eskikitaplarim.

com

NDEKLER

GEREKE BRNC BLM IRK KURAMLARI A B. C. D. E F. G. H. lk Bilimsel Irk Kuramlar evreci Irk Kuramlar Kaltmc Irk Kuramlar Evrim Kuramlarnn Irk Kuramlarna Etkisi Darvin ve Darvinci Irk Kuramlar Mendel ve Kaltm Kuram Kan Gruplar ve Irklar ada Genetik Biliminde Irk Kuram Irk Kuramndan karlabilecek

. ada Sonular

KNC BLM ETNOSANTRZM VE IRKILIK A "Kapitalizm ve Kolonicilik ncesi Irklk" Sorunu B. Tarih Boyunca Etnosantrizm a Avc ve Toplayc Topluluklarda Etnosantrizm b. Gebe obanlarda Etnosantrizm c. lk Uygar Snfl Toplumlarda Etnosantrizm d Eski Yunan'da ve Roma'da Etnosantrizm e. Ortaada Etnosantrizm f. Keifler ve Kapitalizm anda Etnosantrizm C. Bir Erken Irk reti: Platon'un topyac Irkl

NC BLM ADA IRKILIK RETSNN DOUU, GELMES A. B. C. D. Irk Szcnn Deimeler Anlamnda Grlen

Irk nyarglar Filizlendiren Ortam ada Irklk retisinin Douu ve lk Biimi: Boulainvilliers'nin "Aristokratik Irklk" retisi eitli Bilimlerin ve Akmlarn Irklk retisine Katklar a. Sosyal Darvincilik ve Irklk b.. jenik. Soyaac Dknl ve Irklk c. Antropoloji, Antropometri ve Irklk d. Kraniyoloji, Fizyonomi, Frenoloji ve

Irklk e. Filoloji ve Irklk f. Kolonicilik ve Irklk g. Psikoloji, Zek Testleri ve Irklk E Irklk retisinin Burjuvaziye Maledilii ve Emperyalizme Ara Edilii a. Gumplowicz ve Irklk retisinin Burjuvaziye Maledilii b. Gobineau ve Irklk retisinin Emperyalizme Ara Edilii F. Irklk retisinin Emperyalist lkelerin Emeki Snflarna Sunuluu a. Spengler ve Ulus Devletinin k Mitosu b. Rosenberg ve Irk Devletinin Ykselii Mitosu G.. Pancermenizm, Panslavizm, Panturanizm a. Chamberlain ve Pancermenizm Mitosu b. Panslavizm ve Panturanizm Mitoslar H. Kapitalizm, Nazizm ve Antisemitizm . Anglosakson, Akdenizli ve Alpli Irkl a.Amerika'da Beyaz, Cermen, Anglosakson Irkl ve Zenci Dmanl b.Akdenizli ve Alpli Irklklar J. Irklk retisinin Azgelimi lkelerin Emeki Snflarna Yayl K. Gmen iiler Olgusu ve Irkln Yeniden Canlanmas Tehlikesi L. Rodezya'da ve Gney Afrika'da "Irk Ayrmcl" (Apartheid) Uygulamas M. Siyonizm ve Irklk Tartmalar N. ada "Bilimsel" Giysiler Altndaki Irk Dnce Potansiyeli a. Yeni Darvincilik ve Irklk b. Etnoloji ve Irklk c. Sosyobiyoloji ve Irklk d. Genetik, Genetik Mhendislii ve Irklk

DRDNC BLM IRKILII AIKLAYAN KURAMLAR A. Irkln Tanm B. Irklarn Irkl Aklayan Kuramlar C. Irkl Tarihsel Rastlantlarla Aklayan Grler D. Irkln Psikolojik, Sosyal Psikolojik, Psikanalitik Aklamalar a. Wilhelm Reich'n Orta Snf nsannn Bastrlm Cinselliinin rn Olarak Irklk Kuram b. Adorno ve Arkadalarnn Etnosantrizmin veYetkeci Kiiliin Bir rn Olarak Irklk Kuram c. Krech ve Crutchfield'n Psikolojik, Sosyal Psikolojik, Psikanalitik Bir Hastalk Olarak Irklk Kuram E. Irkln Siyasal, Sosyolojik Alardan Yaplan Aklamalar F. Irkl Ekonomik Adan Ele Alan Aklamalar G. Irkl deolojik Adan Ele Alan Aklamalar H. Irkln Baz Boyutlarn Aklayan Kuramlar SONU Zenciler ve Irklk Kzlderililer ve Irklk Gmen iler ve Irklk Yahudiler ve Irklk Azgelimi, ok Gelimi lkeler, nsanlk ve Irklk

KiNC BASKIYA SONSZ GEREKE Irklk, insanlarn etik eitliine inanmayan, toplumlar ve insanlar sradzeni iinde gren eitsizliki dnya grnn bir parasdr. Kendini eitli zamanlarda ve eitli toplumlarda farkl biimlerde ortaya koyan bu dnya grnn zaman zaman o ya da bu toplumda ortaya kan grnmdr. Eitsizliki dnya grne sahip olan snflarn ve ynetimlerin, ortamn yakaladklarnda bavurduklar ideolojik silahdr. Bugn iin dnyada ve lkemizde rkln zeri kllenmi grnyor. Ama bu onun elverili koullar olutuunda yeniden alevlenmeyecei anlamna gelmez.. Gnmzde ufak tefek rneklerini grdmz gibi, bir uluslararas atmada, bir i savata, bir etnik kapmada kllerinin flenerek rkln yeniden tututurulmas olasl var. Ulusuluun dozu biraz karldm rklk karnzdadr. Ulusal birlii pekitirmek gibi bir tasayla giriilen ulusu bir ilk ve orta retimin, ileride bugnden dnlemeyecek baz koullarn domasyla, rk filizler vermeyecei yolunda kimse gvence veremez. Genellikle ideolojik malzemeler, zellikle de gerici ideolojik malzemeler. bir bedene girdikten sonra, yenilseler de tmyle yok edilemeyen "uyuyan mikroplar" gibidirler. Tek tk de olsa, dnrlerin kafalarnda, politikaclarn olaanst durumlar iin hazrladklar yedek programlarnda, kitle kltrnn mahzenlerinde varlklarn srdrrler. Kendilerine gereksinim

duyulup gn na karlacaklar, dnemin koullarna gre teki ideolojik malzemelerle eitli biimlerde eklemlendirilerek ideologlar ve politikaclar tarafndan savaa sokulacaklar gn beklerler.1 Kald ki, UNESCO'nun 1950, 1951, 1964 ve 1967 yllarnda rklk konusunda grlerini almak zere ard konuyla ilgili eitli doa bilimleri ve toplum bilimleri dallarnda nl uzmanlarn ve bilginlerin toplantlarndan 1967 ylnda yaplan sonuncusunda dnya kamuoyuna sunulan raporda belirtildii gibi, gnmzde de "rklk dnyada avn srdrmektedir."2 te yandan kendileri bir zamanlar rkln kurban olmu baz halklarn bugn avc roln stlenebilmeleri sorunun nemini ve gncelliini gstermektedir. Irkln yant verilmeye demeyecek kadar ilkel, bilim d, gsz bir reti olduunu dnenlere de verilecek yantlar var. Temelde insanlarn ve toplumlarn etik (deerce) eitsizlii inancna dayanan dnya gr, hemen her dnya gr gibi, kendini an egemen dn biimine dayandrma abas gsterir. Ortaan egemen dn biimi dinsel dn idi. Irklk kendini ona pek dayandramad. amzn egemen dn biimi bilimsel dntr. Dolaysyla eitsizliki dnya grnn bilimsel giysiler iinde ortaya ktnda tutunma, yaylma ans daha yksektir. Bu bakmdan, sahte bilimsel temellere de dayansa rklk. bilimsel bir sylem biiminde ortaya konulduu iin, eitsizliki dnya grnn ada grnmlerinden biridir; bu nedenle hafife alnacak bir ey deildir.3 Amerikal bir bilim adamn n, Edward O. Wilson'un, Sociobiology: The New Synthesis (1975) [Sosyobiyoloji: Yeni Bireim] adl yaptnda, biyoloji alanndaki gelimelere

