geni bir alan kapsar bu
etkinlik. Projelerde alan rencilerin - dorudan ajanlatrlm
olanlar dnda- bu ilikilerden haberi yoktur.
Projelerin dnda en nemli etkinlik, CIA'ya eleman
kazandrlmasdr. Geri ClA'nn memur devirme hakk yasaldr,
ama yabanc rencilerin elemanlatrlmas yasa ddr ve gizliden
yrtlr. Bu profesrler, byk ounluu geri kalm lkelerden
619

Kathryn S Jlmsted, "Chalenging the Secret Government" (Gizli devletle

mcadele), The University of North Carolina Press, 1996.

burslarla devirilmi rencileri akademik yaam iinde eitip CIA'ya

ynlendirmektedir.
Kimi
zamanda,
d
lkelerden
gelip
niversitelerde retim grevlisi olarak almalarn srdrmekte
olan Afrikal, Asyal, Ortadoulu bilimciler dorudan CIA'ya alnrlar.
Frank Church Raporu'na gre CIA'in niversitelerdeki
etkinliklerinde, Harvard niversitesi'nin yeri byktr. Bu bykln
ayrntlar, komisyonda Curch Raporu'ndan karlmtr. Harvard
niversitesi'nden bir grup retim yesi, kendileri bir komite
(Harvard Committee) kurarak, CIA- Akademik Dnya ilikilerini
aratrrlar. Komite, tm engellemelere karn, bilimsel bir aratrma
yapmaya alr. Ne ki, bilimsel almann tamamlanmas iin
gereken bilgi CIA'den alnamaz. Komite, Harvard'da ve teki
niversitelerdeki CIA-Akademisyen ilikilerinde ilgin sonulara
ular. Yabanc renci ve akademisyenlerin ClA'nn ana
alnmasnda u temel ama gdlmektedir:
(1) ABD'nin karlarna uygun yrtlen projelere, ilgili lke
ya da blgelerden getirilmi iyi eitimli ve yetenekli kiiler
araclyla, akademik alma ad altnda birinci elden bilgi
devirmek ve operasyonlara beyin gc salamak.
(2) rgtn baz sinsi operasyonlarna maliyeti dk,
akademik grnl bir rt yaratmak.
(3)
nc dnya lkelerinden devirilmi yetenekli
rencilerden
bazlarnn
"yarnn
liderleri"
olaca
varsaylarak, CIA yarnn liderlerini peinen devirmi oluyor.
stihbarat dnyasnn uzman olarak bilinen, gazeteci Ernest
Volkman, Penthouse Ekim 1979'da yaymlanan "Spies on Campus"
balkl yazsnda bu amac yle zetliyor:
"CIA, (gelecein) bu liderlerini imdiden rgtleyebilirse, bu
kiiler daha sonra karlksz (bedava) "yerinde ajan"
olacaklardr. Elbette bunlarn hepsi casuslamayacaktr; fakat
bunlarn yzde biri bile, sre iinde, rnein ekonomi bakan
olsa, rencilerin rgtlenmesine ayrlan zaman ve abaya
haydi haydi deer."
Walkmann yabanc rencilerin ileride stlenmesi olas
iktisat bakanl greviyle verdii rnei, daha deiik ya da daha
yksek makamlarla ya da stratejik neme sahip, rnein gvenlik,
savunma ve istihbarat kurum ve kurulularyla zenginletirmek,
durumun boyutunu grmek iin yeterli olacaktr.
Bu arada hemen belirtelim ki, ABD, nc dnya lkelerinin
genlerini kendi lkesine (ABD'ye), kendi ortamna (Amerikan)
ekerek, kendine "mrit" (eleman) yetitiriyor. Bu iin yntemi de
budur. Oysa Trkiye'den bir rgtl topluluk da baka lkelerde okul
ap, oradaki ocuklara, kendi ortamlarnda eitim veriyor ve bunu
Trkiye'ye bal liderler yetitirmek olarak sunuyor. Kimsenin CIA
gibi irkin ve erdem d davranma zorunluluu yok, ama ticari ve

dinsel iliki an bylesine arptarak halk yanltmas da bir

gerektir. Baka lkelerde, Trkiye'nin yneticileri geldiinde, T.C
bayra sallayan okul ocuklarnn kazanldn ileri srmek ise,
tartmasz bir erdemsizliin tesinde, safsatadr.
ABD'de 1950'lerin banda devirilmeye balanlan yabanc
renciler, kendi lkelerine dndklerinde "agent in place (yerinde
ajan)" olmulardr. Bu devirilme iinin balangc, 1930-1940'lara
dek gider. zellikle ABD dostu lkelerden, renciler askeri okullara
arlrlar. ABD, ileride kendi lkelerinde sekin konumlar elde
edecek olan bu kiilerden, i politikann ynlendirilmesinde ya da
[620]
devletlerden i bilgi szdrlmasnda yaralanmay planlamtr.
Ernest Walkman, "1970lerde CIA adna renci tanma ve rgtleme
ileriyle grevlendirilmi 5000 akademisyen, her yl eitim iin
ABD'ye gelen 250.000 renci arasndan gelecekte operasyon
yrtecek 200-300 elemann setiini" belirtiyor. retim elemanlar
ve memurlarn en azndan % 60'i yaptklar ile ilgili tm gerekleri
[621]
bilmekteydiler.
Uluslararas politika iin bunca elemanlatrmay gze
alanlarn arkasnda elbette nemli irketler bulunacaktr. Bir kk
rnek alalm.
1978'de ABD eski Hazine Bakan William E. Simon ve yeni
muhafazakrlardan Irving Kristol'un kurucu olarak grndkleri IEA
(Institute for Educational Affairs) egdm salayacaktr. e
100.000 bin dolarlk hibe toplamakla balanr. lk aamada
muhafazakr vakf ebekesinin drtls olarak bilinen The John M.
Olin Foundation, The Scaife Family Trusts, The JM Foundation ve
Smith-Richardson Foundation destek verirler.
Daha sonralar ad Madison Center for Educational Affairs
(MCEA) olarak deitirilen rgte, Bechtel, Coca-Cola, Dow
Chemical, Ford Motor Co., General Electric Co., K-Mart, Mobil ve
Nestle para aktrlar. Bu ilere aktlan parann boyutu
kmsenmeyecek ldedir.
Olin Foundation, yalnzca 1989'da, 200 ayr eitim kurumu ve
"think tank"e 15 milyon dolar vermitir. Trkiye projelerini de
desteklemekte olan Smith-Richardson Foundation Siyaset Program
4,8 milyon dolar datmtr. Scaife Foundation ise bata Heritage
Foundation olmak zere birok kuruma ylda 8 milyon dolar
vermektedir.
Graham
E.
Fuller'in
Trkiye'deki
Nurculuk
aratrmalarn RAND stnden para ile destekleyen Earhart
Foundation ylda 2 milyon dolar verirken, tek tek profesrlere ylda
100 biner dolar demektedir. Bu profesrler ounlukla iktisat,
620

William R. Corson, Armies of Ignorance (N.Y. The Dial Press, 1977),

s.309'dan Robert Witanek, "Students, Scholars, and Spies: The CIA on Campus,
caq 1989 (31), s.27.
621
ibid.

felsefe ve siyaset blmlerinde grevlidirler.

[622]

CIA, nc lke rencilerini, ABD'nin karlarna ters

politikalar izleyen ilgili lke rencileri arasnda muhbir olarak
kullanmtr. rnein ah dneminde, Washington niversitesi'ndeki
doktora rencilerinden ranl renci Ahmed Cabbari'ye, ah kart
renciler arasnda casusluk yapmas nerilmitir. Washington
niversitesi'nde doktora yapan Cabbari ile ilikiye geen CIA ajan
Mark Ellerson, konumann teybe kaydedildiinden habersizdir.
Ellerson'un amalarn u szlerle aklar:
"Seninle ilgilenmemizin amac, rana dnmen ve devlette ir
grev edinmeni salamaktr. Bu nedenle almalarnla ilgili
olarak bize bilgi aktarman istiyoruz. Buna karlk, elbette ..
senin belirleyecein bir banka hesabna aylk deme
yapacaz., salk harcamalar ya da her neyse her seferinde
750 dolar deyeceiz. Senin en az iki yllna ran'a dnmeni
istiyoruz... Birleik devletlerde oturma izni almana yardm
[623]
etmek istiyoruz..."
Ellerson daha sonra Cabbari'ye baka
rencileri de rgtlemesi karlnda kendisine ayrca
[624]
deme yaplacan bildirir. Ne var ki, neriyi geri evirir.
Ayn biimde Afrikal renciler Afrika'nn milliyeti akmlar
iinde casus olarak kullanlmlardr. New Times, 1980'lerin banda
CIA'in lkelerine dnerek ABD adna casusluk yapmas iin 30
Libyal renciyi rgtlediini aklar. CIA'in yabanc rencilerle
kurduu iliki acl sonular da veriri. 1948-1990 arasnda CIA ile
ilikiye geen rencilerden krk, bu ilikinin CIA tarafndan
[625]
aklanaca korkusuyla kendisini ldrmtr.
Bu arada, Trkiye'den gidenler, kurs grenler, bu tr ilikiler
iinde olurlar ya da olamazlar diye dnmenin bir yarar olabilir mi,
bilemeyiz.
Eitimden gemilerin grevlendirilecekleri birimlerin, eitim
alanna uygun olmas gerekmektir. Psikoloji eitimi grmekte olanlar,
psikolojik sava ve propaganda ilerinde, ksaca "halkla ilikiler' ve
'kamuoyu oluturma'; sosyoloji renimi grenler, ilgili lkelerin rkkken-dinsel yaplanma ve toplumsal tketim kapasitelerinin
analizinde; teknik elemanlar, iletmeciler ilgili lkenin tarm, sanayi,
ham madde, ticaret olanaklarn konu edinen "master" ve "doktora"
almalarnda; uluslararas ilikiler rencileri, ilgili lkedeki dinselsiyasal-blgesel
atma
alanlarnda
akademik(!)
olarak
altrlmaktadr.

622

"Endovving the Right-wing Academic Agenda" Sara Diamond, caq, # 38,

s.46-47.
623
Ami Chen Mills, CIA Off Campus, s.25
624
Wolkman, a.g.y 'dan Caq, a.g.y.
625
Ami Chen Mills, a.g.k.s.26.

Bu ileri olaan karlamak gerekiyor. Bat Avrupa'da ya da

ABD'de dinsel ya da rksal ayrtrmay artracak aratrmalar
yaplmas beklenemez. "letiim" ya da "digital a" denilerek bilgi
derlemenin salt bilimsel merak olduunu dnmek fazla "rafine" bir
ahlan eseri olabilir.
CIA, niversitelere grevlilerini yerletirmektedir. Bu grevliler
bir yandan eleman rgtlerken, bir yandan da CIA ile akademisyenler
arasnda egdm salamaktadr. Bu tr niversiteler arasnda en
ok deer verilenlerin banda gelen Harvard'n en nemli etkinlii,
Trkiye'deki siyasal bilgiler fakltelerinin benzeri olan "School of
Government" da gerekletirilir. Devaml rencilerin yan sra
nc lkelerden getirilen grevlilere, medyaclara, idarecilere
kurslar da verilir. CIA ile ibirlii yapan bu okulda grev alm olan
nllerden , konunun nemini gsterecektir:
Henry Kissinger: Nixon dneminin hemen hemen tm
[626]
rtl ilerden sorumlu gvenlik danman.
Mc George Bundy: Harvard'da Dekan, John Kennedy ve
Lyndon Johnson'un gvenlik danmanyd.
Samuel Huntington: Carterin Milli Gvenlik Kurulu yesi,
ABD Milli Gvenlik Komitesi'nin dnya operasyonlarnda yasland
"medeniyetler aras atma" senaryosunun yazar.
Bu nllerin Harvard ve teki niversitelerde ders ya da kurs
verdii yabanclarn ABD karlarna yaptklar katklara bir rnek
olmas bakmndan, David Ransom'un "Ford Country: Building an
Elite for Indonesia / Ford'un lkesi: Endonezya iin bir Sekin (grup)
[627]
nas" baln tayan yazsndan zetleyelim.
Endonezyal Sumitro, Ford ve Rockefeller tarafndan parasal
destek gren MTin Cambridge'deki toplantlarna katldktan sonra,
baz rencileriyle birlikte, CIA tarafndan finanse edilen
Harvard'daki yllk yaz kursuna katlr. Bu kursun retmeni Henry
Kissinger'dir. rencilerin arasndan Muhammed Salih, Ford'un
profesrlerinden Pauker ile arkada olur. Pauker, Jakarta'ya
kurslardan sonra Endonezya'ya gider ve aralarnda Endonezya
Ulusal Planlama Kurumu Bakan Ali Budiarjo'nun da bulunduu bir
siyasi alma grubu oluturur.
Romanya doumlu Pauker, bu tr ilerde deneyimlidir. II.
Dnya Sava'nn hemen ardndan, Budapete'de "Birleik
626

Henry Kissinger'in Harvard' da iken, FBI adna, alma arkadalaryla ilgili

istihbarat yapt ileri srlmektedir. (Compromised Campus: The Collaboration
of Universities With the Intelligence Communityl'945-1'955, Sigmund Diamond,
Htstorian, Colombia University, Oxford, 1992)
627
Editr Steve VVeissman'n Pacific Studies Center ve North American
Congress Latin America yeleriyle hazrlad "The Trojan Horse: A Radical
Look at Foreign Aid (Pa/o Alto CA: Ramparts Press, 1975 revised edition,
pp. 93-116" dan alan interhemispheric .com: "CIA on Campus"

Devletlerin Dostlar" grubunu oluturmutur. Sonralar Harvard'a

gelen Pauker, akademik derece kazanmtr. Endonezyallara gre
Pauker, CIA balantldr. RAND Corporation'a katldktan sonra,
1958'e dek CIA ilikisini kabul etmeyen Pauker, RAND adna
Pentagon'un ve ABD Dileri Bakanl'nn karar oluturucu
unsurlar arasnda yer almtr.
Akademi-CIA ve irket ilikileri i ie geliir. Ford, 1954'de
Cornell niversitesi'nde oluturulan Endonezya alma grubuna
balang olarak 224.000 dolar vermitir. Bu almalar ylesine
geliir ki, Endonezya niversitelerindeki Endonezya siyasi tarihi
retimi
bile
Cornell'de
hazrlanr.
Endonezya
devletini
ynlendirenler artk Cornell desteklidirler. rnein, Jakarta
Sultannn sa kolu sosyolog Selosomardjan. Ford ve Rockefeller'in
parasal katklaryla yetimitir. Endonezya'nn kalburst ailelerinin
ve yksek devlet memurlarnn ocuklar, ABD gdml okullarda
eitilir ve onlara Amerikan liberalizmi belletilir. Daha sonra Bakan
Sukarno'yu destekleyen enstitler kurulur.
Akademik ilikiler bilimseldir, deyip gememeli. Bu ilikiler
Endonezya'ya
mutluluk
getirmez.
lkede,
"anti-komnizm"
kkrtmasyla birka gn iinde 200 bin Endonezyal katledilir.
Diktatrler diktatrleri izler. Zamann ABD Dileri Bakan
Kissinger'in, birka szckl onayyla Dou Timor, Endonezya
tarafnda igal edilir. Hemen ardndan, Dou Timor gerilla hareketi
balar. lkede bir daha huzur grlmez. Yllar akp geer, "project
democracy" gnleri gelir atar ve 1950'lerde CIA-Akademi-FordRockefeller ilikisiyle balayan sre yine ABD'nin bu kez
"NGO"laryla etnik ve dinsel alkantya dntrldkten sonra,
Endonezya'da ABD'nin "Serbest Pazar" iktisadna inanan bir ynetim
oluturulur. Bu arada Dou Timor adalar, ABD'nin desteiyle
Endonezya'dan ayrlr ve baa dnlr.
Sonu olarak, onlarca yl sren kanl atmalar, soygunlar
Endonezya'nn yoksul halknn yanna kr kalrken, Ford kumpanyas
alacan oktan almtr. Sra elde edilen iktisadi - siyasi egemenlik
alann gvence ve gvenlik altna almaya gelmitir. Bunun yolu da
oraya asker karmaktan geecektir. Afganistan'da yapld gibi.
CIA hakknda yaplan soruturmalardan sonra, akademik
dnyada rtl olarak yrtlen bu eylemler durdurulmu mudur?
Curch Komitesi'nin raporundan sonra getirilen kstlamalar ve FOIA
(Freedom of Information Act / Bilgilenme zgrl Karar)'ya
inananlar, artk bu tr ilerin CIA reformlar gerei olarak
[628]
durdurulduuna inanabilirler.
Ne var ki, ilerini zaten rtl, yani
gizli olarak srdren rgtn tutumun deimeyeceinin en iyi kant,
soruturmalarn ardndan, CIA direktr Stanley Tumer'n 1977'de
yapt u aklamadr:
628

David N. Gibbs, "Academics and Spies: The Silence that Roars" Los
Angeles times, 28 January 2001, Sunday Opinion Section, p. M2.

"Bizden,
her kuruluun,
her akademinin kurallarna
uymamz istenirse, lkemiz iin gerekli ileri yapmamz da
olanakszlar. Harvard'n bizim stmzde yasal denetim
[629]
hakk yoktur."
zellikle son yirmi yldr, kapal operasyonun "demokrasi
Projesi" ad altnda aktan yrtlr grnen yznde yer alan
alma trnn, szde bilim adna yaplr grlmesi, yanltc
propagandann en nemli parasdr. rnein stanbul'daki bir eski
Amerikan kolejinde, USIP'ten ya da Hava Kuvvetleri'yle ilikili, eski
CIA ustalarnn da alt RAND irketi'nden para alnarak,
"Trkiye'nin Krt Sorununa Yeni Bak" gibi adlar altnda yrtlen
"projeler" iin bandaki profesre gre son derece bilimsel ve
kresel olabilir.
"Proje" st ve yan ilikilerini bilmeyen ve parlak bir gelecek
dyle, youn bir alma yrten rencilere gre, bu etkinlik daha
da bilimsel olabilir. Ne var ki, Trkiye Cumhuriyeti'nin varlyla ilgili
bir konunun ABD'den alnan para ile yrtlmesini bu denli bilimsel
bulanlardan, nesnel bir analiz ve deerlendirme gerektiren, rtl
operasyonlara da bilimsel bir niyetle eilmeleri beklemek gerekir.
Bu bilimcilerden, dnya tarihinde yer alan baz olaylar bilimin
gerektirdii nesnellikle incelemeleri beklenemez. Demokratik seimle
gelmi ynetimlerin, 1953'de ran'da, 1954'de Guatemala'da, 1961'de
Zaire'de, 1965'de Endonezya'da, 1973'de ili'de, 1980'de Trkiye'de,
2000'de
Peru'da,
2002'de
Venezuela'da
iddet
yoluyla
devrilmeleriyle ilikili yar ak operasyonlar nesnel ve yansz bir
yaklamla incelemeleri ve operasyonlarn ABD ynetimiyle balarn
aratrarak dnya siyasetine ve barma etkilerini deerlendirmeleri
gerekir.
ABD'ye bal kurululardan para alarak, "bilimsel alma"
yapanlardan bu gerekleri yerine getirmelerini beklemek bir dtr.
ABD'nin blgesel karlar iin yrtt ak ve kapal operasyonlar
gz ard ederek, bilimsel bir alma yapmann ya da yaplmakta
olan almalara bilimsel demenin bir anlam olamaz. Olabilir savn
ileri srecek olanlara, FOIA (Freedom of Information Act / Bilgilenme
zgrl Yasas) adna CIA'in Langley'deki arivlerini zgrce
kullanma olanann da tannmas gerekir. Bu yaplmadka,
'akademik' almalar da ancak o denli bilimsel olabilir.
Trkiye'nin "Krt Sorunu"na bakanlar, 1990'larda RAND
Corporation ve Freedom House balantl "Trkiye'de Din Hrriyeti"
raporlarn hazrlayanlar nesnel olarak irdelemezlerse, ABD
kongresinin "Lozan Anlamasnda Din Hrriyeti" asndan
yasalln deerlendiren ve ABD tarafndan kabul edilmemi bu
antlamann geersizliini ileri sren 2000 yln raporunun, ABD
Dilerine bal Din Hrriyeti Brosu'nun raporlarnn istihbarat ile
629

Ernest Volkman, "Spies on Campus" Penthouse, October 1979 .

ilikisini ele almazlarsa, yaplan almalar da o denli bilimsel olur.

YANITINI ARAYAN SORULAR

ABD'deki Trk renci says imdilerde yaklak 15.000 oldu.
Gemi elli ylda ka renci gidip geldi? Bunlar daha sonralar
lkenin kaderini etkileyen hangi grevlerde bulundular? ABD'de
geici kurslardan geenler, hangi konumlara geldiler? zellikle
CIA'in byk etkinlik gstermi olduu, Harvard'da, Berkeley'de,
Georgetown'da eitim gren ve alma yapanlar, hangi politik
konuma ykseldiler? Bu sorulara daha derinlikli sorular eklemek de
olas. rnein:
Son on, onbe ylda, ABD niversitelerinde Trkiye'nin
'Kurdish Conflict (sorunu), Trkiye'de Din Hrriyeti, slam ve
Demokrasi, Din ve Kadn, kadnlarn rtnme haklar, TrkiyeOrtadou,
Trkiye-Balkanlar
konularnda
doktora
yapanlar,
imdilerde hangi yerli ya da Amerikan niversitelerinde ne
retiyorlar? Bunlar hangi "workshop (atlye)" almalarn
srdryorlar? Kursiyerlerden hangileri, hangi "sivil" toplum
rgtlerinde, vakflarda, yolsuzluk, demokrasi, zgrlk, evrecilik,
kadn haklar, ok kltrllk vb. stne almalar yapyorlar?
Bu sorularn yantlarn bulmadan, bamza gelen ileri
anlamamz olanakszdr. Bu iler, kimi zaman "ekonomik kriz"
denilerek rtlen parasal bat, kimi zaman bir bilim adamna, bir
gazeteciye, bir renciye, bir gvenlik grevlisine sonu olarak,
egemenlik ve toprak btnlne kar gerekletirilen suikast ile
nmze konulan faturadr. Bu faturann alt dosyas almazsa,
"Duyarszlaan genlik" ya da "Dinsel giyim-kuam bunalm" ya
da "Din ve ibadet hrriyeti" ya da "etnik ayrlklk" gibi balklar
altna saklanan yaknmalarn kaynandaki gerekleri ortaya
karmak da olanakl olamayacaktr.
Bu durumda en kestirme yol, "bilimsel alma" ve "demokrasi
projesi" denilen etkinliklerin yle esasl bir bilimsel almaya konu
edilmesi olmal. in kolayna kamadan, bir bilimsel alma! Bugn
Trkiye'nin bamszln, egemenliini gereke yaparak, siyasal
yaam ynlendirmeye alanlarn nnde duran en nemli grev,
bu almalar yapacak toplumbilim blmlerine destek olmaktr.
Elbette bu yeterli deildir. nk baka lkelerin topraklarnda, doal
kaynaklarnda gz olmayan bir lkenin gerek gc, kaynan
bilimsel gereklerden alr. yleyse bilimsel almalarn zgrce, her
trl bask ve rtl kullanmdan, d ya da i ynlendirmelerden
uzak olarak yaplabilecei niversitelerin, aratrma enstitlerin
kurulmas, kurulu olanlarda yeniletirmeler yaplmas zorunludur.
Bilimsel ve teknolojik ilerlemenin dmeni elinde bulundurmak bir
gvenlik ve varolu gerei olduu denli, insanlk grevidir de.
Yoksa yabanc devletlerin gdmndeki szde bilim ve
aratrma yuvalarnn kurduu an iinde debelenmek ve yabancnn

emellerine uygun ileyen "sivil" rgtlerin ynlendirilmesinde d ve

i politikalar oluturulmas kanlmaz oluyor. Bu ynlendirme ve
yabancya hizmet konusunda bir ak rnee ksaca deinmekte
yarar var.

USLP'N DOLARLI TRKYE PROJELER

"Ekonomik ama, bilim ve insanlk grnts ile yurdumuza
gelip, ilerde istila hazrlamak iin, etnik topluluklar gerek hkmete,
gerek birbirlerine kar kkrtmak. Bu gibiler hem genel savan hem
lkemizdeki korkun cinayetlerin dzenleyicileridir." BMM bakan
Mustafa Kemal, daha 1922' nin balarnda Bat'dan douya doru
yaylmak iin yzlerce yldr aba gsteren kolonicilerin en eski
yntemini bu szlerle vurguluyordu.
ABD'deki akademik dnyada gemite yaananlar Mustafa
Kemal'in seksen yl nceki deerlendirmesinin bir kant gibidir.
Gnmzde de CIA ve ilikili kurumlar sz edilen akademik
etkinliklerini dorudan ya da dolayl olarak srdryor olabilir.
zellikle "project democracy" dneminde her ey bilimsel aratrma
ve konferans ilikileri iinde daha bir "global" olmu durumdadr.
imdi USIP'i biraz anmsayalm. USIP (United States Institute
for Peace) devlet tarafndan kurulmu, bar bir rgttr. Ama bu
rgtn en nemli zellii ABD'deki ayrcaldr. USlP'in CIA
arivine girme hakk bulunmaktadr. USIP, nceki yllarda souk
sava ideologlarnn projelerine para veriyordu. Sonralar SSCB ve
Dou Avrupa'da "Dk Younluklu atma" ile ilgili almalar
destekleyen rgtn youn desteini alan kurulularn banda, CIA
ve Amerikan Diplomasisi'ne eleman kazandran Fletcher School, D
Politika Analiz Enstits (Tufts Univ.), leri Uluslararas Aratrmalar
Okulu (John Hopkins niv.) geliyor.
USIP paray Amerikan hazinesinden alyor. Son on yldr
"Democracy Building" yani demokrasi inasn, "Project Democracy"
yani demokrasi kurma operasyonlarn destekleyen USIP, "Dk
Younluklu atma" stratejisinden miras kalan aratrmalara para
veriyor. USIP, lkemizde de biraz tannan NED (National Endowment
for Democracy) gibi, istihbarat ajanslarnn eski ilerini ak
aratrmalarla ve bilemediimiz kiisel ilikilerle srdryor. USIP
kurulu yasasna gre; Birleik Devletlerin, Dileri, Savunma,
Silahlanma Denetim Ajans ve deerlendirilmi istihbarat belgeleri
gibi kaynaklarna ulamas salanmaktadr. Ayrca, CIA ynetimi
USIP'te yeterli grd sayda eleman bulundurma yetkisine sahiptir.
USIP, "nsan Haklan" bal altnda dnyann drt bir yanyla
ilgili aratrmalar parayla desteklemektedir. Aratrmalar, bir tr
'research in place' yani 'yerinde aratrma' niteliindedir. Trkiye
aratrmalarnn ksa bir listesini "proje" zetleriyle USIP raporundan
grelim:

Boazii University, stanbul, Project Director(s): Kemal

Kirii: Trkiye'nin Krt sorununu zme abalar stne
alma. Proje, bu atmann uluslararas doasna dikkat
ektikten sonra, Trk politikasnn Krtlere kar geleneksel
politikasn gzden geirmekte ve Trkiye'de soruna
yaklamndaki son deiiklikleri deerlendirmektedir. Anahtar
(nemdeki) Krt gruplarnn durumu deerlendirilmekte ve
politikalar nerilmektedir. (SG-42-93) $24,500."
"George Mason University, Fairfax, VA, Project
Director(s): Dennis J., D. Sandole: George Mason
niversitesi atma Analiz ve zm Enstits ile Erivan
Devlet niversitesi (Ermenistan), Baku Devlet niversitesi
(Azerbaycan), Tiflis Devlet niversitesi (Grcistan), Bilkent
niversitesi (Trkiye) arsnda iliki gelitirmek iin iki yllk
program. atma zmede lisans programlar gelitirilecek,
giderek 5 niversiteden retim yeleriyle ortak aratrma
projeleri bu programa balanacak. (USIP-070-93F) $70,000"
"George Washington University, Washington, DC, Project
Director(s): Sabri Sayar: Trkiye'nin Krt zerklik ve
bamszlk savamna kar deien tutumunu incelemek
zere ba. alma Trkiye'nin Trkiye Krtlerine, blgedeki
Krt milli hareketlerine ve ABD d politikasna kar yeni
politikasnn
grnm
incelenecektir.
(USIP-161-91S)
$27,500"
"Hebrerv University, Jerusalem (Kuds), Israel. Project
Director(s): Raymond Cohen: Msr, ran, srail ve Trkiye
gibi lkelerde ulusal grme stillerine ilikin almann
desteklenmesi iin ba. (SG-21-96) $43,404"
Insttute For Multt-Track Diplomacy, Washington, DC
(Project Director(s): Louise Diamond): Kbrsl Rum ve
Kbrsl Trklerin atma zme yeteneklerini gelitirmek
zere eitilmeleri ve Kbrs sorununun zmne ok ynl
diplomasi yaklamnn proje tasarm ve uygulamaya katlma.
Proje teklifine eitim, gzetim ve her iki toplumdan 20
renciye danmanlk yaplmas, halkn sorun giderme ve
gruplar aras ilikiler konusunda eitimi dahildir. Yeni model
iin eitim malzemeleri salanacaktr.(SG-51-93) $60,000"
"Washington Insttute For Near East Policy, Washington,
DC (Project Director(s): Laurie Mylroie): Irak Krdistan'ndaki
gelimeler ve bu gelimelerin Irak'n politik geleceine ve
Trkiye'nin istikrarna etkileri incelenecektir. Kuzey Irak'taki
demokratik ynetim ile Badat'taki Saddam diktatrl
uyumsuzluktan kaynaklanan ikilem ele alnmaktadr. Bu ikilem
Irak Krtlerinin ynetimindeki ve Irak'taki Krt-Arap
ilikilerinin, Irak Krtleri ile Trkiye arasndaki ilikilerin evrimi
ynnden ele alnmaktadr. (SG-104-93) $25,000"

"University Of Hatfa, Haifa, Israel (Project Director(s):

Amatzia Baram): BAAS' Irak'ta 1968'den gnmze i
kavga ve blgesel atmann incelenmesi. Kitap, i kavgay
ve Snni Arap rejimleri, Irak iileri ve Krtleri arasndaki
gerilimi, Iran, Krfez Arap Devletleri, rdn, Suriye, Trkiye
ve Msr arasndaki sorunlar, Arap-srail atmasnda Irak'n
katlmn ve Irak ile sper gler arasndaki ilikileri ortaya
karacaktr. zel olarak (Irak'taki) i gerilimler ve d sorunlar
arasndaki i balantlara dikkat ekilecektir. (USIP-167-92S)
$20,000"
"University Of Maryland, College Park, MD (Project
Director(s): Katherine A. Wilkens): Trkiye hkmeti ile
lkedeki Krt nfus arasndaki askersel ve siyasi savamn
incelendii bir projedir. alma, ABD'nin bu soruna ilikin
rolne ve sorunun sreenliinin gstergelerine eilecektir.
Ayn zamanda, ABD'nin politik seenekleri almlanacak ve
sorunun zmne ynelik neriler "forml" oluturulacaktr.
(SIP-144-95S) $10,000"
"lraq Foundation, Washington, DC (Project Director(s):
Graham Fuller & Rend Francke : zellikle Irak, Bahreyn,
Suudi Arabistan, Kuveyt ve Birleik Arap Emirlikleri stnde
younlalarak, Krfez devletlerindeki, eitli ii Mslman
topluluklarn gelecekteki siyasi rollerini deerlendirecek bir
aratrma. almada iilerin mutsuzluunun nedenleri,
doas ve davurumuna ve blge hkmetlerinin (iilerin)
istekleri karsndaki tutumlar deerlendirilecektir. Aratrma
ayn zamanda, blgedeki ayarlamalar ve uluslararas
toplulukta iilerin blge ynetimlerine daha byk oranda
katlmlarnn etkilerini deerlendirecektir. (USIP-1I0-96S)
$50,000"
"Lehigh University, Bethlehem, PA (Project Director(s):
Hertri J. Barkey Trkiye'yi giderek Ortadou'ya ekecek i
etkenler
ve
blgesel-uluslararas
deiimleri
ortaya
karacaktr. Bu tr gelimeler, iktisadi genileme, Arap-srail
sorununun zmne bir katk ve blgesel gvenlik
dzenlemelerini ortaya serecektir. zellikle, Trkiye'nin su
kaynaklarnn Ortadou ilikilerinde yapc potansiyeline nem
verilecektir. (SG-66-92) $40,000"
"Mediation Way, Inc., Acton, MA (Project Director(s):
Gonca Snmez-Poole': Trkiye'deki Krt konusunu, o lkede
demokrasinin iyiletirilmesi iin gerekli olan aamalar ve
gelimekte olan demokrasilerin egemenlik ve kendi kaderini
tayin etme haklaryla ilgili sk (rastlanan) sorunlar nasl
[630]
ierdii deerlendirecektir. (035-98F) $20,000"
630

Funded

Projects:

Human

Rights

and

Humanitarian

Issues,

Grld gibi USIP, adna uygun bir biimde, Krt sorununu

zmeye alyor. Fuller gibi eski CIA ustalaryla, Henry J. Barkey
gibi stanbul'dan gme yeni CIA memurlar, Ortadou'ya dzen
verecek ABD ve AB giriimlerinin altyapsn oluturacak projeler
stnde alyorlar. Bu aratrma ve deerlendirme ustalar,
blgede mezheplerin demokrasiye katklarn gelitirecek teoriler
retiyorlar. zellikle Arap lkelerinde ve Trkiye'de atmalarn
kaynaklar aratrlyor, ama ne yazk ki, srail devletinin sorunlara
katt ne i, ne de d deerler stne bir proje var.
USIP parasyla yaplan aratrmalarn ABD'nin karlarna
uyumsuz olmas dnlemez. USIP, 1984'de ABD kongresince
kuruldu
ve
1985'de
'ABD
Savunma
Yetki
Yasas'
ile
kurumsallatrld. Ynetimi ABD bakannca atanan, CIA arivini
erime ayrcal bulunan bir rgtn barl da bilimcilii de
dolarla snrldr. USIP btesi dorudan doruya ABD kongresince
balanmaktadr. USIP'in yllk btesi 1988-1991 arasnda 10 milyon
dolar, 1992-1993' de 15 milyon dolardr.
USIP ald dolarlar iletir ve faizlerle de bilimsel raporlar
destekler, adam eitir ve yetitirir. USIP almalar, ABD d
politikasnn
oluturulmasna
ve
bu
politikalarn
medyada
yaylmasna
yneliktir.
Trkiye
kkenlilerin
para
karl
hazrladklar raporlarn konular da bu politikay aklamaya yeter de
artar bile. Ne ki bu projeleri yrtenlerin CIA arivlerinden
yararlanma haklar olup olmad ya da ne lde yaralandklar ayr
bir aratrma gerektirir.
Bir yabanc devlet kurumu tarafndan paras denen raporlar
hazrlanmasn kresellemenin ve yeni bin yln afandaki dinler
ann gerei sayanlar olabilir. Buna karlk "Bu yabanc devlet,
dost ABD'den baka bir lke olsayd durum deiir miydi?" diye
soranlar da bulunabilir. Ancak bu tr gereksiz sorular akllarna
takanlarn, sivil toplum kurulularnca gerekletirilen yerel
ynetimlerin glendirilmesi, Trkiye'de Mslman Kadnlarn
Durumu, Mecliste Siyasi Ahlak ve benzeri "Atlye Projeleri" nin hangi
Amerikan kuruluunca desteklendiini de merak etmeleri yararl
olabilir.
Georgetown niversitesi'nde kurdurttuu Turkish Institute'de
deerli hizmetler veren Sabri Sayar olmasayd; Arap Ayrmclna
Kar Aratrma Enstits Direktr ve slam'da kadn uzman
Barbara Stowasser, Saidi Nursi Hazretleri stanbul konferanslarna
gelir miydi? Gelmeseydi siyaset dnyasnn ve bu tr konferanslarn
dzenleyicileri, Barbara Stowasser'i tanyarak Amerikan "Rlasyonu"
elde etme olanana sahip olup olmadklarn kendileri bilebilir.
Harvard'dan USIP'e uzanan bilim dnyasnda Trkiye ve
ABD'den 'akademiklerin' bara katklarndan birka rnee daha
deinmekte yarar olabilir. Yan yana drlm tez reticilerinin
usip.org/grants.html

oluturduu gruplara "think tank" adn balayan, CIA ustalarnn

irketi RAND'a sunulan raporlardan en ilginci kukusuz, RAND'a
1985-1993 arasnda danmanlk yapan Sabri Sayar'nn hazrlad
ileri srlen rapordur. Bu rapor, Trkiye'de dinsel topluluklar ve
mezhep atmalarn ABD'nin stratejik karlar asndan ele alan
ve gerekten de zellikle irtica-din hrriyeti-mezhep atmas-Krt
milliyetilii sarmalnda gelien olaylar ngrmekteydi ve 1990
[631]
ylnda aklanmt.
Raporun ayrntlarna ve sonularna "Din Hrriyeti"
blmnde genie yer verilmiti. imdilik u kadarn yineleyelim ki,
raporun nemi, "Alevi" yurttalara ynelik iddet olaylarn, PKK ile
slamc Krt rgtleri arasnda kurulacak ortak cephenin Trkiye-ran
atmas yaratacan, ABD'nin slamc hareketleri ynlendirecek
politikalar oluturacan ve irticann birinci tehdit olarak grleceini
nceden bildirmesindedir.

RAND'IN AKADEMK DNYA LKLER

RAND'n Trkiye'ye katks deerli raporlarla snrl deil
elbette. RAND yabanc lkelere ve dnyaya akademik katklarda da
bulunuyor. RAND okulunda akademik gelimeler salayanlar, kendi
lkelerine dndklerinde demokrasi projesine ve bilim dnyasna
nemli deerler katyorlar. RAND'n RGS (RAND Graduate School)
adnda bir okulu bulunmaktadr. TESEV ynetim kurulu yeleri ve
akademik dnyadan RAND'n RGS adl okulunda doktora yapanlar
kukusuz demokrasimize katkda bulunurlarken bu tr irketlerin
ABD'de etkinliklerinden ve ABD'nin dnya egemenlii operasyonuna
yardmndan da toplumu ve rencilerini bilgilendireceklerdir.
Bu arada Trkiyeli bilim adamlarnn nemini azmsamamak
gerekiyor. zellikle Boazii niversitesi reticilerinin demokrasi
projelerine, din hrriyetine katklar yakn gelecekte ok daha iyi
anlalacana ve hak ettikleri deeri bulacana kuku yok.
Bunlardan birka rnee deinelim.
USIP'in Krt sorunu aratrma projelerinde ad geen Kemal
Kirii en retken bilim adam olmaya aday. Kirii bir yandan, ABD
sekin irketlerinin gdmndeki CFR benzeri TESEV e "Trkiye'de
yolsuzluk" gibi raporlar hazrlarken, USIP parasyla ve Boazii'nden
bir grup rencisiyle birlikte Krt sorununu inceliyor.
Bu arada Avrupa Birlii'nin Trkiye elisi Karen Fogg'a
gnderilmi olan bir "el-mek" dikkat ekiyor. " haber3.com" dan
olduu gibi aldk:
631

Norma Holmes (USIA Staff Writer), "Key States Seen Changing in Post
Crisis Gulf." Middle East scholars feel that important countries tike Iran and
Turkey could play lead roles in a Post-war Gulf scenario. 03/02/91, Text:
NEA515 //sun00781.dn.net/iran/1991/index.html

"karen,
I hope you got my message on the Cyprus conference. I am
stili tuorking on Greek Cypriot participation and hope that
even if just before the actual conference takes place I may be
able to pull it ofj. Amazingly, there are some Turkish
participants who are saying we wil only participate if you can
get the Greek Cypriots to comelll Attached is a good
example of Kemal Kirii optimism on minorities in Turkey
especially in the light of recent "State Garden" (DB) talk on
arrests of Kurdish petitioners! Stili you might like it, of course
if you have time to read it. I concur with your recent
statements that appeared in the papers. Seems like you are in
good company with the "happy unyielder" (MY's name
[632]
translated into Turkish literally!!!). hest, kemal"
Eliye adyla seslenilmesi, samimiyete deil, Amerikan tarz
ilikiye balanabileceinden stnde durmaya demez. Asl olan
mektupta Kbrs barna katknn bilimselliidir, "kemal" imzasnn
sahibi, eliye Kbrs konusunda araclk yapyor:
"Umarm Kbrs konferansyla ilgili mesajm almsndr.
Ben hala Kbrsl Rumlarn katlm stne almaktaym ve
konferansn balama anndan hemen nce olsa bile bu ii
zmleyeceim. (..) baz Trk katlmclar, sen Kbrsl
Rumlar getirirsen (biz de) katlrz diyorlar!!! Eklenti, zellikle
"devlet bahe" (DB)nin, Krt gstericilerin tutuklanmas
stne yapt aklamann nda, Kemal Kirii'nin,
Trkiye'deki aznlklarla ilgili iyimserliine iyi bir rnektir."
lgin szler bunlar. Mektup sahibi, yabanc eliye, kendi
lkesinin devlet siyasetini ilgilendiren hassas bir konuda araclk
ediyor, kendi lkesinde yaayan "aznlklar" stne gr bildiriyor.
Ama daha da ilginci, mektup alcsnn " 'mutlu (ya da mesut)
ylmaz'(MY'nin ad Trkeye evrilmitir!!!)' ile iyi ilikileri" stne,
"!!!" imgeleriyle biten bir aklama yapmasdr.
Bilimselliin mektup boyutlarn deerlendirmek elbette baka
bir i. Bu arada Trkiye siyasetine damgasn vuran ya da vurmaya
hazrlanan baz nllerin ABD akademik dnyasyla ilikilerini
bilmekte yarar var. Onca vnlesi ve okumalara gidilesi ABD'de
eitim gren ya da yllarn geirenler Trkiye'de, kayda
632

"Karen, Kbrs konferansyla ilgili iletimi alm olduunu umarm. Ben hala,
Kbrsl Rumlarn katlm stnde alyorum ve umuyorum ki, koferans
balamadan hemen nce, bu konuyu zm olacam umuyorum. arpcdr
ki, baz Trk katlmclar, Rumlar getirebilirseniz katlacaz diyorlar!!! Ekli
(belge) Kemal Kirii'nin, zellikle "Devlet Bahe" (DB)'nin Krt dilekecilerin
tutuklanmas stne (yapt) konumann ndaki, iyimserliine iyi bir
rnektir. Okumaya zaman bulabilirsen, hala bundan hoalanabilirsn.
Gazetelerde kan son aklamalarnla ayn grteyim, "mesut boyunemez"
(Trke'den szlk evirisi olarak MY'nin ad!!!) eniyiler, kemal

demeyecek, kiisel beceri ve yetenek farkllklarndan kaynaklanan

ok kk ayrntlarn dnda, lkeyi rendikleri gibi ynetmiler ve
her geen yl daha da ktye gtrp, 1918 ncesini aratr duruma
getirmilerdir. Bu durum hem iktisadi, hem de egemenlik ynnden
ylesine ktdr.
Akademik ilikilerin boyutlarna en iyi rnek NED'in Journal of
Democracy dergisi yneticisi Larry Diamond'un Bken konferansdr.
Bilimsel grnml bu tr toplantlarn ABD yaylmaclma nasl
hizmet ettiini bu konferans gstermitir.

LARRY DAMOND VE ZEL KONFERANS

NED lkelerin aydnlaryla ve szde sivil rgtleriyle kurduu
kurumsal ilikileri, ak iletiim organ olan Journal of Democracy
dergisi araclyla salar. Bu yayn sradan bir yayn deildir. Yayn
ynetmenleri ABD yaylmasnda nemli ileve ve deneyime sahip
uzmanlar arasndan seilmektedir.
Bunlarn arasnda en nemli kiilerden biri de bir zamanlar
anti-komnist teori merkezi olan Hoover nstitute (Stanford
niversitesinde alan Prof. Larry Diamond'dur. Standford
niversitesi CIA aratrmalarna katksyla da nldr.
Prof. Larry Diamond, zellikle Dou Asya'da ve Orta Afrika'da
Amerikan demokrasisinin yaylmas iin geni ve derin almalar
yapmtr. Diamond ayrca Ortadou'da slam ve Demokrasi
almasn, Kore'de Demokrasi Dzlenmesi, in'de Demokrasi,
Dou Asya'da Demokrasi, Afrika'da Demokrasi, Komnizmden Sonra
Demokrasi, srail Demokrasisi gibi almalar ynetmi ve
kitaplatrmtr. Ayrca Tayvan (1997-98) ve Kano (Nijerya 198283)'da niversitelerinde demokrasi dersleri vermitir.
ABD Dileri ve Badat Ynetim Konseyi'nin bata gelen
danmanlarndan olan Larry Diamond, NATO'nun geniletilmesi ve
Trkiye'nin atlama merkezi yaplmas toplantsndan bir hafta nce
Trkiye'ye geldi. NED tarafndan kurulan "project demokrasi"
operasyonu iinde yer alan Trkiyeli sivil rgtler an (WEB /
rmcek A) ve akademik dnya ilikilerini Demokrasi-NATO-ABD
ilikileri erevesinde ve yerinde denetleme, bilgilendirme ve belki de
nabz tutarak iverenlerine yani Bush Jr.'a rapor hazrlama olana
elde etmi oldu.
21 Haziran 2004'de Ankara'ya gelen Larry Diamond'un basna
duyurulmayan dar katlml Bilkent toplants geni kapsaml hedefleri
aklar niteliktedir. Bilkent niversitesi Siyaset Bilimi Blm Blm
Bakan Prof. Metin Heper'in konuu olarak gelen Diamond,
yaklak 40 Profesr, doent ve asistana ABD ve NED'in demokrasi
almalarn anlatt.
Diamond'un grlerinin
sergiler nitelikteydi:

zeti

operasyonun

derinliklerini

-Proje, "NATO Demokratik Geniletme Projesi"dir. -Trkiye,

Tayland, Rusya demokratik deildir. -NED
demokrasiyi
kurumlatrmak iin almaktadr. Bu ileri Reagan balatm,
Bush ve Clinton srdrmtr. -Bush Jr. da iyi almakta ve
yaptklar dorudur ama, "imaj" iyi deildir.
-Arap dnyasnda demokrasi yoktur. Demokrasi nnde
engel vardr:
(1) Kltrel alt yap ve rejimler,
(2) Petrol varl ve rantiye oluumu,
(3) Arap srail atmas.
Diamond, Arap srail atmasna "Project democracy"ye
uygun bir yorum katarak otoriter Arap ynetimlerinin srail'in varln
bir "tehdit" olarak propaganda ettiklerini ve bylece iktidarlarn
srdrdklerini aklad. Diamond bununla da kalmad ve T.C'nin
kuruluuna zgn yorumlar da katt:
-Trkiye Cumhuriyeti'nin kuruluunda iyi admlar atld ama,
liberal olmayan uygulamalar vard. Laiklik kurulacak diye dindarlara
youn bask uyguland.
Diamond,
gncel
tehdit
deerlendirmesini
Dou-Bat
atmas eksenine oturtarak, lkelerin i ilerine karma
yntemlerini de yle aklyordu:
- Otoriter rejimler ABD ve Bat iin tehdit oluturmaktadr.
- ABD ve NED devletlerin hkmetlerin ve rejimlerin iinde
yer alan demokratik unsurlar
desteklemektedir.
ABD ayn
desteklemektedir.

zamanda

lkelerdeki

ABD, Avrupa ve NED kadn

rgtlenmelere uzanan geni yelpazede
- "Sivil Toplum
desteklemektedir."

kurumlarn

ve

muhalifleri

rgtlerinde

rgtlerini,

de
etnik

aydnlar

- Baz devlet ynetimleri yapmakta olduumuz parasal ve

baka desteklerimizi denetim altnda tutmaya alyor. Ynetimlerin
bu tutumlar demokrasi kurma giriimlerimize engel oluyor. Msr
devleti bu tr engeller karanlara bir rnektir. Buna karn
Trkiye'deki almalarmz ise ok iyi gidiyor.
NED uzman Prof. Diamond demokrasi kurma giriimlerini
nleyen devletlere rnek olarak Suriye'yi verirken srail'i de Bat
llerinde en demokratik devlet olarak tanmlyordu. Suriye'nin
ktl ise, hem baskclnda, hem de srail ile uzlamamasndan
geliyordu. srail'in blgede askeri igal yllarndan sz etmeyen
Diamond Suriye'yi Lbnan'da askeri g bulundurmakla sulamaktan

da geri kalmyordu. Ona gre Filistin'de zm iki ayr devletin

kurulmasyla olanakldr ama Yaser Arafat gibi bamszlk ve
egemenliki bir adam demokrasi ve barn nnde byk engeldir.
Diamond'a gre Tunus devleti de antidemokratik bir devlettir. Tunus
Kuzey Afrika'da iktisaden bamszln korur durumda olduundan,
oulcu bir siyasal dzene sahip olsa da anti-demokratik oluyordu.
Buna karn Libya, Cezayir ve teki Kuzey Afrika lkelerinde
durumun ok iyiye gittiini belirtirken gizli bir rkl da u szlerle
da vurdu:
"Afrikal olmalarna karn Moritanya ok iyi ileyen bir
demokrasi kurmutur."
Grcistan, Azerbaycan ve Orta Asya operasyonlarna
deinmeyen Diamond, her nedense Venezuela rneini verdi. Ona
gre Chavez, demokratik bir seimle iktidara gelmiti ama imdi
karsnda daha demokratik bir muhalefet vard. Bu tr dar katlml
toplantlarda elbette Venezuela'da NED'in dolarlar ve elemanlaryla
kurulan demokratik muhalefetin insan canna kylan yasad
kalkma giriimlerini, birka yzbin dolara satn alnan subaylarn,
iadamlar rgtyle, NED gzetiminde glenen sivil(!) rgtler ve
sendikalarla kotarlan silahl darbe giriiminin demokrasi ile ilikisini
soran da olamad. Nikaragua'daki rtl ve kanl demokrasi
operasyonlarn sormalar zaten beklenemezdi.
Trk gazetecilerin ilgisizliinin nedeni belki bu denli ciddi ve
gerekleri
aydnlatc
klar
yerine
sokak
gsterileriyle
ilgilenmelerinden de olabilir. Ama Konuksever profesrlerden hi
olmazsa birka nde gelen bilim adamn da toplantya ararak
Trkiye'nin kurulu dnemi hakknda Diamond'u bilgilendirmeleri
beklenebilirdi.
Aklamalaryla ABD - A.B yaylma ortaklnn askeri, sivil,
kanl, kansz, 'demokrasi' operasyonunu aydnlatan NED yneticisi
Larry Diamond'un kstl katlml ANKARA toplants ne yazk ki Trk
basnnn ilgisini ekmedi. Oysa, kukla Badat Ynetiminin
demokrasi ba danmanlarndan olan Prof. Diamond, ABD'nin
demokrasiyi pekitirmek ve ABD gvenliini salamak iin askeri g
kullanacan da belirtmiti.
Diamond Arap rejimlerinde demokrasi nndeki engellerin
biraz da dinlerinden kaynaklandn belirtmesi zerine onu konuk
olarak Ankara'ya ard bildirilen Prof. M.Heper, Kur'an dan
ayetlerle, surelerle slamiyet'in aslnda liberalizme ne denli yatkn
olduunu aklamas toplantya ancak demokratik bir renk katabildi.
"NATO'nun Demokratik Genileme Projesi" adn alan ve lkemizde
de uzun yllardr taban oluturulan, hatta akademik dnya mz,
devlet kurumlarmz an iine ekmeyi baaran NED'in e nde
gelen adamlarndan Larry Diamond'un stanbul'da kuraca bilimsel
ilikiler nmz daha da aydnlatabilirdi ama hibir gazeteci bu
geziye ilgi duymad.

Bu noktada, zellikle son krk ylda Trkiye'nin kaderine ege

men olan ABD eitimli siyasetileri anmsamak ve onlarn ynetim
dnemlerinde oluan i ortam deerlendirmenin nemli bir bilim sel
[633]
tez konusu olabileceini belirtmeliyiz.
Siyaseti listesine, stratejik kurumlarda hizmet verenler
eklenirse listenin sonu gelmeyebilir. zellikle Trkiye eitim
dnyasna yerle enler stne de bilimsel almalar yaplmas
ertelenemez bir gre olmaldr.
Bu arada belirtmeliyiz ki, uzaklarda eitim grp de tarih
bilincine sahip olduklarndan, bir an nce yurtlarna dnerek, her
trl olanakszla ve zorlua karn, her konuda ulusa ve insanla
yararl olmay seenler, yine de ounluktadr.
Uluslarnn dar olanaklarna karn, uzaklarda renmeyi
baar-diktan sonra geri dnmeyenlerin, insanla hizmet ettikleri bir
gerektir ama, kendilerine bu olana tanyan yurtlarna olan
borlarn dememi olduklar da gerein teki yzdr. Bugn
yurtlarndaki eitim ve bilim kurumlarnn yetersizliini ne srerek
darya gidenler unutmamaldrlar ki, o kurumlar bir zamanlar
dnyada saygn bir yere sahiptiler. O saygnln temelinde de
oralardan yeti enlerin tartmasz bir zveriyle engelleri aarak
harcadklar emek bulunmaktadr. Kamak isteyenin de kolayca
teslim olann da ok gerekesi vardr. Yeter ki, teslimiyet yolu
seilmeye grlsn.
rmcek ann hizmet ettii odak ne Amerikan Federal
Devleti, ne de o devletin yneten ailelerdir. Tm projeler, dnyann
askersel igali, ak toplum dzenlemeleri, mozaikletirme saylan
snrl kartellerle ve onlara sahip ailelere, eski zamanlardan kalma
hanedanlara hizmet eder.
irketler ve onlarn sahipleri, devletleri dorudan ynetmezler.
Parlamento yelerini seim kampanyalarnda arac-lobici irketlerle
desteklerler. Ne ki, devlet ynetiminin alaca temel kararlar ve
devlet bakanlar, dileri bakanlar, savunma bakanlarn, istihbarat
rgtlerini ynetmek iin devlet ynetimleriyle, devlet kurumlaryla
zel bir mekanizma iinde buluur kapital sahipleri. Bu zgn rgt
ne bir dinsel tarikattr, ne de kk bir grubun oluturduu etedir.
Councill on Foreign Relations (CFR) rgtn tanmadan projeyi
tamamlamak olanakszdr.

633

Son 40 yl yneticilerinden bazlarnn z yaamlar iin baknz Ek.

PERDENN ARKASINDAK DEVLET

CFR
''Washingtonda gerek bir skandal
yasad olarak yaplan deil, fakat yasal
[634]
olarak yaplandr." The New Republic

CFR (Council on Foreign Relations /D likiler Konseyi), I.

Dnya sava sonras, ABD, dnyann yeniden paylamnda yerini
ald Paris Konferansnn (Trkiye bu konferansta paylalmt)
ardndan dnya egemenliini elde edebilmek zere ABD d
politikasn siyasal ve ekonomik bir dzene oturtmak zere 1921'de
kuruldu.
Yaygn kannn tersine, CFR bir Amerikan icad deildir.
'Gney Afrika Elmas Kral' olarak nlenen Cecile Rhodes, Britanya
mparatorluu'nun dnya egemenliini srdrmek iin, 1910'larda
"Yuvarlak Masa" toplantlar dzenlemeye balar. Bu toplantlarn
sonunda Royal Institute of International Affairs (RIIA) kurulur. Gney
Afrika Boer savalarndan Britanya'nn Gney Afrika Yksek
Komiseri Sir Alfred Milner'in sekreteri Lionel Curtis iin mimardr.
1919'da kurulan RIIA, daha sonra CFR'nin kuruluuna yardmc
olmutur. ABD ve ngiltere'nin st tabakalarnn dnya egemenlii
srdrme almalar bir egdme kavumutur. Biraz zenli
dnenler, hemen ayrmsayacaklardr ki, dnya paylam sava
dnemlerinde ve kkl bykl blgesel atmalarda, ABD ile
ngiltere arasnda herhangi bir srtmeye rastlanmaz.
Clinton'un akademik yol gstericilerinden, Georgetown
niversitesi D likiler Okulu tarih profesr Caroll Quigley'e gre
yuvarlak masa gruplarnn yaratcs Cecile Rhodes, ngiliz
mparatorluu'nun korunmas iin arka plan topluluklarnn
rgtlenmesini dnm ve bu tr almalarn srdrlmesi iin bir
servet brakm tr. Caroll Guigley, 'Rhodes Bursu' nun akademik
dnya balarnn pekitirmek amacyla oluturulduunu belirtiyor.
lgin bir rastlantdr ki, Clinton da Rhodes bursuna uygun grlenler
arasndadr. Clinton'un yan sra, Trkiye'ye sk getirilip, "demokrasi"
ve "ahlak" dersi verdirilen Elliot Levitas ve NED yneticilerinden
[635]
Richard Lugar da Rhodes burslularndan dr.
RIIA, nasl ngiltere st tabakasnn eseriyse, CFR de
634

Pat Choate, Agents of Influence.

Jim Marrs, Rule by secrecy, s.83-84 ve Charles Lewis, The Buying of The
President,s.163.

635

Amerikan sekinlerinden olumaktadr. Bu zel grnml kulpte

Amerikan denetimli dnya irketlerinin temsilcileri, ABD bakanlar,
bykeliler, dileri bakanlar, borsa irketlerinin yneticileri,
bankerle, okuluslu irketlerin ve bal vakflarn temsilcileri, "think
tank" yneticileri, lobici avukatlar, NATO'nun ve ABD'nin nde gelen
deneyimli askerleri, medya patronlar ve st dzey yneticileri,
niversite yneticileri, seilmi profesrler, seilmi kongre yeleri ve
seilmi senatrler, seilmi yksek yarg yeleri ve zenginler
kulplerinin temsilcileri yer almaktadr.
Kaliforniya niversitesi'nden toplumbilimci Profesr G:William
Domhoff, siyasal gcn ardndaki kurumlamay inceleyen "Who
Rules America?" adl kitabnda, politika planlama ebekesinin ana
rgt olarak tanmlyor CFR'yi. Domhoff, CFR yeleriyle ve
ilikileriyle ilgili olarak u nemli bilgileri veriyor:
En byk 500 irketin % 37'sinin bir alan ya da yneticisi
CFR yesidir. irket byklne gre CFR'de ye says
artmakladr. En byk 100 irketin %70'inin, en byk 25 irketin
%92'sinin yneticisi CFR yesidir. En byk 25 bankann 21'nin
[636]
yneticisi, en byk 25 sigorta irketinin de 16 yneticisi yedir.
CFR'de bir ya da birden ok direktr bulunan bankalar,
petrol, metal, medya, sava ua, bilgi teknolojisi irketlerinden en
nemlileri: American Insurance Group (3), ALCOA, Ameritech,
Boeing, Bristol-Myers Squibb, Chevron, Chubb Insurance, Citigroup
(2), Delta, Disney, Eastman Kodak. Federal Express, Goldman
Sachs, IBM, Lockheed, Lucent (2), Qualcom, Sara Lee, Time
[637]
Warner, James Mirror, TRW, Xerox(2).
CFR, ABD'ye uygun bir dnya dzeni kurulmas, bu dzenin
siyasal ve ekonomik ynetiminin elde bulundurulmas iin gereken
kararlar almaktadr. II. Dnya savana girme kararlarnn alt yaps
ve sava sonrasnn dnya dzeni planlar CFR alma gruplarnca
hazrlanmtr. II. Dnya sava sresince, ABD'nin dnya egemenlii
amacn kamuoyundan gizlemek iin, soyut ve genel aklamalarn
ierii, propaganda yntemi bile CFR komitelerince nerilmitir.
CFR, II. dnya sava sonrasnn planlanmasnda, eski usul
toprak egemenliine (kolonyal) dayal smrgecilik ynteminin
geersizliini benimsetmi ve ABD Dnya imparatorluunun
kurulmasna ve ynetilmesine arac olacak barl kurumlama
kararlar ile birlikte Birlemi Milletler'in yasal ve dzensel
tasarmlarn hazrlamtr.
ABD'nin doal kaynaklar stnde egemenliinin salama
alnmas ve hammadde kayna lkelere ABD'den mal ihracatn
gvenceye kavuturulmasnn tek yolu ulus-devlet direncinin
636

G. William Domhoff, Who RUles America - Power & Polticis, s.87.

Jeanette Glyn, Who Knows Who, 1998 ve "List of officers and directors for
the Councill on Foreign Relations, 1999'dan aktaran Domhoff, a.g.k, s.86.

637

krlmasdr. CFR, bu amalara uygun olarak, "tek dnya - tek devlet"

dzeninin parasal ynetim dzeninin oluturulmas nerilerinde
bulunmu ve 1942'de dnyann yeniden ele geirilmesi planna
uygun bir adla, "Yeniden Yaplanma ve Kalknma iin Uluslararas
Banka (Dnya Bankas)"nn kurulu almalarn gerekletirmitir.
Bu arada, dnya para piyasasnn denetimini salamak zere
"Uluslararas Para Fonu (IMF)"nin yasal ve teknik almalar da
CFR tarafndan yaplmtr.
Bylece ABD d politikasnda temel ilke olarak her yasann
ve her kararn gerekesi yaplan "ulusal gvenlik" ve "ulusal kar"
terimlerini kapsam, CFR tarafndan belirlenir olmutur. ABD'de
federal devletin anti-demokratik yapsn eletirenlere, sk sk "Kimin
ulusal gvenlii?" ya da "Kimin ulusal karlar?" sorularn yineleten
bir kapsamdr bu! Bu sorularda hakllk pay azmsanmayacak denli
byktr. CFR'nin politik egemenlii demek, byk irketlerin, byk
bankerlerin ve onlarn evresinde kenetlenmi ulusun ok kk bir
blmn oluturan sekin devlet memurlarnn ve akademik
dnyann egemenlii demektir. "Lobicilik" ya da "halkla ilikiler" ad
altnda srdrlen gz boyama, yanl ve eksik propaganda bu
sekinler egemenliini gizlemeye yneliktir.
CFR, salt neren bir rgt deildir. rgtn almalar devlet
ynetimiyle birlikte yrtlmektedir. rnein, CFR'nin 1939'dan
1945'e dek, yaklak 100 grevlisi, "War and Peace Studies Project
(Sava ve Bar Deerlendirmeleri)" ad altnda II. Dnya sava
sonrasn planlama almalarn srdrrken, ABD hkmet
[638]
yetkilileri de bu katlmlardr.
En byk 100 banker, hukuku,
ynetici iktisatlar ve askeri uzman ile be ylda 362 toplant
yaplmtr. Akademik dnyadan uzmanlar da dzenli olarak
almalar katlmtr. 1942'de Dileri ile hafta iki kez toplant
[639]
yaplarak planlar hazrlanmtr.
Planlamann st ynetim komitesine ABD Bakan
Roosevelt'in bykelilerinden Norman H. Davis bakanlk etmitir.
CFR'nin yayn organ "Foreign Affairs"in editr Hamilton Fish
Armstrong komitenin ikinci bakanln yaparken, CFR Yrtme
Direktr Walter M. Mallory komite sekreteri ve Alvin H.Hansen,
Jacob Viner, Whitney H. Shepardson, CIA kurucusu ve direktr
Ailen Welsh Dulles, Hanson W. Baldwin ve CFR Direktr lsaiah
Bowman da ye olarak bulunmaktaydlar. Rockefeller Foundation
(Vakf), bu almalarn banda nakit 300.000 dolar deyerek byk
destek salamtr.
Bylece, ABD'nin i ve dnya politikasnda, II. Dnya sava
ncesinde "byk alan (Grand Area)" olarak tanmlanan ve Latin
638

Laurence H. Shoup & VVitliam Minter, "Shaping A new VVorld Order: The
Counci! On Foreign Relations' Blueprint For VVorld Hegemony," Trilateralism,
Editr: Holy Syklar, s 137
639
G. W. Domhoff, VVho Rules America, s. 87.

Amerika, Avrupa, ngiltere kolonileri ve Gneydou Asya'y iine alan

topraklarda, daha sonra da tm dnyada, lkelerin kaderleri, ABD'nin
ok uluslu irketleriyle bankerlerin kararlarna balanmtr. Domhoff
a gre Gneydou Asya ngiltere ve Japonya'nn ham madde
kaynadr ve Japonya'nn pazardr ve II. dnya sava sonrasnda
Amerikan ulusal karlar "grand area" olarak belirlenen blgelerle
btnleme ve bu blgelerin savunmas olarak tanmlanmtr. Her
trl bedel gze alnarak Vietnam'n savunulmas da bu
[640]
tanmlamann gereiydi...
CFR,
d
politikada
salt
ak-diplomatik
olaylar
ynlendirmekle Kalmam, rtl operasyonlarn ana hatlarnn da
izen bir kulp niteliine sahiptir. CIA direktrleri, CFR' ye raporlar
sunmu ve uygulamalara kapal toplantlarda deerlendirilmitir. CFR
ile ABD federal devlet ynetimi i ie gemitir. Federal devlet
kadrolarnn seiminde, dileri grevlilerinin atanmalarnda CFR'
nin etkisi kanlmazdr. En etkili konumlara CFR yeleri gelmi, ya
da en etkili grevlerdekiler bulunanlar sonradan CFR' ye ye
olmulardr.
CFR, basna kapal yaplan ve konuma metinleri
aklanmayan,
snrl
sayda
zel
konuklarn
katlmyla
gerekletirilen toplantlarn, New York City'de "58 East 68. Street"
adresindeki "The Harold Pratt House" adl binada bulunan
merkezinde gerekletirmektedir. Bu kapal ve zel toplantlardan
birinde aklamalarda bulunan CIA Direktr Bissel'in raporu,
lkelerin ynetimlerini, elemanlatrlm kadrolarla ele geirme
yntemine aklk getirmi ve byk yank uyandrmtr.
CFR, 1980'li yllarda "project democracy" operasyonuna
uygun olarak, yabanc lkelerdeki politikaclarla ve "sivil" kurulu
temsilcileriyle dorudan ilikiler gelitirmitir. lkelerin siyasal parti
yneticileri ve hatta hkmet yeleri, CFR komisyon toplantlarnda
"testimony (ifade)"lerde bulunur olmulardr.
CFR, bir bakma, Birlemi Milletler'in yerini alan ve gerek
gc temsil eden bir kurum konumunu almtr. ABD egemenliini daha sonralar "kreselleme" denecektir - kabullenenler ya da
gcn nnde eilenler CFR ile ilikiler kurmaya zenmilerdir.
CFR,
ABD'ye
gelen
yabanc
devlet
bakanlarnn,
babakanlarn, ordu ynetimlerinin urak yeri olmutur. Bu
uraylar, birok baka ilikide yapld gibi, konferans ad altnda
dzenlenen toplantlarla yasallatrlmtr. Burada nemli olan,
yabanc devlet adamlarnn szde "dnce kulb" ad altnda ve
yarm yamalak da olsa, ABD dndaki l egemenlik lkelerinin
(Trilateral Commission/ ABD-Bat Avrupa-Japonya) borusu arada bir
tse de uluslararasnda her eye karn hukuksal bir anlamaya
yaslanan Birlemi Milletler kurumu yerine, hibir hukuksal zemini
640

nomhoff, a.g.k., s.88.

bulunmayan CFR ve yan rgtlerinin merulatrlmasdr. Yaklak

on yldr, bu merulatrma ya da boyun eme ylesine bir durum
almtr ki, BM'nin ad duyulmaz olmutur. Uluslararas
anlamazlklarn zm Akev'de, CFR'de ve NED brolarnda
aranmaktadr. B:M, Washington evresinde alnan kararlarn dikte
ettirildii bir rgt konumuna drlmtr. Bu duruma, ABD'nin
dnya egemenliinin dolayl olarak kabul dense yeridir. nk
dolayl da olsa kabul etmeyenlerin alnlarna "terrist" ya da "terre
destek veren" ya da "din hrriyeti dman" ya da "nsan haklar
ihlalcisi" damgas vurulmaktadr.

CFR TOPLANTILARINDAN EKSK OLMAYANLAR

AKP kurucusu ve Babakan Abdullah Gl, o zamanlar, Refah
Partisi yesi, RP-DYP koalisyon hkmetinin devlet bakan olarak,
26 ubat 1997'de New York'ta CFR' ye gitmi ve "Yuvarlak Masa
Toplants" na katlmtr. Bilindii zere, yuvarlak masa toplants
kamuoyuna, hatta ilgili kuruluun tm yelerine ak, bilimsel ya da
siyasal bir konferanstan farkldr ve daha az sayda katlmcyla
yaplr. T.C Devlet Bakan Abdullah Gl, orada genel dnya
politikalaryla ilgili bir toplantya da katlmamtr. Toplantnn konusu
zel ve zgndr: "The Refah (Welfare) Party and Turkish Foreign
[641]
Policy (Trk D Politikas)."
Bu toplanty, eski "influence"
[642]
ustalarndan Matthew Nimetz, ynetmitir.
6 Nisan 2001'de, yine New York'ta, "U.S. - Turkish Relations
in the 21st Century" (21. Yzylda Birleik Devletler- Trk likileri)
toplants yaplmtr. Bu toplantda TBMM'den Mehmet Ali rtemelik
(ANAP MV, Eski nsan Haklarndan Sorumlu Devlet Bakan),
Abdullah Gl (SP MV, TBMM Dileri Komisyonu 'DK' yesi),
Kamran nan (ANAP MV, TBMM DK Bakan), Tahir Kse (DSP MV,
SHP-DYP Hkmeti Eski Sanayi ve Ticaret Bakan), Oktay Vural
(MHP MV, TBMM DK yesi), Ayfer Ylmaz (DYP MV, SHP-DYP
Ekonomiden Sorumlu Devlet Bakan, Eski Hazine Mstear Yrd.)
[643]
konumac olarak bulunmulardr.
Bu toplantda CFR'yi temsilen
"CFR Peace and Conflict Studies (Bar ve atma Deerlendirme)"
yesi, Rockefeller Foundation (1996-97) grevlilerinden Hint kkenli
Amerikal Bayan Radha Kumkar da yer almtr.
Bu ciddi ve nemli toplantlarda, neyin nasl konuulduunu,
hangi CFR sekinleriyle toplanldn bilmek g. nk Trkiye'de
her eyin effaf olmasn isteyenler, sz konusu olan ABD olunca,
effaflk sloganlarn unutup kapanmaktadrlar. Ne ki, katlmclardan
birinin TV programnda, CFR toplantsna, Trkiye'deki trban
sorunu"nu anlatabilmek iin, Kanada'dan trbanl bir bayan
641

www.cfr.org/public/resource.cgi7meetl829, 06.08.2001
Counterspy 1981, Say.4, s.52
643
a.g.w"?meet2603"
642

getirdiinin aklamas, bu ilerin ne denli ince olduunu da

[644]
gstermektedir.

TRKYE'Y YAKINDAN LGLENDREN GNCEL

RNEK
ABD'nin Afganistan'a silahl mdahalesi balarken, CFR'de
yaplan toplant sonucunda alnan kararlarn zeti bile etkinliin
boyutunu gstermektedir. Anmsanacaktr, ABD uzun yllardr
aleyhinde "Din Hrriyeti ve nsan haklar Raporlar" dzenleyerek i
muhalefet rgtlemekte olduu zbekistan'la birdenbire uzlamaya
varm ve bu lkeyi Afganistan muhalif glerine lojistik destek ss
olarak kullanmt. ABD, Afganistan' bombalamaya balarken, ayn
gnlerde CFR, yakn gelecei izmektedir. Orta Asya'ya ynelik
olarak yaplan CFR yuvarlak masa toplantsnda alnan kararlara
gre, ABD'nin Asya siyaseti biimlendirilmitir. zetle:
a)ABD zbekistan'a uzun dnemli olarak yardmda
bulunmamaldr. Hatta uyuturucu madde mcadelesi gibi konularda
bile yardmda dikkatli olmaldr. Bu tr yardmlar, zbekistan'daki
rejime ve yolsuzlua yardm etmek demektir.
b) ABD baskc rejimlere yardm artrrsa, bu Asya'daki
kararszlnda ykselmesi demektir.
c) Orta Asya lkeleriyle gvenlik ilikileri kurulmutur. Bu
ilikiler, iktisadi gelimeler ve enerji alanlaryla snrl bulunmaktadr.
CFR
ksaca
demek
istiyor
ki,
salt
zbekistan
desteklenmeyecek, daha geni ilikiler kurulacak. CFR, ABD'nin
dorudan Orta Asya lkeleri arasndaki gvenlik (askeri)ilikilere
girmesini istememektedir, ilikilerin ters tepeceinden endiesi
tad grlen CFR, bu lkelere nc devletleraraclyla
girilmesini nermekte ve "zellikle Trkiye, Hindistan, Avrupa
rgtleriyle ve hatta Rusy ve ran ile, Orta Asya'da gvenlik ve
iktisadi iliki kurulmasnda" yarar grmektedir.
Bu anlatm Amerikallarn yumuak buulanm dolayl
anlatmndan ayklanarak sylenirse: ABD, Asya ilikilerine kendisi
girerse olumsuzluklarla karlaabilir, bu nedenle maa olarak
ncelikle Trkiye'yi kullanmaldr. imdi Trkiye'de "project
democracy" eyleminin ilk halkalarndan olan 1990 Bodrum
toplantlar ile Orta Asya lkelerinde ABD'ye entegrasyonu
savunanlarca oluturulan eitim zincirlerini ve NED'in Orta Asya
"project" atlyelerini anmsamakta yarar var!
644

Abdullah Gl'n ei Hayrnnisa Gl, trbanl fotoraf tamayan bir kimlikle

niversiye kaydnn yaplmamas zerine AHM (Avrupa nsan Haklar
Mahkemesi)'ne bavurmutur. Kasm 2002de T.C. Babakan olan Abdullah Gl,
einin dava ettii T.C devletini savunmas gereken bir makama gelmitir.
Davann T.C lehinde sonulanmas beklenirken davac davasn geri ekmitir.

CFR'nin yuvarlak masa toplantlarnda gelitirilen bir neri,

NED ve bal rgtlerin operasyonlarnn ABD d politikasyla ve
askeri ilerle ilikisini de gstermektedir:
"B.
Devletler,
zbekistan'daki
insan
haklarnn
gelitirilmesini iteklemeyi srdrmeli ve - buraya dikkat- sivil
toplumdaki uyumakta olan muhalefet glerini desteklemeyi
srdrmelidir. (..) B.D politikas (son operasyonda) kk
rolleri bulunan Tacikistan ve Krgzistan'n iinde bulduu
[645]
blgede odaklanmak..."
CFR' nin hemen hemen tm st dzey yneticileri ya NED ya
[646]
Ve bu
da NED'e bal rgtlerin ynetimlerinde yer almaktadrlar.
yneticiler
1983
ylnda
balatlan
"project
democracy"
operasyonundan ncesinde ya dnyay ynlendiren rgtlerde ya da
dinsel vakflarda grev almlardr. CFR aslnda, Rockefeller ailesi
bata olmak zere saylar beyz gemeyen kartellerin ve finans
odaklarnn sahiplerini ya da onlarn st dzey yneticileri ile vakf
temsilcilerini, kapal-gizli oda (think tank) yelerini, CIA'ye hizmet
verenleri, CIA'ya eleman yetitiren devlet niversitelerinin
elemanlarn, muhafazakr (demokrat ve cumhuriyeti muhafazakr)
siyasetileri, devletin dileri ile d misyonlarda grev yapanlar,
George Soros ve adamlar gibi para piyasas oyuncularn
buluturmaktadr.
Bu oyunun temel amacn srail destekisi, daha dorusu
ABD-srail ittifakyla Ortadou, Afrika ve Orta Asya operasyonlarn
destekleyecek ve devlet ynetimlerini, siyasal nderleri, genlii
belirli bir yrngeye ekmeye alan, Trk subaylarn, Babakanlar
konuk eden, Trkiye'deki rmcek anda ne denli rgt varsa o
denli geni ilikiler oluturmay baaran "think-tank" kuruluu
WINEP'te Trkiye blm yneticisi olarak alan Soner aatayn,
Irak gezisinden sonra WINEP yaynnda yer alan yazsndan
zetleyelim:
1-Ortadou ve Asya'ya ynelik olarak Trkiye NATO
merkezi kurulmaldr. Bu merkez Irak ve Afganistan
operasyonlarna lojistik destek salamaldr.
2-lrak gvenlii iin ABD-Trkiye ibirlii, stratejik balarn
glendirecek ve geen yln (tezkere sonras) sorunlar
zle ektir.
3-birlii ile Trkiye'nin Krt devletinin kurulmasyla ilgili
endielerini giderecek ve Trkiye ve Irak Krtleri ilikileri
645

Meeting Summary- George Kennan Roundtable on Russia and Emasia,

November 16, 2001; Stephen Sestanovich, Project Director, Speaker: Joseph
Presel"
www.cfr.org/public/resource.cgi7publ4202
646
1994 ylna dek ynetimde bulunanlarn listesi: Robert Gaylon Ross. VVho's
Who of the Elite, RIE, 1995

dzelecektir.
4-Trkiye'deki NATO merkezi, Byk Ortadou'nun cephe
topraklar olan Orta Asya ve Kafkasya'nn NATO yrngesine
ekilmesine yardm edecektir.
5-Bu 12 lkenin Trkiye ile tarihsel, rksal (etnik) ve dinsel
yaknlklar vardr. lerinden 10'u ise Mslman ounlua ya
da byk Mslman topluluklara sahiptir. Trkiye, NATO
merkezi olursa bu lkeleri NATO'ya balayabilir ve onlar Bat
Dnyasna yaknlatrabilir.
6-Gerisi Ankara'ya kalmtr. Bu ilerin kotarlmas iin
[647]
NATO stanbul toplants (Haziran 2004) bir frsattr.
Bu durumda, "sivil" atlyelerde hazrlanan masum raporlar,
IRI'ye, NDI'ye ya da CIPE'ye, ACILC'e, Rockefeller Foundation'a ve
teki "NGO"lara verdiini sananlar, fena halde yanlmaktadrlar.
CFR'ye ulaan bir rapor, kartellere, kilise rgtlerine, istihbaratlara
verilmi olmaktadr. Bunda saknca grmeyenlere denilebilecek bir
ey yok. Ne ki, en "sivil" ve en "effaf" olmakla vnp halkn gzne
girmeye alan bu atlyecilerin de CFR' den "effaf" olmasn ve
toplant tutanaklarn aklamasn isteme haklar vardr herhalde.
effafln yararna deinmek gerekiyor. 2004 yl balarnda
belediye seimi kampanyas srasnda Prof. Necmettin Erbakan,
Ocak 1997'de Abdullah Gl'n Washington'a giderek zel bir
toplantya katldn ve o toplantda alnan kararlar sonucunda 28
ubat 1997 kararlaryla hkmetinin drlme srecinin
balatldn artran aklamalarda bulunmutur. Dnemin
babakannn inandrc olmas iin 26 ubat 1997'de CFR' de Refah
Partisi konulu yuvarlak masa toplantsna katlan Abdullah Gl,
Erbakan hkmetinde Devlet Bakan'dr. Bir bakann CFR
toplantsna katlmas ve orada kendi partisini anlatmas herhalde
BABAKANLK bilgisi dnda olamaz.

