Gc Kalitesinde

Teknik Blten No: 1

fanlar
F
anlar, klima sisteminde ktle transferini, dolays ile basn fark salayarak havann akn salayan cihazlardr. Hareketli eleman olan ark hava zerinde i yaparak ona statik ve kinetik enerji kazandrr. Klima santrallarnda kullanlan fanlar, eitli byklklerde seyrek veya sk kanatl, galvanizli sac, alminyum veya plastik malzemeden retilen radyal fanlardr. Fanlar havann ark zerindeki ak dorultusuna bal olarak santrifj (merkezka) veya aksiyal (eksenel) olarak snflandrlrlar. RADYAL FANLAR Sk (ileriye eik) Kanatl Fanlar Seyrek (geriye eik) Kanatl Fanlar Plug Fanlar
1

leriye Eik Sk Kanatl Santrifj Fanlar

Hava fan pervanesinin bir ya da her iki tarafndan emilir ve fan miline dik bir a ile baslr. Verimleri %50-65 arasnda deimektedir, fan devirleri geriye eik fanlara gre dktr ancak fiyat da dktr. Basn erisi yatktr, maksimum basncn solunda minimum yapmaktadr yani maksimum basncn sanda kalan blgede altrlmaldr.

K A S I M 2 01 0

teknik blten 01 kasm 2010

Geriye Eik Seyrek Kanatl Santrifj Fanlar

Hava fan pervanesinin bir ya da her iki tarafndan emilir ve fan miline dik bir a ile baslr. Verimleri %70-80 arasndadr. Fan devri ileriye eik kanatl fana nazaran yaklak 2 kat daha yksektir. Dolaysyla yksek hzla dndnden konstrksiyonu daha gl olmal, balans ayarlar ok hassas yaplmaldr, temizliinin kolay olmasnn yan sra fiyat da ileriye eik kanatlya gre daha pahaldr.

Salyangozu yoktur ve rotoru seyrek kanatldr. Eksenel fanlarda hava, fan miline, santrifj fanlardaki gibi dik ada deil, paralel olarak akar ve darya atlr. Montaj edildii hcrenin her tarafnda eit basn uygular ve hcrenin herhangi bir noktasndan at az alnabilir. Temizlenmesi ok kolaydr ve hijyenik santrallarda zellikle tercih edilir. Fan fleme hzlarnn 12-13 m/s deerini gememesi nerilir Bu deerin almas durumunda hza bal ar grlt olumaktadr.

Serbest Dnen, Eksenel Akl Plug Fanlar

Hijyenik sistemler iin kesinlikle sk kanatl fan kullanlmaz. Genel olarak geri eik ve plug tip fan kullanm tavsiye edilir. stenen alma noktas iin en yksek verimli fan seilmesi tavsiye edilir. En yksek verimli fana alternatif olarak en fazla %5 puan altna kadar seim yaplmas nerilir. fleme hzlarnn ise 12-13 m/s deerini gememesine dikkat edilmelidir.

FAN SEM KRTERLER Fan tipine alma artlar ve basn blgesine baklarak karar verilebilir. Deiken debili veya deiken basnl sistemlerde sk kanatl kullanlmas tavsiye edilmez. Sk kanatllar zellikle 500 Pa altndaki dk basnlarda ve sabit debili konfor ve endstriyel uygulamalarda tercih edilmektedir.
2

teknik blten 01 kasm 2010

Bu deerin almas durumunda hza bal olarak ar grlt olumaktadr. Grlt ses seviyesi ise fan devri ile ilgilidir. Devir says dtke ses iddeti azalmaktadr.

Toplam verim Statik verim Statik basn Hz basnc Toplam basn Fan gc Motor gc Hava debisi Hava hz Fan devri Scaklk Motor verimi Spesifik fan gc

%79,4 %75,9 600 Pa 28 Pa 628 Pa 2.197 kW 2.526 kW 10.000 m3/h 6,8 m/s 1275 rpm 20,5 C %85 0,93 kW/(m3/s)

Sk Kanatl ve Seyrek Kanatl Fanlarn Karlatrlmas

NE EK SIK KANATLI Orta ve alak basnca uygun Hijyene uygun deil GER EK SEYREK KANATLI Orta ve yksek basnca uygun Hijyene uygun

FAN ETLKLER Debi devir ile doru orantl deiir.

Toplam basn fan devrinin karesi ile orantl deiir.

ekilen g fan devrinin 3. Kuvveti ile orantl deiir.

130 Palk bir kanal basnc artnn yeni devir ve motor gcne gre deimi yeni grafii u ekilde grlebilir:

Fan Eitliklerinin Kullanm Belirli bir statik basn ve debiye gre seilen fann kullanld klima santralnn montaj esnasnda, seimde kullanlan kanal basncnn az tespit edildii grlmtr. Bu artlarda artan gerek kanal basnc dahil edilerek bulunan statik basnca gre nceden seilen fann uygunluu u ekilde tespit edilebilir.