dayanlarak, toplumsal davranlarn daha ok biyolojik dzeyde belirlendii ne srlmektedir. Kendisini izleyen aratrmaclarn saysna baklrsa, bu yolda bir akm yaratmay baarm grnyor. te yandan genetik bilimindeki ve "genetik mhendislii"ndeki gelimelere dayanlarak, rklk retisinin yeni kaynaklardan beslenmesi, bambaka biimler iinde yeniden stlp sunulmas da beklenebilir. 4 Nazi Almanya's II. Dnya Sava'ndan askeri alanda yenik kmasayd, rk dnn ideolojik alanda hi de yenilmi olmad anlalacakt. Dn rkl savunan birok yerli ve yabanc dnrn, bugn gemilerini unutturmaya alrcasna rkla kar klar gibi, bugn rkln bilimsel temellere dayanmadn kantlamaya alan bilginlerin bir blm, rkla deerli [!] bilimsel katklarda bulunuyor olabileceklerdi. Bu incelemede, I. blmde rk kuramlar. II. blmde tarihte etnosantrizm ve rklk, III. blmde ada rklk retilerinin gelimesi zerinde durulacak; bilimin rk dncelerin geerliliini rtt dncesiyle, bir de rkla kar kan dnrlerin dnceleri zerinde durulmayacak; IV. blmde rkl aklayan kuramlara, "Sonu"ta rk dncelerin etkilerine deinilecek.

BRNC BLM IRK KURAMLARI Yeryznde deiik iklimler bulunduuna gre, deiik fiziksel zellikleri olan rklarn bulunmas doaldr.

bn Haldun
nce, "rk kuramlar" ile, ne kadar bilimsel kuramlar olduklar ne srlrse srlsn, rklk kuramlarnn, daha dorusu "rklk retileri" denen eyin farkl, hatta birbirleriyle uzlamaz dnce dizgeleri olduklarn belirtmek gerek. Doa bilimlerinin gelimeye balad 17. yzyldan nce bilimsel bir rk kuranmn varlndan sz etmek olana yoktur.6 Bu yolda ortaya atlan grlerin rk kuramlar olmaktan ok rklk retileri olma niteliklerinin ar bastn, rklk retilerini incelerken greceiz. A - LK BLMSEL IRK KURAMLARI Onyedinci yzylda, kapitalizmin gelimeye balamasyla birlikte sosyal bilimlerin de hzl bir gelime sreci iine girdiklerini gryoruz. Daha 1684 gibi erken bir tarihte, Fransz gezgini ve bilgini Franois Bernier (1620-1688) antropolojik anlamda bir rk tanmlamas yapmak giriiminde bulunmutu. Irk kavramn bugnk anlamnda ilk kullanan dnr ise Kant olmutu.7 Biyolojinin bulunan bilim gelimesine byk katklarda adamlarndan biri de sveli

botaniki Linnaeus'dur (1707-1778). Linnaeus, Systeme Naturae (1735) adl yaptnda, doann alanndaki canllar snflandrmtr; bu ara insanlar da, 1. Homo sapiens africanus negrus (Afrikal Siyah) 2. Homo sapiens (Amerikal Kzl) americanus rubesces

3. Homo sapiens asiaticus fuscusens (Asyal Kahverengi) 4. Homo sapiens (Avrupal Beyaz) europeaus albescens

rklarna ayrmtr. Snflandrma, bilimlerin gelimesinin bir ngerei olduu iin, onun bu yoldaki katklar bilim tarihinde her zaman saygyla anlr ve anlacaktr. Ama ne yazk ki yapt katklarn arasna baz sahte bilimsel krntlar da karmt. Amerika yerlilerini kzl derili, dz sal; Avrupallar' beyaz; Afrikallar' siyah renkli insanlar olarak snflandrrken, demek ki rklara ayrrken, Batllar'n teki halklar hakkndaki geleneksel dnceleriyle rklar arasnda balant kurarak, Avrupallar' aktif, becerikli; Asyallar' sert, kibirli, cimri; Amerikallar' becerikli ama tembel vb. niteliklerle betimlemeye kalkmt.8 Bylece ilk biimiyle bile rk kuram, ileride rklk retilerine doru geliecek yan filizlerini vermi oluyordu. 1775 ylnda, antropoloji biliminin kurucusu olan Alman doktoru ve doa bilgini Friedrich Blumenbach (1758-1840) insanlar derilerinin rengine gre, Kafkasyal ya da Beyaz, Mool ya da Sar, Etyopyal ya da Siyah, Amerikal ya da

Kzl, Malayal ya da Kahverengi insanlar olarak be rka ayrd.9 Bylece rk kavram, bugn benimsenene yakn bir bilimsel dzeyde ortaya konmu oluyordu. Bazen Kzlderililer Mool rknn; Malayallar, Avustralyallar siyah rkn iine alnarak, ana rklarn says e kadar indirildi; bazen dokuza kadar karld. Daha sonra bu rklarn, kafa, sa, burun vb. biimlerine gre yz akn altayrmlar yapld.10 B - EVRECi IRK KURAMLARI Linnaeus, rksal zellikleri az ok deimez, srekli nitelikler olarak grrken, Fransz doa bilimcisi George Louis Buffon (1707-1788) l'Histoire naturele et des Epoques de la nature (1749-1788) (Doa Tarihi ve Doann alar] adl otuz alt ciltlik yaptnda, trlerin deiimi (evrim) kavramna (Darwin'den nce) varp, iklimi ve diyeti rksal farkllklarn temel nedeni olarak grd. O da Linnaeus gibi psikolojik ve kltrel nitelikleri rksal farkllklarla ilikilendirmise de, nedenleri ortadan kalknca bu farkllklarn da ortadan kalkabileceini syleyecek kadar evresel koullara nem veriyordu.11 Irk kuramlannda arln duyuran aristokrasinin kaltma verdii nemin yerini, Fransz Devrimi ncesi dncelerin ve Fransz devriminin dncelerinin etkisiyle, burjuvazinin eitime ve evreye nem veren dnya gr alnca, rksal farkllklar nemsememe yolunda, deri renginin kaltmsal olmadn syleyecek kadar ileri giden grler ortaya atld. evreci rk kuram, Fransz biyologu Jean-

Baptiste Lamarck (1774-1829) tarafndan ne srlen "evrim kuram" yoluyla dile getirildi. Lamarck'a gre evrim, kullanlmayan organlarn krelip yok olmalar, kullanlan organlarn gelimeleri ve bylece kazanlan zelliklerin kaltmyla ilerliyordu.12 ada genetik biliminin, znde (canllarn evrindii noktasnda) dorulayp, biiminde (evrimin organlann kullanlmasyla salanan gelimenin kaltmla yavrulara aktarlmas yoluyla ilerledii noktasnda) ykt bu grn ve onu izleyen Darwin'in evrim kuramnn, rk kuramlan zerinde, giderek rklk retileri zerinde (bu kuramlan ortaya atanlarn belki hi akllarndan geirmedikleri) olumsuz etkileri oldu.13 C - KALITIMCI IRK KURAMLARI Fransz Devrimi'ni hazrlayan dncelerin ilk hzlarn yitirmeleriyle ve bundan da nemlisi, dnya pazarlarna gittike daha fazla alan burjuvazinin, dnya grnde yapt "dzeltmeler" nedeniyle olacak, yeniden kaltma ve rka nem verilmeye balandn gryoruz. Bunun sonucu olarak ve 19.yzyln bilimi lmekle zdeletiren anlaynn etkisiyle, rklar kafa llerine gre snflandran kaltmc kuramlar belirdi. Daha onsekizinci yzyln ikinci yarsnda, Alman anatomisti Petrus Camper'in (1772-1789) insan yznn ileriye doru "frlaklk" derecesini len, buna gre, "yz as" 70 derece olan zencilerin, yz as 58 derece olan maymuna, 80 derece olan Avrupaldan (Beyazdan) daha yakn olduklar sonucuna gtren almalar yaptn gryoruz.14