647

Soner Cagaptay (Coordinator, Turkish Research Program), NATO's

Transformative Povvers: Opportunities for the Greater Middle East" The
Washington Institute for Near East Policy, National Review Online, April 2,
2004

NKARAGUA'DA "PROJECT
DEMOCRACY" PROJENN KANLI VE
KANSIZ UYGULAMASI
"Sun Myung Moon Hazretlerinin Birletirme Kilisesi, CAUSA
ve Nikaragua zgrlk Fonu gibi bal kurulular araclyla
contralara yardm etmi ve Adolfo Calero, Steadman Fagoth,
Pedro Chanorro ve teki Contra liderleri kilisenin baz strateji
ve yardm toplama rgtlenmesinin faturalarn dediini ve
Birleik Devletler'den siyasal destek oluturulmasna yardmc
[648]
olduunu akladlar"

Be gruplu koalisyondan oluan Sandinistlerin diktatr

Somoza'y devirmelerinin ardndan Miami'de toplanmaya balayan
diktatrn eski muhafzlar ve para iin katlan eski sulular, bir kar
hareket iin yeterli destei bulmulard. Ronald Reagan tarafndan
ClA'nn bana getirilen William (Bill) Casey, Nikaragua'ya kar
rtl operasyon yaplmas plann kendisi gibi dnen Reagan ile
birlikte NSC'de kabul ettirdi. Kba gmenlerinin merkezi Miami'de
ilk rgtlenmeler zaten balamt. Muhafazakr ii lideri Jose
Francisco Cardenal nderliinde UDN (Union Democratica
Nicaraguense) Florida kylarndaki Kballarn kamplarnda askeri
eitime balamt. Somoza'nn 308 muhafzndan oluan ve
Somoza' nn kardei Luis Pallais Debayle tarafndan finanse edilen
"15th of September Legion" Honduras-Nikaragua snrna yerleti.
ABD ve Honduras arasnda yaplan anlamadan sonra UDN
ve Legion birleti. Askeri eitim Arjantin'de balad. Organizasyon
Arjantin stihbarat ef yardmcs Albay Mario Davico egdmnde
Miami'de gerekletirildi. Contra elemanlarna dolarla maa
denmeye baland. Arjantin cuntasnn adamlarndan Albay Jose
Ollas (Julio Villegas) Arjantin'deki lojistik hizmetlerini, Albay Osvaldo
Rivera ise Honduras ve Kosta Rika'daki kamplar ynetmeye balad.
Austos 1981'de FDN kuruldu. ABD, Nikaragua ynetimini El
Salvador halk cephesine silah gndermekle sulayarak, kredileri ve
yardmlar kesti. Ve operasyon balad. ABD, contra operasyonu iin
ilk elde 19 milyon dolar verdi. CIA'nn silahlar contra militanlarna
1982 Mart'nda ulat. Sabotajlar balad. Atlantik kylarndaki
yerliler arasnda karklk balatld.
648

"Frank Greve, Philadelphia lnquire, Dec. 20, 1987" den aktaran Holy Syklar,
War on Nikaragua, s.241

Nikaragua ynetimi karklklar nlemek iin polisiye

nlemler alnca, eskiden Somoza saflarnda yer alm yerli reisi
Honduras'a geerek muhalefete katld. Ynetim, Honduras
snrndaki kyleri boaltnca, kar isyan byd. Bu arada Sandinist
ynetim de ierden atlamaya balad. st ynetimden Alfonso
Robero ve "Commander Zero" olarak tannm olan Eden Pastora
Gomez, Kosta Rika'ya geerek Nisan 1982'de yeni bir grup
oluturdu: ARDE (Alianza Revolucionaria Democratica) Orta Amerika
lkeleri uzlama yolu aramaya balaynca ABD, Nikaragua'ya
ynelen Uluslararas kredileri durdurunca teki lkeleri susturdu.
Nikaragua balklarnn kooperatifine verilecek olan kredinin kongre
tarafndan geri evrilmesi iin, teknelere mazot verecek olan ky
depolarnn bulunmad ileri srld. Depolar ksa bir sre nce
bombalamlard.
Nikaragua ynetimi i dzeni salamak amacyla nlemler
almaya balaynca, ABD, bir yandan ajanlarca i karklk
kartrken te yandan, Amerika ve dnya leinde yaygn bir
karlama kampanyasna balatt. Bu arada Falkland savanda ABD,
ngiltere'yi destekleyince Arjantin contra'ya vermekte olduu destei
kaldrd. Boluu Japonya ve srail doldurdu. srail Honduras'a silah
satmaktayd. ABD parasal destei 1983'de 21 Milyon, 1984'de 24
Milyon ve kongre ie el koyana dek toplam 80 Milyon Dolar oldu.
ABD'nin Honduras eliliinde 149 memur, 176 askeri eleman
Honduras ordusuna yardmc oluyor ve 50 Hava Kuvvetleri uzman
radarlarla Nikaragua'y taryorlard. Albay Bermudez kumandasndaki
contra saldrlarnda, kahve toplayan kyllere, kadnlara,
retmenlere ve ollardaki aralarda bulunan halka saldrlar giderek
artt. Ne ki, contra baarya ulap, Nikaragua iinde bir yerleim
yerini ele geirme ve orada hkmet ilan etme amacna
ulaamamt.
Nikaragua yasal hkmetine kar birlii yeniden salamak
zere Miami'de CIA gzetiminde yaplan toplantlar sonunda Edgar
Chamorro szc olarak atand. Contra liderlerinin ou, saldrlar
Miami'den ynetiyorlard. Chamorro. Honduras'a yerleti ve kurduu
brodan medyatik aralar kullanmaya ve yardm toplama ilerine
ynelik almalara balad. Democracy savalar olarak yanstlan
contra iinde Somoza'nn milli muhafzlarnn bulunmad ileri
srlyordu. Oysa gazeteci Christopher Dickey. 1983'de kamplar
ziyaretinde, grt be FDN komutanndan drdnn Somoza
muhafzlarndan olduunu saptamt. FDN istihbarat efi de
Somoza'nn en sert adamlarndan Ricardo Lau idi. Contra
kuvvetlerinin toplam says 1983'de 2000 iken 7.000; 1984'de 6.000
iken 15.000 olarak yanstld. (Prados s.405)
contra

1981-1984 arasnda 910 devlet grevlisi ve halktan 8 000 kii

militanlarnca ldrlmt. CIA'in iddet uygulama

[649]

yntemlerini rettii bir zel kitap

Ekim 1984'de ortaya kt.
Kongrede sesler ykselmeye balaynca, Dileri, "contra"lar
knamak durumunda kald. 15 Kasm 1984 tarihli The Guardian
(London) ve 27 Aralk 1984 tarihli New York Times gazetelerine
gre, Kongre stihbarat Komitesi, CIA bakan tarafndan
bilgilendirildi ve "contra"larn "ocuklar da aralarnda olmak zere
silahsz halka ikence yaptklar, cinsel saldrda bulunduklar ve
ldrdkleri" ve daha da ileri giderek "ocuk ve kadnlar bekler
halinde yaktklar, uzuvlarn kopardklar, gzlerini oyduklar ve
[650]
balarn kestikleri" ortaya kmt.
ABD'nin Managua eliliinde grevli CIA istasyon efi ve
adamlarnn Nikaragua Dileri Bakan ve Roman Katolik Rahibi
Miguel D'escoto'yu zehirleyerek ldrme hazrlnda olduklar,
kantlarla ve elemanlarn ibirlikileriyle ekilmi fotoraflaryla
aklandktan iki ay sonra Escoto ve iki grevliyi daha ldrmek
zere hazrlk yapld ve bu iin arkasnda CIA ajan Mike Toch'un
[651]
bulunduu ortaya karld.
1983 Ocak aynda "Contadora Group" olarak adlandrlan
Meksika, Panama, Kolombia ve Venezuela toplantlara baladlar ve
Orta Amerika'da dzenin korunmas iin i savalarn, yabanc
mdahalesinin durdurulmas, seimlerin yaplmas ve insan
haklarnn korunmasn ieren 21 maddelik bir anlama yaptlar.
Bunun zerine harekete geen ABD, Nikaragua ynetimini zor
durumda brakmak amacyla, bu anlamay onaylamasn istedi.
Nikaragua ynetimi, ABD'yi artarak, Daniel Ortega'nn Los
Angeles'a gelerek anlamay imzalayacan aklad. ABD aknlk
iindeydi. Bunu beklemiyorlard. nk anlamaya gre, Honduras
ve Guatemala'daki askeri personelini geri ekmek durumunda
kalyordu. ABD, geri dn yaparak, anlamann son belge
olmadn ileri srnce Contadora szcs, ABD temsilcisinin de
batan kabul ettii gibi anlama belgesinin bir sonu belgesi
olduunu bildirdi. ABD anlamay onaylamayacan bildirdi.
649

"Psycological Operations in Guerilla Warfare" adn tayan Contra el kitab,

CIA tarafndan grevlendirilen Vietnam savalarndan "Green Beret / Yeil
bereli" John Kirkpatrick tarafndan yazlmt. Kirkpatrick, Tegucigalpa'da, FDN
szcs Chammorro ile birka hafta birlikte almt. Kitapta, profesyonel

katillerin kiralanmasndan, gerekirse contralar'm kendi militanlarna

suikast dzenlenerek "ehit" yaratlmasna, kyller arasnda korku
salnmas amacyla devlet grevlilertinin ldrlmesine varan
yntemler anlatlmaktayd 2000 tane baslan kitapta kiralk katil ve contra
militanlarnn ldrlmesi blmlerini gren Chamorro, bir odaya kilitledii
kitaplardaki bu blmleri jiletle birer birer kestirmek zorunda kald. (Prados.a g k.
s 406) John Kirkpatrick, ClA'nin Uluslararas Eylemler Blm'nde szlemeli
uzman olarak alt. Vietnam-era Phoenix programnda yer ald. "Psychological
Operations in Guerilla VVarefare el kitabn hazrlad. (Holy Syklar, ag.k. s 177)
650
Blum. ag.k. s
651
The Guardian London. 25January 1985den Blum, s.295, dn. 38

ABD Milli Gvenlik danman John Poindexter, Panama

Devlet Bakan General Manuel Noriega'ya bu anlamaya
katlmasndan memnun olmadklarn ve devlet bakanlndan
ekilmesini istedi. Noriega direnince, Panama'ya yaplmakta olan 40
[652]
milyon dolarlk yardm durduruldu.
Bu arada, ARDE, ilk CIA yardm paketiyle iletiim cihazlar ve
500 tane AK-47 suikast silah ald. Eden Pastora ve Alfonso Robelo
komutasndaki ARDE militan says 2.000'e, isyanc Miskitos
yerlilerinin says da 3.000'e ulamt. Nikaragua kampanyasn
CIA'den yneten Duane R. Clarridge cortra nn ihtiyalar iin iki C47 uann yeterli olacan bildirdiyse de parasal kaynak
[653]
yetersizlii nedeniyle bu istek yerine getirilemedi.
CIA direktr William Casey'in planlar tutmam ve
"contra"lar 1983 sonuna dek Nikaragua'da herhangi bir kent ya da
blgede egemenlik kuramamlard. NSPG (National Security
[654]
Planning Group)
topland ve Nikaragua'nn d dnya ile
ilikisinin kesilmesine karar verdi.
Nikaragua'nn limanlar maynland. "Contra"larn hizmetine
askeri uaklar verildi. Keif ve sava uaklar Managua ve teki
kentlere saldrlar dzenledi. Uaklardan bazlar dnce,
[655]
mrettebatn CIA elemanlar olduu anlald.
Bunlardan biri
652

Noriega, 1986'da uyuturucu trafiinde yer ald gerekesiyle "Bir Numaral

Halk Dman" ilan edildi. Honduras devlet bakan, 1985'de, "contralar"a
yardm getiren gemilerin limana yanamasn engelleyince, ABD, Honduras'a
yardm paketini durdurdu ve bakan Suazo'yu ktlemeye balad. Contadora
iinde en etkin olan Meksika'y da uyaran ABD, anlamaya destei srdrrse,
muhalefetteki Milli Hareket Partisi'ni iktidara getireceini bildirdi Austos 1987'de
anlama Kosta Rika devlet bakan Oscar Aras'n nclnde Meksika,
Panama dndaki lkelerce (Salvador, Honduras, Guatemala, Nikaragua ve
Kosta Rka) imzaland. Blum, a.g.k. s. 298
653
Duane Clarridge, 1968-1973 arasnda Trkiye'de CIA istasyon efiydi. CIA
Counter-terror birimi bakanlndan emekli oldu. Clarridge, MT'in nl

elemanlarndan, 12 Mart ncesi, 12 Mart darbe sonras

operasyonlarn, Ziverbey Kk ikence seanslarnn yneticisi, 12
Eyll sonrasnda da hem "counter-terror" rtl operasyonlarnn ve
siyasi yneticilere ynlendirici raporlarn sahibi Hiram Abas iin
unlar yazyordu: "Hiram esiz biriydi. Kendi dneminden Trkiye'nin
en iyi istihbarat memuruydu. Bu gr, onu tanma ayrcalna
sahip olan btn yabanc istihbaratlar paylard. Onunla iyi
arkada olmutuk." Duane Clarridge n "Btn Mevsimlerin Casusu"
kitabndan aktaran Soner Yaln- Doan Yurdakul, Bay Pipo, s. 145-146
Grupta, VVilliam Casey, Casper "Cap" VVeinberger, George Shultz vard.
Abluka yerine maynlama yaplmas NSC yneticisi Robert McFarelane'e aitti.
(Prados, a.g.k. s. 410)
655
1 Eyll 1984'de bir helikopter dt. Helikopterde, "Civilian Military
Assistance" firmasndan Dana H. Parker , Jr. Ve James Powel III, contralara ila
ve giyecek gtrmekteydiler.
654

Kafkas kkenliydi. Ayrca limanlar ve liman yaknlarndaki sekiz

petrol deposu gemiden alan atele bombaland ve yakt botlarla
giden elemanlar tarafndan ayrca atee verildi. Corinto liman
kentinde 25.000 aile kentten g etmek zorunda kald. Nikaragua
yaktsz kalmt. Hcumbotlarn saldrlar helikopterler eliinde
srd. Ticari gemiler yaraland. CIA kurmaylar bu ileri FDN yani
"contra" dzenliyormu gibi gsterdiler. Nikaragua'nn ihracat
durmu, balk avclar lm ya da ar yaralanm ve ekonomi iflas
etmiti. Bu arada CIA, ABD Kongresine, Nikaragua'nn devrim ihrac
yaptn bildiriyordu.
Kongre yesi Edward P. Boland bakanlndaki "House
select
committee"
(Akev
seilmi
komisyonu),
Nikaragua
hkmetinin devrilmesinde fonlarn Regan ynetimince kullanmn
aka yasaklayacak karar tasarlar hazrlamaya balad ve bu
[656]
tasarlar 1983 yl btesiyle birlikte yasalat.
Temsilciler meclisi
Nikaragua'ya ynelik 'paramiliter' bteyi daha nce kez veto
etmiti, ama senato onay vermiti. Bu durum Nikaragua
operasyonunun ABD kurumlarnda bile ne denli tartmal olduunu
gstermektedir. B.M Gvelik Konseyi'nin ABD'yi knayan karar
yalnzca ABD delegesi tarafndan veto ediliyordu.
CIA direktr Casey, stihbarat Komitesi'nce sorguya ekildi.
Casey, maynlama, iinin rtl bir i olduunu kabul edince, Komite
bakan Barry Goldwater, CIA'y sulad. Bunun zerine Komite
Bakan Yardmcs Daniel P. Moynihan (Demokratik Parti,NY; NDI
[657]
yneticisi)
durumu protesto ederek komiteden istifa etti.
Nikaragua'da serbest seimler yapld. Orta Amerika
lkelerdekinin aksine, seimlerde cinayet ilenmemi ve oylarn
saymyla ilgili bir yaknma da gelmemiti. Ne var ki, muhalefet
koalisyonunu temsil eden Jose Cruz bakanlndaki DCA
(Democratic Coordinating Alliance/Demokratik Egdm ttifak),
contra liderleriyle grmeler yaplncaya dek seimleri boykot
edeceini aklamt. DCA seim kayt gnn ertelenmesini
isteyince, ynetim seim tarihini on gn ileriye ald. DCA
bavurmakta gecikince, seimlerin Kasm'dan Ocak ayna alnmasn
istedi. DCA' nn istekleri bitmiyordu. Ynetim, DAC ya isteklerinin
kabul edileceini, ancak onlardan da "contra"lara atekesi kabul
ettirmelerini istedi. Bu kez DCA bunu yaptracak etkileri
bulunmadn belirtti ve Kasm 1984'de seimlere gidildi.
Seimlere birka gn kala baz sa partiler, ABD
diplomatlarnn seimleri boykot etmelerini istediklerini belirttiler.
[658]
Bamsz Liberal Parti seimlerden ekildi.
Seimleri Sandinistler
kazand. Daha sonra Uluslararas adalet divan, "limanlarn
656

Public Law 97-377, Section 793, Prados, a.g.k. 413

Moynihan, NDI yk. Bk. Blm: NDI
658
"New York Times 21 October 1984" den Blum, a.g.k. s.300 428
657

maynlanmas" davasnda Nikaragua ynetimini hakl buldu ve

ABD'nin Nikaragua'ya mdahale hakk bulunmadna karar verdi.
11/3 alnan karara yalnzca Amerikan, ngiliz ve Japon yarglar
muhalefet etti. Bu arada "Contra el kitab" kongre yelerinin eline
geti. "Contra"lara yaplacak 14 milyon dolarlk yardm "Boland
Amendment" uyarnca veto edildi. "Contra"larn Honduras'taki
kaynaklar da tkenmeye yz tutmutu.
Miskitos yerlileri sava brakm; "contra"lardan bamsz
hareket eden Pastora giderek pasifize olmutu. Bu aamada
Honduras'ta FDN temsilcisi Adolfo Calero ile CIA ve NSC (ABD Milli
Gvenlik Kurulu) grevlileri bir toplantda bulutular. CIA efi Duane
Clarridge'nin yannda yeni bir eleman vard: NSC ye Fairlane
tarafndan alnm olan Yarbay Olliver North (Ollie). North, Calero'ya
gereken kayna salayacana sz verirken, ondan banka hesap
numarasn istedi. Yarbay Oliver North, szn tutarak, ksa srede
Calero'nun hesabna bir milyon dolar yatrlmt.
Nikaragua operasyonunda, ABD kongresinden de gizli yeni bir
dneme girilmiti artk. Bu dnemde, kirli ilikiler kurulmu, kokain
kaaklndan, Brunei Sultan'ndan, Arap emirlerinden, Suud
prenslerinden ve Afgan mltecilerine verilen kaynaklardan para
salanm ve "contra"lar iin silahlar satn alnmt. Bu ilerin
arasnda en ilginci ve daha sonra ok ba artacak olan, srail
fzelerinin ran'a satlmasyd. Fzeler srailden rana CIA rtl
operasyonuyla satld. Fzelerin karlnda alnan parayla Contra
giderleri karland. rtl parann dolam, BCCI ve Indian Springs
Bank (Kansas City) araclyla gerekletirildi. Bu banka Indian
Springs and Global International Air irketine lsz oranda krediler
vermiti.
Havaclk irketinin hissedar ise ranl Ferhad Azima, ayn
zamanda EATSCO (Egyptian American Transport and Services
Corp.) irketine tamaclk hizmeti vermekteydi. EATSCO'nun
kurucularysa Thomas Clines, Theodore Shackley ve Richard
Secord'dan oluan eski CIA ekibiydi. Para ilikilerinin boyutlar
bankalarn hortumlanmasna dek uzanmaktayd. rnein, Ray
Corona, 1978 ylnda marihuana kaaks Jose Antonio (Tony)
Fernandez' den ald 1,1 milyon dolarla The Sunshine State Bank
(Miami)' satn ald. Tony, daha sonralar ABD'ne 1,5 milyon dolar
tutarnda marihuana sokmaktan sulu bulunmutur. Tony'nin orta
Eulalio Francisko Castro'nun temiz olduuna karar verilmitir. nk
Eulalio Francisko Castro, artk Florida'da, Naples yaknlarndaki bir
[659]
itlikte Nikaragua Contra'larn eitmeye balamtr.
Bu arada, yeni senaryo da devreye sokulunca, Nikaragua
ekonomik olarak darboaza girmi ve ynetim ile halkn aras
almaya balamtr. Nikaragua devlet ynetimini ierden
659

Houston Post, Feb. 11th-18th, 1990'an aktaran Joel Bainerman, The

Crimes of A President, s. 2 79-281

zayflatmak zere, "project democracy" operasyonu balatlr.

Operasyonun nemli bir aracn oluturan ayarl-medyann gz
boyama yaynlaryla i istikrar bozulur. Bu srete, Filistinli eski
terristlerden ve silah-uyuturucu anda ustalam diplomatlara,
Uzakdou ve Afrika operasyonlarnda deney kazanm zel
grevlilere dek genileyen bir ekip, silahl terrist saldrlar
dzenleyen
ekiplerle
egdm
iinde
almaya
balad.
Nikaragua'da NED tarafndan beslenip desteklenen aday, seimleri
kazand. Ksa srede piyasa ekonomisine geilerek ABD'ye
[660]
uyumlu bir Nikaragua yaratld.

660

Bu baarnn sresi on yl gemedi. 2001 ylnda Sandinistler, Managua

belediye bakanln kazandlar. Daniel Ortega ve yandalarnn yeni dnya
dzenine uygun bir politik izgi izlemeleri ABD'nin Orta Amerika egmenliinin
gvencesi olabilir ya da olamayabilir... Sonucu "project democracy" operasyonu
belirleyecektir.

AMERKA'DAN BAKMAK - 2

"PROJECT DEMOCRACY"
NDE
ULUSLARARASI DN HRRYET"
SENARYOSU

ABD DNYA DNLERNN BABASIDIR

"ilgin olan ey, baz Batl
aydnlarn
biz
Mslmanlarn
zamanda
geriye
gitmemiz
kklerimize inmemiz ve gelenekleri
elden brakmamamz gerektiini
dnmeleri
ve
bizim
gen
insanlarmzn da bu ithal 'kaynaa
dn'
fikrinden
olduka
etkilenmeleridir. (..) Niin Bat
kendi kaynaklarna,
bu
kaynaklar
her
neyseler,
dnmyor?''
Amir Taheri

[661]

Olaylardan bir sonu karmak gerekirse: lk anda dnyada

yerletirilmek istenen yeni dzenin, demokratik bir dzen olaca
sonucuna varlabilir. Bu dzen iinde dnyann tm lkelerinde
devletler merkezi otoritelerini yitireceklerdir. Olabildiince etnik
ayrma uram kk eyaletlere ayrlm lkelerde tarihsel partiler
eriyecek, vakflardan, dnce topluluklarndan, ticaret odalarndan,
insan haklar denetim rgtlerinden oluan bir siyasal yap
oluacaktr. Bu oluumlar, dorudan doruya ABD'nin siyasal
partilerine bal enstitlere, konseylere, ABD irket vakflarna,
balanacaktr. lkelerdeki eitim kurumlar da vakflaacak ve ABD
akademik dnyasyla organik balar kuracaktr.
Merkezi otoritesini yitirmi, salt denetleyici kurullara
dnm devlet rgtlerinin yan sra, ordular da ulusalln
yitirmi devletlerin savunma gc olmaktan kacak ve ortak
gvenlik glerine katlacaklardr. Herhangi bir blgesel
bakaldrya (bu bamszlk uuruna bir bakaldr da olabilir) kar
annda silahl mdahalede bulunularak, ncelikle uzaydan
denetlenen, yeryznde ve uzayda konulandrlm ktalar aras
661

Sanlann tersine, Mslmanlarn eski kurallara uygun yaamalar nerisi,

radikal islamclar tarafndan deil, Bat tarafndan nerilmeye balanmtr, iran
ynetiminin ldrme tehditlerine karn savamn srdren ve fakat bu yolda
Bat yalakalna soyunmam olan, ranl Aratrmac-Gazeteci Amir Taheri
(Kayhan gazetesinin eski Genel Yayn Ynetmeni), 1990 ylnda istanbul
konferansnda bu konuyu sorgulamt. Amir Taheri, Kadn Haklan ve Iran
Deneyimi. Ayrca, Amir Taheri'nin "Holly Terr" adl kitab Trke'ye evrilmi ve
iki blm dnda "Kutsal Terrn yz Hizbullah" yaynlanmtr. Bk.
Kaynaka.

fzelerle noktasal olarak vurulmasndan sonra ulusal kimliini yitirmi

paral askerlerden oluan ortak gvenlik glerince yaplacaktr. Bu
eylem ynlendirilmi kitlelerce de ierden desteklenecektir.
Bu son derece ileri(!) projeye engel olabilecek en nemli
kurumlardan biri de dinsel kurumlardr. Dnya egemenliinin
kurulmasnda engel oluturacak dinsel atmalarn nlenmesi iin
dinleraras diyalogun gelitirilmesiyle birlikte kurumsal yapnn da
oluturulmas gerekir. En yaygn ve gl dinsel kurumlardan
balayarak, tm dinlere bir yeni merkezi egdm gereklidir.
Egdmn merkezi elbette Washington'da bulunacaktr. ncelikle
Amerikallardan oluturulan bu kurumsal yap, IRFC (International
Religious Freedom Committee / Uluslararas Din Hrriyeti
Komitesi)'dir. Bu komitede belli bal dinlerin ve mezheplerin
temsilcileri bulunmaktadr. Byk dinlerin altnda bulunan mezhep,
tarikat oluumlarnn da bir araya gelebilecei, demokratik grnml
bir
ortamda
kararlar
alabilecekleri
kurum
ise
Dindarlar
Parlamentosu'dur.
Uluslararas komite her yl lkeler aleyhinde hazrlanan 'din
hrriyeti' raporlarn grmeye balamtr. Komite, din hrriyetini
engelleyen lkelere yaptrm uygulanmasn nere bilmektedir.
Parlamento ise deiik lkelerde toplanmaktadr. Parlamentonun
glendirilmesi iin Dinler aras Diyalog Uluslararas Kongresi, 2000
ylnda
Washington'da
Birlemi
Milletler
ats
altnda
gerekletirilmitir.
Son derece dsel grlen bu gelimeleri biraz daha
yakndan incelersek, geree yaklaabiliriz. Uluslararas din hrriyeti
senaryosunun gemii, souk sava yllarnda komnizme kar
oluturulan ortak savam alannda birbirine ilikilendirilen dinsel
rgtlere bal kurumsal yaplanmalara dayanmaktadr. Son yirmi
ylda bu yaplanma, sosyalist sistemin kmesiyle birlikte, daha yeni
ve daha gelimi bir evreye ykseltilmitir.
Bundan sonraki blmlerde yakn gemiin olaylar iinde
gezinirken, kimi kez Amerika'dan, kimi kez de Ankara'dan bakarak bu
senaryoyu zmeye alacaz. Konular ele aldka ve olaylar
izledike, Trkiye'deki gelimelerin bir rastlant, sradan bir "irtica"
hareketi olmad grlecektir. inde yaadmz bu olaylar
anmsadmzda, bizimki gibi lkelerde birbirine benzer olaylarn
sonularn dnerek, deerlendirme yaplnca, gelimelerin sistem
ya da rejim bozukluuna dayand savnn gerei yanstmad da
anlalacaktr. Ayrca olaylarda, u ya da bu ynden, ABD'nin ve Bat
Avrupa'nn etkisi de srtacaktr. Hele son yirmi yln olaylarnda
"project democracy" rmcek ann derinliklerinde, ilgin
uygulamalarla karlalacaktr.

DN HRRYET SENARYOSUNUN
YASALLATIRILMASI
Amerikal iadam-misyoner Al Dobra,
uygulad yntemi u szlerle anlatyordu:

yabanc

lkede

"Amacm bir Mslman' dininden dndrmek deil. (..)

Hedefim (olan attm tohum) nce ryecek, sonra
atlayacak ve (fidan) byyecek; (o kiiler) giderek dinlerini
[662]
sorgulamaya balayacaklar. "
Bu szler, Bat'nn ve zellikle ABD'nin yzlerce yllk
saldrsnn bir zeti gibi. ABD'nin elli yl sren demokrasi ve hrriyet
patronluu, her nedense kendine muhalif politikalar demokrasi
kapsam dnda brakyordu. ok partili politik sisteme sahip
lkelerde bile seimle gelmi ynetimlerin g kullanlarak ve kan
dklerek devrilmeye engel olmak bir yana, ykm iini el altndan
destekliyordu. Bunu kimi lkelerde demokrasi ve hrriyet davasna
[663]
dayanarak ya da dinci rgtlere arka karak yapyorlard.
1990'dan sonra, lkeleri komnizm tehdidi ile korkutarak,
onlar stnde siyasal egemenlik kurmak olanakszlat. 1980'lerin
balarnda "demokrasi projesi" adyla balatlan rgtlenme ve ak
mdahale program, sosyalist bloun yklmas zerine yeni bir
arala donatld: "Din Hrriyeti."
Kasm 1996'da, ABD'nin devlet sekreteri Warren Christopher,
"Din ve inan hrriyetini yaygnlatrmann Birleik Devletler'in
karlarnn artrlmasn salayaca" gerekesiyle ACRFA (Advisory
Committee on Religious Freedom Abroad / D lkelerde Din
Hrriyeti Danma Komitesi)'yi oluturdu. Daha sonra devlet
sekreterlii grevine getirilen Madeleine Albrigth, ubat 1997'de
komiteyi aklad ve "Dnyann temel dinlerinin geleneklerini temsil
eden nderler ve hocalardan oluan," komitenin grevi; "d
lkelerde din hrriyetinin gelitirilmesi, korunmas ve tantlmas
(retilmesi); bu konularda Devlet Sekreterine nerilerde bulunmas"
olarak belirtti. ABD Bakan, Danma Komitesi'ne u kiileri atad:
662

MotherJones, May/June 2002, s.46

4 Temmuz 1948 tarihli ve 5353 sayl yasaya gre: AID yardmnn amac:
"Birleik Amerika'daki hr messeseleri yaatmann ancak btn dnyaya amil
bir hrriyet davas iinde mmkn olabilecei inanc ile az gelimi memleketler
halklarna, kendi kaynaklarn gelitirmek, hayat standartlarn iyiletirmek ve
sorumluluklarn anlam idareler kurmalarn salamak zere salam plan ve
programlara dayanan iktisadi kalknma iin kendi kaynaklarn harekete geirme
abalarna, sosyal iktisadi alanlarda, ABD'nin teki grevli tekilat arasnda
yardmda bulunmaktr." Bu ABD'nin karlarna hizmet ettiini

663

ekinmeden aklayan szlerin yer ald yasa T.C meclisinde kabul

edilmi ve uygulanmtr. Grlyor ki, ABD gerekte bu denli ak
oynuyor. T.C Devlet Tekilat Rehberi, Trkiye Ve Ortadou Amme daresi
Enstits Yayn. 1978, syf: 872

Protestanlar Ulusal Birlii'nden Don Argue, Hristiyan Kiliseleri

Ulusal
Konseyi'nden
Joan
Brown
Campbell,
Harvard
niversitesi'nden Diana L. Eck, Amerika Bahaileri Mavirler Ktasal
Ynetim Kurulu'ndan Wilma M. Ellis, retim ve Liderlik iin Ulusal
Musevi Merkezi'nden Haham Irving Greenberg, Birinci Baptist
Kilisesi Papaz James B. Henry, Afrikal Metodistler Piskoposluu
Kilisesi piskoposu Frederick Calhoun James, Amerika Rum Ortodoks
Blgesi'ni temsilen Antonics Kireopoulos, Amerika Ortodoks
Kiliselerini temsilen Leonid Kishovsky, Monumental Baptist
Kilisesi'nden Samuel Billy Kyles, Emory niversitesi'nden Deborah
E. Lipstadt, USIPten David Little, Newark Bapiskoposu Theodore
McCarrick. Son Gn Havarileri sa Kilisesi'nden Russell Marion
Nelson, New Meksico Las Cruse piskoposu Ricardo Ramirez,
CFR'den Barnett Richard Rubin, Freedom House'un Puebla Projesi
elemanlarndan Nina Shea, ndiana niversitesi'nden Elliot Sperling,
Mslman Kadnlar Ligi Bakan Laila Al Marayati ve Mslman
Amerikallar Topluluu Bakan mam Wailace Deen Mohammed
[664]
(Wallace Delorey Elijah)

BAKAN, STANBUL'DAN DN LDERLE

GRYOR
Ad "uluslararas" kendisi bir Amerikan i yasas olmas
gereken
"Uluslararas
Din
Hrriyeti"
yasas
almalar
srdrlrken, dini inan koruyuculuuna soyunan ABD Bakan
William Jefferson Clinton Hristiyan, Musevi, Mslman. Bahai,
Budist, Hindu temsilcilerle grmeler yapt. ABD'deki cemaat
temsilcileriyle yetinmeyen federal devlet bakan Papa ile
grtkten sonra, stanbul Fener Rum Ortodoks Kilisesi patrii
Arhondoni Dimitri Bartholcmeos ile grerek, kurumsallamann
[665]
derin temellerini att.
Bartholomeos, sonraki yllarda ABD'nin Din
[666]
Hrriyeti yasasndan yararlanacan biliyordu.
664

state.gov/www/global/human-rights
Fener Rum Ortodoks Kilisesi/stanbul Patrii raporda dnya patrii olarak
"Ecumenical Patriarch Bartholomeow" aklamasyla yer ald. Final Report of the
Advisory Committee on Religious Freedom Abroad to the Secretary of State and
to the President of the United States, Released by the Bureau for Democracy,
Human Rights, and Labor, U.S. Department of State, May 17, 1999.
665

666

6 Mart 2001 de George Walker Bush Jr. ile grmek iin ABD'ye
giden patrii F. Glen'in onursal bakan bulunduu TGV Bakan
Yardmcs Cemal Uakl da uurlamt. Patrik, Bush'dan Heybeli (onlar
"Halki" diyor) manastrnn almas iin Trkiye ile ilgilenmesini de istemiti.
"Bartholomeos, Ruhban Okulu in Bush'dan Yardm stedi- Patrik'e Fethullah
karalamas" Aydnlk,17 Mart 2002, Say:765. Patrik, bu giriimlerinde baarl
olmutur. ABD Bykelisi, Trkiye Cumhuriyeti hkmetine

bavurmu ve Heybeliada'daki manastrn almasn dorudan

istemitir. (Turkey- International Religious Freedom Report, s.6) yl iinde

almalarn bir yl srdren danma komitesince, 23 Ocak

1998'de, "Din ve inan hrriyetinin yaylmasnn ABD d
politikasnda birincil ncelie sahip olmasn," Dileri bakanl
bnyesinde bir "Uluslararas Din Hrriyeti Brosu" kurulmasn
[667]
salayacak yasa tasla hazrland.
Komite yasa tasla gerekelerinde uluslararas din
ynetiminin gerekelerini, rgtlenme biimini, kullanlacak aralar
belirliyordu. Bir dizi gerekeden ikisi, din hrriyeti misyonunu
ABD'nin yklenmesinin gereini yle zetliyordu:
"Din hrriyetinin yaygnlatrlmas ve (bu hrriyetin) bask
altna alnmasna kar kma grevi temel Amerikan deerini
ierir ve Birleik Devletlerin uygun, nemli ve gerekli bir d
politika hedefidir. (.,) Birleik Devletler, evrensel insan
haklarna bal bir dnya lideri olarak ve deiik dinsel nfusa
sahip bir lke olduundan btn dinlerin haklarndan
sorumludur."
ABD'nin tm dnyann din ilerinde yetkili klan komite, bu
ilerin temelini de belirledi:
"Din hrriyetini gelitirmenin uygun aralar bir yandan delil
toplamay ve rapor dzenlemeyi, te yandan da etkin politik
nlemlerin (alnmasn) kapsar." "Politik nlem" tevikleri ve
caydrc yaptrmlar iermeliydi. Amerika ile dzenli siyasiticari ilikilerde ncelikler elde edilmesi, yardm ve destek
grlmesi gibi tevikler, 1940'larn sonundan bu yana zaten
uygulanmaktayd. "Yaptrm" ise ABD'nin politik egemenlik
kurma giriimlerinde uygulad bilinen trdendi: ".. Kapal ya
da ak olarak knama, (ticari - siyasi) nceliklerden mahrum
etme ve caydrc ya da zorlayc nlemler..."
Komite her ne denli sert nlemlerden yana grnmyorsa da,
ABD ynetimine aktan silahl mdahaleler iin bir olanak da
salamaktan geri kalmyordu. Bu olanak, her yne ekilebilecek
znel gerekelerle mdahaleyi de gvence altna almalyd ki,
egemenlik eylemleri kolaylasn. Komite bu olana yle
belirtiyordu:
"Ambargo ve benzeri nlemler nerilemez, ancak sre giden
derin adaletsizliklere kar ve yalnzca masum sivillerin temel
ihtiyalarnn karlanmas kouluyla ambargo uygulanabilir."
Yabanc lkelerde adaletin salanp salanmadna karar
verme yetkisinin bir devletin bir resmi brosunda kararlatrlmasna
dayandrlmasnn olanaksz olmas gerekirken, zellikle son on yln
nemli admlar atld ve Fener Rum Patrikhanesi, dnya Ortodoksluunun
merkezi olma ve Ortodoks kilisesinin etkisini ortadan kaldrma ynnde
Amerikan ortodokslarnn ve T.C hkmetinin de desteini ald.
667
Final Report of the Advisory Committee. www.state.goc/toww/global/human~
rights/990517-report

uygulamalarnda, Birlemi Milletler kararna bile gerek duyulmadan

yaplanlar dnlrse, olsa olsa bir ete hukukundan sz edilebilir.
ABD, d lkelerdeki misyonlarn, bulunduklar lkelerle ilgili
"nsan Haklar Raporlar"nn yan sra, "Din Hrriyeti Raporu"
hazrlamakla grevlendirdi. 1998 ylnda da Amerikan Kongresi'nden
devlet sekreterlii (Dileri)ne bal, "Uluslararas Din Hrriyeti (IRF)
Brosu" ve "Uluslararas Din Hrriyeti Danma Komitesi (IRFAC)"
kurulmasyla ilgili bir karar kartld. Yeni kurumlamann gerekesi
olarak
ABD'nin
kuruluunun
temelinde
dinsel
kurumlarn
bulunduunu ve Birleik Devletlerin dnyada din hrriyetini
gzetleyerek yaptrmlarda bulunma hakk bulunduu belirtildi.
Bronun bana Vietnam'da grev yapm deniz pilot yzba
[668]
Robert Seiple bykeli olarak atand.
Seiple, askerlikten sonra
Protestan kiliseler birliinin yardm rgt olan World Relief (WR)'in
uzun yllar bakanln yapmt. Bu yardm kuruluunun dnyann
eitli lkelerinde 47 ubesi bulunmaktadr. rgt asl nn Gney
Amerika'da CIA ibirliiyle yapmt.

MEZHEPLER KOMTES
Danma komitesinin bakanlnda Musevileri temsilen
"Religious Action Center of Reform Judaism (Musevilik Reformu
Dinsel Eylem Merkezi) Bakan Haham David Saperstein getirildi.
Bakan yardmcln George Washington niversitesi Hukuk
Merkezi Dekan Michael K. Young stlendi. Etik ve Halk Politika
Merkezi Bakan Elliot Abrams, Bulgaristan'da baz partileri
desteleyerek demokrasiye nemli katklarda bulunmu olan AEl
(Amerikan Giriimciler Enstits) Bakan Yardmcs John R. Bolton,
Birleik Devletler Bahai Milli Ruhani Cemaati D likiler Sekreteri
Firuz Kazemzade, Newark Piskoposu Theodore McCarrick, CIA'in
propaganda aygt Freedom House'un Din Hrriyeti Merkezi
yneticisi Nina Shea, Washington Yksek Mahkemesi yargc
Charles Z. Smith ve MWL (Mslim Women's League /Mslman
Kadnlar Ligi) eski bakan Leyla El Marayati yeliklere
[669 670]
atand.
/
Elliot Abrams, Nikaragua-Iran-Contra operasyonunda ve
birka yl sren Venezuela "project democracy" n uygulamas
sonucunda, 2002 baharnda, seilmi devlet bakanna kar
askerlerin de kart darbe operasyonunda hep ynetici konumda
bulunmutur. Elliot Abrams, Trkiye (1984), Panama (1985),
668

White House announcement On R. Seiple Nominatton, 01-07-99,

usis.it/usembvat/Files/H T/99010707.htm
669
"President Clinton names three to the US Commission on International
Religious Freedom" Muslim Women's League, May 1999, mwlusa.org/ newsclinton599.shtml.
670
Caq, 1990, Number.33, s.26ve Number :35, s.31.

Nikaragua (1986), Honduras (1986) uygulamalarnda grev

[671]
almtr.
ran-Contra operasyonunu yneten l egdmcden
biri olan Reagan'n Dileri Bakan Yardmcs Abrams, "gladyatr"
olarak n salmtr. Onun ii zellikle Orta Amerika'daki ABD bals
diktatrleri desteklemek olmutur.
ABD tarafndan eitilen lm taburlar, El Salvador'da sivil
halk, silahsz kyl kitlelerini, ikenceden geirmi, rza saldrm ve
toplu kym gerekletirmilerdi. Birlemi Milletler Aratrma
Komisyonu, yalnzca El Salvador i savanda 22.000 olay arasnda
ABD tarafndan desteklenen diktatrn adamlarnn yaratt
olaylarn orann %85 olarak saptamtr. ABD yanls katliamclarn
silah masraflar byk oranda kokain ticaretiyle karlanmtr.
Abrams, ABD soruturma komisyonu ve CIA mfettilerinin
raporlaryla ortaya kan ve dorudan Reagan'n onayn ieren bu
kirli ilerle ilgili soruturmada yalan ifade verdiinden hapse girmek
zereyken, George Bush tarafndan balanarak hapis yatmaktan
[672]
kurtarlmt.
Cumhuriyetilerin en nemli adam Elliott Abrams,
Demokratlarn Bakan Clinton tarafndan Din Hrriyeti Komitesi'ne
atanmt. 2001 ylnda George Walker Bush Jr., bakan olunca,
Abrams, Milli Gvenlik Komitesi'nin Demokrasi, nsan Haklar ve
Uluslar aras Operasyonlar blmnn bana getirilmitir. Abrams'n
ilk ii zgn deneyimlerinden yararlanarak Venezuela'da askeri
[673]
darbe rgtlemek oldu.
Eliot Abrams oul Bush Jr. bakan olunca NSC'de grev
almakta gecikmedi. Irak'n igali ve srail'in Filistin'i ykma
giriimcilerinin de destekisi oldu. American Jewish Committee'nin
yayn
organ
Commentary'nin
ba
editrlerinden
Norman
Podhoretz'in damad olan Elliot Abrams, Paul Wolfowitz, Richard
Perle ve Douglas Feith ve David Wurmser ile birlikte srail Likud
partisinin bata gelen destekisi ve sava teorisyenleri olarak
[674]
anldlar.
Dnyann dininden sorumlu komite bakan Haham David
Saperstein ise, srail destekisi Yahudilerin en nemli rgt ADL
(Anti
Defamation
League
of
B'nai
B'rith)
ve
AIPAC
yneticilerindendir. Reagan demokratlarn barndran AEI (American
Enterprise lnstitute) Bakan Yardmcs John R. Bolton ise 1990'da
[675]
Bulgaristan i siyasetinin ynlendirilmesinde grev almtr.

671

Caq, 1983, Number.18, s.4; 27- 1987, s.66 ve 1994, Number.48, s.61.
David Corn, "Eliott Abrams: It's back!" The Nation, July 2, 2001.
673
David Corn, "Our gang in Venezuela" The Nation, August 5, 2002
674
Patrick J. Buchanan, whose War?, The American Conservative, March 24,
2003
675
caq, 33-1990, s.26; 35-1990, s.31.
672

AL MARAYAT TRKYE CUMHURYET'NE KARI

Komitenin en dikkat ekici bir baka yesiyse Leyla alMarayati idi. Marayati, ABD'yi Pekin ve Varova Dnya Kadnlar
toplantlarnda temsil eden delegelerden biriydi. Leyla El Marayati,
bu toplantlarda Trkiye'yi dindarlara bask uygulamakla, barbarlkla
sulam; Avrupa Gvenlik ve birlii nsani Boyutlar Konferans'nda
Recep Tayyib Erdoan' savunmu ve Trk Silahl Kuvvetleri'nin
Mslman subaylar ordudan attn ileri srmt.
Merve Kavak olaynda Trkiye'yi kaba bir dille sulamaktan
geri kalmayan Leyla al-Marayati, kadnlar Trkiye'yi protesto etmeye
[676]
Marayati, SUM (Sisters United for Merve) yani,
armt.
"Merve iin birlemi kz kardeler" rgtn kurmu, Akev
(Whitehouse) nnde gsteriler dzenlemi, direni arsnda
bulunmu ve Bat dnyasn Trkiye'ye kar kkrtmaya almt.
Leyla Al-Marayati'nin ei Salam al Marayati, Mslman Halk likileri
Konseyi ve Gney Kaliforniya slam Merkezi yneticisidir. Hizbullah'
destekleyen klaryla nldr. 1998 ylnda ABD bakannca Kar
Terr Komitesi'ne ye olarak atanmasnn hemen ardndan balayan
tepkiler zerine komiteden kartlmasyla adndan ok sz
[677]
ettirmiti.
William J. Clinton tarafndan 'Bykeli' san verilen Robert
Seiple ynetimindeki Din Hrriyeti Brosu, hzla almaya balad
ABD dileri sekreter yardmclarndan Harold Hongju Koh'un
Temmuz 1999'da Trkiye ziyaretinde belirttii gibi, 'din hrriyeti'
sorunlarn yerinde teftile ykml olan Seiple, Kasm 1999'da
Trkiye'ye geldi ve Babakan Yardmcs tarafndan kabul edildi.
1999 lkeler Din Hrriyeti Raporlar, 9 Eyll 1999'da ABD
senatosuna sunuldu. Raporlarda, ABD'nin kendisi dnda tm
lkelerde yapm olduu gibi, lkelerin nesnel koullar hie saylarak
lkelerin i ilerine u ya da bu ekilde mdahale etmenin szde
gerekeleri de yaratlmaya balanyordu.
Kendi lkelerinin i dzenine muhalif olan gruplar, ABD gibi
bir kurtarc bulmu olmaktan mutlu olduklarndan, yaadklar
lkelerini
Amerikan
misyonerlerine
ihbar
etme
frsatn
karmamalarnn yannda, dnya egemeni olarak grdkleri ABD
devlet aygt tarafndan desteklenmekten de son derece honut
kaldlar.
Amerika'da yerleik slam dernekleri de bu frsat
kanmadlar. HAMAS sempatizan olarak bilinen ve direktrln
eski IAP (Islamic Association for Palestine) elemanlarndan Nihad
676

Laila Al-Marayati, "Mockery of Democracy in Turkey" The Religious News

Service iin 24 Mays, 1999'da yazlan yazdan Muslim Women's League;
mwlusa.org/news turkey599.html
677
"Salam Al Marayati & the National Commission on Terorism" mpac.org
/main_ frame, html.

Awad'n
stlendii
CAIR
(Councill
on
American
islam
Relations/Amerika slam likileri Konseyi)'in ban ektii dier
Amerikan Mslman' rgtlerinin temsilcileri broyla yapt aylk
toplantlarda ve Dileri Sekreteri Madeleine Albrigth'la yaptklar
toplugrmelerde Trkiye'de dindarlara bask yapldn, Merve
Kavak olayn rnek gstererek belirtmekle yetinmeyip, ABD'nin
Trkiye'ye
bask
yapmasn,
hatta
ekonomik
yaptrmlar
uygulamasn istemekten geri durmamlardr. Bu giriimlerin ilk
sonular Din Hrriyeti Trkiye Raporu'nda grld ve ubat 2000'de
ABD Senatosu'na sunulan 1999 Trkiye insan Haklar Raporu'nda
somutlat.
nsan Haklar Raporu'nda Merve Kavak'nn izinsiz olarak
"baka bir lkenin vatanda" olmakla sulanp T.C vatandalndan
karld belirtildi.. Birleik Devletler'in resmi belgesinde, ne ilgintir
ki; bu baka devletin 'ABD' olduu yazlmamt. Ayn raporda
Malatya'daki gsterilere yer verilerek, gstericilerin saysnn on bini
bulduu belirtilerek dindarlarn gerekten bask altnda tutulduu ve
saylarnn da az olmad izlenimi veriliyor ve olaylarn atmaya
dnt
de
vurgulanarak
devletin
basksnn
derecesi
gsteriliyordu. Ayn raporda Recep Tayyip Erdoan'n, "iir okuduu
iin" hapse atlan 'stanbul'un
nl belediye bakan" olarak
tantlmas, resmi bir belgede i siyasete taraf olunduunu
[678]
gstermesi bakmndan ilginti.
Din Hrriyeti brosunun etkisinin raporda en ilgin
yansmalarndan biri de Fethullah Glen' den "lml slami Lider"
olarak sz edilmesi ve bu lidere kar bir kampanya balatldnn
belirtilmesiydi.
Trkiye'de Hristiyanlk propagandasnn polise engellendii,
kiliselere bask yapld gibi konular ise hazrlanmakta olan kargaa
zemininin ipularn vermektedir.
ABD'ye gre; baz lkelerde, zellikle Trkiye'de, dinsel
egemenlik peinde komak, o lkenin egemeni olan devleti ykma
etkinliklerinde bulunarak, egemen devletin snrlarn, blgesel din
devleti, Osmanl tipi yeni devlet rts altnda ykmaya kalkmak,
"Din
Hrriyeti"
ve
dahi
"nsan
Haklan"
kapsamnda
deerlendirilmektedir. ABD bunu yapmakla ykmldr; nk
karlar bunu emretmektedir.
Oysa ABD'yi ne mahallenin cinsi ve cibilliyeti ne de satlacak
salyangozun miktar pek ilgilendirmiyor: Bu nedenle Din Hrriyeti
Raporu'nun etkisi olmayaca gibi bir de kaplmak yersizdir.
tipik rnek, iin ciddiyetini gstermesi bakmndan ilgin olacaktr:
678

RTE, Kasm 2002'de, dnyann en byk devletinin resmi raporlarnda

kendisine bylesine nem verilmi olmasn grmediinden olsa gerek. Leyla
Zana'y soran Avrupal yneticilere "Ben bir iir yznden hapis yattmda
benimle ilgilenen olmamt," diye aklamalarda bulundu.

SYASLER SENARYOYU TRKYE'DEN

GZLYORLAR
Haziran 2000'de toplanan Birleik Devletler Uluslararas Din
Hrriyeti Komitesi'nin Rusya, in ve Sudan' deerlendirmeye alm
ve bu lkelere yaptrm uygulanmasn istemiti. ABD ynetimi in'e
yaptrm uygulanmasn reddetmi ve Amerikan Kongresi de bu
istee uyarak in'e normal ticaret stats tannmasn onaylamt.
ABD ynetimi in'in cezalandrlmasna kar karken,
Sudan'a ambargo uygulanmasn onaylyordu. Bu sonulardan mutlu
olmayan Amerika'da yerleik Mslman rgtleri bir bildiri
yaynladlar ve Sudan'daki durumun din hrriyeti sorunu olmadn,
sorunlarn ayrlk glerin ABD ynetimince desteklenmesinden ve
ayrlk i savan srdrlmesinden kaynaklandn, bu yzden
Sudan'a ambargo uygulanmamas gerektiini ileri srdler. Ayn
rgtler ABD ynetimiyle ters dmemek iin komisyon raporuna
karn in'e yaptrm uygulanmamasndan sz etmezken, Trkiye
hakknda dzenlenmi olan "Din Hrriyeti 1999 Trkiye" raporunun
deerlendirilmeye alnmasn ve yaptrm uygulanmasn istediler.
Bu rgtlerin arasnda yer alan AMC (American Mslim
Council /Amerikan Mslman Konseyi, MPAC (Mslim Public Affairs
Councill /Mslman Halk leri Konseyi) ve CAIR de bulunuyordu.
AMC, Fazilet Partisi Genel Bakan Recai Kutan'n, 1999 sonbahar
gezisinin ardndan, 2001 baharnda yapt Amerika gezisinde ev
[679]
sahiplii grevini stlenerek, onun konferanslarn dzenlemiti.
CAIR ise Trkiye'ye kar oluturulan kampanyann ban ekmi ve
zellikle Merve Kavak olaynda dier rgtlerle birlikte ABD
Dileri Bakan Madeleine Korbel Albright ile toplantlara katlm,
ABD'nin Trkiye stndeki gcn kullanmasn ve bask
uygulamasn istemiti.
Amerika'da yerleik rgtler, Din Hrriyeti Komisyonu'nun
Sudan ile ilgili bask kararlarna kar karlarken, onlarn
Trkiye'deki slamc dostlar sessiz kaldlar. "Amerikan tipi laiklik"
isteyen bu evrelerin suskunluunun vefa duygularyla bir ilgisi olup
olmad bilinmez ama yakn gemite olup bitenler bu durumu bir
para aydnlatabilir.

679

TP, kendini ABD'ye anlatacak" Hrriyet, 25 Ekim 1999.

KAGO VE GEORGETOWN'DA ONUR DL

"Btn dnyada yaplacak iler buradan
idare edilebilir ve hatta denilebilir ki,
yle veya byle Amerika ile dosta
geinmeden, destek almak deil, dosta
geinmeden, Amerikallar istemezlerse
kimseye dnyann deiik yerlerinde
hibir i yaptrmazlar. (..) Bu realite kabul
edilmeli. Amerika gz ard edilerek
urada,
burada
bir
i
yaplmaya
[680]
kalklmamal." Fethullah Glen.

ikago, 5 Eyll 1998, aramba gn ISNA (Islamic Society

of North America/Kuzey Amerika slami Cemaati)'nn kongresinin
yapld binann 4 numaral salonunda toplananlar, nemli bir olaya
tank oldular. Bu olay, ayn kongrede Beir Atalay'n "Civil Society:
An Islamic Perspective" bal altnda Allah'n rehberliinde 'sivil'
toplumun nasl kurulacan anlatmasndan ve Yusuf Ziya
Kavak'nn "Living with Dignity in Mslim Families" balkl teblii
sunarak evlilik ve boanma konusuna aydnlk getirmesinden daha
[681]
nemliydi.
Trkiye Cumhuriyeti Milli Gvenlik Kurulu'nun kararlarnn
ardndan babakanlktan istifa etmi olan Necmettin Erbakan'a bir
dl verilecektir. Trkiye'de kimi evrelerce, demokrasi kart,
eriat gibi yakksz sulamalarla karlaan Erbakan'a layk
grlen "ISNA Human Dignity Award," yani nsanlk Onuru dl'
nn gerekesi yle aklanyordu:
680

Nevval Sevindi, "Fethullah Hoca ile New York sohbeti-4" Yeni yzyl, 23
Temmuz 1997.
681
Beir Atalay, 3 Kasm 2002 seimlerinde AKP'den milletvekili olduktan sonra
Abdullah Gl babakanlnda kurulan hkmette Devlet Bakan oldu. Beir

Atalay, Krkkale niversitesi rektryken kkten dinci kadrolama

gerekesiyle 15 Aralk 1997'de Denetleme Kurulu raporuna
dayanlarak YK tarafndan grevden alnmt. Bu grevi srasnda,
tez kitab kapana mam Humeyni'nin resmini koyan doenti sa
kolu yapt ileri srlmt. Beir Atalay, ran devriminin ardndan
ran'a vizesiz giden retim grevlilerindendir. Atalay, Necmettin
Erbakan'n dnrnn sahip olduu YMPA zincir marketler irketinin
danmanln yaptktan sonra ANAR aratrma irketini kurmutur. Erdal
Bilallar, Devlet Bakan Prof. Dr. Atalay, Star,12 Kasm 2002,

"Necmettin Erbakan,
imdi yasaklanm olan Refah
Partisi'ne bir seim zaferi kazandrm, laik askeri cunta
tarafndan grevinden uzaklatrlmadan nce Trkiye'ye
slami demokrasiyi tattrmtr. ISNA dl Necmettin
Erbakan'a, slama ve Trkiye'ye yapm olduu hizmetler
nedeniyle verilmektedir." Trkiye'de politika yapmasnn
engellendii belirtilen Erbakan'a dl verilmeden nce bir
kutlama mesaj da okundu. Bu kutlama mesaj 'slam Ordular
Bakumandan' Muammer Kaddafi'den deil, ABD Bakan
Yardmcs Al Gore'dan geliyordu.
dl treninin ardndan "Gelecek Bin Ylda Mslmanlar"
konferansna geildi. Bu konferans Eski Alman Bykelilerinden ve
NATO eski stihbarat Direktr Wilfred Murad Hoffmann verdi.
Hoffmann, stanbul'da oturuyor, gnlerin ounu ABD'de slamiyet
konferanslarnda geiriyor. Hoffman'n Trkiye deerlendirmesi, onun
Trkiye Cumhuriyeti'ni yaanacak bir mutlu lke olarak semi
olmasyla
eliiyor.
Hoffmann,
Trkiye'de
temel
dzenin
deimesinin gerekliliini Christian Science Monitre u szlerle
aklyordu:
"slami gruplar, Trkiye'de olduu gibi, asker destekli
hkmetler iin bir tehdittir. (..) slami gruplar, demokratik
srece
ve
slam
hukukunu
getirerek
statkoyu
deitireceklerdir. (..) Bazlarnca radikal denilen,
bu
hareketlerin lkelerde var olan tek muhalif siyasal hareket
[682]
olduu sylenebilir."
leriki sayfalarda adn ska
duyacamz ve daha yakndan tanma
olanan
edineceimiz Georgetown niversitesi'ndeki CMCU (Center
Mslim Christian Understanding /Hristiyan Mslman Anlay
Merkezi), Trkiye rejimine muhalif ne denli rgt ve Kii
varsa,
konferans
ad
altnda
yapt
toplantlarda
buluturmakta olduka hnerlidir. te bu merkez, 30 Austos
2001'de ISNA ile birlikte Erbakan' bir kez daha konuk etti.
Erbakan, ISNA'dan dl almaktan onur duyduunu belirtirken,
Merve Kavak, yapt konumada "Erbakan, Trkiye'de bizim
Bakomutanmzdr!"
diyerek,
rgtlenmeye
hangi
ynetsel
dzenden baktn gsterdi. Oysa, Libya Devlet Bakan Muammer
Kaddafi, Erbakan' "Bakomutan yardmcs" olarak ilan etmiti.
Ne 1998 Eyllnde verilen dl, ne Hoffman ve ne de ISNA
ura yesi Yusuf Ziya Kavak, Trkiye'deki laiklik yanls, demokrat,
sac, solcu, milliyeti, Atatrk evrelerin ilgisini ekmemiti.
O sralar Trkiye, CHP Genel Bakan Deniz Baykal'n erken
seim isteini tartyor, camilerde klman toplu namazlarn ardndan
caddelere, sokaklara, meydanlara taan trban eylemlerini ile
682

Laura Kay Lrozen, slam Drews New Fire From Turkeys Army, CS Monitor
April 8, 1998

ilgileniyor ve fakat yeniada ABD'nin d politikasnn yollarn

aydnlatacak olan "Uluslararas Din Hrriyeti" yasasnn Amerikan
kongresinde onaylanmasyla hi ilgilenmiyordu. Oysa seim gibi
nemli siyasi gelimeler de barts eylemleri de yuvarlaklaan
dnyann lideri olduu belirtilen devlette olup bitenlerden bamsz
olamazd.
Her eyi ran'n kotardn ileri srerek, Washington'a gzleri
yummakla, kulaklar tkamakla, yanltma arac olarak kullanlan "yeil
kuak" teorileriyle iin iinden kolayca syrlmak varken, Trkiye'yi
bilgilendirmeye ve gerek dnce zgrlnn nnn almasn
salayacak olaylardan sz etmeye gerek grlmyordu.
ABD, kresel egemenlie engel olacak gleri etkisiz klma
amacnn glgesinde, kendisini din ve inan hrriyetinin bekisi ilan
ederken, bu kendinden menkul yetkiye szde tarihsel kaynak
yaratma abasyla, kendisini "dnya lideri" olarak selamlamaktan
ekinmiyordu. Yasa gerekesinden okuyalm:
"Din hrriyetinin yaygnlatrlmas ve (bu hrriyetin) bask
altnda tutulmasna kar kma grevi temel (olarak)
Amerikan deerleri iindedir ve Birleik Devletler'in
(politikalarna) uygun, nemli ve gerekli bir d politika
hedefidir. (..) Birleik Devletler, evrensel insan haklarna bal
bir dnya lideri ve deiik dinsel nfusa sahip bir lke
olduundan, dinlerin tamamyla ilgili haklardan (da)
sorumludur."
Trkiye'ye Osmanl mparatorluu hukuk dzenine dnlmesi
gereklilii belletile dursun; dnya, gerek yaps olan krelikten
kyor,
oras
buras
yamultuluyor;
siyasal-dinsel
kutup,
Washington'daki Akev'e kayyordu. ABD operasyonlar iin
uluslararas kurumlarn kararna bavurmak bir yana, kendi
mttefiklerinin onayn bile almaya gerek duymuyordu. Bir gn kendi
kapsnn da alnacan dnmeyen, ad byk devletler de
suskun seyirciler arasndayd. Bu suskunluktan g alan "dnya
lideri" de snr tanmaz oluyordu.
Din Hrriyeti Komitesinin kararlarnn yaama geirilmesinin
yolunu-yordamn anlayabilmek iin ince, ama ounlukla aprak
szlerle bezenmi bir sylemle dile getirilen federal ynetimin
grlerini okumaya hi de gerek yok! Bir tek cmlede zetlenen
yntem yeterince aydnlatcdr:
"Din hrriyetini gelitirmenin uygun aralar, bir yandan delil
toplamay, rapor dzenlemeyi, te yandan da etkin politik
nlemleri kapsar."
"Dnya Lideri"ni benimseyenlerin says her lkede giderek
arttndan, "Delil toplanmas" ve bu delillere dayal raporlar
dzlmesi olduka kolay olacakt. Gelimelerden hayli mutlu olacak
olan rejim muhalifleri ve NGO'lar, yani kimi lkelere gre devlet d,
kimi lkelere gre de 'ordu d' kurulular olarak adlandrlan

cemaatler, rgtler ve "project democracy" ye sevdalanm sac,

solcu, milliyeti, muhafazakar, liberal politikaclarn gerekli
malzemeyi sunmak zere aba gstermeleri de umuluyor olmalyd.
Nitekim beklentiler ksa srede gerekleti. rnein Eyll
1998 Uluslararas Din Hrriyeti Yasas'nn onaylanmasnn stnden
birka ay gemeden, Trkiye'de cemaatler, politikaclar, NGO'cular
bir yana, devletin yarg kurumlarnn temsilcileri bile bu raporlara veri
salayacak aklamalar ve yorumlar yaptlar.
Dorusu, son yirmi yldr dnyann drt bir yannda baaryla
uygulanan ABD'nin "Demokrasi Projesi" ne de uyan bu yntem iin
ne gizli istihbarat rgtlerinin karanlk ilikileri ne de yksek bteler
gerekiyordu. Bal grevliler ve medya elemanlar yeterliydi. Gerekli
bilgiler entelektel bir ortamda; hrriyet, demokrasi ve 'din hrriyeti'
tutkusuyla yaplan 'resmi' ya da 'sivil' toplantlarla, szde bilimsel
konferanslarla, ilmi almalarla, vakflarn atlye almalarnda
kurulan kiiden kiiye dostluklarla elde edilebilirdi. lk bakta uygun
grlmese de basnda yer alan bir rnek toplant, bu durumu ve
kresel bilgilendirmenin altnda yatan anlay az da olsa
aydnlatabilir.

EFFAF GRMELER
Almanya Adalet Bakan Herta Daubler Gmelin, 24 Haziran
2001'de Trkiye'ye geldi. Bir bakan bir baka lkenin bakanyla
grmeden nce ne yapar? Kendi elilik grevlilerinden, varsa o
lkede yaamakta olan kendi yurttalarndan bilgi alr. Buna diyecek
yok! Gmelin, elbette bunlar yapmtr. Ama onun bir avantaj daha
vard. Trkiye'nin Adalet Bakan Hikmet Sami Trk ile grmeden
nce Trkiye'nin "sivil" temsilcileriyle toplant yapt ve Trkiye
hakknda 'adalet' ve 'insan haklar' konusunda bilgi aldktan sonra
T.C Adalet Bakan'nn karsna donanml olarak Gmelin,
Almanya'nn stanbul Konsolosluu'nun Tarabya'daki konuk evinde
zel aryla gelen 10 kurulu temsilcisiyle, saat 11'de balayp drt
saat sren bir toplant yapt.
Toplantya, zamannn stanbul Barosu Bakan Ycel
Sayman, Trkiye'nin AHM'deki eski avukat ve Siyasal Bilgiler
retim yesi ve "Trkiye'nin avukatln yapmaktan utandm
zamanlar oldu" diyen Bakr alar, HD stanbul ubesi Bakan
Eren Keskin, DSK Genel Koordinatr Ahmet Asena, yazar Aydn
ng, Bilgi niversitesi'nden Rona Aybay, SODEV, Sosyal
demokrasi Vakf kurucusu, Bilgi niversitesi retim yesi,
Cumhuriyet Gazetesi ke yazar Deniz Kavukuolu, KA-DER
Bakan Zlal Kl, TSES Genel Sekreteri, CHP Beikta le
rgt yesi Nilfer Mete, Trkiye Toplumsal Tarih Vakf Genel
Sekreteri Orhan Silier katld.

[683]

Toplant basna kapalyd.

Eren Keskin, Aydnlk dergisinin
sorularn yantlarken, toplantya katlma gerekelerini yle
aklyordu:
''Alman Adalet Bakan bir gn sonra devlet yetkilileriyle
grecekmi.(..) Trkiye'nin sorunlar, insan haklar ihlalleri,
snfn hak ihlalleri ile ilgili grlerimizi sordular. Biz de
anlattk. (..) Alman Bakan zel olarak bu soruyu sormad ama
tartma bununla balad. FP kapatldktan sonra Meclis'teki
deiiklikler gncel olduu iin tartld. (..) Ben de esas
olarak Trkiye'de sistemin bir sorun olduunu, Trkiye'de
siyasi partilerin siyasetin gerek belirleyeni olmadn,
siyasetin gerek belirleyeninin Genelkurmay olduunu
syledim. Bunun zerine, Trkiye'deki sistem yaps zerine
derin bir tartma balad."
Bu zgrlk anlay karsnda sylenebilecek bir ey yok.

683

Aydnlk. 8 Temmuz 2001 448

PETROL ZFTNE BULANMI DN HRRYET

'(Uluslararas Din Hrriyeti) Danma Komitesi, Dileri
Bakanl'na, din hrriyeti konularn, hem 'Birleik Devletler
Uluslararas likiler Stratejik Planna ve hem de Birleik
Devletler Dileri Stratejik Plan' na dahil etmesini iddetle
[684]
nerir." Final Report of the Advisory Committee.

Eyll 1999 balarnda, aralarnda Koreli, Kolombiyal ve

Amerikallarn da bulunduu bir grup yabanc, Bak'deki adalet
makamlarnca
gzaltna
alnd.
Mahkeme,
Protestanlk
rgtlenmesiyle adam devirdikleri gerekesiyle bu yabanclarn snr
[685]
d edilmelerine karar verdi.
Dnyann srtnda bamsz ve egemen bir devlet tutumu
olamayacandan, Azerbaycan gvenlik kurumlar ve mahkemeleri,
Amerika ve Bat Avrupa misyoner rgtlerince, din hrriyeti ilkelerine
aykr davranmakla sulandlar. ABD'nin Bak elisi, soluu Haydar
[686]
Aliyev'in karsnda ald.
Azerbaycan gvenlik kurumlar ve
adliyesinin takndklar tavr, KGB artklarnca kkrtlm bir giriim
olarak nitelendi. Batl rgtlere gre bu kkrtclarn amalar
[687]
elbette Azerbaycan'n Avrupa ile btnlemesine engellemekti.
Zaten hep byle yaparlard bu kkrtclar. Trkiye'de de
Avrupa Gvenlik ve birlii Toplants arifesinde, tam da Avrupa
Birliine katlnmak zereyken Ahmet Taner Klal'y ldrmlerdi.
Byle aklamlard durumu siyasetin liberal ve dinci cambazlar.
Azerbaycan Devlet Bakan, ABD elisiyle grmesinin
ardndan yabanc medyaclarn huzurlarna kt ve "Bu tr olaylar bir
daha olmayacak; sz veriyorum" dedi. Bu sz etkisini hemen
gsterdi ve 'din hrriyeti' bir kez daha kazand; mahkeme karar
kaldrld.
Afrika lkelerinden Sudan'da durum ok daha farkl geliti.
Sudan, slam hukuku esaslaryla ynetiliyordu. ABD'nin hazrlad
'Din Hrriyeti Sudan Raporu'nda Hristiyanlara bask uygulamakla
sulanyordu. Trkiye'de 'eriat' ynetimi kurmak amacyla
rgtlenenlere bask uyguland, bu tutumun din ve inan
684

Final Report of the Advisory, a.g.r.

ChristianNet/Compass Direct-09-09-1999.
686
John Boit, Azerbaijani court overturns.., CS Monitor, Now. 26, 1999.
687
Barbara G. Baker - Compass Director, German Lutheran Church Services
Halted In Baku, News Release, 7 October 1999, www.ripnet. org/halted.htm
685

hrriyetine aykr olduu savunulurken, Sudan'da

[688]
etkisindeki bir ynetimin varlndan yaknlyordu.

eriatlarn

Sudan'da 18 yldr i sava srmekte ve bu savan eriat

ynetimiyle falan ilikisi yoktu. slami hareket nderi eyh Hasan
Turabi'nin ynetim stndeki etkisi son on ylda, Sudan'n ekonomik
kntsyle ve kitlesel alkla birlikte artmt. Bu iktisadi
kntnn en nemli nedeni de ayrlk isyanclara kar
[689]
srdrlen savan devlet gelirlerinin yarsn eritmesiydi.
Ayrlklar evre lkelerden aldklar destekle srdryorlard
savalarn. Ne ki, bu lkelerin ayrlklara destek verecek parasal
gleri de yoktu. ABD'nin Etiyopya'ya yapt yardmlarn Sudan
ayrlklarna aktarld ileri srlyordu.
CIA, Sudan ynetimine kar savaan gruplara geirilmek
zere, Etiyopya'ya, Eritre'ye ve Uganda'ya askeri malzeme
gnderiyordu. Yardmn ounu gerilla savana yarayacak malzeme
oluturuyordu. Nisan 1996'da CIA Direktr John M. Deutch
gnn Adis Ababa'da geirdi. Ayrca Eritre'de Sudan ynetimine
[690]
15 yldr sren i
kar savaacak 3000 gerilla eitilmekteydi.
savata 1,5 milyon insan ldrlmt. Ayrlklara kar srdrlen
sava iin gnde bir milyon dolar harcanrken, Sudan'da petrol
yataklar i sava nedeniyle bir trl iletilemiyor, lke iktisad
bozuluyor, alk nedeniyle kitlesel lmler srp gidiyordu.
Bu duruma bir son vermek isteyen Sudan ynetimi ayrlk
gruplardan akyla uzlamaya vard. Ne var ki, en byk ayrlk
grup olan Hristiyan silahl rgt SPLA (Sudanese People's
Liberation Army /Sudan Halknn zgrlk Ordusu)'nin bakan John
Garang anlamaya yanamyordu. Sudan ynetimi sava
durdurabilmek iin gneyde zerklii bile grebileceini
bildirdiinde, John Garang, lkenin tmn istediini aklyordu.
Uzlamaz tutumunu srdrmekte direnen Garang'n ABD Dileri
Bakan Madeleine Korbel Albrigth'la Uganda'da gizlice grme
yapt da biliniyordu.
ABD-Sudan ilikilerinde 1990 ylna dek derin bir sorun da
yaanmamt. Ne zaman ki, Arap- lkelerinin bir blmyle
koalisyon oluturan ABD, Irak'a mdahaleye karar verdi; ite o
zaman ilikiler bozuldu. Sudan koalisyona girmeyi ve Irak'n
bombalanmasn reddetmiti. te o andan sonra Sudan kendisini
terr destekleyen lkeler listesinde buldu.
1998'de Etiyopya'y ziyaret eden Msr devlet bakanna
suikast hazrlnn ortaya karlmasyla, ABD'nin 'terrist devlet'
688

Executive Summary, The U.S. Commission on International Religious

Freddom, 17-05-2000.
689
"Sudan President Says Civil War Costs Half Of State Budget, February 3,
1999, AP 'den vitrade.com/banking_war_costs_half_gos_budget.htm.
690
The Washington Post, 11/10/1996, a34.

listesinde olmann da sonular ortaya kt: Suikastlarn,

Afganistan'dan geldikleri, Usame bin Ladin'in militanlarndan
olduklar ve Etiyopya'ya Sudan'dan getikleri ileri srld. Sudan bu
savlar kabul etmedi ve hatta ABD bakanna bir mektup yollayarak
bir heyetin Sudan'a gelerek aratrma yapabileceini bildirmesine
karn ABD federal ynetimi sarlayordu. Bunun zerine Sudan
devlet bakan, dorudan FBI'ya mektup yazarak aratrma
yaplmasn istemiti. FBI de sard...
Sudan'a komu lkelerde ABD eliliklerine bombal saldrlar
yaplnca da Usame bin Ladin'i desteklemekle sulanan Sudan'n bu
olayla ilikisi bulunmadn belirttii aklamalarna aldran olmad.
[691]
ABD jetleri Sudan'da iki fabrikay 'tomahawk' fzeleriyle vurdu.
ABD, fabrikalardan birinde kimyasal silahla ilgili retim yapld ileri
srmekteydi. Aslnda Sudan ynetimi bu saldrdan nce bir ABD
heyetinin aratrma yapmasn istemiti. Ancak heyetler tomahawk
fzelerinin fabrikalar vurmasndan ok sonra geldi ve fabrikalardan
birinin gerekten tbbi ila rettiini belirledi. kinci fabrikada ise
ocuklar iin eker retilmektedir.
in ilgin yan da burada ortaya kt. eker fabrikasnn
sahibi Mustafa S. smail, Amerikan vatandayd ve 10 yldr
California'da oturmaktayd. Fabrika sahibi ABD ynetimi aleyhine
tazminat davas at. ABD ise fze saldrsyla ilgili bir zr bile ok
[692]
grd.
ler
bununla
da
bitmedi.
Sudan'da
Hristiyanlara
zulmedildiini belirten savlar 'Din Hrriyeti' raporlarna geirildi. Pek
doaldr ki, ayrlklarn zulmleri grmezden gelinmiti. Bu
gelimelerle birlikte iddet de giderek artyordu.
Sudan'n ekonomik amazlardan kurtulmas petrol yataklarnn
iletilmesine baldr. Sudan'da GNPC (Byk Nil Petrol irketi)
kurulmutu. irkete, CNPC ( China National Petroleum Co.) adl in
irketi, Kanada'dan Talisman Energy, Malezya'dan Petronas irketi
ve Sudan'n Sudapet irketi ortak oldular.
in iinde petrol olur da, ABD bu iin dnda kalrsa ne olur?
te o zaman, insan haklar ve din hrriyeti raporlar devreye girer.
Sudan olaynda da yle oldu ve yeni "Bin yl"n banda ABD bakan
William Jefferson Clinton, bir aklama yaparak Amerikan
irketlerinin GNPC ile ibirlii yapamayacaklarn bildirdi. ABD
Bakan bununla da yetinmedi ve Kanada hkmetinden Talisman'n
691

"Tomahawk: U.S. AGM/BGM-109 Cruise Fzesi. Genral Dynamics yapm.

Hz, 500+mil/saat, menzili 300+ mil (nkleer balkla daha fazla); Nkleer ya da
HE balkl; gelimi arazi takip radarl ve bilgisayarl. 1982'den beri
kullanlmaktadr. (..) yerden, havadan, gemiden ya da denizaltndan atlabilir."Greenberg.Tom Companion, s.350.
692
Tina Susman, owner of factory destroyed by U.S. missile plans to sue, The
CharlotteObserver

konsorsiyumdan ekilmesi iin gereini yapmasn istedi.

[693]

NCE PAZAR SONRA "DN HRRYET"

ABD ynetimi basklarn srdrrken, ABD Dileri Bakanl
Uluslararas Din Hrriyeti Brosuna danma hizmeti veren
Uluslararas Din Hrriyeti Komisyonu da acilen topland. Komisyon,
aralarnda Trkiye'nin de bulunduu lkelerin Din Hrriyeti
raporlarn imdilik bir yana brakarak Sudan-Rusya ve in'in
durumunu ele ald; Rusya'ya, in'e ve zellikle de Sudan'a yaptrm
uygulanmasn isteyen raporunu sundu.
Ayni zamanda Reformist Musevi Cemaati Bakan da olan
Komisyon Bakan David Saperstein, bir basn toplants yapt.
in'de din hrriyetinin hibir lkede grlmedik biimde, inendiini,
ikence yapldn belirterek yaptrmlar ylece aklad:
1-in, ABD ile din hrriyeti kapsamnda yksek dzeyli bir
diyalog balatmaldr.
2-in, Uluslararas Politik Haklar Antlamasna uymaldr.
3-in bu komisyona (Uluslararas Din Hrriyeti Komisyonu)
ve dier insan haklar kurulularna, hapislerde ve evlerinde
gzetim altnda tutulanlar da dahil, din liderleriyle kaytsz
olarak iliki kurma izni vermelidir.
4-in, dinsel etkinlikleri ve inanlar nedeniyle son olarak
in yetkilileriyle birlikte grlm olan kayp kiilerle ilgili
istemleri yantlamaldr.
5-Dinsel tutuklularn tm serbest braklmaldr.
Bu koullar, ou kii tarafndan son derece insancl olarak
alglanabilir. Ancak, Sudan petrol yataklarnn stnde dolanan din
hrriyeti raporu, sz konusu lke in olunca, zellikle ABD'nin iinde
deiik tepkilere yol at.
lk tepki Amerikan irketlerinden geldi. nk ABD Kongresi,
in'e Normal Ticaret Koullar uygulanmas kararn grecektir.
irketler, Din Hrriyeti Komisyonu'nun ticaretin olaanlatrlmas
kararma kaytlar konulmas isteinin yerine getirilmesi durumunda
in gibi dev bir pazarn Amerikan irketlerine kapanacan ileri
srdler.
Bu gelimeler zerine, konuyu hemen ele alan ABD Dileri
Sekreteryas, nsan Haklar ve Din Hrriyeti'nden sorumlu Harold
Hongju Koh ve Uluslararas Din Hrriyeti Bykelisi Robert Lee
Seiple'in birlikte yaptklar 1 Mays 2000 tarihli ortak aklamayla
ABD'nin parasal karlaryla Din Hrriyeti'nin snr ilikisine aklk
693

Jane Lampman, "Battle against oppression abroad turns to Wall Street" CS

Monitor, 6-03-2000.

getirdi:
"(Komisyon) raporu, zellikle in'e tannacak olan kalc
normal ticaret konumu (PNTR) ile ilgili kongre kararnn insan
haklar kouluna balamas gibi Birleik Devletler'in politik
seenekleriyle ilgili olarak kabul edilemez bir dizi nerilerde
bulunmaktadr."
in pazarnn altm milyara ulaan ekicilii, insan haklar ve
din hrriyetinin nne geivermiti. Bunda alacak bir yan
grlmeyebilir. ABD ynetimlerinin insanlk erdemini yanstan gzel
szlerle ssleye geldikleri d politikalarnn lkelere ve karlara
gre deitiini zaten bildiklerini ileri srenlere ve ABD'yi ilkesizlikle
sulayacaklara da bir n yant bulan ABD ynetimi, in'deki din
liderlerini unutmam olduunu Koh ve Seiple'in azndan incelikle
aklad:
"tenlikle inanyoruz ki; (ticari) kstlamalar, in'deki din
hrriyetinin gelitirilmesine ve derinden ilgilendiimiz din
yandalarnn
durumlarnn
iyiletirilmesine
katkda
[694]
bulunmayacaktr."
in'in byk pazar sz konusu olunca
Sudan'dan esirgenen barl yaklam anmsanvermiti.
Sudan'da petrol iletme haklarn ABD'nin onaylad ya da
sevdii irketler ele geirseydi durum deiik olur muydu?
Kanada hkmet szcs, Talisman irketinin karlar sz
konusu olunca konuya incelikle aklk getiriyordu:
"Kanada'nn (petrol) ibirlii politikas, bara ve Sudan'daki
insani skntlarn hafifletilmesine ynelik en iyi yoldur(..)
Kanada, ibirliinin ve diyaloun Sudan'da barn salanmas
ve gelitirilmesi iin en uygun ara olduuna inanmay
srdrmektedir."

DN HRRYET RAPORCULARININ GC
Din Hrriyeti Komisyonu'nun grevi yalnzca durumu
saptamak deil, ayn zamanda nerilerde bulunmakt. ABD'de tm
zel ya da resmi kurumlarn, vakflarn, cemaatlerin, "Think Tank"
dedikleri eski istihbarat ve devlet grevlileri gdmndeki
derneklerin, aratrma irketlerinin ii rapor hazrlamaktr. Gerisi,
Amerikan Milli Gvenlik Kurulu (NSC)'nun iidir. Dinin de
demokrasinin de ticaretin de snr orada izilir. Nitekim yle de oldu:
ABD Kongresi, Din Hrriyeti Komisyonu'nun cezalandrma nerilerine
aldrmad ve in'e normal ticaret koulu tannmasn onaylad.
in z: Din Hrriyeti" petroln ziftine ve ziftlenenine gre
deiiyor. Trkiye'de yazp izenler, bloklar aras souk sava
(dklen bunca kana, ekilen bunca acya karn neden souk
694

On-the-Record Briefing, As Released by the Office of the Spokeman, U.S.

Department of State, September 5, 2000. state.gov/policy_remarks
/2000/00090S_ koh_2000_irf.html

oluyorsa) dneminde retildii ileri srlen "yeil kuatma"

senaryosunun geerliliini ileri srerek, Trkiye ve blge iin iddial
zmler retme kolayclyla kitleleri yanltrlarken, ABD, 'nsan
Haklan' ve 'Din Hrriyeti' ad altnda dzenledii tefti raporlaryla
lkelerin iilerini kartryor.
Bunlarn da tesinde, ortak corafi snrlarn elee evirmek
zere, gemiin dinsel aznlklarn lkelere geri tayor, en kk
rksal topluluu bile ihmal etmeyerek dinsel inanlar kkrtyor;
toplumlarn bar ve dayanma duygularn zayflatyor, onlarn
birbirleri iinde erimelerine, kaynaarak blnmez btnlk
oluturmalarna engel oluyor ve btn operasyonlarn rtmek iin
yeni bir dman ideoloji tanmlyor: Toprak btnln korumak,
bamsz, egemen devlet olarak varln srdrmek ABD'nin ve
Amerikallar bir ulustur. Baka yerlerdeyse hep dinsel gruplar, etnik
topluluklar vardr.
Dnyada din savalar biteli yz yllar oldu. Ne ki, 1980'lerin
sonundan balayarak, nce "Dinler aras diyalog" sonra da, "Dinler
aras bar olmadan gerek bar salanamaz," gr de bir ilke
gibi dayatld.
Bir zaman bir "yeil kuak" sylencesi vard. Bu sylenceye
gre
ABD,
Sovyetler'i
gneyden
slamiyet'le
kuatyordu.
Gnmzde sosyalist Moskova olmadna gre, yeil din kuayla
imdi evrilen nedir? Sz konusu olan; bar ve istikrar iinde
birbirleriyle ibirlii yaparak insanln geleceini gvenceye alacak
ve Bat dnyasna enerji reten birer irket ve ak pazar olmaktan
teye geme olasl bulunan lkelerin en kk toplumsal
birimlerine dek paralanmas, datlmas ve blgesel ibirliklerinin
nnn tkanmasdr.
Bu nedenledir ki, Ortadou, Asya ve Afrika lkelerine bin yl
nceki dinsel atma ortam anmsatlmakta ve ardndan da dinsel
diyalog arlar yaplmakta, antiklemi, birer tarihsel kalntya
dnm bin yl ncesinin tapnma yaplar yeniden canlandrlmakta;
bamsz ve egemen devletlerin ynetimleri ve kurumlar yerine
szde dini liderler ile diyalog kurulmakta; devletlerin merkezi yaplar,
sivil giriimi destekleme ad altnda "yerel ynetimleri zerkletirmeglendirme vb." projelerle zayflatlmaktadr.
Amerika Birleik Devletleri dndaki tm lkelerde merkezi
ynetimin
bulunmamas,
toplumlarn
beklere
ayrlarak
ynetimlerinin
"Islamic
Leader"
ya
da
eyhlere,
ihvana
devredilmesidir ama. Bu nedenle an "Dinler a" olduu ilan
edilmektedir. Bylece o toplumlarn ada yaamdan ve
gelimekten koparlmak, kaynaklarna rahata el konulmak
istenmektedir
gvenlik duygularnn yerine ABD gvenlik glerinin
bekiliine gvenme duygusunu yerletirmek zere; sivil-resmi
elikisi kuramlaryla ordu ve ordu dndaki rgtlenmeler, yani sivil

toplum rgtleri, ikilemi yaratarak egemen devletleri askersel

glerini zayflatmak yntemi izlenmektedir.
"Kzl Allahszlarla mcadele" etmenin ve "bir parmak
iaretinden gerektiinde bir sr anlamlar karp o kzl vatanszlarn
[695]
gitmenin; grece bamszlamak isteiyle ynetime
zerine"
geen, yalnzca "sol" eilimli deil, "lml sa" ve "liberal" eimli
siyasal akmlar durdurmak, serbest seimlerle ibana gemi olan
ynetimleri acmaszca, bazen kan dkerek, iddet kullanarak
devirmenin geride kaldn dndrmek istiyorlar. 1980'lerin
ortalarndan bu yana "Din Hrriyeti" ve "nsan Haklan"n ABD'nin ve
Bat' nn istedii gibi uygulamayan ynetimlerin ve rejimlerin
yklmas amacyla her trl ulusuluun karalanmas, gerekirse
"rk-faist" denilerek iddetle bastrlmas yntemleri gelitiriliyor.
Askeri igaller bu rt altnda yaplyor.
Trkiye'de ve blgede olup bitenleri "irtica tehdidi" ile
aklama kolayclna kaplmamak, ABD'nin "nsan Haklar-Din
Hrriyeti" senaryosunun ieriini grebilmek yakn gemie
Amerika'dan bakmakla olanakldr. Ancak o zaman; Trkiye'de,
ounlukla "takiyye" olarak adlandrlan tutumlarn, "Dini politikaya
alet etmek" ile sulanan politikaclarn davranlarnn, "siyasal
slam" ideologlarnn ve ABD ynetiminin "yeni bir dinler ana
giriliyor" tr aforizmalarnn altndaki derin petrol kuyular
grlebilir. Petrol kuyularna yrnen hatta evre temizlii iin gerekli
olan paralanmann birinci koulu, Lozan antlamasndaki gayri
Mslim topluluk kapsamna Mslmanlar da katarak etnik
mozaiklemeyi rtl olarak geniletmektir.
Trkiye bu giriimi irtacann desteklenmesi olarak
alglama yanllna srklenirken, Bat dnyas ierdeki
yardmclar araclyla blme ileminin altyapsn oluturma
yolunda nemli admlar atmaktadr. Senaryonun sonunda baarya
ulalacak ve Lozan antlamasn aalayan hilafetilerle "project
[696]
democracy" ann yerli aktrleri ayn noktada buluacaklardr.