10.000 m3/h debi 730 Pa statik basntaki fan grafii

10.000 m3/h debi 600 Pa statik basntaki fan grafii

3

Fan devri ve motor gc yeni durum iin hesaplandktan sonra ilk durumdaki motor gcnn bu durumu karlayp karlamad kontrol edilir. lk durumda fan gc 2,197 kW olduundan 3 kWlk bir motor seilmiti. Yeni durum iin hesaplama yapldnda gereken fan gcnn 2,95 kW olduu grlr. Dolays ile 3 kWlk motor gc bu durum iin de istei

teknik blten 01 kasm 2010

karladndan motorun deitirilmesine gerek yoktur. Fakat deerin deiimi ek bir maliyete sebep olacaktr. Bu maliyet hesaplanacak olursa;
Gnlk alma sresi alma gn Ek motor gc Motor verimlilii Elektrik creti : : : : : 16 saat 365 gn 0,753 kW %85 0,15306 TL/kWh

TAHRK ELEMANLARI: KAYI VE KASNAKLAR Kay kasnak mekanizmalar g ve enerji iletim mekanizmalardr. Kay kasnak mekanizmasnda hareket, dndren ve dndrlen kasnaklara sarlan ve olduka esnek olan bir kayn yardmyla salanr. Hareketin iletilmesinde kay ile kasnak arasndaki srtnme nemli bir rol oynar. Aralarnda aklk byk olan veya ayn ortamda olmayan kuvvet ve i makineleri arasnda irtibat salarlar. Mekanizmann balca stnlkleri u ekilde sralanabilir: Basit olmalar nedeniyle, dier mekanizmalara gre olduka ucuz bir konstrksiyon olutururlar. Birbirlerinden uzakta bulunan iki mil arasnda g ve hareket iletebilirler. Kay elastik bir malzemeden yaplm olduundan, darbeleri karlama ve snmleme kabiliyeti byktr. Ani yk bymelerini iletemez; bu nedenle bir emniyet eleman olarak alr. Buna karlk u mahsurlar sralanabilir: Kay ile kasnak arasndaki ksmi kaymalardan dolay tam ve sabit bir evrim oran salanamaz. Hareket iletimi iin kayn kasnak zerine bastrlmas gerekir, yani bir basma kuvvetine ihtiya gsterir. Bu basma kuvvetinin etkisi altnda miller ve yataklar dili ark ve zincir mekanizmalarndakine gre daha byk zorlamalara maruz kalrlar. Kayta zamanla bir geveme meydana geldiinden, mekanizmann bir gerdirme tertibat ile donatlmas gerekir.

Yllk ek enerji maliyeti = 673 TL

Fan devri - statik basn arasndaki iliki

Fan devri

Hava debisi - statik basn arasndaki iliki

Hava debisi

Fan gc - statik basn arasndaki iliki

Fan gc

Kaynaklar 1. ISKAV Klima Santrallar Kitab 2. Kocaeli Makine Mhendislii deney raporu 4

teknik blten 01 kasm 2010

bunlar biliyor musunuz?

Termostatik genleme valfinin nasl altn biliyor muydunuz? Bu valfleri, TEV, TXV veya dilimize uygun haliyle TGV ksaltmalaryla tanmzdr. Bu kede TGVlerin alma prensibine yle bir gz atacaz. nmzdeki bltenlerde ise, biraz daha detaya gireceiz. Termostatik genleme valfi; Evaporatre doru miktarda soutucu akkan gnderilmesini salar ve soutucu akkann basncn buharlama basn ve scaklna drr. Sv hattnda evaporatrn giriine monte edilir. TGV, evaporatrde sabit bir kzgnlk (superheat) deeri elde edilmesini salar. Kzgn buhar halindeki soutucu

akkann ierisinde sv halde soutucu akkan bulunmaz. Bylece kompresre sv yrmesi riski ortadan kalkar. Eer evaporatrde kzgnlk deeri fazla ise TGV aar.

Aadaki kavramlara karlk gelen kelimeleri, yatay, dikey ya da apraz sralarda bulabilir misiniz? 1) G / hareket iletiminde kullandmz enli ember 2) Scaklk fark nedeniyle transfer edilen enerji 3) Havadaki su buhar miktar 4) Atmosfer, yer kresi ya da herhangi bir gk cismini epeevre kuatan bir gaz tabakas 5) Durgun 6) Bir kesitten birim zamanda geen akkan miktar 7) Uramadan gemek (ngilizce) 8) Scak veya souk havay dengeli olarak savuran havalandrma arac 9) Bir filtre tipi 10) klimleme cihaz 11) Hareket iletiminde kullanlan en eski ara elemanlardan 12) Bir cismin scaklnn ya da soukluunun bir lsdr 13) Mahalde negatif basn oluturan fan

bulmaca

14) Bir s geri kazanm paras 15) Birim alana uygulanan kuvvet 16) Birim zamandaki dnme says 17) Klima santrallarnda hava debisini ayarlamaya yarayan kapak
R A E B A S I N R T T S D A M P E R O S V B K P R F A N R I E Y K O M B D I C D P T L R R A E E Y A I A A H O A T B A K S S T M M A T T K L I S S A M E V O E I K A S N A K N A R R K

Sefa BULUT HSK AR-GE Ba Mhendisi - Merve NVEREN HSK AR-GE Mhendisi 5

Hazrlayanlar