1840 ylnda Profesr Andres Retzius, elinde koca bir kumpas (kraniometre, beyin ana leri) ile ortaya kt ve insanlarn kafataslarn lmeye balad. Kafatasnn, daha dorusu cranium'un (beyin anann) eninin boyuna olan orann "kafatas endeksi" olarak niteledi. Bu oran yze yakn (demek ki kafatasnn eni boyuna yakn) olanlar brakisefaller (yuvarlak kafallar) endeks oran seksenin altnda olanlar ise dolikosefaller (uzun kafallar) olarak snflandrd. Ama bundan insanlarn kafataslarna gre rklara ayrlabilecei gibi bir sonu karmad. 1842'de yaymlanan lmelerinin amac yerli Finliler ile Orta Asya kkenli Isveliler'i karlatrmakt.15 Ne var ki izleyicileri ve rencileri, onun gsterdii bilimsel erdemi gsteremeyip, acele bir genellemeyle, brakisefal ve dolikosefal rklarn varln ne srdler, rnein W.L.H. Duckworth, insanl, kafataslarna gre yedi gruba bld. Karl Pearson ise, kafatas yan sra teki bedensel zelliklerin llerini de hesaba katarak, bir "rksal benzerlikler katsays" gelitirdi.16 tekileri, renk esini de kafatas snflandrmalar iine sokarak, dolikosefal rk da. kuzeyin sarn dolikosefali (Homo europeanus) ve gneyin esmer Akdenizli dolikosefali (Homo mediterraneus) olarak Nordik ve Akdenizli dedikleri rklara ayrdlar. Yetmedi, bu iki rkn yaadklar blgelerin ortasnda yaayan, iki rkn nitelikleri ortasnda ya da karm niteliklere sahip olduklar dnlen halklara da Alpli rklar (Homo alpinus) denince, gizlenmeye allm olsa da. ltlerinin arasna bir de blge evre etmenini sokmu oluyorlard.17 Asya'da, Afrika'da yaayan ok farkl fizik

yapda insanlar ieren topluluklar arasnda da hem uzun hem de yuvarlak kafallarn varlnn anlalmas zerine, bu ayrm bilimsel anlamn, ayn zamanda Batllar'n teki halklardan stn olduklarn kantlama amalarna elverililiini tmyle yitirdi. Kafatas endeksi zerinde "kafataslar" denerek aalanan kimselerden baka direnen kalmad. Yeniden deri rengine gre ayrma dnld. Kahverengi derililer siyah derililerin (zencilerin) kzl derililer sar derililerin (Moollar'n) iine sokularak, rklarn says e indirildi. Deri rengine dayandrlan rk snflandrmas, bilimsel evrelerde bu biimi ile tutunarak gnmze kadar gelecektir. D - EVRM KURAMLARININ IRK KURAMLARINA ETKiSi Evrim kuramlar. insan da iererek, tm canllarn bugnk biimleri ile (kmil olarak) yaratldklar yolundaki inanc bilim evrelerinde sarsarak, bir yandan gelime, deime kavramlarna olanak verirken, te yandan. Hristiyanln. Museviliin ve slmln tm insanlarn Adem ile Havva'dan, yani ortak atadan, tek bir soydan geldikleri yolundaki monogenesis (tek kaynaktan oluum) grn ykmlard. Bylece kaplar, poligenesis (ok kaynaktan oluum) kuramlarna, farkl rklarn farkl kkenlerden gelip, aralarnda kapatlamayacak farkllklar bulunabilecei dncelerine aralam oldular.18 Bu yolda bir baka bilimsel bulu da. rk kuramlar zerinde, onlar rk retilere dntrecek etkiler yapt; daha dorusu rklar ondan bu yolda yararlandlar. Darwin'e dek

evrenin ve dnyann, insanla birlikte alt gn iinde yaratldna inanlyordu, rlanda Bapiskoposu James Ussher, 1650 ylnda, Kitab Mukaddes'deki peygamberlerin soyaac yklerine dayanarak, bu tarihin . 4004 olduunu hesaplamt.19 Darwin'den nce bile, James Hutton, William Smith (1769-1839) ve Darwin'i etkileyen arkada Charles Lyell (17971875) gibi doa bilginleri, bu rakama kar kuku besleyip, yerkrenin katmanlarnn yzbinlerce, belki milyonlarca ylda olutuu (bir baka deyile yeryznn de evrim geirmi olduu) sonucuna varmlard. Dnyann ya gibi insan trnn ya da yzbinlerle llebilecekse, eitli rklarn farkl soylardan gelmi olabilmeleri olasl bir yana, ayn soydan gelmi olsalar bile, aralarnda binlerce yllk evrim fark olabilecekti. Tm bu gelimeler rk kuramlarnn rklk retilerine dnmesine katkda bulundu. Bu yolda artk, Charles Darwin'in de, kendisi istemi olsun olmasn, baz katklarnn olduunu biliyoruz. E - DARWIN VE DARVNC IRK KURAMLARI

ngiliz doa bilimcisi Robert Charles Darwin (1809-1882) "doal ayklanma" kuramn kendisinden habersiz olarak gelitirmi olan Alfred Russel Wallace (1823-1882) ile birlikte. 1858' de Linnean Society'ye ortak bir yaz sunar. 1844 ylnda tamamlad halde bastrmad The Origin of Species (Trlerin Kkeni) adl yaptn 1859 ylnda yaymlatr.20 Bu yaptnda trlerin nasl doal ayklanma yasasna gre gelitikleri

yolundaki evrim kuramn, gezileri boyunca derledii bitki, hayvan ve fosil kolleksiyonlanna ve ald notlara dayanarak belgeleriyle aklar.21 Darwin, kuramnn hareket noktasn, ngiliz klasik iktisats Thomas Robert Malthus'un (1766-1834) Essays on the Principle ofPopulation (1789) [Nfusun lkesi zerine Deneme] adl yaptnda ileri srd yiyecek kaynaklarnn aritmetik dizi ile artarken, insanlarn geometrik dizi ile oaldklar yolundaki grlerinden alr. Bylece sanayi devrimi ertesi baz insanlarn kendilerini iinde bulduklar ktl, yoksulluu, isizlii, cretlerin dkln doal gstermeye alan ve temelde burjuvazinin grtlak grtlaa rekabet anlaynn rn olan bir dnceden esinlenmi olur. Bu dnceyi tm canllara uygulayarak, canllar arasnda bir yaam savann olduunu, kt kaynaklar iin yaplan bu yaam savanda farkl evrelere(ve bu ara yaam savana) en iyi uyum yapabilenlerin yaamlarn srdrp, uyum yapamayanlarn denmesiyle sonulanan bir "doal ayklanma" srecinin varln ne srer. Bu kurama gre, trlerin ve rklarn evrim ve farkllama sreci, farkl evrelere uyum yolunda doal ayklanma ile gereklemektedir. Yaptnn tam ad da bu konuda bir fikir verebilecek niteliktedir: The Origin of Species by Means of Natural Selection or the Preseruation of Favoured Races in the Struggle of Life [Doal Ayklanma Yoluyla Trlerin Kkeni ya da stn Irklarn Yaam Savanda Ayakta Kallar]. Burada kullanlan stn, kayrlm rklar (favoured races) deyiminin hayvan ve bitki rklar, alt trleri iin sylendiini bilmemiz ve