695

"Dinimiz ile rkmz arasna kimse girmesin" Nuh Gnlta, Zaman, 11

Temmuz 1999
696
Trkmenistan devleti de tpk Sudan gibi, petrol iletmeleri iin Malezya
irketi ile anlama yapt. Trkmenistan'da kurulmu olan sivil rmcek ann da
yardmyla "kadife devrim" ad verilecek bir rejim deiiklii beklenebilir.

LOZAN'DAN 78 YIL SONRA

"MSLMAN AZINLIK HAKLARI"
"Trkiye'nin AB'ye yelii Anadolu'da
nceden var olmu Hristiyan toplumlarn
yaad
blgelerde
yeniden
Hristiyanlarn
yasamasna
izin
vermelidir. Eer AB yelii bunu msait
klarsa
ve
Hristiyanlar
yaadklar
blgelere tekrar yerleirlerse, o zaman
patrikhane de o blgelerde bulunan
kiliselerin yeniden ayine almalarn
dnebilir" Bartholomeos, 7 Mays 2000.

Krsye
kan
bayan
delege,
konuya
antlamalarn ihlal edildiini ileri srerek balad:

uluslararas

"Trkiye'de aznlk dinsel topluluklar nemli glklerle

karlamakta, iddet ve barbarlk eylemlerinin hedefi
olmaktadrlar. Toplumun ounluk Mslmanlar bile baz
dinsel etkinliklerini ya da ibadetlerini yerine getirmekte
kstlamalarla karlamaktadrlar. "
Amerika'y temsilen gelen bayan delege yalnzca Mslman
aznlklara deil, ayn zamanda Hristiyan aznlklara da sahip
karken asl hedefin T.C devletinin kurulu szlemesi olan Lozan
Antlamas olduunu saklamyordu:
"1923 Lozan Anlamasna gre, aznlk dinleri, ibadet
hizmetlerini
geniletmek
zere
yeni
mlkler
edinememektedirler. Hatta Ekmenik Patrikliin Halk
(Heybeli) Manastr ve Ermeni Apostolik Ortodoks Kilisesi'nin
Kutsal Ha Manastr gibi baz tannm topluluklara ait
[697]
mlkler bile kapaldr ve kullandrtmamaktadr. "
Konumac,
bu
szleriyle
Lozan
Antlamas'nn
deitirilmesine deindikten sonra asl amacn yle aklyordu:
"Baka durumlarda, dinsel topluluklara ait mlklere devlet
tarafndan hibir bedel denmeden el konulmutur.'
697

"Statement of Dr. Laila Al-Marayati, U.S. Delegation to the OSCE

Implementation Meeting on Human Dimension Issues, October 27, 1998 US.
Statements on The Human Dimensions, Compiled by the Staff of the
Commission
on
Security
and
Cooperation
in
Europe,
house.gov/csce/speechesfor Warsaw 1993.html

Bat Avrupa ve Yunanistan ile ibirlii yapan Hristiyan

cemaatlerinin ve i ynetime dorudan karmaktan ekinmeyerek,
igal gerekesi arayan devletlerin isteklerini andran bu szler,
1910'larn ya da 1930'larn bildirilerinden alnm deil. 27 Ekim
1998'de
Varova'da
yaplan
Uluslararas
nsani
Boyut
Konferans'nda krsde konumasn heyecanla srdren kadn
delege, Din Hrriyeti yasasnn hakkn eksiksiz veriyordu:
"nanlarn kamuoyuyla paylamak isteyen Eylemci
Mslmanlar ve Protestanlar huzuru bozduklar gerekesiyle
hapse atlmlardr. Eskiehir caddelerinde ncil dattklar
gerekesiyle sekiz Amerikal tutuklanmlardr."
Konumac, Trkiye'de Hristiyan'lara bask yapldn,
kilise mlklerine el konulduunu belirterek konferans katlmclarnn
desteini aldktan sonra, daha da ileri gidiyor ve u vurguyla,
devletlerin T.C'nin iilerine karmaya kkrtmaktan da geri
kalmyordu:
"Trkiye'de meclis zorunlu laik ilkretim sresini
uzatarak, devlet tarafndan kurulmu olan slami eitim
dzenini yok etmek zere nlemler ieren (bir) yasa
karmtr."
Konumac, 28 ubat 1997 ve 8 yllk eitim kararlarndan
amacn, dine saldrmak olduunu akladktan sonra, tarikat
rgtlenmesini durdurmaya alan sulular da ilan ediyordu:
"Trkiye'de baz Mslmanlar, ordu ve hkmet tarafndan
'arlar' olarak adlandrlmakta ve ok yaygn bir ayrmclk
gdlmektedir."
Bu szlerin, konferansa katlan Trkiye delegeleri bir yana,
devlet yneticilerince suskunlukla karlanmas byk bir siyasal
gafn tesinde, ulusal yaammza saldr saylmamas, zerinde
nemle durulacak bir konudur. nk bu szler bir i karkla
ortam hazrlayacak niteliktedir.
Buradan karak Trkiye Cumhuriyeti'nin Lozan'da
kazanlm haklarn, yeniden tartmaya aan 'Din Hrriyeti'
senaryosunun ak bir rneini sunan konumac, Trkiye'deki
payandalarn ve kimlere destek kldn aklkla belirtiyordu:
"(Trkiye'de)Siyasi katlm nemli lde reddedilmektedir:
Refah Partisinin bu yln (1998) banda kapatlmas ve son
bir kant olarak stanbul Belediye Bakan Erdoan'n
yasaklanmas (bunlara) bir rnektir. Mminler baz ilere
kabul edilmemekte, ordudan atlmakta, rtbeleri indirilmekte
ve siyasi olarak aznla dntrlmektedirler."

PEKN'DE SALDIRIYA DEVAM

Varova konferansndan yl nce, 13 Eyll 1995'de

Pekin'de dzenlenmi olan Birlemi Milletler Kadnlar Dnya

Konferansnda da konuan ayn delege, bu yaklamn ipularn
vermiti. Konumasnda Trkiye'den gelmi olan kadnlarla
toplantlara katlm olduunu da aklamt. Varova konferansnda
konuan bu ABD delegesi, Pekin'de Hillary Rodham Clinton
bakanlndaki ABD delegasyonunda yer alarak yldzn parlatmay
[698]
baarmt.
Trkiye Cumhuriyeti ordusunu hedef gsteren bu ABD
delegesi, gcn yalnzca "First Lady" Hillary'ye yaknlndan alyor
olamazd. Leyla al Marayati'nin asl gc onun rgtnden geliyordu.
Leyla al-Marayati, ABD Dileri Bakan tarafndan 1996'da kurulan
"Birleik Devletler D lkelerde Din Hrriyeti Danma Komitesi"
yeliine atanan birka Mslman temsilciden biriydi.
Trkiye'de, siyasal klarn "laiklik" stne kuran liderlerin
ya da gvenlik kurumu yneticilerinin Leyla Al Marayati'ye dikkat
etmemi olmalar onun nn elbette azaltacak deildi. Amerika'da
Mslman Kadnlar Ligi'nin kurucu bakan Leyla Al Marayati ve ei
Selam al-Marayati, federal ynetimin gzdelerindendi.
Los Angeles'da yerleik Mslman Halk leri Konseyi'nin ve
Gney Kaliforniya slam Merkezi'nin yneticisi Selam Al Marayati,
Clinton tarafndan Terr Milli Komisyonu'na atanmsa da, ei Leyla
gibi ans yaver gitmemiti. Amerikann srail destekisi rgtleri,
Selam al Marayati'nin Hizbullah' desteklediini ileri srerek, onun
vaazlarndan oluan bir demeti dosyalayp William Jefferson
Clinton'a
yollanmlar,
medya
alaryla
da
kampanyaya
balamlard. William Jefferson Clinton da, 'dnce' ve 'ifade
zgrl' falan demeden, Selam Al Marayati'nin yeliini iptal
etmiti. El elden stndr kuralnn Anglosakson demokrasisinin
temel ilkesi olduunun ayrdna olan slam cemaatleri de knama
bildirileriyle yetinmiler ve olay birka hafta sonra unutup gitmilerdi.
ABD din hrriyetine sahip km, Erbakan onur dl alm,
Leyla Al Marayati, ABD'nin yar-resmi komisyonuna girmenin
gveniyle Trkiye'nin rejimini ve Lozan Antlamasn bile yerden yere
vurmutu. lgintir ki, Trkiye'den resmi, sivil, Atatrk, Kemalist,
milliyeti, laiklik yanda, Cumhuriyet kurucusu, misyon sahibi,
bamszlk vb. herhangi bir ses kmamt.
stelik rejim kartlarna yakn takip uygulayan T.C kurumlar,
ve Trkiye medyas, Merve Kavak'nn, Trkiye seimlerinden iki yl
nce, Amerika'da Hamas destekisi olduu ileri srlen IAP (Filistin
slam Cemaati)'nin 1997 konferansnda yapm olduu konumay
[699]
gndeme bile getirmemilerdi.
698

"Challenges and Opportunities Facing American Mslim Women"

Introduction
and
Moderator:
Dr.
Laila
Al-Marayati,
mwlusa.org/
activities_heiji,ng_state1 html.
699
Seva Ulman, "Turkey cracks down on radical slam" UPI, 10/19/1999.

Dahas ayn yln sonunda; Trkiye Cumhuriyeti'ni kurmu

olmakla gurur duyan CHP'nin genel bakan, ABD'de "Unification
Church (Birletirme Kilisesi)"e bal bir kuruluun "Kutsal Ana-Baba"
gnlerine denk getirilen bir toplantya katlmasnn, Din Hrriyeti
giriiminden habersiz 'dinozor'(!) jakobenlerce eletirilmesinin
zerinden iki ay bile gemeden, nemli bir aklama yapmt.
Nedense, bir gazete dnda, Trkiye'nin medyas ve kelerde
yazp-izenleri bu nemli aklamaya deer vermemilerdi. CHP
Genel Bakan, Zaman gazetesine u ilgin aklamay yapyordu:
"Demokrasi iinde her dnceye yer vardr.
Bu
anlaylar kendilerini ifade ederler, ortaya koyarlar. (..)
Trkiye'de herkes paylaalm
paylamayalm,
uygun
grelim grmeyelim kendi takdiri erevesinde anlayn
ve dncesini ortaya koyabilmelidir. Bu ekilde hukuk devleti
sz konusudur. Demokrasi sz konusudur. Kimsenin bu arada
Fethullah Glen'in ekinmesini gerektiren bir durum olduu
kanaatinde deilim." Fethullah Glen'in Papa II. Jean Paul'a,
T.C Roma Bykelilii refakatinde ziyareti stne yaplan bu
aklama, kim ne derse desin
ve
kim
grmezlikten
gelirse gelsin, ABD'de gelitirilen "Interreligious Dialog"
(Dinleraras Diyalog) ve "project democracy" nin zgn bir
ifadesidir.
Bu sylemleri anlamaktan uzak olduu ve Din Hrriyeti
projesini kavrayamad anlalan CHP el Milletvekili Durmu Fikri
Salar'n meclise Fethullah Glen'in Roma'da Papa'y ziyaretine T.C
yetkililerinin resmi dzeyde yardmc olmu olmalaryla ilgili bir de
soru nergesi vermesi karsnda, CHP Genel Bakan Deniz Baykal,
"Salar'n sz ve eylemleri bir milletvekili olarak kendisini balar,
partiyi balamaz" da demiti. stelik bunlar syleyen Genel Bakan,
[700]
partisinin yeleri ve yneticilerince hi yadrganmamt.
Bu gelimeler, Bamsz Trkiye Cumhuriyeti savunucularnn
artyor ve ezberini datyordu. CHP Genel Bakan'ndan tam krk
gn sonra DSP Genel Bakan, Baykal'n eline geen bayra
kapmakta gecikmemi ve "Atatrk'n aydnlk yolunda" yrdn
belirtip parti grubuna katlan vekillerden alk aldktan sonra, F.
Glen ile gerekletirdii grme zerine yaplan saldrlara kar
"rtica bunun neresinde?!" diye bararak ezberde kalan son
[701]
krntlar da toz etmiti.
Trkiye'de ve dnyada ortaya kan ve kimilerine gzel
grnen bu gelimelerden sonra, Merve Kavak milletvekili olarak
meclise girmesini engelleneceini ve hatta onun ABD vatanda
olarak Birleik Devletler'e ballk yemini etmi olmasna kzlacan
dnebilir miydi?! Hele, seim meydanlarnda otobsn stnden
meydanda toplanan halka doru eilip, sa elini sadan sola
700
701

"Baykal: Glen ekinmesin" Zaman, 19-2-1998, s.10.

Ecevit. rtica bunun neresinde?" Zaman, 30-3-1998, s.11.

savurarak "Dininizin kefili benim, ben!" diye baran Tansu iller'in

bartl afilerini ve DYP'nin barts datmasn grdkten
sonra, meclise doru yryen Merve Safa Kavak, bata Blent
Ecevit olmak zere birok siyasinin gsterdii tepkiye amakta elbet
hakl olacakt. nk bunca deneyime ve Amerikan ilikisine sahip
siyasi liderlerin USA Uluslararas Din Hrriyeti yasasn,
rgtlenmesini bilmemeleri olanakszdr. Onlar ayrntlarn bilmese
bile, T. Dileri'nin Trkiye'yi ok ama ok yakndan ilgilendiren
bylesine nemli gelimeler konusunda devlet yneticilerini
bilgilendirmedikleri gibi bir kanya kaplmak en byk yanlg olur.
Devlet ve siyasi parti ynetimleri AD giriimleri ve yeni rgtlenmesi
konusunda hibir kar kta bulunmamlarsa, elbette Merve
Kavak da onlarn bu gelimeleri uygun grdklerinin dnmekte
hakl olacak ve tersine davranlarla karlatnda da aracaktr.

LEYLA AL MARAYAT'NN D KIRIKLII

ABD'deki 'hrriyet' aknl daha da derinden yaanyordu.
Leyla Al Marayati, Temmuz 1999'da, Birleik Devletler Din Hrriyeti
Brosu'nca hazrlanan Din Hrriyeti lkeler Raporlarn deerlendirip
tavsiye kararlar oluturmak zere kurulan komisyonun yeliine de
atanmt. Leyla Al Marayati bu komisyonun deerlendirme
toplantlarnda ne dediyse dinletememi ve Sudan'a kstlama
uygulanmasna karar verilmiti. stelik Trkiye aleyhinde yazlan
"Din Hrriyeti 1999 Trkiye" raporuna karn Trkiye'ye kar bir
yaptrm karar da alnmamt.
Oysa Leyla Al Marayati 1995'den 1999'a dek Trkiye'de dinsel
bask uygulandn kantlamak zere rpnp durmutu. 1999'da
teki Amerikan Mslman rgtleriyle birlikte, iddialarnn bir kant
olan Merve Kavak olayndan sonra da kampanya balatm ve
hatta Trkiye ynetiminin barbarlkla sulam ve Trkiye rejimini
demokrasi komedisi" olarak ilan etmiti. Mslmanlarn tm
abalarna karn komisyonun sekin din liderleri ve ABD'nin eski
bakanlar lkeler arasnda ayrm yapyordu. Leyla'nn d
krklnn ls yoktu. Demek ki; ne "First Lady" Hillary Clinton'un
cemaatler iin dzenledii kahvalt toplantlar ve ne de Dileri
Bakanl'nda verilen szler bir ie yaramyordu. "yleyse kim kimi
kullanyor?" diye sormak gerekiyor.
Bunu en iyi bilebilecek kiiler Leyla Al Marayati ve de Merve
Kavak olmalyd. Olmalydlar, ama yllarca yaadklar, ve eitim
grdkleri Amerika Birleik Devletleri'nin iyi tanyamamlard
herhalde. Onlarca yl ncesi bir yana, yakn gemite yaanm olan
uluslararas olaylar gsteriyordu ki; ABD'nin hibir senaryosu ksa
sreler iin gelitirilmemitir ve her eyin bir sras, bir n aamas
ve olgunluk dzeyi vardr.
Gelimelere karn Leyla Al Marayati bu ii hala anlamam
grnyordu. Merve (Kavak) Yldrm'n ise devlet byklerinin

kendisini savcya kar koruyup kollayc tavrlarndan yararlanmal

ve sonutan bir ders karmalyd. Ama bu dersleri anlayamam
olmal ki, Amerikan konferanslarnda Trkiye'yi eletirmeyi daha da
hrslanarak srdryor ve susmuyordu!

AMERKA'DA CHAD - TRKYE'DE HAREKAT

"Buna karlk olarak, Atatrk ky
sarm ve o Trk ulemadan krkn
ldrm. Bunu duyduumda utan
[702]
duydum." imam Khomeyni

Trkiye'nin yazanlar, televizyonlarda gsterenleri ve izenleri

be politik kavramla durumu idare ederlerken, ikago
banliylerinden Qaklawn'daki Kur'an kursu yneticisi Filistin kkenli
Muhammed Salih, 6 Temmuz 1998 tarihinde FBI nin beklenmedik
basknyla karlat ve gzaltna alnd. FBI, Muhammed Salih'i
gzaltna almakla yetinmeyip o Kur'an Kursu'nun nakit 1,4 Milyon
[703]
dolarnn yan sra mal varlna da el koydu.
Muhammed Salih, ei Azita ve be ocuuyla birlikte be
yldr ABD'de yaamakta ve QLI (Quranic Literacy Inc.) adl Kuran
kursunun direktrl grevini yrterek dinine hizmet etmekteydi.
Nedense FBI onun bu sessiz ve sakin yaamna ve Din Hrriyeti
ilkelerine aldrmad. Soruturmay derinletiren FBI, bir para-ticaret
zinciriyle karlatn ileri srd. Woodridge Fountain'de ina edilip
300-500 bin dolara alnp satlan villalar, borsa ilemleri, slami yayn
[704 705]
ticareti, gelir ortaklklar vs..
/
FBI, elde edilen paralarn HAMAS (Harakat al Muqawama al
Islamiyya) ve dier cihad rgtlerine aktarld iddialarn raporlarna
geerken, Kuran Kursu'nun evresinde oluturulan ticaret ann
iinde slami Fonlarn bulunduunu saptad. aprak ticarete para
kayna salayan kurulularn arasnda NAIT (North American
[706]
Islamic Trust /Kuzey Amerika slami Fonu) bulunuyordu.
NAIT, ISNA (North America
slami Cemaati) ile ilikiliydi. ISNA,
onur dl takdim etmi ve ABD
bakan aday Al Gore da ISNA

702

Islamic Society /Kuzey Amerika

1998'de Necmettin Erbakan'a bir
bakan yardmcs, yeni dnem
kongresine bir kutlama mesaj

www.soundvision.com/forums/Fonim6/HTMU000059.html
Washington Report On Middle East Affairs, July/August 1998, s.18
704
Terror-Funding Probe Touches Suburban Group, Dateline:Chicago, Sept.
08, 1998.
705
Washington Post, October 31, 1998, s.AOL
706
"The FBI is investing an Oak Lawn Organization Suspected of Investing In
Real Estate toLaunder Money For HAMAS" Tribune, Sept. 8, 1998, Section:
News.
703

[707]

yollamt.
Bu konulara birazck ilgi duyanlar greceklerdi ki,
cemaatlerin, cemiyetlerin, irketlerin, yayn kurulularnn birbirleriyle
dorudan yasal ilikileri bulunmaktadr. Ancak kurulularn
ynetimlerinde ortak isimlerin bulunduu grlecektir. Bu yntem
Trkiye'de
nasl
uygulanyorsa,
Amerika'da
da
aynen
uygulanmaktadr. Kurulularn birisinin ba yasal kurumlarla derde
girdiinde, ilintili kurulu, sz konusu kiilerin yasal olarak istedii
kuruluta ynetici olma hakk ve hrriyeti bulunduunu
belirteceklerdir. Bylece, yaynevi, cemaat ya da siyasal partinin
soruturulan kurulua ilikin bir sorumluluu da olmayacaktr.
NAIT adl irketle ilintili ISNA'nn Islamic Horizons (slami
[708]
Ufuklar) adn tayan bir yayn organ var.
Bu yaynn ynetim
kurulu bakan Seyit Muhammed Seyid, Kemir kkenli, olduka
yetenekli bir adamdr ve iki koltuunun altna birden fazla karpuz
sdrabilmektedir. ISNA Genel Sekreterlii, AMC (Amerikan
Mslman Konseyi), CAIR (Amerikan Mslman slami likiler
Konseyi), NAIT (Kuzey Amerikan slami Fonu) ynetim kurulu yelii
gibi nemli grevleri stlenmi olan S. M. Seyid ayn zamanda
QLI'nin kurucularndandr.
QLI'nin yneticisi Muhammed Salih'in HAMAS Askeri
kanadnda yer ald ve sivillere ynelik saldrlara katld terr
eylemleri nedeniyle srail'de hapis yatt ileri srlyordu. Ancak
Amerika'daki, MSA (Mslim Students Association/Mslman
renciler Birlii), IAP (Islamic Association for Palestine) gibi,
HAMAS sempatizan rgtler, bu bilgilerin yanl olduunu ve
Salih'in ifadelerinin ikence altnda alndn belirtmekteydiler.
Gvenlik kaynaklarna gre Salih'i ABD'ye HAMAS politik bro
eflerinden Abu Marzuk yerletirmi. Oaklawn'daki Kuran Kursu'na
bal, yeil dolarl emlak alm satm- HAMAS- slami Fon zinciriyle
ilgili soruturma sryordu, ama her tipik soruturmada olduu gibi
bir sre sonra, ABD medyasnda bu konuya rastlanmaz oldu.
Bu ilikiler iinde yer alan AMC (Amerikan Mslman
Konseyi)'yi
de
anmsanacaktr.
AMC,
Trkiye'ye
yaptrm
uygulanmasn isteyen rgtlerden biriydi ve Recai Kutan'n ABD
gezisinde konuma toplantlarn ayarlamt. AMC, ABD kongresince
de iyi tannan bir rgttr. Her yl ramazan aynda Kongre binasnda
gerekletirilen "Resepsiyon" AMC tarafndan dzenlenir. Amerikan
Birinci Bayan Hillary Rodham Clinton, Amerika'da yerleik
Mslman rgt temsilcilerini kahvaltda toplar. AMC de bu
kahvaltlarda yerini alr.
707

Sakkal. com/ISNA98_Program. html

slamic Horizon dergisinin Merve Kavak'y desteklemek zere para yardm
kampanyas balattn Emin laan Hrriyet'te yazmt. Ayn gnlerde FP
Milletvekilleri de bir kampanya balatmlard. Merve Kavak, Hidiv Kas-r'nda
dn yapp evlendikten sonra bu kampanyalarn sonucuyla ilgili bir bilgiye
rastlanmad.
708

Akev ile iyi iliki demek, ABD tarafndan iyi ynlendirilmek

demektir. Merkezi bir ynlendirmenin salanmas, ABD'ye muhalif
olabileceklerin
marjinalletirilmesine
de
yardmc
olacaktr.
Merkezilemek ve ABD'deki Mslman topluluklarn bakalarnn
eline
gemesini
nlemek
isteyen
ounluunu
Araplarn,
Kemirlilerin, Filistinlilerin ve Amerikan Mslmanlnn ilk
rgtnn uzants yan yana gelerek, yeni bir st rgtlenmeye
gittiler. ISNA, 1CNA, Jamaat of imam Jamil Al-Amin ve The Misnistry
of imama Wallace Deen Mohammed rgtleri, 19 Aralk 1998'de,
[709]
ISCNA (Islamic Shura Council Of North America)'y kurdular.
Bu arada belirtmek gerekir ki, ABD'yi 'vatan' olarak seen ve
"demokrasi" ve "hrriyet" inanc gelien Ortadou, Gney Asya ve
Afrika kkenli Mslmanlar, kendi anlaylarna gre yaptklar her
para yardm giriiminin gerektiinde terrizmi desteklemek olarak
deerlendirilmesi ve srail'in iddet politikalarn, dinsel banazl
ne kan uygulamalarna siyasal ve parasal destek veren kurum ve
kurululara gsterilen kolaylklar karsnda akna dnmektedirler.
Ne ki, onlarn bu aknln birka sradan bildiriyle dile
getiren st rgtleri, bir sre sonra sert eletirilerini yine Trkiye'ye
ve
bamsz
davranma
eilimi
gsteren
z
lkelerine
yneltmektedirler. Bylece 'Dou Akdeniz' egemenlik stratejisi reten
gvenlikilerin izgisine uygun olarak, Mslmanlarn derdi,
"barts" ne indirgenmektedir. "Project democracy"nin rd
ilikiler anda baka trlsn de beklemek bouna olur.
likiler anda grlen Mslmanlarn sekin rgt ISNA'nn
st kurulu yani bir uras bulunmaktadr. ura yelerinin bir blm
iki ylda bir yenilenir. ISNA'nn 28 Austos-1 Eyll 1997 tarihleri
arasnda ikago'da yaplan yllk kongresinde ura yeliine, Trkiye
medyasnn ve hkmetinin, ancak 1999 seimlerinden sonra ilgi
[710]
gsterecei Yusuf Ziya Kavak seilmiti.

EYH YUSUF ZYA KAVAKI: "DAVAYA SADIK

KALDIM"
QLI ve NAIT adl kurulularn oluturduu para kanallarnn
hangi ince planlarla kurulduu aratrla dursun, biz sekiz yl
ncesine dnelim ve Yusuf Ziya Kavak'nn Teksas eyalet devletinin
Richardson kentinde kaleme ald satrlara bir bakalm ve Dnya
slam Hareketi'nin Amerika'y merkez semesinin gerekelerini
anlamaya alalm:
"Amerika Birleik Devletleri demek istiyorum. Niin Amerika
m? Sper devlet olduu iin. Kararlaryla ve hareketleriyle
709

moonsighting.com/shuraRMZ.html, 20-11-1998.
ISNA'nn 1997 kongresine ayrca MUSAD yneticisi Serdar Can; nsani
Yardm rgt yneticisi emsettin Trkan da katlmlard.

710

btn dnyaya tesir ettii iin. Tarihin akna tesir edebildii

iin. Damgasn her yere vurabildii iin. Amerika demek
aheser yollar demek. Muazzam aratrma demek, teknik
demek, haberleme demek, feza aratrmalar demek ve
stnl demek, silah uak demek."
Trkiye uyuya dursun, "Amerika'da Bir Trk Alimi Prof. Dr.
Yusuf
Ziya
Kavak,"
Ortadou'da
ve
Libya'da
irket
danmanlklarnn ardndan, 1988 ylnda yerletii Amerika'da iin
[711]
srrn zmtr.
zmekle kalmam yenidnya dzeninin ilk
klarn 11 yl nce yakalam:
"Kapitalist Toplum:Amerika demek her ey paraya gre
demek, her eyi ona gre ayarla demek. nsanlar paragzl
ile bakar, para ile deerlendirir ve para iin gider, para iin
yrr, para iin durur. Para para para."
Kemirli, Pakistanl, Filistinli, Msrl, Tanzanyal, Sudanl
slam liderlerinin Amerika'ya yerlemelerinin, oralarda nce "Islamic
Center"lar sonra vakflar, irketler, fonlar kurmalarnn ve
Hristiyanlk leminin en byk devletinin topraklarnda cihad
eylemelerinin nedeni, Yusuf Ziya Kavak'nn aklam olduu gibi,
ABD'nin bir sper devlet olarak kabul edilmesinin yannda "para para
para" da olabilir.
Yusuf Ziya Kavak'nn gerek bir dava insan olduu
yazdklarndan anlalyor. Amerika'dan yazd ve internette
yaynlad "Amerika'da Bir Trk Alimi - Grdm Amerika ve
Duygularm" adl kitabnn i kapanda, Trkiye'de brakt
yaknlarna, hocalarna, ortana seslenerek "Davaya sadk kaldm/
Ruhlar ad olsun" diyerek bunu aka belirtmekteydi. Ruhlar
adedilen, Sleymanclarn lider kadrosundan Serik Mfts Mehmet
Topalolu, Eminn Mfts ve Sleyman Tunahan'n ilk
mridlerinden Baki Haki Yener, stanbul'da imam hatip okulu
retmeni Ahmet Topalolu 12 Eyll darbesinden sonra 1981 ylnda
Kenan Evren'in imzalad kararnameyle Rabtat l Muslimin'den
maa balanan ve yurtdna gnderilen kiiler olmas, yurtd

711

Yusuf Ziya Kavak, Texas Devleti'nde, Dallas Central Mosque ve slamic

Association of North Texas (IANT)'n direktrln yrtmektedir. slamic
Horizons, July/August 1999. Y.Z. Kavak, 1949-54 arasnda Hasrclar Kur'an
Kursu'nu bitirdi, 1955'de vaiz oldu, 1957'de mftlk snavn geti, 1960'da Vefa
Ortaokulu'nu bitirdi. Bir yl sonra mam Hatip Okulu'nu bitirdi. 1965'de st.
Hukuk'u bitirdi. 1967'de I.O. slam Enstits'den doktora ald, 1969'da Yrd.
doent, 1973'de doent oldu, 1981'de Erzurum Atatrk niversitesi'nin lahiyat
Fakltesi'nde profesr oldu. 1983-85, zdemir in. ile Suudi idaresi arasnda
uzlatrc danman, Libya Al Fetih Universitesi'nde r. yesi, Libya'da ECE
naat irketinde Hukuk danman, 1985-88'de slami Kalknma Bankas
danman, 1988'de slamic Association of North Texas (Richardson-Dallas)
Kuran Kursu kurucusu ve yneticisi oldu. "Resume of Yusuf Ziya Kavakci"
iant.mynet.net/imam.htm

ilerinin ne denli derin sonulara yol atn gstermektedir.

[712 713]

T.C devletini ynetenler ve olaylar dar bir laiklik slogan

ufkundan grenler oyunun arkasn gstermemekte direnirlerken
Yusuf Ziya Kavak Texas maml'ndan bir st basamaa atlad. O
artk IANT'in merkezindeki grevini "eyh Yusuf Ziya Kavak" olarak
[714]
srdrmektedir.
ISNA gibi gl bir rgtn Merve Kavak'y desteklemesi,
ona yardm iin para toplama kampanyas amas, salt Yusuf Ziya
Kavak'nn saygnlyla aklanamaz kukusuz. Tpk teki
Amerikan yanamas rgtlerin yapt gibi, ISNA da bir elini ABD
ynetimine vermekle birlikte, ideolojik kavgay da unutmamaktadr.
Hele Trkiye onlar iin mutlaka ama mutlaka yklmas gereken bir
rejime sahiptir. Neden mi? Fazla aklamaya gerek yok. ISNA'nn
propaganda yaynlar yeterince aklaycdr, okuyalm:
"..imam Homeyni Trkiye'den bir olay aktard: 'Ben
Trkiye'de srgndeyken, Trk kylerinden birine- adn
anmsayamyorum- gittim ve o kyn insanlar bana anlattlar
ki, Atatrk slamiyet d harekete baladnda, Trk ulema
kyde toplanm ve onun uygulamalarna kar kmak zere
almaya balamlar. Buna karlk olarak, Atatrk ky
sarm ve o Trk ulemadan krkn ldrm. Bunu
duyduumda utan duydum. Kendi kendime dndm:
bunlar snni ulemayd, fakat dinimiz slam tehlikeye
[715]
dtklerinde hayatlarn feda ettiler."
ISNA'nn sayfalar yalnzca Khomeyni'ye ak olamazd. Bu
sayfalarda "Gururlu Sister'a eref balyla ve "Teekkrler sana
'sister Merve' yaktn mum iin" diyerek sren, Trkiye'yi
ynetenlerin ne "zalimliini," ne "yamacln," ne "le yiyiciliini"
brakan uzun bir iir yaynlanr. iirin altndaki "Bekir L. YldrmWashington, DC" satrndaki ad, Trkiye ok ksa sre sonra bir
nikah nedeniyle duyacaktr. Bu ikisi ayn kii midir bilinmez, ama
[716 717]
yazlanlar da ilgintir...
/
Trkiye, Yusuf Ziya Kavak'nn ura yesi olarak grev
yapt ISNA'y Merve Kavak ile tanr gibi olmutu. Trkiye'deki
Amerikanclar bile rgt hakknda ileri geri konumaya balamt.
Ne ki, ayn stanbul medyas 2001 ylnda yaplan bakanlk
trenlerinde ve 11 Eyll ikiz kule saldrs sonrasnda yaplan
712

Prof. Dr. Y. Ziya Kavak, "Amerika'da Bir Trk Alimi- Grdm Amerika ve
Duygularm," ubat 12, 1991. www.iant.mynet.net /imam/gordug
713
Uur Mumcu, Rabta, s.106, 114, 274.
714
soundvision.com/forums/Forum6/HTML/000059.html
715
soundvision.com/forums/Forum6/HTML/000059.html
716
Bekir Ltf Yldrm, "Kudos to the proud sister" soundvision.com/
news/hijab/poem.shtml 01.11.1999.
717
Deniz Som, Vaziyet: "Dktr Damat" Cumhuriyet, 4 Kasm 1999.

gsterilerde, George W. Bush Jr.'un yannda ISNA bakan

Muzammil Sddki'yi grnce yazdklarn hemen unuttular ve
ekranlarda onu vc yayma getiler.
ISNA'nn finans kurumlarnn danmanlnda ok ilikili bir
kii var ki, o Bush'u da Mslman da ayn an iinde birbirine
balayveriyordu. Dahas bu kii, ABD Cumhuriyeti partinin seim
kampanyasn balatma toplantsnda krsye gelip, Amerikallarn
deyimiyle "Mslman duas" ediyordu. rdn kkenli Talath Othman
(Talat Osman), Harken Energy'de ynetim kurulu yelii yapt.
George W. Bush Jr. da, Iraka silahl mdahaleden bir yl ncesinden
balayarak, 1993 ylna dek, hem Harken Energy'de ortak, hem de
[718]
ynetim kurulu yesiydi.
Merkez adresi vergi cennetlerinden
Cayman Adalar"nda gsterilen Harken Bahrain Energy Co.
[719]
krfezde petrol aramak zere kurulmutu.
Bu karmak ilikiler anlayla karlansa bile, ABD
ynetiminin Ortadou'da slam Devrimi peinde koan rgtlere,
cephelere, cihatlara kucan ve topraklarn amas nasl
karlanmal? Bir yanda Hizbullah, HAMAS, IAP, ISNA, QLI, NAIT,
AMC, CAIR ile Woodridge Fountain villalar, te yanda da ABD'nin
Hrriyet Demokrasi nsan Haklar koruyuculuunun yanna Din
Hrriyeti babaln eklemesi!..

AKTF MCADELE
Bu iler karsnda aknla urayanlar, Milli Gr
tarafndan Almanya'da dzenlenen konferanslarn nl konumacs,
"Ihvan'dan" aslen Msrl, Katar ikametli eyh Yusuf El Karadavi'nin
u szlerine kulak verselerdi, olaylar anlamakta bu denli zorluk
ekmezlerdi:
"Bir kii aktif olarak silahl mcadeleye katlamyorsa, erkek
ya da kadn,
o (kii)
mcahidlere parasal destek
718

G.W. Bush Jr. 2001'de bakanlk koltuuna oturdu. 2002'de ABD'de skandal
ortaya dkld. Harken irketinin yanl bilgilendirmeyle toplumu kandrd ve
haksz kazan elde ettii ortaya kt. (Harken Energy Corporation Internal
Documents, Public Integrity e-mail, 19-07-2002) Ayn gnlerde Trkiye'de de
elektrik santral kurup ileten ENRON firmasnn da yolsuzluklar
soruturulmaktayd. ENRON, Bush'un vakfna nemli lde para yardmnda
bulunmutu.(Rights on the Money: The George W. Bush Profile- Webposted
July 15, 2002,public-i.org/dtaweb/report.asp?Report ID= 431&L1=10&L2=
10&L3=0&L4 =0& L5=0). Georgeherbert W. Bush Jr, babasnn seim
kampanyas almalar iinde yer alrken, arada birurad Harken
irketlerinden 80.000 (daha sonra 120.000) dolar cret, 500.000 dolar
hissealmaktayd. Baba Bush seilince hisselerin miktar da artrlmt. (John
Dunbar, "A BriefHistory of Bush" e-mail public-i ve public-i.org 23.10.2002)
Skandallar birbiri ardna patlaynca, G.W.Bush Jr., Irak'a tehdit-lerini artrd.
719
Timothy J. Burger, "Bush co. went offshore:Harken Energy set up Caymans
subsidiary in '89" www.nydailynews.com/news/story/7239p-6742c.html

salamaldr
ki;
[720]
savaabilsinler."

mcahidler,

Mslmanlar

adna

Anlama zorluu ekenler o denli haksz saylmazlar.

Trkiye'de 'slam limi' olarak gezinenler onlar yllarca cihad
konusunda yeterli bilgiyle donatmamlardr. Cihad silahl sava
olarak gren ounluun yannda, ufku geni limler de yepyeni
tanmlaryla yanl bilgilendirmeye yol am olmadlar m? ABD ile
"entegrasyonu/btnlemeyi" savunan ve ABD nsan Haklar
raporlarnda, bask altnda tutulduu yazlan "Islamic Leader"
hicretten nce u aklamay yapmt:
"Bilakis, Cennete gitmek zere slam'a dahil olan
topluluklarn karsna, engel ve mania olarak kan kfr
ynnn bana darbeyi vurma, nn alma, darbeyi vurup
onu sarsnca, hemen onu terih (ameliyat) masasna yatrma,
kalbine ve kafasna iman enjekte etme; sopay sadece onun
iine iman sokabilmek iin tepesine vurup bayltma... Budur
[721]
slamn uuru."

720
721

Palestine Times, Sept. 1999.

Fethullah Glen, Hitap iekleri, s.95

DN - TRBAN - MAM HATP ABD'DEN

SORULUR
"Dinsel
zgrlk
taahhdmz
Amerikan ideallerinin ifade edilmesinin de
stndedir ve dnyadaki gcmzn
temel kaynadr." Madeleine Korbel
Albrigth, ABD Dileri Bakan

ABD Ankara Bykeliliinin mam Hatip Okullar, Kuran

Kurslar ve trban nedeniyle eitli uygulamalarla karlaan kiilerle
ilgili bilgi derledii Cumhuriyet gazetesinde haber olabilmiti. Bu
durum olduka sevindiriciydi, nk ABD'nin Trkiye hakknda "Din
Hrriyeti" ad altnda denetim raporlar hazrlamasna ilikin bilgi, her
nedense, uzun yllar boyunca Trkiye medyasnn ilgisini ekmemiti.
Din hrriyetinin de koruyucu babas olduuna kendisi karar verip,
dnyaya ilan etmi bulunan Amerikan devletinin, belirli lkeler
hakknda "Din Hrriyeti" raporu hazrlanmasna esas olacak
istihbarat toplamak zere d lkeler misyonlarn yasayla
grevlendirmesinin stnden de iki yl gemiti.
Misyonlar bu bilgileri herhalde sokaktan toplamayacaklard.
nsan Haklarnn ihlal edilmesinden ve din hrriyetlerinin
kstlanmasndan yaknanlardan egemenlik snrlar iinde yaamakta
olduklar devletin tutumunu kime rapor etmeleri beklenebilirdi ki?!.
Dnya giderek toparlaklamt ve artk bu iletiim anda "ajanlk"
gibi nitelemelerle kimsenin dnce zgrlne dokunulamazd.
Amerikan devleti, din konularna yllardr hazrlamakta olduu
kendisine zg resmi nsan Haklar raporlarnda yle bir deinip
geiyordu. Ancak "Uluslararas Din Hrriyeti"nin koruyuculuunu
yasalatrd 1998 ylndan sonra kapal raporlarn yerini lkeler
"Din Hrriyeti" raporlar ald. Amerikan Dileri bakanlna bal
Uluslararas Din Hrriyeti Brosu kuruldu ve bana Protestan
kiliselerinin nemli simas, World Vision (WV) adl byk yardm
kuruluunun bakanln uzun yllardr srdrmekte olan Robert
[722]
Seiple getirilmiti.
722

World Vision, 48 lkede bro kurmutu. zellikle Amerika ktasnn gney

parasndaki lkelerde Protestanlk yumuaklyla rgtlenmi ve kiliselerin
ABD ile balantsn kurmutu Robert Seiple ise Vietnamda pilot olarak grev
yapm ve ok sayda madalyaya sahip olduktan sonra yzbalktan emekli
olmutur. Hartfort semineri adl ilahiyat fakltesinin uzun yllar y-neticiliini
yapan ve yabanc lkelere ynelik ilerde deneyim sahibi olan Robert Seiple,
Bakan W.J. Clinton tarafndan Bykeli unvanyla bronun bana getirildi.

Kore asll Harold Hongju Koh da, Demokrasi, nsan Haklar,

Din Hrriyeti blmlerinden sorumlu Dileri bakan yardmcl
grevine atand. Eitliin, hrriyetin savunucusu ve rk ayrmclnn
dman Amerika devletinin yabanc lkelere ynelik ilerde Avrupa
kkenli yurttalar yerine Koreli Koh'u grevlendirmesi gzel bir
dnceydi. rlandal olmakla vnen Bakann yanna Koh yakrd
dorusu.

HAROLD HONGJU KOH'UN TEFT

i sk tutan ve zellikle dost ve mttefik Trkiye'ye byk
nem veren Harold Hongju Koh,, Marmara depreminin hemen
ncesinde soluu Gneydou Anadolu'da ald ve "Krt milliyetisi"
olarak niteledii partiyle grt, evlerde basna kapal grmelerde
[723]
bulundu.
Koh'un Leyla Zana ile hapishanede grme istei
medyada yankland, tepki grd. Ancak Hongju Koh'un din hrriyeti
ve barts zerine syledikleri kimsenin ilgisini ekmedi. Hatta
Koh'un grevleri arasnda din hrriyeti ilerinin bulunduu da pek
belli edilmedi.
Bu arada, Amerikan devleti, Merve Kavak'ya sahip kar gibi
de yapmyordu. Ne byk hakszlkt bu! Bir yandan Dileri Bakan
M. Korbel Albrigth slam cemaatleriyle Merve Kavak hakknda
toplantlar yapacak ve te yandan Madeliene Korbel'in yardmcs
Harold Hongju Koh, Ankara'ya dek gelmiken Merve Kavak ile
grme kibarln gstermeyecekti. Trkiye Cumhuriyeti Devleti
yneticileri de Koh'un din hrriyetiyle ilgili konumalarn
duymazlktan gelecekler ve egemenlik alanna girmi bir yabanc
devlet grevlisinin tutumunun bir yanma dikkat ekerlerken te
yann grmezden geleceklerdi.
Koh'un gidiini deprem felaketi izledi. Din hlar, aabeyleri
ve politik rgtleri depremin nedenini ordunun tutumuna baladlar.
Byk mttefik ve dostun tutumundan habersiz olmalar mmkn
grnmeyen, bir ayaklar Almanya'da ve ngiltere'de teki ayaklar
Amerika'da bulunan bu unvan sahipleri, din hrriyeti giriimlerine ve
bir gecede devleti eletiren bildirinin altna sacs-solcusu, laiklik
savunucusu- din siyasetisi velhasl asla yan yana gelmeleri
dnlemeyen 200 ksur rgtn imza atmalarna m
gvenmilerdi? Belki!..
Trkiye Cumhuriyeti Devleti'nin tarihinde grlmemi bir
uygulamayla 30 Austos Byk Zafer kutlamalar iptal edildi. Ama,
Yunanistan, 9 Eyll' her zamanki gibi, Anadolu'nun igal gn
olarak anmaktan geri kalmad. Daha da ilginci, Trkiye iin
bamszlk admlarnn en nemlisinin atld gn, yani 9 Eyll gn
723

"Blgede demokrasi nemli, ABD Dileri Bakan Yardmcs Koh,

VVashington'un blgesel karlarnn, Trkiye'deki insan haklar sorununu
gzden kamasna yol amayacan syledi" Milliyet, 3 Austos 1999.

daha baka eyler de yaand.

"9 Eyll 1999" da Trkiye'nin ad dnya tarihine bir baka trl
yazdrld. ''Uluslararas Din Hrriyeti 1999 Trkiye Raporu"
Amerikan devletinin Dileri Bakanl tarafndan akland. nanlr
gibi gelmeyecek, ama ne Trkiye medyas ve ne de Trkiye
Cumhuriyeti Devleti yetkilileri bu ilk rapor konusunda halk
bilgilendirmediler. ok deil, iki ay sonra Bakan Clinton'un kznn
Kur'an okuduu iddialaryla bile ilgilenecek olan Trkiye, lke
aleyhinde yazlm olan bu rapora bo verdi ve Helensever
gsterilere balad.
ok deil, depremden alt ay nce, Trkiye'yi ak seik
szlerle dman olarak ilan edip Abdullah calan'a destek
kampanyas balatm olan mziki Mikis Theodorakis, DSK-Trki
ve dostu Z. Livaneliolu tarafndan bar konseri iin stanbul'a
arld ama, Trkiye'yi derinden etkileyecek ABD raporuyla ilgili tek
szck kmad azlardan.
Deprem gerekesiyle orduya ar eletiriler yneltenler,
deprem blgesinde ordu hakknda anketler dzenleyen yabanclara
da aldr etmiyordu. Buna karlk Z. Livaneliolu ve dierleri
yabanclarla masaya oturup "70 yldr kanayan yara kapatlsn"
[724]
Yetmi yl geriye gidince 1930 ylna
kampanyas balatyorlard.
dnm olunuyor.

HIRSTYAN TARKAT KOLLAYICILII

Oysa Din Hrriyeti raporu yakn gelecein bir habercisi
gibiydi. Ermeni Ortodoks Hristiyanlar, Museviler, Rum Ortodokslar,
Sryani Ortodokslar, Kaldeanlar ve Nasturilerin Trkiye'deki
varlklarn bir kez daha saptayan rapor, Dou Ortodoks Kiliseleri
'Ekmenik' Patriklii'nin Heybeliada'daki manastrnn almas
konusunu vurguluyor; devletin birok zel dini kurumlar
milliletirdiine
deinip
Hristiyanlatrma
giriimlerinin
cezalandrlmasndan yaknyordu. Burada 1996 ve 1998 uluslararas
toplantlarnda Amerikan delegesi Leyla Al Marayati'nin szlerini
anmsamak yerinde olur.
Hristiyanlk lemine ksaca deinen raporun ana temasn
"slam" ileri oluturuyordu. Rapora gre; 1998 ylnda 'slamclara'
kar kampanya geniletilmi ve bu kampanya "muhafazakr ana
muhalefet partisi" gibi yepyeni bir nitelemeyle dinine bal Mslman
iadamlarn da iine alm; ayrca Milli Gvenlik Konseyi -kurulu
denmek isteniyor olmal. nk "Konsey" 12 Eyll ynetimini adydhkmetten "radikal slam" tehdidine ynelik nlemlerin acilen
alnmasn da istemiti.
724

Theodorakis and the Kurdish Drama (1) Theodorakiss official statement

members.aol.com/gwagne/400/mikihome/pkk-e.htm

Rapor, Trkiye'de din hrriyetinin taraflarn ve kahramanlarn

da aklyor ve "slamc politik liderlerin" hapisle cezalandrldklarna
ve siyaset yapmalarnn yasaklanmasna deindikten sonra rnek
olarak "stanbul'un nl belediye bakan R. T. Erdoan'n hapse
girdiini" diyerek sanki gelecei bildiriyordu. .
Amerikan raporlar ayrtrmaya hizmet edecek, yeni kimlikler
oluturacak her giriimi desteklemekten geri kalmyordu. Amerika
vefal bir dosttu. Sahip km olduu kiileri yar yolda brakacaa
benzemiyordu. Trkiye'nin medyas, bu vefal dostun tefti
raporlarndan sz etmese de Amerikan devleti, kendisi dndaki
devletlerin egemenlik haklarnn snrlandrlmas gerektiinden emin
grnyor ve Trkiye'de ayrmsz her inanca, "kimlikler" ad altnda
etnik ayrlklar anmsatlm insanlara sahip kyordu.
Byk devletin raporu elbette ii salt (Kemalist) devletin
baskcln belirtip, laiklik-slamclk ikileminde ele alamazd. Daha
alt ayrlklara inip Amerika'nn herkese sahip kacann mjdesini
vermeliydi. Amerikal grevliler sk sk Alevi vakf ve derneklerine
konuk olmaktadr. ABD Dileri Bakanl'nn resmi devlet raporuyla,
[725]
Alevilere de sahip klmaktadr.
Alevilerin diyanet ilerince bir dinsel topluluk olarak
grlmediini ileri sren rapor, ok nemli bir konunun da stne
basyor ve Snni din adamlarna maa balanrken Alevi din
liderlerine maa verilmediini belirtiyordu. imdi Trkiye'de yakn
dnemde balatlan "Alevilik bir dindir" kampanyasn ve Avrupa
Birlii rgtlerinin, Orient ve ISIM gibi akademik kurulularn,
'stiftung'larn Almanya'da Alevi ss kurmalarn anmsamann
zamandr.
ok daha geni bir aratrmay gerektiren bu konuyla ilgili
olarak, imdilik ksa anmsatmalar yapmakla yetineceiz. Trkiye
Cumhuriyeti devletinin kurulu ilkelerinden laikliin savunulmasyla,
toplumsal birliin bu esasa dayandrlmas asl ama edinilirken,
1990 ylnda Alevilik kimliinin tannmasna ilikin hzl bir sre
balyordu. Hamburg'da 1989 ylnda hazrlanan bildirinin
hazrlanmasyla balayan sre Mays 1990'da Trkiye'de
yaynlanan "Alevilik Bildirgesi" ile yeni bir aamaya ykselmiti. Her
ne denli baskdan ve ayrmclktan sz edilirse edilsin, bunun nne
gemenin tek yolunun cemaatlemek deil, laiklik ilkesinde birlemek
olduu gerei ksa srede unutulup, "identity/kimlik" oluturma
[726 727]
/
akntsna su tanyordu.
725

Ltf Kaleli, Alevilik kimlii ve Alevi rgtlenmesi, s. 174.

Hamburg'dan Rza Zelyut'un grevlendirimesiyle hazrlanan bildiri, HD
stanbul ubesi Bakan Emil Galip Sandalc, Aziz Nesin, Yaar Kemal, lhan
Seluk, Berker Yaman, Kvan Ertop, Rza Zelyut, Attila zkrml, lhami Soysal,
Tark Akan, etin Yetkin, Zlf Livaneli, Ataol Behramolu, Seyfet-tin Turhan,
Sleyman Yaz, Muharrem Naci Orhan, Nejat Birdoan ve Ce-mal zbey'in
imzalarn tamaktayd. Cumhuriyet, 15 Mays 1990 ve Rza Zelyut,

726

Bunlardan daha nemli olmak zere, Alevi korumaclna

soyunan ABD'nin Alevilik olayn ok iyi bildiini de anmsamalyz.
1980 ncesinde, Trkiye kanl bir i atmaya bulanmt. atma
birok lkede olduu gibi 'komnizmi engelleme' rtsyle
kurgulanyordu ama, bu kurguya mezhepsel kimlik oluturacak kan
dkmeler de ekleniyordu. Mara'tan balayp, Sivas, Yozgat,
Amasya, orum illerinde dinsel atma kkrtmalar sonucunda "sol
-sa" atmas, "Alevi -Snni atmas" grnts ama daha ok
"komnizme kar mcadele" kampanyas grntsnde katliama
dntrlmt. 12 Eyll 1980'de ynetimi darbeyle ele geirenler,
olaylarn belirli bir dzeye ulamas iin katliam giriimlerine kar,
zamann babakan Demirel'in mdahale talimatlarnn zamann
Genel Kurmay Bakan tarafndan savsakland, yerine getirilmedii
ynnde grler ileri srld. Sleyman Demirel bu konuyu birok
kez dile getirdiyse de askeri cuntaclar herhangi bir aklamada
bulunmadlar.
Ne ilgin idi ki, bu illerde katliamlar, atmalar balamadan
nce bir yabanc dolap durmutu. Bu yabanc, illerde komnizmle
mcadele edecei ngrlm rgtleri ziyaret ediyor, sa kanat
partilerin ynetimleriyle, CHP'li belediye reisleriyle gryordu. Baz
saduyulu devlet yneticileri durumu iilerine bildirip yabancy
izleme altna almaya alyor, onun amacn aa karmaya aba
gsteriyorlard. Ne ki, bu ileri ciddiye alarak, atmalar nlemek,
gvenlii salamak isteyen ve yabancy izleten vali grevinden
alnyordu. Bu ilgin yabanc, ABD Bykelilii'nde grevli
[728 729 730]
memurlardan 2. Ktip Alexandre Peck idi.
/ /
Mezhep atmas yaratarak etnik kimlik oluturma, ynetimi
iddete ynlendirerek kar cephe olumasna yol aarak kimlii
pekitirmek bilinen bir yntemdir. Uzun soluklu almalar sonunda
amacna ulam ve A.B Trkiye'de Alevi aznla da zel haklar
zkaynaklarna gre Alevilik, s.295-301.

727
728

Soner Yaln / Doan Yurdakul, Bay Pipo, s. 320-1

Alexander Peck ile gren Amasya Belediye Bakan (CHP'li) grmeyi
soran gazetecilere "Devlet srrdr syleyemem," der. Peck, Kbrs'da CIA
grevlisiydi.
730
Dnemin bykelisi Ronald lan Spiers, 1950-55 arasnda Dileri Bakanl
analizcisi, 1955-1957 Dileri Uluslararas rgt iileri bakan, 1957-61
Dileri Bakan zel yardmclk brosunda silahszlanma ilerinden sorumlu
memur, 1961-62 Siyasi ler blmnde silahlanma denetimi ve
silahszlanmadan sorumlu direktr, 162-66 NATO Avrupa llikileri yardmc
direktr, 1966-69 Londra'da siyasi iler danman, 1969-1973 Dileri'nde
Siyasl-Askeri iler direktr, 1973-74 Bahamalar'da Bykeli, 1974-75 Londra
Londra Misyonu Yardmc ef, 1977-1980 Ankara'da Bykeli, 1980-81
Dileri stihbarat ve Aratrma irektr,1981-1983 Pakistan Bykeli, 1983
Dileri Mstear. Spiers, her denyimli devlet adam gibi, CFR yesidir reaaan.
utexas ed/ resource/speeches/1981/73181a.htm: politicalgravevard. com
/chrono/bom-1925.html
729

verilmesini aka istemitir.

1990'l yllarda Almanya'da oluturulan "Alevi Rnesans"nn
ve
medeniyetler
aras
atma
kuramnn
temeli
olan
"multiculturalism" senaryosu iinde yeni ve kullanlabilir kimlikler
oluturma yntemi, daha geni bir aratrmann konusudur. Bu
senaryo iinde, 'Din Hrriyeti' korumaclnn ne denli elverili bir
ara olduunu ac olaylarla reneceiz. imdi yeniden "din
hrriyeti" raporuna dnebiliriz.

TARKATIN HAKKI TARKATA

Trkiye'den saklanan ve din hrriyetinin kstlandndan,
basklardan sz eden ABD Dileri raporunun bir de hedef kurumu
bulunmalyd.
Rapor, tarikatlarn 1920'lerde yasaklandn, ancak yakn
zamana dek hogryle karlandklarndan sz ettikten ve
sorumluyu incelikle belirttikten sonra "yar sivil yar askeri" dedii
"Milli Gvenlik Konseyi"nin 1997 kararlaryla -28 ubat demiyortarikatlarn kesinlikle yasaklandn aklamaktan geri durmuyordu.
Dostlarna bal kalan Byk Devlet, hkmetin hakkn da teslim
ediyor ve "Milli Gvenlik Konseyi gibi resmi kurulularn
aklamalarna karn, nde gelen siyaset ve toplum liderlerinin
tarikatlara bal kaldklarn" aklyordu.
"28 ubat kararlan" yerine "1997 yasas" demeyi yeleyen
rapor, imam hatip okullarnn 1950'den beri var olduunu belirterek,
bu tr din eitiminin ne denli tarihsel olduunu anlatm olduktan
sonra, bu okullara renci almnn durdurulduunu belgelemi
oluyor ve 8 yllk - bu nitelemeye dikkat - "laik eitimin" zorunlu
klndn belirtiyordu. Rapor, bir bakma sahip kmakta olduu
Trkiye Cumhuriyeti yurttalarn da "Laik eitime kar bir seenek
olan mam hatip okullar muhafazakr ve slamc Trkler (ilk kez
kullanlan bir tanmlama) arasnda yksek kabul grmekteydi"
[731]
diyerek ayrtryordu.
Trkiye Cumhuriyeti Devleti'nin yneticilerinin elli yldr
aktan syleyemedikleri gerei Amerikal belirtiyor ve imam
hatiplerin rejimin eitimine kar alm olduunu resmi belgelere
geiriyordu. Bu durumda Amerika her zaman iin asln bilir,
[732]
demekten baka are yok.
Tarihin derin olmayan sayfalarnda, Batllarn Trkiye'de
yaayan gayri Mslimlere sahip kma rts altnda dirlik ve dzeni
731

2000 Annual Report on International Religiou; Freedom: Turkey, September

5, 2000.
732
U.S. Department of State Annual Report on International Religious Freedom
for 1999: Turkey, Released by the Bureau for Democracy, Human Rights, and
Labor Washington, DC, September 9, 1999.

bozma giriimleri bilinirdi, ama eyh Sait isyan ve 31 Mart

kalkmas dnda, Mslmanlara ve slam dinine sahip ktklar
grlmemiti. Geri Amerika ve Bat Avrupa lkeleri, 1946'dan sonra
Trkiye'deki tarikatlara sahip kmlard, ama bu sahip kta
belirleyici olan, bu insanlar lkede solun ya da millicilerin iktidar ele
geirmelerine kar kullanma isteiydi.
Son yirmi ylda uygulama biraz deiiktir. Demokrasi adna
liberallere, solculara, saclara sahip klmakla kalnmyor, devleti
bamsz ve egemen yapan temel kurumlara, din korumacl altnda
hem de kutsallk adna saldrlyor ve lkedeki birliin en kk
zerresine dek datmak iin halk kitlelerinin beyinleri ince ince
denetim altna alnyordu. Bunu grmek iin gzleri amaya bile
gerek yok. ABD resmi devlet belgelerinde tarikatlara ak bir
politikayla sahip klmas, operasyonun kknn gizli olduu
gereini deitirmez.

ABD MERVE SAFA KAVAKI'YA SAHP IKIYOR

ABD, Merve Kavak'nn TBMM'ne yrmesi ve sonrasnda
gelien olaylarda resmi azl bir aklama yapmamt. ABD'de
kurulmu ve devlet ynetimiyle ili dl olmu islam rgtleri
kanalyla syleniyordu gerekenler. Trkiye, Merve Kavak'nn
giriimiyle Din ve nan Hrriyeti'ni sorgulayarak bir kargaaya doru
itildikten sonra ABD'nin resmi raporu aklanacakt.
Trkiye hakknda hazrlanm olan 9 Eyll 1999 tarihli
raporda. Malatya camilerinde rgtl olarak toplanp sokaklara
dklen trban eylemcilerinin mahkemelere karlp haklarnda 'ar
cezalar' istenmesine de yer veriliyordu.
Din Hrriyeti Raporundaki en ilgin blm ise Merve
Kavak'ya aktan sahip klmasyd. M. Kavak'nn "yabanc
devlet tabiiyetine gemi" olmas gerekesiyle vatandalktan
karldn belirten rapor, ne yazk ki, bu yabanc lkenin Amerika
olduundan ve M. Kavak'nn Trkiye Cumhuriyeti yasalarn ihlal
ettiinden de sz etmiyordu. Rapordaki bu yaklama Refah
Partisi'ne de sahip klmas eklenirse iin incelikleri de bir para
anlalabilir.
Din Hrriyeti raporunun etkilerini alglayabilmek iin raporun
ncesine ve sonrasna bakmak gerekiyor. Trkiye'nin temel
yasalarn deitirme giriimlerinin yle gnlk ve yerel bir politikann
rn olmadnn bilincine ancak byle varabiliriz.
Komplolar stne teori gelitirmeye bile gerek yok, 1999 ylna
dnp, bu ilerin yle sanld gibi, gizli, karanlk, kara sakall
adamlarn toplantlarnda gelimediini anmsamak gerekir. Her ey,
akademik giysili, 'bilimsel aratrma projesi' altnda rldnden,
dorudan bilgiye girmek gerekiyor.
Din Hrriyeti senaryosuna ierden destek olmasa, darda ne

denli rapor yazlrsa yazlsn -ki yz yldr yazlyor- bir sonu

alnmas olanakszdr. 1999 ylnda Merve Kavak'nn TBMM'ne
seilmesinin ardndan gelien olaylar, Merve Kavak'nn da belirttii
[733]
gibi, Trkiye'yi "test etmitir."
Bu testin kukusuz ok ynl
sonular olmutur. rnein, siyasal slam hareketlerinin hep bilindii
gibi, Ortadou lkelerinden tezghlanmadn, skmaba rtnn
siyasal bir simgeden ok Bat tarafndan retilmi ok kltrllk
iinde inan ve ifade zgrl kapsamnda desteklendii, Ortadou
ve Orta Asya'da egemenlik senaryosunun dindarlarn kalbine
seslenen kn "project democracy" iine yerletirilmi mezheptarikat-cemaat zgrl projesiyle i ie getii bal olduu ve
yalnzca ABD'den deil, ayn zamanda Almanya, Fransa ve zellikle
ngiltere'den srld vb.
stanbul'da
gelenekselletirilen
'Bedizzaman'
ya
da
'medeniyetler aras diyalog' konferanslarnn katlmclar arasnda
ngilizler her zaman yerini alr. Londra'da kurulan MCC (Mslim
Community Center) emsiye oluturur. ngiltere'deki rgtl
almalarn iinde ounlukla Pakistanl ve Kemirliler bulunur.
ngiltere'de Mslman topluluklarn yerleim yerleri genellikle ayrdr.
Bu nedenle bamsz Mslman rgtlerin bulunmas da olaan
grlebilir.

NGLZLERN 2. SINIF LORDU TRKYE'DE

ngilizlerin Mslmanlara merak ok eskilere dayanr.
zellikle Gney Asya'y birka yzyl smrgeletirmi olan ngiltere,
Kbrs'ta Naki tarikatn bile ynlendirmeyi ihmal etmemitir. Bu
ylesine bir dzeye ykselmitir ki, ngiliz prenslerinin Mslmanl
kabul ettii, mridletii bizzat Kbrsl ngilizsever eyhler tarafndan
yaylmtr. Ne ki, smrgecilerin merhametsizliini Mslmanlarn iyi
bilmesi gerekirken, bu byle olmaz. ngilizleri arkalarna almaya
merakl szde Mslman liderler, Hindistan'n bamszlk
savamnda ngiltere'ye yardmc olmaktan geri durmamlard.
Trkiye'deyse 31 Mart 1909 kalkmasnn nderi Dervi Vahdeti -o
zamanlarn yaygn adlandrmasyla "Redingotlu Molla"- ngiliz
eliliini mekn tutmutu. 1918'de balayan igal yllarnda da ngiliz
Rahip Frew'un ba eleman Ali Kemal'den sonra gelen ikinci
eleman da Kbrs kkenli Molla Said olmutur.
ngilizlerin Mslman kurtarcln imdinin ngiliz babakan
Tony Blair, aklamtr. Blair, Afganistan'a ABD silahl saldrsndan
sonra, gvenlik iin yerletirilen ngiliz askeri gcnn greve
balamas nedeniyle gittii Kabil'de yat tren konumasnda
"Buralardan gitmekle hatta yaptk. Bir daha gitmeyeceiz!" demitir.
733

"Campaign against the ban on Hjab (Islamic dress) in Turkey, Zafar

Bangash,"Sister Merve Kavakcr. Musiimah MP'Crescent International, May 1631, 1999 nminds. com/hijab-ban/kavakci. html

ngilizlerin Mslman meraknn iyi rnei Austos 2000'de bir

kez daha grld. Trkiye'nin szde "milli" Mslmanlar, kendi,
lkelerindeki rejimi deitirmek zere, bir yandan ABD'nin te
yandan Almanya'nn desteini arkalarna alrken, gemiin anl
ibirliine bir dn yaparak gzlerini Londra'ya evirmilerdir.
Lordlar kamarasnn oy hakk bulunmayan yelerinden Ahmed Nazir
Trkiye'ye getirilmi ve onun Trkiye'de 'din hrriyeti' konusunda ileri
geri konumasn salamlardr. Trkiye Cumhuriyeti'nin yasal
siyasal kurumlarndan Fazilet Partisi'nin ileri gelenleri, Lord Ahmed'e
byk konukseverlik gstermekte ve sahip kmakta haklydlar.
Onlarn syleyemediini, hem de ngiliz olarak, Lord Ahmed
sylyordu. Nasl olsa Lord Ahmed'e kimse dokunamazd. nk
Lord Ahmed, bir Avrupalyd. Trkiye Cumhuriyeti'nin grevlileri de,
Avrupa'y darltmak istemezlerdi. nk Lord Ahmed denein
ucunu u aklamasyla gsteriyordu:
"Trkiye, AB'ye girecekse bir seim yapp bunlardan
vazgemek zorunda. Eer Trk olsaydm, beni bu
szlerimden dolay asarlard. Onun iin iyi ki, Trk deilim.".
Pakistan'da para aklama operasyonlarnda da bir Ahmed
Nazir vard. O Ahmed Nazir, bu Lord Ahmed olabilir miydi?
ngiltere'ye gidince mi "Lord" olmutu Ahmed Nazir? Buras
belli deil ama, ngilterede byk bakkallar (spermarket)
zinciri sahibi ve byk bakkallar federasyonu bakan Lord
Ahmed'in yemeklerden sonra konutuu grlyordu. Salk Bakan Mustafa Baolu ve Eski Milli Eitim Bakan, YDP
eski kurucu Genel Bakan Hasan Celal Gzel ile de yemek
yedikten sonra, "Trkiye'de gzaltna alnan kadnlara tecavz
[734]
edildii" genellemesini yapmadan edememiti.
Lord
Ahmed Nazir, Refahyol Hkmeti'nin adalet bakan evket
Kazan ile yemek yedikten sonra, daha bir keyifle tehditlere
bavurmutu:
"Trkiye'de bir gelime olmazsa, umursamazlk devam
ederse, hem Lordlar Kamaras'na hem de Avam Kamaras'na
rapor verip, buna kar bir kampanya balatacam.
Trkiye'de insan haklar ihlallerini uluslararas kurululara
bildireceim. Gittiim her lkede de bu kampanya m
srdreceim."

MERVE NGLZ MECLSNDE

2. snf Lord Ahmed Nazir, Altnoluk'ta Prof. Necmettin
Erbakan'a uram ve kendisi iin dzenlenen yemekten sonra da
szn esirgememi ve srmekte olan davayla ilgi olarak, video
kasetlerin montaj olduunu aklayarak, uzmanlk alannn derinliini
734

Turan Ylmaz-Deniz Gne, "Bir sen eksiktin Lord Ahmet," Hrriyet, 22

Austos 2000, s.15.

de gstermekle kalmam ve Trk Ceza yasasnn 312. maddesinin

[735 736]
kaldrlmas gerektiini sylemiti.
/
'Hogr' ya da 'tolerans' bamls olan T.C hkmeti Lord'a
nazike kapy gstermemiti ama, Lordlar kamarasnda oy hakk
bulunmayan Lord Ahmed Nezir, sznde durmu ve Trkiye'yi tehdit
iini Londra'ya dek tam ve Merve (Kavak) Yldrm' ngiliz
parlamentosuna dek gtrm ve onun Trkiye'yi karalayan bir
konuma yapmasn salamtr. ngilizlerle aktan ya da dolayl
ibirlii yapanlara ok rastlanmtr, ama "vatanm" dedii Trkiye'yi
ngiliz Parlamentosu'nda ikyet eden ilk kii Amerika'da yetitirilmi
[737]
Merve (Kavak) Yldrm olmutur.
yle uzun boylu uramadan, majestelerinin entelicensiasn
fazla zahmete sokmadan elde edilen bu olanaklar, ngiltere
ynetimini mutlu etmi olmaldr. stelik Trkiye ynetiminin ve
devlet kurumlarnn bu tr gelimeler karsnda alabilecei ya da
alamayaca tutum da test edilmi oldu. Tpk basit bir milletvekillii
olay sonrasnda Merve Kavak'nn "onlar test ettim geemediler,"
dedii gibi.

BATA 'TRBAN' OLMAYINCA SORUN YOK

Hkmetin ve birtakm siyasal partinin laiklik ve Merve
Kavak'nn ABD ilikisi konusunda, isyankr grnmelerinin bir iki
yzllk olduunu anlamak iin u sorunun yantn aramak
gerekiyor: "Merve Kavak gibi yabanc devlete ballk yemini
etmi biri yerine, yine skmabal, ama Amerika ile ilikisi
bulunmayan bir baka bayan milletvekili seilseydi ne yapacaklard,
ya da, 'skmaba' deil, ama yine ABD'de slami cemaat kurmu bir
bakas meclise girseydi ne diyeceklerdi?
"Test" olaylarndan sonra Trkiye skma-ban simge olup
olmadn tartr dururken, Saadet Partisi milletvekili Oya
Akgnen Mughisuddin, Cenevre'ye umu ve BM nsan Haklar Alt
Komisyonu'nda yapt konumada, Trkiye'de Krtlerin, erkezlerin,
Araplarn ifade zgrlklerinin bulunmadndan, 312. maddenin ne
denli kt bir madde olduundan sz etmiti. Bayan Mughisuddin
bununla da kalmam, gazetelere gre, komisyondan Trkiye'yi
"ikaz" ederek kendilerine yardmc olmasn istemi. Oya
Mughisuddin'in bu tutumu Milliyet Gazetesi tarafndan "ihanet" olarak

735

"ngiliz Lord, Hoca'yla grt, ve o da kaset iin 'montaj dedi." Hrriyet, 21

Austos 2000, s.21.
736
"Trkiye'de anayasa mutlaka deimeli (..) Londra'da faaliyet gsteren
Justice International isimli bir rgt tarafndan (Trkiye'ye) davet edildim."
Hrriyet, 28 Austos 2000,s.5.
737
Gerekleri anlattm: Yaadklarn ingiliz Lordlar kamarasnda anlattn
syleyen Merve Kavak... Lord Ahmet izlenimlerini anlatt" A/c/r, 8 Kasm 2000.

ilan edildi.

[738]

"hanetle" sulamas aka hakszlktr. Ne yapmtr Oya

Mughisuddin? "Mslman aznlk haklarndan sz etmitir. Kendisi
"aznlk demedim" diyor, ama etnisite adlarn sralayarak ayn
anlam aklkla dile getirmi oluyor. ABD delegelerince uluslararas
toplantlarda ve son olarak Amerikan Kongresi AGIT komisyonunun
raporunda belirtilmi olan grleri tekrarlam ve hakl olarak ,"Ben
lkeme ihanet etmem!" demitir.
ABD Kongre raporlarnda belirtildii zere, Hristiyan aznlk
haklarnn kstlandndan sz etmemitir. Onu sulayanlar, Oya
Mughisuddin'in Amerikan vatanda olduundan habersizler
olamazlar kukusuz.
te yandan vekillerini yalnz brakmaya niyetli olmayan Refah
Partisi eski milletvekili, Fazilet Partisi Genel Bakan Recai Kutan,
Oya
Mughisuddin'in
konumasnn
partilerince
Trkiye'de
hazrlandn akladktan bir gn sonra sz deitirdi ve Oya
Mughisuddin'in sz konusu toplantya akademisyen olarak katldn
aklad. Yani bir gecede szlerinden dndler ve "Oya Hanm"n
konumalarnn partiyle ilikisi olmadn aklam oldular. Dnme
zgrlne diyecek bir ey yok.
Trkiye ilgin bir lke olmutu. ABD, on yldr uluslararas
toplantlarda Mslman etnik aznlklardan sz ediyor, Amerikan
Kongresi raporlarnda aka Trkiye'de Mslman aznlk haklarnn
bulunmad yazlyor, Lozan anlamasnn deitirilmesi aka
isteniyordu ama, Trkiye'nin yneticilerinden ve her tr partilerinden
[739]
t kmyordu.

ABD'YE SES YOK; MUGHSUDDN KONUUNCA

DEPREM
Oya
Akgnen
Mughisuddin,
Amerikan
Kongresi'nin
raporunda yazlanlar az biraz syleyince, Trk medyas ve baz
partilerin szcleri ortal inleterek tepki gsteriyorlar, en milliyeti
partinin nemli ahsiyetleri ayaa kalkyorlar. Bunlardan zamann
babakann ayr tutmak gerek. Babakann ne rapor konusunda ne
de Oya Mughisuddin'in konumalaryla ilgili bir yorumuna rastlanyor.
Babakan, Hoca Efendi'ye gstermi olduu ilginin binde birini ABD
raporlarna gstermiyor. Glen'in yarglanmas konusunda "Bir insan
[740]
olarak" zlen babakann bilecei bir itir bu.
Ayrca en
Cumhuriyeti partiyi de ayr tutmak gerekir. Onlar da ne konumalar
738

"hanet" Milliyet (manet), 16 Austos 2000.; "Ayrmclk en byk ihanet"

Milliyet, 17 Austos 2000, s. 15.
739
Turkey Country Reports on Human Rights Prectices-2000, Released by the
Bureau of Democracy, Human Rights, and Labour, February 20001, s.24
740
Zaman, 9 ubat 1998.

duyuyorlar ve ne de raporlar falan gryorlar.

Oya Mughisuddin'in szlerinin asln ABD raporlarndan
samimiyetle izleyip Lozan Anlamas'nn aznlklar konusundaki
maddelerinin gzden geirilmesini talep eden sac, solcu, ilerici,
liberal, milliyeti, mukaddesat yazarlara sz eden yok! stne
stlk Oya Mughisuddin'in aklamalar szl de deil, yazldr.
Oya Mughisuddin, birok nl siyaseti gibi, ABD Dileri
Bakanl Eitim ve Kltr Blm'nce desteklenen "Fulbright
Program" bursuyla okumu ve Amerikan gurbetinde 17 yl
yaamtr. 1976'da Pakistanl ei Mohammed Mughisuddin ile
birlikte Washington yaknlarnda Maryland'de MCC (Mslim
Community Centre / Mslman Cemaat Merkezi)'nin kurucu ynetim
kurulunda sayman yelik grevini stlenmitir. ncln Pakistan
kkenli Dr. M. A. Rauf 'un yapt merkezin kurucular arasnda halen
[741]
Amerika'da yaayan Dr. Ali Tangren de yer almtr.
Bu merkez yalnzca ibadet edilen bir yer deildir.
Anaokulundan balayarak ocuklara slamiyet ve Arapa renimi
veren merkez, ayn zamanda programlanm konferanslara da ev
sahiplii yapar. Konferanslar arasnda Trkiye'deki rejimi elden
geldiince ktleyen Almanya'nn emekli elilerinden Wilfred Murad
Hoffman, Merve Kavak'y desteklermi gibi yapp, ABD Dileri
Bakanl'nda
toplantlar
dzenleyen,
Trkiye'ye
ambargo
uygulanmasn isteyen, Trkiye'ye kar dzenlenen protesto
kampanyalarn rgtleyen CAIR'in direktr Nihad Awad ve ABD
[742]
politikalarnn dolayl destekileri bu merkezde ders veriyorlar.
Oya Akgnen Mughisuddin, 1987'de Trkiye'ye dnm ve
ukurova niversitesi'ne bavurmu. Ama bir Trk vatanda
olarak deil, Amerikan vatanda olarak. Yabanc statsnde
almak istedii iin ileri'ne yabanclar iin gerekli olan alma
izni almak zere bavurmutur. zin belgelerinde uyruu, USA yani
ABD olarak yazlm.
Oya Akgnen Mughisuddin, Tansu iller'e yakn olmu ve
milletvekili olamaynca FP saflarna katlmt. Akademisyenliinden
mi, skma bal olmamasndan m bilinmez; onun milletvekilliinden
kimse yaknmamt. Ancak Fazilet Partili bir mebus durumu "Ama iki
Amerikal da fazla oldu," diye deerlendirmiti. ABD makamlar,
bugne dek Oya Akgnen Mughisuddin'in ABD vatanda olduunu
belirtir aklamada bulunmad.
ileri Bakanl'nn YK Bakanl'na yollad yazda "AdSoyad: Oya (Akgnen) Mughisuddin, zmir- 1939 Uyruu:
Amerikan; alt Yer: ukurova niversitesi" yazmasa, Oya
741

Sajjad Durrani, MCC: The Formation Period - Twenty Years Ago September 1976-December 1977, Reprinted from MCC Update, September
1997, .erols.com/mccmd /mcc1977.htm
742
MCC Adult Lecture Series, 1998-99, www.erols.com/mccmd /lecture1.htm.

Akgnen Mughisuddin'in de Merve Kavak gibi, ABD vatanda

[743]
olduuna ilikin resmi bir belge bulunmayacakt.
T.C uyrukluu
srerken, Trkiye'de neden "Amerikan uyruklu" olarak allsn?
Habere gre bunun nedeni yabanc olunca daha ok maa
[744]
alndym.
Grld gibi, Trkiye Cumhuriyeti vatandayken, Trkiye
Cumhuriyeti snrlar iinde Amerikan vatanda olarak almak ie
yaryormu. te burada da Merve Kavak'ya yaplan hakszlk
[745]
ortaya kyor.
Mughisuddin de tpk ABD delegesinin alt yl nce
yapt gibi ve tpk ABD'nin resmi raporlarnda yazld gibi,
Trkiye'de "Mslman aznlklar"dan sz ediyorsa ve hkmetler
bunlar duymuyor olabilir.
Szde din hrriyetileri, tpk 'stiftung' ve 'think tank'
elemanlarnn Trkiye'de bir ulus bulunmadn, Trk Ulusu' denen
eyin aznlklar toplam olduunu, yerli 'sivil' hareketle birlikte
yaymaktan kanmyorlar. stanbul'da "Mslim Friend" ile alan
ABD vatandalar gibi! Trkiye-ABD arasnda mekik gibi gitgel yapan
bu kiilerin ilikileri gelecei belirleyecek olan Amerikan
Mslmanl ile ak toplum, liberal ak pazar ann kurulmasnda
ne denli nemli ve duyarl ilikiler gelitirildiine ilgin bir rnektir.
Sister Avis Asiye Allman'n stanbul maceras izlenmeye deer.

743

Kamuran Zeren, "Oya da Amerikal" Hrriyet, aramba, 19 Mays 1999,

s.26
744
Kamuran Zeren, "Amerikal Oyaya 3 kat fazla maa" Hrriyet, 20 Mays
1999, s.32
745
Fazilet Partisi milletvekillerinin abartl akademik sanlar artcdr. Fazilet
Partililer, "Merve Hanm iyi eitim grm bir Bilgisayar Mhendisidir" derlerken
bir baka trl kvan duymulard. stelik, Merve Safa Kavak, mhendisliini,
mezun olduu okulu da belirterek meclis bavuru formuna yazdrmt. Bu byk
bir talihsizlikti. nk Merve Safa Kavak'nn eitim grd Amerika'daki
University of North Texas at Dallas'n bilgisayar mhendislii blm yoktu.

THE MUSLM FREND N STANBUL*

* stanbul'daki Mslman Arkada
"calan'n
tutuklanmas
ve
yarglanmas Krt sorununu nasl kresel
bir
gndeme
tadysa,
Merve'nin
aysbergin ucunu (stn) gsteren
yks de Trkiye'de Din Hrriyeti'
sorununu
Mslman
Cemaatin
uluslararas gndemine ta smtr.'' Avis
Asiye Allman

Merve
Kavak'nn
Trkiye
Byk
Millet
Meclisi'ne
yrmesinin hemen ardndan, dnyann drt bir yannda, ezamanl
olarak Trkiye Cumhuriyeti'ni knama gsterileri de balamt.
Ortadou lkelerinde yaplan gsteriler saman alevi gibiydi. Bir
sreklilik grlmedi. Filistin'de ve Lbnan'da dar bir grup tarafndan
yaplan gsteriyi, Tahran'daki gsteri izledi. Tahran'da saylar yz
gemeyen kara arafl kadnlar, ellerindeki kartonlara yazlm
knama yazlaryla desteklerini belirttiler. Trkiye, yzn Tahran'a
dnm ve byk kitlesel destekleri gzlyordu. Ancak beklenen
olmad. Tahran'daki televizyonlarn yaynlarndaki "Merve Kavak"
haberleri de ksayd ve Mays 1999'un birinci haftasnda sona
ermiti. Ayrca, ran ynetimi de bu ile ilgisi olmadn aklamt.
ABD'de ise olaylar saman alevi gibi snp gitmemiti.
HAMAS'a yakn grlen rgtlerin yannda yer alan Ortadou,
Pakistan ve Kemir gmenlerinin gdmndeki rgtler, Merve
Kavak'nn meclise girerek, Trkiye'yi test etmesinin hemen ertesi
[746]
gn ie baladlar.
Trkiye'yi protesto kampanyalar, ynsal
mektup yollama, internette protesto ve Trkiye'yi karalama yaynlar,
"SUM (Sisters United for Merve)" gibi dernek rgtlenmelerini, A.B.D
Dileri Bakan Madeleine Korbel Albright'le grmeler,
Uluslararas Din Hrriyeti brosunda ABD yetkilileri ile yaplan
toplantlarda Trkiye'ye ekonomik bask uygulanmas istekleri izledi.
Bu dinsel "cemaatlerin" 250 milyonluk Amerika'da bu denli
hzl ve ezamanl davranabilmeleri onlarn rgtllnn bir
gstergesidir, denilip geilebilirdi. Ama iin ncesinde bir hazrlk
olmadan bu denli geni ve etkin eylemlilik mmkn olabilir miydi? Bu
son derece uzak bir olaslk. Eylemliliin ncesinde akademik bir
tabanda oluturulmu ilmi-dini-siyasi almalarn gz ard edilmesi
746

"Stand Up For Hijab - Our Duty to Merve Kavakci / Hijab iin Ayaa KalkMerve Kavak'ya kar devimiz" soundvision.com/news /hijab/hjb.merve.shtml

sonraki gelimelerin anlalmasn gletirecektir.

ABD'de balayp Londra'ya, Bat Avrupa'ya uzanan
eylemliliin sonular, resmi 'nsan Haklar-Din Hrriyeti" raporlarnda
T.C rejiminin ve sonra Lozan Anlamasnn deitirilmesi talebiyle
kendisini gsterdi. Akademik almalarla taban oluturulmasayd,
nderler
yetitirilemezdi
kukusuz.
Bu
giriken
nderler,
arkalarndaki kitleyi eyleme srkleyemezler, "Din Hrriyeti - nsan
Haklar" raporlarna geirilecek olaylardaki etkileri snrl ve s
kalrd.
'Skmaba' eylem zinciri olmasayd, Malatya'da cuma namaz
k izinsiz gsteriler yaplmasayd ya da Merve Kavak, Vakko
paketlerinin Mervetur minibsyle tand geceyi izleyen gnn
akamna doru, meclise yrynce Tarsus mam Hatip Lisesi'nde
renciler boykota gitmeselerdi... Raporlara Lozan anlamasnn
temel aznlklarla ilgili maddeleri "Mslman aznlk" tanmlamasyla
tartmaya
alamazd.
Merve
Yldrm
(Kavak)
meclise
yrmeseydi, 'skmaba' eylemleri de, din hrriyeti-insan haklan
kapsamnda uluslararas eylemlilie dnemezdi.
Amerika'da "bilim" rtsne brnm giriimlerin odanda,
Georgetown niversitesi bulunuyor. "slam ve Demokrasi' uzman,
nl John Lee Esposito'nun "Mslman Hristiyan Anlay Merkezi
de Georgetown niversitesi'ndedir. 1990'da Trkiye'deki slamc
hareketin analizini yapan ve ABD'nin Trkiye'deki slamc ve etnik
ayrlklara ve "Laiklere" kar izleyecei orta yolu gsteren raporun
hazrlaycs Sabri Sayarnn "Turkish Studies" adl enstits de, bu
niversitede bulunuyor.
Georgetown niversitesi, ABD'nin nemli kurulularnn
doduu nemli bir merkezdir. Devletle youn iliki iinde olan
niversitenin CIA ile balantlar raporlara gemitir. 1960'larda
International Polie Academy (Uluslararas Polis Akademisi)'nin
kuruluuna katlmtr. Bir CIA eitim merkezi olan bu akademide
[747]
Gney Amerikal CIA ajanlar eitilmitir.
nemli analiz raporlaryla Amerikan devletine ve irketlerine
hizmet veren, d lkelerin ynetimleriyle, brokratlaryla ve
Amerikan karlarna hizmet edecek akademisyenleriyle balar
oluturan CSIS adl rgt de Georgetown niversitesinde
kurulmutur. Daha sonralar resmi makamlardan bamsz bir kurum
grnts alarak irkete dntrlen CSIS, Ortadou blgesinde
petro-politik aratrmalaryla da nldr.
CSIS, dnyann her bir blgesi iin ayr blmlerce
rgtlenmi. Ortadou blmnn iinde de Trkiye var. Blmlerin
ynetimlerinde istihbarat rgtlerinde ve yabanc lkelerinde
misyonlarnda dnya deneyimi kazanm eski devlet elemanlar
bulunuyor. CSIS'n petrol irketleri, askeri sanayi kartelleri, akademi
747

Ami Chen Mills, a.g.k. s.35.

dnyas ve devlet ilikilerinin salaml dnlrse, bu kurumla

ilikisi olan bir kuruluun ya da bir bireyin nne alacak ufuun
enginliinden de kuku duyulamaz.
Georgetown niversitesi'nin dinsel topluluklarla ilikilerinin
grnen yzndeyse CMCU (Mslman Hristiyan Anlay
Merkezi)'nin szde akademik konferanslar, genellikle dinsel
grnml rgtlerle birlikte dzenleniyor. Bu rgtler, HAMAS ya da
Hizbullah'a yakn olanlar da olabiliyor. rnein CMCU ynetimi,
Aralk 1999'da, merkezi Kum kentinde bulunan Humeyni Enstits
ynetimi ile ayn merkezde, ounda olduu gibi, basna kapal bir
toplant yapabiliyor.
Byle olmas da gerekiyor kukusuz. Amerikan devletinin
dnya ve lkeler politikasna taban oluturacak olan verilerin elde
edilmesi ve insani ilikilerin korunmas, salt ABD'nin resmi
grevlilerine braklamazd. Resmi kurum ilikilerinde devletleraras
hukuk kurallar ve ABD'nin i yasalar gzetilmesi gerekirdi. Oysa
akademik rt, bu trl snrlamalar demokrasi ve dnce
zgrlnn derin ve geni denizlerinde eritebilirdi. Bu nedenledir
ki, ABD'de niversiteler kaplarn dost, dman herkese ayordu.
Nasl olsa, ABD'nin i dzenine ynelik bir tehdit almas
dzenlenemezdi. Amerikan milli gvenlik yasalar buna izin
vermezdi. Buna karlk olarak, gmen ocuklar ve Amerikan
vakflarndan burs yani ortalama yirmi bin dolara ulaan okul
cretlerini dememe olanan elde etmi olan uzak lke genleri,
hr akademi ortamnda kendilerini beendirmek iin rpnacaklar,
Amerikan hrriyetisi profesrlerden daha hrriyeti olacaklar ve
arkalarnda braktklar lkelerini etnik-toplumsal-siyasal analizlerle
didik didik edecekler ve bu raporlar birer bilimsel tez olarak ABD
arivlerine emanet edeceklerdi. Georgetown niversitesinde
gerekletirilen akademik rtl etkinliklerin "overt operation"a yani
ak operasyona katks byk. Bu niversitede dzenlenen
konferanslar, iin "overt" yani "ak" yandr. Konferans rgtler ve
dier katlmclarla kurulan ilikiler de iin "couert" (rtl) yan.
Ak toplantlarda yaplan konumalar ve etkin katlmclarn
zenginlii "ak" ile "rtl" arasnda, "akademik ile "operasyon"
arasndaki ilikiye k tutmaktadr. Trkiye ile Georgetown
niversitesi arasnda kurulan akademik-politik kprde gidip gelenler
ve olaylar-amalar ilikisine tipik rneklerden biri de Merve Yldrm
(Kavak) ve 'skma-ba' olaylarnn Georgetown Mslman
Hristiyan
Anlay
Merkezinde
dzenlenmi
olan
ilgin
konferanslardr.

SSTER ASYE VE RECEP TAYYP ERDOAN'A

HEDYE
CMCU'nun Nisan 2000'de Merve Yldrm (Kavak)'y
konuturmasndan dokuz ay nce, Pakistan kkenli Amerikan

sivillerce kurulmu olan MFI (Minaret Freedom Institute / Minare

Hrriyet Enstits) adl rgt, konferans dzenliyor. Minaret dnyada
"Liberal Enternasyonal" kurmak zere, ngilizlerce rgtlenmi olan
Atlas Research Foundation (Atlas Aratrma Vakf)'nn rehberliinde
kurulmutur. i Mslmanlar serbest pazara inandrmak olan
Minaret'in o akamki konumacs Avis Asiye Allman, CMCU'da
aratrma grevlisi olarak alyor. Konferans konusuysa "Trkiye'de
Din Hrriyeti."
Trkiye'de "Din Hrriyeti" konumasna Leyla Zana ile
balayan Sister Asiye, ilgin konulara deiniyor ve Leyla Zana'nn
meclise alnnda Krt geleneksel renklerini tayan bir bantla girdiini,
bu simgelere meclisin iddetle tepki gsterdiini, Leyla Zana'nn
1995 nsan Haklar dl aldn belirttikten sonra sz Merve
[748]
Kavak'ya, Basavc Vural Sava'a ve Trk Ordusuna balyor.
Sr. Asiye'nin konumas, Sr. Merve Kavak'nn daha nce
belirttii gibi Trkiye'ye uygulanan "test" ilemini yanstyor. Sr.
Asiye'nin ABD resmi ve yar resmi raporlaryla tutarl gidiyor. zetle,
Trkiye'de tam laiklik yoktur, devlet dini denetler ve snrlandrr,
erkek memurlar sakal brakamaz diyor ve kadn memurlarn
barts kullanamad gibi bir arptmaya bavuruyor. Avis Asiye
Alman daha da ileri gidiyor ve aktan karalyor:
"Hatta evlilik dinsel balarn dnda tutulu.(..) Son olarak,
Islamalara saldr, askerlerce ynlendirilen Trkiye Milli
Gvenlik Konseyi tarafndan alnan 28 ubat 1997 kararlaryla
balad ve bunu 1998'de Refah Partisinin kapatlmas
izlemitir."
Bu szler bize yabanc deil. Trkiye'nin iinde sylenenlerle
Amerika'da sylenenler birbirini tutuyor. nsan Haklar Dernei
Bakan iadam Akn Birdal ile MUSAD'n eski bakan Erol
Yarar'n hapse atldklarn belirten Sr. Asiye, Recep Tayyip
Erdoan'n "Milli halk iiri sylediinden hapsedildiini" belirterek
ilgin bir yanl-bilgilendirme yapyor ve sz "Hristiyan-Mslman
diyalou almalaryla uluslararas saygya sahip, lml dini lider"
dedii Fethullah Glen'e "saldrldna" getiriyor. Sr. Asiye, Merve
Kavak'nn giriimindeki arka plan aa vururcasna bir saptama
daha yapyor ve ekliyor:
"Bugn Trkiye'de Merve konusunda tepkiler ok
karmaktr. (Bu gelimeler) Trkiye Cumhuriyeti ve halk
arasnda ar bir kutuplamayla sonulanmtr. Bu ar
kutuplamay anlamak iin batllama, kutuplamay tek rkl
Trk kimlii ilkelerine(ile) laiklie dayal, tek boyutlu ada
bir toplum kurma giriimi olan 'Kemalizm' in yasalln
anlamalyz" diyor.
748

Avis Asiye Allman, Religious Freedom in Turkey, Second Annual Minaret of

Freedom Institute Dinner, Gaitherburg, Maryland on June 26, 1999.
minaret.org/allman.htm

Avis Asiye Allman, Amerikallar ycelterek kkrtma yolunu

seiyor:
"Amerikallar olarak,
bartl gen Trk kadnlarnn
vahi PKK terristleriyle ayn kapsamda grlerek Trk Milli
Gvenliine bir tehdit oluturacan anlamamz zordur." Avis
Asiye Allman, rencilerle ve trban eylemcileriyle bu
zorluun
alacan,
belirterek,
Trkiye'de
kurduu
diyaloglardan rnekler veriyor. Sabr Sayarnn ynetmekte
olduu,
Turkish Studies' de alan Amerikan burslu bir
kiinin, bartsyle ilgili kiisel ykleri topladndan sz
ediyor. Sr. Asiye, stanbul niversitesi ktisat Fakltesi 1982
mezunu, Temple ve Cornell niversitelerinde yl almalar
yaparak 1992 de stanbula dnen, 1998'de barts
nedeniyle iten uzaklatrldn belirten bir kadn doentin
szlerine de yer veriyordu.
Sr.
Asiye,
'Mervenin zyaamn
"ackl" olarak
niteledikten sonra asl konuya giriyor ve Trkiye'ye Merve Kavak
araclyla uygulanan "test" iinin altn ve stn bir kez daha
aklyordu:
"calann tutuklanmas ve yarglanmas Krt sorununu
nasl kresel bir gndeme tadysa, Merve'nin aysbergin
ucunu (stn) gsteren yks de 'Trkiye'de Din Hrriyeti'
sorununu Mslman Cemaatin uluslararas gndemine
tamtr. Avis Asiye Allman, Merve hesabnn dibindeki etnik
kkrtmay ABD Dileri grevlisinin aklamalaryla
desteklemekten geri kalmyor:
"ABD Demokrasi, insan Haklar ve almadan sorumlu
Bakan yardmcs H.H.Koh, AGTV'de S Mart (1999)'da
yapt konumada Trkiye'de nsan Haklar ve demokrasi
sorunlarn byle dile getirmiti: ikence, ifade zgrlnn
snrlanmas, NGO'larn tacize uramas, politik katlmn
snrlar ve Krt sorunu ve Gneydoudaki durum."

LBERAL MSLMANLARIN DESTE

Amerika'dan grevli olarak Trkiye yollanan Sr. Asiye, Minaret
Freddom Instilute (zgrlk Enstitsnde), belli ki; Amerika'da
Trkiye'ye kar balatlacak byk kampanyann rtkanln
yapmtr. Sr. Asiye, bu ary ''Washington, New York ve
Trkiye'de bir yl sren ekip almasnn" sonucu olarak yaptn
da, aka belirtiyor. Sz konusu ekip, Asiye ile onun arkadayla
kzndan oluuyormu. Sr. Asiye arkasndaki rgtl destei de u
szlerle aklyordu:
"Barts yasandan etkilenmi olan gen Trk kadnlarn
tm adna, biz mz Imadad-Din Ahmet'e, Ali Abu Zakuk'a
ve Minaret zgrlk Enstits'ne verdikleri destek ile

gsterdikleri cesaret ve gelecekteki eylemleri iin zel

teekkrlerimi sunarm."
Ali Abu Zakuk, "hangi ta kaldrsak altn kyor" rneini,
Trkiye-Amerika kprsnde gelien her din iinde kendisini
gsteriyor. Ali Abu Zakuk, bir tr perde arkas ynetici gibi
davranyor. Ali Abu Zakuk, dindarlara yaplan basknn Trklerin
Yahudiler ve srail likileriyle bir ilgisi olup olmadn soran Patricia
Nho Abdullah adl dinleyiciye bir yant vermeye hazrlanan Sr.
Asiye'yi durduruyor ve "Bu soruna srail-Trkiye ilikisini, mam Hatip
okullarnn kapatlmasn da ekleyebilirsin" demekten kanmyor.
Din Ahmad' anmsamak iin Liberal enternasyonale, yani
"Liberal atlm" blmne dnmek gerekiyor.

'MSLMAN RUH' VE SAD NORS [ 749]

Sr. Avis Asiye Alman, Merve Kavak olayna ve
kutuplamann ykseltilmesine tansn ekinmeden ortaya dkyor:
"Doal olarak, Trk ordusuna gre, bizim Pentagon ile
ba kurmak zere srail ile ba kurmak iin ellerinden geleni
yapyorlar. te tam imdi, imam hatip okullarn kapattlar.
Sufi kkenli mistik hareketin her eidi byk bask altndadr.
slami grn her ey byk bask altndadr, hem de
nfusun yzde 95'inin Mslman olmasna karn."
Sr. Asiye bu szleriyle hedefi, ulusal orduda kutuplama
yaratma drtsn azndan karyor:
"Daha tesinde Trk ordusunun yksek
(kademe)
grevlileri kendi halklarna sayg gstermiyor ve Milli Gvenlik
Konseyi belirleyici g olduundan bu (sayg gsterilmesi)
ok zordur."
Sr. Asiye'ye anak sorularyla yardm ettii belli olan Patricia
Nur Abdullah, slamiyet'in yok olacan, salt Ramazan kutlamak gibi
roller stleneceini ileri srp gr istiyor. Bunun zerine Sr. Asiye
Trkiye balarn son bir aklamayla belirtiyor:
"Trkiye'nin Mslman ruhu Cumhuriyetten nce "test"
edilmitir. (..) 25 yln hapiste ve srgnde geirmi (Saidi)
Nursi gibi ok nemli ulema var, Trkiye'nin Mslman ruhu
ok kuvvetlidir."
Yar ak operasyonun propaganda atann yeni aamasn
da aklamaktan kanmayan Sr. Asiye, Kasm 1999'da stanbul'da
yaplan AGT'te Trkiye'deki din hrriyetinin ele alnmas iin
749

Saidi Krdi Nors kyndendir. Bamszlk Sava ncesi Saidi Krdi

ve Norslu Said anlamnda Said- Norsi adyla anlrken daha
sonralar; Nur kitapklarn yaynlamaya balarken "Nursi'" adn
kullanmaya balamtr .

Amerika Mslman Cemaati'nin temsilcilerini, Minare zgrlk

Enstits'n AMC (Amerikan Mslman Konseyi)'ni ve Uluslararas
Din Hrriyeti Komisyonu'nu Trkiye'ye kar kampanya amaya
aryor.
Mays 1999'un banda, yani Merve Meclise yrmeye
balad gnlerde, "AMC (Amerika Mslman Cemaati) Sr.
Asiye'den Merve'nin durumunu incelemesini isteyince" Sr. Asiye ve
bir arkada, "e Thomas Jefferson'un antn ziyaretle" balamlar..
Sr. Asiye, "Jefferson'un ve Martin Luther King'in ruhunu hissetmi
ve" anlam ki; "Merve, Dr. Martin Luther King Jr.' un yolunda
yrmektedir. (..) Ve Merve ryalarn gerekletirmek zere, Trkiye
Cumhuriyetindedir."
Sr. Asiye, "Merve bir Amerikan vatandadr. Merve'nin d,
Amerikan ryasndaki deneyiminin derinliklerinden kaynaklanmtr,"
diyor ve bu kaynan somut temelini de "Merve Kavak, yksek
renimini Amerika'da bilgisayar mhendislii (blmnde) eitim
grmtr," szyle belirtiyor. Merve'ye ktlk edenler kimdir? Bu
soruya Sr. Asiye'nin yant ok ak:
"Mslman arkadalarm Devlet Konseyi (MGK) yelerinin
ateist (dinsiz) ve sol skenli olduklarn belirtiyorlar."
Amerikal inici, kilimci Avis Asiye Allman belli ki, stanbulda
ok etkin. ABD'nin Din Hrriyeti raporlarnda da yapld gibi, Milli
Gvenlik Kurulu'na "Konsey" diyor. "Sister" stanbul'da ikamet ediyor
ve MGK yelerine "dinsiz" ve "solcu" diyor. Bir ayrnt daha var ki, din
syleminin altndaki gerei gstermektedir. Avis Asiye Allman,
Merve'den ve din hrriyetinden sz ederken birdenbire iktisadi
boyuta giriyor MGK'ni 'tahkim yasasna muhalefet' etmekle suluyor.
"Ne ilgisi var?" dememeli!.. Amerika'da rgtl bu cemaatler,
Trkiye'ye yaplan saldrlarn kutsal cephesinde yer alrlarken, salt
din ileriyle uramyorlar. nceki blmlerde belgelendii gibi,
somut din ticaretinin, din adna arsa-villa alm satm ve Amerikan
ryas her nedense Trkiye Cumhuriyeti'nin snrlarn delik deik
etmektedir. Trkiye'de ordu ile halk ayr kutuplara itme
operasyonunu ak eden Sister Avis Asiye Allman, onyedi yldr, ABD
Dileri Bakanl'nca desteklenen "Fulbright Program"ndan ald
destekle yln birka ayn stanbul'da geiriyor, Hristiyan-Yahudi
[750]
miras stne aratrmalar yapyor.
Avis Asiye Allman'n ii, "Osmanl esintili iniler ve kilim"
olarak biliniyor. ini ve kilim ilerini New York niversitesi
Kevorkiyan Merkezi'ne bal olarak srdryor. Aratrmalarn
Trkiye Cumhuriyeti Kltr Bakanl'nn denetimindeki Topkap
Saray'nda gerekletiriyor. Geriye kalan zamann da stanbul'da
"Mslman arkadalarla" ya da "ekip" dedii kiilerle geiriyor,
750

Sadia Razaq," Minaret of Freedom Dinner Examines Hijab and Reltgiom

Turkey" Washington Report-Muslim American Activism, September 19ti 125.

Amerika'daki "Minare Hrriyet

gndermekten de geri kalmyor.

Enstits"

rgtne

raporlar

Sr. Avis Asiye Allman, Georgetown'da Haziran 1999'da,

gerekletirdii ak kkrtmann ardndan yine ini-kilim ileri iin
geldii stanbul'dan Minaret Enstits'ne Merve Kavak olayyla ilgili
olarak yollad son durum raporunda aynen yle diyor:
"Bunlar
(Konsey
yeleri
olmal)
konulara
iileri
perspektifinden bakyorlar. rnein Trk Parlamentosunun
son gnlerde onaylad uluslararas tahkim kararna kar
kyorlar. (..) Merve'nin durumuyla ilgili basklarmz
artrmalyz (..) Bu hafta sonu yaplacak olan birka toplanty
esas alacak olan ayrntlar bildir meyi umuyorum."

MSLMANLARI SERBEST PAZARA KNA ETMEK

Avis Asiye Allman, sonraki yllarda da ABD Dileri'nce
desteklenen "Fulbright Program" erevesinde Trkiye'ye kar
etkinliklerinin srdrd. Trkiye ile ilgili olarak, "Trkiye alyor" , "Bir
el uzatn" gibi adlar tayan yalboya tablolar yapp, Fulbright
sitesinde sergiledi. Sergilemekle kalmad, bunlardan birini Recep
[751]
Abdullah Gl'n ABD'de yapt
Tayyip Erdoan'a hediye etti.
konumay dinlemesinden bu yana, R.T. Erdoan hareketine yaknlk
gsteren Avis Asiye Allman'in, Prof. Dr. Necmettin Erbakan'a "O
bizim Bakomutanmz" diyen Merve (Kavak) Yldrm' nasl
karladn yakn tarihte grebiliriz. Sonradan Mslman olan Sr.
Allman
kukusuz
z
yurdunun
izdii
yolda
yrmeyi
[752]
srdrecektir.
Bu
grebiliriz.
rgtnn
slamiyete

kararlln
nedenini
Minaret'ilerin ideolojilerinde
Pakistanllarn Georgetownda kurduklar
"Minaret"
ama aklamasnda,
Amerikan yaylma ideolojisinin
baland anlayor:

"Mslmanlarn Kuran ve snnetlerden kaynaklanan

sorumluluklarn yerine getirmek zere, MFI (Minaret
Foredons Enstittei'un grevi slam yasas (eriat) ile
belirlenmi ekonomi-politik kurallar ortaya karmak ve
yaynlamak!..) serbest ticaret ve adaletin gereklemesini
salamak (..) insan akl stndeki her trl Uranla kar
kutsal sava (cihad) snr tanmadan srdrmektir. Bu
751

Zaman, 3 Aralk 2001,

Avis Asiye Allman (Independent Scholar, NYC ), "Liberal Democracy and the
DemocraticMuslim Identity in Turkey: Case Study - Abdullah Gul/Tayyip
Erdoan and Necmettin Erbakan - Changing Political Dynamics between
Political Sons and Father" Abstracts from 2ndAnnual CSID (Center for the Study
of slam&Democracy) "slam, Democracy, and theSecularist State in the
Postmodern
Era,"
slamdemocracy.org/conference_two_abstracts_together.shtml#disclimer)

752

amalara ancak bamsz hocalarn aratrmalarnn (ictihad),

ilgili Mslman lkelerdeki politika konularna ve, veya,
Amerikan Mslmanlara kabul ettirilmesiyle (..) serbest
pazara ilikin almalarn Mslman lkelerin ellerine
evrilmesi(..)
d
lkelerden
liberal
Mslmanlarn
Amerika'daki (serbest) Pazar ynelimli Mslman hocalarla
ilikiye gemelerinin salanmas.."
Hristiyan-Mslman ibirliinin amacnn serbest pazar ileri
olduu aa kyor. Hristiyan Mslman Anlay Merkezi ile
Minare rgtnn Kevorkian merkezinde, T.C Kltr Bakanlna
bal Topkap Mzesi'ndeki ini ve kilimler arasnda Sister Avis Asiye
Allman ve stanbul'un "Mslim Friend"leri, Merve Kavak ve
sonunda Saidi Norsi... Bu ilerin tm "serbest pazar" amaya
balanyor.
ABD'de ne iyi elemanlar yetitirildii anlalm olmal. Tek
tanrs "kar" ve "para" olan bir lkeden daha iyisi de beklenemezdi.
Burada anlalamayan nokta, ABD'den medet uman szde din
nderlerinin durumudur. zellikle slam' ABD'nin hizmetine sunanlar
ne denli anlsa yeri deil midir? Trkiye Cumhuriyeti'ne aktan
saldr ve Amerika'dan stanbul'a uzanan aratrma "team'leri
arasnda yalnzca Avis Asiye Allman bulunmuyor. Minaret rgt
bakan madad-Ahmed de stanbul'a gidip geliyor. "Atlas Network
(ebeke)"e bal liberallerin forumlarna katlyor.
Avis'in Trkiye almalarn desteklemi olan Ali Abu Zakuk
ise Kuzey Amerika slam Cemaati (ICNA)'nin bakandr. Zakuk,
Trkiye'den ABD'ye gidenler iin konferanslar rgtlyor. Son olarak
FP Bakan Recai Kutan'n Amerika konferansn rgtlemiti. ICNA,
Merve Kavak'nn giriimini desteklerken, Trkiye'ye bakn da pek
ak gstermiti:
"Trk hkmetinin insan haklar kaytlar Avrupa'nn en
ktsdr. Trk ynetim cuntasnn dinsel ve etnik kimlik
[753]
zgrlne hibir saygs yoktur."
Avis Asiye'nin konuma zgrlne diyecek yok. Ama T.C
kendi rejimin ykmak iin gelen bu tr yabanclara nasl oluyor da
resmi aratrma yapmadan izni veriyor? Yoksa bu izin alma gc
onlarn liberalliinden ya da 'Stratejik Ortak' denilen lke vatanda
olmalarndan kaynaklanyor olmasn!

753

"From ICNA Memorandum to Turkish Goverment Through Turkish Consulate

in New York," May 10, 1999.

ARAPLARIN KALBNE SESLENMEK

"Siyasi slamc hareketler Birleik
Devletlerin d politik hedeflerine ya da
karlarna ters dt anda bizim iin
bir nem arzeder..'' ABD Dileri
Bakanl Yakndou Brosu'nun ak
lamas, 8 Mays 1996

Hizbullah, Lbnan'da kutsal sava srdrmek ve slam'n

siyasal egemenliini kurmak zere ran'n Kum kentinde yerleik
Ayetullahlar tarafndan 1982'de kurulmutu. lk dnemlerde, ran'dan
gnderilen Devrim Muhafzlarla birlikte eylemler gerekletirildi. PKK
kamplarnn da yer ald Bekaa'da eitim kamplar kuruldu. Humeyni
ideolojisine bal olan rgtn hedefi, Kuds' kurtarmak ve Birleik
slam Devleti kurmakt. Lbnan'da kanl i sava geliti; Hizbullah,
Suriye'nin silahl gc olarak Gney Lbnan'a yerleti; silah
depolarn doldurdu ve kent gerilla savandan 'cihad ordusu' oldu.
ABD'nin terr rgtleri listesinde iyi bir yere sahip olan rgt
bir anda, Amerika'nn ve Trkiye'nin haber kayna CNN tarafndan
Lbnan'n bamszln gerekletiren, yasal siyasi bir hareket
dzeyine ykseltildi.
ubat 1997'de Sincan'da gerekletirilen Kuds Gecesi'nde
Hizbullah' onurlandranlar hapse mahkm olmulard. imdi
Hizbullah rgt yasal idiyse neden o geceyi dzenleyenler mahkm
oldu? Bir baka soru da udur: ABD'nin dman ve 'terrist' olarak
ilan ettii 'Hizbullah' nasl oldu da terr rgt snfndan siyasal parti
snfna ykseldi?
zellikle ikinci
sorunun
yant,
Trkiye'yi
yakndan
ilgilendiriyor. Trkiye'de devletin temel ilkelerini ykmaya alan
rgtler
olarak
kabul
edilmi
bulunan,
dinci
rgtlerin
siyasallamasna, yani birer siyasal parti konumuna gemesine itiraz
edilecek mi? Hizbullah gibi silahl gleri bulunan ve birok saldr
gerekletirmi bir rgt bile yasal bir siyasi parti olarak kabul
edilirse, Trkiye'de saysz eylem yapm benzeri rgtlerin sular,
adi sular snfna indirgenebilir.
Sz konusu rgtleri desteklemek ve kkrtmakla sulanarak
kovuturulmakta olan - silahl eylemle dorudan iliii kantlanmam
- partiler, dernekler, kiiler hakknda takipsizlik karar verilebilir.
Gelimeleri, yakn gemiteki olaylar dizininde gzden
geirmek gerekiyor. Lbnan'da yerleik Hizbullah rgtnn, ran
slam Devrimi nderlerince kurulmasna, para, silah dahil her tr

destei ran'dan ve Suriye'den alm olmasna karn, yine ran slam

Devrimcileri tarafndan eitildii, desteklendii ileri srlen
Trkiye'deki benzeri rgtlere kar operasyonun balad 17 Ocak
2000 gn televizyonlara kartlan uzmanlar(!) Trkiye'deki
Hizbullah operasyonu stne yaptklar aklamalarn her bir
paragraf sonunda; "Trkiye Hizbullah'nn Lbnan Hizbullah' ile bir
ilikisi yoktur!" demekten kendilerini alamyorlard.

HZBULLAH'IN TABANINDAK ADAMLARI

Amerika'nn Trkiye'deki sesinin uzatt ipin ucunu tez
kavrayan slamc hareketlerin grlerini yanstan yaynlar ile Fazilet
Partisi de Trkiye'de Hizbullah adl bir hareket olmadn ileri
srmeye baladlar. Oysa, ran'n Kum kentinden canlanan Humeyni
ideolojisini benimseyen rgtlerin adlarnn ille de "Hizbullah" olmas
gerekmiyordu. Bu hareketin ad, Filistin'de Hamas, rdn'de slami
Cephe, Msr'da Cemaat'l Mslmin, Cezayir'de Silahl slami Grup
vb. olabilirdi.
Trkiye insanlarnn bilgisiz brakldnn ayrdna varan
rgtler ve yaynclar bylesine basit bir aldatmacaya giriirlerken,
"Hizbullah" adnn Trkiye gvenlik glerince konduunu da ileri
srmekte bir saknca grmyorlard. Salt kendini akll sananlar
yantlamas gereken devlet grevlileri susarlarken, drt yl nce DEP
yneticilerinden Hatip Dicle, AKIN (American Kurdish Information
Network)'da yaynlanan mektubunda; "Hizbullah partisinin tabann
oluturan iadamlaryla scak ilikiler" balattklarn yazyordu.
rgtlerin patronu ayn, destekisi ayn, ideolojik kayna ayn
ama, birbirleriyle asla ilikileri yok! Yakn yllarda ran'dan hareket
eden kaak silah ykl kamyonlar Trkiye' de yakalanmamlar
myd? Dahas Amerika'nn Trkiye'deki sesi medyada boy gsteren
bu szde uzmanlarn Hizbullah'n ran'a bal olduunu ak olarak
sylememelerinin ardndaki gerek ne olabilirdi?
Ortadou'da, dinle bezenmi anti-komnizmin daha sonra,
ran slam devrimiyle birlikte, smrgecilie kar ktan saptrlan
ve yzlerce yl gemiten kklendirilen yeni doktrinle 'Panislamizm'in
Bat tarafndan kullanlmaya elverili bir tr oluturulunca, slam
adna iddet yolunu seen her tr rgtn, bata ran olmak zere,
slam lkeleri ynetimlerinden destek ald bir gerektir. Bu gerek
her zaman gze batar. nk perdenin nnde gsterilen gerein
bir yarsdr. Ama bu oluumlardan yaknanlarn ilikileri de perdenin
nndedir.
"Yeil kuak" ve "ABD bizi sonsuza dek destekler" ya da "ABD
ran'a dmandr! ABD laikliin kalesidir!" gibi ideolojik
saplantlardan ya da cahilce, dncesizce, bilgie mminliklerden
uzak durulmadka, elikilerden de kurtulmann ve sorulara yant
bulmann olana yoktur.

zellikle Trkiye medyas, Ortadou perdesinin nn

arkasn gstermekten kendini alamamtr. Oysa uzaklardaki perde
hi de inmi deildir. Oyun ak bir sahnede oynanmaktadr.
rneimize dnersek; Merve Kavak Trkiye'yi "test" etmeye
balaynca, medya kurguland gibi, Tahran'a bakmtr. Daha sonra
nasl olduysa uzaktaki sahneden bilgi gelmi ve arp kalmtr.
nk Merve Kavak, test ilerine Ortadou'dan deil ABD'den
balamt. erdeki siyasal ynetim de bu ii ABD ynetiminin bilgisi
dnda diye dnm ve ak atee girimiti ki, "Din Hrriyeti"
raporuyla kendine gelmi ve durmas gereken snrda duruvermiti.

MHVAUKEE VE KLN'DE SLAMCI KONFERANS

Durulmas gereken snr nasl belirleniyor? Bu sorunun
yantnn ucu aktr. Ksa bir uzak sahne bilgilenmesi belki yararl
olacaktr. Trkiye'deki Hizbullah rgtnn yneticileri basknlarla
ele geirilip, rgtn mezar evleri ortaya knca, ar ikenceyle
ldrlenlerin arasnda, ad ne kan zzeddin Yldrm'n "lml
barsever' kiilii daha da ne karlmt. Bu lmlln derecesini
grmek iin Dava dergisinde Cumhuriyet ve Mustafa Kemal'e yaplan
hakaretleri bir yana brakp Mehmet Ekici imzasyla yazdan yaplan
u alntya bile bakmak yeterli olacaktr:
"ocuklara ne zaman kafir dzenlere kin kusma retilirse,
yegane amacn 'Allah'n ahkamn tamamen icra ve tatbik'
olduu nakedilirse, ne zaman annelerin efkat hissi Allah'n
efkatini amazsa, ocuklara peygamber ahlak telkin
edilirse... te o zaman slamn ayak seslerini duyar gibi
[754]
oluruz. "
zzeddin Yldrm, Ar'nn Patnos ilesinde 1946'da domu
ve ilkokulu orada bitirmi. Askerlikte Nurcularla tanm.
Eskiehir'de "tebli ve irad" iin grevlendirilmi. 1970'lerin banda
Nurcular arasnda ayrlk balaynca Fethullah Glen, Mehmet
Kurdolu, Sddk Dursun ve Mustafa Polat gibi, o da cemaatin
merkez kanadndan ayrlm.
zzeddin Yldrm, Sddk Dursun, Mehmet Kurdolu
1980'lerde birlikte almaya balamlar. Askeri okullarda okuyan
rencilerle ilikili olan Mehmet Kurdolu gruptan ayrlm. Sddk
Dursun ve zzeddin Yldrm, 1984'te "Medreset-l Zehra"
yaynevini, Tenvir Neriyat', "Med-Zehra Ltd. ti."ni kurmular.
Ekip, Said-i Norsi'nin kitaplarnn Nur rgtnce sansr edildii,
zellikle Krtlerle ilgili blmlerin deitirildii dncesindedir. Bu
nedenle kitaplar (Risale-i Nur) yeniden yaynlamaya balamlard.
[755]
Nurculuun ana kanad da bu giriimi knamt.
754
755

Dava, ila-y Kelimetullahtr, Aralk-Ocak 1992.

Aktel. 20 Ocak 2000.

Med - Zehra Ltd. irketi, 1989'da "Dava" dergisini karmaya

balam. Dava dergisinde, Saidi Nursi'nin Krt kkenlilii ne
karlr ve Krt milliyeti hareketinde slamc bir hat tutturulurken,
Trkiye Cumhuriyeti'ne aktan muhalefete geilir. eyh Said ile ilgili
[756]
yaynlara balanr ve giderek, ana konular "Krt sorunu" olur.
Ve Davaclar da soluu ABD'de alrlar. 1990'da Milvvaukee'de
gerekletirilen ICP (Islamic Committee of Palestain)'in konferansna
katlrlar. ICP, 1983'de HAMAS'n nderlerinden Tark Abdullah ve
Dr. Sami El Arian'n bakanlnda kurulmutur. Dava dergisinde
yaynlanan habere gre, konferansa katlan Muhammed Sddki,
"Bedizzaman Said-i Nursi ve slami hareketteki dinamizmi" tebliini
sunar. "Dava"nn konferansla ilgili yapt aklama, iin ABD'de
balayan derinliini gstermektedir:
"Hamas ile manevi alakas var. Hamas bir ihvan-l Muslimin
grubudur. Bu mstakildir ve tm Mslmanlara aktr. Bu
ikinci toplant oluyor. Her sene konferans yenilenecektir,
inallah ileride Hamas ile beraber konferans yapmay
dnyoruz. Yan almalar olarak da kitaplar, dergiler,
brorler yaynlyoruz."
Muhammed Sddki, ICP toplantsndan sonra, "Trkiyeli
Mslman talebeler tarafndan kurulan UNITY Birlik adl cemiyetin
yllk toplantsna" katlr ve "1.5 saat sren (..) ttihad- islam zerine
[757]
bir konuma yapar."
Dava dergisi, Cemalettin Kaplan ile rportajn yan sra,
yararl bir yayn daha yaparak, derin slamcln ABD ile Bat Avrupa
arasndaki boyutunu gsterir:
"Almanya'nn Kln ehrinde dnyadaki btn slami
lkelerden gelen, ilim, siyaset ve din adamlar Krt sorunu
zerine gnlk bir tartma alan sergilediler. Deiik
devletlerden gelen ve deiik rklara mensup ilim ve siyaset
adamlar Krt sorunu zerinde oynanan btn oyunlarn
bozulmasn ve bu stratejik duruma son verilebilmesi iin
gerek kurtuluun ve reetenin ancak islami bir ereve
ierisinde halli mmkndr grnde ittifak ettiler. gn
sren toplant sonunda ortak bir bildiri nerederek
deklarasyon oluturdular. Not:Afganistan Hizbi slami Bonn
temsilcisi Abdusselam'la yaptmz mlakat gelecek sayda

756

Dava dergisinin ilk saysnda sahip Enver Beene, yaz ileri mdr
Mtehir arakaya, dizgi, pikaj, montaj ise Med-Zehra olarak belirtilmektedir.
(Dava /yl 1 / nisan-mays'89.) Onuncu yldaysa kadro yle oluur: Sahibi:
Tenvir Neriyat Ltd. ti.. Yaz leri Mdr: Mehmed Kaynn, Hukuk Maviri
Av. Hseyin Ik, Yurtd temsilcileri: Muharnmeed Hadi (Almanya), mer Gr
(danimarka), Arif evket (Hollanda), Abdlkadir ehbaz (Fransa),
757
Dava, 1990, Say:7

neredeceiz."

[758]

Vakf kurmakla ilgili kstlamalarn Turgut zal tarafndan

kaldrlmasyla, zzeddn Yldrm ve Sddk Dursun, "Med Zehra
Eitim ve Kltr Vakf"n kurarlar. Dava dergisi, Krt milliyetilii
kavgasn derinletirir. O dnemde. Gneydou Anadolu'da,
sonradan Hizbullah olarak anlacak olan rgtlenme oluur. 1994
ylnda Sddk Dursun ve zzeddin Yldrm ortalklarn bozarlar.
zzeddn Yldrm 30 yl yaad Eskiehir'den ayrlp
stanbul'a gelerek vakfn bana geer ve "Yeni Zemin" dergisini
karmaya balar. Derginin sahibi ve yaz leri Mdr, Osman
Tun, Genel Yayn Ynetmeni Mehmet Metiner, Yayn Danman
Ali Bula, Koordinatr Yasin Yldrm'dr. Teknik Mdr ise daha
sonralar AKP Hkmetinde Babakan Badanman ve AKP iin
"Muhafazakar Demokrat" tezini yazacak olan Yaln Akdoan'dr.
Yayn Kurulu da nllerden oluur: mit Akta, Gyasettin
Binglball, Kenan amurcu, Abdurrahman Dilipak, Davut
Dursun, hsan k, Altan Tan, Abdlvahid Vural, Osman
[759 760 761]
/ /
Resulan.
Daha sonra, Vakfn zmir'den Van'a dek ubeleri kurulur.
Nerede Gneydou Anadolu'dan youn gmen yerleimi olmusa,
orada bir ube kurulur. Yeni Zemin yayn evresinde "Nbihar
yaynlar" olutu. ABC'yle Krte baslan "Nbihar" dergisi
yaynlanmaya baland. Nbihar, Yaar Kemal'in ABD'de bulunan
Cumhurbakan Turgut zal'a Krt sorununun federatif zm ile
ilgili mektubu Mete Akyol ve Semra zal eliyle iletmesinden sonra,
Turgut zal'n "federasyon tartlmaldr" demesi...
Ve 16 Mays 1993'de stanbul'da, PKKnn slamc kanadnn
temsilcilerinin
de
katld
"Krt
Sorunu"
konferansn
[762]
dzenlenmesi.
Benzeri toplantlar, Avrupa'da da yaplmt. 1991 ylnda
DAVA dergisinin de katld "Krt Sorununa slami zm"
konferansndan sonra, yine Kln'de, 27 Mays 1995'de, PKKnn
rgt PK (Partiya slamiya Kurdistan) tarafndan "Krdistan'da
758

Dava, a.g.y.
Aktel, a.g.y.
760
Altan Tan, 3 Kasm 2002 seimleri iin HADEP' ten milletvekili aday oldu.
761
Derginin adresi, Fatih, Kzta Caddesi, Kuri Apartman, No: 51/2. Yeni
Zemin, Ocak1993.
762
Bu mektubun varl uzun sre tartlmtr. Yaar Kemal, mektup yazdn
kabul etmi, ama federasyondan sz etmediini ileri srmtr. Mete Akyol ise
mektubu bir n notla ilettiini aklam; Semra zal ise "Ceviz kabuu"
programnda mektupta "federasyon"dan sz edildiini belirtmitir. Av. Ceyhan
Mumcu bu konuyu birok basn aklamasnda yinelemi ve Yaar Kemal'in
aklama yapmasn istemitir. Konu ile ilgili haber iin Gndem,15 Nisan 1996,
Say: 32. Ek 14.
759

slami Dirili" konulu bir toplant daha dzenlendi. Bu toplantnn

duyurusunda yer alan konumaclar arasnda "Erzurum milletvekili
Melik Frat, Milli Gazete yazar Abdurrahman Dilipak, stanbul
Bykehir Belediye Bakan Recep Tayyip Erdoan'n danman
Ali Bula, RP'nin eski Gneydou Blge Mfettii Altan Tan, Yeni
Zemin Dergisi Genel Yayn Ynetmeni Osman Tun, Sakarya
niversitesi lahiyat Fakltesi'nden ayrlan Prof. Sreyya Srma,
Nbihar dergisinden Sabah Kara, Medreset-z Zehra Vakf'ndan
zzettin Yldrm, Kuzey Irak slami Parti lideri eyh Osman, Prof.
Gaburi, Dr. Muzaffer, Fatih Kirikar, Fuat Frat, Diyaddin Frat ve
Fehmi Huveydi'nin adlar" bulunuyordu. Ne ki, arda ad geenler
[763]
toplantya katlmadlar.
Sonraki yllarda Trkiye'nin idari yapsnn deitirilmesi iin
yeni bir szleme (Anayasa yerine byle denmeye balanyor)
yaplmasn savunan Szleme dergisi yaynlanmaya baland. Bu
dergide artk Soli zel gibi II. Cumhuriyet kuramclar da
[764 765]
/
yazyordu.
Zehra Vakf, Said-i Norsi'nin 1900'lerin banda Van'da Krte
ile eitim yapacak olan "Medreset-z Zehra" giriimini yeniden
canlandrd ve Zehra niversitesi'ni kurmak iin somut admlar
[766]
att.
Sonu olarak, 2000 ylnn Ocak aynda ABD'nin bir yl nce
slamc terrist avna balamasnn ardndan, Hizbullah kertildi. Bu
arada rgt, zzeddin Yldrm' ve Dava dergisinin ilk gnlerinden
beri onun yanndan ayrlmayan Mehmed Seyid Avc'y kararak
[767]
ldrd.
Hizbullah operasyonu srdrld. Diyarbakr'n
Emniyet Mdr Gaffar Okkan, operasyonu derinletirdikten ve
"Bunlar casus. Hizbullah bir dnya oyunu. Dnyann oyununu
Diyarbakr'dan bozuyoruz. (..) Uur Mumcu'nun ve Ahmet Taner
Klalnn katilleri bunlar. Onlarn katillerine ulamak istiyorum.
Tek hedefim bu" dedikten ksa bir sre sonra Uur Mumcu'nun lm

763

Haberi yaynlayan Gndem Bltenine gre "Melik Frat, Sreyya Srma ve

Altan Tan, "mazeret" bildirerek toplantya katlmadklar" renilmiti. Gndem,
15 Temmuz 1995, Say: 13..
764
Szleme dergisinin yayn ynetmeni Ali Bula, Yaz leri Mdr Mehmet
Metiner ve Hseyin lik, yayn kurulu yeleri arasnda Altan Tan ve Osman Tun
(Yeni Zemin sahibi) bulunmaktadr. Derginin bina adresi Yeni Zemin ile ayndr.
765
Szleme, ubat 1998, Say:4.
766
Yzyllk gemie dayanan bu giriim, 3 Austos 2002'de karlan yasayla
yaama geecektir. 3 Kasm 2002 seim kampanyasn Van'dan

balatan Babakan Blent Ecevit, "Artk Krt vatandalarmz Krte

eitim yapabilecekler" diyerek durumu ilan etmitir.
767

Bu rgtn hcre evlerinin bodrumlarnda, bahelerinde yaplan kazlar

soncunda ok sayda militann da ldrd ortaya kar. Bunlarn arasnda
Mersinli Gonca Kuri de vardr.

[768]

yldnmnde suikastla ldrld.

Daha sonra katiller iki yl
sren almayla teker teker yakaland. Yine bu arada, Uur Mumcu,
Ahmet Taner Klal, Bahriye ok ve Muammer Aksoy'u ldrdkleri
ileri srlenler de yakaland. Durumalar sonunda sanklar mahkm
oldular. Bylece bu ilerin arkasndaki balantlar da aa kmadan
dosyalar kapand.
Bu arada Zehra Vakf da unutulup gitti. nk artk "Din
Hrriyeti" vard ve Trkiye yeni testlere hazrlanyordu. Daha da
nemlisi ABD, Ortadou'da temizlik ilerini ilerletti. Afganistan'a
girilecek, Iraka, Hazar'a uzanlacak, ama hepsinden nce Filistin
halk ezilecekti.

BORU HATLARIYLA DENEN DNLERARASI

DYALOG'
Trkiye'de, petrol boru hatlar yaygaras bir tek izgi izliyor:
ABD, Azerbaycan ve Trkiye'nin tercihi olan Baku-Ceyhan hatt
projesinin nceliini desteklemektedir, nk Trkiye ABD'nin
dostudur, mttefikidir. Oysa ABD hibir blgede, hibir koulda
egemenliini tekil ilikilere dayandrmaz. Blgenin patronu olmak da
bunu gerektirir.
"Birleik Devletlerin hem retim, hem de datm anlamnda
en yksek kapasiteyi gerekletirmeyi amalayan, ran ve
Irak'a fazlaca balanmaktan kanmay ngren ve fakat
onlar (ran ve Irak) nemli bir enerji reticisi durumuna
getirme ihtiyacn da gz nne alan ok geni bir blgesel
[769]
enerji politikasna ihtiyac bulunmaktadr. "
ABD, Ortadou'da, Afrika'da ve Asya'da boru hatlar
projelerinin tmne yandatr. ABD, blgeye egemen olacaksa, tm
petrol kaynaklarna da egemen olmal, hibir kayna bakalarnn
egemenliine brakmamaldr, yleyse Krfez petrol kaynaklarnn da
tankerle datm bamllklarna da nemli lde son verilmelidir.
Bunun anlam ABD irketlerinin arlkta olaca petrol iletme
ortaklklarnn ok sayda boru hattyla petrol gvenli iletim
noktalarna ulatrmalar ve bu limanlardan dnyaya datmalardr.
ABD'nin son derece ak ve yaln grnen bu projesinin
uygulanmas, blgede kalc bir bar olmasa bile, bir dzen
kurulmasna baldr. nce srail ve Arap dnyas arasndaki savaa
son verilmeli ve snrlar yeniden izilmelidir. Ulalmas zor olan bu
amaca ok yaklald grlmektedir. Filistin-srail anlamasnda
nemli lde sonuca yaklalm ve hemen ardndan 1999 yaznda

768

Kadir Ercan, Ramazan Yavuz (DHA), "Sevgi adamyd" Hrriyet, 21 Ocak

2001
769
CSIS Raporu.

srail-Suriye grmeleri balamt.

[770]

Ortadou'da anlamalarn gerekletirilmesi iin iki engel

vard. srail ile Arap lkeleri ilikilerinin temelindeki din atmas (1)
ve srail'i dinsel ideolojiye dayanarak silip sprmeyi ama edinmi
silahl rgtlerin milliyeti tavrlar (2). rgtlerin deolojik dayana
olan dinsel atma esinin ortadan kaldrlmas iin, "Dinleraras
Diyalog"
projesine
baland.
Salt
diyalogla
kalc
bar
salanamayaca varsaylarak dinsel bara yine dinsel bir ideolojik
temel bulunmalyd ve bu temel kaynan kutsal kitaplardan
almalyd.
yle de oldu; Musevilik, Hristiyanlk ve slam'n ortak paydas
olarak, bu dinlerin ortak Peygamberinin Hz. brahim olduu ilan
edildi. brahimi Dinler senaryosu Trkiye'deki tarikat eflerinin
arsyla Amerika'dan, Almanya'dan stanbul'a "Medeniyetler Aras
Diyalog" toplantlarna kouturan ilahiyat profesrleri, Vatikan Cizvit
kardinallerince ve Ortodoks Patrikleri'nin abalaryla kotarld. T.C
Devleti yetkililerinin bu konudaki katklar da unutulmamal.
din bulumasnn zirve eylemi 2000 Baharnda, Urfa'da
gerekletirildi. Bu zirveyi TGV (Trkiye Gazeteciler Vakf) rgtledi.
T.C Devlet Bakan Sadi Somuncuolu da toplantya katlp bir
konuma yaparak T.C.'nin onayn cmle leme gsterdi. TGV'nin
onursal bakan Fethullah Glen, ABD'den gnderdii iletiyle bu
byk olaya destek verdi.
Bu arada srail'e ve onu destekleyen "Siyonist" Bat glerine
ve zellikle ABD'ye kar yllarca silahla savam rgtlerin bar
alanna ekilmesi iin iki yanl taktik izlendi. nce Ortadou lkeleri
iinde silahl g olarak rgtl Lbnan'da Hizbullah, Filistin'de
HAMAS gibi rgtlerle Uluslararas slam Devrim Hareketinin
eylemcilerini destekleyen rgtler arasnda bir ayrm yaplmalyd.
Hizbullah ve Hamas'n ABD'de yerleik desteki kurulularyla iyi
ilikiler kuruldu; ABD niversitelerinde Hristiyan - Mslman
faklteleri, enstitleri ve ABD Dileri'nde yaplan ortak toplantlarla
gsterilen dayanmayla "Mslmanlar Amerikanlatrma" projesi
uyguland.
Bu rgtlerin, ayn zamanda ABD'nin Ortadou lkeleri
ynetimlerine kar birer tehdit sopas olarak kullanlma olana da
iin krl yan oldu. Ynetimlerin zaten bu slam Devrimcileriyle
[771]
balar hi dertten kurtulmuyordu.
ABD bir yandan bu rgtleri
terrist ilan ediyor, te yandan da bu evrelerin Amerika'da
rgtlenip, politik ve zellikle parasal g elde etmelerine ses
karmyordu. Bunun nedenini yakn tarihte, bir para speklasyonla
770

Filistin ynetiminden grevi brakmasn isteyen ABD (israil diye de

okunabilir) bu istei yerine gelmeyince, yeil k yand ve srail ordusu
tanklaryla dozerleriyle Filistini, atlyeleri, evleri ezmeye balad.
771

aramak aydnlatc olabilir.

SRAL VE ABD'NN KUCAINDA BYYEN

HAMAS
HAMAS rgtnn gemii ve sonrasn grelim. Harakat'ul
Mukamavat'ul al slamiye (HAMAS), 1982'de, srail igali altndaki
Gazze'de, srail devletinin yasal izniyle bir vakf olarak kurulmu ve
srail HAMAS'in para toplayp, Filistinlileri rgtlemesine ve
glenmesine gz yummutu. HAMAS, ABD'de vakflar, finans
irketleri kurmutur. HAMAS askeri kanat sorumlularnn dahi
ABD'de yasal irketleri vardr. IAP (Islamic Association of Palestine /
Filistin islami Cemiyeti) bunlardan biridir. IAP'nin toplantsnda Merve
Kavak da konumu, doup byd lkesi, Trkiye'ye kar
oralardan muhalefet etmiti.
HAMAS uzants CAIR, UASR ve ISNA gibi rgtler, ABD
Bakan ve ABD Dileri ile ilidl grmeler yaparlar. Bunlar,
Yaser Arafat'n bamsz, egemen Filistin Devleti davasn
desteklemezler. ABD'den yllar sonra Trkiye'ye "test" yapmaya
gelen Merve Kavak Trkiye'yi kartrnca, bu rgtler, Trkiye'ye
ambargo uygulanmasn isteyecek denli ayarl olduklarn
gstermilerdi.
Suudlar ve Emirlikler, sraillilere ucuz iilik yapmaktan
bakaca geliri olmayan Filistinlilerin yasal ynetimine parasal yardm
kesmiler ve HAMAS'a para yadrmlardr. ABD ise srail'e ylda 56 Milyar dolar karlksz yardmda bulunmaktadr. srail'e bal rkdinci rgtler, ABD'de karlksz askersel yardm listelerini
hazrlarlar. ABD-Trkiye-srail geni programna uygun olarak,
szde "sivil" toplumcular da desteklemekten geri kalmayan bu srail
destekisi rgtlere, dinci siyasetilerle hkmet balar konuk
olmulardr. Hatta Tevrat'n cihad borusu boynuzu hatra olarak
[772]
almlardr.
ABD bakanlarnn yardan fazlas srail yandadr. Yani,
Musevi-Katolik- Protestan Yahudilerdir. Savunma Bakanl bata
olmak zere Bakanlk st ynetimlerindeki ounluu ellerinde
tutmaktadrlar. K. Dervi'in yakn dostu, Endonezya'y kartrmakla
nl, Savunma Bakan Yardmcs Paul Wolfowitz de onlardan biridir.
Wolfowitz bu yzn Washington'da Filistin'de, Ariel aron'un
emriyle gerekletirilen katliama kar knama gsterilerini bastrmak
zere Capitol Hill nnde toplanan yirmi bini akn srail yandana
yapt konumada "yannzdayz" diyerek belli etmitir.
Bu koullarda, Filistin Devlet ynetimi, srail'le ne zaman
anlamaya balasa, dnyann bartan yana desteini alp, elini
glendirse, HAMAS intihar saldrsnda bulunmutur. Her saldrdan
772

"Ecevit'e hediye edilen boynuz ne anlama geliyor?" Baka stanbul, 25 Ocak

2002.

sonra Filistin helikopterleri, uaklar Filistin Devleti'nin resmi polis

karakollarn vurmutur. Arafat, ne zaman devlet disiplini salamaya
balasa ve HAMAS yneticilerini gzaltna alsa, srail, Arafat'n
devlet kurumlarn vurdu. Arafat ynetiminin otoritesini ykmak iin,
Washington ve Bat Avrupa ellerinden geleni yaptlar. Bir yanda
tanklaryla, uzay filmlerinden km robot askerler, te yanda
lmlerin iinde doup byyen Filistinli ocuklar!
Bu uygulamalar, 'iddeti ykseltme' sonra da ayn 'iddeti
gereke gstererek' karndakini elverili bir anda ezip geme
yntemidir. Zaten intihar saldrlarnda lm seen ocuklar da, 20
yl nce Ariel aron komutasndaki srail ordusunun gerekletirdii
atila katliamnda bebek yataydlar.
Hi kuku yok ki, Filistin iyice ezildikten ve FK ynetiminin
saygnl ykldktan sonra, bamsz grnl, ayarl bir Filistin
devleti kurulacaktr. Ayarl devletin banda, Bush'un petrol
irketlerinde deneyim kazanm, dinler aras diyalog senaryosuna
inanm, serbest pazar olmay kabullenmi, demokrasiye bal bir
ynetim bulunacaktr. Onlar Washington'da rgtl beklemekteler...
Tpk Irak iin olduu gibi!
Bu arada, Irak'n iki airetinin egemenlii altndaki Krt
Partileri 3-6 Nisan'da Amerikal grevli gzetiminde ortaklaa bir
anti-terr brosu kurdular. Sleymaniye'de Amerikan kkenli srail
yandalarnn da ders verdii ngilizce eitim yapan niversite zaten
almaktadr. imdi yeniden gnmzden iki yl geriye dnp,
kaldmz yerden Amerika'dan bakmay srdrelim.

AMATR C4 HIRSIZLARI
'Terrist' listelerinin yeniden dzenlenmesinin ardndan sra,
merkezi olarak denetlemeyen ve Kum kentinden ynetilen perakende
silahl rgtlerin ve Afgan merkezli olmakla birlikte nerede cihad,
orada 'var olan' Usame Bin Ladin'e bal Cihad Konseyi'nin
etkisizletirilmesine gelmiti.
ABD szcs, "slamc terr rgtleri"ni devre d brakmak
zere, ABD egdmnde geni bir operasyon balatldn,
Mslman devletlerle ibirlii yapldn, ancak kendi ilerinde
muhalefetle karlamamalar iin bu Mslman devletlerin adlarn
bildiremeyeceini resmi olarak aklyordu.
rdn'de Usame Bin Ladin'e bal olduu ileri srlen altm
kiilik hcre yelerini tutuklanmasyla baland. Ladin'e bal El
Kaide rgtnn 1998'de Dou Afrika eliliinin bombalanmasndan
sorumlu olduu akland. Bin Ladin'in slamc rgtlerden
oluturduu
"Jihad"
komitesinde,
Yemen'den
JO
(Jihad
Organisation), Pakistan'dan Al-Hadis, Lbnan Partizan Ligi, Libya
slami Grubu, rdn Beyt al imam, Cezayir Silahl slami Grubu (GIA)
gibi rgtlerin yer ald belirtiliyordu. Bu listede Trkiye'den

herhangi bir rgtn yer almamas dikkat ekiyor. Bir baka ilginlik
de, aklamalarda Hizbullah, rdn slami Cephesi, Hamas gibi
rgtlere deinilmemesiydi.
Trkiye listede yoktu, ama 6 Aralk 1999'da, stanbulda Bin
[773]
Ladin'e bal olduklar belirtilen Libya kkenli alt kii tutukland.
14 Aralk 2000'de, Kanada - ABD snrnda Ahmet Ressam adnda
bir Cezayirli, arabasnda 50 kg RDX (patlayc madde) ile
[774]
yakaland.
Ahmed Ressam, Cezayir GIA rgt yesiydi ve
Afganistan'da uzun yllar savamt. Ahmet Ressam gibi mcahidler,
yllar nce Pakistan'da eitilmilerdi. Onlarn eitimlerine yardm
eden ve silahlanmalarna destek olan da ABD idi. Mcahidler artk,
Usame bin Ladin'e alyorlar, Dou Avrupa, Kafkasya ve Afrika'da
savayorlard. ABD'nin karlat durum iin tek aklama "Terr
eken terr bier" olabilirdi:
Ahmed Ressamn ardndan snrda bir kadn ve erkek
yakaland. Kanadal Lucia Garafola'nn Ahmet Ressam'a bal Abdl
Gani ile telefon grmeleri yapt saptanmt. Snr polisi,
Cezayirli Bobida ve Lucia'nn Kanada - ABD arasndan sk sk gei
yaptklarn sonradan saptad.
Operasyon hzla ilerledi. Abdl Gani Newyork'ta tutuklanrken,
Abdk Hakim Tizega da Seattlede bomba malzemeleriyle birlikte
yakaland ve ifadesinde "Ahmet Ressam'la bulumak iin beklemekte
olduunu" aklad, belirtildi. ABD gvenlik gleri, Amerikal
Mslmanlarn stne yrd. Ortadou kkenli renciler yollarda
durdurulup sorgulandlar, arabalar skca arand. Bu renciler
yaplanlar Mslman olmalarna yordular. Mslman mahallelerin
stnde geceler boyu helikopterler dnd durdu. Tpk Hollywood
filmlerindeki gibi.
Bu arada ilgin bir tutuklama bilgisi de Kaliforniya'dan geldi.
San Fransisko'ya 150 mil uzaklkta Fresno kentinin dndaki askeri
alandaki patlayc bunkerinin soyulduu bildiriliyordu. alnanlar
arasnda 200 kiloya yakn C4 plastik patlayc da vard. Fresno erifi
sonraki gnlerde soyguncularn delikanl yalarda amatr hrszlar
olduunu belirtti. Amerika'da sar alarm ilan edildi; Seattle
Belediyesi, 'Millenium' enliklerini iptal etti.
Bu gelimeler arasnda, Trkiye'de Ahmet Taner Klal
bombayla ldrld. ABD Trkiye misyonunun ve Trkiye'de yerleik
demokratlarn, solcularn ve slamclarn da katklaryla hazrlanan
"Trkiye insan Haklar 1999 Raporu" akland. Raporda, Ahmet
Taner Klal'nn elinden alnan yaam hakkndan hi sz
773

"Turkish Polie Detain Libyans" AP Online, December 06, 1999,; "Ladin'in

adam Amdouni yakaland. (..) 14 Eyllde Bakrky Adliyesine sevk edilen
Amdouni. Bakrky Cumhuriyet Basavclinca tutuklanarak Metris Cezaevine
konuldu." Cumhuriyet, 17 Eyll 1999; ve "Laden'in adam (Amdouni) snrd"
Cumhuriyet, 16 Aralk 1999.
774
NY Times. December 31, 1999.

edilmezken, bu ldrmenin sonucunda askerlerin Mslmanlara

basky arttrdklar belirtilerek T.C ordusu hedef gsterildi.
Ocak 2000'de, Trkiye'de Hizbullah operasyonu balad. srail
babakan ile Suriye Devlet Bakan Hafz Esat, Washington'da
bulutular. srail ile Lbnan ynetimi, 2 ubat 2000'de masaya
oturdu ve srail'in Temmuz 2000'e dek Gney Lbnan' boaltmas
kararlatrld. Grmeler srerken, Lbnan Hizbullah'na silahl
mcadeleyi brakarak, bara katk koymas dilekleri iletiliyordu.
Suriye'nin srail ile anlama yapmas durumunda zaten bu rgte
yakn destek ortadan kalkacakt. Anlalan Hizbullah'n yaamas
istenir olmutu. ABD, ayn gnlerde Dileri Bakan Madeleine
Albrigth'n azndan ran ile ilikilerin normalletirilecei ynnde
aklamalarda bulunuyordu.
srail sznde durdu ve Gney Lbnan'da oluturduu
gvenlik tampon blgesini Mays 2000 sonunda boaltt.
Amerika'nn Trkiye'deki sesi "CNN Trk" ayn gn Hizbullah'n
aslnda Ulusal Kurtulu Sava yrten bir rgt olduunu anlatmaya
balad. CNN'i Trkiye medyas izledi ve Hizbullah'n ne denli lml
olduunu tefrika etmeye, rgtn kurucularndan Ayetullah
konumundaki Fadallah ile syleiler yaynlamaya baladlar. Onlara
gre Hizbullah sava kazanm ve Lbnan' kurtarmt.
Hangi Lbnan' kurtarmlard? Din savalaryla yklm
Lbnan'! Hizbullah'n intihar saldrlarnda ldrlm, rehin alnm,
ikence grmelerine, halkn yaamna karlk ve lkesinden
ayrlmak zorunda braklm milyonlarca Lbnanlnn vatansz
kalmasnn bedeli olarak, toprayla insanyla blnm Lbnan m
kurtarlmt?! ABD basksyla yaplan anlamalarla srail tarafndan
boaltlm olan Gney Lbnan' ylece kurtarm oldu Hizbullah.
bununla da kalmam, 'Hizbullah' lideri Hasan Nasrallah'n elini skan
BM Genel Sekreteri Kofi Annan, Hizbullah'n BM tarafndan
[775]
tanndn da gstermi oldu.
ABD bir yandan bartryor, anlatryor; te yandan da
slamc rgt, Amerika'nn Trkiye'deki sesi CNN tarafndan
kurtarc ilan ediliyor. Her ey, Ayetullah Humeyni'nin syledii gibi "
Byk eytan" iine uyuyor.
Din sava ile kurtulu sava birbiriyle kartrlnca;
bamszl ve ulusal btnl korumak olanakszlar. Bu tr
savalar, kurtarld sanlan lkede kardekan akmasna yol ayor.
Hangi idealle, yola klrsa klsn varlan sonu kanlmaz oluyor.
"Byk eytan" olarak adlandrlan devletlerin boyunduruu altnda
ve enerji trstlerinin gdmnde ikinci snf klelerin yaam kavgas
verdii, kan ve kinle beslenmi bir toprak parasndan ibaret
kolonidir elde kalan.
ABD'nin senaryolarn rtmeye alan, yazarlar izerleriyle
775

"BM Hizbullah' tand" Hrriyet, 22 Haziran 2000. 506

yurdumuzdaki din savalarn aklamaya ynelik yanl bilgilendirme

yayn yapanlara kar devlet ynetimi susuyordu! Tpk, ABD
Bykelisi Mark Parris'in Gneydou Anadolu'da yerel odalarla, T.C
Devleti'nin egemenliini bir yana brakarak ortak iliki brolar ama
giriimleri karsnda sustuu gibi! Tpk o gnlerde, ABD Dileri
Yardmc Sekreteri Harold Hongju Koh'un Gneydou Anadolu
gezisinden sonra Osman calan'n "ABD Dileri Bakan Yardmcs
Koh'un aklamalar balaycdr," demesi karsnda sustuu
[776]
gibi!

776

"PKK: Artk zarar gelmez" Hrriyet, 3 Eyll 1999.

EYALETL DEVLET SENARYOSUNDAN 6 YIL

SONRA
'Bakan Albright Mslman ve Arap
Amerikan temsilcileri bakanlkta kabul
ederek son Ortadou gezisi hakknda
bilgilendirdi. Trkiye ve Kemir'deki insan
ve din haklar ihlallerini, Amerikan
Mslmanlarnn (ABD) d politikasnn
oluturulmasna
ve
Mslmanlara
hkmette yer verilmesi grld.(..)
Amerikan
Mslim
Konseyi(AMC)
direktr
Ali
Abuzakuk,
Bakan
Albrigth'dan
Arap
ve
Mslman
dnyasndaki insan haklar konusunda
daha kuvvetli durmalarm istedi ve Merve
Kavak'nn durumundan sz etti ." CAR
Bulletin, 16 Eyll 1999

9 Eyll 1999 tarihli Trkiye Din Hrriyeti raporunu izleyen drt

ayda ba dndrc deiimler ve olaylar yaand. Her gn bir
olayla alkalanan Trkiye'de, parti ekimelerinin ve yanltc bilgi
kaynaklarnn yaratt, bulank bilgi bombardman altnda, byk
oyunun byk paralarn grmek olanakszd. imdi Eyll 1999'a
dnp, olan biteni, gereksiz bilgilerden arndrarak bir kez daha
gzden geirelim:
- Trkiye Cumhuriyeti Devleti Yargtay Bakan bir konuma
yaparak Trkiye'nin rejimini eletirdi ve Anglo Sakson
demokrasi'nin stnlklerini aklad. Bakan'n F. Glenin
onursal bakanln yapt TGVnin Abant toplantlarna
katlm olduu ileri srld. Bakan'n konumas tm siyasi
liderlerin ve medyann onayn ald. rnein CHP Genel
Bakannn "Altna imzam atarm" dedii basnda yer ald.
- Trkiye Cumhuriyeti Babakan ABD'ye giderek
grmeler yapt. Babakan bu gezisinde Amerikan
ilikilerinde deneyimli milletvekillerini yanna ald. Ahmet zal,
Tayyibe Glek iyi seimdi.
- Profesr Ahmet Taner Klal bombal suikast sonucu
ldrld.
- Klal cinayetinden iki hafta sonra Zaman Gazetesinin
Washington'daki grevlisi Ali Halit Aslan bir tam gazete
sayfas aklamalarda bulunan Harold Hongju Koh,

Trkiye'nin 312. numaral yasasnn kaldrlmasn istediklerini

aka belirtti. Koh, ayrca Trkiye'nin din hrriyetine deer
vermesini, Ahmet Taner Klal olay sonrasnda yapld gibi
dindarlara bask yaplmamasn belirtti. AH Aslan, Fethullah
Glen'e kar yaplanlardan yaknnca, Koh bu cemaati yeni
renmekte olduu mazeretiyle ak yant vermekten kand,
ama yine de Trkiye Cumhuriyeti Devleti'ne t vermeden
de edemedi: "Bence bu tr bir hareketin ban ezmeye ya
da faaliyetlerini engellemeye balamadan nce, devlete
[777]
Trkiye'de
iddialarn ispat etme ykmll der."
mahkemelere karmak su, ama ABD ynetimine serbest
olduu bir kez daha kantlanm oldu.
- Koh'un bu aklamalar yapm olduu gnlerde Fazilet
Partisi Genel Bakan Recai Kutan Washington'a giderek
Dileri bakanl insan Haklan ve Din Hrriyeti Brosunu
ziyaret etti ve AMC (American Mslim Community)'nin
dzenledii yemekli toplantda bir konuma yapt. Trkiye'nin
byk medyas R. Kutan'n bu gezisinde kabul grmediini
yazarak ABD'nin bu din ilerinde rol yokmu gibi gstermeye
abaladlar. Oysa R. Kutan, bakanlk katnda kabul grm,
Amerika'nn Mslman cemaatlerinin en byk rgtnn
konuu olmutu.
- ABD'nin Din Hrriyeti Trkiye 1999 raporu ve Ankara'daki
Bykelisi sahip ktktan sonra, Reisicumhur, Babakan ve
Adalet Bakan Hikmet Sami Trk, Merve Kavak'ya arka
ktlar ve ynettikleri devletin Cumhuriyet Savcsn, "yen
krlan kolu rtmeli" demeden, aktan aa, sca scana
[778]
suladlar.
Tm arlara karn ifade vermeye gelmeyen
Merve Kavak'nn evinde ifade almak zere harekete geen
savc hakknda soruturma atlar. Tarihte bu denli hzl ve
[779]
ezamanl bir tepki herhalde az grlmtr.
- Amerikan Bakan, Trkiye Byk Millet Meclisi
krssnde 'Atatrk' verek Trk medyasn takdirlerini
kazandktan sonra, milletvekillerinin yasalarda gerekli
deiiklikleri yapacaklarna olan inancn belirtti. Bir yabanc
devlet bakann bu isteine kar Trkiye'nin istiklalini
777

Ali Aslan, "rtica tehdidi abartld" Zaman, 3 Kasm 1999.

Zamann Adalet Bakan Hikmet Sami Trk, bu gibi konularda teden beri
ilgin bir tutum sergilemiti. Nisan 1997'de Erbakan'n 55 kiilik ekibiyle birlikte
Hacca gitmiti. H.S. Trk, 23 Austos 1998de Trkiye-ran snrndaki panayra
gittiinde, ran tarafndaki tccarlarn ay ime arsna katlacakken, ei Fato
Trk'n n Pastarlar (ran askerleri) tartndan kesilir. "Fato Trk, bartl
olmad gerekesiyle snrn ran tarafna alnmazken, Pastarlar tarafndan itilip
kakld" Bakan, ran snr karakoluna eini almadan gider ve ayn ier. "ran
snnnda barts skandali" Milliyet, 24.08.1998.
779
"Ecevit, Nuh Mete Yksel'in tutumunu knad", Haber tarihi: 19 Ekim 1999,
sucdosvasi.gen.tr /gunluk/haber7. htm
778

salayarak Cumhuriyet devletinin kuruluunu gerekletirmi

olan meclis ayaa kalkt ve byk bakan alklad.
- Trkiye medyas, Hillary Clinton'un ar Pazar ileriyle ve
kk Bayan Clinton'un Kur'an bile okumu olduu gibi
muazzam haberlerle ilgilenirken Bakan Clinton, nsan Haklar
Vakf, Mazlum-der ve Ka-Der bakanyla yemee oturdu.
- ABD Uluslararas Din Hrriyeti Brosu efi Robert Seiple
Trkiye'ye geldi Devlet Bakan Devlet Baheli ile, Recai
[780]
Kutan'la grt. Din Hrriyeti ile ilgili sorular sordu.
Din hrriyeti raporunun eksikliklerini, ABD resmi
makamlarnn Ocak 2000'de yaymlanan Trkiye nsan Haklar
Raporu-1999 ve 2000 tamamlad. Bu raporda yalnzca
gazeteci
olarak
nitelenen
Ahmet
Taner
Klalnn
ldrlmesinden sonra dindarlara bask yapld belirtildi. Din
Hrriyeti raporunda kendisinden sz edilmeyerek hakszla
uratlan Fethullah Glen de "sufi originli" lml tarikatn
"Islamic Leader'i sfatyla ve kendisine basklar yapld ileri
srlerek, Amerikan devletinin resmi raporuna ilk kez geti ve
kaset
basklarndan
ve
kar
kampanyalardan
sz
[781 782]
edildi.
/
- nceki raporlarda insan haklar ihlalcisi olarak anlan
PKKnn artk retmen ldrmediinden sz edilerek, bu
rgtn terristler listesinden karlacann da ipucu verildi.
Ama ok katl Mavi ar'da insan yaklmasndan falan sz
edilmedi.
- nsan Haklar 1999 raporunda Malatya'daki rgtl trban
eylemlerine
katlanlarla
gstericilerle
polis
arasnda
atmalar kt bildirilmekle, Trkiye'de bask altnda
tutulan dindarlarn yle aznlk falan olmad ve kitlelerin din
uruna polis basksyla karlatklar vurgulanm oluyordu.

LGN RAPORLAR VE LGN TOPLANTILAR

Alt alta dikilmeyince, bir anlam oluturmayan bu olaylarn
ncesi daha da aydnlatc olabilirdi. Bunu grmek iinse yakn
gemiten ksa bir zet gerekiyor:
- 1990'da balatlan "Din Hrriyeti" senaryosu, ABD'de
HAMAS'a destek toplantlar,
780

"ABD'den Barts sorusu, Yeni afak 15-12-1999.

1999 Counttry Reports on Human Rights Practices, February 25, 2000;
Turkey-Country Reports on Human Right Parctices-2000, February 2001,
Released by the Bureau of Democracy, Human Rights, and Labor, U.S.
Depatment of State.
782
Kaset basklarn eletirenler arasnda Toktam Ate de bulunuyordu.
Aksiyon. 26 Haziran - 2 Temmuz 1999, Yl 5, Say:238, s.22-24.
781

- Almanya'da ve stanbul'da gerekletirilen Krt Sorunu ya

da Krt Sorununa slami zmler konferanslar, Georgetown
niversitesi Hristiyan Mslman Anlay Merkezi'nde
dzenlenen ak ve kapal toplantlar,
IAP-ISNA-UASR-Minaret
gibi
rgtlerin
Amerika
toplantlar, trban eylemcilerine sahip klmalar ve
Erbakan'n Washington'da demokrasi kahraman olarak ilan
edilmesi,
- Merve Kavak'nn son anda seilebilecek aday srasna
yerletirilmesi ve milletvekili seilip Trkiye Cumhuriyeti
Byk Millet Meclisi'ne yry; Amerikan devlet
yetkililerinin bu yry destekleyen cemaatlerle toplantlar
yapmalar,
- Barts eylem zincirleri, bilim adna hazrlanan "slam
ve Demokrasi" raporlar, dinler aras diyalog konferanslar,
Atatrk ve din konularnn youn olarak tartlmaya
balanmas,
- Din ve inan turizmi diye balayp antik kiliselerde,
kalntlarda dzenlenen Ortodoks ayinleri, Gneydou
Anadolu'da "brahimi Dinler" bulumas ad altnda Urfa'da
kurulmas nerilen -din niversitesine zemin hazrlanmas
ve benzeri etkinlikler...
Bu olaylar dizini ve Amerika'y komu kaps yapan ilim
adamlarnn etkinlikleri, Trkiye niversitelerinde gya ilim adna
yaplan etnik-dinsel aratrmalar, Amerika'ya eitim iin giden
rencilerin kendi lkeleri hakknda aratrmalar yapp bunlar
bilimsel tezler olarak oralardaki kurululara sunmalar gibi ilginlikler
bu btnn iine yerletirilmeden yorum yapmak, byk yanlglara
yol aabilir. Olaylarn salt din hrriyeti faaliyetleri kapsamnda ele
alnmas da yanltc olabilir. Bylesi yaklamlar sonunda kutsal
stne ksr tartmalar ve aceleci, yanltc zmlemeler arasnda
bunalmayla sonulanabilir.

MARNE CLUB TOPLANTISI

Bilindii gibi, yllardr "Resmi Tarih" nitelemeleriyle
Trkiye'de her eyin gizlendii, her eyin yalan olduu kans
uyandrld. Bu kampanyay yrtenler, Trkiye'den effaflk talep
eden Amerika ve dierlerinin ok deil Trkiye'nin binde biri kadar
effaf olmadn bilmelerine karn psikolojik saldry srdrmeleri
"zehirli sonular" dourdu. Ancak baz ilgin kapal toplantlara
katlan ilim-bilim adamlar vatanlarna kar ok ama ok kk de
olsa bir sorumluluk duyarak bildiklerini aklarlarsa belki bir k
grlebilir.
rnein Merve Kavak'nn meclise yrmesinden onbe gn
nce Washington yaknlarndaki Marine Club (Deniz Kulb)'nde,

[783]

basna kapal bir toplant yapld.

Amerikan Diplomatlar
Aratrma ve stihbarat Blm sorumlusu Henry J. Barkey
tarafndan dzenlenen bu toplantya, WINEP (Washington Enstits
Yakn Dou Politikas) Trkiye Masas efi Alan Makowsky, NED'in
yneticilerinden, ABD Ankara eski Bykelisi Morton Abramowitz ve
bir grup Trkiye Cumhuriyeti uyruklu deerli insan katlyordu. Cemal
Kutay'n yaplmayan grmeler ve olmayan belgeler stne
yazdklarn esas alan "Bedizzaman Saidi Nursi" adyla yaynlanan
bilimsel bir yapt yaratan, Bilderberg yesi sosyolog Prof. erif
Mardin, Boazii niversitesi'nden, TESEV ve USIP projecisi
Kemal Kirii, Sabanc niversitesi'nden dekan Ahmet Evin,
Boazii ve Amerika arasnda gidip gelenlerden RAND'n eski
danman Sabri Sayar, Nurcular stne derin aratrmalar yapm
ve ondrt yldr Amerika'y yurt edinmi Utah niversitesi'nden
[784 785 786]
Hakan Yavuz yemekte bulumulard.
/ /
783

"Esen nr, '9 Nisan 1999, VVashington'da Ordu Deniz klub'nde Trkiye
stne yaplan gizli toplanty ABD Devlet Sekreterlii, Trkiye'de
grevlendirilecek olan Amerikal diplomatlar Aratrma ve istihbarat
Blmnden H. Barkey, dzenliyor. (..) W. W (W. Wilson Merkezi) tarafndan
finanse edilen almalarn 6 aydr Amerika'da srdrmekte olan Cengiz andar
katlyor. Bu toplantda T.C. Bykeliliin'den hi kimse bulunmuyor." Star, 16
Nisan 1999.
784
Cemal Kutay, amzda bir Asr- Saadet Mslman Bedizzaman Said
Nursi-Kur'an Ahlakna Dayal Yaama Dzeni; erif Mardin, Bedizzaman Said
Nursi Olay-Modern Trkiye'de din ve toplumsal deiim.
785
"Kandrdn bizi dede! (..) Saidi Nursi'yle grmemi, 'grm gibi' yapm.
Bunu Aktel'e 46 yl sonra itiraf etti" Aktel, 9.12.1999.
786
lim ve Kltr Vakf I6.5.l991'de Hilton Oteli'nde bir panel dzenler. Oturum
bakanln Fik Bilginin yapt bedizzaman Said Nursi Hazretlerini konu
edinen bu panele erif Mardin bir bildiri ile katlr. Ayn panelde Mim Kemal
ke, Bedizzaman'n grlerinin evrensel olduunu belirtir. Son konumac
Do. Dr. Ahmed Akgnduz ise "'Beditizzaman'n asrn mceddidi olduunu
ve ilminin harika olduunu. Osmanldan gnmz Islami hayatn dinamizmini
temsil ettiini ve Abdiilhamidden Celal Bayar ve Adnan menderes'e kadar btn
devlet ricalini ikaz ve irad iin mektuplar yazdn rkln karsnda
olduunu" vurgular. Bu toplantya da ngiltre'den Colin Turner ve Mary Wcld
katlr. Ahmet Akgnduz ise sonraki yllarda lslamitische Universiteit Rottcrdam
rektr oldu. Prof. Dr. Suat Yldrm bu niversite iin yle yazyor:
Akgndz' yurdunda tedirgin edip niversiteden ayrilmaya zorlayan,
Hollanda'da takdir edilip Rotterdam slam niversitesi Rektrlg'ne
getirilmesinden rahatsiz olan, hatta o niversitede kendisini ziyarete giden eski
rencilerini bile cezalandrmaya alisan bazi yetkililerin olduunu da iitiyoruz.
Tipki, Trkiye iinde olduu gibi dnyanin be ktasndaki elli kadar lkede de
Trk eitimine ve Trk kltrne bu asrda en dikkate deer hizmetlerin fikir
babaligini yapan, yzlerce rnek kolej ve birok niversitenin almasnda
tevikleriyle etkili olan Fethullah Glen Hocaefendi'yi cezalandrmak iin iftiralar
atanlarn olduunu grdmz gibi. Bari onlar ve emsallerini Trklk adna
itham edenler, Trkle onlarn yzde biri kadar hizmet etmi olsalard!" Zaman
5.2.2001

Toplantya katlanlar, stanbul Boaz, balk ve rak sohbeti de

yapm olabilirler! Barkey ve Makowsky'nin Trkiye'nin Krt politikas
stne eser vermi olmalar, Abdullah calan'la grmek zere
talya'ya doru yola km bulunmalar, Trkiye'nin Washington
resmi misyonundan hibir ahsiyetin toplantya katlmam olmas ve
Woodrow Wilson Center'da almakta olan Osman Cengiz
andar'n da bu toplantda bulunduu gz nne alnrsa, toplantya
katlm olan T.C uyruklulardan, bu toplant ve varsa baka
toplantlar hakknda da bilgilendirmelerini beklemek bo bir d
olarak kalmamalyd. Yeri gelmiken ad gn getike daha sk
duyulan Henry Barkey'i biraz daha yakndan tanyalm.
Henry Barkey, stanbul doumlu Musevi T.C vatandadr.
Askerliini Trkiye'de yapt. DPT'de Hikmet etin'le alt.
ngiltere'de City College'da okudu. ABD'de Pennsylvania Lehigh
niversitesi'ne geti. Bir Amerikal ile evlenip yeil kart sahibi oldu.
Ksa sre sonra boand. Trkiye-nsan Haklar -Krt sorunu
konularnda almaya balaynca Pennsylvania-Washington-Trkiye
gezilerine balad. Dul Bayan Elen Laipson, ABD Kongre Brosu
Trkiye aratrmacsdr. Laipson, ABD Birlemi Milletler temsilcisi
M. Albright'n asistanln, yaptktan sonra CIA'ya geti ve NSAB
(National Security Education Board / Milli Gvenlik Eitim Kurulu),
NSC (National Intelligence Councill / Milli stihbarat Konseyi Bakan
Vekili)'de alt.
Henry J. Barkey, 1993'de Laipson ile evlendi. Laipson'a kur
yapan WINEP'den Alan Makowsky ile Barkey'in aralar ald.
Barkey, ABD Savunma Bakanl'na Trkiye hakknda raporlar
hazrlamaya ve slam ve Krt aratrmalarna balad. RAND'dan
[787]
Graham Fuller ile "Krt Sorunu" kitabn yazd.
Henry J. Barkey, Graham Fuller ile birlikte Krdistan
panellerine katld. 27 Nisan 2000'de yaplan panele, Utah
niversitesinden Hakan Yavuz, Berlin Free niversitesi'nden
Glistan Grbey, ASAM'dan mit zda da katld. Barkey, youn
almalarnn sonucunu ksa srede ald ve Akev Milli Gvenlik
Dairesi stihbarat ve Aratrma Brosu'nda siyasi planlama eleman
olarak almaya balad, Dileri'nde Trkiye'ye atanacak
diplomatlarla ilgili bronun bana geti. G.W.Bush Jr. Ynetime
[788]
gelince CIA'de almaya balad.