sz konusu yaptta insandan hi sz edilmemesi, Darwin'in yaam savana ve doal ayklanmaya ilikin kuramlarnn iine insanlar ve toplumlar almad anlamna gelmez. nk yaptta, okuyucularnn kuramlarn otomatik olarak insan trne de uygulama yolunda karsamalarda bulunmalarn engelleyecek hi bir sz bulunmad gibi, Trlerin Kkeninden on iki yl sonra, 1871'de yaymlatt The Descent of Man [nsann Treyii] adl yaptnda, bu karsamalar kendisi yapmaktadr. Hem de bunu ylesine kapsaml bir biimde yapmaktadr ki, deil insan trnn "biyolojik" evriminin, toplumsal, dnsel, moral evriminin bile yaam savanda doal ayklanma yasasnn rn olduunu sylemektedir.22 Darwin'in rk, Sosyal Darvinci retilere byk destek veren en nemli yanlgs buradadr.23 Bu kuramlarn yannda, rklar snflandrmaya kalkmamas, kendisinin teki rklara kar bir antipatisinin bulunmamas, zayf halklarn kleletirilmesini hi de sempatiyle karlamamas, ilk yapt olan The Voyage of the Beagle (1839) [Beagle Adl Geminin Gezisi) iinde, her tr ve durumdaki insanlara kar haka grlerle dolu olmas,24 okuyucularn fazla etkilemeyecektir. Hatta nsann Treyiinde (insan ve toplumu doal ayklanma kuram iine ald bu ayn yaptta): "nsan uygarlk yolunda ilerledike, kk kabileler daha byk topluluklarda birletike, en basit bir dnce bile, her insana toplumsallk gdlerini ve sempatilerini ayn ulusun tm yelerine, hatta bunlardan tanmad kimselere yneltecek biimde gelitirmesini syleyecektir. Bir kez bu noktaya ulalnca da, bu sempatisinin btn uluslardan ve rklardan

[altn ben izdim] olan insanlar kapsayacak biimde geniletmesini nleyen ancak yapay bir engel kalacaktr"25szleri, onun kuramnn genel yaps ve uzantlar arasnda nemli bir yer tutmayaca gibi, kuramn an yaamna ve olgularna uygulamaya alan Sosyal Darvincilerin iitemeyecei kadar zayf bir ses olarak kalmtr.26 Yeni Darvinciler olarak adlandrlan baz dnrler, Darwin'in kuramlarndan dilediklerince yararlanabilmelerine olanak verecek deiiklikleri yapmakta gecikmediler. Darwin'in kuramn szde gzden geirip dzelterek, onun kuramnn iki stununu oluturan "deierek evrim" ve "ayklanarak evrim" ikilisinden birincisini bir yana brakarak, ya da nemini azmsayarak. doal ayklanmay (ve onunla birlikte yaam savan) birinci sraya alarak, Sosyal Darvinciliin de yararlanaca temelleri atm oldular. Yeni Darvinciler, ayklanmaya nem veren grlerini kantlamak iin, kaltmsal zelliklerin karmayacan ve kolay kolay deimeyeceini ortaya koyan Mendel'e bavurdular.27 F - MENDEL VE KALITIM KURAMI Genetik bilimin kurucusu Avusturyal botaniki ve din adam Gregor Johann Mendel (1822-1884) Darwin'in Trlerin Kkenini okumu, bylece evrimci kurama ilgi duymu ve evrimci kuramn daha zemedii kaltmn dzenei sorunu zerine eilmiti. Manastrnn bahesinde yetitirdii bezelye cinslerini apraz reterek ilgin sonulara ulat. Kaltmn

dzeneini kavrayabilmek iin, genel nitelikleri bir yana brakp, dikkatini yaln niteliklerde odaklatrd. Bezelye tohumlarnn yuvarlakl ve buruukluu gibi ikier seenekli yedi zellii alarak istatistik yntemi uygulayarak (yuvarlak ve buruuk tohumlu cinslerin aprazlanmas sonucu yetien bezelyelerden hangi kuaklarda kann yuvarlak, kann buruuk olduunu hesaplayarak) aratrmalar yapt. Aratrmalarnn verdii en nemli sonu, setii ift niteliklerin aprazlama sonucunda hi bir zaman karmamas, rnein yeni kuakta bezelyelerin ya yuvarlak ya buruuk tohumlu olup, hi bir zaman bu iki niteliin bir karm, bir ortalamas olarak az buruuk tanelerin kmamasyd. ikincisi, baz niteliklerin dominant (baskn) bazlarnn ressesif (ekinik) oluuydu, rnein buruuk ile yuvarln aprazlanmas sonucu ilk kuan tmnn yuvarlak tohumlu olduunu grmt. Demek ki, eski kuan iftlerinden birinde bulunan, kendisinin "faktr" dedii bir nitelik ar basp yeni kuaa geiyordu. Onun faktr dedii, sz konusu nitelikleri tayan eylerin ne olduu daha sonra (1910'da) saptanp bunlara "gen" ad verilecektir.28 Mendel bulgularn yazp, Brnn adl kk bir Avusturya kasabasnn Doa Tarihi Dernei'nde okudu; yerel basnda (1866'da) bastrd. Ne yazk ki ilgi ekmedi. Oysa bu sralarda Darwin, kaltmn dzeneini bulabilmek iin urayordu ve daha on be yl

urap, lmnden bir yl nce kard Variations of Animals and Plants Under Domestication (1881) (Evcil Hayvan ve Bitki Trlerinde eitlilikler] adl yaptnda, baz noktalarda, rnein ana babadaki baz zelliklerin hi bir zaman yavrulara kararak gemeyisini aklayamadn kabul ediyor, akladn sand noktalarda, rnein sayd baz yaln olmayan zihinsel ve bedensel niteliklerin, daha somut bir rnek vermek gerekirse, vurulan kuu yemeden avcya getiren av kpeinin yeteneinin, kaltmla getiini syledii zaman ise, pangenesis (tm niteliklerin kaltmla getiini ne sren) yanlglara dyordu.29 Darwin, Mendel'in dmedii iki nemli yanlgya dmt. Birisi ana ve babadaki yaln niteliklerin de yavruya kararak, diyelim ki bu niteliklerin bir ortalamasnn, geeceini dnyordu.30 kinci yanlgs, bedensel zelliklerin reme hcrelerine yansyaca yolundaki gryd. Bu gr onu her trl bedensel ve hatta psikolojik, zihinsel niteliklerin kaltmla geecei sonucuna ulatrmt, ileride, ada genetik, cinsiyet hcrelerindeki genlerin bedene "ynerge" gndermesine karlk, bedenin onlara gndermediini, iletiimin (hi deilse bireysel canlda ve de birka kuak iinde) tek ynl olduunu ortaya koyacaktr. Darwin'in kendisini izleyenleri byk yanllara yneltecek olan yanlgs, Farrington'un iaret ettii gibi, insann toplumsal, psikolojik, etik niteliklerinin bile kaltmla geecei ve doal ayklanma yasasnn kapsamna girecei yolundaki grleriydi. Bu grler tehlikeli karsamalara yol aabilecek bir yanlgnn rnydler.31 Genetik bilimindeki

gelimeler, nce rkn kanla ilikili olmadn, tanrsal, gizemli .bir g olmayp genlere bal olduunu ortaya koyarak, rk dncelere darbe vuracaktr. Ama daha sonra, ileride, "sosyobiyoloji" ile ilgili aklamalarda belirtilecei gibi, rklar onda da nyarglarn banndracak siperler oymaya balayacaktr.32 G - KAN GRUPLARI VE IRKLAR Darwin'in anababadaki niteliklerin yavruya kararak geeceini dnerek aratrmalarn kmaza sokmasnn nedenlerinden biri, belki de, rksal niteliklerin kan ile getii yolundaki ann (ve amzn sradan insannn) yanl inancyd. 19. yzyln ikinci yarsnda, Darvincilikten ve Sosyal Darvincilikten aldklar evkle rklar, "stn rk", "saf kan", "soylu kan" lklarn atarlarken, bu saf kann iindeki cevheri, kimyasal bileimini aratrmak akllarna gelmiyordu. Bu, Avusturyal biyolog Karl Landsteiner'in (1868-1943) aklna geldi. 1900 ylnda insanlarn kanlarn, bilindii gibi, (A), (B), (AB). (O) olarak drt gruba ayrd. Kan gruplar ayrca bir Asya maymunu olan Rhesus'un kannda bulunan kimyasal bir enin bulunup bulunmamasna gre Rh pozitif ve Rh negatif olarak snflandrld.33 Irklar kan gruplarna gre snflandrmak rk kana dayandranlarn iine gelmedi. Ama rklar, bilim alanndaki bu bulgular grmezlikten gelerek, kaltmn kanla deil genle getii gereine gzlerini yumarak, rk ile kan arasndaki llikileri aratrma zoruna girmeden, safkandan, soylu kandan sz _etmeyi srdrdler ve yer yer srdrmekteler. Oysa. Julian Huxley'in de belirttii gibi, biyoloji bilimi anababadan ocua

bir damla kann bile gemediini ortaya karal yllar olmutu.34 H - ADA GENETiK BLMNDE IRK KURAMI Mendel'in yapt otuz be yl dikkati ekmedi; 1900 ylnda ayr lkede kaltm zerine alan bilim adam (Almanya'da Carl Correns, Hollanda'da Huge de Vries ve Avusturya'da E.T. von Seysenegg) tarafndan ayr ayr kefedildi. Bylece ada genetik, Mendel'in att temeller zerine oturtuldu. Mikroskobun hcrenin iini inceleyebilecek gelikinlik dzeyine ulamasyla, yirminci yzyln banda, hcrenin iinde blnme ve reme ile ilgili cisimlerin boyanmas, onlarn gzle gzlemlenebilmesi olanan verdi; bu nedenle onlara boyal cisim anlamnda "kromozom" dendi. 1910 ylnda bu kromozomlarn zerinde var olduklar anlalan birimlere "gen" ad verildi. W.S. Sutten, T.H. Morgan, C.B. Bridges, yaptklar almalarla kaltmn kromozomlarla ve genlerle iledii kuramn gelitirdiler.35 J.D. Watson ve F.H.C. Crick birer nkleik asit moleklleri olduklar anlalan genlerin, yani DNA (Deoksiribonkleik asit) molekllerinin yaps hakknda bir kuram gelitirdiler. Elektronik mikroskobun genlerin i yapsn grebilecek derecede gelitirildiinde bu kuramn doruluu kantland. 1970'li yllarn sonlarna doru DNA'lar bir ekirdekten bir bakasna aktarlmaya balanarak "genetik mhendislii" denen yeni bir tekniin temelleri atld. Genetikte salanan bu yeni ve nemli gelimelere gre, kromozom iplikikleri zerinde

"gen" ad verilen, saylan milyonu bulan DNA moleklleri vardr. Bu molekller soma (beden) hcrelerinde ift ift dizilirler. Cinsiyet hcrelerinin kromozomlarnda ise tek tek dizilirler. Spermann ovm dllemesiyle oluan dllenmi yumurtackta kromozomlar birleince, gen iftlerinden (alel'lerden) birini spermatozoitten birini ovmden alm olarak, onda da yeniden ift ift dizilmi olurlar. Dllenmi yumurtacktaki genler, yeni canlnn bydke alaca biimin plann ve ynergesini ierirler. Soma hcrelerindeki genler ise, hcrenin yapsn ve ilevini denetlerler. Bylece bireyden bireye grlen deiiklikler, ana ve babadan kaltlan genlere ve bunlardan hangilerinin baskn36 hangilerinin ekinik oluuna gre belirlenir. Ana ve babalarndan ayn tr gen iftini alanlara "homozigot fenotip" denir ki bu, gnlk dille (ama yalnzca o nitelik iin) saf rk demektir*. remenin iki farkl _gen takmna sahip canlnn genlerinin karmasyla olmasndan dolay, insanlar genellikle "heterozigot fenotip" olurlar, yani rka karktrlar, insanlar arasnda hi bir bireyin (zde ikiz olmadka) teki insanlardan hi biriyle zde kaltmsal yapya sahip .olamayaca bilimsel bir gerektir. yle ki, Hitler ynetimi bilime burnunu sokmadan nce, bir Alman antropologu olan Eugen Fischer, her insann ayr bir rk saylabileceini sylemek gereini duymutur.37 Topluluklar, diyelim ki bu ara rklar, birbirlerinden .birok genin sklk derecelerine gre ayrlrlar,38 yoksa bir topluluun yelerinin genetik yaplar hi bir zaman birbirlerinin ayns olmad gibi, iki ayr topluluun insanlarnn genetik yaplar hi bir

zaman tmyle birbirlerinden farkl deildir. Bir topluluun yelerinde bulunan eitli genlerin toplamna o topluluun "gen havuzu" denir. O topluluun gen havuzu iftleenlerin eitlilii orannda "gen ak" ile genileyip zenginleir, iki farkl insann remesivle yeni birka zelliin o topluluun gen havuzuna katlmas ne kadar kolaysa, bu zelliklerin gen havuzundan kmas, karlmas o kadar g, neredeyse olanakszdr. Dolaysyla gen havuzu sonsuz derecede eitlenme eilimi gsterir. Genlerin son derece salam yaplar vardr. Deil bir bireyin mr boyu abalar, onlarca kuak boyunca belli evrelerden gelen srekli etkiler bile onlar kolay kolay deitiremez. Ama hi deimez deildirler. Olaanst fizik ve kimyasal etkilerle (rnein radyoaktif nlarn etkisiyle) yaplar bozulabilir,39 "genetik mhendislii", adnn da gsterdii gibi, basit organizmalarn genlerinde insanlarca bilinli deiiklikler, hatta alamalar, eklemeler, karmalar yaplabileceini gsterdii gibi, olaan koullarda, binlerce yl dayandktan, deimeden kuaktan kuaa getikten sonra, genetiin daha ortaya karamad nedenlerle, baz genlerin birdenbire (?) deitii ve sz konusu canlnn da buna uygun bir morfolojik deiiklie urad grlebilir. Deien gene "mutant gen", bu deime olayna "mutasyon" denir. Szkonusu deiiklik o canlnn evreye uyumuna yararlysa. o birey daha uzun yaar, daha ok rer ve bu deiiklii soyuna, soylar da kendi soylarna geirme olana bulur. Bylece sz konusu genin, daha dorusu onun gibi deimi bir grup genin bir populasyon (topluluk) iinde belli bir yaygnlk derecesine varmasyla. o topluluu tekilerinden ayran

fizik, fizyolojik deiiklikler olumu, bir baka deyile bir rk domu olur. Sz konusu genetik deiiklikler, o canlnn evreye uyumunda, yaamasnda elverisiz sonular yaratan trdense (ki ou kere byledir) o canl ya yaamaz, ya az yaar, ya az rer; ya da sz konusu gen ekinik olur ve baskn genlerce ona yaam hakk tannmaz; bylece, ya su yzne kamaz ya da bir populasyona yaylamaz. Darwin'in dzeneini bulamadan varln ortaya kard "doal ayklanma" ada genetik bilimine gre ite byle bir sre izlemektedir.40 Genler karmak zellikleri deil yaln zellikleri kuaktan kuaa geirirler. Baz genler insann grnn, bazlar saln etkiler. Baz genetik kompozisyonlarn zeky etkiledii sylenirse de. verilen bilimsel rneklerde bunlar hep, mongoloid hastalnda olduu gibi, zeky olumsuz ynde etkileyen genetik anormalliklerdir.41 Ne zeky ne de herhangi bir baka psikolojik yetenei denetleyen genlerin (dolaysyla kaltmn) varl saptanabilmitir. * Byle bir kimsenin, yalnzca o niteliini bile ocuuna geirmeyi gvenceye alabilmesi iin, o nitelik bakmndan kendi gibi homozigot fenotip olan biriyle iftlemesi gerekir. I - ADA IRK KURAMINDAN IKARILABLECEK SONULAR Genetik biliminin bulgularndan yararlanarak, imdi rkn ne olduunu, zelliklerini ve ada genetik rk kuramndan yaplabilecek karsamalar grelim. Taksonomi