STANBUL'DA KRT KONFERANSI VE ANTEP'E

787

Kitabn zgn ad: Turkey's Kurdish Question, Henri J. Barkey and Graham
E. Fuller, Rovvman and Littlefield
788
Ylmaz Polat, Washington Ankara Hatt, s.42; Federal Directory 1999, s.219
ve 734;habew3rturk.com, 26 Haz. 2001, kurdishmedia.com/news. Zaman
Gazetesi'nin Washington grevlisi Ali Halit Aslan, "ok iyi Trke konuan Henry
Barkey" diyerek, stanbullu olup da ok iyi Trke konumann byk bir meziyet
olduunu aklyordu.

UZANAN HALEP EYALET

Necmettin Erbakan'n alt buuk yl nce Dou Anadolu
kentlerinden birinde gerekletirilen ak hava toplantsnda yapt
konuma sonucu mahkm olmas zerine, her olayda olduu gibi
312. maddenin kaldrlmas iin partiler arasnda, medya
menzillerinde bir byk "concensus" oluuverdi. Bu geni bir
uzlamayd. Bir ucu Teksas'ta, teki ucu Bat Avrupa'da bulunan ve
gbei de Trkiye'ye balanan uzlama, ztlarn nllerini bir araya
getirivermiti. uConcensus" un taraf olan liderlerin hangisi alt buuk
yl nce Dou Anadolu'da etnik ayrlk uyandrc bu konumann,
dnce zgrl kapsamnda olduunu savunabilirlerdi. Ayn
liderler Erbakan'n sz konusu toplantlarndan nce stanbul'da
gerekletirilen bir baka toplanty anmsamyor olabilirler. "Takriri
skun" istemeyiz diye haykran liderlerden bu tr bir duyarllk
[789]
beklenip beklenmeyecei ayr bir konu.
Mays 1993'de
stanbul'da dzenlenen toplantda, PKKya bal ERNK (Krdistan
Ulusal Kurtulu Cephesi)'ye bal KH (Krdistan slam Hareketi)'in
[790]
bakan Abdurrahman Drre szn esirgemiyordu:
"Bu
Lozan
muahedesiyle
ngilizlerin,
Franszlarn,
Kemalistlerin ve Acemlerin ittifakyla bu Krdistan denen
corafya blnmtr, igal edilmitir. (..) Ben iki aydan beri
Avrupa'daym, bir aydan beri de Gney Krdistan'daydm,
dolatm, grdm. Krtler tamamen birlemitir, hibir ihtilaf
[791]
yoktur."
htilaf ortadan kalknca olacak olan da bellidir.
Abdurrahman Drre bunu yle ilan ediyordu:
"Barzanisiyle, Talabanisiyle, Aposuyla,
Hizbullahyla,
[792]
sacsyla, solcusuyla Krtler birlemitir."
Konferansta F.Pnin danman Mehmet Metiner,
KH
bakan Drre'nin militan sylemine derin tarihle aklk

[793]

(/PK)
getirdi:

"Bir Trk, bir Arap, bir erkez kendisi iin hangi haklar
istiyorsa; sosyal, siyasal, kltrel, ulusal, hangi haklar
istiyorsa, bir Krt iinde istemek zorundadr. (..) Ne mevcut
ulusal devletin zm olacana inanyoruz, ne bir baka
ulusal devletin zm olacana inanyoruz. (..) Trkiye
789

Mesut Ylmaz'n ANAP Grup toplantsndaki konumas.

A. Drre, eski Alaam mftsdr. Gndem, 15 Temmuz 1995, Say: 13.
791
teki uluslar adlaryla anyor ama "Trk" demekten zenle kanyor. nk
"Trk ulusu" ulus olarak kabullenilmiyor, tpk Trkiye" demekten kanarak "Bu
corafya" denmesi gibi.
792
Krt Sorunu Nasl zlr, Nbihar yaynlar, stanbul, Nisan 1996, s.83-85.
793
PK: Partiya Islamiya Kurdistan. PKK tarafndan 1995'de kuruldu. PKK'nn
dinsel rgtlenme iin kurduu teki rgtler: Kurdistan imamlar Birlii,
Kurdistan Yurtsever mamlar Birlii, ERNK mamlar Birlii, Kurdistan Yurtsever
Din Alimleri Birlii. Gndem, 1 Temmuz 1995, Say: 12.
790

yeniden slamla bart zaman, 70'li yllardan sonra giderek

slamdan uzaklama eilimine giren Krt yurtseverleri ve
aydnlar da gene slamla barmak srecine girdikleri zaman
[794]
bu sorunun zm ok daha kolay olacaktr."
Recep Tayyip Erdoan'n siyasi danmanyken de Yeni
Zemin Dergisi'nin editr olarak, "Ben Krt kimliiminin kabul iin
mcadele eden aktivist Said'i seviyorum. Said slami dncede
nemli admdr, ama son deildir" derken de, tutulan her yolun hangi
[795]
zme yarayacan sylemekteydi.
Ama, R.P'nin eski
"Gneydou mfettii," Yeni Zemin ve Szleme dergileri yayn
kurulu yelerinden Altan Tan, eski sylemle, somut durumun somut
tahlilini yaparak, iin siyasal yann daha ak koyuyordu. Konferans
kitabndan okuyalm:
"Eyalet sistemini dnyorum. Eyalet sistemini etnik veya
dini temele dayandrmyorum, mahalli, corafi olarak eyalet
diyorum. (..) Halep eyaletinin hududunu Antep'e kadar m
karrsnz, Antakya'ya m gtrrsnz; bunu corafi bir
problem olarak gryorum. (..) Bu lkede devletle milletin
kavgas var,
milletin
bir
olmas
lzm.
Krdyle,
Mslmanyla, Alevisiyle, sacsyla, solcusuyla, kimin
devletle bir problemi varsa, bir olmas, bir demokratik cephe
kurmas lazm. nce ceberrutluu, tagallp ve tecebbr, eski
tabir ile - biraz eddeli ve meddeli konualm ki yreimiz
rahat etsin - tasfiye ettikten sonra herkes kendi yoluna gitsin.
[796]
"
Yllardan sonra, bu aklamalar duymazlktan gelmi olan
Trkiye medyasnn ve siyasi liderlerin Amerikan usul "concensus"a
bu denli kolay varmalar, gemi gnlerdeki suskunluklaryla, ya da
yine o gnlerde Turgut zal'n - "Prezidan Bush" ile arkadalnn
etkisiyle mi, yoksa ileri grllkle mi- "Federasyon tartlmaldr"
demi olmasyla ilintili olabilir mi(?) sorusunu akla getiriyor.
Bunlar
olaan
karlamal!
Tpk;
"Din
Hrriyeti"
senaryosunun Trkiye Cumhuriyeti yurttalarndan, ok yzllkle
saklanm olmas gibi. Koh, Clinton ve Avrupa devletlerinin
buyruklar yerine getirilmeli ve 312 kaldrlmal ve yerine ABD'nin
371. maddesi geirilmeli ve tahkim gerei yarglamalar, gerekirse
Amerika'da yaplmaldr. Ne de olsa hrriyetin iyisi, dinin derini
oradadr. stne stlk her konuda mttefik ve her konuda dost
Amerika, zaten Anadolu'yu yol yapm; git gel Ortadou bir jet uuu.
imdiden savunma hazrlayacaklara yardmc olmas bakmndan
794

Krt Sorunu Nasl zlr, s.40-41

"Mehmet Metiner'le 18 Mays 1994 tarihli mlakatlarmdan" diyerek aktaran
M. Hakan Yavuz, "Yayna Dayal Islami Sylem ve Modernlik: Nur Hareketi"
Bedizzaman Said-i Nursi Sempozyumu 1995. nesil.com.tr/turkish/arastirtr/sempoz/073.htm.
796
Krt Sorunu Nasl zlr, a.g.k. s. 74, 76.
795

ABD'nin 371. maddesini, anmsatalm:

"Birleik Devletler'e kar tecavz ya da haklarn
kaldrmaya teebbs etmek zere fesat dzenlemek: Bir ya
da daha ok kii, B. Devletlere kar tecavze ynelik fesat
oluturur ya da herhangi bir biimde, herhangi bir amala
herhangi bir ajanlk (yapmak) ve bir ya da daha ok benzer
kiiyle fesad gerekletirmek zere hareket ederse, her biri 5
yla kadar..."
Bu tr maddelerin uygulanmasyla ilgili olarak, Trkiye
Cumhuriyeti'nin tam bir Anglo - Sakson demokrasisine kavumas
[797]
iin elinden geleni yapm olan hukukular da yardmc olmallar.
rnein, Mays 2000'in ikinci haftasnda arl olarak gittii ABD'de
Temsilciler Meclisi nsan haklar Komitesi'nde konuan ve bu arada
ABD Dileri Bakan Yardmcs Harold Hongju Koh'u ziyaret eden
zamann Trkiye Cumhuriyeti Yargtay Bakan Sami Seluk, Koh ile
yapt grmelerde herhalde 312. madde ve trban yasalar stne
gerekli aklamalar yapm ve Trkiye'nin duyarl konumunu
[798]
aklamtr.

797

Zaman, 13 Mays 2000.

"Sami Seluk ABD'den dnd: Harvard niversitesi'nin davetlisi olarak gittii
.. ABD'nin insan haklar sorumlusu Harold Koh'la grtn ifade ederek 'AB
srecinin hzlandrlmas asndan bu tr etkinlikleri ve faaliyetleri srdreceim.
AB'yi hukuk iinde bir kurulu olarak gryorum'dedi." Cumhuriyet, 15-5- 2000.
798

MOON'UN 'BRLETRC KLSES

"nsanla tarikatlara u durumlarda yakalanrlar: (1) mrit
olmu bir baka arkada ya da akraba ile iliki kurarak, (2)
yabana birininf genellikle kar cinsten) arkadalk kurmasyla,
(3) Tarikat tarafndan dzenlen, konferansa, bir derse,
sempozyuma ya da film gsterimine arlarak, (4) Tarikat
tarafndan en ok satan' denilerek nerilen bir kitab alarak,
(5) Zararsz grnen bir ayine ncil incelenmesine) arlarak,
(6)Bir kiiye duyulan merakla, (7) Tarikatn sahip olduu bir
ie alnarak." Stcuen Hassan

Uluslararas rgtlenmeyi gerekletiren nder, rgtsel

yntemle, dnya egemenlii ardnda koan devletlerin rtl
operasyon ilkelerini artran nemli bir aklama yapmt:
"Zaman geldiinde, dnyay ynetmek iin otomatik (olarak
ileyen) bir teokratik dzene sahip olmalyz. Siyaseti dinden
ayramayz. Hlyamda, bir (...) siyasi parti var; bu parti (...) da
iine almaldr. Bir kolumuzla dini dnyay, teki kolumuzla da
[799]
siyasi dnyay kucaklayabiliriz."
Bunlar syleyen kiinin liderliini yapt cemaat, yzlerce
irkete, vakflara, okullara, niversiteye, yayn evlerine, gazetelere,
dini ve ilmi rgtlere, hogr kurulularna, vb. sahip. Cemaat
genlie byk nem veriyor, onlar rgtlyor, beyinlerindeki tm
inanlar, yanl(!) fikirleri silip dorular yerletiriyor ve yalnzca
cemaat iinde cemaat lideri iin kapal devre yaamay retiyor.
Politikaclar, yazarlar, sanatlar, bilim adamlar, cemaatin
evresinde toplanyorlar. Dnyann birok lkesinde kurullar bulunan
cemaatin, kayna merak edilen parasnn bykl hesap
edilemiyor. Sz konusu cemaatin lideri Amerika'da bulunuyor.
Cemaatin liderine "hazret - stad" deniyor, ama o bir "Hoca Efendi"
deil. Lider Reverand (Hazret) Sung Myung Moon'dur ve cemaatinin
ad da Dnya Hristiyanln Birletirmek in Kutsal Ruh Cemiyeti,
ksaca Unification Church (UC, Birletirme Kilisesi.)'dr.
Moon'un, Kore istihbarat servisi K-CIA ile kt yolda,
Japonya'nn ilgin i evreleri, ABD politikaclar, ABD bakanlar,
Yahudiler, Gney Amerikallar, Katolikler, Protestanlar, Mslmanlar
[800]
buIunmaktadr.
Moon'a gre dnyadaki ktlklerin kkeninde
799

Moar's Master Speochos

Moon'un 1000'i akn kurulularndan en ilginci olan Global Image
Association bir zamanlar Trkiye'nin "lobi" ilerini stlenmitir.

800

'Adem' baba ile 'Havva' anann iledikleri gnah bulunmaktadr. Bu

yasak ilikiden doan ocuun kan da ite bu yzden kirlenmitir. O
nedenle insanln kurtuluu ancak ve ancak kannn temizlenmesiyle
gerekleebilir. Temizleyici kan ise dnemim 'gerek ana-babas'
yani Moon ve Moon'un karsnn damarlarnda akmaktadr. Artk asl
olan Adem ile Havva deil, kendilerini "true-parents" yani "gerek
ana-baba" olarak ilan eden Moon ve eidir.
Yeni ve temiz ana-babalarn yetitirilmesi, kurtuluun en temel
kouludur. Temiz ana-babalar ise ancak kutsal nikh trenlerle
birleebilirler. "True-Parents days (gnleri)"nde Sung Myung Moon
'Hazretleri' binlerce yeni ifti kutsuyor ya da evli olanlar yeniden
nikahlayarak toplu dn dzenliyor. Nikhlar kutsanan iftler,
Moon'un kann temsilen birer kadeh arap iiyorlar. Bylece Adem
ve Havva'nn eytanla ibirlii yaparak kirlettikleri insan kant da
temizlenmi oluyor.
Moon'un genlik rgtnn eski yneticisinin kurduu
rgtten gelen mektuptaki u bilgi bu ilerin, yalnzca kilise evresini
gelitirmek zere, siyasal-bilimsel toplantlar dzenlenmesini atn
gsteriyor. Mektuptan okuyalm:
".. Dnk New York Post (16 Aralk 1999) Moon'un 13 ubat
kitlesel dn trenlerine (giri) cretinin 100 dolar olduunu
yazyordu, ama haberde bir eksilik vard. Gerekten evlenen
iftlerin binlerle ifade edilen dolarlar deme zorunluluundan
sz edilmiyordu."
Moon'un Mesihliinin nedeni ise daha da basittir. Moon'a gre
Hz. sa politik becerisi bulunmadndan, Hristiyanl ve insanl
kurtaramamtr. Bu nedenle Moon kendini Mesih olarak ilan ediyor.
Sorgusuz balanlacak her eyh-dede-ef rgtnde olduu gibi,
eleman devirilme ii, Unification Church rgtnde de beyin ykama
esasna dayanr.
nsanl kurtaracak bir 'Mesih' olarak ortaya kan Moon'a
kimse sahte peygamber diyememektedir. Bu rgt, Trkiye merkezli
cemaatlerle kartrmakta hakllk pay ok. Kurumlama modeli
ancak bu denli benzeebilirdi. Ancak Trkiye merkezlisi Birletirme
kilisesi kadar byk saylmaz. Her ne denli, iki rgtn ykselmeye
balamalar Amerika'nn balatt, 1950'lerin komnizmle mcadele
rgtlenmesine dayanyorsa da, Moon Hazretleri, Amerika'ya
uzaktan yaslanacana, kendisini ABD'ye atm ve krk yldan bu
yana iin ana mteahhitliine soyunmu bulunuyor.
Trkiye'dekiyse, krk yln ardndan farkna varm ki; "G
neredeyse orada olunmal" der gibi, o da Amerika'ya tanm. ABD
federal devlet ynetimiyle ili dl olmay baaran Moon, her geen
yln ardndan kutsallnn en st noktasna ulamtr. Her yl 10-15
ubat arasnda "Gerek Ana-Baba" nn doum gnleri byk
gsterilerle ve ayinlerle kutlanmaktadr. Tpk peygamberlerin doum
gnlerinin kutland gibi. Bu arada, onun otellerinde intihar lmleri

de sklayor. ki yl nce kendi olu da ayn otelde intihar etmiti.

[801]

Moon'un, Amerika'da merkezlemeyi semesinin nedenini

anlamak, o denli zor deil. Moon Hazretleri cin gibi aklldr;
dnyann deiik lkelerine Hristiyanlk Kilisesi olarak gitmenin
olanakszln grm ve her dinden, her milliyetten insanlarla iliki
kurmak zere entel rgtleri oluturmu. Bilim adamlar, bar
kadnlar, dinler aras federasyon, dnya niversiteleri federasyonlar
gibi saysz rgt kurulmu.
te bunlardan, PWPA (Proffesors World Peace Academy
/Profesrler Dnya Bar Akademisi) ile dnyann drt bucanda
toplantlar dzenletmi. PWPA'nn el atmad konu yok "Sovyetler
ykldktan sonra ne olacak?"dan "Afrika'nn gelecei" ne, "Latin
Amerika'nn bor sorunlar"ndan "Ortadou'da ticaret ve bar
srecine, "slamn sorunlarndan "Ermenistan'n kalknma yollar"na
dek akla gelebilecek ne denli konuya da blgesel sorun varsa,
hemen hemen tm iin "konferans" ve "sempozyum" ad altnda ,
1973'den bu yana 400' akn toplant dzenlenmi.

BRLETRME KLSES SIZIYOR

PWPA'nn Trkiye'deki ilk bakan nl siyaseti
Glek'dir. Onun Koreli Moon'un kilisesince kurulmu olan
Trkiye'deki bakan olarak temsil etmesinin gerekelerini
olanakl deil, ama onun yaamna ksaca gz atmann
sakncas yok.

Kasm
rgt,
bilmek
da bir

Kasm Glek (Adana 1910- Washington 1996), ttihat ve

Terakki yesi Mustafa Rfat Bey'in ve Tayyibe Glek'in oludur. GS
Lisesi ve Robert Kolej'de, Paris Ecole Science Politiques (1924-28).
Columbia University (Dr.l928)'de eitim grd. ABD'de renciyken
Chase Manhattan Bank'da alt. Harvard niversitesinde
iletmede "master" yapt. Rockfeller bursuyla Berlin niversitesi'nde,
Cambridge niversitesi'nde almalar yapt. Cambridge rektrnn
tavsiyesiyle CHP'ne girdi; Bilecik Milletvekillii yapt, Bayndrlk
Bakanl, Ulatrma Bakanl, CHP Genel Sekreterlii grevlerinde
[802]
bulundu.
801

Baba Moon, bakirelie ok nem verir 15 yandaki Koreli Samsoon Hong'u

Amerika'ya getirir ve oluyla evlendirir. Moon ailesi iinde 14 yl yaayan S.
Hong, sonunda aileden uzaklamay baarr ve "korkun" olarak nitelendirdii
Moon'lu
yllar
bir
kitapta
anlatr.
Moon'un
oluysa
2000mailto.christian.agneray@alcatel.fr ylnda kendisini otel penceresinden
aa atar.
802
K.Glek, 1948 ylnda Ulatrma Bakan iken, Cumhurbakan smet nn'ye
bavurur ve ABD Bykeli.si'nin yakn dostu olduunu, kendisinin devlet bakan
yaplmas durumunda ABD ile yardm anlamalarnn daha olumlu gelieceini
bildirir. Babakan Hasan Saka, konuyu Bakanlar Kurulunda grerek Kasm
Glek'i Devlet Bakan yapabileceklerini bildirir. Ne ki, daha bakanlar kurulu

1958 ylnda Kuzey Atlantik Ansamblesi Bakan (1957-1959)

Albay J. J. Fens, Menderes hkmetinden Trk heyetinin
bildirilmesini ister. CHP'den Nvit Yetkin seilir. Harekete geen
CHP Genel Sekreteri Kasm Glek, Colonel (Albay) Fens'e mektup
yazar ve Nvit Yetkin yerine kendisinin arlmasn ister. Konu Zafer
Gazetesi'nde manet olur. Kasm Glek, nn'ye byle bir mektup
olmadn syler. Bir gn sonra, gazete mektubun kopyasn
yaynlaynca, smet nn, Kasm Glek'e gvenemeyeceini
[803]
bildirerek, grevden ayrlmasn ister.
nn'nn 1950'den
1957'ye dek grevde tuttuu Kasm Glek ile almasnn nedeni
Glek'in yeteneklerinin yan sra, onun yabanclarla kurduu sk
dostluklarndan yarar ummas olabilir. Ne de olsa nn, onun
Amerikan ilikilerinden 1948'de yararlanmay dnmt.
Kasm Glek, Kore Birlemi Milletler Komisyonu Bakanl
(1950-1953), Kuzey Atlantik Ansamblesi Bakanl (1968-1969),
NATO Parlamenterler Konferans Bakan Yardmcl ve Kontenjan
Senatrl yapt. Kasm Glek'in yaamnda en ilgin teklif General
McArthur'dan geldi. MacArthur, Glek'ten ABD'de kalarak senatr
olmasn istemiti. Gleklerin ABD'de en yakn dostu, Senatr Javits
[804]
idi.
Javits, 1973'de Bakann askeri operasyonlarna Kongre
onay getiren yasa tasarsn desteklerken, ayn snrlamann CIA'in
[805]
gizli savalarna da getirilmesine kar kmt.
1984 ylnda bir akamst kalnt araycs Ron Wyatt ve eski
ay astronotlarndan James Benson Irwin, Kasm Glek'in Ankara'daki
toplanmadan Radyolar Kasm Glek'in Devlet Bakan olduunu iletince.
Bakanlar kurulu yeleri bu durumu knayarak kasm Glek'in Devlet Bakan
yaplmasna kar karlar. Kasm Glek , yaptndan zntl olduunu ve
zr dilediini iletirse de Ulatrma Bakanl'ndan da ayrlmas salanr. Tanju
Clzolu, Anlarla Kamil Krkolu, s.39-40.
803
Tanju Clzolu, Anlarla Kamil Krkolu, s.72-75.
804
Btn Dnya, 2001/02
805
John Prados, a.g.k. s.332; I Javits, Amerikan senatosunda israil yanls
grubun ban ekmekteydi. srail'e yardm kararlaryla ilgili grmelerde
devreye giren Javits, her seferinde yardmn artrlmasn salamasyla nlyd.
Ne ki, bazen uluslararas irketler, ar basyor ve Javits, Suudi Arabistan'
koruma konumuna debiliyordu 1976 1977'de, bata SoCal (Standard Oil
Company of Calfornia) ve Exxon olmak zere, ARAMCO orta petrol
irketlerinin Suudi petrol kuyularnda retimi drd, buna karlk CIA'in
sahte raporlarla retim miktarn bir milyon varil/gn yksek gsterdii, aslnda
Suudi ynetiminin bildirdii retim miktarnn altnda retim yapld ve bu
nedenlerle petrol fiyatlarnn % 10 ykseldii saptanmt. Bu suistimallerle ilgili
olarak aratrma yapan Dilikiler Komitesi'nin D Ticaret Alt Komitesi, petrol
irketlerinden glkle alnan bilgilere dayanlarak hazrlanan raporun
kamuoyuna -Suud ve dolay syla ABD Dileri ve irketlerin basklar zerineaklanmamas karar alnt Aatrma komisyonunda en artc olan da,
raporun aklanmamas iin aba gsteren Javits'in tutumu olmutu. Javits'le
birlikte davrananlardan biri de, sonradan NED yneti cisi olacak olan Senatr
Lugar idi. S, Emerson, The American House of Saud,s127-147.

evine gelir ve orada Orhan Baer ile Mine nler de vardr. Geceyi
Kasm Glek'in evinde geiren Amerikallar, Orhan Baer'in ald
izinle Doubeyazt'a giderler ve Ar danda Nuhun gemisini
[806]
aramaya balarlar.
Kasm Glek de arkeolojik eser meraklsdr.
Iryvin'in "ay" yani gerek moon ile tanklyla, Kasm Glek'in de
Mesih "Moon" ile ilikisi tam bir kara mizah rastlants da saylabilir.
1980'li yllarda Sung Myung Moon'un Trkiye ilikilerini
yrten Kasm Glek, Unification Church' glendirmek iin byk
aba gsterdi. rgt, ABD Bykelisi kr Elekda'a 'empoze'
etmeye alt. Kasm Glek bu arada, Fethullah Glen'le dostluu
ilerletti ve onu ABD Bykelisi Morton Abramovitz ile tantrd.
Kasm Glek, yallk yllarnda yeniden CHP ile iliki kurdu.
Kasm Glek'in baldz Aylin Radomisli, uzun yllar ABD'de
yaad; Amerikan ordusuna katld; Asya'da elilik grevine
atanaca sylenirken, 19 Ocak 1995'de, evinin bahesinde l
[807]
bulundu. lmn nedeni araba kazas olarak kaytlara geirildi.
Aylin Radomisli'nin Trkiye'den ilgin konuklar oluyordu. Yakn
arkada Aylin Gnensay (Eski dileri ve Devlet Bakanlarndan
Emre Gnensay'n ei) bunlardan biriyle tanr. Aye Kulin'in
kitabndan okuyalm:
"Cumartesi sabah, Madison Avenue'nin kesinde dikilip,
Aylin'in yollad arabay bekledim. Bir kaptkat durdu
nmde. "Aylin Hanmefendisiniz deil mi?" dedi, arabay
kullanan adam. Trke konuuyordu. aaladm, bindim
arabaya. "Siz Aylin Hanm'n ofr msnz?" diye sordum.
(..)" Hayr, ben Nilfer Hanm'n ekibindenim. Zaman gazetesi
iin makineler almaya geldikti, ben dnemedim, kaldm.
Burada ne i olursa yapyorum. Bazen Aylin Hanm'a servise
gidiyorum. Nilfer Hanm geldike de onun ilerine
kouyorum," dedi. (..) Cmle kaps kocaman hole alyordu,
duvarda 'Sevgili Aylin'e' diye0 imzalanm George Bush'un
[808]
kocaman bir resmi.."
Kasm Glek'in kz Tayyibe Glek, Teyzesi Aylin Radomisli
ile ABD'de yaad. Harvard' bitirdikten sonra, Trkiye iktisadn ok
ama ok iyi ynetenlerin yuvas London School of Economics'te
yksek lisans yapt. Trkiye'ye dnd. Engin deneyimlerine gven
duyularak, Babakanlk danmanlna getirildi. Trkiye'nin Baku Ceyhan Boru Hatt Komitesi'nin sekreterliini yrtrken, Ecevitlerin
[809]
kontenjanndan Adana milletvekili (1999) olarak TBMM'ye girdi.
806

Noah's Ark Newsletter, part 3, August 1984, arkdiscoverv.com/finding the

ark.htm
807
Aye Kulin, Ad:Aylin, s.322-3.; Aylin Radomisli'nin Calverton Cemetery'deki
kabir tanda yle yazlyordu: "Aylin Radomisli - LTC US ARMY - Persian Gulf,
Jul 22, 1938- Jan 15 1995"
808
Aye Kulin, a.g.k. s.305.
809
Nuriye Akman, Bir demet umut, Sabah 17 Nisan 1999.

Ecevit onu ABD gezilerinde hep yannda bulundurdu. Tayyibe Glek,

Temmuz 2002'de Kbrs'tan sorumlu devlet bakanl grevine
[810]
getirildi.
ABD'lilerle 1920'li yllardan beri ilidl olan Kasm Glek,
Unification Church elemanlarnn da katld ilk toplanty, 1982'de
stanbul'da gerekletirmi. Bu toplantlarda Moon'un Ortadou
Temsilcisi, Thomas Cromvvell bata olmak zere Moon'un
[811]
rgtlerinden
ve
yerlilerden
birok
ynetici
katlmt.
Toplantlarn konular da ilgin; 21 Yzyl Eitimi ve Trk Yunan
likileri. Bu toplantlara katlan Trk bykleri de ilgin kiilerdendi.
Emre Gnensay, Sabahattin Zaim, Ekrem Akurgal, lahiyat
fakltelerinin dekanlar, sanatlar, nl belediye bakanlarndan
Glay At, Semra zal. Dier uluslararas toplantlara katlanlar
arasnda, Deniz Baykal, Hayri Erdoan Alkin, Handan Kepir Sinangil
gibi tannmlarda var.
PWPA toplantlarnda en sk grlenler ilahiyatlarn banda
Salih Tu gibi lahiyat Fakltesi dekanlar geliyor. lim Yayma
Cemiyeti yelerinden ve Aydnlar Oca eski bakanlarndan Salih
Tu, 1997'de Kanal 7 televizyonunda Fehmi Koru ile programa
kyor ve Moon'un Unification Church hareketini ve ve
[812]
bitiremiyordu.
Bu toplantlara katlm olan Yaar Nuri ztrk,
Moon'un ilahiyatlara 45 gn sren Amerika gezisi ayarladn
[813]
belirtiyor.
1996 ylnda yapt aklamada, Y. Nuri ztrk, bu
toplantlarla ilgili olarak, "zaten onlarla 4-5 yldr mnasebetim yok,"
dedikten sonra "Kore ye sizi aylna davet etmiler" denince, u
ilgin aklamada bulunuyor:
"Hayr, gn dahi kalmadm. Beni Fehmi Koru ile
kartryorlar. Gney Kore'ye de gittim. Ama Amerika'nn
uzants olan alma dolaysyla. nk alma dinleraras
konferans ismiyle yaplyordu ve programn bir(i) Gney
Kore'deydi. (..) Grup halinde arldk. spanya, Amerika ve
bir de Fransa. Msrllar vard, ran'dan 4 molla ve hatta
Hindistanllar vard. En son 1989 ylyd. Ondan sonra bir
daha vaktim olmad zaten... Paris'deki toplantda sanyorum
ki, onlar rahatsz edecek ok ey syledim. Ondan sonra da
[814]
bir daha arlmadm zaten..."

810

Ecevit, Tayyibe Glek'i 3 Kasm 2002 seimleri iin Adana aday listesinin
birinci srasna koydu.
811
The Middle East Times, editrln de yapan Thomas Cromvvell, Kpti,
hristiyanlarla iliki kurarak aayrrncl desteklemekle sulanm ve Kahire Hava
Alan'nda gzaltna alndktan sonra snrd edilmitir.
812
U. Mumcu, Rabta, s. 184.
813
Numan Saruhan, "Amerika Merkezli Moon Tarikat Trkiye'de ne yapmak
istiyor?" Nokta, 25-31 Austos 1996, Yl: 14, Say:3S. s.20-23
814
Numan Saruhan, a.g.y., s.23

Bu aklamadan da grld gibi, ilk ilikiler hep gizemli

giriimler sonucunda gerekleiyor. Ama bu kendiliinden de
olmuyor. Ailesi tarafndan 12 yanda mritletirilen ve Moon'un
yaknnda uzun yllar kalan, daha sonra Moon'un isteiyle einden
ayrlan, uzun yllar sren klelikten kurtulmann bir yolunu bulan
Craig Maxim'e stanbul'dan yollanan ileti, ilerin nasl yrdne iyi
bir rnek oluturuyor. Okuyalm:
"Ben misyoner olarak dokuz yl Trkiye'de kaldm. Daha
nce de yl Banglade'de kalmtm. (..) The Womens
Federation for World Peace (WFWP), birka yl nce (1994
olmal) stanbul'da bir konferans dzenledi. Mrs. Moon
konuacakt. yeler (Moon'un Trkiye yeleri) kesinlikle
Trkiye'nin en etkin kadnlarnn katlmn saladlar. Sonra
the Mother (Anne/ Moon'un ei) konutu. Konuma hep Moon
Hazretleri'nin mesihlii stneydi. (..) Bir frsat karlm
oldu!!! Ve ben Trkiye'de kaldm srece bu durumun
yinelendiini hep grdm. Kilisede bulunduum sre iinde
Mslmanlarla altm ve Trkiye'den birok nemli kiiyi
toparladm; fakat bu kiiler liderlik tarafndan ayrmc bir
muameleye tutuldular. Bir kiiyi sufilik retimi vermesi iin
Barrytotvn'daki seminere yollamay baardm. Bu kii, gerek
tolerans kitlelere reten ve slamn iletisini radikallie kar
ne karan imdi lkede en etkin bir kiidir. Ne ki, oradaki
(Barrytovun) faklte tarafndan kk grld. Gen Oon Kim
bana daha sonra unlar syledi: Seminerde eitim verecek
bir Mslmana neden gereksinim duyuyoruz?"
imdiden "Kimmi bu tolerans hoca?" diye sorabiliriz. Bu
sorunun yantn herhalde Dileri biliyordur deyip de geebliriz.
Ama, mektup daha ilgin bir bilgi iletiyor:
"Bir keresinde Father (Baba/ Moon) Barrytown'a geldi. Karl
bir gnd. Benim dostum (stanbul'dan giden olmal) onunla
hi karlamamt ve tantrlmak zere aaya inmiti.
Babann eskortlar arabadan inen babaya yol gsterirken
benim dostumu ak havada unuttular. Bu ikiyzlle kar
sylenecek bir sz bulamadm.. imdi artk, Tanrnn bana
syleyecek bir eyi varsa dorudan yzme syleyebilir. Artk
(yaammda) ne Koreli ne de ncilci Yahudi "mesihler"e yer
[815]
var."
Anlalyor ki, Unification Church (Birletirme
Kilisesi), Hristiyan ya da Mslman ayrmsamyor, nne
geleni birletiriyor. Tolerans Hocaefendi'yi, Belediye
Bakann, Cumhurbakan'nn eini, Devlet Bakanlarn ve
daha nice nly yan yana getirebiliyor. Ayr bir kitap konusu
olacak denli genitir Moon'un Trkiye ve Trkiyeli tarikatlarla
ilikileri. imdilik, Unification Church'n yaynlarna gre
toplantlar ksa bir listede toparlamak yararl olabilir: 1982
815

www.geocities.com/craigmaxim/c-6a.html

Roma: Kasm Glek

1982 stanbul Hazrlk toplants: Bu toplanty Moon'un sa
kolu Chung Hwan Kwak ynetiyor ve Kasm-Nilfer Glek Trkiye
dzenlemesini yapyorlar.
1984 Roma: Hayri Erdoan lkin (Konferans Bakan olarak),
Prof. Sabahattin Zaim
1986 stanbul Hilton "21. Yzylda Eitim" : Kasm Glek,
Sabahattin Zaim. PWPA'nn ABD bakan Nicholas Kitrie ve
Yunanistan'dan Evanghelos Moutsopoulos da katlyor.
1986 stanbul Hilton: "Trk-Yunan likileri" Sabahattin Zaim,
Ekrem Akurgal, Emre Gnensay (Sonra Babakan Danman, T.C
Dileri Bakan, Nilfer Glek'in kardei Aylin Radomisli'nin
[816]
Amerika'dan yakn dostu)
, Kasm Glek.
1987 Chicago. Kasm Glek
1988 Londra:
Bosphorus Un.)

Prof. Handan Kepir Sinangil

(Robert kolej /

1991 stanbul President Oteli.

1994 stanbul the Marmara Oteli
1996: stanbul ( 1-14 Haziran).
teki katlmclar: Deniz Baykal, Ilay Saygn, Mehmet Aydn
(9 Eyll niv. lahiyat Fak. Dekan, Abant toplantlar yneticisi, 18
Kasm 2002 AKP Abdullah Gl Hkmeti Devlet Bakan), Sabri
Orman, Ali afak, E. Ruhi Flal, Glay At (Asltrk), Semra zal,
Nilfer Narl, Nevzat Yalnta, Ltf Doan, Osman Zmrt,
erafettin Glck, Salih Tu, Fehmi Koru, Bar Mano, Ayseli
Grsoy.
ABD'den stanbul toplantlarna katlanlar arasnda Moon'un
has adamlar Richard Rubinstein, Nicholas Kittrie'nin yansra
Yunanistan'dan, rdn'den, Msr'dan, Kore'den gelenler var.
Kasm Glek'in lm zerine, PVVPA'nn Trkiye
bakanln Prof. Dr. Hayri Erdoan Alkin stlendi. Hayri Erdoan
Alkin, eski adyla Robert Kolej devamyla Bosphorus University'de
profesrlnn yan sra, Trk Ekonomi Bankas (TEB) ynetim
kurulu ye ligi yapmaktayd. lkin, ayn zamanda NED'den byk
parasal destek alan ve Trk Dileri politikasn ynlendirmeye
alan TESEV'in de danmandr.
Hayri Erdoan Alkin, Moon'un kurduu PWPA'nn yaynlarna
yansyan bilgiye gre, PVVPA'nn Avrupa toplantlarna katlmtr.
Yine Boazii niversitesi'nden Handan Kepir Sinangil de, Avrupa
toplantlarna katlmtr. Anmsanaca gibi, Hayri Erdoan Alkin'in
816

Aye Kulin, a.g.k.

olu ARI Dernei kurucular arasnda yer almtr.

[817]

STANBUL'DA SEKA NPPO

Sung Myung Moon, son derece akll bir adam. rgtnn
yabanc lkelerdeki ubelerinin bana bir yerli getiriyor, ama yanna
da gvenilir adamn katyor. Trkiye ubesinin sekreteri de,
Yoshihiro Yamazaki. Yamazaki'nin stanbul'daki ii ayn zamanda
Moon'a ait Sekai Nippo gazetesinin temsilciliidir. Mavi basn kartl
[818]
Yoshihiro Yamazaki, stanbul'da ikamet etmekteydi.
Sekai Nippon'un merkezi Japonya'dadr. Gazetenin aln
ABD bakan George Bush yapm ve dostu. Moon'a vefa borcunu
demitir. Amerika'da yazlan izilene gre Bush ailesi bu destekleri
karlnda 500.000 dolar almlar. Bazlarna gre bu tutar 2 milyon
dolar buluyor. 'Prezidan' Bush'un olu George Walker Bush (Jr.) da
Moon'u destekleyenlerden. Moon da Bush Jr.'u ABD bakanl
seimlerinde destekledi. Bush Jr. Bakanlk yemini etmeden bir gn
nce, 19 Ocak 2001'de, Bush iin bir dua yemei dzenledi. Bu
toplantya aralarnda Hristiyan Sa kurulularndan National
Evangelical Association bakan Don Argue, Southern Baptist
Convention Ethics & Liberty Commision bakan Richard Land,
henz Basavclk grevine atanmam olan John Ashcroft ve
yaklak 1700 din balantl kiiler, siyasetiler katld. George
Walker Bush Jr. da yardm kurulularnn emsiye kurumu olan
devlete bal AmeriCorps VSTA (Volunteers in Service to
America)'nn bana Moon rgtlerinden American Family Coalition
rgtnn bakan David Caprara'y getirdi. Moon, 21 Mays 2002'de
sahibi olduu Washington Times iin Washington Hilton'da bir gala
dzenledi. Bu galaya da aralarnda kongre yelerinin, devlet
grevlilerinin, dinsel liderlerlerin, iadamlarnn bulunduu 3.000 kii
katld. Bush Jr. da babasnn yapt gibi bir bakan olarak Moon'u
desteklediini Washington Times'n "sekin bir bilgi ve fikir kayna"
[819]
olduunu belirten bir iletiyle gsterdi.
Moon'un dostlar arasnda NATO eski sekreteri Alexandre
Haig'in olu Haig Jr. da yer alyor. Bush Jr., bakan olur olmaz
Akev'de bir "din esasl giriim" komisyonu kurdu. Moon'un Birletirme
Kilisesi de bu komisyonda yerini ald.
Avrupa'dan yollanan gen mritlerin bir aya Trkiye'den
eksilmiyor. PWPAnn etkinliklerinden sonra, Moonun kadnlara
kanca atmak, dier kadn rgtleriyle balar kurarak rgtlln
gelitirmek zere kurduu WFWP (Women for World Peace/Dnya
Bar Kadnlar Federasyonu) stanbul ilikilerini srdryor. Kadn
817

Deniz Som,-Dn, Cumhuriyet, 27 ubat 2001.

Trkiye sekreterliine daha sonra Setsuo Sakurai getirildi.
819
Bill Berkowitz, "The GOP's man on the Moon",
Workingforchnage.com /printitem.cfm?itemid=14455, 02.05.03
818

rgtnn 16-18 Mays 1997'de stanbul The Marmara' otelinde

dzenledii toplantya Semra zal da katlyor. Toplantnn a
konumasn Bayan Moon Hazretleri yapyor ve Unification Church
hareketinin ideolojisini, Gerek Baba Moon'un Mesihliini anlat yor.
Her toplant yeni bir iliki douruyor. rnein Trkiye Cumhuriyeti
Devleti'nin Bakanlarndan Ilay Saygn, Seul 1998 toplantsn
onurlandryor.
Mezhep, hatta din, ayrm yapmayan Birletirme Kilisesi
adna Trkiye misyonerliini Yamazaki'nin yan sra, Katsumi Date,
Mitch Lavvrie, Marilee Zuercher ve Susan Fefferman yerine
[820]
getirmiler.

GENEL BAKANDAN SEUL'DE TEBL

Seul toplantlar ok atafatl oluyor. Bine yakn insan
dnyann drt bir yanndan Seul'a getiriliyor. Al konumasn
"True Parent/Gerek Baba" Sun Myung Moon yapyor. 26-28
Austos 1992 Seul toplantlarna Trkiye'den de ilahiyatlar
katlm. Bu toplantnn tantmnysa katlmclardan "Taha Kvan"
[821]
mstear adl gazeteci, Zaman Gazetesi'nde yapmt.
Trkiye'nin Cumhuriyet Halk Partisi Bakan, eski Dileri
Bakan Deniz Baykal da, Aralk 1997'de Amerika'daki "gerek AnaBaba" gnleri kapsamnda yaplan toplantya katlnca, Trkiye
kendileriyle ilgilenmi ve Kuvay- Medya dergisinde bu konu Moon'un
istihbarat balaryla birlikte gndeme getirilince yer yerinden
oynamt. CHP'nin parti meclisinde derin tartmalar yaplmt. 'Din
Hrriyeti ve Dnce zgrl'nden taviz vermeyen Atatrk'n
koltuk mirass partinin bakan da, medyann bu tutumuna bir
anlam verememiti. Ne ki, partisindeki itirazlar da bir-iki hafta da
snp gitmiti.
Oysa Deniz Baykal, bir yl nce 20-22 Austos 1996'da
Seul'de gerekletirilen toplantsna da katlm ve orada "Honarable
(erefli) Deniz Baykal, Trkiye'de Cumhuriyet Halk Partisi Bakan"
olarak tantlmt. Baykal, Seul'de "Trk Perspektiviyle Jeo-Politik
Konular" baln tayan tebliini sunmutu. Trkiye ilgin bir
lkedir. Deniz Baykal'n 1996 toplantsna katlmasn grmezden
gelirken, bir yl sonra ayn Deniz Baykal' Amerika'daki toplant
knda TV kameralaryla tarihe kaydedivermiti.
Baykal, 1997 katlmndan sonra, kiilerin ilikileri kimseyi
ilgilendirmeyeceini ve ABD'deki toplantnn "Dnya Bar
Konferans olduunu' yineliyor ve u ilgin aklamay yapyor:
820

Unification Church'le ilikili rgtler ve irketler listesi iin bk. Ek 13.

Taha Kvan, "Kore'de ne iim var?", "Dini Nikah hem de toplu halde",
"Kore'den baka izlenimler", "Seul Camii'nde Cuma namaz" , "Diyalog girimi
Mslmanlardan gelmeli" Zaman, 27-31 Austos 1992.
821

"Toplantya katlanlarn altda biri tarikat yesiydi. Eski ABD

Bakanlarndan Gerald Ford, George Bush, Mihail Gorbaov,
Michelle Rochard gibi isimler de katld. Fransa ngiliz basn
[822]
bunlar soruyor mu?".
Kimse de kalkp, bu altda birin nasl saptandn, Unification
Church'n toplantsnn uluslararas bir toplant gibi gsterilmesinin
gereini ve ama hepsinden nemlisi, Baykal'n herhangi bir kii
olmadn, onun Cumhuriyet Halk Partisi gibi, cumhuriyetin temel
ilkelerinin bekisi olmas gereken bir partinin Genel Bakan
olduunu sormuyor ya da anmsatmyordu. Bu arada, Amerika'daki
toplantya katlyla ilgili olarak bu denli ak bir davran sergileyen
Baykal, daha nce Seul'e gittiini aklamyordu.
Baykal, gazetecilere Moon'u tanmadn aklamt. Yaam
politikac iin ok zor olmal. nk 1996 Seul toplantsn her zaman
yapt gibi, bizzat Sun Myung Moon amt. Baykal toplu nikah
kylan gnlerde konferansa katlyordu ama, Moon'u tanmadn
[823]
"Tanmadm" demek istediyse, bu gerek olabilirdi.
sylyordu.
nk Moon Hazretleri ile tanmak iin sraya girmek gerekirdi. Bu
noktada ilgin bir eliki kyor ortaya. Genellikle CHP'liler seim
kayplarndan sonra halkn yanl yaptna inanrlar.

ANKARA VE ANAKKALE'DE KLSE KAMPLARI

Moon'un en kapsaml Trkiye ata "Unification Movement"
gezisidir. 35 lkeden toplanan 150 kii, New York- Kuds - stanbul Roma - Yeni Delhi - Katmandu - Bangkok - Pekin - Tokyo -New York
yolculuu boyunca, her kentte bir hafta kalarak ilerini grdler.
Szde dinleraras ilikinin amac, Moon'un hedefine uygun olarak
adam rgtlemektir. Bu o denli aktr ki, Moon'un rgts Dr.
Joseph Bettis, "Heyetimiz iinde yer alanlar, btn dnyada tek din
olmasn amalyorlar. Bu bizim ikinci turumuz. Bunu devam ettirmek
istiyoruz," dedikten sonra rgtlerin geleneksel yaylma yntemine
uygun bir aklamada daha bulunuyordu "Ancak tura katlanlar her yl
deiecek. (..) Bu yl sekiz Trkn de bizimle gelmesine ok
[824]
memnun olduk.
Moon turcular, rgte bilimsel bir saygnlk grnts vermek
iin niversitelerden adam seiyorlar. Bu katlmclarn Moon
kilisesine bal olmadn, salt ayr dinlerin ya da niversitelerin
temsilcileri olduu izlenimini vermeye alyorlard. rnein, turcular
arasnda Moon tarafndan kutsal nikhla evlendirilmi olan en az on
yllk kilise yelerinin rgt balarndan sz edilmiyordu.
822

Saffet Korkmaz, Baykal'a Moon tepkisi, Hrriyet, 7 Aralk 1997.

Kutsal nikah ayrnts iin bk. "Milyonlar evlendirdi" Sava Szal, Sabah D
Haber, Pazartesi 01 Aralk 1997.
824
"Dnyada yeni bir akm: Tek Din" Yank, s.28-29.
823

Trkiye'yi temsil edenler arasnda, Dnya Dinleri Genlik

Seminerine
katlan
Trk
heyetinde
Ahmet
Davutolu
[825]
bulunuyordu.
Boazii niversitesi'nin retim grevlisi olan
Davutolu, masumane almalarn amacn u ilgin szlerle
aklyordu:
"Amerika'da kendi sahasnda sz sahibi deiik dinlere
mensup bir grup profesrn nderliini yapt bu gezide,
ama bilfiil yaayarak daha ak bir ifade ile 'gezici bir
niversite' eklinde, dinler arasnda diyalog ve fikir alverii
temin etmektir, ilki geen sene yaplan bu geziye Trk
temsilciler bu sene katld. Gerek ABD'de gerekse Kuds'te
[826]
gerekten ok deerli gzlemler yapma imkn bulduk. "
Unification Church, birletirme iinin genlerle balayacann
bilincinde. Bu nedenle genleri rgtlemeye byk nem veriyorlar.
Bu ii uluslararas boyutta oluturmak iin RYS (Religious Youth
Service / Dindar Genlik Hizmeti) rgtn kuruyorlar. Bu rgt,
dnyann dousuna ve gneyine kanca atyor. in bana John
Gehring adl bir srailli getiriliyor. eitli lkelerden genleri toplayp,
bir lkede alma kamplar kuruyorlar. Okul tamirat, evre
dzenlenmesi gibi, hoa gidecek iler yapyorlar. Birletirme ii
elbette yle dal-dz giderek yaplamazd.
RYS, Trkiye'den de eksik olmam; 4 Temmuz - 6 Austos
1994 arasnda anakkale'de ve Ankara'da iki ayr yaz kamp
kurmular. Ankara Glba'nda bir kliniin yemekhanesi ve odalar
tamir edilerek boyanm. RYS raporu bu ilerin yapm gerekesi
olarak "Trkiye'nin yoksulluu"nu gereke gsteriyor. Bir baka
alma kamp da Sincan da kurulmu. RYS yesi genler, Ortadou
Teknik
niversitesi'nin
yurtlarnda
kalmlar.
Bu
ilerin
organizasyonuna, Glba, Sincan ve Ankara Byk ehir Belediye
bakanlar, Gazi niversitesi'nden profesrler destek vermi.
anakkale'de de benzer bir kamp kurulmu. Bu ii Ganal Kerim
Tsene ve anakkale Belediyesi adna Rza zcan rgtlemi. Rza
[827]
zcan ve Gehring, almalar bir rapor haline getirmiler.
RYS rgtnn Trkiye ilerinin danmanln Kasm Glek
ve Nilfer Glek'in yan sra, Moon'un Trkiye sekreteri Yamazaki
stlenmi. Ankara'daki kamplar Bengalde Bykelisi ve belediye
bakanlar tarafndan da ziyaret edilmi. Bu ilerde Moon'un
"Dinleraras Federasyonu"nun elemanlar da byk yarar salam.
Bunlarn en nllerinden srail Dinleraras Eitimin Tantm Cemiyeti
genel sekreteri Jonathan Tsevi, Bengalli Dr. Kazi ve Azizun slam,
Kasm Glek'e almalarnda yardmc olmular. rgt elemanlar
825

Ahmet
Davutolu,
Kasm
2002'de
kurulan AKP
hkmetinin
dilikiler badanman oldu.
826
"Islamiyeti Tantamyoruz" Yank, a.g.y. s.30.
827
Rza zkan and Rev. John W. Gehring, "The RYS Experience: A Turkish
Delight," Articles From the September 1994 Unification News.

ile Kasm Glek, stanbul Merit Otel'de iki gn birlikte olmular.

Kasm Glek, son yemekte Moon ile gemi ilikilerini zetleyen bir
konuma yapm ve minnet duygularn yle aa vurmu:
"On yl nce Moon Hazretleri, Dnya Dinleri Genlik
Semineri gibi inanlar aras genlik eylemi balatmt. Onun
gr bir birletirme, barn gerekletirilmesine ynelik
yaam alanlarnn tmne ulaabilecek bir hareket
balatmakt. RYS gibi projeler tm dinlerin iyiliini tantmakta
ve baka benzeri hareketlerin nn amaktadr. lkemde
hizmetler sunduu iin RYS'ye teekkrler."

BO ALAN BIRAKILMAMALI VE SPORA EL

ATILMALI
Sun Myung Moon ya da Unification Church ilintili irketlerin,
sat merkezlerinin says 500'n stndedir. Moon, toplumsal
yaamn her alannda yer almaktadr. Spor alann da gzard
etmeyen Moon, 1988'de spor alanna girer ve WCSF ( The World
Culture and Sports Festival/ Dnya Kltr ve Sporlar Festivali) Moon
tarafndan rgtlenir. Kilisenin okulu Sunmoon niversitesi spor
ilerinin akademik merkezi olur. 1992'de ilki dzenlen festivalin
9'uncusu 2003 Temmuzunda yaplr. WCSF' nin ynetim kurulu
bakan Chung Hwan Kwak bir al konumas yapar ve sporculara
2003 ylnda yaplacak "Kutsal nikah"dan szederken toplam 400
milyona yakn iftin kutsanm olacan vurgular.
Hatta, sporcularn gzn de amaktan geri durmaz. Moon'un
en nemli adam Kwak, festivalin giderek dnya spor etkinliine
dneceine, Olimpiyat oyunlarnn ve Dnya kupalarnn i
[828]
sorunlar yaadn, ok fazla ticari ilikiler iine girildiini anlatr.
Oysa Moon'cularn festivalinde yalnz bar(!) amalanmaktadr.
Trkiye'de ii "Ne olacak canm, iyi niyetli bir spor etkinlii ite!" diye
yanstanlar yalanlayan bir propaganda konumasdr bu.
Kitlelerin youn ilgisini eken futbol geri braklmaz. Seul'de,
her giriimin adnda yer ald gibi, ama "bar" olarak bildirilir. 10
Temmuz 2003 futbol turnuvasna Fransa'dan 0lympique Lyonnais,
Gney Afrika'dan Kaizer Chiefs, Almanya'dan TSV 1860 Mnchen,
ABD'den Los Angeles Galaxy, Hollanda'dan PSV Eindhoven,
Uruguay'dan Club Nacional de Football ve Gney Kore'den de
Seongnam Ilhvva takmlar katlr. Trkiye'den de Beikta Spor
Kulb Futbol Takm turnuvada yerini alr. Birinciye 2 milyon dolar
ve ikincinin de 500.000 dolar dl verilir. Bu haber Trkiye'deki baz
gazetelerde ksaca yer alr. Ama "Moon tarikatnn dzenledii
828

Chung Hwan Kwak, "2003 World Culture and Sports Festival Welcoming
Address; The Path to the Realization of a New World Culture of Peace" ,
FFWPU- The Family Federation for World Peace and Unification,
ffwpui.org/view.asp? boardid?= 23& docid =535

turnuva" szleri ve Moon rgtlenmesiyle ilgili ksa bilgiler yer alr.

Bu durumda Din-Kilise-Futbol ilikisi zerine akla gelebilecek
sorulara yant da Zaman gazetesinde yer alr. Fatih niversitesi
retim yelerinden Yrd. Do. Ali Murat Yel, kutsallk ile futbol ve din
arasndaki ilikinin teorik temellerini ortaya koyar.
retim yesinin yazsndaki satrlar yeterince aydnlatc ve
tarikat-futbol ilikisini ktleyenlere de iyi bir yant oluturur:
"(..) Futbol da birok zelliinden dolay yeni bir dini hareket
olarak grlebilir. "Para-religious - Din gibi" olarak da
adlandrlan bu hareketlerde dini herhangi bir unsur
olmamasna ramen pek ok hususta dine benzer zelliklere
[829]
rastlanlmaktadr.(..)"
Spor festivalinin simgesi iinden de Sun Myung Moon'un
adndaki "Moon" yani "ay" da zel olarak anlamlandrlr:
"Sunmoon Bar Futbol Vakf'nn dzenledii ve iki ylda bir
yaplmas ngrlen Bar Kupas'nn amblemi de futbol ve
dinin ortak zelliklerine iaret etmektedir: Gne, Ay ve
insann bir araya gelmesiyle oluturulan amblemde futbolun
evrenselliine vurgu yaplmaktadr. Amblemdeki krmz
renkteki gne insann hrs ve itiyak, sar renkteki ay da
futbolun evrensel bir festival olmas ve iki elini am yeil
renkli insan figr de bar, daha dorusu, futbol vastasyla
dnyadaki tm insanlar bir araya getirerek bar bir dnya
yaratma isteini temsil etmektedir."
retim yesi, Moon tarikatnn rgtl yapsn grmezden
gelerek onun amacnn gerek bar olduunu anlatr:
"Vakfn kurucusu Sun Myung Moon'un da inand ve
umduu gibi, Bar Kupas sayesinde insanlk din, rk ve
ideolojinin tesinde birbirleriyle bar bir ekilde kucaklap
dnyaya bar getirebileceklerine inanmak da en azndan
safdillik olarak alglanp her biri kendisi iin bir din olma
zelliinde olan futbol taraftarnn gemi asrlarda tarih
kitaplarna gemi "din savalarna benzer mcadelelere
girmesi akla ve manta daha uygun gelmektedir."
Moon'un rgtledii etkinlikler, sa-sol dinlemiyor. SHP'lilerle
RP'lileri ve liberal profesrleri yan yana getiriyor. Bunca i iin
epeyce para dklyor olmal. Bu parann kaynanda gnlk 20
saatin stnde Birletirme Kilisesi'ne hizmet eden mritlerin pay
byk olmakla birlikte, Vietnam savanda Kore CIA ve Amerikan
CIA ile birlikte kotarlan ilerin ve Kore'ye Amerika'dan pirin
satlarnda elde edilen komisyonlarn, Japonya'nn ok zel
iadamlaryla kurulan ilikilerin pay olmal.
"Gerek baba" Moon'un, bar, dinsel birlik ve kardelik
829

Ali Murata Yel, "Futbol ve Din" Zaman, 09.07.2003

adna kurulan ilikilerle gelien sanayi ve ticaret a ile nemli

bir parasal katk elde ediyor olmas gerekir. Bu getiri o denli
lszdr ki, rnein Washington Times gazetesinin yllk
zarar 50 milyon dolar buluyor ama Moon gazetesini
brakmyor. nce okul, genlik, eitim, kadn, bilim, medya,
vakf rgtlenmeleri ve sonra politikaclarla, devlet
adamlaryla kurulan iyi ilikiler, iin temelidir. Moon'un
Amerikan bakanlarna yaknl bir dnlrse, onunla dost
olann ufkunun nasl alabileceini hesap etmek kolaylar.

RP DESTEKS LOUS FARRAKHAN VE MOON

EL ELE
Amerika ile 'entegrasyon' ufuunun insan nerelere
gtrebileceini grmek zere, ABD'de dinleraras olarak m, yoksa
rgtler aras olarak m deerlendirilebilecek bir ilikinin Trkiye'ye
bulaan ucuna bakmak gerekiyor. Sun Myung Moon, Ekim 2000
de ABD'de bir ilke daha imza att ve Amerikan zenci Mslman
rgtlerinden "Nation of islam" ile birlikte "Million Family / Milyon
Aile" yryn gerekletirdi. Bu alan toplantsnda, bir konuma
yapan Nation of slam lideri Louis Farrakhan, sz 'medeniyetler
aras atma'ya getirip unlar sylyordu:
"Kosova' da etnik temizliin nedeni nedir? Bir insann bir
ba kasn mahvetmeye ya da ykmaya almasnn nedeni
nedir ? Trkn Ermenileri mahvetmelerine neden olan
[830]
nedir?"
Anmsanacaktr, o gnlerde Ermeni soykrm yasa tasars,
ABD kongresinde grlmek zeredir. "Nation of islam" ile
"Unification Church"e bal "Dnya Bar iin Dinleraras Diyalog"
rgt yan yana gelebiliyorlar ve Trkler aleyhine aklama
yapabiliyorlar.
Olaan bir durum bu! Ne ki, Trkiye'den, Farrakhan'n 'slami
dostlaryla, Sun Myung Moon Hazretleri'nin medeniyetler aras
diyalog dostlarndan, "Ayptr bu kadar! unun urasnda, kadim
kardeliimiz ve diyalogumuz var" gibisine, bir sitemli sz duyulmad.
nk kardelerin kardeleri korumas gerekir. Bu arada
Farrakhan'n Trkiye'de Refah Partisine destek iin yapt gezileri
de unutmamal.
Dnyada, kendisini yeni projelere ve yeni durumlara Sun
Myung Moon'dan daha iyi uydurabilen bir kii olamaz. "Project
Democracy" operasyonunu, parasyla, rgtsel gcyle bandan
beri destekleyen Sun Myung Moon, NGO hareketine kout bir dizi
yeni rgt oluturdu. Bunlarn en nemlisi, din ve demokrasi
projelerini birletiren "Interreligious and International Federation for
830

Unification News for October 2000.

World Peace (HFWP - Dnya Bar iin Dinleraras ve Uluslararas

Federasyonu)'dir.
IIFWP, Moon'un teki rgtleri FFWPU (The Family
Federation for World Peace and Unification / Dnya Bar ve
Birletirme iin Aile Federasyonu), WWWP, YFWP, PWPA ile birlikte
alyor.
IIFWP, 25-27 Mays 2001'de stanbul'da, bir toplant dzenledi
Toplantnn tantm ad, "Ulusa Hizmet, Dnya'ya Hizmet: Aileleri,
Cemaatleri ve Uluslar Yenileyerek Bar Yerletirmek" idi. Konu,
her zaman olduu gibi 'bilimsel' olmasnn yan sra, Mslmanlara
daha da ekici gelecek bir ierik tayordu. Toplantlara
Mslmanlarn youn olduu lkelerden katlm artyordu. rnein
zbekistan, Moolistan, Bengalde gibi. iin ilgin yan, rgtn
belgesine gre, bu toplantlar parayla destekleyenler arasnda slam
Konferans rgt'nn Arap Devletleri Birlii'nin ve Birlemi
Milletler misyonlarnn bulunmasyd. Toplanty Moon'un sa kolu
[831]
Neil Albert Salonen bir konumayla at.
Salonen, Moon'un yl nce satn ald Bridgeport
niversitesinin rektryd. Ama daha da nemlisi, Salonen,
Unification Church'n ABD Bakanl'nn yan sra, yine kiliseye
bal "Freedom Leadership Foundation" adl vakfn da kurucu
bakanyd. Salonen, Moon ile siyasetiler arasnda sk ilikiler
kurulmasn salamt. rnein, Bakan Nixon'un ba Watergate
skandalyla belaya girince, Salonen'in nerisiyle Moon derhal iba
yapm ve Nixon'u destekleyen gsteriler rgtlemiti. Salonen, daha
sonra "Unification Church-KoreCIA" soruturmasnda Moon rgtn
[832]
kurtarmak zere elinden geleni yapmt.
Unification Church, ite bylesine deerli kiilerce rgtlenen
toplantlardan birini daha stanbul'da gerekletirdi. IIFWP, WANGO
(World Association of NGO's/ Hkmet D rgtler Dnya Birlii)
ile birlikte, 13-15 Temmuz 2001'de stanbul'da bir toplant dzenledi:
[833]
"International Leadership Seminar: New Vision for Peace"
Toplantnn amac, "IIFVVP'nin deiik dnya ubelerinin
bakanln etkin olarak yrten kiilere nderlik eitimi vermek" idi.
Toplantya, Filistin, srail, Suriye, Lbnan, ran ve Trkiye'den
"nderler" katldlar. Toplantnn aln Moon'un sa kolu, Trkiye
projelerini de yaklak yirmi yldr ynetmekte olan Dr. Chung Hwan
Kwak
yapt.
Trkiye'de
Nurcular
tarafndan
dzenlenen
konferanslarn mdavimlerinden ve Moon'un en nemli adamlarndan
IIFVVP Genel Sekreteri Dr. Thomas Walsh, Moon'a bal ve en yakn
ailenin reisi WPI (World Peace Institute) mdr Frank Kaufman'n
831

IFFWP Nevvsletter, Summer 2001, Vol. 2, No:4.

Robert Boetcher - Gordob L. Freedman, "Gifts of Deceit - Sun Myung Moon
Tonsung Park an the Koeran Scandal" s. 151, 309-312.
833
Uluslararas Liderlik Semineri: Bar in Yeni Ufuk
832

yansra VVANGO mdr Taj Hamad, Fulbright'n Fas'daki Al

Akavan niversitesi temsilcisi Prof. Kenneth Gray, yine Fas'daki
Muhammed V niversitesinden Dr. Jeoung Myoung Kim, tebliler
[834]
sundular.
1990l yllarda Moon Hazretleri'nin PWPA rgtnn Trkiye
etkinlikleri iyi bir rnek oluturuyor. Medeniyetleraras Diyalog,
Bedizzaman Said-i Nursi konferanslar ad altnda yaplan
toplantlara Amerika'dan gelip, konuk olanlar oalyor. Bu
konferanslara stanbul Bykehir Belediyesi'nin destei grlyor.
Kocatepe camisinde mevlitli anmayla ve politik destekle balayan
toplantlarn uluslar aras din hrriyeti kapsamnda destek almas
bambaka boyutlar oluturuyor. Yabanclarla ilgili vgleri Aksiyon
[835]
dergisinde, Zaman gazetesinde bolca bulmak olanakldr.
Ayr bir kitap konusu olacaktr Unification Church'n Trkiye
etkinlikleri, Bu etkinlikler, salt kadn, bilim adam, dnya bar vb.
rt konferanslaryla ya da retim yeleriyle iliki dzeyinde
kalmayacakt elbette. Dinsel bir ideolojiyi, ticari karlar iin kullansa
da, bir rgt sonunda dinsel temelli kalc odaklar yaratmak
zorundadr. Yoksa ksa srede, herhangi bir ticari ya da siyasal
deiimle silinip gider. Buna karlk mritler, her koulda birer
ekirdek olarak kalrlar. Bu satrlar yazlrken gelien bir olay
Unification Church'n nerelere uzanabileceine iyi bir rnek
oluturdu. Yakn gemiten anmsayalm:

755 YILLIK CAMY YIKTILAR VE MOON PRESBTERYEN MRTLER GELD

zellikle 2000-2002 yllar arasnda dnya miras, dinleraras
diyalog, din-inan turizmi denilerek bizzat hkmet tarafndan
uygulanan projeyle cemaatsiz kiliseler kurulurken, antik kiliseler de
yenilenmitir. Ayn dnem iinde saysz tarihi cami ise ya ykma
terkedilmi ya da bilerek ve istenerek yklmtr. Bunun son rnei
Trklerin 1211 ylnda kurduklar Denizli kentinde yaanmtr.
Denizli'de Trklerin ilk yerleimde kurduklar ve saysz
834

Prof. Eliezer Glaubach-Gal (Professors VVorld Peace Academy-lsrail), "New

Vision for Peace" IIFVVP Nevvsletter, Summer 2001, Vol. 2, No. 4, s.7ve 14.
835
Said-i Norsi konferanslar yllar getike deerlenir, ilim ve Kltr Vakf'nca
2004de dzenlenen 7. konferansta yabanc destek dorua ular. Vatikan
Temsilcisi George Marovich, bir besmele ektikten sonra "Ceven" duasn
okur. N/irgtna International Universty ynetcilerinden ve Nevada niversitesi
reticilerinden prof. Dr Yunus engel de "Nur nda terrle mcadele ve kitle
imha silahlarndan atnma" tebliini sunar Ayn konferans sonunda youn bir
Said- Norsi vgs balatlr. Liberal Dnce Topluluu Dernei
kurucularndan Cneyt lsever, Saidi Nursi'nin antiterr savamna daha
da geni bir boyut katar ve "Trkiye'nin grevi: Said-i Nursi'yi anlamak/anlatmak"
baln atar. Hrriyet, 2 Ekim 2004.

depremden sonra onarp ak tuttuklar, 755 yllk Ulu Cami ve

tarihsel Seluklu minaresi birbirini izleyen 2 gecede belediye
ekiplerince ykld. Bu ykmn ardndan yedi gn gemeden yrede
devlet eliyle yenilenen 11 kiliseden biri olan ve yzlerce yldr
kullanlmayan, antik Pamukkale Kilisesi'nin ykntlarnda ayin
dzenlenmitir. Ayini dzenleyen birinci grup Amerikan Presbiterian
kilisesi mensuplardr. Bu grubun banda Amerikal papaz Bruce
McDowell ve Papaz lhan Kekinz bulunmutur. kinci 25 kiilik grup
ise Unification Church ballardr.
Ayinciler devlet yneticilerinden vali yardmcs Musa Uar'
[836]
"Bizans dnemi
ziyaret etmiler ve ondan hediyeler almlardr.
kalntlaryla Amerikal papazn ya da Korelilerin ne tr bir dinsel
ilikisi olabilir? Onlar, kendi inanlarna uygun ayin yapacak bir yer
bulamamlar mdr?" gibi ilgin sorularn yantn verecek, laik rejime
sahip kacak bir grevli herhalde vardr.
Koreli misyonerler de deprem ykmndan yararlanarak szde
yardm diye yerletikten sonra, d ev, ii kilise inan merkezleri
kurmay baardlar. rnein Yalova yaknlarnda, deniz kysnda evkilise kuran misyonerler, enmeyip deprem blgesini geziyorlar ve
uzaklardaki Orhangazi'ye dek gidiyorlar, "A" kyne urayp, tatil
yaptracaz diyerek ocuklar alyorlar. Hafta sonlar ver elini
[837]
Zeytinburnu kilisesine turistik gezi...
Bir yandan misyonerlikle, bir
yandan Gingsen ayndan balayan ticari ataklar ve kiilerle
balanan siyasal ilikiler derinletiriyor.
Her siyasal-dinsel rgtn yapt gibi alan Moon'un
Birletirme Kilisesi, 2002 ylnda medyaya tand. Ne ki, bu tanma
ok boyutlu bir incelemeyle halkn bilgilendirilmesinden ok, rgtn
hafife alnmasna, gncel deyile "magazinletirilmesine" yol
amaktadr. Bu tr yaynlarda Moon'un Kore-CIA'den, Anti-Komnist
Birlik'e ve oradan ABD'nin Akevine ve Mslman rgtlere ulaan
ilikilerinden ve zellikle bir rnek-yap (model) olarak taklit
edilmesine deinilmiyor. byle olunca da Cumhuriyet'in kurucusu
siyasal rgt bile gemii unutup gidiyor.
Dahas, bu tr rgtlerin iyzn bilmeyenler, onun bazen
dinsel, bazen barsever, bazen bilimsel maskesine aldanp,
toplantlarna
katlyorlar
ve
rgt
merulatryorlar.
Merulatrmakla kalmyorlar, bilmeyerek de olsa, dolayl da olsa,
halk, zellikle genlii, bu tr rgtlere ynlendiriyorlar. Dikkat
836

"Pamukkale'de sabah ayini" Gndem (Denizli), 24 Haziran 2002.

Bilgisiz ve yoksul braklan kyllerimiz durumu renince utan duyuyorlar.
Bamszlk savann nemli olaylarnn yaand bu kyn adn sakl
tutuyoruz, znik-Orhangazi arasndaki 12 kyde, dada, tepedeen verimsiz
topraklar, kyllerin yoksullatrmasndan da yaralanarak stanbul'dan gelen
birileri satn alyorlar. Yrede inan turizmi iin kiliseler yenileniyor. Topraklar
kim alyor? Kylerin adlar: Hacosman, Krkharman, Sarsu, Papazky, Kutluca.
Krnt, Elmal, Srbasan, zendere...

837

edilirse, Moon'un Trkiye'de hzl rgtlenmesi, 12 Eyll darbesini

izleyen ilk on ylda gelimitir. Politik yaklamlarnn deieceini
hesap etmeden yabanc devletlerin karlar ve kark hesaplar
adna ulusun ocuklarna kyld bir dnemde misyonerlerin, mafya,
siyaset ve din tccarlarnn nn almtr. Bunlar gelip geti
diyemeyiz kukusuz nk alan kapdan girenler ieriyi mesken
tutuyorlar. lkedeki dinsel rgtlenmeyi glendirerek dardan
gelenin nn kesmek de bu ilerin nn alamayacaktr. Bunun
olamayaca, aksine dardan gelenin ierdekini elinden tutarak
glendirdii ve bu ilikiyi yabanc devlete zellikle ABD'ye tad
bir gerektir. erdeki dinsel yapnn, ilerin nn kesemeyecei
rneini, Trkiye'de 1998 ncesi ve Eyll 1999'dan sonra bir ekiple
i yapm olan Moon grevlisi Raymond J. Mas'in iletisinden
okuyalm:
" Bir yl sonra ekibimizle birlikte yeniden Trkiye'ye geldik.
(..) Trkiye misyonerler iin kolay bir yer deildi ve bizden
nce gelenlerin inan ve ruhunu almt. Bu zavall insanlar
izlerken, ancak dayanlmaz bir sz, znt ve ac duyulabilir.
Belki de bu deprem, bu ulusun gemi gnahlarn stesinden
[838]
gelebilmesi iin kanlmaz bir bedeldir. ,,

MOON'CULAR STANBUL'DA
Moon tarikat grevlisi Raymond J. Mas'n "Trkiye
misyonerler iin kolay bir yer deildi" demesi son derece yanltcdr.
Trkiye'de 28 ubat kararlarn alanlar bile Moon toplantlarna
aldrmamlardr. Moon'cular Ankara'da konferanslar dzenlemekten
ekinmemilerdir. 2003 ylnda ise 13 yl nce stanbul'da Dinci tur
balatan "Dinleraras Federasyon" bir kez daha Trkiye
Cumhuriyeti'ne gelmi ve bir toplant dzenlemitir. Bu toplantya
devlete bal niversitelerden dekanlar ve retim yeleri katlmtr.
Toplanty, Tokyo'daki caminin imam Nimetullah Halil brahim
dualarla am ve 19 Mays niversitesi lahiyat Fakltesi dekan
Prof. Dr. Osman Zmrt ynetmitir. Basna kapal yaplan toplantya
katlanlardan bazlar ilgin bir mozaik oluturmutur: Prof. Dr. Ekrem
Sarklolu (S. Demirel nv. lahiyat F. Dekan), Zihni Papaka
(Marmara nv.), Tug. (e) Rza Bekin (Dou Trkistan Vakf
[839]
Bakan), Fermani Altun (Ehli Beyt Vakf kurucularndan)
ve
Seyhan Eki.
Moon rgtleri "bar" slogann kullansalar da sz konusu
ABD olunca savan n plana kt grlr. stanbul toplantsnda
838

Raymond J. Mas, Message From Turkey, September 3, 1999, The Words of

the Mas Family.
839
Tannm Alevi demekilerindendir. Vakf, orum'da bir Ehli Beyt camisi
kurmutur. iilie daha yakn bir Alevilik yorumu benimsedikleri ileri
srlmektedir.

da durum deimemitir. Toplanty yneten 19 Mays niversitesi

lahiyat Fakltesi dekan Prof. Dr. Osman Zmrt Irakn igalini ve
Irak'a Trk askeri gnderilmesini u szlerle desteklemitir:
"Gerekten 11 Eyll'den sonra Afganistan ve Irak'ta
balayan sava, ayrca Kuzey Kore'nin nkleer silah
gelitirmesi ile ilgili gerilim ve ayn zamanda Ortadou'daki
Filistin sorunu asl sorun deildir. Asl sorun, insanlarn ve
devletlerin dnce ve inanlaryla bar zihninde ve kalbinde
istemesi gerekir. Amac bar olan Trk askerlerimizin orada
bulunmas Irak halknn, ABD askerlerinin ve insanln
gvende olmasna byk katkdr. Umarz ki, ABD bu konuda
[840]
dnyay ve herkesi memnun edecek. "
Moon-kilise-ticaret-siyaset sarmalnda kurulan an ilmikleri
ayr bir kitap konusudur. Trk uyruklular ise "Gnmzde herkes
hayatnn bir blmnde kiisel istek, beklenti ve toplumsal
zorunluluk ya da bask sebebiyle ok farkl dinin veya inancn iinde
istese de istemese de bir ekilde kendini bulur. te bugn insanlk
ve ulusunun zgrl iin bir tugay asker gndererek ehitler
verdiimiz Kore yarmadasndan kan bir insan olan Rev. Sung
Moon'un inanlar ile balantl olarak kurduu bir sivil hareketin
temsilcilerini stanbul'da konuk ediyoruz" demektedirler.

840

"Amerika Mooncular cepheye srd" Yeni a, 29-8-2003.

ABD'DE "GEREK YILDIZ"

"imdi resmen izin verilen din tedrisat iin hususi
dershaneler alm, izin verilmesine binaen Nur akirdleri
mmkn olduu kadar her yerde. kck Dershane i Nuriye'
amak lazmdr.(..)mmetin bekledii, ahir zamanda gelecek
zatn vazifesinden(..) nc vazifesi, Hilafeti slamiyeyi
ttihad- Islama bina ederek, sevi ruhanileriyle ittifake dip Din[841]
i slama hizmet etmektir." Bedizzaman Said Norsi.

Moon Hazretleri ile Trkiye'nin Hazretleri arasnda,

rgtlenme modellerindeki byklk yannda en nemli benzerlikse,
birinin Mesihlie, dierinin ise slam temsilciliine soyunmalardr.
Trkiye kl cemaat, Mslmanlarn bulunabilecei lkelere giriyor
ve sanki dnyada dinler aras sava varm gibi, dinler aras diyalog
aray en yakc sorunmu gibi, slam temsilcilii grn altnda
Hristiyanlarn
liderleriyle
ilikiye
geme
giriimlerinin
younlatrdna tank olunuyor. deolojik temel de hazr: "Hz.
brahim, her dinin babasdr."
1950'de Amerika'y ilk kefeden Said-i Krdi (Norsi) olmutu.
Saidi Norsi, Amerika'ya yaslanabilmek iin dinsizlie ve komnizme
kar hareket ad altnda ortak sava nermiti. Kore'ye "be binler
Nur talebelerimle' savamaya gidebileceini belirten mektuplar
[842]
yazmt.
Zamann Cumhurbakan Celal Bayar'dan bir yant
alamaynca da, mritlerinden birinin eline Nur brorleri tututurarak
Kore'ye gndermiti. 1951'de Papa'ya da Nur brorlerini gnderen
Said-i Norsi, 1953'de Bayar ve Menderes'e bir mektupla bavurarak,
Komnizme kar Hristiyan ve Mslman dnyasnn birlikte hareket
etmesinin yararlarn anlatmaya almt.
Aradan yllar getikten sonra, Saidi Krdi'nin ryas
gerekleti ve onun talebeleri, Amerika'ya girmeyi baardlar. Katolik
aleminin ba Papa ile dostluu ilerlettiler.
nce mektupla " byk dinden liderlerin ibirlii ile ilki
Washington DC'de olmak zere muhtelif dnya bakentlerinde
konferanslar serisinin gerekletirilmesini" ve Urfa'da ' byk dine
mensup genlerin okuyaca' bir ilahiyat okulu kurulmasn nerdiler.
Mektuplamann ardndan Papa ile bizzat grme onuruna ulatlar.
byk dini birletiren konferanslardan ilkinin Kuds'te
841

Risalet Nur Klliyatndan Sikke-i Tasdik-i Gaybi, s.7,9.

Necmeddin ahiner, Said Nursi, s.78 ; Bedizzaman Saidi Nursi, RisalelerTairhe-i Hayat, s.712.

842

gerekletirilmesini nermemelerinin nedeni anlalr gibi deilse de

son toplantnn Washington D.C'de yaplmasnn nerilmesi
olaanst bir bulu olmal. Dorusu da budur. Son konferans, "Din
Hrriyeti'nin kalesinde yaplmalyd. Senaryonun Trkiye aya
Urfa'da Trkiye Cumhuriyeti Devleti'nin de temsil edilmesiyle 2000
[843]
ylnda gerekletirildi.