(canllar snflandrma snflandrma yolunda gelitirmitir: Kategori Alem Alt lem ube Alt ube Snf Takm Cins Tr

bilimi) canllar yle bir kalp

Takson Hayvanlar okhcreliler Kordata Omurgallar Memeliler Primatlar Homo Sapiens

insann rnek alnd bu snflandrmada, rk ile ilgili son iki kavrama varabilmek iin, snflandrmaya Alt tr Soy Mool Cengiz Han Slalesi

basamaklar eklenebilir, gnmzde antropologlarn hemen jtm. dnyada yaayan insanlarn hepsinin Homo sapiens "tr"nden olduklar ve byk bir olaslkla ayn soydan geldikleri (yani rklarn sonradan olutuu) grndedir.42 Irklarn birbirlerinden kesin izgilerle ayrdedilememesine kout olarak, rkn kesin bir tanm da yaplamamaktadr. Oysa "tr"n kesin tanm yaplabilmektedir, rnein E. Mayr'n, Populations, especes et evolution (Paris, 1970, Hermann) adl yaptnda yapt "birbirleriyle cinsel iliki yoluyla reyip oalabilen gruplarn tm"43 tanm genellikle kabul edilen bir tanm olarak grnmektedir. Bu tanma gre tr, baka trlere kapal bir genetik

sistemdir: oysa rk byle deildir. Tm rklarn insanlar birbirleriyle iftleip ksr olmayan soylar retebilirler, insanlar tek bir trden olmasalard verimli iftlemelerde bulunamazlard; ya da farkl trlerden olsalard, at, eek, katr rneinde grld gibi iftlemeleri ancak ksr dller verebilirdi. Bu bilimsel geree karn, baz rklar insanlarla hayvanlar arasnda bir konuma yerletirerek, kastl kastsz, bilinli bilinsiz "rk" ile "tr" kartran rk dnrlerin bulunduunu greceiz. Irklar, Homo sapiens trnn, tekilerinden farkl ama kendi aralarnda ortak baz fizik zelliklere sahip olan insanlardan (fenotiplerden) oluan ana dallardr, ya da alt trleridir.44 Irklarn ne zaman olutuklar bilinmiyor. Dahas evresel yaltlanma vb. nedenlerle bir kez oluan rklarn varlklarn deitirmeden gnmze dek srdrdkleri de kukulu. Byk bir olaslkla, oluan rklar karm, karmann belli bir trdelik kazand durumlarda yeni rklar ortaya kmtr. Ama bunlar da insanlk tarihinin alkantlar iinde yeniden karmlardr.45 Buradan karlan bilimsel sonu, saf rktan bireylerden oluan topluluklarn bulunamayacadr.46 Ama bugn insanlk toplumunda rklarn bulunduu, yani belli topluluklarda belli fenotiplerin ar bast, rnein Moollar arasnda elmack kemii kk insanlarn okluu da bir gerektir.47 Bununla birlikte ka trl rkn bulunduu sorunu gene bulanktr. Bulank olmayan gerek, insan topluluklarnn hareketliliinden, iklimletirme (klimatizasyon) olanaklarndan ve "gen ak"nn hzlanmasndan vb. dolay, ileride, genetik

mhendislii ile bilinli olarak yeni rklar yaratma yoluna gidilmedike yeni rklarn olumayacana, ilgili bilim adamlarnca hemen kesin gzyle baklmasdr. Yaayan insan rklaryla ilgili olarak eitli ltlere gre eitli rk snflandrmalar yaplmtr. Bunlarn hepsi fizik, fizyolojik ltlerdir; hi birisi de psikolojik, aklla, karakterle, kltrle ilgili ltler deildir.48 Gnmzde antropologlarn ou, 1. Mool ya da sar rk. 2. .Kafkasyal ya da beyaz rk. 3. Zenci ya da siyah rk olmak zere ana rkn bulunduunu kabul etmektedir.49 Bu ana rklar da, baz antropologlarca, rnein Kafkasyal beyaz rkn Alpli, Dinarl, Akdenizli olmak zere alt dala ayrl gibi, alt dallara ayrlmaktadr. Bunlar da, Toton rknn Alpli rkn bir alt dal sayl gibi, kendi alt dallarna ayrlrlar. Siyah rk da Hami, Buman vb. alt dallara ayrlr. Ya ngiliz, Fransz. Alman rklar? Bunlar rk deil ulus adlardr. Peki ya Aryan, Hint-Avrupa. Anglo-Sakson, in. Trk szckleri de rk adlar deil mi? Bilim dnyasnda kesinlikle bilindii ve UNESCO'nun daha nce sz edilen drt uzman bilginler toplantsnda, eitli lkelerden eitli bilim dallarn temsil etmek zere gelen, aralarnda, Morris Ginsberg, Claude LeviStrauss, Julian S. Huxley. H.J. Muller, J.B.S. Haldane, Charleton S. Coon, Theodosius Dobzhansky, John Rex, Georges Balandier gibi byk adlarn da bulunduu altm kadar bilginin onaylad gibi, bunlar dille, dinle ve kltrle ilgili terimlerdir. 50 Yahudi. Ermeni vb. ise ulus durumuna gelmemi "etnik"gruplarn adlardr.51 Irk dncelerde, rkn etnik grupla, kartrld gibi, bazen taksonomide bir stndeki kategori olan "tr" ile, bazen bir

altndaki kategori olan "soy" ile kartrldn greceiz. Dolaysyla, baz rk kuramlar rklk retilerine su tam olsalar da, bilimsel anlamda rklarla, rklk retilerinde sz edilen rklar52 farkl eylerdir. Bir baka deyile rklk retileri biyoloji, antropoloji, genetik bilimleri ile, ada rk kuram ile eliki iindedir. Gerekten tm rklk retileri, ilerdeki sayfalarda incelenecei gibi, a). fizik nitelikler yan sra psikolojik, dnsel hatta kltrel niteliklerin de kaltmla getikleri, b). bu szde kaltmsal niteliklerin baz topluluklarda bulunup bazlarnda bulunmadklar, bazlarnda az bazlarnda ok bulunabildikleri, c). bunlarla balantl olarak, baz rklarn stn bazlarnn aa fizik, psikolojik, dnsel ve kltrel yeteneklere sahip olduklar, d). sonu olarak, stn rklarn aa rklar zerinde, onlar yok etmekten ynetmeye, altrmaktan smrmeye dek doal haklar olduu dncelerinden oluur. Genetik, antropoloji ve teki ilgili bilim dallarna gre ise, a).Irk. kltrel, etnik, dilsel deil, biyolojik bir kavramdr.53 b). baz patolojik psikolojik nitelikler dnda, psikolojik niteliklerin, dnsel, kltrel niteliklerin kaltmla getii yolunda imdiye dek hi bir bilimsel kant bulunamam, tersine, yaplan aratrmalarda, bu niteliklerin evresel, kltrel yollarla edinildiini gsteren pek ok kant