CSIS'DEN NEML DOSTLAR

Talebelerin stad Saidi Norsi'nin at yolda baarya
ulatklar kesin. Saidi Norsi'ye kalem mdrleriyle yant veren
Vatikan Papas, yllar sonra talebelere kaplarn amak zorunda
kald. Talebeler artk ABD'de slamln eitli mezheplerine bal
temsilcileri, Katolik niversitesi (Washington Proflarn toplamay
baarm grnyorlar. Amerikal ilahiyatlarn arasnda Sidney
Griffith, Tanzanya kkenli Amerikan Mslman ii nderlerinden
Abdulaziz Sachedina, brahim Abu-Rabi bunlarn en nlleri. Bu
kiiler ABDde Kurulu Truestar (Gerek yldz) irketinin merkezinde
yaynlanan "The Fountain" dergisinin ynetim kurulunda da yer
alyorlar.
'Fountain'
ise
Sznt
adl
derginin
ngilizce
[844]
eitlemesidir.
Abdulaziz Sachedina ve brahim Abu Rabi, CSIS adl
kuruluun Ortadou Blm'nde grev yapyor. CSIS, 1962'de
Georgetown niversitesi'nde kurulmu, Amerikan devletine ve
zellikle petrol ve silah irketlerine hizmet vermektedir. D lke
yneticileriyle, brokratlaryla, Amerikan karlarna dolayl ya da
dolaysz hizmet verecek akademisyenlerle balar kuran CSIS, bir
devlet kurumu olarak ie balam, daha sonra dnya dzenine
uyum salamak zere irkete dntrlmtr.
CSIS, Ortadou petropoitik aratrmalaryla da nldr.
Ortadou blmnn iinde Trkiye'ye de ayr bir blm alm.
CSIS blmlerinin ynetimlerinde istihbarat rgtlerinde ve yabanc
l kelerdeki diplomatik misyonlarda dnya deneyimi kazanm eski
devlet memurlar bulunuyor. nc lke adamlar da bu eflere
raporlar hazrlyorlar.
CSIS raporlarn incelemeden, Amerikan d politikasn ve
blge senaryolarn kavramak olanakszdr. Bu raporlar Amerikan
Milli Gvenlik Kurulu (NSC)'na nemli lde yardmc olmaktadr.
Amerikan petrol irketlerine raporlarla verilen hizmetin deeri de
byktr. CSIS yabanc devletlerin grevlilerini de gerektiinde
ABD'de konuk edip, ilgili konularda konferans vermelerini salar.
Bunlarn arasnda Trkiye babakanlar da bulunmaktadr. Hatta
843

Bu ayine Devlet Bakan Sadi Somuncuolu da katld. Fethullah

Glen'in ABD'den yollad ileti okundu ve alklarla karland.
844

Bu dergi Almanya'nn Frankfurt kentinde "Die Fontaene" adyla

yaynlanmaktadr. Zrih'de "Sera Dergisi", Viyana'da "alayan Dergisi"
yaynlanmaktadr

CSIS, Kafkasya petrol boru hatlar ile ilgili toplantlarn Trkiye

Cumhuriyeti
Babakanlnda
gerekletirmitir.
Sonralar
Babakanlk danmanlna getirilen, DSP milletvekili ve Ecevit'in
ABD gezilerinde en byk yardmcs, 2002 ylnda Kbrs'dan
sorumlu Devlet Bakan, Harvard mezunu Tayyibe Glek komitenin
sekreteri olmutu.

AMERKA'DA "TRUESTAR" [ 845]

'Think tank' ya da dnce topluluu, sivil toplum rgt,
vakf, enstit ya da 'bamsz irket' olarak tantlan, rgtlerden
CSIS'le iliki demek, salam yere basmak demektir. Dahas yalnzca
Amerika'da ve kendi lkenizde deil, ABD'nin at koturmak iin her
trl abay gsterdii Ortadou, Kafkasya, Asya ve Afrika
lkelerinde de ilerin kolaylamas demektir. Bu ilikiler kiilerle
kurulur. Vatana' ve 'millete' dnyann drt bir yannda hizmet uruna,
Moon'dan ABD'nin Trkiye'de grev yapm elemanlarna, Afrikal
ilahiyatlardan Trkiye'nin devlet adamlarna uzanan bir an iinde
sabrla katlanlan eziyetlerin de bir karl olmaldr.
"Truestar" Trkesiyle "gerek yldz"n Amerika'da kurmu
olduu uluslararas niversitede yetiecek olan svariler de bu
hizmetlere byk katk salayacaklardr kukusuz.
Danmanlk irketi olarak tantlan "Turestar, Inc."nin kurduu
Virginia International University gelecek iin umut veriyor.
niversitenin mtevelli heyetinde yer alan ABD nlleri bu umudu
glendiriyor: George Mason University bakanlarndan George
Johnson, Northern Virginia Community College (FVCC) kurucu
bakan Richard Ernst, Fairfax Belediye Bakan eski Vietnam
savalarndan Albay John Mason,
Manchester Universityden
Christopher
Davis, BDM International finans grubu bakan Earl Williams,
Dr. Yunus engel, Dr. sa Sara (VIU Bakan) ve Claude Moore
Foundation bakan Jack Hamilton Lambert, FVCC ynetim kurulu
[846]
bakan James W. Wyke, Jr.
ok sayda lkenin yan sra ABD'de de "lobby" oluturmak
gerekesiyle okullar kurulmas gazetede u ilgin aklamayla yer
alyordu:
"Glenin imdiki plan, ABD'de Trklere de Amerikallara da
eitim verecek bir niversite amak. Virginia eyaletine bal
845

"True star" tapnmas, doaya tapnmann bir tr olarak, astronomi ve

astrolojinin en st dzeye ulat Mezopotamya'daki eski toplumlarda
grlmektedir. Astronomide Hellenletirmeden sonra "astral" dinler ve efsaneler
dnya dinlerini etkilemitir.
846
John Edward Wyke, 1950-1975'de ngiltere'de, 1957-1958'de Kbrs'da,
1963-1965'de Libya'da, 1969-1971'de Pakistan'da grev yapmtr.

kk bir yerleim birimi olan Staunton' da boaltlm bir

hastane binasn devralan "Fethullah" grup, burada binden
fazla renci kapasiteli bir niversitenin kurulmas
almalarna balad. Glen, "Londra'da kolej am,
matematik doktoru bir arkadalarnn" Staunton Belediyesi ile
anlamas halinde, niversitenin dnyann her yanndan
[847]
gelecek rencilere "evet" diyeceini sylyor."
Virginia eyaletine bal kk yerleim yerinde alan
niversite ve ABD'deki etkinliklerle ilgili bir haber, daha nce
yakndan tanm olduumuz, "Amerikan karlarn koruma" st
tantmyla alan MEF (Middle East Forum)'un yayn organ MEQ
(Middle East Quarterly)'de yaynlad. Bu ilgin haber-yorumu
[848]
okuyalm:
"Fethullah Glen'in ardllar, tm dnyada, Tanzanya'dan
in'e ounluu eski Sovyetler Birlii Trki cumhuriyetlerinde
yer alan 200'den fazla okul kurdular. Bu okullar islam'dan ok
Trk milliyetiliini esas alan bir felsefeyi yaymaktadr.
"Balkanlardan in'e, Trkiye'yi model alan bir sekinlerin
oluumunu grmek istiyor. (..) Bu kurulular Mslman
olmayan rencileri kabul ediyorlar ve yksek nitelikleri ve
belki de ngilizceyi temel eitim dili olarak kullanmalar
[849]
nedeniyle, sekinlerin ocuklarn ekmektedir. "
imdi, ngilizce dilinde eitim yapmay esas alan bu
kurumlarn "Trk milliyetiliini" nasl esas ald ya da nasl olup da
Tanzanya ya da in ynetimlerinin sekin aile ocuklarnn "Trk
milliyetiliini esas alan" bir eitimden geirilmesine izin verdikleri,
bu tr satrlar yazanlarn sorunudur diyelim ve Indiana
niversitesinden Blent Aras'n satrlarna dnelim:
"Bunlar (Fethullah Glen izleyicileri) Birleik Devletler' de
zellikle kuzeybatda yaz kamplar iletmektedirler ve 1998
sonbaharnda Virginia International University amay
amalamaktadrlar."
Birleik Devletler'deki faaliyetlerin iki sonucundan sz
edilebilir: (1) Trkiye'de okullar, k evlerini, nur evlerini
kapatabilirsiniz ama, ABD'ndekilere karamazsnz. (2) Trkiye
Cumhuriyeti'ne kar diyerek davalar aabilir, baz okullar bitirenlere
kstlamalar getirebilirsiniz, ama ABD'de yetieceklere bir ey
denemez.
Bu tr sonular, can skcdr. Eitimi kaytsz koulsuz
zelletirmenin ve 'vakf ad altnda u ya da bu amala rgtlenen
cemaatlere, ak toplumculara teslim etmenin sonucunda atlacak
847

Milliyet, 2 Eyll 1997

MEF ve MEQ iin Bk. Blm: "Soykrm yasas" derken, Lozan raporu.
849
Blent Aras, "Turkish Islam's Moderate Face" The Middle East Quarterly,
September 199&, Volume V; Number: 3. www.meforum/article/404.
848

her kstlayc adm, insan haklar, demokrasi ve din hrriyeti

ynnden yabanc lkelerce eletirilecektir. Bu kesin bir sonutur
nk, ABD'nin hazrlad 'Din Hrriyeti' ve 'nsan haklar'
raporlarnda ak hkmler ABD'nin desteini gstermektedir.
zetle, siz "irtica" derken, onlar "hrriyet" demektedirler.
Graham Edmund Fuller'in "nurculuk" aratrmasna balam
olmas yeterince aklaycdr. Muhafazakr ve liberal ebekenin en
nemli kurulularndan Earhart Foundation, RAND Corporation'a
Fuller'in "Trkiye'nin Nur slamc Hareketi" adn tayan kitabnn
[850 851]
hazrlanmas iin 30.000 dolar tahsis etmitir.
/
Fuller'in
Nurculuk raporu hazrlamasnn anlamn kavramak iin, onun on yl
nce "kimlik" aratrmaya baladn, NED parasyla desteklenen
Ankara - Urfa konferanslarnda "kimlik" anlattn ve varlan kimlikli
etnisite sonularn anmsamak uyarc olabilir. Sras gelmiken,
belirtilmeli ki, baz cemaatlere "irtica" diyerek kstlamalar getirmek
ama, zellikle d-i ortak giriimlerle kurulan ultra-liberal
cemaatlere, merkezleri darda "kulp" adl cemaatlere sonsuz
zgrlk tanmak, ayrmcln tesinde bir anlam tamaktadr. Bu
durumda, Cumhuriyet'in temel niteliklerini korumaktan, birlik ve
btnln srdrlmesinden sz ederken biraz daha dnmek
gerekebilir.

HOGRL "SVL DARECLER"

Dnyann drtbir yanndaki okullar zinciri ve ABD'deki
gelimelerin nda, Hoca Efendi'nin, DGM soruturmasyla ilgili
olarak belirttikleri zere "Korkarm ki; memleket zarar grecektir."
Trkiye'de fiili hizmetlerini yerine getirdikten sonra Amerika'da
slamiyet'e ve devlete hizmet verme abasnda olanlar, Papa'ya
yazm olduklar mektupta ilgin szlerle tanmlyorlard derin
misyonu:
"Dnyada iki tip insan vardr. Bazlar kendilerini topluma
adapte etmeye alr.
Dier bazlar ise topluma
uymaktansa toplumu kendi deerlerine adapte etmek ister.
Toplum
btn
ilerlemeleri
bu
ikinci
tip
insanlara
[852]
borludur."
Trkiye Cumhuriyeti'nin Babakan, CHP'nin eski Genel
Bakan Blent Ecevit de, "Bir babakan olarak mahkeme
konusunda yorum yapamam. Ama bir insan olarak Sayn Fethullah
Glen'in mahkemede aklanmasn dilerim," diyerek, "adapte" ilerinin
salamln -hakl olarak- aklamlardr. Hem ABD insan haklar
850

mediatransparency.org/all_in_one_results.php?Message=Turkey
Earhart Fdn, 9 Eyll niversitesinden Prof. Cokun Can Aktan'n George
Mason Universitesi'nde konuk retim yelii (Ekim 1994-Austos 1995 )
masraflarna 11.750 dolarlk katk koymutur.
852
Zaman, 9 ubat 1998.
851

raporlarna ad madur ve Islamic Leader" olarak geirilmi bir T.C

yurtta hakknda Amerikan Dileri Bakan Madeleine Korbel
Albright'n Yardmcs, Din Hrriyeti Brosu'nun patronu Kore kkenli
Harold Hongju Koh'un szleri de unutulmamal.
Zaman'n Washington grevlisi, Kasm 1999 banda,
Trkiye'ye gelmeye hazrlanan Harold Hongju Kon ile grmesinde,
"sivil idarecilerin ou Glen'in yaptklarn takdirle ydederken"
diyerek, F. Glen'in okullarn ven Babakann, Cumhurbakan'nn
ve Bykelilerin vglerini anmsatm oluyor ve "dier baz
evreler bu hareketi byk bir tehdit olarak gstermeye alyor"
dedikten sonra ynlendirerek soruyor: "Bu konuda Trk makamlar
nezdinde herhangi bir giriiminiz oldu mu?"
Zaman grevlisinin sorusu yeterince ilgintir. Ona gre "Sivil
idareciler"
F.Glenden yana,
"dierleri"
yani sivil olmayanlar
F.Glen'e kar. Ama dahas, gazete grevlisi, yabanc devlet
yetkilisinin Trkiye Cumhuriyeti hkmetinden F. Glen ile ilgili
olarak hesap sorup sormadn renme derdine dyor. Bunu
asl szkonu "sivil idareciler" dnmek durumundadrlar. Ne ki,
yabanc devletin bakan yardmcsnn yant,"stratejik ortakln"
eitsiz yann gstermekteydi:
"Herhangi bir yerde dinleraras diyalogu desteklediini iddia
eden bir sivil hareket eer toplumu tehdit etmekle
sulanyorsa, fikirlerle, inanan ifadesi ile topluma gerek bir
tehdit oluturma arasndaki balant nerede gsterilebilir?"
Koh, "dinleraras diyalog" senaryosunu bu szleriyle aa
vurduktan sonra tam bir koloni yneticisi tavryla, ii tehdide
gtrmt:
"Baz lkeler biz falan grubun ban eziyoruz; nk onlar
bir tarikat ya da mezhep diyor. Benim kanaatimce etiket
koymak yetmez. Fikirlerin, inanlarn nevnema bulmasna
msaade edilmeli. Eer bu grlerin ve inanlarn ifas
devletin altn oyma, ya da devleti alaa etme noktasna
gelirse ancak o zaman bu bir cezai kovuturma konusu
olabilir. Ve bence devlete, sz konusu hareketin ban
ezmeye ya da faaliyetlerini engellemeye balamadan nce
[853]
iddiasn ispat etme ykmll der. "
"Uluslararas Din Hrriyeti" senaryosunun ve "project
democracy"nin derinliini bu szlerden daha iyi aklayacak bir sz
bulunamazd. Ne ki, bulunmayan baka bir ey daha vard. Yabanc
devletlerden bazlarnn yneticileri haprsalar, sert demeler veren
yneticilerin, i ABD ve Bat Avrupa'ya gelince st rtl de olsa,
gstermelik de olsa, onurluya yakn bir yant vermektedirler.
Bylesine, Damat Ferit dnemi dnda rastland m(?) diye ne denli
sorulsa yeridir.
853

Zaman, 3 Kasm 1999.

Harold Hongju Koh ne derse desin, iin z, topluluklarn

dinsel inanlar kullanlarak oynanan oyun deimiyor. Moon hareketi
Mesih'e; Nurculuk hareketi de Mehdi'ye doru ilerliyor. Her ikisinin
yolu da "Amerika ile entegrasyon" projesine kyor.
Gelimeleri, soruturma raporlarn Trkiye ile snrl grmenin
ne denli yetersiz olduunu, Meclis'deki Amerikal Mslman hareketi
gstermiti. Olaylarn uluslararas balantlarna bakmadan, yalnzca
"irtica-tarikat-laiklik" balamnda ele alnmas son derece yanltc
oluyor. Hele hele Washington'u kble belleyip gvdenin nn
Batya, gzleri de Tahran'a dndrmek ve barp armak insanlar
bir sre iin rahatlatabilir; ama gereklerle yzlemekten kurtaramaz.
Bir yandan "irtica" tanmlar yapp, birka silahl rgt
kertmekle vn duyup, video gsterileriyle irtica tehdidi
dncesini pekitireceksiniz, te yandan ABD'nin, hakl ya da
haksz ama, kesinlikle kendi karlarna uygun olarak belirledii
tehdit sralamasn izleyeceksiniz. Ayn ABDnin devlet niversitesi
Georgetownda yapt ilere gzlerinizi yumacaksnz.
Gereklerle yzlemekten kurtulmak zordur. ABD'nin d lke
misyonlar ve "sivil" rgtlerin yardmyla hazrlanp, 'nsan Haklar'
ve 'Uluslararas Din Hrriyeti' brolarnda son biimini alan raporlarla
Trkiye'de kovuturduunuz kiilere sahip karken, suskun
kalnrsa,
"CIA
okulu"
olarak
da
nlenen
Georgetown
niversitesi'ndeki etkinlikler karsnda da sessiz kalmak kader olur.

"THE MAN AND HS MOVEMENT"

26-27 Nisan 2001 tarihlerinde, Georgetown niversitesi'nde
CMGU'nun son konferansnn konusu "F. Glen: The man and his
movement (Adam ve onun hareketi)" idi. Bu konferansta F. Glen'in
son elli ylda gelien slmi hareketler iinde kurumlaan tek hareket
olduuna dikkat ekildiine ve eski CIA efi Graham Fuller'in RAND
irketi adna Trkiye Nurculuunu aratrmaya balam olduuna
baklrsa, ABD ile "entegrasyon"'un. liberal olarak tamamlanmak
zere olduu sylenebilir.
CMCU konferansna katlanlarn kimlikleri ve deneyleri,
Georgetown Devlet niversitesi'nin yan sra ABD ynetiminin ve
Yahudi rgtleri ile Alman Stiftung'larnn din ve ifade hrriyetine
verdikleri deerin ak bir gstergesiydi. Toplantya katlanlarn
[854]
zellikleri iin ne denli ciddiye alndn gstermekteydi:
Alan Makowsky: ABD Dileri istihbarat Brosu eski efi,
Krfez savanda ordu danman, srail destekisi WINEP
(Washington Institute for Near East Policy) grevlisi.
George Harris: ABD eski dileri grevlisi, eski Ankara
B.elisi, istihbarat uzman, Asya, Ortadou, Gneydou Asya
854

Zaman. 29 Nisan 2001, s.2 546

uzman.
Roscoe Suddarth: Mali 1961, Lbnan 1963-65, Yemen
1967, rdn 1974-1990 istihbarat grevlisi, Middle East Institute
bakan. Graham Edmund Fuller: Yemen, Cidde, Uzakdou CIA
grevlisi, ABD Hava Kuvvetleri'ne bal RAND irketi yneticisi.
imdilerde Trkiye'deki Nurcu hareketini ve "hak, Bahreyn, Suudi
Arabistan, Kuveyt ve Birleik Arap Emirlikleri'ndeki eitli 'ii
Mslman Cemaatlerin gelecekteki politik rolleri'nin Rend Francke ile
birlikte aratryor. ii aratrmas projesinin amac, "iilerin
zgrl, siyasete ve ynetime katlmlarnn gelitirilmesinin
yollarn bulmak olarak belirtilmektedir.
Bekim Akal: WoIkswagen Stiftung, Almanya
Osman Bakkar: Georgetown CMCU Malezya Seksiyonu
slm Krss bakan.
Thomas Mitchel: Vatikan Cizvit Seksiyonu sorumlusu,
stanbul Bedizzaman ve 'medeniyetler aras diyalog' konferanslar
katlmcs.
Mcahit Bilici: Sosyolog Boazii niversitesi.
Yasin Aktay: Prof. ODT.
Fahri ak: Sosyolog; stanbul niversitesi'nden sonra
Temple'da Nurcu Hareketin Sosyo-Ekonomik gelimesi tezini
hazrlyor.
Ahmet Kuru: Bilkent niversitesi, Fatih niversitesi. Utah
niversitesi doktora rencisi.
Zeki Sartoprak: ABD Rumi Forum Bakan, Marmara
lahiyat Fakltesi, El-Ezher, Harran niversitesi. imdi Washington
Katolik niversitesi'nde.
Hakan Yavuz: Utah niversitesi.
Elizabeth zdalga: Prof. ODT, CHP aratrmacs, sve
Enstits mdr, slm Konferans rgtleyicisi, "Adsz Kahraman:
Fethullah Glen Cemaatinin kadnlar arsnda Bireysellik ve sellemi Yansma" teblii sahibi.
Bayram Balc: Fransa Milli ltica Brosu, Paris Arap
Dnyas grevlisi, Fransa Dileri Orta Asya Aratrmalar
Enstits'nde kadrolu eleman.
Berna Turam: McGill niversitesi/Kanada
ABD Dileri Bakanl Uluslararas Din Hrriyeti Brosu'nca
hazrlanan "Din Hrriyeti-Trkiye Raporu"nda "Islamic Leader" ve
"Moderate Islamic Leader" olarak kaytlara geirilen F. Glen'in
haklar Amerikan devletince resmen savunulduktan sonra, ilginin
boyutu geniletilmekte, Amerikan devletinin nl niversitesinde
akademik bir dzeye ykselmekte olduu grlyordu. Bu "bilmsel"

toplanty CMCU ve "The Rumi Forum" dzenlemiti.

Bu tr "bilimsel" toplantlarn sonularnn resmi raporlara
etkisi elbette olumlu olacakt. ABD Dileri Bakanl'nn
raporlarnda "Ilml slami Lider" olarak sfat kazanan F. Glen, 2002
yl Din Hrriyeti Raporu'nda "Islamic philosopher and leader / slam
[855]
Filozofu ve Lideri" olarak nitelenmeye balanmtr.
ABD'de son toplantysa 19-20 Nisan 2004'de Washington'daki
John Hopkins niversitesi'nde Abant in Washington - slam, Laiklik
ve Demokrasi: Trk Deneyimi" ad altnda toplanacak. Toplantnn
programna gre, "ho geldiniz" konumalarn Francis Fukuyama ve
"Abant Platformu" balyla Bilgi niversitesi'nden Mete Tuncay
yapacak. Al konumalarn ise diyanetten sorumlu Devlet Bakan
Prof. Mehmet Aydn ile ABD Dileri Mstear eski Ankara
Bykelisi Marc Grossman yapacak. Trkiye Gazeteciler ve
Yazarlar Vakf'nca ars yaplan ve ATFA (American Turkish
Friends Association - Fairfax) rgtlenen bu ilgin konferansn
panellerine katlanlar ksaca tanmak ierik stne bir ndnce
oluturulabilir.
Trk slam: John Voli (Georgetown nv. Esposito'nun
partneri, CMU); Carter Findley (Ohi,o Devlet nv.), Hakan Yavuz
(Utah nv.)
Trk Laiklii: Mete Tuncay (Bilgi nv.), John Lee Esposito
(CMCU), Elisabeth S. Hurd (Northvvestern nv.), Heath Lowry
(Princeton nv.)
Trk Demokrasisi: Dale Eickelman (Darmouth College),
Henry Barkey (Lehigh nv. ABD Dileri stihbarat Brosu eski
memuru, eski CIA elemanlarndan Leipson'un ei), Cengiz andar
(Tercman Gazetesi), Jenny White (Boston nv.)
Trkiye'nin slam, Laiklik ve Demokrasi Deneyimi
ve Ortadou, Kafkaslar ve Orta Asya likisi Yuvarlak
Masa Toplants: Kemal Dervi (CHP Genel Bakan Yardmcs Al konumas), Elisabeth zdalga (CHP eski danman, TESEV
danman, sve Aratrma Enstits), Cneyt lsever (Liberal
Dnce Topluluu Demei, Hrriyet Gazt.), Sabri Sayar (Eski
RAND danman, Georgetown nv.), Cemal Uakl (TGYV),
Hseyin Glerce ( TGYV), Kenan Grsoy (Galatasaray nv.), Fehmi
Koru (Yeni afak Gazt.), Kemal Karpat (Wisconsin nv.), Ruen
akr (TESEV), Mithat Melen ( stanbul nv.) ahin Alpay
(Baheehir nv.), Zeki Sartoprak ( John Caroll nv.), Adnan Aslan
( ISAM- slami Aratrmalar Merkezi), mer Tapnar (John Hopkins
855

Turkey- International Religious Freedom Report 2002, parag. 27. Ayn

raporun 44. paragrafnda, "Din Hrriyeti Tacizleri'bal altnda; hakknda,
ayrmclk ve deprem olayn kulanarak blclk yapt savyla - basnda
"Cppeli Ahmet" olay olarak yer alan - alan soruturma da "Ahmadi Muslims"
cemaati olarak sahip klmtr.

nv. Brookings Inst.), Zeyno Baran (Nixon Center, Eski CSIS

[856]
eleman)
, Cengiz andar (Sabah Gazetesi), Seda ifti (CSIS
eleman), Hakan Yavuz, Henry Barkey, John Lee Esposito, David
Calleo, Steven A. Cook, Svante Cornell, James Miller. Charles
Fairbanks, Carter Findley, Hussain Haqqani ( Carnegie Endowment),
Barry Jacobs ve Anatol Lieven (American Jewish Committee), Heath
Lovvry, Zack Messitte (Saint Mary's College), Eric Hooglund (Filistin
Aratrmalar)ve John Huisman (Heritage Fdn.)
Toplantya ABD eski Ankara Bykelisi ve Dileri Siyaset
Planlama Mstear Marc Grossman'n yan sra Savunma Bakanl
Mstear Paul Wolfowitz'in de katlarak al konumas yapaca,
eski Bykelisi ve NED ynetim kurulu eski yesi Abramowitz,
WINEP eski direktr, 1990'da Ortadou'ya ABD askeri saldrs
srasnda danmanlk yapm olan, ABD Temsilciler Meclisi
Personel Direktr Alan Makowsk, Temsilcilerden Rober Wexler,
John Hopkins Arap leri uzman Fuad Ajami'nin ve Frederick Star'n
da katlaca duyurulmutu. Ne ki, toplantya on gn kala bu kiilerin
[857]
katlmad grld.
Trkiye'de DGM'nin arad kii, ABD'deki devlet niversitesin
de adna dzenlenen bilimsel toplantlarla onurlandrlyor, ABD
Dileri'nin katld toplantlar dzenleniyor. Bir kiinin bir mahkeme
tarafndan aranp aranmamas, hakll ya da hakszl nemli
grlmeyebilir. Ne ki, uzun yllar devlet yneticilerince "stratejik
ortak" olarak tantlan ABD'nin tutumuna ksa bir soruyla deinilebilir:
ABD'nin ulusal gvenlik gerekesiyle arad herhangi bir kii iin,
rnein Ankara niversitesi'nde onurlandrc bir konferans
dzenlense, ABD Dileri ne yapar?
Bunu bilmek iin uzaa gitmeye gerek yok. Geriye dnp,
Peru'yu ve Venezuela'y okumak yeter de artar bile. Amerikalara dek
gidip kendi yurdunu konferanslara konu etmenin altnda ideolojik bir
gemi olabilir mi? Bu sorunun yantn vermek olduka g. yleyse
Trkiye Cumhuriyeti'nin yasalln tartanlarn dayandklar bak,
tarihsel bir deerlendirmeden k ya da "nur" alyor olabilir mi? Bir
kez anmsatalm.

RSALELERN DERNLKLERNDEK LOZAN

Ik Svarileri, Lozan Konferans'na. eyhlislam Sabri
Efendi'nin demesiyle, "Safi Mezhepli Saidi Krdi"nin risalelerinden
bakmay rendiler. Svari'nin durumunu anlamak iin Emirda'da
kada dklen bildirinin 31. sayfasna bakmak yeterlidir:

856

Nixon Center Orta Asya projeleri sorumlusu Zeyno Baran, ksa sre sonra
Trkiye'ye geldi ve televizyon syleilerinde "Abant in Washington" toplantsnn
yararlarn anlatt.
857
Habergazete.com, 11 Mart 2004

"Konferansn birinci defasnda Trk ba murahhas (smet

Paa) byne, yani Mustafa Kemal'e bildirmek zorunda
olduu iin memlekete dnyor... Bir arada ve daima ba
baa, Mustafa Kemal ile ismet, beraber itimalar ve karar:
Din ldrlecektir. (..) te asl bundan sonra ki, Trkler bir
daha eski satuet ve evketlerine kavuamayacaklard). Zira
biz onlar maneviyat ve ruh cephelerinden ldrm
bulunuyoruz. Yani Mustafa Kemal ve smetin verdikleri karar,
Trk milletini islamiyet ve din cihetinde ldrmek karardr."
Svarilerin eitiminde bununla da yetinildiini sanmyoruz.
Risaleye gre Trk murahhaslar ngilizlere ayrca yle demiler:
"Siz
Trkiye'nin
mlki
tamamiyetini
(egemenliini-toprak
btnln) kabul ediniz. Onlara ben slamiyeti ve slam
temsilciliklerini ayaklar altnda inetmeyi taahht ediyorum."
O zamanlar dinler aras diyalog ve "brahimi Dinler Projeleri"
henz yeermediinden olsa gerek, Bedizzaman Saidi Krdi,
Yahudi parman da eksik etmemi: "Haym Naum, Trk
murahhaslar heyetine sokulmann yolunu bulmu, yani Mustafa
Kemal ve smet'i kendine dost bulmu."
Ve sonu olarak; Haym Naum nam Yahudinin aklyla dini
ldrme sz verilmi ve Lozan Anlamas imzalanm. Ik
Svarileri, Lozan'a ite buradan baknca; Migdalowitz'in Trkiye'nin
varolu belgesi olan Lozan Antlamas'nn yeniden deerlendirilmesi
gerektiini belirten raporuna tapnlmas da kanlmaz oluyor.
Sanlyor ki, Lozan anlamas tersine evrilirse mezhepler, tarikatlar
kurtulacak. Oysa, yabanc devletlerin koltuu altnda, iktisadi karlar
elde edilebilir, ama dinsel inanlarn glendii, hele o devletlerin
dmen suyunda giden Hristiyan kurumlaryla birleilerek bar
ortamnn oluturulduu tarihte grlmemitir. Bu nedenle, iyi
niyetlerle bu yanltc yola girenlerin er ge doruyu bulacaklar
kesindir.

MERVE VE HLLARY DN - RUHAN LDERLER

TOPLANTISINDA
"insanlarn kalbine giden en emin yolu
inanlarndan geer." Papaz Houston
[858]
Smih

Merve Kavak'ya bir kez daha borlu kalmtk. O olmasayd

Amerika'da 27-31 Austos 2000 tarihlerinde gerekletirilen Dini ve
Ruhani Liderler Toplants'ndan Trkiye'nin bilgisi olmayacakt.
Trkiye medyas bu toplant baladktan sonra yapt yaynlarda
Birlemi Milletleri suluyor: Toplantya Merve Kavak arlm da,
Trkiye Cumhuriyeti Diyanet leri Bakanl'nn arlmam
olmasn eletiriyordu. Ayn evreler Merve Kavak'y da Amerikan
delegesi olarak toplantya katlmasn knyorlard.
Bu konuda, Devlet ynetiminden iki yant yansd. Dileri
Bakanl "Bu bir NGO toplantsdr, devlet arlmaz" dedi. Diyanet
leri Bakanl D likiler yetkilisi de Amerika'daki grevlilerini
aradklarn ve "Bu toplantnn Birlemi Milletler tarafndan
dzenlenmediini rendiklerini" aklad.
Merve Kavak kendisini sktran Trk televizyon muhabirine
yanltc bir beyan vererek toplantya Amerikan delegesi olarak deil
[859]
Trkiye'yi temsilen katldn bildirmiti.
Merve (Kavak)
Yldrm, medyatiklii iyice rendiini de gstermi; kameralar
grr grmez, kendisine kol kanat geren Trkiye Cumhuriyeti'nin
858

ABD Uluslararas Din ve Diplomasi Merkezi Program.

Toplanty Dzenleyenlerce resmi balantl kurulu olarak adlandrlan
"Beliefnet" te ya ynlanan listeye gore "USA slam" delege listesi: eyh Halid
Abdullah (Arab League Washington Temsilcisi), mam Talip Abdrreid, eyh
Abdullah Latif Ali (slamic Leadership Council yesi), Feride Ali (President
Muslim Education Council), erife El-Katip (North America Council for Muslim
Women, President), Seydi Nahid Anga (Sufism InternationalAssociation), Emine
Assalmi ( Eski Southern Baptist yesi, sonradan MSA, Mslman renciler
Birlii Pensilvanya niversitesi Bakan), eyh Abdulaye Dieye, eyh Nureddin
Durke (Virginia Dar Al-slam Vakf Bakan), Abdul Mecid Al-Kohei, rfan Ahmed
Han (Parliament of the World's Religion, illinois), Merve Kavak (Bilinmiyor),
Abdul Malik Mcahid ( ICNA, Kuzey Amerika slami Cemaati Bakan,
Soundvision Ba-kan), amir Mobbir, eyh Seyyid Hseyin Nasr (Tahran
niversitesi, George Washington niversitesi slami Aratrmalar Prof. Sally Oak
Mslman Hristiyan Anlay Bakan), eyh Ahmed Abdrraid, Vahyeddin
erif, Estes Teal, eyh Tallal Turfe. Toplantnn genel sekreteri Hint kkenli
Amerikal Bawa Jain, Interfaith Center of New York, Religion and Diplomacy
kurulularnda etkin bir yneticidir.

859

hkmetine aka "Zorba hkmet" deyivermiti. "Zorba" nitelemesi

pek ilgin olamamann yan sra, nitelemeyi stne alacak olan
koruyup kollayc grevlileri ilgilendirmeli.
"Millenium (Binyl) Dini ve Ruhani Liderler Toplants" stne
yaplan aklamalar ve yaynlar gsteriyordu ki; Trkiye bir yldr
hazrlklar sren toplantdan haberdar deildir. Yine bu yaynlara
gre Merve (Kavak) Yldrm, dzenleyicilerin yaynladklar
delegasyon listelerine karn aka yalan sylemektedir. Bir ilginlik
de, Merve Kavak'nn ABD vatanda olduunu gizleme abasn
srdren ve iin suyunu karmakta hnerli olan medyaclarn ve
Trk Dileri Bakanl'nn toplantnn dzenleyicilerini aklamaktan
kanmalaryd.
Merve Kavak'nn ABD vatanda olduu ABD'nin Ankara
Bykelisi Mark Parris tarafndan aylar nce aklanmken, bir"
toplantya katlm listesinde Merve adnn karsna yazlm olan
"USA Delegate" sfatn dile dolamann nedeni anlalr gibi deil.
Merve Kavak'nn bir Amerikal olarak bu toplantya katlma
zgrl ve Amerika'nn bir uyruunu delege olarak toplantlara
arma ve gnderme yetkisi vardr.
Trkiye'nin arlmamasndan yaknan medya, yanltc ve
olumsuz tavrn ne denli srdryorsa, Trkiye Cumhuriyeti Dileri
bakanl da o denli yanltc aklamalarda bulunuyordu. Dileri,
Trkiye Cumhuriyeti'nde "Dini" ya da "Ruhani Liderlik" gibi makamlar
yoktur, diyecei yerde, "Dini ve Ruhani Liderler toplantsna ar
alnmamasn, "Bu bir NGO toplantsdr" diye geitirme hakkna
sahip deildi.
Diyanet leri Dairesi'ni, bir 'Dini' ya da 'Ruhani' merkez ve
Daire bakann, yetkileri ve grevleri yasa ile belirlenmi bir devlet
memuru olarak deil de bir 'Dini Lider' olarak kabul ettirmeye alan
ve Trkiye Cumhuriyeti devletine urada burada dinsel misyonlar
ykleme giriimlerinde bulunan zamane hkmetinin, A.B ve ABD'ye
uyumluluk saplantsnn bir yansmasyd bu tutum.
Bu konuda szlanmas gerekenler, Dileri Bakanl
grevlileri deil, kendilerini "Dini Lider, eyh, Dede, Baba vb." olarak
grenlerdi. Kendilerini lml ya da lmsz dinsel lider olarak ilan
edenlerin, Amerikan rgtlerine bavurup, toplantya katlan
liderlerden ve NGO'lardan ne gibi bir eksiklikleri olduunu sorma
haklar olmasna karn suskunluklarn korumulard.
"Dnya Dinleri Parlamentosu yesi Merve (Kavak-Abu
Shanab) Yldrm, dini-ruhani Lider mi ki, liderler toplantsna ABD
delegesi oluyor?" diye de sorulabilirdi. Ne ki, ABD'de Federal
ynetimin, istediini Bykeli, istediini misyoner, istediini de
'leader' ve hatta babakan yapma - elbette ABD milli gvenliine
yararl
bulduu
sreceyetkisini
elinde
bulundurduu
unutulmamalyd.

CAPE TOURN'DA TEBL, GEORGETOWN'DA

KONFERANS
Dini ve Ruhani Liderler Binyl Dnya Bar Toplants'na
katlan Merve (Kavak) Yldrm'n Amerika'ya yeniden hicretinden
sonra Dini ya da Ruhani Lider sfatn alp almad sorgulanabilirdi.
Ancak unutmamal ki, bu durum Merve (Kavak) Yldrm'n
sevenlerini ve onu bu toplantya katlmasn salayanlar ilgilendirir.
stelik Merve (Kavak) Yldrm, TBMM' ne yrdkten sonra nn
giderek artrm ve uluslararas toplantlara arlr olmutu. Onun bu
son toplantya katlmasn yadrgayanlarn bu durumu bilmelerinde
byk yarar vard.
2000 ylnda, Waldorf-Astoria Hotel'de yaplan toplanty
dzenleyenlerce,
"Stratejik
Ortaklar"
olarak
adlandrlan
kurululardan CPWR (Council for a World Parliament of the World's
Religions / Dnya Dinleri Parlamentosu Konseyi)'nin 1999 Gney
Afrika toplantsna katlarak tebli sunanlar arasnda Merve Safa
Kavak adna da rastlanyor.
O zamanlar, Merve Safa Kavak, Capetown toplantsnn 3
Aralk 1999 Cuma gn yaplan birleiminde "Mslman Toplumda
Kadnlarn Yetkilendirilmesi" ve bir gn sonra da "slamiyet'te
Kadnn Toplumsal ve Politik Rol" teblilerini sunmutu. Dnya
Dinleri Parlamentosu'nun bu toplantsnda Merve Safa Kavak'nn
yan sra, Kuzey Amerika slam Cemaati ISNA'nn bakan Muzammil
Sddki de tebli sunmutu. Anmsanaca gibi; Merve Safa
Kavak'nn babas Yusuf Ziya Kavak ISNAnn ura yesiydi. Yine
anmsanacaktr ki; Merve Kavak Nisan 2000'de de Georgetown
niversitesi'nde Hamas destekisi Arap rgt UASR ve CMCU
(Mslman Hristiyan Anlay Merkezi)'nun dzenledii toplantda iki
[860]
Trkiye kkenli kiiyle birlikte konuma yapmt.
Merve Kavak, almalarn Amerika'da srdreceini
belirttiinde kimse aldr etmemiti. Binyl toplantsnn hemen
ardndan ikago'da balayan SNA 37. Yllk Kongre kapsamnda 3
Eyll 2000 Pazar gn Rosemont Convention Center'da "Mslman
Dnyasnn Sorunlar" panelinde konutu. Panelin ana konusu:
'Mslmanlara uygulanan bask ve iddet' idi. Merve
Kavak'nn orada bulunma nedeniyse her zaman olduu gibi
Trkiye'yi ktlemekti.
Trkiye ynetimi ya da medyas, Merve Kavaknn bu
konumasn haber yaparak Trk ulusunu bilgilendirmedi. SNA
konferansnda bir de slami Fuar kuruldu. Bu tr iler parasz
olmuyordu. Nerede konferans orada fuar. Bu fuarn genel direktr
860

UASR yuvarlak masa toplantlarna katlanlar arasnda Graham Fuller ve

Hacettepe niversitesi Liberal Dnce Topluluu kurucusu Prof. Atilla
Yayla da bulunmaktadr .

de nemli ve nl bir kii olan Talat Othman (Talat Mustafa Osman)

idi. rdn kkenli Talat Othman, Krfez petrol eyhlerinin danman,
ISNA'nn NAT gibi para piyasas irketinin danman, ABD Bakan
George Walker Bush Jr'un petrol irketi Harken Energy'nin
yneticisiydi.

ESK DOSTLAR OMUZ OMUZA

27-31 Austos 2000 tarihlerinde gerekletirilen WaldorfAstoria Oteli toplantsnda, Merve Kavak'nn yannda ISNAnn
cephedalarndan Soundvision'n Bakan, ayn zamanda Kosova
Geici birlii Koordinatr ve ikago Mslman Cemaati Cuma
mam, ICNA (Kuzey Amerika slam Cemaati) yneticisi Pakistan
kkenli Abdlmalik Mujahid yer almtr. Merve Kavak'nn USA
delegesi arkadalar arasndaki ok sayda eyhin yan sra nl bir
bayan olan erife El-Katip de bulunmaktayd. erife El-Katip, 1995
Pekin toplantsnda ABD delegelerinin bakanyd. Anmsanaca
zere, bu toplantda ABD Mslman Kadnlar Ligi Bakanln
srdren ve daha sonra ABD Uluslararas Din Hrriyeti Komisyonu
yeliine getirilen Leyla al Marayati, Trkiye'yi sulayan bir konuma
yapm; bir yl sonraki Varova toplantsnda da Lozan Anlamasnn
deitirilmesi nermiti.
Kuzey Amerika Mslman Kadnlar Konseyi direktr erife
El Katip'in n Hillary Rodham Clinton'a yaknlndan geliyordu.
William Jefferson Clinton'un ei ve daha sonra ABD senatr olan
Hillary Rodham Clinton, 21 Ocak 1999'da Akev'de dzenlenen
Ramazan kutlama toplantsnda yapm olduu al konumasnda
erife El Katip'in "ok deerli bir arkadalar" olduunu
[861]
aklamt.
Bu kutlamada bir baka tandk deerli kii de
bulunuyordu: Uluslararas Din Hrriyeti Bykelisi Yzba (e)
[862]
Robert Seiple.
Szn ksas Fazilet Partisi yneticileri ne denli vnseler
azdr. Abdullah Gl'n eski danman, Refah Partisi'nin IAP (Filistin
slami Birlii) ve ISNA toplantlarndaki szcs Merve (Kavak)
Yldrm'n yldz giderek parlamaktayd. Katld toplantlara,
oalan ilikilerine baklrsa, gelecekte Amerika'ya ok nemli
hizmetler sunaca anlalmaktayd.
Ancak Merve Safa (Kavak - Abu Shanab) Yldrm iin bir
handikap var. Amerika yabanc lkelerde yanl bilgilendirme,
ynlendirme operasyonlarnda, gerekd bilgilendirmelere baylr
ama, Amerika'da yanl bildirimler sknt yaratr. Bu nedenle bir USA
861

"Eid Al-Fitr Celebration Remarks by First Lady Hillary Rodham Clinton" The
White House January 21, 1999; Akev basn aklamas.
862
Robert Seiple Trkiye'ye gelmi ve bata Babakan Yardmcs Devlet
Baheli olmak zere birok yetkiliyle ve Fazilet partisi Genel Bakan Recai
Kutan'la da grmelerde bulunmutu. Gazete Mdafaai Hukuk, s. 10-11

vatanda olarak Merve (Kavak) Yldrm, zenli davranmak

zorundadr.
rnein, USA delegesi olmaktan utanrcasna, "Bir yanllk
olmu, ben aslnda Trkiye adna katldm," gibi aklamalarda
bulunarak, ABD'de yapt vatandalk yeminine aykr davranlar
sergilememeliydi. Ayrca adn listelere yazdrrken eksik bilgi
vermemeli, Merve Yldrm ya da en azndan Merve Kavak Yldrm
[863]
olduunu belirtmeliydi.
Bu tr olumsuzluklardan kurtulmann yolu, yksek ilikiler ve
her ne olursa olsun, vatandalk yeminine sadakatten geer.
Unutmamal ki; her konuda olduu gibi, ABD'nin 'nsan Haklar' ve
Din Hrriyeti rgtlenmesini belirleyen yasalarda da ABD'nin milli
karlarna uyumluluk, zellikle ve zenle belirtilen olmazsa olmaz bir
kouldur.

DENZ PYADESNN YEN MSYONU

'Binyl gsterileri kapsamnda dzenlenen ve yeni yl
kutlamalarn oktan ap ABD'nin kresel egemenlik amac
dorultusunda rgtlenmeler gerekletirmesine yardmc hale gelen
toplantlardan biri olan bu 'Dini ve Ruhani Liderler Binyl Toplants'
nn amacn anlamak iin 'bar' ve 'inan' gibi cilalan kaldrmak, bir
ss ve evrensellik olsun diye rgtleyiciler listesine konulan
kurulular bir yana brakp asl senaryoculara bakmak gerekiyor.
Toplantnn yapmclar Dnya Dnleri Parlamentosu, Ne w
York Interfaith Center (nanlar aras Merkez) ve ICRD (Uluslararas
Din ve Diplomasi Merkezi)'dir.
Bu l rgtten en nemlisi, adndan da anlalaca zere
lkelerin hem dzenlerine ve hem de insanlarn aralarndaki ilere
din yoluyla karmak zere kurulmu olan sonuncu emsiye rgttr.
Dinsel inanlar, diplomatik alanda, yani devletleraras ilikilerde
kullanma fikrinin babas Douglas M. Johnston, CSIS (Stratejik ve
Uluslararas Aratrmalar Merkezi)'in ikinci bakanyken, ABD'nin
dnyay ynetme giriiminin en nemli aya olarak gelitirilen
"Uluslararas Din Hrriyeti" projesine yeni almlar getirmitir.
U.S. Naval Academy (Amerikan Deniz Akademisi) ve Harvard
863

Merve Kavakfnn "Bilgisayar Mhendisi" olarak bitirdiini syledii

niversitenin "niversitenizde 'Bilgisayar Mhendislii' lisans derecesi alma
olana var mdr?" sorusuna University of Texas Dallas'dan David W. Rude
(Enrollment Services)'un yant, "No, Hovvever, UTD does offer
Telecommunications Engineering /Hayr, ama, UTD Telekom Mhendislii
(derecesi) verir.." olmutur. Oysa TBMM'ye verilen ve kaytlara geen bilgi
udur: "TBMM 21. DNEM Milletvekilleri/ Merve Safa kavak/ ANKARA-1968,
Yusuf Ziya-Glseren Glhan-University of Texas at Dallas Eric-Johnson School
of Engineering and Computer Science-Ingilizce-Bilgisayar Mhendisi-Bekar, 2
ocuk."

mezunu olan Douglas M. Johnston, bu tr ilerin bana getirilen her

uzman gibi, asker kkenlidir ve devlet ynetiminde nemli deneyler
kazanmtr. Kariyerinde gen yata ABD nkleer denizalt
komutanl, ABD Bakan'nn Acil Hazrlk Ofisi Planlamacl,
Savunma Bakanl Planlamacl, Deniz Kuvvetleri Bakan
Yardmcl gibi, grevlerin yan sra Harvard niversitesi Milli ve
Milletleraras Gvenlik Yrtme Program'nn kuruculuu var.
Douglas M. Johnston, ICRD ( International Center for Religion
and Dipiomacy) rgtn, 1. Temmuz 1999'da altrmaya balyor.
rgt, ABD'nin resmi d politikasnn temel dayana olan dnya
deerlendirmesine uygun bir strateji belirtiyor. Bu deerlendirmeye
gre; ounlukla dinsel temele dayal bir nefret dneminde
yaanmaktadr ve dinsel ayrlklar atmalara zemin hazrlamakta ya
da ulusal ve etnik ihtiraslar harekete geirmektedir. Grld gibi,
dnya bir dinler atmasnn ateine dmtr ve atmalarn,
egemenlik kurma giriimlerinin, igallerin temelinde asla ve asla
petrol, gaz, askeri stratejik s kurma gibi somut karlar
bulunmamaktadr.
Oysa dinsel atma yokken, ayrl kkrtmak zere,
Yugoslavya'da en etkin ara olarak dinsel atma krklendi. Bu
senaryonun
gerekiliini
kantlamak
isteyen
her
ABD
aklamasnda, Bosna ve Kosova rnek gsterilmekte ve baka
lkelere kar bir antaj olarak kullanlmaktadr. Sudan petrollerinin
peinde olan ABD, Sudan'n gneyindeki Hristiyan ayrlklar
desteklerken de sorunun petrolden deil, dinsel ayrlklardan
kaynaklandn ileri srmektedir. Tpk, Bakan'n gvenlik
Brezinski'nin Afgan dalarnda slamc Mcahidlerin karsnda
durup, kara gzlnn ardna gizledii gzlerini gkyzne evirip,
"Size yardm edeceiz ve siz kazanacaksnz" dedikten sonra iaret
parman ge kaldrp, aynen "Allah is with you!" dedii gnlerdeki
gibi.

LAK YNETMLER ETKSZLETRLMEL

D. M. Johnston ve dahil olduu 'sivil' rtl resmi rgtlerin
ABD'nin
resmi
politikalarna
uygun
olarak
yaptklar
bu
deerlendirme onlarn bilecekleri bir i olmayp tm dnyay
ilgilendirmektedir. ICRD, bu ilgiyi uluslarn i ve d ilerine
karmann gerekesini de yle aklyor:
"Laik
hkmetler
vatandalarnn
[864]
karlayamamaktadrlar."

meru

taleplerini

Bu durumda Amerika dndaki lkelerde laik hkmetlerin

beceremediini kim yapacak? Her derdin devas olan ABD, laik
ynetimlere uluslararas politik anlamalar resmi yollardan imzalatp,
864

The Center for Religion and Diplomacy Program Attachment A.

her trl iktisadi kskala lkeleri aresiz brakrken, egemen

devletlerle vatandalar arasna da ICRD benzeri, szde "Sivil"
toplum rgtleriyle girecek ve devletleri kendi lkelerinde kuklaya
evirecektir. Bunu anlamak iin derin aratrmalara gerek yok! ICRD'
nin "misyon" programnda barn kurulmas iin, politika ve din
arasndaki
ilikilerin
pekitirilecei,
atmalar
balamadan
"dinleraras timlerin duruma egemen" olaca ve halklarla ulus-devlet
[865]
arasnda iyi ilikiler kurulaca belirtiliyor.
Burada "ulus-devlet" denilmesi yanltmasn. Ulus-devlet ile
halk arasna szde uzlatrc din adamlarnn ve elbette onlar
Amerika'dan ynlendirecek olan eski istihbarat ve askerlerin
ynetimindeki merkezi rgtlerin girmesinden sonra ulus-devlet olsa
ne olur olmasa ne olur?! in amac buradan belli deil mi? Bir
lkede devlet olacak, devletle halk arasnda da bilmem hangi dinin
bilmem hangi mezhebinin, bilmem hangi tarikatlarn balarndan
oluan konseyler bulunacak ve daha sonra blgesel din kurullaryla
devletlerarasna girilecek. Cilay kazynca, ortada devlet ya da
devletler falan kalmyor. "Tek dnya ve tek devlet" dedikleri, Akev
patronlarnn
egemenliinde,
din
ulemasnn
ve
szde
Akademisyenlerin
ynlendirmesinde,
uluslararas
irketlerin,
kartellerinin kucanda, medya cambazlarnn anda ve 'sivil'
taeronlarn oluturduu bir bar(!) ortamdr.

"YEL KUAK" TEZ BR ALDATMACADIR

Bir kez daha belirtmekte yarar var: Fuller gibi CIA
elemanlarnca yaylan, yanl ynlendirme senaryolarnda, ABD'nin
"yeil kuak" uygulad gibi yanl bilgilendirici stratejileri bulunuyor!
ABD, tek (ideolojili) dnyann tek egemeni (devleti) olmak zere
bamsz ve egemen devletleri atrdatarak onlarn iilerine dini ya
da ruhani ve ekonomik jandarmalaryla hkim olmak zere, var
gcyle ilerliyor! ABD'nin Milli Gvenlik Uzman Douglas M.
Johnston'un kurmu olduu ICRD bu yntemi, Papaz Houston
Smith'in szleriyle aklyor: "nsanlarn kalbine giden en emin yol
onlarn (dini) inanlarndan geer." Yani, egemenlik uruna, para
uruna, insanlarn inanlarn kullanmak, bizdeki yaygn deyile,
"Dini siyasete alet etmek!"
Dou'nun ve Gney'in aklevvel 'ulemas' bu ve benzeri
toplantlara, kendilerine bir deer verildii zannyla kouturuyorlar.
Uluslarn temsilcilerinin yasal toplantlar 20. yzylda dnyann
geleceine yn vermiti. Son onbe yldaysa, eyhlerle hlar,
hahamlarla Buda Rahipleri, yeniden din egemenlii kurulacak
umuduyla kouyorlar bu tr toplantlara. En Cumhuriyetilerin
865

Dini ve Ruhani Liderler Toplants'n dzenleyen ana rgtlerden biri de

Interfaith Center of New York. Bu rgtn ynetiminde bir de T.C uyrukluyu
rastlanyor: ner Krdar. ner Krdar uzun yllar Birlemi Milletler'de alm bir
eski Trk Dileri Bakanl grevlisidir.

[866]

uyanmas gerekiyor.
Bu uyan iin en nemli aklama Prof. Dr.
Necmettin Erbakan'dan gelmiti:
"27 Mart (1994 Yerel Seimleri) sonucundan sonra, adil
dzene geene kadar Trkiye'de huzur ve istikrar olmaz. Halk
buna karar verdi. RP iktidara gelecek, gei dnemi sert mi
olacak yumuak m olacak kanl m?..Trkiye'nin u anda bir
eye karar vermesi lazm: Gei dnemi yumuak m olacak
sert mi olacak; tatl m olacak, kanl m olacak? 60 milyon
buna karar verecek."

866

Katksz Cumhuriyeti yaynlarda, birer CIA kuruluu olan "overt-operator

(ak operasyoncu)" irketlerin ve enstitlerin raporlarn yaynlayan ve onlarn
Trkiye'deki szcleriyle rportajlar yaparak etki alanlarn geniletmelerine
bilerek ya da bilmeyerek yardmc olanlardan, bu kurulular birer "Think
Tank/Dnce Topluluu" olarak tantmakla yetinmemelerini bu kurulularn
gemilerini ya da hi olmazsa "RAND irketi" gibi gerek adlarn bildirmelerini
beklenirdi.

ABD'NN LOZAN ANTLAMASI RAPORU

VE
LMNE SUSKUNLUK
"Her daim hizmete hazr ol... Verilen
ileri
yap...Sonunda
hizmetlerinden
vazgeemeyecek duruma geleceklerdir,
ite o zaman politikan dikte edersin.. lke
olarak 'Sana hizmet ederek seni lme
srkleyeceim'
yaklam."
ABD
Senatosu, KC1A1 I Unification ChurchSung Myung Moon soruturmas.

ABD Kongresi bir rapor hazrlatyor. Ermeni soykrm yasa

tasarsna takm durumdaki Trkler bu rapora ilgi gstermiyorlar.
Hatta, her "soykrm yasas" kampanyasnda kar kan AmerikanTrk dernekleri ve ABD'deki Dileri grevlileri de bu rapor
karsnda lmne suskun kalyorlar. Trkiye'de ABD dolarlaryla
demokrasicilik oynayan kk sivil rmceklerden byle bir
raporu grmeleri zaten beklenemez. Onlarn dnda kalan dernekler
de susuyorlar. "Atatrk ilke ve inklaplar" demekten kendilerini
alamayanlar, ABD ynetimi "Birinci tehdit uluslararas terrdr"
deyince "Birinci tehdit irticadr" diyerek kampanya balatanlar da
susuyor.
Oysa bu rapor "soykrm yasa tasars'" ile yklacana
inandklar o devletin yasal varln ortadan kaldrmay amalyordu.
Washington'daki devlet ynetiminin d kapda mandal adamlarnn
azlarndan kan en kk fslty karmayanlar imdi "Bunu
duymamtk" diyebilirler. Washington Bykelilii herhalde onlara
bu raporu yollamtr ama grmeyen duymayan Trkiye yayn
ortamna inat ayn rapor Zaman gazetesinde vlmt. Raporun
yaynlanmasndan ksa bir sre sonra Gazete Mudafaa-i Hukuk'ta da
[867]
raporu deerlendiren uzunca bir yaz yaynlanmt.
Bu durumda
"Duymamtk" gerekesi boa kyor. imdi raporun yaynland
2000 ylna dnelim ve nce ABD raporunun nasl reklam edildiini
okuyarak balayalm.
ABD Kongresi'nin "Avrupa Gvenlik ve birlii Topluluu
Komisyonu (Helsinki Komisyonu olarak da biliniyor)" tarafndan
867

M. Yldrm, .Gazete Mudafaa-i Hukuk,

hazrlanan "Din Hrriyeti: Seilmi AGIT lkelerinde Hukuksal

Temel" adl 212 sayfalk raporun ayrntlarna girmeden, bu raporu
Trkiye'de duyuran bir tek gazete oldu. Zaman'n Washington'daki
grevlisi, bu rapora "Dini Rapor" deyip geiyordu. Zaman grevlisi,
haberinin sonunda Trkiye'ye gzda vermekten kendini
alamyordu. Kt stndeki yasalarn, hatta anayasann ve
anlamalarn uygulanmadn, "28 ubat sreci," "barts
meselesi" ve "aznlklar sorunlar" gibi "can skc konular
bulunduunu" belirterek, Amerikan raporuna ne denli gvendiini
belli ediyordu. Zaman'n grevlisi bir bakma, rapor yazclar adna
meydan okumaktan da geri kalmyor ve aka yazyordu:
"Varsa bir itiraznz, meydan bo brakacanza, bilim
yoluyla gelen suallere, ayn ekilde karlk verirsiniz."
Bu durumda Zaman grevlisi aka Trkiye'yi sorguya
ektiine inanyordu. Ne ki, ayn grevlinin, kime "siz" diyorsa onlar
bir de aalamaktan geri kalmyor ve "Tabii verilecek cevabnz ve
cevap verebilecek uzmannz varsa..." diye yazyordu. Bylece
T.C'nin ne denli uzmansz ve ne denli aalarda bulunduunu
belirtmi oluyordu.
Ayn sayfada "Trk dostu" olarak nitelendiini belirttii
Senatr Robert C. Byrd ile ilgili bir haberi de "Dini raporun perde
arkas" haberinin yanna eklemiti. Bu haberde, Amerikal Senatr
Byrd'in Trkiye'ye yapaca geziyle ilgili bir kokteyl rgtlendii
yazldktan sonra, kokteyl esprilerine aklk getiren yorumlar da
eklenmiti. Zaman grevlisi, yabanclamann zgn bir rneini de
veriyor ve "Trkiye'de bir Amerikal senatrn ls bile i grr!"
[868]
diyordu.
Konumuz elbette rapor, ama onun Trkiye'de sunuluu
yntemi de, propaganda anlayn sergilemesi bakmndan nemli.
"Ne de olsa gazete haberi ite" deyip gememek gerekiyordu. nk
bir ABD'den senatrn lsnn bile i grebilecei, yani Trkiye'de
llerden daha canl ve daha deerli kii bulunmadn T.C uyruklu
bir kiinin yazmas daha sonra deineceimiz o nemli raporun
ieriiyle de amacyla da ilikili olmal. imdi ls i grecek
senatr biraz tanmakta yarar var.
Robert Byrd eski Ku Klux Klan (KKK)'c olarak yazlp izilmi
bir kiidir. Onun deil lsnn i grmesi, dirisinin bile Trkiye'de
[869]
kabul grmesi sz konusu olamazd.
Ya 83 olan bu Demokrat
Parti senatr, yllar sonra bile Klan etkisini zerinden atamam ve
[870]
aramzda "Beyaz zenciler" var diyebilmitir.
868

Ali Halit Aslan," Bir tala iki 'Byrd'" Zaman, 24 Temmuz, 2000.
PhiJ Magness, What Goes Around Comes Around: Democrats and
Reparations,
houstonreview.com/summer2002/democrats. html
870
Michelle Malkin, "Democratic Sen. Robert Byrd, Ex-Klansman," Capitalism
869

Senatr Byrd, uzun yllar Demokrat Parti grubunu ynetirken

kongre alanlarnca bir "tiran"' olarak grlmtr. Senatr Byrd
kendi eyalet devletinde (West Virginia) uygun olmayan yntemler
kullanarak yatrmlar yaptrtan "King of Pork" Trkesi ile "domuz
[871]
Byrd ylesine demokrattr ki, Carter
kral" olarak da nlenmitir.
dneminde, ran'a dek gidip, ran diktatr ah Rza Pehlevi'ye
[872]
destek vermek iin elinden geleni yapmtr.
Byrd'in durumu bir gerei unutturmamal. Trkiye'de bazen
Amerikallarn ls bile i gryor ve TBMM ne girip milletin
vekillerine "siyasi ahlak" konferanslar veriyorlar, hatta anaysa
deiiklikleri iin TBMM komisyonu ile birlikte altklarn
aklyorlar Lozan Anlamas'nn yl dnmnde, hem de ABD
Kongre raporunun hemen ardndan, "Lozan anlamas yeniden
deerlendirilsin" diye yazmalarna baklrsa, sz konusu Amerikan
raporu hedefi tutturmu oluyordu.

KONGRE RAPORU T.C'NN TEMELN YOK

SAYIYOR
Mays 2000 tarihini tayan raporun iindekileri, Amerikallarn
bilimsel ve tarafsz grnsn diye ska bavurduklar okul devi
dilinden syrarak maddeletirirsek belki o zaman, son yirmi ylda
bamza gelenleri alglayabiliriz. Bu rapor, Trkiye Cumhuriyeti
Devleti'nin egemenliinin batland Lozan Antlamasna iki
ynden yaklayor: (1) Trkiye aznlk haklar ve insan haklar-din
hrriyeti konusunda anlamaya uymamtr ve (2) Trkiye,
'Mslman etnik aznlk' haklarn tanmamtr.
Rapor, Trkiye'nin kurulu aamasn dolayl yoldan
sorguluyor ve dahas gelecekteki sorgulamalar da kap ayor.
Bamszlk Sava'yla ilgili ksa yorum, aslnda Lozan Anlamas'n
uzun yllar onamam olan Amerika'nn 2000 yl yaklamn
zetlemekle kalmyor, Alman 'stiftung'larnn danmanlarnca ve
ABD-ngiliz rgtlerinin parasal proje desteini alan yerli "sivil(!)"
rgtlerce ileri srld gibi zorlama/yapay ulus denilmesinin
kayna da ortaya kyordu:
"Yabanclarn hrslar Trk milli direniini krkledi.
Mustafa Kemal (daha sonra Atatrk) milliyetileri Sultan'n
kuvvetlerine kar i sava kazandlar ve Rumlar
Anadolu'dan srdler." Gnmzde ABD'den gelen her eyi
iyiye yormak baz aydn(!) kiilerce ilke edinildiinden, onlarn
gzn biraz olsun amak iin ABD dilini evirmeliyiz. ABD
raporu z olarak diyor ki: Bamszlk sava yoktur! 1918Magazine, 8-03- 2001.
Ronald Kessler, nside Congress, s.21,28,65,91,147. King of Pork: Domuz
Kral.
872
Amir Taheri, Nest of Spies: America's Journey to Disaster in Iran. s.100.
871

1923 arasnda srdrlen o savam bir 'i savatr.'

Rapordaki "i sava" tanmlamas aa yukar u demek
oluyor: Bamszlk sava, istilaclara ve emperyalizme kar
gereklememitir. Anadolu drt bir yandan istila edilmemi, Yunan
ordular Trakya'ya ve Bat Anadolu'ya, Franszlar Hatay, Adana,
Gelibolu yarm adas ve Antep'e, talyan'lar Antalya, Mula, Ske ve
Kuadas'na, ngilizler, stanbul, Kocaeli, Bandrma ve anakkale
boazna kmamlar, ABD'nin destekledii Ermeniler Kuzeydou
Anadolu'ya girmemilerdir.
Mustafa Kemal'in nderliinde, Osmanl devletine kar
gerekletirilmi bir 'i isyan' vardr. ABD siyasal terimiyle buna
"insurgency" deniyor. Bu tr bir deerlendirme yle pek yeni deildir.
stanbul'a yerleen igal komutanlar ile Osmanl ynetiminin ortak
cephesinin ulusal savalara kar halk kkrtrken sndklar yar
siyasi, yar dinsel gerekedir bu 'isyan' tanmlamas. ngiliz
muhiplerinin "Kuvay Milliye denen ekya" diye yazmalar da bu
'i sava' tanmlamasna dayanyordu.
Kurtulu sava bir i kalkmadan baka bir ey olmaynca,
Trkiye'de savan iki taraf bulunmu oluyor. Bir yanda isyanc
'Mustafa Kemal Milliyetileri' ve kar yanda da yasal Osmanl
Devleti ve o devletin ynetimine yardm eden medeni(!) Avrupal ve
Amerikal gler.
Bu deerlendirme, Alman 'stiftung' elemanlarnn ve federatif
Trkiyecilerin aklamalaryla rtyor. O derece rtyor ki,
gnmzde yaplan yaynlarda, Ulusal Sava, "htilal" ve ulusal
ynetime kar ngiliz - Yunan desteinde savaa tutuan, Kuvay
nzibatiyeciler, Anzavur Ahmet'ler, ngiliz igal ynetiminde aka
[873]
grev alm olanlar "kar ihtilalci" olarak nitelenmektedir.
Aslna baklrsa terimler sonradan uydurulmu deildir.
ABD'nin ulusal karlarna kar kan her hareket,
resmi
tanmlamayla "insurgent" yani 'isyanc' ya da 'ihtilalci' oluyor. Buna
karlk olarak, ABD'nin karlar dorultusunda davrananlarn, i
sava bastrmak iin verdikleri savamn ad da yine resmi
tanmlamayla "counter-insurgency" yani "kar ihtilal" olmaktadr.
Modern deyimlerle, i sava kartanlar "gerilla" ya da "terrist"
oluyor, yasal devletin yannda yer alp savaanlar da "kontrgerilla"
savas oluyorlar.

ABD RAPORU: TRK BAIMSIZLIK SAVAI

DEVLETE SYANDIR
ABD Kongresi raporunda Trk Ulusal Bamszlk sava
873

"Anok Ahmet Anzavur(.) Gnen ve Manyas yresindeki Kafkas gmen

kylerinden toplad gnlllerle Marmara yresinde Kuvay Milliye'ye kar ilk
kar ihtilal hareketini balatt." Sefer E. Berzeg.erkes Gmenleri, s. 15.

stne yaplan bu deerlendirme, gnmzde pek ouna rastlanan

bir dahi derin tarih profesrnn dnceleriyle snrl kalsa, sorun
etmeye demezdi. Ne ki, yabanc bir devletin resmi bir kurumunca
hazrlanan rapor, iin ucunu Lozan Antlamas'na balayarak T.C
devletinin kuruluunun yasal dayanann bulunmadn ileri
srmesiyle konu nem kazanyor. Ve bu grler eitli uluslararas
konferanslarda,
"Lozan
antlamasnda
Mslman
aznlk
tannmamtr"
denilerek
dile
getiriliyorsa
ve
Avrupa
Parlamentosu'nda "Kemalizm reddedilmeli" paragraflar iinde
Lozan Antlamas rtl olarak tartlmaya balandysa nem
daha da byyor. Rapordaki yeni satrlar bu nemi yaamsal klmaya
yeterli olacaktr. Amerikan komisyonu, Bamszlk Sava'nn
sonucunu da Trk ulusunun savam kararllnn bir sonucu olarak
grmyordu:
"eitli uluslararas ve i nedenlerle, byk gler
Yunanllara
yardm edememiler,
aralarnda birlik
oluturamamlar ya da Sevr koullarn yeniden dirilen
Trklere kabul ettirememilerdir."
Alman Stiftung, ya da RAND uzman eski CIA elemanlarnn
ve Krt-Trk uzlamaclarn belirttikleri gibi, Trk ulusu ortalarda
yoktur. galciler de yoktur. galciler 'uluslararas gler ya da
gncel nitelemeyle 'koalisyon gleri'dirler. Trk ulusunun deil, bu
"uluslararas glerin" hatasyla, 'Mustafa Kemal Milliyetileri' yani bir
aznlk, bir hizip, yasal devlet ynetimine kar isyan edip i savaa
soyunmu ve ynetimi ele geirmi oluyorlar. Ksaca "Zafer bunun
neresinde? Ulusal birlik neresinde bu savan?" demeye getiriliyor.
Amerikan Kongre Komisyonu'nun raporunun ad yanltcdr.
"Din Hrriyeti'nin Yasal Dayanaklar" raporu, aznlklarn yurtlarn
yitirdiklerini de gndeme getiriyor. Aznlklarn nceden birer
devletleri ve o devletlerin egemen olduu vatanlar varm gibi
yazlyor. Bu durumda birka sorunun yantn bulmak gerekiyor.
rnein: Rapor bunlar neden yapyor? "Lozan yeniden
deerlendirilmelidir" diyenleri ya da "Lozan mbadelesi byk zarar
vermitir.." ya da "Lozan mbadelesiyle eitimli Rumlar gitti, onlarn
yerine cahil kyller geldi diye romanlar yazanlar neden mutlu
ediyor? Bu sorularn yantlar raporun "ilimser saptamalarnda
aydnlanyor. Uzun alntlar yapmak yerine rapordan zetleyelim:
l)Lozan'da Mslman olmayan aznlk haklarndan sz
edilmi ama bu aznlklarn adlar belirtilmemitir.
2)Lozan'da Trk taraf mttefiklerin Ermenilerin, Nasturilerin
ve Sryani Hristiyanlarn "vatanlarn" belirleme isteklerini de
kabul etmemilerdir.
3)Trkiye daha sonra Rum Ortodokslar, Ermenileri ve
Yahudileri tanmtr.
4)Lozan'da Mslman etnik aznlklarn haklar anlamaya
geirilmemitir.

Bu deerlendirmenin dilini anlamak iin uzman olmaya gerek

yok. zel grevli olmamak yeterlidir. Raporu Trkesiyle tersten
okuyalm: Trkiye'de ok sayda aznlk bulunuyor, aznlklarn
"vatan" sorunlar var, aznl kabul etmeyi bilen Trkiye tekileri
de kabul etsin, Mslman etnik, yani Grc, erkez, Arap, Krt, Laz,
Pomak, Balkan ve Asya kkenli Mslmanlar da "aznlk" olarak
kabul grsn vb.
Konuya demokrasi havariliiyle bakanlar, "Ne var bunda?"
diyebilirler. Ancak lkelerin ve devletlerin varlklar, egemenlikleri
mantk ve kar hesaplaryla ne salanabilir, ne de gvence altna
alnr. Bu nedenledir ki; kurtulu savalar yaplyor, mandaclarla
bamszlklar, airetilerle ulusular birbirinden ayrlyorlar.
Yoruma gerek olmayacak denli ak bu rapor. ABD Kongre
Komisyonu demek istiyor ki, Trkiye'nin etnik ve dinsel iyaps
Lozan Antlamasnn yeniden grlmesini gerektiriyor. Rapor bu
ak istei, Lozan Konferans'ndan bir mttefik szcsnn szleriyle
pekitiriyor:
"Trkiye doum yeri, milliyet, dil, rk ya da din fark
gzetmeksizin tm nfusun cann ve zgrln tamamiyle
koruma ykmlln stlenmi olup, bu maddeyle her dinin
ve inancn gereklerinin serbeste uygulanacana dair
gvence vermitir."
Bu szleri, egemenlik haklarndan, tarihsel olaylardan,
incelikle gizlenmi emellerden kopararak anlamaya alacak olanlar,
'insan haklar' adna ayaa kalkacak ve igalcilerin szcsn
alklayacaklardr. Oysa mantk basittir. Onlara gre, Lozan'da bir
uluslararas antlama yaplmtr ve Trkiye bu anlamaya uymak
zorundadr. Antlamann eksiklikleri daha sonra altna imza konulan
uluslararas anlamalara da uydurulmalardr.
Uydurulma ii iin uzun sre beklenmedi. Kopenhag, Uyum
paketleri derken ABD Kongre raporunun gerei byk bir hzla yerine
getirilmi oldu. 2001 Bahar'nda ve 2002 Austosu'nda TBMM'de
gerekli yasal deiikliklerle balanld ve 2003'de hz daha da
artrld. Irak'a saldr kargaas iinde meclisten st ste yasalar
karld. Bu gelimeler ayr bir kitap konusudur. imdi yeniden
rapora dnelim.
Raporda T.C devletinin kurulu yasall tartmal bir duruma
sokulurken, din hrriyeti rts altnda* antlamann geersizlii
savunulmaktadr. Raporda, Trkiye'nin yasalarnn deitirilmesi ve
tekkelerin, zaviyelerin, manastrlarn almas isteniyor. "Trkiye
Lozan anlamasna zaten uymuyor mu?" diye sorulacak olursa,
bunun yant raporda tm aklyla yer alyor. Rapordaki dolambal
anlatm bir yana brakp, zetleyelim:
-Trkiye Cumhuriyeti Anayasas'nn 24. maddesi din
hrriyetini kstlyor. Trk devleti, Ortodoks patriklii gibi
kurumlarn Trke d eitim vermelerini, yabanc

dindalaryla ya da dier din kurumlaryla iliki kurmalarn

devletin blnmez btnlne kar bir tehdit olarak gryor.
-Trkiye'de eitli Mslman mezheplerine bal insanlarn
parasal ya da politik g elde etmeleri engelleniyor.
-Trkiye'de dinsel topluluklarn banda bulunanlarn ya da
mritlerinin unvanlarnn kullanm yasaklanm, tekkeleri ve
trbeleri kapatlm. Oysa milli kahramanlarn trbeleri ak
tutuluyormu ve devlet bu yerlerin bakmn stleniyor.
-Dinsel giysilere yalnzca ibadet yerlerinde izin veriliyor.
-Kanunlar ayni zamanda memurlarn i yerlerinde,
rencilerin okullarda giyim kurallarn belirliyor ve bu
kanunlar nedeniyle 'barts' yasaklanyor.
-Trkiye, Hristiyan kurumlarn mlk edinmelerini engelliyor.
-Trkiye, Halkal Manastrn kapatmtr. Bu manastr
alrsa Mslmanlar dahil, dier cemaatlerin de zel din
okullar amalarna olanak salanacaktr.
-Lozan'da, zaten Osmanlnn Mslman olmayanlara
tand dinsel haklar tannm oluyor da Osmanl'nn tand
dier haklar tannmyor.
-Yehova ahitlerinin bir din olduu kabul edilmiyor ama
temyiz (yargtay) mahkemesinin kararyla bu durum
dzeltilmitir.
Raporun z ite bu satrlarda grlyor. Yukardaki olumsuz
tmceleri
olumlulatrrsak,
Trkiye'nin
Lozan
Antlamas
yasallndan kurtulmas bir yana Cumhuriyet devletinin kurulu
evresinde kabul edilen tm yasalarn ortadan kaldrlmasnn
istendii grlecektir. yle ki;
-Tarikat-ticaret balarna, eyhlerin rgtsel destek iin
irketlemesine engel olunmamaldr.
-eyhler, Papazlar, Hahamlar, Hocalar vb. szde dinsel
klklaryla ortalkta dolaarak toplum iinde kutsal giysilerine
uygun bir ayrcalk elde edebilmelidirler.
-Okullarda ve iyerlerinde etnik kimlie uygun giyim zgr
olmaldr. Turban altna gizlendii aktr.
-Hristiyanlarn, Musevilerin, her mezhepten Mslmanlarn,
tarikatlarn ve bylece tm etnik aznlklarn kendi bildiklerine
okullar aarak, uluslaama srecini durdurmalar serbest
braklmaldr. Tpk 1923 ncesinde olduu gibi.
-Toplumsal dzen, yurttalk yasalar Osmanl dnemindeki
gibi olmal; Tanzimat yasalaryla Avrupallara ve Amerikallara
tannan eitim, rgtlenme, misyoner merkezi oluturma
serbestlii yeniden tannmaldr.

-eitli dinlerin zgrce rgtlenebilmesi

elverilidir. Yargtayn Yehova ahitleri ile
kullanlabilir.

iin hukuk
ilgili karar

Rapor ite bunlar istiyor. Din Hrriyeti Senaryosu blmne

batan dnp olaylar bir kez daha gzden geirirsek, ABD raporuna
uygun bir eylem plannn yrtld kolaylkla anlalacaktr. Bunun
byle olduunu anlamak iin ABD'nin ve onlarn destekisi
Avrupa'nn "project democracy" aygt ile Trkiye'de uluslaama
srecinin en nemli ve vazgeilmez ilkesi olan laik devlet dzeninin
ve sonu olarak T.C.'nin yklmak istendii de grlecektir. Rapora
bir kez daha dnelim.

KONGRE RAPORU: ANLAMAZLIKLARIN

KAYNAI LAKLKTR
Raporun satrlar arasnda yukarda saylan olumsuzluklarn
kaynan bulmak zor deil. Rapor diyor ki;
"Bugnk anlamazlklarn ana kayna Osmanl'nn
yklmas ve Trkiye Cumhuriyetinin dou ortamnda
olumutur"
Bu satrlar yorumlamaya gerek yok. Rapor kargaann nasl
yaratldn u szlerle aklyor:
"M. Kemal Atatrk, ada ve laik Trkiye Cumhuriyeti'ni
Osmanl mparatorluu'nun yerine geirmek istedi." Amerikan
raporu, gncel operasyonu tarihsel nedenlere balamakta
gecikmiyor: "Laikliin kurumsallatrlmas Kemalistler ve
ounlukla slamclar olarak adlandrlan muhafazakr Snni
Mslmanlar arasnda, gnmzde de srmekte olan, bir
gerilim yaratmtr."
Bu raporla ne yapmak istiyorlar(?) demez misiniz?! Kimileri
yle diyecektir:
"Rapor bamza gelenleri ne gzel aklyor deil mi? El
olu bile anlyor ektiklerimizi." Bunun irkin bir oyun
olduunu grebilecek olanlar da, kar kma yerine susmay
yelemiyorlar m?
Toplumsal dayanmay ve birlii sarsmaya dnk, tarihsel
gerekleri ve olaylarn nedenlerini gz ard eden rapora gre,
devletin kurulu aamasnda, 'Snni Mslmanlar' ile 'laiklik
kurucular' arasnda, bir atma yaanm oluyor. Hayr i bu
kadarla da kalmyor. T.C devlet dzenini destekleyen halkn
ounluunun "Snni" mezhebinden olduunu saptadndan, yeni
bir tanmlama yapyor: "Muhafazakr Snni Mslmanlar." Bylece
atmann merkezine Osmanl -T.C ztln koymakla yetinmiyor,
daha alt blnmeler, daha dorusu, Bat dnyasnca sahip klmas
gereken bir toplumsal bek daha yaratyor.

Gerekte halkn onaylamad bir srtmeyi, gndeme

tamann kimin iine yaradn dnmeye deer. Buradan karak,
ABD'nin amacn deerlendirebiliriz. Tarihsel balantdan sonra
gnmze atlayan rapor, "28 ubat 1997 ltimatomu"na geiyor ve
Refah Partisi'nin iktidardan uzaklatrldn, "Hijab" ve "Barts"
sorunu olarak nitelendirdii "trban" olaylarn vurguluyor. Rapor,
kadn retmenlerin iten atlm olduunu belirtiyor ve Merve
Kavak'nn durumunu ayrntlaryla anlatyor. Rapor, din hrriyetinin
kstlanmas kapsamnda, "28 ubat ltimatomu" ile imam hatip
"zel" okullarnn kstlandn saptyor.
Bu arada anmsatmalyz ki, Merve Kavak'nn meclise doru
yry olmasayd, Trkiye'deki din hrriyeti konular Amerikan
devletinin resmi raporlarna bu younlukta gemeyecekti. Merve
Kavak Mays 1999'da "Onlar demokrasi testinden geirdim. Snfta
kaldlar" diye aklama yaparken, bu katksnn bilincinde miydi?
Sonralar Avrupa'da, Londra'da ngiliz parlamentosunda ve
Georgetown niversitesi'nde ayn izgide konumay srdrdne
ve Hamas' destekleyen Amerikan Mslmanlarnn kurduklar
rgtlerin ABD ynetimiyle grmeler yapmalar ve Trkiyenin
cezalandrlmasn istemelerine bakldkta,
Merve Kavaknn
katksnn, daha dorusu onun Din Hrriyeti senaryosundaki ve u
Lozan raporundaki deeri herhalde anlalm olacaktr.
ABD raporunda, uluslararas anlamalarn kanun hkmnde
olduu ve zerinde yasal bir denetim yaplamayaca belirtiliyor.
Bunun anlamn, Varova-1998 konferansnda ABD delegesi Leyla Al
Marayati'nin sylediklerini, Lozan antlamasnn ele alndaki
yaklam, raporun yaynndaki zamanlamay ve "Mslman etnik
[874]
aznlk" nitelemelerini yeniden gzden geirmek yeterli olacaktr.
O gnlerde, R.P milletvekili Oya Mughisuddin'in Avrupa'da
yaplan bir konferansta "Mslman aznlk haklar tannmyor" diye
yaknmasn ve TOSAV danmanlarndan Prof. Baskn Oran'n A.B
ve stanbul Barosu'nca dzenlenen "Trkiye'de Aznlk Hukuku"
konferansnda Lozan antlamasnda yalnz Hristiyanlara deil teki
etnisitelere de aznlk hakk tanndn sylediini eklersek raporun
ncesi ve sonras kolaylkla anlalabilir.
874

Zaman Gazetesi'nin Washington'daki grevlisi Ali Halit Aslan, "Washington

Stunu" adl kesinde, Lozan ile ilgili raporun hazrlan ile ilgili u bilgiyi
veriyor: "Raporun Trkiye ksmn hazrlama grevi Kongre Ktphanesi'nin Trk
asll uzman Belma Bayar'a veriliyor. Belma Hanm, temelde sadece kanuni ve
hukuki belgelere bal kalarak konuyu irdelemek istiyor.(..) Helsinki Komisyonu
ise zellikle Trkiye Cumhuriyeti'nde dini aznlklarn en mhim tarihi kava
olan Lozan Anlamast'nn sadece kat zerinde bir belge olarak deil,
gnmze kadar yansyan uygulamalar ile incelenmesinin arzu ediyor.(..)
Belma Hanm (..) taleplerini karlamaynca, raporun Mslman ve
gayrimslimlerin din zgrl ile ilgili nemli ve gncel sorunlarn ieren son
ksm (..) Ortadou Uzman Carol Migdalowitz'e yazdrlyor." A.H.Aslan, "Dini
raporun perde arkas" Zaman, 24 Temmuz 2000.