bulunmutur,54 c). bir kaltsal niteliin ,bir topluluun tm yelerinde bulunmad, demek ki saf rk, topluluklarnn bulunmad gibi, sz konusu kaltsal nitelik teki topluluklarn yelerinde bulunabilmektedir.55 bir topluluun iindeki farkllklar iki topluluk arasndakinden daha fazla olabilmektedir; d). baz rklarn teki rklardan kaltsal olarak kltrel, dnsel, psikolojik, hatta fizik stnlklere sahip ol_duu sav imdiye dek kantlanamamtr, 56 e). melez rklarn gen havuzlar daha zengin olaca iin evreye uyum anslar daha fazla olabilir.57 f) rklar ya da topluluklar aras ilikilerin eitliki mi eitsizliki mi, sava m bar m olmasnn gerektii, doa bilimlerinin deil, toplum bilimlerinin, felsefenin, felsefenin de etik dalnn sorunudur.58 Sonu olarak rklk retilerinin, bilimsel temellere dayanmayp, insanlarn deerce birbirlerine eit saylp saylmamalar gibi etik bir sorunu, yanl olarak biyolojik bir sorun gibi grp gsterme abas olduu sylenebilir. Ama rklk retilerinin, bilimsel gerekleri ortaya koymak amacndan baka amalan ve ilevleri vardr, incelemenin bundan sonraki blmnde bu noktalar zerinde durulacak.

KNC BLM ETNOSANTRZM.VE IRKILIK

nsanlarn doalar birbirine benzer, onlar birbirinden ayran alkanlklardr. Konfys

Irklk bilinci, 18.yzyldan bu yana grlen ada bir olgudur. Bu bilincin, rklarn ve halklarn en ok karmaya balam olduu bir dnemde uyanm, daha dorusu uyandrlm olmas ilgintir. ada toplumlarn hi birinde rksal birim ile ulusal birim, toplumsal birim akmamaktadr. Oysa tarihte rksal birim ile toplumsal birimin akt dnemler olmutur. Gene de bu dnemlerde rk bilinciyle karlamayz. Bunun en gzel kant, klan, kabile toplumlarnda soy bann (kan bann) gerek deil varsaymsal bir ba olarak grl, klana kabul edilen bir yabancnn tam yelik haklarna sahip olup teki yelerle karde saylmasdr; buna karlk, ayn rktan olan farkl klanlann, kabilelerin, birbirlerini dman olarak grebilmeleridir. Antik uygarlklarn kozmopolit yaplara sahip olduklar bilinmektedir. Bu toplumlarda yaplan ayrm ise, gnmzn kavramlaryla aklarsak, uygar-barbar (ilkel)

toplumlar snflandrmas biimindedir. Ortaan Hristiyan ve islm .toplumlar nda insanlar, rklarna deil inanlarna (kltrlerine) gre snflandrlmtr. Bu tutum, slm toplumlarnda yirminci yzyla kadar srmtr.. Ksacas, kapitalizm ve kolonicilik ncesinde rk bilinciyle karlamayz. Kukusuz bunun, bir rktan oluan halkn bir baka rktan oluan halkn lkesini fethedip, yendii halk toptan aa bir statye indirdii ve karlkl evlenmelerin yasakland Yunan'n Sparta's. Hindistan'n kastlar gibi kurald rnekleri vardr. A. "KAPTALZM VE KOLONCLK NCES IRKILIK" SORUNU

Baz yazarlar, rk bilincinin tarihesini kabile toplumlarndan59 balatmakta, bazlar rk nyarglarn zamanmzdan be bin yl nce Hindistan'da, zamanmzdan drt bin yl nce Msr'da grldn ileri srmektedir. Baz yazarlar ilk rklk retilerinin srailoullar'nda, Eski Yunan'da ortaya atldn sylemektedir, rnein T. F. Gossett, 18. yzyldan nce halklar arasndaki fizyolojik farkllklarn nemine ender olarak deinildiine bakarak rk bilincinin ada bir olgu olduunu dnenler varsa da, tarihte, biyoloji, antropoloji bilimlerinin ortaya kmasndan nce bile rkln grldn ileri srp, Hindistan'dan,

Msr'dan, srailoullar'ndan, Roma'dan, Yeni Dnya halklarndan rnekler vermektedir. Bu yolda Gossett, Hindistan'da, Rig Veda'da, Aryanlar'n nds Vadisi'ni istila edilerini, Aryanlar'n tanrs ndra'nn, nefret ettii kara derilileri, doast bir kudretle yeryznden ve gkyznden silip sprdn, bu yass burunlu barbarlar ldrdn anlatan pasaj gsterir. Bu aklamadaki "barbarlar" sz gerek durumu anlamamz salayacak anahtar sunmaktadr. Yendikleri yerleik koyu derili halkn etkisiyle sonradan uygarlaan "Aryanlar"n g ve yerleme dnemlerinin destan olan Rig Veda'da grlen sz konusu ayrm, lyada'da olduu gibi, rk ayrm olmaktan ok "uygar-barbar" (kltr) ayrmdr. Gerekten Gossett'in kendisinin de (s. 7'de) belirttii gibi, rk [kabileler] balangta kastlarn temelini oluturmu olsa bile, yukar kastlarn kemiklerinin zerinde yaplan aratrmalar, aralarnda koyu derililerin bulunduunu gsterdiine gre, biyolojik farklla dayanan ayrm fazla srmemi, yerini kast ayrm almtr. 60 Eski Msr'n renkli duvar resimlerinde, farkl topluluklarn insanlarnn, farkl giyim kuamlar yan sra, fizyolojik farkllklarna gre izilip, derilerinin rengine gre, Msrllar'n krmz. Asyallar'n sar, Afrikallarn siyah, Avrupallar'n beyaz boyandklarn gryoruz. Bu onlarn mutlaka rklk yaptklarn deil, rklarn varlnn bilincinde olduklarn gsterir. Firavun III. Sestoris'in (:. 1887-1849) gneyde diktirdii

dikilitaa yazdrd "Hi bir zenci dikilitala belirlenen bu snrn tesine geemez" 61 yazs da "Sinuhe'nin yks"nde okuduumuz, Dou halklarnn saldrsna kar yaptrlan "Firavun'un Duvar" gibi, rk deil, lkeyi yabanclarn saldrsndan, szmasndan korumak amacn gtse gerek. Eski inliler'in insanlar, deri renklerine gre, solgun meneke, et rengi, beyaz, siyah olarak snflandrmalar da, "rklk" retisi olmaktan ok bir "rk kuram" olarak nitelenebilir. nk teki eskia ve ortaa devletlerinde ve imparatorluklarnda olduu gibi, in'de grlen de, uygar inliler ile barbar yabanclar ayrmdr. Gerekten, bu ayrma uygun olarak bir inli tarihinin. in'in kuzeyindeki topluluklardan "sar sal, yeil gzl ve koca burunlu irkin bir rktrlar, atalar olan may-jnunlara benzerler" biiminde sz ettiini gryoruz.62 Yahudiler'in kutsal kitab olan Tevrat'ta (Kitab Makaddes'in "Eski Ahit" kitabnda) pek ok yerde geen "seilmi halk" szne, hatta Tevrat'n "Ezra" kitabnda (10. babda) "Memleketin teki] kavmlarndan yabanc karlar..."n ve "onlardan doanlarn braklmas"; "Nehemya" kitabnda (gene 10. babda) "... Rabbimiz Yehova'nn btn emirlerini ve hkmlerini ve kanunlarn tutup yapmak zere kzlarmz memleketin kaynlarna vermeyeceiz ve oullarmza onlarn kzlarn almayacaz..." 63