Daha nce de belirtildii gibi "Project democracy" her kesimi

birletirir. Ortak paydann ad ok kltrllk iin zenginletirilmi
Amerikan tasarml demokrasidir. Din devleti yolunda yryenlerle,
etnik aznlk milliyetilii yaparak yabanc egemenlerle ilikilerden
yararlanmak isteyen szde aydnlar, ayrlklar, para piyasas
oyuncularnn nn amak zere "liberal enternasyol"e katlanlar
ayn cephede birletiler.
Birleenler, ABD'nin cumhuriyet devletinin kuruluundan bu
yana dayatt Lozan antlamasnn geersizlii kurgusunun A.B'nce
kabul ettirilen ve Trkiye'yi ynetenlerce can gnlden kabul edilen
deiimlerle baarya ulat. T.C Babakanl bnyesinde
oluturulan nsan Haklan Komisyonu Lozan Antlamasnda
Mslman aznlklara haklar tanndna, her trl dilde eitimin
serbest braklarak dayatmac 'Kemalist' rejimden vazgeilmesinin
gereine hkmetti. Komisyonun raporundan nce iin temeli TOSAV
in Trk-Krt sorunu almalarnda biimlendirdii anaysa taslayla,
A.B kuyruuna girmi olan TUSlAD'n raporlaryla, brahim
Kabaolu'nun dzenledii ve Yunanllarn byk bir itahla katld
Anaysa reformu panelleriyle atld ve ats da TESEV desteiyle
hazrlanan ve Prof. Dr. Baskn Oran imzasn tayan "Trkiye'de
aznlklar: kavramlar, Lozan, i mevzuat, itihat, uygulama" raporuyla
[875]
kapatld.
Babakanlk Komisyonda yer alan kurulu ve kiilerin ABD
hazinesinden NED kanalyla ve A.B fonlarndan aktarlan paralarla
ve dnsel(!) katklarla kurulan ala balanmalarnn neminin bir
kant gibidir. Sz konusu birlemenin, hkmet edenlerin gemi
aklamalar ve ABD temaslar da gz nne alndnda,
operasyonun ne denli kapsayc olduu da anlalacaktr. Komisyon
yesi 73 kii, dernek ve vakftan birkann adn bile sralamak bu
[876]
yargmz glendirecektir:
[877]

brahim Kabolu (Komisyon Bakan)

, Baskn Oran (D.K.
yesi), hsan Da, Ylmaz Ensarolu (MAZLUMDER), Kamil B. Raif
( TDV), Zafer Yavan (TUSAD), Trkan Saylan (YDD), Aye
Berktay Hacmirzaolu (Kadnn nsan Haklar Vakf), Levenet Korkut
[878]
,
enal
Saruhan
(Liberal Dnce
Topluluu
Dernei)
875

Baskn Oran, Trkiye'de aznlklar: kavramlar, Lozan, i mevzuat, itihat,

uygulama, TESEV Yaynlan, Haziran 2004.
876
Babakanlk insan Danma Kurulu "Aznlk Haklan ve Kltrel Haklar
alma Grubu" Raporu, Ekim 2004.
877

Gazeteci Emin laan, Kabolu'nun devlet aralarn

kullanmasna karn ulam gideri gsteren belgeler sunduunu ve
ayrca demelerden yararlandn somut belgelerden szederek
yazd. Hrriyet, 27 Ekim 2004.
878
Leven Korkut, Ankara niversitelerinde, Trk kurtulu savmn
aalayan, kaba bir yanl bilgilendirme belgesi olan ve hibir
referans gsterilmeden kaleme alnan II Cumhuriyeti tezlerin el

(Cumhuriyet Kadnlar Dernei), Ali Doan (Hac Bekta Veli A. K.

Vakf), Mustafa imek (Birlik Vakf), Handan Souk (ktisadi
[879]
kalknma Vakf), Blent Tanr (Helsinki Yurttalar Dernei).
Bamszlk ve egemenlii korumakta duyarl davrananlar
"Sevr" sendromu yaamakla aalayanlarn grleri bu raporda
"tarihsel ve Siyasal neden: Sevr Sendromu" balyla devletin resmi
belgesine gemitir. "Yeni Zemin", "Yeni Szleme", "Uzlama
Anayasas" gibi rmcek ana tutulanlarca kullanlan rtl
adlandrmalar bir yana braklm ve bu raporda
"Trkiye
Cumhuriyeti anayasas ve ilgili yasalar; zgrlk, oulcu ve
demokratik bir ierikle ve toplumsal rgtl kesimlerin katlmyla
yeni batan yazl maldr" maddesiyle aa vurulmutur.
2004 yl 'aznlk haklar' konusunda srdrlen operasyonun
baarlarna tank oldu. Prof. Baskn Oran TESEV'in katklaryla bir
aznlk raporunu kitap yapt. Ayrca, Aznlklar Vakf da kuruldu. Dou
Anadolu'dan ok sayda belediye bakannn da aralarnda
bulunduu yz akn kii Herald tribune'de bir ilanla Krdistana
zerklik istediler. mza sahipleri arasnda ERNK'nin slamc
kanadnn bakan Abdrraih Dre de yerini ald.
"Hem toplumsal ve hem rgtl olar kesim kimdir?" sorusuna
yant aramaya gerek yok. imdi biraz soluklandktan sonra NED ve
Avrupa Birlii kaarlndan beslenen rgtler listesine, Bodrum
toplantsna, TOSAV'n
yabanc danmanlarna,
liberallerin
enternasyonalist ilikilerine yeniden gz atmak iin kitabn bana
dnmekte yarar olabilir.

kitab niteliini tayan Eric Jan Zrcher'in Moderneleen Trkiye

kitabn ders kitab olarak okunmasnda nclk etmitir.
879

Lozan Antlamas nasl bamsz Trkiye'nin temel belgesiyse, T.C

Babakanl bnyesinde olulturulan sz konusu komisyonun raporu da
gelecei belirleyecek niyetlerin belgesi olduundan hem raporu, hem de
komisyon yelerinin tmn bu ekler bolu mnde bulacaksnz

ASIL RAPOR 1990'DA YAZILMITI

"ABD
Dileri
Bakan
Yardmcs
Koh'un aklamalar balaycdr." Osman
calan

9 Eyll 1999'da yaynlanan "Din Hrriyeti 1999 Trkiye

Raporu" ve Ocak 2000de aklanan "nsan Haklar 1999 Trkiye
Raporu"nda ilenen temalar bu kez, ABD Kongre komisyonunun
raporuyla, Trkiye'nin varlk kayna Lozan anlamas kapsamnda
ve Trkiye Cumhuriyeti Devleti'nin yasalar erevesinde ele alnyor.
1995'den
bu
yana
uluslararas
toplantlarda
Amerikan
delegasyonunca dillendirilen istekler belli ki, artk hukuksal temellere
oturtuluyor.
Ortodoks Rumlar'n Bapapaz'nn ekmenik haklarndan,
Heybeli manastrnn almas konusunda Amerikan Bykelisinin
ataa
kalktna,
Evangelist
(ncilci)
Hristiyanlatrma
almalarnn serbest braklmasna, Mslman etnik aznlklara
haklar tannmas iin yasal zeminin hazrlanmasna, adn vermeden
Alevilik haklarmn verilmesine balanan bir dizgenin ABD Kongre
Komisyonunca aka ortaya srlmesi karsnda Trkiye
Cumhuriyeti Devleti'nin yneticilerinden hibir ses kmamasnn
nedeni bilinmiyor. nceki "Din Hrriyeti" raporlarn da grmezden
gelmiler ya da grm ve gereini yapmaya karar vermilerdi de
gerei halktan gizlemekteydiler.
Trkiye'yi ynetenler ve Cumhuriyet kurumlar bu konularda
lmne suskun kalmlard ve kalmay da srdryorlar. Ama bu
raporlar hazrlayanlarla ve hazrlatanlar Cumhuriyet ynetim
makamlarmda oturanlar ska gryor. Bu ilerden sorumlu
Amerikal Din Hrriyeti ve nsan Haklar Brosu'ndan sorumlu Bakan
yardmcs
Trkiye'ye
geliyor,
hkmet
yetkilileriyle,
parti
bakanlaryla gryor. Trkiye'dekiler de aray soutmadan
Washington'a uzanyorlar. Hatta zamann Yargtay bakan bile
oralara dek gidiyor, bu raporlar hazrlayan brolardan sorumlu ABD
Bakan Yardmcs'yla gryor ve herhalde Anglo-sakson
demokrasisi yolunda ilerlendiini bildiriyor. Ama her nedense bu
kiilerin hibiri, kongrenin hazrlatt bu Lozan raporunu gndeme
getirmiyordu.
Lozan anlamasnn 76. yldnmnden on gn nce
aklanm olan bu raporun o gnlerde ykselen olaylarla bir ilintisi
yoktur denemez. Trkiye medyasnda birdenbire balayan "Lozan
yeniden deerlendirilmelidir" arlaryla ve Abdullah calan'n
"Mustafa Kemal'in 1924 ncesi politikalarn kabul etmeliyiz"

trnden aklamalaryla akllara bir gzel yerletiriliyordu. Bylece

Amerika'nn Trkiye'deki sesinin gnlerce sren etnik mozaik, slam
ve demokrasi, Osmanlya bakmak - tarihle barmak, 'Byk etnik
g' ve benzeri TV programlaryla bir ilgisi yoktur denebilir mi?
ABD'nin bu rapor ataklar, beklenmedik gelime olarak grlebilir
miydi?
Gelien
toplumsal
olaylarn
tarihsel
balar
da
dnldnde, Trkiye yle kolayca masalara oturup Lozan'
tartamazd. Her ne kadar cumhuriyeti kuran partinin yneticileri bile
, be cmleyle anma gnn geitirip bu tr raporlar grmese
bile, Trkiye Cumhuriyeti'nde topraa yakn duranlar henz
bitmediinden, ince dokunan komplolar ite bu konuda hedefe
kolayca varamazlard. Ne var ki; Lozan Anlamasn yeniden
masaya yatrmaktan sz etmenin ve bu ileri 'Din Hrriyeti' ne
yaslamann bir sonucu da olmalyd. Bu tr giriimler, byk ilemleri
hzlandrmann bir arac da oluveriyordu. Bu ilemleri alglamak
zere yine on yl geriye gitmekte yarar var. nk raporlar raporlara
balanmazsa, olaylar da anlamak olanakszlayor.
Trkiye'de "Sevr sendromu" ya da "Blnme paranoyas"
denilerek rtlmeye abalanan ulusal uyarlara neden olan
gelimelerin altndaki giriimleri grme uyankln "komplo teorisi
uydurma" diyerek karalama kampanyasnn dibinde zihin yanlsamas
m yoksa baka senaryolar m var? Zaten iimiz 'sendrom' ve
'paranoya.' 'Sevr sendromu' nun yan sra, "sivil" rgt TSES'in
yaynnda belirtildii gibi, "Trkiye'nin, ran, Irak, Suriye gibi
komularyla ilikilerinde, gerek Krt sorununda muhtemel bir 'Krt
Devleti' paranoyas iinde bulunduu" Washington'dan Londra'ya,
[880]
Paris'ten Berlin'e yaylan bir gerek deil mi?!
Bu sorularn
yantn bulmak iin on yl geriye dnmek gerekiyor.
1990 ylnda RAND Corp., Trkiye'deki slami hareket ile
devletin, partilerin, rgtlerin bu hareketle ilikileri konusunda bir
rapor hazrlatm. Trkiye dinsel ortamn tarihsel gelime
deerlendirmesiyle ele alan bu rapor ncelikle dinsel hareketlerin,
topluluklarn kimliini, Krt hareketinin ideolojisini ortaya koyuyor ve
sonra da yol gsteriyordu. Raporda zetle yle saptanyordu:
1.Militan Krt gruplar Marksizm'den slama ynelirlerse
Krtleri devlete kar harekete geirirler ve Islama hareket
Trkiye'de daha etkin olabilir..
2.Trkiye ve ran, Krt sorununda ibirlii yapyorlarm ve
Trkiye ile ran'n aras alrsa ran Trkiye Krtlerini
desteklemeye balarm. Ancak Krtlerin airet rekabetleri
birlii nl yor.
880

Grsel, Seyfettin, Dzgren, Koray, Oran, Baskn, stel, Fsun, Keskin,

Cumhur, Alpay, ahin, Trkiye'nin Krt Sorunu, TSES Trkiye Sosyal
Ekonomik Siyasal Aratrmalar Vakf, stanbul 1996, s. 19

3Alevi-Snni atmasnn Trkiye'nin i dzenini nasl

bozduunun rneini grmek iin 1970'lerdeki atmalara
bakmak gerekir.
4.Trkiyedeki slamc uyan ABD karlarna bir tehdit
oluturmaz.
slamc terr balarsa Amerikan tesislerine
saldrmazlar.
Ancak slamc hareketin halka ynelik
propagandas ABD'nin Dou Akdeniz karlarna zarar verir.
5.Trkiye, ABD'nin blgesel amalarnn islam lkeleriyle
arasn aacana inanrsa ABD'yi desteklemezmi ve Krfez
savanda slerin kullanmnn snrlandrlmas buna rnektir.
6.ABD, Trkiye'de laik rejimi desteklerse slamclar
karsna alr. Bu nedenle hassas bir politika izlemelidir.
7.ABD, Trkiye'yi Bat'nn ayrlmaz bir paras olduuna
Bu
nedenle
Trkiyenin
AT(Avrupa
inandrmaldr.
Topluluu)'na girmesi konusu desteklenmelidir. Yoksa
Amerika'nn Dou Akdeniz karlar tehlikeye girer.
8. Ermeni iddialar konusunda Trkiye kzdrlmamaldr.
9.Trkiye'de demokratik rejimin sk sk kesilmesi dzeni
bozuyor ve Laik glerle slamc gler arasndaki uzlama
engelleniyor.
10.ABD, Trkiye'deki slami hareketi daha yakndan
tanmal, onlarn ideolojileri hakknda daha ok bilgilenmeli ve
diplomatlarn eitmeli.
11.ABD'nin slamc akmn lml yeleriyle resmi olmayan ve
temkinli ilikiler kurmas yararl olur.
12.ABD siyas ve diplomatik giriimlerinin yannda., eitime
nem vererek Trk demokrasisinin glendirilmesine yardm
[881]
etmelidir.

ON YIL NCEK RAPOR IIK TUTUYOR

1990'da hazrlanan bu raporun gereklerinin yaplp
yaplmadn test etmek isteyenler, son on yldaki olaylar, partilerin
siyasi ve ideolojik yaklamlarndaki keskin deiimleri yle bir
anmsarlarsa karar vermekte zorlanmayacaklardr.
rnein; PKKnn Krt slam politikasna ynelii, Abdullah
calan'n Snni Krtlerle Alevi Krtleri birletirmek zere YDK

881

Prof. Sabri Sayar, bu rapordan nce RAND adna : "Generational

Changes in Terrorist Movements: The Turkish Case" belgesini hazrlamtr.
1985 ylnda "Document No: P-7124" ve 16 sayfa olarak hazrlanan belgede
Trkiye'de solcu niversite renci hareketleri radikal olarak nitelerken Krt
hareketleriyle ba kurmaktadr.

[882]

(Krdistan Dindarlar Birlii)'ni kurmas,

stanbul ve Kln'de "Krt
[883]
Sorununa slamc zm" konferanslar,
'slamc' hareket
nderlerinin Amerikan aleyhtarlndan dnerek Amerika'y ikinci ev
edinmeleri, Trkiye'ye demokrasi getirme sevdals sac, solcu,
muhafazakr,
liberal,
sosyal
demokrat
vakflarn
"atlye"
almalarnn dardan desteklenmesi ve bu atlyelerin ok sayda
Amerikal uzman konuk etmeleri...
Ayrca, Trk-Yunan dostluu gsterilerinin neredeyse Kurtulu
sava nedeniyle Yunanllardan zr dileme programlarna
dnmesi, Atatrk ve Din konferanslar, Trke ibadet
kampanyalar, Atatrk'e sven ve yllarca nce yaynlanm yabanc
gri propaganda kitaplarn Trke'ye evirmekte yaran etnik
gruplar, anayasa deitirmek bir yana, etnikler ve dinsel bekler
aras 'yem szleme' talep edilmesi, etnik grup dergilerinin nfus
anketleri dzenlemesi, yurdun drt bir yannda Nurcu Krt hareketine
ait vakf ubeleri almas ve slam-Demokrasi yaycs Amerikal
Cizvit, ncilci (mjdeci) profesrlerin medeniyetler aras toplantlara
[884]
arlmalar vb..
Dahas Hoca Efendilerin manastr almasna destek
vermeleri, trban enternasyonali ve trban zincirleme eylemleri,
Merve Kavak'nn meclise "Trk demokrasisini test etmek" zere
yrmesi, trban eylemlerinin sa-sol eylem birliine dnmesi,
ABD hazinesinden desteklenen szde enstitlerin, Alman "stiftung"
rgtlerinin Trkiye vakflaryla anayasa deiiklii iin ortak
almalar yapmalar...
Yine ayn rgtlerin yerel ynetim 'atlye' almalar ve
calan'n teslim edilii; petrol boru hatlaryla denen Mslman,
882 88?

"Dine Devrimci Yaklam'' m Krt - slam Sentezi mi?, Varyos Yaynlar,

stanbul 1992, s 59. PKK din maskesini geni bir emsiyeye dndrmeyi son
yllara dek srdrmtr. Gaffar Okkann ldrlmesini izleyen gnlerde
Diyarbakr'da "Islami Krdistan" kurulacan bildirerek "cihat" ars yapan
"Krdistan slami Hareketi" adyla 128 sayfalk bir kitapk datlr. Bu kitapkta
u satrlara yer verilir: "Dnyada nerede Trk kalnts varsa, orada huzursuzluk
ve kargaa devam ediyor. Bosna-Hersek, Kafkaslar, Yunanistan, Bulgaristan,
Kbrs, Afganistan, Iran. Irak ve zellikle Krdistan buna rnektir. (..) Dinsiz
Kemalizm'e kar cihat ilan edilmitir." Hrriyet, 2 ubat 2001
883
Dava, Yl: 1,Sayr.7, 1990
884
"Hayatmza giren yeni kavramlar: 'Kimlik' , 'Aznlk' , 'teki...' (..) Son yllarda
ise, sadece Krtler bakmndan deil, dier aznlklara ve halklar ve kltrel
topluluklar bakmndan da. resmi tarihin dayatt "aynl" deil, eitlik ve
zgrlk ihtiyacnn ortaya kard "farkll ne karan bir kimlik istemleri
ortaya kmaya balad. (..) Krtlerin kimlik talepleri bir yana, bu gn Kafkas
kkenliler (Lazlar, Grcler, erkesler, eenler vs.) ve Mslman olmayan
aznlklar (Ermeniler, Yahudiler, Rumlar vs.) hem kendi kimliklerini / statlerini,
hem de egemen olan "ounluk" ile ilikilerini yeniden dzenlemenin, verili
sistemle eskisinden farkl bir toplumsal-siyasal szleme yapmann hazrlklarn
yapyorlar." Editr (Editoial Board: zcan Sapan, Hseyin Demirel) den,
Kafkasya Yazlar 1997 Yaz Iki.Yl: Bir, Say:ki, s.13.

Musevi, Ortodoks, Katolik dinler aras ya da 'medeniyetler aras

diyalog toplantlar...
stanbul'da ve yurdun deiik yrelerinde ounun
toplumbilimcilikle ilgisi olmayan ngiliz ve Almanlarn "Alevi"
aratrmalarnn younlamas, stanbul Gaziosmanpaa'da bir gece
kahvehanenin kurun yamuruna tutulmasnn ardndan, olaylarn
genilemesi, semte gnderilen polislere ate almas, polislerin
atee atele karlk vermesi, bir duvar dibinde siper alan eli
tabancal polis grntsnn televizyonlarda srekli gsterilmesi,
atmann devlet - Alevi atmasna evrilmesi, gvenlik
grevlilerinin yarglanmas, srtmenin canl tutulmas ve fakat
kahveyi tarayarak olaylar balatanlarn asla bulunamamas,
atmaya taraf olanlarn da bu tr bir aratrmaya girmemi
olmalar.
Sivas'ta, Pir Sultan Abdal toplants, toplantya ynelik tepki
rgtlenmesi, rgtlenenlerin otelde kalmakta olan yazarlara,
sanatlara, folklorcu genlere saldrmalar, gvenlik glerinin
topluluu datmamalar, hkmet yneticilerinin kaytszl, askeri
birliklerin olayn stne srlmemesi, otelin yaklmas, insanlarn
lmesi, yakma eylemiyle ilgili kiilerin yarglanmas, yarglananlarn
RP milletvekillerince savunulmas, asl kkrtclarn, tepki
rgtleyicilerinin
bulunamamas,
yldnmlerinde
protesto
yryleri, yrylerde "Mollalar ran'a" diye barlmas, yllar
getike yrylerde slogann "Katil Susurluk devletidir"e
dnmesi,
atmann
"irticac-ilerici"
ve
"Alevi-Snni"
atmasndan "devlet-Alevi" atmasna doru evirilmesi. Dahas
olaylarn ncesinde rgtlenmenin ve ilikiler ann zmlenmemi
olmas. ABD nsan Haklar ve Din Hrriyeti raporlarnda, Trkiye'de
12 milyon "Alevi" bulunduunu, bunlarn "ii mezhebine" mensup
olduunu belirtip, ii "Trkiye'de nemli, sayda ii aznlk"
bulunduuna getirilmesi ve Alevilere sahip klmas, Almanya'da
[885]
Alevi Din dersi kitaplar hazrlanmas...
Bu olaylarn tm, birer rastlantdr demek olanaksz.
Raporlara baklrsa yant basit: Oyunu yneten, senaryoyu da
kurguyu da hazrlar!

Y RAPORU KM HAZIRLAR?
Kukusuz kimsenin rapor hazrlama hakkna karlamaz.
Ancak raporun muhataplarnn rapor hazrlayclar tanma ve bilme
hakk da sakldr. Trkiye'deki slami hareket ve ABD'nin izlemesi
gereken yolu, yordam anlatan 1990 raporunu hazrlayanlarla ie
885

"2000 Annual Report on International Religious Freedom: Turkey; Section.

Government Policies on Freedom of Religion, Legal /Policy Farmework"
Released by the Bureau of Democracy, Human Rights, and Labour U. S.
Department of State, September 5, 2000.

balanmas yerinde olur.

1990 raporunu hazrlayan RAND adl irket, 1948'de ABD
Hava kuvvetleri tarafndan kurulmu. 600 personelle alan irketin
aratrma, inceleme, raporlama ve yayn etkinliklerinin te ikisi,
Amerikan Milli Gvenlik konularyla ilgilidir. Gvenlik konular
blmde yrtlyor: Hava Kuvvetleri Projesi, Orduya hizmet sunan
Arroya Center, Savunma Bakanlna, Genel Kurmay'a ve savunma
ajanslarna alan Ulusal Savunma Aratrma Enstits. RAND'n
geri kalan ileri arasnda salk, eitim, hukuk, nfus incelemeleri ve
uluslararas ekonomik konularla bulunuyor..
Trkiye bu RAND' son yllarda tanr oldu. Amerikan
politikalarna yn veren slam ve Krt tezlerini Henry J. Barkey ile
birlikte hazrlayan, Trkiye ve Ortadou'ya ynelik propaganda ve
ynlendirme kitaplarn imzalayan eski CIA eflerinden Graham
Edmund Fuller, Trkiye'de olduka beeni toplamt. Sosyal
Demokratlar,
Demokratik Solcular,
Stratejik Aratrma vakflar,
dinleraras diyalogcular, eski servisindeki ksaltlm adyla, Gary'i
1995 ylndan bu yana konferanslara aryorlar. Onun slamDemokrasi vizyonundan, Atatrk'n ve Trk milliyetilii devrinin
sona erdiini yayan gri-propagandasndan ve bu nedenle slam ve
Osmanlya dnme gerekliliini belirten tezlerinden yaralanmakta
yaryorlard. Byle nl bir kiiyle tanmak insana byk evreleri
tantyor da olabilir. Nasl olsa, bir kiinin grleri devletleri
balamaz, stelik bu kii emekli olmusa, yaptklar devletini hi
balamayacaktr.
RAND'n danmanlar arasnda yer alan nl Prof. Sabri
Sayar, Boazii'nin sekinlerindendir. Sayar, herhalde slam,
Ortadou, Trkiye Politikas uzmanlndan yararlanlmak zere,
[886]
ABD-Azerbaycan Ticaret Odas mtevelli heyetine alnm olmal.
Merkezi Washington'da bulunan bu Amerikan kuruluunun amac
ABD irketlerinin Azerbaycan pazarna girebilmeleri iin irketlerle
Azerbaycan hkmeti arasnda ilikiler kurmak ve Azerbaycan
ticaretini Amerikan pazarna balamak olarak belirtiliyor. Kuruluun
ynetim kurulunda Amerikan irketleri temsil ediliyor. Mtevelli
heyetinde ise Azerbaycan Devlet Petrol irketi Bakan Yardmcs ve
Amerikan petrol irketlerinin bakanlar, bakan yardmclar yer
alyor. Kuruluun onur kurulu danmanlar ise ok daha nl: ABD
Bakan Carter'n dneminde Milli Gvenlik Danman olan
Zbignieur Brezinski ve George Bush dneminde Akev kurmayl
yapan John Sununu.

MEF VE MEQ BULUMA YER M?

Sabri Sayar, Ortadou uzman Daniel Pipes'n ynettii
Middle East Quarterly adl derginin yayn kurulunda yer alyor. Bu
886

Announcing: The US-Azerbaijan Chamber of Commerce Spring 1996 (4.1)

yayn, Middle East Forum (MEF) adl kurulua bal. 1990'da kurulan
MEF'in tantmn yapan "Web/A" yaynnda ama u ilgin tmceyle
anlatlmaktadr:
"Middle East Forum, bir 'think tank' olarak Ortadou'daki
Amerikan karlarn belirlemek ve savunmak iin alr.
Forum 1990'da kurulmu ve 1994'de bamsz bir rgt
olmutur.(..) Forum, Birleik Devletler'in blgede (Ortadou)
yaamsal karlar olduuna dayanmaktadr. zellikle srail,
Trkiye ve teki demokrasilerle gl balar kurulmasnn
gerekliliine inanr."
MEF, blgede insan haklan iin altn, "dinsel radikal
gleri zayflatmaya abaladn" belirterek, lkelere mdahalenin
ana rtsn ne srdkten sonra, asl amac "(Forum) dzenli ve
ucuz petrol salanmasnn (yollarn) aratrr" diyerek ak
etmektedir.
MEF'in geni bir ynetim kurulu bulunmaktadr. New York
ynetim heyetinde Murat Kprl de yer almaktadr. Murat Kprl,
ARI Dernei bakan Kemal Kprl'nn kardeidir. Murat Kprl
ile MEF'in amalar arasnda ne gibi bir uyumluluk bulunduu kimseyi
ilgilendirmez elbette. Murat Kprlnn 2,5 milyar dolar cirolu MFI
(Multilateral Funding International) adl yatrm irketinin Dou
[887]
Avrupa ve Dou Akdeniz'de "broaker" olarak alt biliniyor.
MEF'e ait MEQ dergisinin yayn kurulunda bakaca nllerin
bulunuyor olmas, Sabri Sayar'nn ne denli saygn bir konuma sahip
olduunu gsteriyor. rnein; RAND elemanlarndan ve ABD D
likiler Konseyi (CFR) yelerinden Fuad Acemi, Anthony
Cordesman, David Fromkin, Robert B. Satloff, M. Zalmay Khalilzad
ve Amerikan stihbaratnn sekinlerinden James Phillips, Vietnam,
Nepal, Haiti ve Pakistan (1986-1987)'da grev yapm olan M.
Michael Curtis, Sabri Sayar'nn mesai arkadalarndan birka. Sabri
Sayar ile birlikte RAND ve Middle East Quarterly'nin yayn kurulunda
bulunanlar arasndaki en nl ve en bildik kii, Paul Bernard
Henze'dir.. Paul B. Henze, Almanya'da, Habeistan'da ve uzun
dnem Trkiye'de stihbarat eflii yapmt.
Trkiye, Henze'yi daha ok Abdi peki suikastndan ve Papa
suikastndan sonra yanl bilgilendirmeye ynelik olarak balatt
kampanya ile tanyor. Paul Bernard Henze, Papa suikastnn ardn
da,
Bulgaristan istihbaratnn ve onlarn arkasnda da KGBnin
bulunduunu kantlamak zere, epeyce ter dkmt. Bu abalar
Uur Mumcu tarafndan boa karlmt.
Henze'nin bu grevi
sonraki yllarda The Rise and Fail of Bulgarian Connection
(Bulgaristan Balantsnn Ykselii ve k)" adl aratrma
kitabna konu olmutu. Bu sonu, Henze'nin kymetini drmyor.
887

"'Nicolas Bornozis, "This Turkey might yet fiy" Global Custodian, Fail 1997:
Tlo economy of Turkey

Yanl bilgilendirme operasyonlarnn mr ksa oluyor ve

"nfluence Agent" yani ynlendirme ajanlarnn kaderinde byle
ansszlkla) da bulunuyor. Ne ki, yalan propagandann gerek yz,
yeterince gsterilmeyince, yalann etkisi de kalc oluyor. Bu
bakmdan yalan-propaganda sonular kestirilerek de yaplm
olabilir.
MEQ (Middle East Quarterly)'nin danmanlar arasnda slam
dnyasnda ve Trkiye'de ska grlen John L. Esposito da
bulunuyor.
Onu
Georgetown
niversitesi'ndeki
CMCU
konferanslarndan ve Homeyni Enstits ile "slam ve Laiklik" stne
gerekletirdii kapal toplantlar dzenlemesiyle anmsyoruz.
Fethullah Glenin Onursal Bakan bulunduu Trkiye
gazeteciler
ve
Yazarlar
Vakf
(TGV)'nn
dzenledii
"Medeniyetleraras Diyalog" konferanslar ile TUSES Vakfnn
toplantlarna katlmas nedeniyle belirli bir evre dnda
nlenmemi olan John Lee Esposito, Merve (Kavak) Yldrm
sayesinde birdenbire tm Trkiye tarafndan tannr oIuvermiti. John
L.
Esposito,
Merve
(Kavak)
Yldrm'
Georgetown
niversitesi'ndeki konferansta konuturmasayd Trkiye'de bu denli
nl olamazd. nk Trkiye, kendisine uzaktan gsterilene merakl
olup kt. te bu denli nl uzmanlarla bir arada bulunan Sabri
Sayar'nn "The prospects of Islamic Fundamentalismin Turkey" yani
"Trkiye'de slami Kktenciliin Beklentileri" adn tayan o raporu
[888]
RAND iin yazd ne srlyor.
"Sevr sendromu" balyla srdrlen, psikolojik yanltmaya
ynelik propagandann yeni 'Sevr' dzenini saklamaya ynelik
olduu bir para anlalm oluyor. Resmi giriimin yansmasn
grebilmek iin ABD Kongresi'nin hazrlatt raporun aklanmasnn
hemen ardnda Trkiye medyasnda yer alan "Lozan' tartalm"
manetlerine ve younlatrlm ke yazlarna bakmak yeterli
olacaktr.

888

Trkiye'de slamc Akmlar, Beyan yaynlar, stanbul 1990.

MDLK BTRRKEN...*
*Bu blm, ezberi artan, onurunu ve gururunu her koulda koruyan
gerek gazetecilere adanmtr.
'Ve intikama onun peine takldysa onun kap
kurtulmasna olanak tanmaz; nk o komusuna ihanet
[889]
etmi ve ondan nefret etmiti.' Joshua, XX.5

Operatrler, halkn zihnini denetim altnda tutabilmek iin

"imaj" tasarm oyununu oynamay srdrmlerdir. Yaplan iin
anlamna denk den "gz boyama" kavramn kullanmaktan
kananlar halkn tek haber alma arac olan basn ve grntl yayn
denetim altna almay baarmlardr. zellikle basn dnyasnda
gr yayc ve gr oluturucu ilevi bulunan sekin ke
yazarlar, gazetelere mteahhit ve banker evresinin egemen
olmasyla ykseltilen cretlerle gazetecilii ideal edinmi gen
gazetecilerden kopartlm, zgn gazetecilik kimliinden ayrdna
varmadan uzaklamlardr.
Bu srece, d lkelere uzun sreli geziler, ierde yabanc
vakflarn
parasal
katklaryla
gerekletirilen
yatl-yemekli
seminerler, iyi otellerin iyi salonlarnda yaplan gsterili konferanslar
elik etmektedir. rnein Alman Hristiyan Demokrat Partisinin
uzants Konrad Adenauer Stiftung,
yerli gazetecilerle birlikte
Anadoluya alyor ve seminerler (kurslar) dzenliyor. Bir avu
gerek gazeteci, bu gidie direnmeye alyor. Gazeteler ve
televizyonlar, byk irketlerin yerlisine geme aamasn ap,
dardan hissedarlarla kurulan ortaklklar sonucu, bir tr ierden
ynlendirici
kurumlara
dnyor
ve
ABD'de
yaratlm
"manufacturing public perception" iini, yani halkn zihnine bir n
alglama szgeci yerletirmenin verdii rahatlkla hayaszca
saldryorlar.
"Project
Democracy"
operasyonunun
dnyadaki
uygulamalarna bakldnda, Trkiye'deki uygulamann ksa srede
amacna ulamas ve baar dzeyi artcdr. Trkiye'de ksa
srede darbeler yaand, iktisadi bunalm, bor antaj derken,
"siyasal istikrar" diye diye tahsilat yapanlar, bir anda partilerinden
istifa ederek, hkmeti sarstlar. Ve iki yldr bir trl geirilemeyen
889

"Tevrat'ta Goel olarak tanmlanan 'intikamclk' gelenei son yllarda Mossad

ve ilgili bulunduu dier gruplarn yeniden drt elle sarld bir kavram haline
gelmitir.(.) ntikamc' adyla bilinen kii Yahudi geleneklerine gre, kendi
adamlarndan biri ldrldnde onun intikamnn alnmas gerektiini savunan
kiiydi. Snak olarak kullanlan yerlerde bu tr korunma ilevinbi yklenen
kiiler vard." Richard Deacon, srail Gizli Servisi, s.241.

yasalarla, Lozan Antlamasnn, aznlklarn eitim hakkn

tanmlayan 41. maddesi, ABD kongresinin raporuna koutluk iinde
deitirildi, 1936 yasasyla snrlanan aznlk vakf rgtlenmesinin
nn aacak ve yeni toprak talepleri yaratacak vakflar yasas
deiiklii gerekletirildi.
Aslnda bunlarn olmamas artc olabilirdi. nk bunca
dolarla ve bunca siyasal-akademik-dinsel ilikiyle desteklenen
atlyeler bouna almam, devletin bakanlklar, adalet ve eitim
dahil, onca AB euro'suyla beslenen proje bouna yaplm olamazd.
Temmuz 2002'de birdenbire erken seim karar alndktan
sonra Kemal Dervi, hem bakanln yrtp hem de hkmetin ana
partisine muhalif yeni bir partinin kurulmas almalarna balamt.
Dervi, birdenbire ABD'ye, gidip 10 gnlk almann ardndan, ARI
Dernei'nin nderi Kemal Kprl'yle 4,5 saat grtkten sonra,
Ankara'ya gelip CHP bata olmak zere partilerin Genel Bakanlar
ile siyasal grmeler yapt. Daha sonra stanbul'a dnen Kemal
Dervi, TESEV kurucusu, Bilderberg yesi Blent Eczacba ile
uzun uzun grt. Eczacba, TSAD dnyasnn duygularna
tercman olmak iin mi bilinmez, "K. Derviin arkasndayz" dedikten
sonra, Ankara'ya dnen Kemal Dervi ilgin bir yemekte i
arkadalaryla bulutu. Gazete haberini okuyalm:
"Bir masada Kemal Dervi, Fikret nl, Oya nl, Kemal
Kprl (ARI), Haluk nen (ARI), Damla Grel (Gen ARI)..
teki masada: smail cem ipeki, Adl zkol, Osman
Mftolu, Mehmet Ali Bayar, Pars Kutay, mer Klahl..
Bayar ve Cem ittifak kararn akladklar gn akamnda..
Kemal Kprl genlik nezdinde, AB lobisi konusunda
almalarna hz verecekmi. Ancak ARI hareketinden Haluk
nen, Blent Taar, Nail Ycesan ve (Zeynep) Damla Grel,
[890]
Kemal Derviin yannda siyasete atlacakm."
Haber her eyi zetliyordu. Paul Wolfowitz'le Washington'dan
tantklarn syleyenler, partilere dalyorlard. Bayar, DYP'den
aday oluyordu. Kemal Dervi ise CHP'ye ynelip, 1. sradan
milletvekili aday olurken, yannda Gen ARI'dan Zeynep Damla
Grel'i de gtryordu. Gen ARI da, Mustafa Kemal'in Cumhuriyet
Halk Partisi'nin devam olma iddiasndaki partiden milletvekili aday
[891]
oluyordu.
Kemal Dervi Dnya Bankas'nda alrken onunla alan ve
daha sonra da Devlet Bakan Kemal Dervi'in yannda "asistan"
890

Funda zkan, 'Mest' bulumas kaderin cilvesi, Radikal 10 Austos 2002.

582
891
DYP baraja kl pay taklnca Bayar secilemedi. Dervi ve Zeynep Damla

Grel ise nce milletvekili oldular. Daha sonrada CHP Parti Meclisine
ye olarak girdiler. Dervi ayn zamanda Genel Bakan Yardmcs
olarak seildi .

olarak bulunan Oya nl ise, CHP Genel Bakan Deniz Baykal'n

yardmcs oluyordu. "Avusturya'da ok verimli altk. Kendisini ok
baarl buldum. Onun sayesinde bir sr randevu ve program
gerekletirdik," diyen Deniz Baykal, nl'nn hakkn verdikten
sonra, 4 Kasm sonrasnda hkmeti kurduklarnda ekonominin
bana Dervi'i getireceini syleyerek, "projecf'in baarsn ilan
[892]
ediyordu.
Bu ilerde gazetecilerin pay pek de az deildir. Tam da bu
aamada CIA bakannn gazetecileri -Amerika dndakiler de dahilkullanp kullanmadklar ynndeki soruya "naturally (doallkla)"
diyerek verdii yant yeterince anlaml olmaldr.
Bu kitabn nemli bir parasn oluturmas gereken medyann
ele geirilii ve yabanc lkelerde gezilerden sonra yazarlardaki,
rnein "Como glnden nce ve Como glnden sonra" deiimleri
sergileyecek gelimeler, basn ve yaynla ilgili bilim kurumlarnn
lisansst ve doktora almalarna konu edilecek derinliktedir.
"Project democracy iinde medya ve medyaclar" gibi, bal
bana bir derinlii olan bu konuyu kitabn sonraki ciltlerine
brakrken, her ldrl yldnmnde atlar yakanlar bir yana
brakarak, bamsz, balantsz gazeteci, yarda kesilmi son szn
sahibi Uur Mumcu'nun bir aratrmasna deinerek imdilik
bitiriyorum.

KENDSN LDREN PLASTN ZN SRECEK

Her yln, 24 Ocak gnnde Uur Mumcu iin toplantlar,
gsteriler dzenlenir, ahl-vahl yazlardan geilmez. Onun yakn
arkada olduunu syleyen gazeteciler, "Mumcu'nun brakt
dosyalarn son sayfasn bir aalm ve yeni sayfalar ekleyelim,
aydnlatlmamlar birazck da biz ortaya karalm," demezler. Hem
dosyalarn sararp solmasna gz yumulur, hem de Uur Mumcu'nun
on yl nce yazdklarndan alnt yapp, "Bak! O, bunu da yazm,"
denilerek, iler ksa yoldan bitirilir. Hatta Mumcu'nun dosyalarnda
adndan sz edilenler de anma gnnde yryenlerin ban
ekerler. Uur Mumcu'nun dosyalar o denli bo olmal(!) ki, o
dosyalara yeni sayfalar eklemeyi dnmemektedirler.
Dahas, Uur Mumcu iin 'ahlar- vahlar' eken politikaclarn,
yurt elden gidiyor diyenlerin ounun onun yazdklarn okumadklar
da bir gerektir. Politikaclar bir yana brakrsak, okumaz-yazmaz
keskinlerin tasasnn, ezberledikleri yalan gereklerden kurulu
snaklarnn bir anda balarna yklaca korkusudur. Korkular,
atlarla ve keskin sloganlarla atlatlr atlatlmaz, yeni dnya
dzenine uygun olarak yaanmaya balanr.
892

"Tek bana CHP iktidar 20 milyar dolara eit" ve "Oya nl ile iyi anlatk"
Hrriyet, 25 Eyll 2002, s.8, 20.

Bu davranlarn temel nedenini, Uur Mumcu'nun

ldrld gnlere dnerek bulmaya alalm. O gnlerde, tepkinin
odana ran ynetiminin ve yurtiinde slamc olarak adlandrlan
kesimin oturtulduunu anmsayacaz. Ankara'da cenaze arkasndan
yryenlerin ve Anadolu'nun birok yerinde gsterilere katlanlarn
ortak slogan da "Laik Trkiye! Mollalar ran'a!" idi.
Uur Mumcu, kukusuz Trkiye'nin laik devlet dzeninin
korunmas zerine dnceler gelitirmi, yazlar yazm,
konumalar yapmt. Ama, onun yazl olarak okurlara ulaan
aratrmalarnda, dnyaya, blgeye ve Trkiye'ye egemen olmak
isteyen glerin oyunlarn ortaya karmaya abalad da
grlmektedir. Bu oyunlarn aynasnda devlet ynetimlerinin kirli
operasyon rgtleriyle ilikileri, bu rgtlerin dorudan ya da dolayl
ynettii ve ynlendirdii daha alt rgtler, silah kaaklar, pis
oyunlarn parasal kaynan yaratan uyuturucu kaaklar, altn
kaaklar yer alyordu.
Kukusuz baka lkelerde de bu tr aratrmalarla dnyay
uyandrmaya
abalayan,
Uur
Mumcu
gibi
aratrmaclar
bulunmaktadr. Ne var ki, Uur Mumcu dnyann en belal, en
kapsaml dolaplarn evrildii bir blgesinde ve o blgenin en kilit
konumdaki lkesinde yayordu. Bunun anlam aktr. En kapsaml,
en uzun sreli, en pahal komplolarn uyguland bir blgede
merkez konuma sahip bir lkede, kirli iler ann bir ilmiini
ekitirmek, inat bir aratrmacy byk komplolarn, byk
senaryolarn odana yaklatrr.
Bu aratrmac, gerei ortaya karmakta kararlysa ve
aydnlatma iini bireysel gnenci ya da nne n katmak iin deil
de, gerein ortaya karlmas ve varsa adaletin yerine getirilmesi
iin yapyorsa, komploculara verecei zarar da o lde byk
olacaktr.
Uur Mumcu'yu anlamak, onun izini srd konuyu geree
ulancaya dek brakmadn okuyucuya anlatmak iin, kararl
aratrmaclnn birka rneine, onun dosyalarndaki sararan
yapraklarna ve onun brakt yerden sonra ekleyeceimiz birka
ilmie bakmak yeterli olacaktr.

YALAN BULUTUNUN DAITILIRI

Papa suikastnn ardndan bir bilgilendirme kampanyas
balamt. Bu kampanyann iddias, suikastn KGB adna hareket
eden Bulgar gizli servislerinin denetiminde gerekletirildiiydi.
Bilgilendirme kampanyas ksa srede sonu vermi ve birka Bulgar
memur talya'da Aca ile birlikte yarglanmt. Ne ki, sz konusu
bilgilendirme kampanyasnn tutarll bat dnyasnda tartlr
olmutu. Bu tartmalar daha ok senaryo iddialamas gibiydi.
Kampanyann
yneticisiyse,
ABD
Milli
Gvenlik
Kurulu
grevlilerindendi. Kampanyada Papa'y vuran Aca'nn gemi

ilikilerinden
ediliyordu.

sz

edilmiyor

ve

Trkiye'deki

balar

gz

ard

te bu noktada, Uur Mumcu, yazlaryla, kampanya sahibinin

yanl bilgilendirme abalarn boa karmt. Papa'ya suikast
davasnn dosyalarn inceleyen Uur Mumcu, her eyden nce bu
ynlendirme bilgilerini yayan Paul B. Henze'nin, 1974-1977 arasnda
Trkiye'de CIA stasyon efi olduunu, 12 Eyll darbesini
savunduunu yazarken, onun tetikinin ilikileri stne yaynlarnda
eksik bilgilendirme yapmakta olduunu aklad.
Burada hemen belirtmeliyiz ki, ynlendirme ajanlarnn
grlerini aktaran yaynlarda onlarn operasyon rgtlerindeki
grevlerini grmezden gelindiine ska rastlanr. Henze iin de bu
byle olmutur. Paul Henze'nin TV programlarnda ve "Wall Street
Journal" , "Christian Science Monitr" ve "Readers Digest" gibi
yaynlarda, onun devlet grevi yaptndan sz edilmekle birlikte
ClA'daki ii anlmyordu. Yeri gelmiken Henze'yi biraz tantalm.
Henze, 1952-1958 arasnda ClA'nn llRadio Free Europe"
yaynlarn ynetirken, Hitler'in yanl bilgilendirme uzman
Goebbeis'in tekniini uygulayarak, deneyim kazanmtr. Bu tr
ynlendirme yaynlarn ise byk usta Ailen Welsh Dulles
rgtlyordu. Henze, 1974-1977 arasnda Trkiye stasyon efliinin
ardndan ABD Milli Gvenlik Kurulu kadrosuna (1977-1980) gemi
ve Akev de, Trkiye dahil birok lkeden sorumlu CIA irtibats
olarak almtr. Henze, American Turkish Foundation'da yaklak
10 yl mtevelli heyeti yesi olarak bulunmu ve 1990'dan sonra
[893]
RAND Corporation' da danmanlk grevini stlenmitir.
Henze'nin 12 Eyll ynetimini destekleyen yaynlar dikkat ekmitir.
te Uur Mumcu, byle bir ustann ynettii yanl
bilgilendirme operasyonunu grmezden gelmemi ve dava
dosyalarndaki bilgileri, talya ve Mallorca'ya giderek yerinde yapm
olduu aratrmalarla zenginletirmi ve Trkiye'de kargaa
ortamnn arkasndaki silah ticaretiyle, beyaz zehir kaaklaryla,
talyan Gladio'su ve mafyasyla ilikileri yazmt. Bu yayn sonunda
Washington kaynakl yanl bilgilendirmenin nn alnmtr.
Yanl bilgilendirme operasyonunun suikastla olan ba
zlememitir; ama Uur Mumcu'nun bu derin aratrmasnn
sonunda yazm olduu "Papa, Mafya, Aca" kitab, Amerikal
aratrmaclarn da gzn amt. Yanl bilgilendirmenin bir
maas olan gazeteci Claire Sterling'in, CIA adna yazlar yazd
ortaya karlm; suikasta ilikin yanl bilgilendirmeyi konu edine ve
1986'da yaymlanan "The Rise and Fail Of The Bulgarian
Connection" adl kitap Uur Mumcu'nun at pencereden baklarak

893

Graham E. Fuller and lan O. Lesser with Paul B. Henze and J.F.Brovvn,
Turkey's New Geopolitics From the balkans to VVestern China, s. 187

kurulmutur.

[894]

Uur Mumcu iin bu konu, bir kitap yazmakla kapanamazd

kukusuz. Kitap 1984'te yaymlandktan sonra da a ilmik ilmik
zmeye abalad. Onun hangi derin karanlklar inatla kartrdna
da iyi bir rnektir bu konudaki tutumu.
Uur Mumcu, 19 Haziran 1982de, suikast silah ile ilgili
olarak, dava dosyasndan ald bilgileri yazyordu. Tabanca,
Belika'da Fabrique Nationale Herstal firmasnda retilmi, 1979'da
Schroeder firmasna devredilmi. Ayn tabanca, daha sonra 1980'de,
svire'nin Neuchatel kentindeki Grisel Petit Pierre firmasna gelmi
ve Avusturya'da yerleik, Nazi yanls aileden gelme, silah tccar
Horst Grillmayer adna Tinter Otto adl kii tarafndan Nisan 1981'de
satn alnm. Grillmayer, gizli durumada devlet hesabna altn
[895]
bildirdikten sonra ortadan kaybolmutur.
Uur Mumcu'nun dnyadan zamansz koparlnn ardndan,
ne yazk ki, Horst Grillmayer'in izinin srlmesi yarm kalmtr.
Oysa, Horst Grillmayer adna son yllarda uluslararas tabanca at
ampiyonalarnda, rnein 18-31 Austos 2000 Avustralya
Olimpiyatlarnda Avusturya atclk takmnda rastlanmaktadr.
Yine Uur Mumcu'ya dnelim. Onun Papa olayn demesinin
ardndan on yl geiyor. Suikast magazin haberlerine ve M. Ali Aca
ile ilgili ruhanilik yklerine konu edilip unutturulurken, Uur Mumcu,
gazetedeki kesinde konuya bir kez daha dnyordu. ABD'nin
Ortadou lkelerinin i dzenlerini bozmasna deiniyor, ran'da,
kendi lkesindeki petrolden biraz daha fazla pay almak isteyen
seimle gelmi Babakan Dr. Musaddk'n komployla devrilmesinde,
zamann ABD Dileri Bakan J. Foster Dulles ile onun kardei CIA
Direktr Ailen Welsh Dulles'in paylarn gsteriyordu.
Uur Mumcu, bununla da kalmyor, Dulles kardelerin
ynettii Sulivan-Cromulell irketinin, ayn zamanda Anglo-Iran Oil
irketinin danman olduunu, bu petrol irketine sermaye
salayann da, J. Henry Schroder Bankerlik firmas olduunu
yazyordu. Bununla da yetinmiyor. CIA yneticisi Ailen Welsh
Dulles'in ayn zamanda Schroeder'in New York ubesinde ynetim

894

Edvvard S. Herman , The Rise and Fail of Bulgarian Connection.

Grillmayer, Kanada polis grubunda deneme niancsyd. ABD savunma
bakanl iin alm, Avusturya ordusuna katlm, 1974 BM kuvvetlerinde
onba olarak yer alm ve Golan'da mayn arama almalrna katlmt.
1976'da Avusturya'ya dnm silah tccar lisans alm ve Lbnan'a, Trkiye'ye
ve Afrika'ya silah satmaya balamt. "Grillmayer bir yasallk grnts iinde ,
her eit kaaklk iini demir perde lkelerinde bile srdrme ve Avusturyal,
Alman, Amerikan ve srailli gizli servislerle yakn ilikiler kurma yeteneine
sahipti. (..) Tintner, (..) Grillmayer lisansyla s-vire'den yirmibir tane satn
almt." Bu silahlardan 4 tanesini Nisan 1981 banda Aca ve Oral elik'e satt.
Jean-Maie Stoerkel, Mesih Papay Neden Vurdu?, s.95-96.

895

[896]

kurulu bakanl yaptn ekliyordu.

Bylece suikast silahnn izi
boyunca grlen Schroeder Bankaclk'n, ABD balantlarna k
tutuyordu.
Suikast silahnn ve suikasta bulak kiilerin ilikileri, mafya talyan Gladiosu - CIA - Banker Calvi - Vatikan ilikileri, P2 Mason
Locas ve Amerikal Kardinal Mercinkus'un Vatikan Bankas
[897]
(lOR)'nda oynad rolleri, tek tek yazya dkyordu.
Mumcu, karanlk sularn altndaki ilikilere el atmtr. Bu
kiilerden Dulles kardelere ve ABD irketlerinin gemilerine ksaca
deinirsek iin ciddiyeti de anlalacaktr.
Sullivan-Cromwell finans danmanl irketi brolar, John
Foster Dulles ve 1953'te ClA'nn bana getirilen Ailen Welsh Dulles
(1894-1969) tarafndan kullanlmtr. Kendi ei tarafndan bile
"kpekbal" olarak adlandrlan Ailen Welsh Dulles, II. Dnya
Sava dneminde Amerikan askeri istihbarat rgt OSS (Office for
Strategic Services)'nin Bern (svire) ubesini ynetmi; Gestapo
stihbarat generali Gehlen'in ekibiyle -elbette evraklaryla birlikteABD istihbaratna kazandrlmas operasyonunda yer alm; daha
[898]
sonra ClA'nn kurulu yasasnn taslan hazrlamtr.
CIA'in operasyondan sorumlu direktr yardmcs olarak
greve balayan Ailen Welsh Dulles, 1953'te CIA direktrle
[899]
getirilmitir. Dulles'in Nazi ilikileri olduka eskidir.
Savatan alt
yl nce, Eyll 1933'te Fhrer ile bir toplantya da katlmtr. Dulles
(yani CIA) ile banker John Henry Schroder adlarna 1954'te
gerekletirilen
Guatemala
operasyonunda
da
rastlyoruz.
Guatemala'da seimle gelen ynetim, Sovyet tehdidi bahane
edilerek, dzenlenen bir komplo sonunda devrilmiti. Oysa
Sovyetlerin bu lkede elilii bile bulunmuyordu. Welsh dnemi,
ClA'nn, Kamboya, Kba ve birok lkede i tuttuu dnemdir.
Dulles, 1920'de Trkiye ve Krfez petrol blgesi iin, askeri ve
896

Petrol ve Siyaset, Cumhuriyet, 15 Aralk 1992.

Trk ve Krt, Cumhuriyet, 10 Aralk 1992.
898
Nazi generali istihbarat efi Gehlen, ABD saflarna katldktan sonra ClA'nn
ilk kurulu yllarndan sonra yeni elemanlar eitti. ClA'de rtl operasyon ve
counterterror eitim programlan onun ynetiminde gelitirildi. Gehlen ok sayda
Nazi, sulunun ABD'ye geiini salad. Gehlen'in elemanlar arasnda
Kzlordu'dan SS kt'alarna katlan Ruzi Nazar da vard. Ruzi Nazar, ABD
Ankara Bykelilii'nde grev yapt. imdi ABD'de yaamaktadr. Gehlen
eitiminden geenler, CIA'in MAH (MT) ile dorudan almaya ve dorudan
para demeye balad dnemden sonra ynetici konumuna geldiler. Onlarn
yetitirdii elemanlar da sonraki operasyonlar ve ikence seanslarn ynettiler.
Gehlen rencilerinden Paul B. Henze, Ruzi nazar, Graham Fuller ve Fuat Dou
(sonra MT Mstear) Trkiye'de birlikte altlar. Soner Yaln- Doan
Yurdakul, Bay Pipo, 134.
899
Anthony Sutton, "VValI Street and The Rise of Hitler" den aktaran Uri
Dovvbenk, Nitro News 12-09-1999
897

ekonomik istihbarat yapmtr.

Alman Baronu Kurt von Schroeder tarafndan kurulan
bankerlik irketi, daha sonra Londra'da John Henry Schroder Ltd. ve
New York'ta John Henry Schroeder Corporation adyla kurulmutur.
Bu "Schroder New York"un danman Sullivan-Cromulell irketidir.
Ailen Welsh Dulles, bu Sullivan-Cromvvell irketinde etkin bir
danman olarak, 1926-1933 arasnda Prusya'ya 30 milyon dolar
hazine yardmn rgtlemiti. Schroder N.Y irketi, Hamburg'daki
ubesi araclyla ITT firmasnn parasn 1944'te Himmler'in SS
rgtne aktmtr. Amerikan ordusu Almanya'ya girmeden nce,
Schroder'in Bakan Yardmcs Bogdan, aceleyle Almanya'ya
yollanm ve bylece Nazi ilikilerine ait belgeler aa kmadan
alnabilmitir.
imdi, Uur Mumcu'nun adndan ska sz ettii, Vatikan
bankeri olarak bilinen ve boynundan asl olarak bulunan Calvi
stne bilgilere biraz katkda bulunalm. "Calvi" ad bizi Londra
bankerlerine, eroin-kokain paras aklayan svire bankalarnn
[900]
ilikilerine gtrr.
Ayn ad bizi, artk bize yabanc gelmeyen,
"sivil" toplumcularn ok beendikleri iin stanbul'a getirip konferans
verdirdikleri, ulusal para piyasalarn altst etmekle nl bir kiiye;
Soros'a, Soros'un irketlerine, Soros'un vakflarna ve nihayet Londra
bankeri Rothschild ailesine gtrr. Soros dnya egemenlii
operasyonu "project democracy"nin para kaynaklarndan biridir.
O'nun izlerine, Yugoslavya'da, Malezya'da, Ukrayna'da, Varova'da,
Moskova'da ve ayrca ilerinde Trkiye'nin de bulunduu 90 lkede
daha rastlanr.
Dulles gibilerinin ilikilerini bilerek yola kanlar, geree
ulatracak bilgi ve belgeleri er ya da ge ele geirirler. Geirirler de,
nleri kesilmezse. Uur Mumcu bu tr sonu bilmiyor muydu?
Kukusuz biliyordu, ama onun iin nemli olan gerek idi ve geree
ulamaktan asla vazgeemezdi.

RAND RAPORU VE SONRASI

Petrol karlar evresinde rlen pis an ilmiklerini ekitiren
Uur Mumcu, 1984'te yaymlanan kitabyla yetinebilir ve bu konular
bir daha kartrmayabilirdi. On yl sonra, hem de Ortadou'da, Krt
Federe Devleti senaryolarnn da uygulamaya konulduu, devletlerin
ulusal karlarn koruma politikalarnn tehdit olarak deerlendirip,
devlet yetkesinin zayflatlma operasyonun balatld bir anda,
gemie dnp iz srmek, ancak Uur Mumcu'ya has bir tutum
olabilirdi. Ne para, ne pul, ne de an ve hret onun umurunda
olamazd..
Uur Mumcu, 1992 ylnda, gnmzde "Avrasya Projeleri"
olarak adlandrlan, Orta Asya ve Kafkasya'da egemenlik tezghlarn
900

EIR, November 1, 1996

da kurcalamaktan geri kalmamtr. Henze'nin egdmnde yaplan

Trk cumhuriyetleri gezilerini, Kafkasya'y kartrma senaryolarn,
zal tarafndan alan Trk-Krt federasyonu tartmalarnn dibini
[901]
aratrp yazmay i edinmitir.
Uur Mumcu'nun edindii her i,
bir byk komployu aa karmaktadr. Ancak bu komplolarn en
byn 1992 sonunda ve 1993 banda, ldrlmesinden ksa
sre nce aa karmaya balam olduu anlalyor.
Trkiye zerine gelitirilen, ad ne olursa olsun, merkezi
egemenlik gc zayflatlm bir devletin altnda, her telden alman
ok etnikli, mozaik iinde mozaik bir lke oluturmaya ynelik
operasyonun en nemli giriimine engel olmaya abalamtr.
Mozaiin
en
nemli
paras
Ortadou
ve
Trkiye'nin
gneydousunda kurulacak olan gdlebilir bir Krt devletidir. Dier
paralar ise Kafkas etnik kkenlilerce oluturulmaya balanacaktr.
Son yllarda ayyuka karlan, dahas politik ama olarak
hedefe alnan, kimlik tartmalarnn, terrn trmandrlmasnn, din,
mezhep, tarikat tartmalarnn younlatrlmasnn, gelecekte sorun
yaratacak byk oyunun balangc, Amerika'da CIA denetimindeki
Amerikan Hava Kuvvetleri irketlerinden USIP'in alt irketi, RAND
Corporation tarafndan hazrlattrlan ve 1990'da yaymlanan rapora
balanmaktadr. Uur Mumcu'nun yazdklarndan, bu rapordan bilgisi
olmad anlalyor. Bilgisi olsayd PKK hareketinin arkasn
aratrrken konuyu daha geni bir kapsamda ele alabilirdi. Bu onun
karlat sonu deitirmezdi belki, ama hi olmazsa aratrmasn
belli bir aamaya da ykseltebilirdi. nk iin bir irtica ya da Krtslam ayaklanmasn atn, Trkiye zerine oynanan "project
democracy"
oyununun
sonularnn
Ortadou
ve
Asya'ya
balandn bilerek bakabilirdi o dosyalara.
RAND raporunda nerilen admlar bir kez daha gzden
geirirsek. 1992 ylnda olan biteni ve bu rapordan sz etmese de
Uur Mumcu'nun bu gelimeleri hi olmazsa dinsel oyun temelinde
durdurmak zere giritii son aratrmay kavrayabiliriz.
1990 ylnda yaymlanan RAND Corporation Raporu,
Trkiye'deki slami hareketin, partilerin, rgtlerin devletle ilikileri
konusunda nemli saptamalar iermektedir. Trkiye dinsel ortamn
tarihsel geliim deerlendirmesiyle ele alan bu raporda, ncelikle
dinsel hareketlerin ve topluluklarn kimlii ile Krt hareketinin
ideolojisi ortaya konulmaktadr. Raporda, ABD politikaclarna, karar
vericilere yol gsterilmektedir. Amerikan tr raporlardaki dolayl
anlatm bir yana braklrsa, raporun lkemizle ilgili saptamalar ve
yol gstericiliini bu rapordan bir kez daha zetleyelim:
-Militan Krt gruplar Marksizmden slam'a ynelirlerse,
Krtleri devlete kar harekete geirirler ve slamc hareket
Trkiye'de daha etkin olabilir.
901

Uur Mumcu, "Henze'nin i," Cumhuriyet, 17 Mays 1992.

Trkiye ve ran, Krt sorununda ibirlii yapyorlar.

Trkiye ile ran'n aras alrsa; ran, Trkiye Krtlerini
desteklemeye balar. Ancak Krtlerin airet rekabetleri birlii
nlyor.
- Alevi-Snni atmasnn Trkiye'nin i dzeninin nasl
bozduunun rneini grmek iin 1970'lerdeki atmalara
[902 903]
/
bakmak gerekir.
- ABD, Trkiye'de laik rejimi desteklerse, slamclar
karsna alr. Bu nedenle ABD, hassas bir politika izlemeli.
-ABD, Trkiye'deki slami hareketi daha yakndan tanmal,
onlarn ideolojileri hakknda daha ok bilgilenmeli ve
diplomatlarn eitmeli.
Grlyor ki, Uur Mumcu'nun son aratrmalar, raporda
belirtilen Krt devleti projesine uygun olarak, Krt milliyetilii ile
slami hareketin cephe birliine evirilmesine ve mozaiin en byk
parasnn oluumuna engel olmak iin abaladn gstermektedir.
lgin olan Uur Mumcu'nun RAND raporunu bilmeden, salt
yurtseverlik duyarll ve aratrmaclyla bu ilere ynelmesidir.
Uur Mumcu ldrldkten ksa bir sre sonra, zamann
Cumhurbakan zal, "federasyon tartlmaldr" demi ve
Mays 1993'te stanbul'da, Krt hareketini temsil edenler, Krt
Nurcular, dinci parti danmanlar, bir konferansta bulumulardr.
Bu toplantda, PKKya bal Krdistan Ulusal Kurtulu Cephesi
(ERNK)'nin alt rgt Krdistan slam Hareketi (KH)'nin bakan,
Krt slam hareketi temsilcileri bir araya gelmitir. Ayn toplantda
KH Bakan Krt hareketinin birletiini ilan etmi, eyalet sisteminin
yararlar anlatlmtr.

ORDUYA SIZMA YASASINA TEK KLK ENGEL...

Uur Mumcu'nun bir baka giriimi, ok daha nemlidir. Onun
lmnden sonraki gelimelerden de anlalaca zere, Trkiye
Cumhuriyeti'nin Lozan Antlamasyla tannan egemenlik haklarnn
ve kurulu ilkelerinin deitirilmesine ynelik giriimlerin nndeki en
byk engel olarak ordunun grldnn kabulyle, kkrtmalar ve
ypratmalar younlatrlmtr. Ordunun iine dinsel rgt
elemanlarn rtl olarak szdrma giriimleri de aa karlmtr.
Ordu, ABD'nin resmi belgelerinde bile hedef olarak gsterilmitir:
902

ABD'nin Din Hrriyeti Trkiye Raporu 1999'da Alevilere de sahip klm ve

Amerika'da bir vakf kurulmutur ("Din-man-Tarikat-Trban-lmam Hatip
Amerika'dan Sorulur." Gazete Mdafaai Hukuk, 21 Temmuz 2000).

903

1980 ncesinde Mara ve orum'da kartlan atmalar ve

katliamlardan nce bu kentlerimizde bir Amerikal siyasi memurun
dolap grmeler yapt anmsanrsa, nerinin ciddiyeti daha iyi
anlalr. Elbette, sonrasndaki GOP ve Sivas olaylar da...

ABD Dilerinin "Din Hrriyeti, 1999 Trkiye Raporu"nda,

"Yar sivil, yar askeri Milli Gvenlik Kurulunun 1997 kararlaryla"
tarikatlarn kesinlikle yasakland, ancak nde gelen siyaset ve
toplum liderlerinin tarikatlara bal kaldklar belirtiliyordu. 1997
kararlaryla "laik eitimin zorunlu" hale getirildii, oysa "Laik eitime
kar bir seenek olan imam hatip okullarnn muhafazakr ve
slamc Trkler arasnda yksek kabul grmekte" olduu aka ileri
srlyordu.
Trkiye'nin dzenine ynelik yanl bilgilendirmeye dayal,
resmi Amerikan belgesinde, 1997 kararlarndan kast, 28 ubat 1997
MGK kararlardr. Ordunun hrriyetlere kar engel oluturduunu
dolayl bir dille kayda geiren resmi Amerikan belgesinde, "MGK
kararlan yannda Silahl Kuvvetler, slami radikal etkinliklerini
soruturduu bireyleri dzenli olarak iinden atyor" demektedir.
Raporda, ordunun insan haklarna ve din hrriyetine kar
taknd kt tutumun en nemli kant olarak, aka, "MGK
kararlar yannda Silahl Kuvvetler, islami radikal etkinliklerini
soruturduu bireyleri dzenli olarak iinden atyor" denilmektedir.
Rapora gre, bir yanda halkn byk ounluu, te yandaysa
ordunun yandalar vardr. ABD Dilerince hazrlatlan rapora gre
bu yandalar, "devletin tehdit altnda olduunu ileri sren brokratlar,
[904]
adli grevliler"dir.
Ne yazk ki, bu tr raporlara kar ne hkmetlerden, ne de
teki kurumlardan ve kendilerine "Atatrk" adn yaktran
rgtlerden bir tepki gelmemitir. imdi, Uur Mumcu' nun
ldrld gnlerin hemen ncesine dnelim:
Ordunun eleman szdrlmasyla zayflatlamayaca ortaya
knca en kestirme yol seilmitir. stelik bu yol denenmi, gvenilir
bir yoldur. Zaten yllardr srdrlen ince bir oyunla, devletin
kurumlar, Cumhuriyet devletinin ilkelerine yabanclatrlm olarak
yetitirilen mam Hatip mezunlarna alm ve meyveleri toplanmaya
balanmt. Ayn yntem orduya ynelik olarak da uygulanabilirdi.
1992 ylnda mam Hatip mezunlarnn Harp Okullarna girmelerini
salamak zere, mecliste bir toplu uzlama salanm ve yasa
deiiklii tasars komisyonlardan geirilmitir. Trkiye, "sivil
demokrasi" dlerine dalmken, Uur Mumcu, yakndan izledii bu
uzlamann boyutlarn u szlerle belirtiyordu:
"1983 ylnda Milli Eitim Temel Yasasn deitirdiler,
bugn Harp Okulu Yasasn... imam-hatiplilerin harp
okullarna girmelerini isteyen' Atatrk'n partisi CHP'nin Genel
Sekreteri bata olmak zere, bu uurda aba gsterenler

904

M, Yldrm, Amerikan ddianamesi, Mdafaai Hukuk, 30 Nisan 2000 ve 7999

Country Repohs on Human Rights Practices Released By The Bureau of
Democracy-Human Rights-Labour, U.S. Department of State, Feb.25, 2000

dorusu byk baar elde ettiler:

[905]

Bu yasann meclisten gemesine engel olacak bir siyasal parti

de bulunmamaktayd. Kamuoyu da her konuyu kendine sunulan saf
demokrasi adna hemencecik benimseyen bir kolayclk havasnn
iinde oluturulmutu. te bu yasa deiikliiyle operasyoncular,
byk bir adm atacaklard. Sonraki gelimelerden de anlalaca
gibi, byk masraflara ve byk attrma, srttrme, demokrasi,
insan haklan, din hrriyeti propagandas rgtleme etkinliklerine
gerek kalmadan, amalarna ulaacaklard. O gnlerde, bu
gelimenin nndeki tek engel vard. O da, Uur Mumcu idi.
ldrlmesinden iki gn nce yaymlanan yazsnn konusunu
da bu yasa deiiklii tasarsnn meclis komisyonundan geirilmesi
oluturmutur. Yazsndan da anlalabilecei gibi, Uur Mumcu,
'demokrasi-insan haklan' klfna sokulmu operasyonu izlemektedir.
Yasa deiiklii giriiminin salt laiklie saldr giriimi olmadn,
oynanan byk oyunun, slamc hareketleri aan yann grm
olmal. Onun ldrlmesinden sonra oluan kitlesel tepki zerine
yasa rafa kaldrlmtr. Orduya szma ii de yeniden tarikatlarn
rtl giriimlerine ve halkn orduya kar kkrtlmas eylemlerine
braklmtr.
Bir tabancann bile izini srerek, byk oyunu aa
karmaya abalam olan Uur Mumcu'yu ldren plastik
patlaycnn izinin srlememesi, onun haklln gstermektedir.
nk
komplocularn
ideolojisi
yoktur.
Onlarn
hedefi,
egemenliklerini pekitirmek, kurduklar para sourma dzeneini
iletmektir. Bir tabancann kabzasn tutan eli ynlendiren birbirleriyle
atr grnmesi, olaylardan bilgi sahibi olmayan nyargllar nasl
yanltyorsa; plastiin arkasndakileri de, blgesel egemenlik
kurgularndan, byk komplolar rgtleyen odaklardan bamsz,
'marjinal' terr rgtleri olarak grmek, o denli yanltc olur. Daha da
nemlisi, byle bir tutum, gerek sulular ve byk komplolar
gizlemeye yaradndan, verecei zarar baka aydnlarn canlarnn
alnmasnn da tesinde blgesel felaketlere de yol aabilir.
Byle bir komployu zecek g ise ok byk olmaldr.
Olay soruturan savcnn da belirttii zere, bu suikastn arkasndaki
sulular, ancak kararl bir devlet bulabilir. Byle bir suun tm
elerini ortaya karmak, salt hukuk devleti olunduunu
gstermenin yannda, devletin kendi varln ve egemenliini
srdrmesinin de gereidir. Bu grev bilinciyle hareket edecek bir
devlet ynetimi de, hem ekincesiz, hem de su ana u ya da bu
taraftan bulam olan kiilerin etkisinden uzak olabilmelidir.
Bu konuda bir baka umut ise, komplonun dzenleyicilerinden
birinin, insanlk adna pimanlk duyarak, itiraflarda bulunmasdr. O
olmazsa, dnyay denetleyen ve ynlendiren bat devletlerinin,
905

Uur Mumcu, "Imam-Subay" Cumhuriyet, 22 Ocak 1993.

kendileri dndaki lkelere dayattklar gibi, 'effaf devlet' olmaya

karar verip, gizledikleri bilgileri ve belgeleri aklamalardr. Yoksa
egemen byk devletlerin komplolarna bilerek ya da bilmeyerek
yardmc olanlarn iyi niyetli abalar, her zaman yanl
ynlendirilmeye ak ve hedeften saptrc olacaktr.
Belirtmek gerekir ki, suluyu bulmay namus borcu sayan bilim
adam-siyasetiler szlerini tutmalar, onlarn duyarl ve insan
sevgisine sahip olmalarn gerektirir. Bu duyarllktan yoksun
olununca ne bamszlk olur, ne de Uur Mumcu gibi, onurlu
yurtseverler yaayabilirler.

SON SZ YERNE MUHTIRA

1919 Hazirannda Anadolu'nun dousunda bir Ermeni
devleti kurulmasn salayamayan ABD, Gmr Anlamasyla
Trkiye'nin dou snrlarnn da gvence altna alnmas ve Sakarya
boyunca Yunan saldrsnn da pskrtlmesi zerine, stiklal
Sava'nn Ankara'daki Milli Ynetim'in lehinde sonulanacan
hesap etmi olmal ki, ngilizlerin silahl istil planlarna karlk
kaleyi ierden fethetmek iin sinsice isteklerde bulunmaya
balamt. ABD, elbette bu manda iinin peini brakmayacakt.
Nitekim, sava ortamnda yurdumuzun dt zayflktan
yararlanmak iin Anadolu'da kszler Yurdu ve rnek iftlikler
kurarak yerlemek istemi ve bu istei Ankara'ya iletmiti. Meclis
Bakan Mustafa Kemal, hemen ileri Bakanl'na bir muhtra
yollayarak uyanda bulunmutu. Bu muhtray okuyalm:
" Ankara, 3 Ocak 1922
ileri Bakanl'na
29.12.1921 Gn ve 10319/2423 Sayl yaznz yantdr
Anadolu'da kszler yurdu ve rnek iftlikler vb hayr
kurumlar ama ve kurma konusunda Amerika Yakndou
grevlileri adna yaplan bavuruya kar vereceimiz yantn
konusu ve ilkeleri, iliik muhtrada genie aklanmtr,
efendim.
Muhtra
Ankara
Byk
Millet
Meclisi
Hkmeti,
lkenin
bayndrlamasna, kszlerin rahatlamasna, genel salk ve
ekonomimizin dzeltilmesine ynelik giriim ve almalar
teekkrle kabul eder.
Ancak, bu konuda gerek uzak, gerek pek yakn gemite,

bize olduka ara patlayan deneyimlere dayanarak bir takm

kayglarmz aklama gerei vardr.
imdiye dein lkemizde ekonomik amalarla, politik ve
bilimsel almalar (yapan) kurumlar ve yabanclar zellikle
aadaki amalar izlemilerdir:
1.lkemizdeki
almalarndan
korkun
salamak. Bizim iin en zararl olan bunlardr.

bir

kazan

2. Bir blgede elde edecekleri ekonomik yetkiye

(imtiyaza) dayanarak o blgenin sahibi olmaya almak.
Bu gibilerin lkemizde bir daha almalarna kesinlikle izin
verilmemesi kararlatrlmtr. Byle yapmakla yalnz
kendimize deil, btn insanla olabildiince byk hizmet
ettiimize inanyoruz. Dolaysyla Genel Sava (Birinci Dnya
Sava)'n karanlar, bu gibi amalar izleyen paral gruplar
ve onlara alet olan politikaclardr.
3. Ekonomik amala, bilim ve insanlk (yarar) grnts
ile yurdumuza gelip, ilerde istila (igal) hazrlamak iin, etnik
topluluklar gerek hkmete, gerek birbirlerine kar
kkrtmak.
Bu gibiler hem genel savan hem lkemizdeki korkun
cinayetlerin dzenleyicileridir.
4. Yurdumuzda, yalnz bilim ve insanlk amalar ile
almakla birlikte, ruhlarnda bulunan Hristiyanlk duygusu
nedeniyle, hemen Hristiyan aznlklarla iliki kurmak ve ister
kastl, ister kastsz olarak, aralarnda aznlklarnda
yaamakta olduu Mslman topluluklardan ayrlma isteini
propaganda etmek.
Bu gibilerin gerek Mslmanlara, gerek iyiliine altklarn
ileri srdkleri Hristiyan aznlklara, aralarnda yaamakta
olduklar slm ounluuna (kar) bask yaplmasn
alamakla, ne denli insanlk d bir biimde altklar ve bu
yzden meydana gelen cinayetlerden sorumlu olduklar
ortadadr.
Hkmetlerimiz
bu
gibilerin
de
zgrce
almalarna izin verdiinde Mslman ve Mslman
olmayan btn uyruklarna kar pek ar bir sorumluluk yk
altna girmi bulunacaktr.
Buna izin vermek, ocuklar yaayacaklar evreye dman
ya da hi olmazsa yabanc olarak yetitirmek ve (ocuklar)
yaayacaklar evre ile atmak zorunda brakmaktr. Bu ise,
gerek o ocuklarn, gerek ierisinde yaayacaklar halkn
ykmn hazrlamaktr.
Bunu yasaklamak hkmetin grevidir.
Bundan dolaydr ki, Amerikallarca rnek iftlik vb kurumlar
kurup, buralarda kendi uyruumuzdan olan binlerce ocuun

Trk hkmetine ve ulusuna kar sevgisiz ve uyumsuz

[906 907]
/
duygularla yetimelerine izin veremeyiz.
Mustafa Kemal, muhtrasn, diplomatik bir dille srdrr ve
Amerikallarn kurmak istedikleri rnek iftliklerin ynetiminin ve
alan ocuklarn eitiminin Trk hkmetinin atayaca grevlilerce
yrtlmesi, bu gibi yerlerde alacak kszler arasnda soy,
mezhep ayrm yaplamayaca gibi koullar belirterek, diplomatik
bir tavrla reddeder. Onun duyarllkla ve devlet adam
sorumluluuyla, ayrmcla ve kartrcla gsterdii bu tepkisinde
sz
ettii
ac
deneyler
arasnda
Osmanl
ynetiminin
vurdumduymazlkla izin verdii Anadolu illerindeki Amerikan
konsolosluklarnn Hristiyan aznlklar, zellikle Ermenileri, eiten
misyoner okullar kurmalar, aznlklara birer ABD pasaportu vererek
onlar Amerikanlatrmalar ve misyoner okullarn, manastrlar silah
deposu haline getirmeleri, sonunda terr eylemleri, arkadan vurmalar
gibi somut olaylar bulunmaktadr.
Osmanl'nn sn dneminde yabanclarn ilettii okul says
98'dir. Bu ii yalnzca sava ncesi durumun bir zellii olarak
gstermek de yanltmann bir parasdr. Mustafa Kemal'in Amerikan
okullarnn etkisini deerlendirmemesi dnlemezdi. Amerikallarn
Tala Koleji'nde 1880 yl ders programnda, Ermenice ve Rumca
Gramer, Osmanlca ncil, Hristiyanlara gre tarih derslerinin yan
sra Amerikallarn 3 ayr yerdeki matbaada, Ermenice, Rumca,
Bulgarca, talyanca, Ladion (spanyol Yahudi dili) dillerinde, 725
[908]
kitap yaynladklar bilinmektedir.
Mustafa
Kemal,
kltrel
igalin
sonularn
iyi
deerlendirmektedir. Szde kszler yurdu kurma gibi insancl
giriimin altndaki aznlk rgtleme plnnn yattn elbette
[909]
biliyordu.
1922 yl banda, lke igal altndayken ve en zor
koullarda yaanrken yazlm olan bu muhtradaki deerlendirmeye
"komplo teorisi" diyebilecek bir kii olabilir mi?
906

Mustafa Kemal'in el yazs ile Muhtra, belge No: 1125, ADP: Cilt 1, sa.384;
Mustafa Onar, Atatrk'n Kurtulu Sava Yazmalar II, T.C. Kltr Bakanl
Atatrk Dizisi, Ankara, 1995 (Gnmz diline eviride anlam karkl grlen
baz tmceler, asl anlamlar kesinlikle deitirilmeden, tarafmzca dzeltilmitir.
"Muhtra" szc yaznn' zgn el yazmas'notunu tayan belgesinin
transkripsiyonunda da bulunmaktadr. M.Y)
907
Bu muhtra stanbul'da "Aznlk Hukuku (Haklar) konferans dzenlenmesine
kar yazlan makalede yer almtr. M. Yldrm, Bir ihtar ve bir lanet, Mdafaa-i
Hukuk Temmuz 2001.
908
Turgay Tfekiolu, Trkiye ve eytan geni, s. 125-127
909
Yardm rtsyle Hristiyan misyonerlik etki alan yaratlmas giriimleri o
zamandan engellenmiti ama, gnmz Trkiye'sinde "sivil" toplum rgt ad
altnda, ocuklar barndran kamplar ald grlmektedir. Turgay Tfekiolu,
a.g.k. s.52-54.

Buna 'komplo uydurmas' diyenler, Reagan'n 1982'de

koyduu
adla
"demokrasi
projesi"
nin
Yugoslavya'da,
ekoslovakya'da, Balkanlarda, Asya'da, Afrika'da, Orta ve Gney
Amerika'da, Irak'ta, Venezuela'da yol at sonular unutsa da,
grmezden gelse de Trkiye'de etnik, dinsel kkrtmalar, Lozan'n
yeniden gzden geirilmesi taleplerini yok saymas mmkn
olmayacaktr.
Mustafa Kemal'in, 27 Aralk 1919'da yabanclarla yatp
kalkanlara verdii u yant okuyunca, TBMM'nin iine dek
yabanclar sokup, ahlak dersi alanlar, kendi gvenlik gleri ya da
memurlaryla ilgili "yolsuzluk" aratrmalarn yabanc parasyla ve
yabanc elemanlarla yapmaktan ekinmeyenlerin unutulmayacana
kuku yoktur.
imdi bir kez daha M. Kemal'i dinleyelim:
"Tekrar ediyorum, aleyhimizde ileri srlen deerlendirmeler
yanltr. Bu gerek, (hem) tarih, (hem de) mantk asndan
sabittir.
Bu
hususu,
yalnz
Bat'ya
deil,
hatta
vatandalarmza da, ehemmiyetli bir surette ihtar etmek
gereini duyuyorum. nk ender de olsa, zlerek iitiyoruz
ki, milletin tarihini okumam veya milli duygudan yoksun
kalm olan baz kiiler, yabanclarn aleyhimizde ileri
srdkleri sulamalar reddetmemenin yannda vatann ve
milletini kusurlu gstermekten ekinmiyorlar. Bugn bile,
sultani mektebinin salonlarn aleyhimizde konferans
verdirmek iin yabanclara aanlar var. Bu gibilere lanet"
Lozan Antlamas'nn en can alc maddelerini, salt ABD ve
Bat Avrupa ynetimleri, darda ve ierde konumlanm Bizans
zlemcileri istedi diye, deitirenler, 1919-1922 arasnda sava
alanlarn, igal altndaki yreleri gezerek ulusal direniin ruhunu ve
ulusal ynetimin grlerini dnyaya ileten ve TBMM kararyla Trk
ulusal davasna katklar nedeniyle kendisine teekkr edilmi olan.
Gazeteci
Berthe
Georges
Gaulis'in
deerlendirmesini
anmsamaldrlar: Onun gerek forml: rakip gler arasnda
[910]
dengeyi korumak, hibiri tarafndan yutulmamak.
Bundan daha anlaml bir yorum olamaz. Aradan 81 yl
getikten sonra bile, yutulmaya kar direnenler de olacaktr, laneti
hak edenler de... Ve bu karanlk a kukusuz alacaktr. nk
halkn erdemli deyii bir gerektir: "Ekya dnyaya hkmdar
olamaza Ve insanlk yarm kalan sz, gemiten gelecee,
karanlktan aydnla uzanan alarda tamamlayacaktr. Yeter ki,
Mustafa Kemal'in u yaln ilkesi akllardan uzak tutulmasn:
"Adalet ve merhamet dilenmek gibi bir prensip yoktur. Trk
milleti, Trkiye'nin mstakbel ocuklar bunu bir an hatrdan
910

598

Berthe Georges-Gaulis, Kurtulu Sava Srasnda Trk Milliyetilii, s 151.

karmamaldrlar."
Bu szn anlamn makamlara oturanlardan daha ok
bamsz ve zgr yaamann anlamn ve insanca yaamak iin
"..hak, kuvvetin stndedir" ilkesinin erdemliliin temeli olduunu
bilen genler deerlendireceklerdir.
Zerre kadar kuku yok!
Ankara: 12 Nisan 2004

EKLER

EK 1 - NED
"project democracy" operasyonu yrtlen lkeler
Afganistan - Arnavutluk - Cezayir - Angola - Arjantin Ermenistan - Azerbaycan -Banglade - Beyaz Rusya - Benin - Btan
- Bolivya - Bosna Hersek- Botswana -Brazilya - Bulgaristan - Burkina
Faso - Burma - Burundi - Kamboya - Kamerun -Kanada - Cape
Verde - Orta Afrika Cumhuriyeti - ili - in - Hong Kong - in Tibet'i Kolombiya - Kongo Brazzaville - Kongo (eski Zaire) - Kosta Rika Fildii Sahilleri -Hrvatistan - Kba - Kbrs - ekoslovakya - ek
Cumhuriyeti - Slovakya - Cibuti -Dominik - Dominik Cumhuriyeti Dou Almanya - Ekvador- Msr - El Salvador - Gine -Eritre - Estonya
- Etiyopya - Fiji - Sovyetler Birlii (dalmadan nce)- Yugoslavya
(dalmadan nce) - Gabon - Gambiya - Grcistan - Gana - Grenada
- Guatemala -Guyana - Haiti - Honduras - Macaristan - Hindistan Endonezya - Endonezya Dou Timor - ran - Irak - rdn Kazakistan - Kenya - Kuveyt - Krgzistan - Laos -Litvanya - Lbnan Liberya - Lthuanamacao - Makedonya - Macao - Malawi - Malezya Mali - Mauritius - Meksika - Moldova - Moolistan - Karada - Fas Bat Sahra - Mozambik - Namibya - Nepal - Nikaragua - Njer Nijerya - Kuzey rlanda -Kuzey Kore - Umman - Pakistan - Panama Paraguay - Peru - Filipinler - Polonya -Rawanda - Romanya - Rusya
- Rwanda - Senegal - Srbistan - Seyel Adalar -Sierra Leone Slovenya - Somali - Gney Afrika - Gney Kore - Sri Lanka - St
Luca - Sudan - Tayvan - Tajikistan - Tanzanya - ad - Tayland Tibet - Togo - Tunus -Trkiye - Trkmenistan - Uganda - Ukrayna Uruguay - zbekistan - Venezuela -Vietnam - Bat Yakas ve Gazze
- Yemen - Kosova - Zaire - Zambiya Zimbabwe

EK 2 - CSIS
Center for Strategic and International Studies
Georgetown
niversitesinde
kurulmu
bir
devlet
kuruluuyken daha sonra irketletirilmitir. irkette lkelerin
masalar bulunur. Masalarda genellikle eski CIA ve Dileri
uzmanlar eftir. CSIS, devlete ve kartellere, lke ve blge raporlar
hazrlar, lkelerin yneticilerini "konferans" ad altnda Amerika'da
irketlerle buluturur. CSIS'de iki ilgin ad daha var: Abdulaziz
Sachedina (Tanzanya kkenli) ve brahim Abu Rabi. Bu iki kii ayn

zamanda Fountain dergisinin yayn kurulundalar. Fountain, Sznt

dergisinin ngilizce eitlemesi. Derginin sahibi Fairfax'da True-star
adl bir irketidir. Fountain Trkiye'de baslyor. CSIS'de evik Bir,
Blent Ecevit, Mesut Ylmaz, Recep Tayyip Erdoan, Trkiye ile ilgili
konferans vermilerdi.
CSIS katlmcs en nl T.C uyruu Turgut zal'dr. zal,
1983'de siyasal parti kurma almalarna balamadan nce
Washington'da CSIS'e konuk oldu. zal'n toplantsnda CIA
nllerinden ve Trkiye'de bykelilik yapmlardan Robert
Commer, George McGhee, Parker Hart, William Macomber, CIA
eski, direktr William Colby ile NSC (Ulusal Gvenlik Komitesinden
Geoffrewy Kemp, Dennis Blair, James Rentschler, Dileri'nden
Larry Benedict,, Ed Dillory, ABD Savunma Bakanl'ndan Yrb. Ren
Hamilton ve Dewight Beach bulunuyordu.864 Siyasal zekas kuku
gtrmeyen zal parti kurup Trkiye siyasal yaamna egemen
olmadan doru yerden balamt. CSIS Trkiye masasnda, Kbrs
kkenli Blend Ali Rza ve Zeyno Baran grev yapyorlar.
CSIS'de lgin Kbrsllar:
Blend Ali Rza (1952-): Kbrs doumlu, ngiltere'de yaam,
Rauf Denkta'n einin akrabas. Ei Shaha Gargani, Tunus asll,
Suudi Arabistan'da bym, ngiltere'ye yerlemi. KKTC, 1984
ylnda Washington'da resmi olarak aklanmayan bir temsilcilik at.
Rum lobisinin resmi, bir bro almasna engel olaca
dnlmt. B.Ali Rza, Denkta tarafndan ngiltere'den getirilip
bronun bana geirildi. Cumhuriyet'in Washington muhabiri Ufuk
Gldemir, bronun aln haber yaparak, deifre etti. B.Ali Rza
Pentagon'un Trkiye uzman Harold Rhode ile yakn ilikiler kurdu.
B.Ali Rza ve ei, Yaser Arafat' srail ajan olmakla sulad. FK ile
KKTC'nin aras ald. Blent Ali Rza, ABD Dileri Bakanl Kbrs
Koordinatr Nelson Charles Ledsky ile iliki kurdu. Denkta, B.Ali
Rza'nn brodan ayrlp Kbrs'a dnmesini istedi. B.Ali Rza
Denkta'n aleyhinde konumaya balad. "Denkta, New York'taki
grmelerde Nelson Charles Ledsky ve Vasiliu ile grrken, Ali
Rza, "Denkta hamamda ark sylyor," diyen yazlar yazd. B.Ali
Rza Kbrs'da nerilen greve gitmedi. Devreye, ABD'nin eski
Trkiye Bykelisi, Carnegie Vakf'nn bakan, NED ynetim kurulu
yesi, Century Foundation (Yzyl Vakf) yneticisi Morton
Abramowitz girdi ve Ali Rza, Carnegie'de ie balad. Blent Ali
Rza, Trkiye uzman olarak alyordu. Trkler de onunla Amerika
uzman olarak iliki kurmaya baladlar. B. Ali Rza, Azerbaycan ve
Asya Trk Cumhuriyetleri petrol-gaz yataklaryla ilgili almalar
yapmaya balad. Carnegie Vakf araclyla, Trkiye'de evre
edinen Ali Rza, CSIS kadrosuna geti ve stajyerleri ile birlikte
Trkiye zerine incelemeler yapmaya balad. Blent Ali Rza, Trk
yetkililerle CSIS arasnda bir kpr oluyor, sk sk Trkiye'ye gelip,

petrol konularnda CNN, NTV gibi Amerikan televizyonlarnda

programa kyor.
CSIS'de grevlisi Zeyno Baran, Dnya Bankas'nda Kemal
Dervi ile birlikte altktan sonra CSIS'e transfer olmutur. Sabah
grubundan Zafer Mutlu'nun kz olan Zeyno Baran, Blend Ali
Rza'nn da yakn dostudur. Zeyno Baran 2003 ylnda zellikle
Asya'ya ynelik almalar yapan Nixon Center'da blm yneticisi
olmutur. CSIS 2003 ylnda Trkiye ile yepyeni bir ibirliine adm
atmay baarmtr. Trkiye Odalar ve Borsalar Birlii (TOBB) ile
ortak alma anlamas imzalamtr. TOBB yneticileri Eyll
2003'de Washington'a giderek Irak konusunda raporlar sunmutur.

EK 3
"project democracy" an besleyen rgtler, irketler,
irket vakflar
3M Corporation (ek Cumhuriyeti, Macaristan, Polonya,
Rusya), Konrad Adenauer Stiftung (Almanya), American Express
Foundation, American Himalayan Foundation, Amnesty International,
The Arca Foundation, The Asia Foundation, Aspen Institute Nonprofit
Sector Research Fund, AT&T Foundation, Benton Foundation,
Bertelsmann Foundation, The Lynde and Harry Bradley Foundation,
Inc., The Bristol-Myers Squibb Foundation, Inc, Carnegie
Corporation of New York, CarEth Foundation, The Carthage
Foundation, Center for International Private Enterprise (CPE),
Charity Know How, Chase Manhattan Foundation, Chevron
Corporate Contributions and Programs, Citibank/Citicorp Corporate
Contributions Program, Commonwealth Foundation, Conservation
Foundation, Council of Europe: Cooperative Programmes with
Central and Eastern Europe NGO Section, Nathan Cummings
Foundation, Patrick and Anna M. Cudahy Fund, The William H.
Donner Foundation, Inc., Earhart Foundation, Friedrich Ebert
Stiftung, Environmental Partnership for Central Europe, Eurasia
Foundation, European Human Rights Foundation (EHRF), Exxon
Corporate Giving Program, The Ford Foundation, Foundation for
Middle East Peace, Foundation for Middle East Peace, The Freedom
Forum International, Inc., General Service Foundation, The German
Marshall Fund of the United States, The Global Fund for Women,
The Greenville Foundation, The Harry Frank Guggenheim
Foundation, The William and Flora Hewlett Foundation, Jarl
Hjalmarson Foundation, Human Rights Watch, Initiative for Social
Action and Renewal in Eurasia (ISAR), Inter-American Foundation,
International Centre for Human Rights and Democratic Development
(ICHRDD), International Republican Institute (IRI), International
Youth Foundation (IYF), Henry M. Jackson Foundation, The Japan

Foundation, Center for Global Partnership (CGP), Jean Jaures

Foundation, W. Alton Jones Foundation, W. K. Kellogg Foundation,
Joseph P. Kennedy, Jr. Foundation, Robert F. Kennedy Human
Rights Foundation, John S. and James L. Knight Foundation, Levi
Strauss and Company Corporate Giving Program, The Henry Luce
Foundation,
Inc.,
Luso-American
Development
Foundation
(Fundacao Luso-Americana), John D. and Catherine T. MacArthur
Foundation, The McKnight Foundation, The Andrew W. Mellon
Foundation, The John Merck Fund, Joyce Mertz-Gilmore Foundation,
Mitsubishi Ginlo Kokusai Zaidan (Mitsubishi Bank Foundation),
Charles Stewart Mott Foundation, Alfred Mozer Foundation, National
Democratic Institute for International Affairs (NDI), New-Land
Foundation, New York Times Company Foundation, John M. Olin
Foundation, Inc., Open Society Institute (Formerly Open Society
Fund, Inc.), The David and Lucile Packard Foundation, Peace
Development Fund, Pepsi Co Foundation, Inc., The Pew Charitable
Trusts, Public Welfare Foundation, The Bernard and Audre Rapaport
Foundation, The Reebok Foundation, The Christopher Reynolds
Foundation, Inc., Rockefeller Brothers Fund, Rockefeller Foundation,
Joseph Rowntree Charitable Trust, Sasakawa Peace Foundation,
Sarah Scaife Foundation, Hanns-Seidel-Stiftung (Hanns Seidel
Foundation), Shaler Adams Foundation, Smith Richardson
Foundation, Inc., The Starr Foundation, The Swedish NGO
Foundation for Human Rights, Texaco Foundation, The Tinker
Foundation, Inc., Toshiba International Foundation, United States Japan Foundation, US Institute of Peace (USIP), Westinghouse
Foundation, Westminster Foundation for Democracy, Wheat Ridge
Ministries, The Winston Foundation for World Peace, World Bank
Small Grants Program, The Xerox Foundation866

EK 4- IRI
Yneticileri, Deneyimleri ve Balantlar
Richard S. Williamson: Dileri Bakan Yardmcs (19881989), Dileri Afganistan Korodinatr, Birlemi Milletler
(Bykeli, Viyana 1983-1985), Bakann Devletleraras ler
Asistan (Bakan ile Belediye Bakanlar, Valiler ve yasa koyucular
arasnda irtibat grevlisi), Bakann "New Federalism" program
asistan, Bakann Puerto Riko ve evresi Grev Ekibi Bakan,
"Winston & Strawn" irketi orta (1977-1981) ve IRI ynetim kurulu
yesi.
Lewis M. Eisenberg: Goldman, Sachs & Co. (direktr,
ynetici, ortak)867, CfRG (Committee for Responsible Government,
kurucu bakan- 1992), RLC (Republican Leadership Councill Bk.
1995)86S, "New Jersey Alliance for Action" yneticisi, Granite

Capital International Group irketinde kurucu bakan869, Granum

Communications, Inc (yk)870, New Jersey CPCC (Commission on
Privatization and Competitive Contracting/zelletirme Rekabeti
Mteaahhitlik Komisyonu-y.k. Bk..) "Commissioners of the Port
Authority of New York and New Jersey" 1996 bakan, Cumhuriyeti
Parti Finans Komitesi Bakan ve IRI ynetim kurulu yesi. Alison B.
Fortier: Bakan Reagan'n zel Danman ve NSC (Milli Gvenlik
Konseyi) Personel direktr (1987-1989), Rockwell International
Corporation yasama program yneticisi (989-1996), Lockheed
Martin Coorparation (Uzay ve Fzeler Blm Washington
Operasyon direktr (996), U.S Arms Control and Disarmement
Agency kongre ilikileri direktr (1985-1987), Kongre Dileri
Komitesi'nin Aratrmalar zel Altkomitesi ve Avrupa ve Orta Dou
Alt Komitesi grevlisi, Deniz Akademisi Ynetimi'nde danma kurulu
yesi, D. Moynihan Devlet Gizliliinin Korunmas Komisyonu
yesi871, NED ve IRI ynetim kurulu yesi.
David A. Norcross: CfD ynetim ve danma kurulu yesi,
"Myers, Matteo, Rabil, Norcross Landgraf irketinde ynetim kurulu
yesi ve orta ve IRI ynetim kurulu yesi.
Brent Scowcroft (emekli Tugeneral): Dileri Bakan
Kissinger'in vekili, Milli Gvenlik Danman (Gerald Ford, 19751977), Bakan'n Silahlanma Kontrol Danma Kurulu'nda ye,
CFR'de direktr (1987-1988), CSIS ve IRI ynetim kurulu yesi.
Edwin J. Faulner: Heritage Fdn (yk, ykb)872, CFW (Committee for
Free World/ Hr Dnya Komitesi, yk)"", IMont Pelerin Society (kinci
Bakan ve mtevelli), CNP (Council for National Policy / Milli Politika
Konseyi, yk ve mtevelli heyeti yesi), IEDSS (Institute for
European Defense and Strategic Studies /Avrupa Savunma ve
Stratejik almalar Enstits / Londra, eski ykb), Philadelphia
Society (eski Bk), George Mason niversitesi (yk), Regis
niversitesi (mtevelli), Acton Institute (mtevelli), Ekonomik
Byme ve vergi Reformu Milli Komisyonu (Kemp Commission, ikinci
Bk. 1995-1996), ABD Ak Diplomasi Danma Komisyonu
(Reagan/Bush ekibi, Bk. 1982-1991), Regan'n i Politika
Danman, Akev Elemanlar Bakan'n Komisyonu (ye, 1981-1983),
Dileri Bakanl UNESCO Gzlem Paneli (ye, 1985-1989), Frank
Carlucci874 D Yardm (ye, 1983), Cumhuriyeti Parti Temsilciler
inceleme Komitesi (ye), Savunma Bakanl (Melvin Laird 'in
Gvenlik Danman), Philip M. Crane'in dari Asistanl, Reagan
Bakanlk Devir Alma Komitesi (ye), Hoover Institution (ye), CSIS
(ye), IMF/Dnya Bankas Toplantlar ABD delegesi ve IRI ynetim
kurulu yesi.87S
John McCain: US Navy (Deniz subay, Vietnam'da savat,
esir dt), Temsilciler Meclisi (ye,1982-86), Senato (ye 19861992), Senato Ticaret Bilim ve Ulatrma Komisyonu (Bk.), Silahl
Hizmetler ve Yerli ileri Komitesi (ye), CWF (dk), IMC
(International Medical Corps- dk), Dole ve Kemp'in 1996 Bakanlk

Kampanyas Ulusal Gvenlik Danman ve IRI ynetim kurlu

bakan.877
Michael V. Kostiw: CIA (Topu Tugeneral, Vietnam), Councill
of Americas (ykii), Foreign Services Ass. (ye), Shell Oil Company
(yk), Texaco Inc. Uluslararas ilikiler Direktr, htiyat Subaylar
Birlii yesi ve IRI ynetim kurulu 2. bakan. Lawrence S.
Eagelburger (tugeneral)878: Dileri Bakanl (Tegucigalpa,
Honduras 1957), CIA (stihbarat ve Aratrma Brosu- Kba Siyasi
Analizci, Mexico City, Belgrad 2. sekreter, Operational Agent)879,
Bakann Fransa-NATO danman Dean Acheson'un yardmcl
(1966), NSC (Milli Gvenlik Konseyi-1966-1967), Dileri Bakanl
Mstear Nicholas Katzenbach'n Asistanl, Henry Kisinger'n
Asistanl (1968), NATO (Brksel Siyasi Blm efi-1969),
Savunma Bakan Yardmcs (1971), Akev'de Bakann Uluslararas
Gvenlik Operasyonundan Sorumlu Asistan, Dileri Bakan
Yardmcs (1975), Bykeli (Yugoslavya ,1977-1981 ;EI
Salvador,1981-1982), Dileri Siyasi lerden Sorumlu Mstear
(1982)881, "Josephson International and the Mutual Life Insurance
Company of New York" irketinde ynetim kurulu yesi (1984),
Kissinger Associates irketinde bakanlk882, Friends of Afghanistan
(1986-1989 y.k.), Dileri Bakan Yardmcs (1989) , Dileri
Bakan (1992-1993), Dresser Industries (yk)884, Phillips Petroleum
Company (yk), Universal Corporation (yk), Jefferson Bankshares
(yk), Institute for Defense Analysis (yk) ve IRI ynetim kurulu
yesi. Robert Gerald Livingston885: US Army MIS (1946-1952),
Yugoslavya (1953-1956), Dileri (CIA grevlisi 1956; Operational
Agent: Salzburg, Hamburg, Belgrad, Bat Berlin -siyasi memur), US
Deniz Kuvvetleri (1961-1963), US Adalet Bakanl (Asistan, 19701973), Temsilciler Meclisi yesi, Cumhuriyeti Parti Kongre Komitesi
2. Bakan ve IRI ynetim kurulu yesi.
Frank J. Fahrenkopf, Jr: CfD(yk), NED (Kurucu 2. Bk, 19831993; yk)886, CPD (Commision Presidential Debate, Ortak
Bk)887,
AGA
(American
Gaming
Association/Amerikan
(elence/kumar) Oyunlar Birlii) yneticisi, Cumhuriyeti Parti (Grup
Bakan; Reagan dnemi 1980-1989), Hogan & Hartson irketinde
Uluslararas Ticaret Uygulama Grubu Bakan (1995)888, ABA
(Amerikan Barolar Birlii Kumar Hukuku Komitesi) Bakan. Oyun
Avukatlar Uluslararas Birlii'nin kurucusu, bakan ve mtevelli
heyeti yesi, IDU (International Democrat Union) 2. bakan889,
PDU (Pacific Democrat Union) Bakan, ICF (International
Cooperation Fund) Bakan, CPNPC (Commission on National
Political Conventions) ortak Bakan890, LS (Georgetown University
School of Foreign Services Leadership Seminar / Dilikiler nderlik
Okulu) yesi, WLF (Washington Legal Foundation- Yasal Siyaset
Danmanlar Kurulu) yesi, Nevada Devleti Baro Denetileri Kurulu
yesi, City Club of Washington (ehir Klub) ynetim kurulu
Bakan, E.L. Wiegand Foundation ve IRI ynetim kurulu yesi.
Cheryl F. Halpern: WKCR-FM Haber Program Yapmcs,

Uluslararas Yaynclk rgt ynetim kurulu yesi, RFE/RL (Radio

Free/ Radio Liberty) Direktr891, Yaynclk Gvrnerler Kurulu
ynetim kurlu yesi ve The Voice of America, Radio T.V. Marti,
RFE/RL, Worldnet, Radio Free Asia, Radio Free Iran, Radio Free
Iraq sorumlu gzlemcisi, RJC (Republican Jewish Coalition /
Cumhuriyetiler Yahudi Koalisyonu) bakan ve soradan onursal
bakan, WINEP yrtme kurulu yesi, Anti-Semitizm'e Kar
Parlamentolar aras Konsey ynetim kurulu yesi, CPP B'nai Brith
(Center for Public Policy of BB) ynetim kurulu yesi, Lexington
Institute ynetim kurulu yesi, Pekin Kadn Haklar Konferans'nda
ABD delegesi (1995)892, National Jewish Coalition (NJC-Ulusal
Yahudi Koalisyonu) yne-tim kurulu yesi, New Jersey Republican
Party Koalisyon Bakan ve IRI ynetim kurulu yesi.
Jeane J. Kirkpatrick: NSC (1981-1985, Reagan dnemi) yesi,
Bakanlk Kabinesi (Reagan dnemi) yesi, Birlemi Milletler'de US
temsilcisi, PFIAD (Bakanlk D istihbarat Danma Kurulu) yesi
(1985-1990), Defense Policy Review ynetim kurulu yesi (19851993), FARR (Secretary of Defense Commission on Fail Safe and
Risk Reduction) bakan (1991-1992), AEI (American Enterprise
Institute) yesi, CFR Direktr (1987-88), CDM (Coalition for a
Democratic Majority -"Regan de-mokratlar1) rgtnde ynetim
kurulu yesi, Nicaraguan Freedom Fund ynetim kurulu yesi89,
ARC (Afgan Relief Committee) direktr , CPD (Committee on the
Present Danger) yesi, PRODEMCA (Friends of the Democratic
Center in Central America) yesi895, CSIS grevlisi, SD/USA (Social
Democrats USA) yesi, CfNP (Council for National Policy) yesi,
GSC (Global Strategy Council) kurucu ynetim kurulu yesi ve IRI
ynetim kurulu, danma kurulu yesi.
J.
William
Middendorf:
CC
(Conservative
Caucus/
Muhafazakarlar Birlii) Bakanlk Konseyi yesi (1990), YWAM
(Youth with a Mission) destekisi, ASC (American Security Councill)
2. Bakan896, Heritage Foundation ynetim kurulu yesi, "Global
Strategy Council" kurucu ynetim kurulu yesi897, DFF (Defense
Forum Foundation / Savunma Forumu Vakf) Bakan, CSIS danma
kurulu yesi, 1980 CIA Devir Komitesi Bakan, Denizcilik Bakan
(eski), German-American Business Ass. (Alman-Amerikan Birlii)
danma kurulu yesi, "Naval War College Foundation (Deniz Harp
Okulu Vakf) mtevelli heyeti onursal yesi, "First Federal Savings of
India" irketi direktr, "First American Bank of Virginia" direktr,
"U.S Baltic Foundation (Battk Vakf) ynetim kurulu yesi, Hoover
Institute for War, Revolution and Peace (Hoover Sava, Devrim ve
Bar Enst.) mtevelli heyeti yesi, National Liberty Corporation
(Ulusal zgrlk Birlii) direktr, American Chamber of Commerce
(Amerikan Ticaret Odas- Hollanda, Belika, Rusya) onursal bakan,
Mexican-American Free Trdae Ass. Policy Committee (MeksikaAmerika Serbest Ticaret Birlii Politik Komitesi) bakan, U.S Naval
Institute (Deniz Enst..) ynetim kurulu yesi, Cumhuriyeti Parti
Ulusal Komitesi sayman (1964-1969), Reagan Uluslararas Ekonomi

ve Denizcilik Danman Komitesi yesi (1980), Bush'un Bakanlk

Askeri Danma Komitesi yesi (1988), The Leadership Institute
(Liderlik Enst.) danma kurulu ve IRI ynetim kurulu yesi.

EK 5
NDI'ye parasal destek veren irketler ve kiiler
Ameritech, Archer Daniels Midland Company, Arter &
Hadden, Atlantic Richfield Company, AT&T, Amoco, Chevron
Overseas Petroleum Inc., Citigroup, The Coca-Cola Company,
CollisM/arner Foundation, Consolidated Natural Gas, Daimler
Chrysler Corporation, Dow Chemical Company, Elan Corporation,
Enron Corporation898, Ericsson Inc., Ernst & Young LLP, Exxon
Mobil Corporation, Foley, Hoag & Elliot LLP, Ford Motor Company,
Greenberg/Quinlan Research, Greenberg Traurig, "Greer, Margolis,
Mitchell & Burns," Hoechst Marrion Roussell, Liz Claiborne, Inc.,
Lockheed Martin Corporation899, Meridian Worldwide America,
Mutual of America Life Insurance Company, Network Resources
America Inc., Nickelodeon/ Nick at Nite Occidental Petroleum
Corporation, "Paul-Weiss-Rifkind-Wharton & Garrison", Raytheon
Company, Retrofit, F.S., Tenneco, Inc., Texaco Inc. 90, Union Labor
Life Insurance Company, United Technologies Corporation, Viacom,
Inc., The West Group, American Ireland Fund, Collis/Warner
Foundation, Fannie Mae Foundation, Friederich Ebert Stiftung
(Almanya)901, Mott Foundation, Open Society Institute902,
Westminster Foundation for Democracy903, AFL-CIO, American
Federation of State, County & Municipal Employees, American
Federation of Teachers, American Postal Workers Union,
Communications Workers of America, International Masonry
Institute, International Union of Bricklayers and Allied Craftworkers,
National Education Association, Retail, Wholesale and Department
Store Union, SEIU Sheet Metal Workers International Association,
United Association of Journeymen and Apprentices of the Plumbing
& Pipe Fitting Industry904 William V. Alexander, Bernard Aronson,
Chester Atkins, Elizabeth F. ve Smith Bagley, Michael Barnes,
Richard C. Blum, Sarian Bouma, Jon Bouma, Mira Brichto, Michael
K. Casey, Mario A. Castillo, James A. Daley ve Kathleen Y. Daley,
Edward J. Donley, Jim ve Jean B. Dunn, Richard K. Eaton, Eugene
Eidenberg, Geraldine Ferraro, Leslie Francis, Richard Gardner,
Patrick J. Griffin, Jane Harman, Sidney Harman, Peter Hart, Carl F.
Hughes, Maxine Isaacs, Jim Johnson, Omar M. Kader, Paul G. Kirk
Jr., Peter Kovler, Elliott F. Kulick, Matthew Maher, Lewis Manilow,
Thomas O. Melia, Amy S. Conroy, Thomas W. Moore, Caroline B.
Newcombe, Jerry O'Brien, Vance K. Opperman, Molly Raiser,
Barbara Rodhe, Nancy H. Rubin, L. Ronald Scheman, Lynn G.
Cutler, Beth K. Smith, Alan D. Solomont, Robert S. Strauss, Maurice

Tempelsman, Mark Touhey, Arturo Valenzuela, Marvin F. Weissberg,

Grant M. Wilson.

EK 7
NDI ynetici ve danmanlar905
John T. Joyce: SD/USA (yk), CDM Task Force (u), FTUI
(yk), LID (yk), AAFLI (yk), AALC (mtevelli), AIFLD (yk),
ICCARD (yk), PACMC (), PRODEMCA (), AFL-CIO MAC (Bk.),
APRI (yk), USO World Board of Governers (), Friends of the
Democratic Center in Central America (Puebla /nsf/fufe/yk) ve NDI
(bdk)906
Christopher J. Dodd: CIAS (Council for Inter American
Security/), CFR ve NDI byk danma kurulu yesi.
Barbara J. Easterling: AFL-CIO (sayman ye-1995), CWA
(Communication Workers of America /sayman ye) ve NDI byk
danma kurulu yesi.
Charles Robb: CDM (yk), CfD (yk), Puebla Instiute ve NDI
danma kurulu yesidir.
Walter F. Mondale: CFR(), Trilateral Commission ()90T,
Bilderberg ()908, Intelligence Committee (Bakan), Bakan
Yardmcs (1976- J.Carter), Endonezya (1978, Dileri), Filipinler
(1978), Japonya (1993-1995), Dileri 'Key Officer' ve NDI eski
bafkan ve danma kurulu yesi.
Geraldine A. Ferraro909: CFR yesi ve NDI ynetim kurulu
yesi. Molly Raiser: CDM (yk), Demokrat Parti Women's Campaign
Fund (Seim Kampanyas Fonu yneticisi 1992), Akev Protokol efi
(Clinton- 29 Mays 1993- 1997 istifa), ve NDI ynetim kurulu yesidir.
Bill Bradley: CFR (), Senatr.
Mario M. Cuomo: CCF (Congress Cultural Freedom) yesi,
NDI byk danma kurulu yesidir.
Elliott F. Kulick: CfD (Center for Democracy-), Pegasus
International Inc. ynetim kurulu bakan ve NDI ynetim kurulu
yesidir.
Peter Kovler: DCF (Democratic Century
yesi, Kovler Family Scholarship Fund (1987)
ynetim kurulu yesidir. Joan Baggett
(International Masonry lnstitute)Bakan ve
yesidir.

Fund) ynetim kurulu

kurucu yesi ve NDI
Calambokidis: IMI
NDI ynetim kurulu

Les Campbell: "New Democratic Party" lideri, NDI'nin Bosna

ve Hrvatistan di-rektr, NDI Ortadou Programlar Blge Direktr,
NDI Rusya parlamenter eiticisidir.

EK 8
Western Goals
WG (UK) 1985'de ngiltere'de kurulmu ve Dnya AntiKomnist Lig'i anda yeri-ni almtr. rgtn Amerika aya WG
(U.S), ar sac Georgia Kongre yesi Larry McDonald tarafndan
1979'da kuruldu. General John Singlaub tarafndan desteklenen
WG'un Bakan Carl 'Spitz' Channell ve yneticisi Linda Guell idi. L.
McDonald, 1983'de Sovyetler tarafndan drlen uakta ld. Dul
kars L.MacDonald vakfn kurdu. WG (UK) ise, Amerikan radikal
sann ubesi olarak 1985'de dul McDonald tarafndan kuruldu.
Direktrlne
Paul
Masson
getirildi.
Danmanlklarna
parlamenterlerden Martin Smyth, Patrick Wall, Nicholas Winterton,
Neil Hamilton, Bill Walker ve eski parlamenterlerden Stefan Terlezki
getirildi.
Patrick Wall, ayn zamanda British WACL World Anti
Communist League)'nin bakanyd. Terlezki ise Milletler AntiBolevik Blok(ABN)'nun ngiliz Blmnde anahtar kiidir. WG'un
McDonald ve General Singlaub (IRI yneticilerinden ve Irangate
operatrlerinden)
kanalyla,
Conservative
Action
Group
(Muhafazakar Eylem Grubu) ile WACL balantl kurulularla sk
iliki iindedir.
WG ile WACL arasndaki ilikiler, ABN'nin International Youth
Committee (IYC) ve Young Monday Club'a ulamaktadr. IYC'nin
bakanlna Paul Masson atanmtr. ABN konferansna Mason,
David Neil-Smith, A.V.R. Smith ve Adrian Lee katlmtr.
Western Goals Foundation ilk zel istihbarat kuruluu olarak
da anlr. BU vakf rtl rgt, Amerika iinde ve dier lkelerde,
ABD karlarna aykr grdkleri partiler ve rgtler hakknda veri
taban oluturdu, muhafazakar liderler arasnda eylem egdmn
salad. Yalnzca ABD'de 70 radyo istasyonu iletti, dezenfermasyon
belgeselleri yaynlad.
Western Goals aslnda Singlaub'un oluturduu byk
ebekenin bir parasdr. General John Singlaub, Taiwan'dan
salad parayla Dnya Anti-Komnist Ligi (WACL)'nn ABD ubesi
olarak US CWF (United States Council for World Freedom) rgtn
1981'de kurdu ve Nikaragua Contra'larna parasal yardma balad.
{John Prados, Presidents' Secret Wars, Elephant Paperbacks,
Chicago 1996,s)428) Singlaub ve yandalar, "Western Goals,
Council for the Defense of Freedom, American Security Council,
Council for Inter-American Security ve Conservative Caucus gibi bir
dizi yeni gruplar oluturdular. WACL'nin uluslararas konferanslarna
Amerikan kongre yeleri, senatrler, kardinaller, parlamento yeleri,
banka bakanlar, bilim adamlar, Naz ibrlikileri, Japon sava

sulular, Latin (Amerika) lm Taburlarnn liderleri, Moon'un

Birletirme Kilisesi (Unification Church)'ne bal rgtler, talyan
terr kaknlar katlyordu.
Genral Singlaub: II. Dnya Sava srasnda OSS (the Office
of Strategic Services, CIA'den nceki askeri istihbarat rgt)'de
grevliydi. Kore sava srasnda CIA stasyon ef vekili oldu, 19661968 arasnda MACV-SOG (Military Assistance Command VietnamStudies and Observation Group) kumandan olarak iki yl grev yapt.
"Operation Phoenix" komutanlarndan biriydi. 1978'de Gney Kore
Birlemi Milletler Komutan iken, Jimmy Carter'n kuvvet indirimi
kararn aktan knaynca zorunlu olarak emekliye ayrld. (John
Prados, a.g.y) 1984'de Orta Amerika'da kar gerilla hareketine
geilmesini konu edinen Pentagon panelini ynetti.(caq, 9,10)
Reagan bakan olunca, General Singlaub da NSC (National Security
Committee /Milli Gvenlik Kurulu) grevlilerinden zel "contra"
eylemleri iin destek ald. Singlaub, Yarbay (Sonradan Albay) Oliver
North'u Irangate operasyonunda, Akev'le aralarndaki irtibat olarak
adlandrmaktadr.

EK 9
NFF (Nicaraguan Freedom Fund)
NFF, Mays 1985'de Sun Myung Moon tarafndan satn alnan
The Washington Times gazetesi ef editr Borchgrave tarafndan
kuruldu. ABD kongresi Nikaragua kontralarna yardm reddetmiti.
Fon'un bakanlna eski Hazine Bakan milyoner William Simon
getirildi. Yneticiler arasnda CfFW (committee for a Free World)
ba-kan nl muhafazakarlardan Midge Decter ile AEI yesi Michael
Novak da yer alyordu. Alan kampanyaya ilk ba Moon'un sa
kolu Bo Hi Pak'dan 100.000 USD olarak geldi.(caq-34,1985,s.3S)
CIAUSA (Confederation of the Associations for the Unification of the
Societies of the Americas, Bk. Bo HiPak, US president Air Force
General zel harekat savas E. David Woellner bulunmaktayd.
{CAIB 22, caq34- CAUSA Int. Costa Rica, Thailand, Pakistan,
Kenya)

EK 10
ARC (Afganistan Relief Committee)
ARC, ABD'nin Afganistan'a ynelik CIA kanal rgtlerinden
biridir. ARC, CIA operasyonuyla desteklenen bir darbe sonucu
iktidar ele geiren Ziya Han Nasseri'yi desteklemek zere, 1980'de
ABD'nin eski bykelilerinden (Afganistan, 1966-1973; Fas, 19731976; Arabistan, 1981-1983), CSIS Ortadou Program direktr,

Iran-Contra operasyonunun nde gelenlerinden Michael Ledeen ile

alt. ARC, Londra ISS (International Institute for Strategic Studies)
yesi Robert Neumann ve Mary Ann Dubs tarafndan kuruldu.
Ziya'nn babas Nasrullah Han, Krai Zahir ah dneminde istihbarat
efiydi. Ziya, demokratik seimlerle iktidara gelmi olan Zlfikar Ali
Butto'yu devirmi ve ABD'ye bal bir politika izlemeye
balamt.Ayn dnemde Trkiye'de iktidara el koyan Kenan
Evren'le yakn ilikiler iinde olmu, Evren ona "Kardeim Ziya" diye
seslenecek denli yakn bir dostluk kurulmutu.
ARC, balangta New York'ta -daha sonralar rgtn
bakanlna getirilen avukat John Train'in brosuna yerlemitir.
ARC, kuruluundan ksa bir sre sonra Pakistan-Afganistan
snrndaki Afgan mlteci kamplarnda almaya balamtr.
Reagan'n iktidara gelmesiyle birlikte birbiri ardna yeni rgtler
kurulmutur: CFA (Committee for a Free Afghanistan), AFA
(American Friends of Afghanistan) ve AIC (Afghanistan Information
Center). Bu rgtler, devletten para salayan NED tarafndan
beslenmi-tir. ARC, NED'den 1984'de 60,000 USD, 1985-1989
arasndan her yl 45.000 USD, medya kampanyasndan 45.000 USD
ald.(Afghanistan Relief Committee, financial statements 1985 and
1986 ve NED National Endowment for Democracy, annual report,
1984-9) Aktan grlen bu paralarla medyatik kampanyalar
dzenlendi ve Afganistan'-da ynlendirici yaynlar karld.
En nemli destei WUFA (The Writers Union of Free
Afghanistan/ Hr Afganistan Yazarlar Birlii) ald. ARC'nin
bakanlnda Theodore Eliot (Hoover Institute'de aratrmac,
ClA'ye eleman yetitiren "Tufts University Fletcher School of Law
and Diplomacy" dekan; AFA ikinci bakan) da bulundu. ARC ikinci
bakan Rosanne Klass, ClA'ya bal Freedom House'da yerleik
"Afganistan Information Center" (Afganistan stihbarat Merkezi)
direktr, ACAS (Afghanistan Council of the Asia Society) kurucu
yesi, Freedom House ynetim kurulu yesiydi. Sayid Kybar, The
Afgan Contra Lobby, caq, 30, 1988, s.66-67) ABD, Afganistan
mcahidlerine 2 Milyar dolarn stnde para vermitir. (Steve Galster
-Washington, The Afgan Pipeline, caq 1988-30, s.55)

EK 11
American Security Council
ASC, 1955'de emekli General Robert Wood ("Sears, Roebuck
& Co" bakan) ve "Chicago Tribune" den Robert R. McCormick.
Tarafndan kuruldu. Kurulu aamasnda paray "Motorola Corp" ve
"Marshall Field and Company" verdi. (John Saloma III, Ominous
Politics , NY: Farrar, Straus and Giroux, 1984) Daha sonraki
finansman, kiilerin balarnn yannda "Sears", "General
Dynamics," "General Electric," "Lockheed," "Motorola" , "Lockheed"

"Boeing" ve "McDonnell - Douglas" gibi askeri sanayi irketlerince

saland. lk kurulu aamasnda ABD snrlar iindeki "komnist"
olarak nitelen kiilerin ve irketlerin dosyalarn ieren byk bir
ktphane oluturuldu. 35500 irket ve alt milyonu akn kii
filendi. Veri taban "UnAmerican Activities (Amerika-olmayanlarn
Eylemleri Komitesi)", FBI, Gmen Brosu ve Hazine bakanl ile
ortaklaa kullanld. Bu rgtlenme 1956 ylnda ASC adn aldktan
ksa bir sre sonra ASC Fdn (ASC Vakf) kuruldu. rgtlerde, emekli
generaller, diplomatlar, istihbarat grevlileri, temsilciler meclisi
yeleri, senatrler, FBI yneticileri yer ald. rgt, komnistlerin
ABD'ye szd savn temel alarak, silahszlanma, yumuama
politikalarn destekleyenlere kar savam at. rgtn
deneyimlileri, CPD, WACL, CfWF gibi rgtlerin de kurucular ve
yneticileri arasnda yer ald. Reagan da ASC yeleri arasndayd.

EK 12
Heritage Foundation
1973 ylnda Colarado Bira baronu olarak tannan Joseph
Coors ve Yeni Sa hareketin eylemcilerinden Paul Weyrich
tarafndan kuruldu. J.Coor, kurulu aamasnda 250.000 dolar
balad. Muhafazakar ideologlardan Richard Scaife birinci yln
sonunda kuruculara katld. Reagan'n iktidara gelmesiyle vakf
gcn ve etkisini artrd. Heritage ile hkmet hep ili dl oldular.
Reagan demokrasisi dneminde Heritage ile devlet arasnda gidip
gelen alanlarn says yuxlerle ifade edilir. (John Saloma III,
Ominous Politic, The new Conservative Labyrinth, N.YHHI and
Wang, 1984) Reagan'n glge hkmeti olarak da adlandrlan
Heritage, operasyon yaplan lkelerde rgtlenen muhalif
hareketlerin rt rgtlerine ev sahiplii yapt, bu rgtlerde
heritage'in yneticileri de grev ald. Muhafazakar ebekenin hemen
hemen tm ile ba kuran vakfn ynetiminde "CC (Conservative
Causus) Bakan ve Sun Myung Moon'un "Unification Church"
rgtne bal ISC (International Security Council) bakan Charles
Lichtenstein bulunmutur. Heritage, Afgan mcahidlerinin destek
rgt CFA (Committee for Free Afgan / zgr Afgan Komitesi)'ni
kurmutur. Etiyopya, Laos, Mozambik, Nikaragua operasyonlarnda
aktif grev alan vakf, ABD'nin silahl gcnn artrlmasn
savunmutur. Reagan ynetimindeki arrlklarn Senato'da SST
(Subcommittee on Security and Terrorism/ Gvenlik ve Terrizm
Altkomitesi 1981) kurdurmulardr. Bu komitenin kurulu gereke
raporu Heritage tarafndan hazrlanmtr. Gerekenin ana ilkesi,
Carter dneminde yumuama politikasyla, ABD'nin tehlikeye
dt, bu nedenle i ve d gvenliin yeniden glendirilmesi,
ierde anti-Amerikan faaliyetlerin ve komnistlerin izlenmesi (bir tr
MacCrthy yenilenmesi)olmutur. Bu raporun hazrlanmasnda

Reagan'n CIA Direktr William Casey tarafndan kurulmu (1962)

olan NSIC (National Security Information Center) adl yar-ak
istihbarat rgt yardmc olmutur.
SST'nin kurucular arasnda ASC (American security Councileski muhafazakar r-gt yesi; Reagan'n CIA komitesi bakan,
Deniz Kuv. Eski Sekreteri Middendorf. II ye) ve NCRS (National
Committee to Restore Internal Security/ i Gvenlii Yeniden Kurma
Milli Komitesi) temsilcileri bulunmaktayd. (Margaret Ratner (Avukat,
Center for Constitutional Rights), "New Theat to Civil Liberties" CAQ,
1981-12, s.32) Iran-Contra operasyonunun aktif yneticisi Dileri
bakan yardmcs Elliott Abrams da devlet grevini braktktan sonra
Heritage'e katlmtr.
ABD Bakan Reagan, dava arkadalarn unutmayan, vefal,
kadirinas bir lider olarak 18 Ocak 1989'da Feulner'a "muhafazakar
hareketin lideri" olduu ve " ideallere bal ve gerekletirdikleriyle
devletimizin politikasn biimlendiren bir rgt oluturduu" iin
Bakanl'n Vatandalk Madalyas'n takmt.

EK13 - AEI
AEI,
ABD'de
Cumhuriyeti
Parti'nin
muhafazakar
politikalarnn destekisi olarak kuruldu. Yurtd operasyonlarnda,
rnein Nikaragua Contra operasyonu, etkin grev alan AEI'de CIA
eski direktr Bakan George Bush, eski Savunma Bakan Mstear
Fred Ikle, Jeane Kirkpatrick almlardr. AEI'nin btesi 10 Milyon
Dolar'dr. Para kaynaklar arasnda General Electric Foundation,
Amoco Foundation, Ford Motor Company Foundation, American
Express Foundation, AT&T Foundation, Eastman Kodak Charitable
Trust, Henry Luce Foundation, M. Olin Foundation, Texaco, SmithRichardson Foundation, The Procter & Gamble Fund, J.Howard Pew
Freedom Trust, Shell Companies Foundation, Bank America
Foundation, Gates Foundation, Metropoli-tan Life Foundation, PPG
Industries bulunmaktadr.

EK 14
The Institute of Turkish Studies
Ynetim Kurulu: Baki lkin (Washington B.eli, Onursal
Bakan), Donald Quateert (Yk Bk.; Binghamton U. Prof. Tarih),
Kathleen R.F. Burrill (Sayman; Columbia U. Director Turkish Studies
Center), Richard Barkley ( Eski Ankara B.eli-1994, Key Officer:
Almanya Bat Berlin -1972-1974, B eli, Gney Afrika-1985-1988;
Almanya 1988-1990, Belci Ankara 1991-1994)910, Ahmet Ertegun
(Atlantic Records Corporation-Sahip ve Bk.), Halil inalck (Bilkent U.

; The U. Of Chicago; Bk. d.n U Mumcu), Bernard Lewis (Princeton U.

Prof. Yakn Dou Tarihi), Heath W. Lowry (Princeton U. Yakndou
Aratrmalar Bk.), Seymour J. Rubin (USAID ve Int. Soop. Adm.
Genel Danman, American Society of Int. Law- Uluslararas
Danman ve eski Bk.Yrd.; CFR yesi), Paul Wolfowitz (John
Hopkins U. Nitze School of Advanced Int. Studies-eski dekan;
Endonezya-Bykeli; Savunma Bakan Yrd.- 2001 GW Bush
dnemi; NED-yk); r. yeleri: Esin Atl (Smithsonian Institution
Arthur Sackler Gallery Aratrma Grevlisi), Fatma Mge Gek
(Michigan U. Sosyoloji Doent), Glru Necipolu Kafadar (Harvard
U.Aa Han Prof. slami Sanatlar), Kemal Slay (Indiana U. Prof.
Yakndou Dilleri ve Kltrleri, Osmanl ve Modern Trk
Aratrmalar), Sarah G. Moment At (Wisconsin U. Ortadou
Aratrmalar Program, Prof. Trk Dili ve Edebiyat), Walter Denny
(Chicago U. Ortadou Aratrmalar Merkezi Gelime Direktr;
Massachusetts U. Prof. Sanat Tarihi), Carter V. Findley (Ohio Devlet
U. Prof. Tarih), James Kelly (Utah U. Doent), Avigdor Levy
(Brandeis U. Prof.Tarih), Justin McCarthy (Louisvillle U. Prof.Tarih),
Joseph Szyliowicz (Denver U. Prof.Uluslararas ilikiler), Madeline
Zilfi (Maryland U. Prof. Tarih) Onur yeleri: Roderic Davison (
George Washington U. Prof.Tarih), Tibor Halasi-Kun (Colombia U.
Prof. Trk Aratrmalar), Howard Reed ( Connecticat U. Prof. Tarih),
Stanford J. Shaw (California U. Prof. Trk ve Judeo-Trk Tarihi,
Bilkent nv.)

Kaynaka
Agee, Philip, Louis Wolf, Dirty Work- The CIA in Western Europe, Zed
Press, London, 1981.
Allen B. Thomas, Polmar, Norman, Spy Book- The Encyclopedia of
Espionage,
Random House, New York, 1997.
Allen, Gary, The Rockefeller File, 76 Press, Seal Beach, Calif., Feb.
1976.
Ar, Tayyar Dr., Amerika'da Siyasal Yap Lobiler ve D Politika, ALFA
Yayn, stanbul, 2. Basm, Nisan 1997.
Atatrk, Kemal, Nutuk, Cilt: III Vesikalar, Trk Devrim Tarihi Enstits,
M.E.B, ist. 1968.
Aydoan, Metin, Ekonomik Bunalmdan Ulusal Bunalma, Kum Saati
Yaynlar, s-tanbul, Ekim 2002.
Bacnolu, Tamer, The making of Turkish bogeyman - A Unique Case of
Misre-presentation in German Journalism, Graphis Yaynlar, Pub. No:6,
Istanbul, 1998. Bainerman, Joel, The Crimes of a President, S.P.I.
Books, A Division of Shapolsky Publishers, Inc., New York, NY, 1992.
Baram, Amatzin, Rubin, Barry (Edited By), Iraq's Road To War, St.
Martin's Press, New York, 1993.
Barnaby, Dr. Frank, Instruments of Terror, Vision Paperbacks, Garden
London, 1996. Berzeg, Sefer E., Trkiye Kurtulu Sava'nda erke
Gmenleri II, Nart Yaynclk, stanbul, Ekim 1990.
Bildirici, Faruk, Maskeli Leydi- Tekmili Birden Tansu iller, 4. Bask, mit
Ya-ynclk Ltd.
ti., Ankara, Austos 1998.
Blum, William, Killing Hope - U.S. Military and CIA Interventions Since
World War II, Common Courage Pres, Monroe, Second Printing, 1995.
Boettcher, Robert with Freedman, Gordon L., Gifts of Deceit - Sun
Myung Moon
Tongsun Park and The Korean Scandal, Holt, Rinehart and Winston,
New York, 1980.
Borosage, Robert L.; Marks, John (Edited by), The CIA File, Grossman
Publish-ers- The Viking Press, New York, 1976.
Brewton, Pete, The Mafia CIA and George Bush - The Untold Story of
America's Greatest Financial Debacle, S.P.I. Books/ shapolsky
Publishers, Newyork, 1992.
Brownstein, Ronald; Easton, Nina, Reagan's Ruling Class -Protraits of
the Presi-dent's Top 100 Officials, Presidential Accountability Group,
Washington, D.C., 1982.
Calvi, Fabrizio; Pfister, Thierry, Washington'un Gz, eviren: Temel
Keolu, Ankara, Ekim 1997.
Clzolu, Tanju, Anlarla Kamil Krkolu, Bke Yaynclk, stanbul, Ocak
2000.
Choate, Pat, Agents of Influence, Alfred A. Knopf, New York, 1990.
Comwell, Rupert, God's Banker, W. Clement Stone, P M A
Communications, 1984

apolu, Gkhan, Trkiye istikrar inde Nasl Kalknr, Adam Yaynclk

Ankara, 1992.
apolu, Gkhan, Trkiye'de Siyasi Tkankl Amak iin, Stratejik
Aratrmalar Vakf, 1. Bask, Eyll 1994.
laan, Emin, Turgut Nereden Kouyor?, Tekin Yaynevi, 11.Basm,
stanbul, 1989.
Deacon, Richard, srail Gidi Servisi, eviren: Yaar Onay, Anahtar
Kitaplar Ya-ynevi, stanbul, 1993.
Deer, M. Emin, Bir Cumhuriyet Dmannn Portresi ya da Fethullah
Glen Hocaefendi'nin Derin Misyonu, Cumhuriyet Kitap Kulb, 2. Bask,
s-tanbul, Kasm 2000.
Deer, M. Emin, Oltadaki Balk Trkiye, Toplumsal Dnm Yaynlar,
6. Basm, stanbul, Haziran 1998.
Deer, M. Emin, Uur Mumcu ve 12 Mart-Geriye Dnn lk Adm,
um:ag yaynlar, Ankara 2002
Domhoff, G. William, Who Rules America - Power & Poltics, Fouth
Edition, McGraw Hill Higher Education, 2002.
Ehrenfeld, Rachel, Evil Money, Harper BusinessA Division of Harper
Collins Publishers, New York, 1992.
Emerson, Steven, The American House of Saud - The Secret Petrodollar
Connection, Franklin Watts, 1995.
Esposito, John L, slam in Asia- Religion, Politics, and Society, Oxford
University Press, 1987.
Esposito, John L, Voll, John O., slamiyet ve Demokrasi, Trkesi: Ahmet
Fethi, Sarmal Yaynevi, 1998.
Findley, Paul, ABD'de srail Lobisi, Trkesi: Mustafa zcan- Dr. N.
Ahmet Asrar, Pnar Yaynlar, stanbul, Ekim 1994.
Fuller, Graham E., Demokrasi Tuza, Trkesi: Meral Gaspral, Altn
Kitaplar Yaynevi, 1. Basm, stanbul, Nisan 1996.
Fuller, Graham E. and Lesser, lan O. With Henze, Paul B. And Brown
J.F., Turkey's New Geopolitics From the balkans to Western China, A
RAND Study, Westview Press, Colorado, 1993.
Gaulis, Berthe Georges, Kurtulu Sava Srasnda Trk Milliyetilii,
s.151. "Le nationalisme Turc, Paris Libraire Plon, 1921" den eviren
Cenap Yazansoy, Rado Yaynlar, stanbul, 1981.
Glen, Fethullah, Hitap iekleri, Yeni Asya Yaynlar, stanbul, 1974.
Grsel, Seyfettin, Dzgren, Koray, Oran, Baskn, stel, Fsun, Keskin,
Cumhur, Alpay, ahin, Trkiye'nin Krt Sorunu, TSES Trkiye Sosyal
Ekonomik Siyasal Aratrmalar Vakf, stanbul 1996.
Gven, Hasan, ncesi ve sonrasyla Susurluk'taki dm Gladyo, Beyan
Yaynevi, stanbul, 1997.
Hablemitolu, Necip, Alman Vakflar ve Bergama, 2. Basm, Otopsi
Yaynevi, 2001. Hassan, Steven, Releasing The Bonds, Freedom of Mind
Press, Somerville, 2000.
Henze, Paul B., Turkey And Atatrk's Legacy, Trkistan ve Azerbaycan
Aratrma Merkezi Yayn, Turkuaz Dizisi, Series Editor: Mehmet
Ttnc, SOTA, Haarlem, Netherlands, 2001

Henze, Paul B., Trkiye ve Atatrk'n Miras, Kmen Yaynlar, I. Bask,

Konya-Haarlem, Ocak 2003.
Herman, Edward S., Brodhead, Frank, The Rise and Fall of The
Bulgarian Con-nection, Sheridan Square Publications, New York, 1986.
Herman, Edward S., The Real Terror Network, South End Press, Boston,
1982. il-han, Attil, Aydnlar Sava, Bilgi Yaynevi, 3. Basm, Ankara
1996. lhan, Attil, Bat'nn deli Gmlei, Bilgi Yaynevi, 2. Basm,
Ankara, Haziran 1995. inn, smet, Lozan Antlamas II, Cumhuriyet
eki, Yenign Haber Ajans Basn ve Yaynclk A.., stanbul, Austos
1998,
Kaleli, Ltf, Alevilik kimlii ve Alevi rgtlenmesi, Can Yaynlar,
stanbul, Temmuz 2000. Kessler Ronald, Inside The CIA, Pocket BoksSimon & Schuster, New York, 1994.
Kalyoncu, Cemal A., Sakl Hayatlar, Zaman Kitap bir Feza Gazetecilik
A. Kuru-luudur, Haziran 2002.
Kaplan, Sefa, Kemal Dervi- Bir "Kurtarc" yks, Metis Yaynlar,
stanbul, Haziran 2001.
Kessler Ronald, Inside The Congress, Pocket Boks - Simon & Schuster
New York, 1998.
Kwitny, Jonathan, The Crimes of Patriots - A True Tale of Dope, Dirty
Money, and the CIA, W. W. Norton & Company, New York, 1987.
Kutay, Cemal, Bedizzaman Said Nursi, Yeni Asya Yaynevi, Caalolu,
stanbul, 1980.
Lewis, Charles; Benes, Alejandro; O'Brien and the Center for Public
Integrity, The Buying of The President, Avon Boks-The Hearst Corp.,
New York, 1996. Mader, Julius, Who's Who in CIA,, 1066 Berlin W 66,
Mauerstrasse 69, Berlin 1968. Magdoff, Harry, Emperyalizm a ABD'nin D Poli-tikasnn Ekonomik Temelleri, eviren: Doan afak,
Odak Yaynlar, 1974.
Marchetti, Victor, Marks, John D., The CIA and The Cult Of Intelligence,
Alfred A. Knopf, Fourth Printing, 1974.
Mardin, erif, Trkiye'de Din ve Siyaset, letiim Yaynlar, itanbul.
Mardin, erif, Beidzzaman Said Nuri Olay- Modern Trkiye'de din ve
toplumsal deiim, "Religioun and Social Change in Modern Turkey, The
Case of Bedizzaman Said Nursi, State University of New York Press,
1989. e-viren Metin ulhaolu, 5. Bask, letiim Yaynlar, -.
Marrs, Jim, Rule by Secrecy -The Hidden History That Connects The
Trilateral Commission, The Freemasons, And The Great Pyramids,
Harper Collins Publishers, 1989.
McGehee, Ralph W., Deadly Deceits- my 25 yearsin the ClA.Ocean
Press, Mel-bourne, 1999.
Mughisuddin, Mohammed, Praeger Publishers, New York, 1977 Mumcu,
Uur, "Papa-Mafya-Aca" Tekin Yaynevi, 8. Basm, 1993. Mumcu, Uur,
Ra-bta, Tekin Yaynevi, 19. Basm, stanbul, 1996. Nursi, Said, Risalet
Nur Klliyatndan Sikke-i Tasdik-i Gaybi, Szler Yaynevi, stanbul, 1991.
Nutter, John Jacob, Ph.D., The CIA's Black Ops - Covert Action, Foreign
Policy, and Democracy, Prometheus Books, New York, 1999.
Olmsted, Kathryn S., Challenging The Secret Government - The PostWaregate Investigations of the CIA and FBI, The University of North

Carolina Press, 1996. Onar, Mustafa, Atatrk'n Kurtulu Sava

Yazmalar II, T.C. Kltr Bakanl Atatrk Dizisi, Ankara, 1995.
Pallis, Alexander Anastasius, Yunanllarn Anadolu Maceras (19151920), "Greeces Anatolian Venture -and After (1915-1922)"den eviren
Orhan Azizolu, Yap Kredi Yaynlar, stanbul, Mart 1995.
Palast, Greg, The Best Democracy Money Can Buy, Pluto Press,
London, 2002. Polat.Yilmaz, Washington-Ankara Hatt, mit Yaynclk,
Ankara Austos 2000 Polat, Ylmaz, Washington Entrikalar, Milliyet
Yaynlar, stanbul 1999. Polat, Ylmaz, Alo Washington, Alfa Yaynlan,
stanbul, 2002. Poy-raz, Ergn, Patlak Ampul, Ankara, 15.10.2002.
Poyraz, Ergn, AKPapa'nn Temel igds, Toplumsal Dnm
Yaynlar, s-tanbul, ubat 2004.
Prados, John, Presidents' Secret Wars - CIA and Pentagon Covert
Operations From World War II Through The Persian Gulf, Elephant
Paperbacks, 1995. Ross, Robert Gaylon, Sr, Who's Who of the Elite,
Spicewood, Texas, 1995. Sampson, Anthony, The Money Lenders - The
People and Politics of the World Banking Crisis, Penguin Books, 1983.
Simpson, Christopher, Blowback - The First Full Account of America's
Recruit-ment of Nazis, and Its Disastrous Effect on Our Domestic and
Foreign Policy, Weidenfeld & Nicolson, New York, 1988.
Syklar, Holly, Washington's War on Nikaragua, South End Press, Boston,
1995. Syklar, Holly (Edited by), Trilateralism - The Trilateral Commision
and Elite Planning for World Management, South End Press, Boston,
1980.
Slatter, Robert, Soros - Dnyann En Byk Yatrmcsnn Hayat, a
ve Ticari Srlar, (TGAD Katklaryla) Rota Yayn Yapm Tantm Ticaret
Ltd. ti., 1.Basm, stanbul, 2000.
Smith, James A., The Idea Brokers - Think Tanks and The Rise of The
New Policy Elite, The Free Press, New York, 1993.
Soros, George, Kresel Kapitalizm Krizde, Trkesi: Glden en, Sabah
Kitaplk , stanbul, 1999.
Stoerkel, Jean-Marie, Mesih papa'y Neden Vurdu?, "Le Loups De SaintPierre (Saint Pierre'nin Kurtlar-1996. eviren: Glin Balamir, Sabah
Kitaplar, stanbul, 1997. Sutton, Antony C, Wall Street and The Rise of
Hitler, 76 Press, Seal Beach, Calif. 1976. ahiner, Necmeddin, Said
Nursi.Yeni Asya, stanbul, 1996.
Taheri, Amir, Hizbullah- Kutsal Terrn iyz, eviren: Hikmet Bila, Sel
Yaync-lk, stanbul, 1990.
Taheri, Amir, Kadn Haklar ve Iran Deneyimi, ada Yaam
Destekleme Der-nei, stanbul, 1990.
Taheri, Amir, Nest of Spies: America's Journey to Disaster in Iran. New
York: Pantheon Books, 1988.
Tokatl, Orhan, Krmz Plakalar -Trkiye'nin zall Yllar, Doan
Kitaplk, s-tanbul, 1998.
Truell, Peter, Gurwin, Larry, False Profits - The Inside Story of BCCI, The
World's Most
Corrupt Financial Empire, Hughton Mifflin Company, New York, 1992.

Tfekiolu, Turgay, Trkiye ve eytan geni, Hat Matbaas, Bursa,

2001. nl, Ferhat, Susurluk Gmr, Birey Yaynclk, stanbul, 2000.
Volkman, Er-nest, Casuslar - Kara Sanatn Ustalar, Trkesi: Fato
Dilber, Genlik Ya-ynlar, stanbul, 1996.
Yaln, Soner- Yurdakul, Doan, Bay Pipo, Doan Kitaplk, Ocak 2000.
Wise, David - Thomas Ross, Grnmeyen Hkmet CA, eviren: Ali
Rzgar, Sol Yaynlar, Ankara, 1966.
Woodward, Bob, Pee - CIA ve Gizli Savalar 1981-1987, eviren:
Gnl Suveren, Kelebe Yaynlar, stanbul, Tarihsiz.
Zelyut, Rza, zkaynaklara Gre Alevilik, Anadolu Kltr Yaynlar,
stanbul 1990. ~, 2. Cumhriyet Tartmalar, Baak Yaynlar, Ankara,
Austos 1993. --, Amerikan Gizli Belgelerinde Trkiye'de slamc Akmlar,
Ter-cme: Ylmaz Polat, Takdim: Fehmi Koru, Beyan Yaynlar,
Caalolu-lstanbul, Austos 1990.
, Avrupa Birlii Devlet ve STK'lar, Trkiye Ekonomik ve Toplumsal
Tarih Vakf Henrich Bll Vakf'nn Katklaryla Yaynlanmtr, stanbul, Aralk 2001.
Yayma hazrlayan:Ayen Anadol.
--, "Dine Devrimci Yaklam" m Krt - slam Sentezi mi?, Varyos
Yaynlar, s-tanbul 1992.
-, EIR Special Report- The true story of Soros the Golem, A profile of
megaspe-culator George Soros, Washington DC, April 1997.
-, Federal Staff Directory, CQ Pres- Congressional Quarterly,
Washington, Fall/1999. -, ktisadi Kalknma, 1958 Bte Mzakerelerinde
C.H.P. Millet Vekillerinin Yaptklar tenkit ve tekliflerden zetler, CHP
Genel Sekreterlii Aratrma ve Dokmantasyon Brosu, Yayn No:3,
Gzel Sanatlar Matbaa-s, Ankara, 1958.
-, mral'da Neler Oluyor?- APO, PKK ve Saklanan Gerekler, ddialar
Itirefalr Savunma Uyuturucu.Yayna Hazrlayan: nal nan - Can Polat.
Gvenlik ve Yarg Muhabirleri Dernei, Ankara, 1999.
-, Krt Sorunu Nasl zlr, Nbihar Yaynlar, stanbul, Nisan 1996. -,
Non-Gevernmental Organizations Guide (Main Establishments), The
Economic and Social History Foundation of Turkey, stanbul, May 1996.
-, Soros Soros'u Anlatyor, Trkesi: Glden en, Sabah Kitaplk,
stanbul, 1998. -, Trkiye'de Anayasa Reformu Prensipler ve Sonular,
Konrad Adenauer Vakf Yayn, Ankara 2001.
-, Zeugma Yalnz Deil! - Trkiye'de Barajlar ve Kltrel Miras, Trkiye
Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakf - Rockefeller Vakf'nn Katklaryla
Yaynlanm-tr, stanbul, 2000.
Dergiler
Aydnlk, Haftalk Haber-Yorum Dergisi, stanbul. Btn Dnya, Bakent
niversitesi Kltr Yayn, Akm A.., Ankara.
CAIB, Covert Action Information Bulletin, Covert Action Publications, Inc.,
Washington, DC, USA.
CAQ, Covert Action Quarterly, Covert Action Publications, Washington,
July 1978-Summer2002, 72 say.

veneburi, Kltrel Dergi, 3 ayda bir yaynlanr, Total Mavirlik ve

Mmessillik Limited ti, Harbiye-stanbul, 1997.
DAVA, ki Ayda Bir yaynlanr, Med-Zehra Ltd. ti., Caalolu-stanbul.
(Yay-nn durdurdu.)
2000 kibin'e Doru, Haftalk Haber Yorum Dergisi, stanbul, 1987-1991.
Gn-dem, Strateji Grubu Haber Blteni, Ankara, 1995-1997. Kafkasya
Yazlar, Yllk 4 say yaynlanr, ivi Yazlar, Kadky-lstanbul, 1997
Lobster, Edited and published by Robin Ramsay, UK., "1983- Summer
2002" top-lam 43 say.
Mother Jones, Monthly, U.S.A.
Mdafaa-i Hukuk, Atatrk Aylk Dergi, Mudafaa-i Hukuk Vakf, Ankara.
Nubihar, Mehnameya andi Hneri Edebi (Aylk Kltr Sanat Edebiyat
Dergisi), Fatih-Istanbul.
Ulusal Strateji- National Strategy, CNR Uluslararas Fuarclk, Yeilkylstanbul. Szleme, Aylk Dnce ve Siyaset Dergisi, Sina D Tic.
Basn Yayn ve Paz. Ltd. ti. Yeni Zemin, Aylk Kltr ve Politika Dergisi,
Osman Tun, Fatih-lstanbul. Raporlar:
U.S. Department of State Annual Report on International Religious
Freedom for 1999:
Turkey, Released by the Bureau for Democracy, Human Rights, and
Labor Wash-ington, DC, September 9,1999.
Religious Liberty: The Legal Framework In Selected OSCE Countries
Turkey, A Report
Prepared by the Law, Library of Congress, at the Request of the
Commision on Security and Cooperation in Europe, Law Library of
Congress, March 1999, Partially updated February 2000.
Special Policy Forum Report, Turkey: Domestic Change and Regional
Politics, Alan
Makowsky, lan O. Lesser, Policywatch, Number 261, July 21, 1997.
The U.S. Commision on International Religious Freedom Report 1999,
Executive Summary.
Country Report on Human Rights Practices-2000, Released by the
Bureau of
Democracy, Human Rights, and Labor, February 2001.
2000 Annual Report on International Religious Freedom: Turkey,
Released by the
Bureau of Democracy, Human Rights, and Labor, U.S. Department of
State, Sep-tember 5, 2000.
Turkey- International Religious Freedom Report 2002, Released by the
Bureau of Democracy, Human Rights, and Labor.
GAO United States General Accounting Office Report to the Speaker of
the House of
Representatives and the Chairman, Committee on Foreign Relations,
U.S. Senate,
Promoting Democracy- National Endowment for Democracy Efforts to
Improve Grant
Management Summary 1992, Major Contributors: National Security and
interna-tional

Affairs Division, Washington D.C., Eorpean Office.

Konrad Adenauer Vakfnn Trkiye'deki Faaliyetleri, Konrad Vakf, Yl
2000.
National Endowment For Democracy 1992 Annual Report October 1,
1991 -September 30, 1992), House Document 103-51, 103d Congresss,
1st Ses-sion, U.S. Government Printing Office, Washington: 1993.
National Endowment for Democracy 1993 Annual Report October 1,
1992 - Sep-tember 30, 1993. Yaync belirtilmemi.
National Endowment for Democracy 1994 Annual Report October 1,
1993 - Sep-tember 30, 1994, Yaync belirtilmemi.
National Endowment for Democracy 1995 Annual Report October 1,1994
- Sep-tember 30, 1995. Yaync belirtilmemi.
National Endowment for Democracy 1996 Annual Report October 1,
1995 - Sep-tember 30, 1996. Yaync belirtilmemi.
National Endowment for Democracy 1997 Annual Report October 1,
1996 Sep-tember 30, 1997. Yaync belirtilmemi.
National Endowment for Democracy 1998 Annual Report October 1,
1997 Sep-tember 30, 1998. Yaync belirtilmemi.
National Endowment for Democracy 1999 Annual Report October 1,
1998 Sep-tember 30, 1999. Yaync belirtilmemi.
National Endowment for Democracy 2000 Annual Report October 1,
1999 Sep-tember 30, 2000. Yaync belirtilmemi.
National Endowment for Democracy 2001 Annual Report October 1,
1994 Sep-tember 30, 2002.
Turkish Growth Fund-Annual Report- August 31,1998.
1999 Annual "Patterns of Global Terrorism" Report, Released By The
U.S. de-partment of State, May 1,2000.
Unification Church ve Moon evresi
Unification Church'den ayrlanlarn hazrlad, rgtler-irketler listesinin
"Investigative Research Specialists" tarafndan yenilenmi yaynndan ksaltlarak alnmtr. Adlar koyultulmu rgtler Trkiye'de etkin
olanlardr.
3L Association Stands for Love, Life and Lineage (CARP'a baldr.
Kuruluu: 1995)
Aetna Springs Golf Course (New Educational Development Systems,
Inc.'e aittir.)
C.A.R.P. Collegiate Association for the Research of Principles)
Camp Sun Up
Camp Pizza # Pennsylvania
Camp K * Santa Rosa, CA
Camp Shimjung ? 1992 (Aetna Springs Resort -Northern California.)
Camp Sunrise (Barrytown, NY)
Camp Mozumdar (California)
Creative Community Project (C.C.P.)
Day of Hope Festival/Tours

Down Home Inn (NY)

Eden Awareness Training Center
Frontier 78, '80
HARP (High School Assn. for the Research of Principles)
Home Church (seyyar rgt; yeler evlere giderek rgtlenir.)
Hope Academy (Oakland, CA)
HAS-UWC, Inc. (NYC)
International Black Student Alliance (CARP'a bal)
International Family Association
International Foundation for the Advancement of Biological Medicine, Inc.
International Friendship Banquet
International Ideal City Project
International Leadership Seminars (CARP'a bal)
International Medical Leadership Seminar
International Prisoner Re?education Foundation
International Pioneer Academy
International Re?education Foundation
Jin A Child Care Center (Clifton, NJ)
Maine Family Federation (FFWPU tarafndan kuruldu)
Martial Arts Federation for World Peace (Washington, D.C.)
New Eden Academy (Bridgeport- Bakan: Dr. Hugh Spurgin)
New Hope Academy (Landover Hills, MD)
New Hope Farms (NY)
New Education Development Systems, Inc. (N.E.D.S.)
Ocean Church (NYC)
Ocean Church Seminar
Project Volunteer
Reiki Master Teacher (NYC)
Students for an Ethical Society
The Divine Principle Home Study Course
The Sunshine School (Berkeley, CA)
Top Garden School (Irvington, AL)
True Parents Children School of the Arts (New Jersey)
UNICAP (Cemaat eylem program)
Unification Thought Institute (NYC)
Unification Church Camp (Mt. Kisco, NY)
Unification Thought Institute (NY)
Wonwha?do Association (NYC)
World of Hope Festival
World Medical Health Foundation (NY)
World Family Movement
World Mission Center (New Yorker Hotel - N.Y.)
Youth for an Ethical Society (YES - NYC)
Dinsel rgtler
Ad Hoc Committee for Religious Freedom

American Conference on Religious Movements (UC tarafndan parasal

destek ve-rilen - Kurulu yeri:
The Catholic University of America, Washington, D.C.)
American Clergy Leadership Conference
Assembly of Worlds Religions (International Religious Foundations, Inc.'e
bal - NYC)
Causa Ministerial Alliance (San Francisco, CA)
Causa Ministerial Alliance (NYC)
Chinese Evangelical Assn. (NYC)
Council for the World's Religions (International Religious Foundation,
Inc.'e bal, NYC)
Ecumenical Foundation for Community Development (NY)
First Amendment Research Institute (Washington, D.C.)
Foundation for Unification Thought and Culture, Inc. (Virginia)
Global Congress of the World's Religions
Inter Religious and International Federation for World Peace
Interdenominational Conference of Clergy (NYC)
International Conference Center (Seoul Korea) ()
Interfaith Endeavor
International Coalition Against Racial and Religious Intolerance
International Coalition for Religious Freedom (Falls Church, VA)
International Christian Students Association (1981'de kuruldu.)
International Christian Unity (NYC)
International One World Crusade (I.O.W.C.)
International Christian Professors Association
International Religious Foundation, Inc. (NY)
Jewish Friendship League
Judaism: In Service to the World
Korean Evangelical Association (NE, WDC)
National Council for the Church and Social Action (NCCSA)
New ERA (New Ecumenical Research Association; International
Religious Foun-dation, Inc.'e bal)
Queens Christian Development Corporation (Queens, NY)
Song Hwa Theological Seminary (Korea)
Sun Myung Moon Christian Crusade
Sun Myung Moon Institute (NYC)
Supra-denominational Christian Association (1966'da kuruldu.)
The Committee to Defend the First Amendment
The Holy Spirit Assn for the Unification of World Christianity (Kore'deki ilk
rgt)
The Unification Church (Ana rgt)
The Unified Family (Kore'deki 2. rgt)
The True Family Values Ministry (FFWPU ve HSA?UWC'nin ortak
kurlusu)
Unification Church of America (NYC)
Unification Church of Harlem (NYC)
Unification Church Blessed Family (NYC)
Unification Theological Seminary (Barrytown, NY) ()
United Church Federation

United Faith, Inc. (Portland, OR)

United Federation of Churches (Moon tarafndan 2001'de kuruldu.)
World Peace Institute (Inter Religious and International Federation for
World Peace'e bal)
World Scripture Project (IRF'e bal)
World Youth for God (NYC)
Youth Seminar on World Religions ()
Siyasal rgtler
American Bicentennial God Bless America Committee American
Committee for the Human Rights of Japanese Wives of North Korean
Repatriates
American Constitution Committee (Falls Church, VA)
American Council for Free Asia (Vietnem'daki ABD savan desteklemek
iin kuruldu.-Washington) American Council for World Freedom
American Family Coalition American Family Coalition of Virginia, Inc.
American Freedom Coalition (Birok eyelet devletinde rgtl) American
Freedom Foundation, Inc. (Falls Church, VA)
American Leadership Conference (American Family Coalition ve
Washington Times Foundation'na bal)
American Parents Association American Youth for a Just Peace
Asia University Federation (Sun Moon University - Korea ve World
University
Federations bal)
Asian Ecumenical lnter?Faith Council (Causa'nn Filipinler ubesi)
Assn. Pro Unidad Latinoamericano (NYC)
Captive Nations
Causa International Minority Alliance (NYC)
Causa International (NYC)
Causa U.S.A. (NYC)
Causa Veterans' Assn. (NYC)
Citizen's Federation for the Unification of the Fatherland (1987'de
kuruldu.)
Coalition for a Free World
Committee for Responsible Dialogue
Committee to Defend the U.S. Constitution ()
Communist Research Group
Federation of Island Nations for World Peace (Moon tarafndan 1996'da
kuruldu.)
Free Asia Foundation (Washington, D.C.)
Freedom Leadership Foundation ()
Global Economic Action Institute (NYC- sonradan kapatld.)
God and Freedom Rally (NE WDC)
International Federation for the Victory Over Communism
Korean International Foundation for World Peace

International Commission for the Peaceful Reunification of Korea

(Summit Council for
World Peace tarafndan 1991'de kuruldu.)
International Security Council (NYC)
lnter?Religious Federation for World Peace (International Religious
Foundation, Inc.'e bal)
Korean Causa of N.Y.
Korean?American Political Assn (KAPA)
Korean Professors World Peace Academy (K PWPA- New York City)
Middle East Association (Washington, D.C.)
National Prayer and Fast for the Watergate Crisis
National Professors and Students Federation for North-South
Reunification
Professors Academy for World Peace ()
Project Unity
The Summit Council for World Peace (Washington, D.C.) ()
The Summit Club International, Inc. (NW, Washington)
Washington Institute for Values in Public Policy
Washington Institute Press
Women's Federation for World Peace (Moon'un ei Hak Ja Han Moon
bakan-dr.)
World Anti?Communist League (W.A.C.L.)
World Freedom Movement
World Freedom Institute
World Institute for Development and Peace, Inc. (Washington, DC)
World University Federation.
Medya rgtlenmesi:
Atlantic Video, Inc. (Washington DC. 1984)
Belleville Press (NYC veBelleville, NJ- News World Communications'a
bal.)
CARP Monthly
Causa Report
Currents ()
Epoch Maker Magazine
Free Press International, Inc.(NY)
Freestate Publishing, Inc. (News World Communications'a bal)
Global Affairs (Washington, DC)
Global Insight
Harlem Weekly (NYC)
HeartWing (Vancouver, WA)
Heaven & Earth newsletter
Insight Magazine
International Exchange Press
Manhattan Magazine
Manhattan Television Center (NY)
Middle East Times (Kbrs)

New Era Books (NYC)

New Future Films (NYC)
New Hope News (Yalnzca yelere gider)
News World Communications ()
Noticias Del Mundos (NYC)
One Way Productions (L.A., CA. INCHON) ()
Paragon House Publishers (ICF'ye ait Paragon Book Reprint Co.'e aittir.)
Principle life
Queens Magazine
Renaissance for Resources
Rising Tide (Freedom Leadership Foundation'e aittir.)
Rose of Sharon Press, Inc. (NYC)
Sae Gae Times (NY; Chicago)
Segye Times (Kore gazetesi Cosmo Woman'u da yaynlar.)
Sekai Nippo (NYC) ()
Spring of Life (IFABM)
Sunrise (blten)
The New York Tribune (Artk yaynlanmyor)
The Pacific Student Times (San Francisco, CA)
The Washington Times (NW, WDC)
The Weekly Religion
Tong?ll Seigel (Aylk, yalnzca yelere)
Ultimas Noticias
Unification News (NYC) 10036; 212?869?8847 Unification Thought
Quarterly Unified Worid(New World Forum'a ait.)
United Press International (News World Communication, Inc. tarafndan
Mays 2000'de satnalnd.)
Universal Voice (International Re?education Foundation'a ait.)
Visual Arts Society (NYC)
Washington Golf Monthly (News World Communications, Inc.'ye ait.)
Washington Television Center (NW WDC)
Washington Times Foundation (Washington, D.C.)
Washington Times Education Foundation (Washington, D.C.)
Way of the World (Ayhk)
World & I Magazine( PWPA'nin yayn -Washington, DC) ()
World Media Association (WDC)
World Media Conference (World Media Association'a bal.)
World University Times (CARP blteni -NYC)
Kltrel ve Toplumsal rgtlenme
Advisory Council to the Unification Movement (ACUMI) ()
African Institute for the Study of Humanistic Values
American Blessed Family Assoc. (yalnzca yelere ak)
American Community Union (NY)
American Space Culture Foundation (W.D.C.)
Artists Association for World Peace (New York City) ()
Artists Association International (Bakan Yrd.: Kevin Pickard)

Big Apple Harvest (NY)

Boston Area Council for Church and Social Action, Inc.
Canaan Foundation, Inc. (NY- International Cultural Foundation'a para
getirir.)
Capital Gardens Children's Center (NE, WDC)
Center for Educational Media (NJ- Bakan: Richard Panzer.) ()
Center for Ethical Management & Planning (Berkeley, CA)
Cosmic Federation for World Peace
Cosmic True Parents' Foundation (2000'de kuruldu.)
Council on the Unified Research of Science
Creative Community Project, Inc. (San Francisco)
D.C. Striders Track Club.
Family Center for Universal Peace and Unification (2000'de kuruldu.)
Family Federation for World Peace and Unification (FFWPU) ()
Family Federation for Unification and World Peace
Federation of Island Nations for World Peace
Federation of Peninsula Nations for World Peace (S.C.f. W.P. tarafndan
kuruldu)
Foundation for Uniflcationist Thought and Culture (Virginia)
Free Teens (World Medical Health Foundation'n kuruluu)
Freedom Foundation of NJ, Inc. (West Orange, NJ)
Global Oceanic Food Project (2000'de kuruldu.)
Global Education Research and Development Fund, Inc. (Barrytown)
Good Neighbors, Inc. (Wilmington, DE)
Hahnemann Medical Center (World Medical Health Foundation ubesi)
Harlem Council for the Church and Community Change
Heung Jin Moon Memorial Scholarship Foundation, Inc. (W.DC)
Homeopathic Counsel for Research (NYC)
HSA Bulletin Board
International Chinese Assn. ()
International Conference of World Peace
International Conference for the Unity of the Sciences (ICUS- ICF'e
bal.)
International Conference of Professors and Scholars
International Conference on Law & Individual Freedom
International Cultural Foundation (I.C.F. -Washington, DC)
International Education Foundation
International Folk Ballet
International Highway Construction Corporation
International Highway Research Center
International Middle East Alliance
International Peace Foundation (Falls Church, VA)
International Relief Friendship Foundation (NYC) ()
International Relief Foundation (NYC)
International Religious Federation for World Peace
Interracial Sisterhood Project

Japanese Cultural Foundation

Japanese Heritage Foundation ()
Korean Cultural & Freedom Foundation (KCFF - W.DC)
Lawyers Federation for World Peace and Justice
Literary Federation for World Peace (Summit Council for World Peace'e
bal)
Little Angels Korean Folk Ballet
Madison Institute (Yoneticisi:Dr. John Cooper)
Marriage and Family Institute of America *(1994'de David S.C. Kim
tarafndan
kuruldu.)
Martin Luther King Jr. Family Life Institute
Minority Alliance International, Inc. (W.DC)
Multicultural Media Association, Inc.
National Parents' Day Council (American Family Coalition ve Washington
Times
Foundation finanse eder.)
New Age Players (Tiyatro irketi- NY)
New Age Orchestra (San Francisco)
New Family Foundation, Inc. (Maryland)
New Hope Farms?Deer Park, NY (NY, NJ & PA Binicilik, at yarlar
merkezi)
New Hope Singers International
New Society Social Services
New World Players
New World Forum (NY)
New World Festival
New York City Symphony ()
Ocean Education Institute for World Peace, Inc. *(Jersey City)
Pacific Cultural Foundation
Parent's Day Council (Washington Times Foundation kuruluudur.)
Prince of Peace School (Principe de la Paz) (IRFF finanse eder.)
Professors World Peace Academy (PWPA)
Project Volunteer
Pure Love Alliance (NY)
Radio Free Asia (ROFA)
Religious Youth Service ( RYS; International Religious Foundation, Inc.
r-gt.)
Research Institute on World Affairs (NYC) ()
Society for the Scientific Study of Religion
Society for Common Insights, Inc.
Striders International, Inc. (Rockville, MD)
Unification Educational Foundation (Hyattsville, MD)

United to Serve America (USA) ()

Universal Ballet Academy (Washington, DC)
Washington Church for Social Action
Washington Institute for Values in Public Policy (Washington, DC)
World Alliance for Civil Rights
World Family Movement
World Medical Health Foundation (NYC)
World Ocean Foundation
World Peace Institute of Technology * Moon announced he had founded
this
organization in a speech given in Seoul on May 1,1994.
World Relief Friendship Foundation * 481 8th Ave., NYC
Mzik rgtlenme Aygt:
Blue Tuna Band - Go World Brass Band - Prime Force Band Providence,
Reeducation Band (Berkeley, CA) - Sunburst -Voices of Freedom
(Washington, DC)