szlerine baklarak, ilk rk dnn Yahudiler'de [srailoullar'nda] grld ileri srlmektedir.64 Yahudiler'de o zaman grlen bu davran, rk deil kabileci bir nitelik tamaktadr. 65 Yahudilik bir rk deil bir din, bir kltr, Yahudiler bir etnik grup olduu gibi. Yahudiler'in kz alp vermemeyi dndkleri "memleketin kavmlar"nn bir blm baka rklardan iseler de. birou Yahudi kabilelerini oluturan rkdandr. Ve Yahudiler bu kabilelerle ayn rktan olduklarnn bilgisine, bilincine ermi deildirler. Yahudiler'in bu tutumu zamanlarnn .ou halknnkinden farkl deildjr. Farkl olan, bu tutumun "kitaba dklmesi" ve yanl etnik, ulusal tarihlerin oluturulmasdr. Kabile toplumundan ulus toplumuna geildiinde de kitabn dnceleri izlenirse, o zaman bu dnceler rklk retisinin oluturulmasna yardmc olabilecektir. Bilindii gibi Yahudi topluluklarnn ulus toplumuna geebilmeleri yzyllar alm, gemeleriyle birlikte rkla yaklaan davranlarda bulunmaya balamlardr. Gerekten bugn srail devleti, srail'e g etme ve vatandalk konularnda Yahudi soyundan olan kimselere zg ayrcalkl statler tanmaktadr.66 Eski Yunan'da Hippokrates'in rencilerince derlenen Corpus Hippocraticum'da "peri Aeron" (Havalar stne) adl blmde geen "Asya'da olduu gibi, Avrupa'da byklk, ekil ve meziyetler bakmndan birbirlerinden ayr

uluslar vardr. Dalk, sert ve sulak yerlerde [kuzeyde] oturan... insanlarn iri yapl, dayanklla ve yiitlie elverili olmalar, hatta bunlarda bir dereceye kadar vahilik ve hayvanmslk bulunmas pek doaldr. Bol otlu, ukur, scak yerlerde [gneyde) yaayanlar ... sakin, uyuukturlar..."67 gibi szler, Asyallar'n bar, kle ruhlu, Hellenler'in giriken, hrsl olduklar yolunda deerlendirmeler vardr Bunlarla Aristoteles'in Politika'da. hemen ayn grleri souk blgelerde yaayan rklar cesaret ve tutkuyla doludurlar, fakat becerileri ve beyin gleri kttr. Bundan tr siyasal birlikleri ve bakalarna egemen olma yetenekleri yoktur, te yandan Asyal rklarn hem beyinleri hem de becerileri vardr, ama cesaret ve iradeleri eksiktir; bu nedenle hep kleletirilir ve uyruk "olarak kalrlar. Corafyaca orta bir durumda bulunan Hellen rk ise her ikisinden de bir lde pay almtr. Dolaysyla en iyi siyasal kurumlara sahip olarak zgrln srdryor ve bir tek anayasa altnda birlese btn teki lkelere egemen olacak yetenekte"68 biiminde yineleyen szlerinin, rklk retisinin ilk biimleri olduu ileri srlebilir mi? Bunlarn, rklarn eitsizliini salt kaltmla aklayan retilerden farkl olarak, evreci-kaltmc retiler 69 olduklar gzden karlmamaldr. te yandan .Yunan'da (ve Roma'da) kleliin bile rk ayrmna dayanmadn. Trakyal.

Avrupal beyaz klelerle. Etyopyal ve Afrikal siyah klelerin, hatta (baz Yunan dnrlerinin kar kmasna karn) bor, sava vb. nedenlerle kle durumuna dm Hellenler ile zgr Hellenler'in yanyana altklarn biliyoruz. Aristoteles'ten yzyl kadar sonra, Romal (mimarlk tarihisi) Vitruvius, gney lkelerindeki havann scak, dolaysyla seyrek olduu iin insanlarnn fazla keskin zekl; kuzeyin havasnn souk, dolaysyla youn olduu iin insanlarnn ar zekl; bu iki u arasndaki lkelerde oturan Romallar'n ise btn halklardan stn olduunu ileri srdn gryoruz.70 Bunlara dayanarak, eski ada kk topluluklarn kabilecilik" yapmalarna karlk, byk devletlerin ve imparatorluklarn insanlarnn "uygarlklk" yaptklarn syleyebiliriz? Dinsel kltrn egemen olduu ortaa toplumlarnda yaygn ayrm rkla deil "mmetilie" dayanr. Ortaan feodal toplumlarnda, insanlar inanlarna gre snflandrldktan sonra, onlar ayn inanta birletiren "din kardelii" kavram yan sra,71 zmre farklarn dile getiren "soyluluk" kavram ile karlarz. Soylular kendilerini soylu olmayanlardan, serilerden, kyllerden stn grmekte, bunu "iyi soy"dan geldikleri dncesine dayandrmaktadrlar. Irklar

konusunda yarm yzyla yaklaan aratrmalarna dayanarak rkla kar kan Amerikal antropolog Franz Boas'a gre, Avrupa soylularyla halklar, byk bir olaslkla ayn rktan gelmelerine karlk, ayn rktan baz kabilelerin tekilerini egemenlikleri altna almalarndan sonra oluan yukar snflar, soylarnn halktan farkl olduunu ileri srmeye balamlardr.72 Burada dikkatleri istimin sonradan geliine (rasyonalizasyona) ve soy kavramnn temelinde zmre, snf gereinin yattna ekmek isterim. Ortaa soylularnn bu "soyluculuk"lar bile, dar anlamda rklk saylmaz. nk tr, rk ve soy (soyaac) birbirlerinin alt ayrmlardr. Antropolojideki, genetikteki anlamlaryla rk ile soy farkl eylerdir. Avrupa'nn ok farkl rklardan soylu ailelerinin birbirlerinden kz olan alp vermeleri, soylulua ilikin davran ve dncelerinin dorudan rklkla ilikili olmadn gsterir. Ne var ki, rklk retisinin douunu incelerken greceimiz gibi, soyluluun ayrcalklar ve tm olarak soyluluun kendisi, ykselen burjuvazi ve mutlak monari karsnda yok olma tehlikesiyle kar karya kalnca, soylulukla ilgili dncelere eki dzen verip, onlar sistemletirme abalar, ilk biimiyle (aristokratik rklk olarak) rklk retisini douracaktr. Bu yaplrken de, rkln tm aamalarnda grlen kartrma eilimlerine uygun olarak, rk ile soy birbirine kartrlacaktr.

B.

TARiH BOYUNCA ETNOSANTRZM

Tarihte yeniaa kadar grlen tm bu dnceler, bu tutumlar, bu ayrmlar, rklk deil de neydi? Bunlarn, kabilecilik, uygarclk, soyluculuk, yansra. rkl da iine alan geni kapsaml bir kavramla, etnosantrizmin ("etnik merkezciliin", ya da "etnik benmerkezciliin") rk olmayan grnmleri olduklar sylenebilir. Etnosantrizm terimini, ilk olarak, ona blgecilik, kltrel dargrllk anlamlarn vererek W. G. Summer. Folkways (1906) adl yaptnda ortaya atmtr. Adorno ve arkadalar, The Authoritarian Personality (1950) adl yaptlarnda bu terimin, rkl, antisemitizmi ve dilsel, dinsel, kltrel vb. ayrmclklar da iererek, her trden teki gruplara kar olumsuz, kendi grubuna kar olumlu nyarglar kapsayan tutumlar dile getiren bir kavram olarak kullanlmasn nerdiler.73 Bu kavramn onlarn nerdikleri gibi rklk yerine de kullanlmas konusu tartlabilir. Ama etnosantrizm kavramnn, genel olarak ayrmc tutumlarn kavranmasnda, rk olmayan ayrmc tutumlarn aklanmasnda ve amzda rklk ad altnda ideolojik bir biim verilen dncelerin ve tutumlarn gemiteki kkenlerinin aratrlmasnda, ulusulua, rkla varan ayrmc gelenein ve kltrel birikimin izlenmesinde yarar olacaktr.* Yenia ncesinde, daha dorusu endstri devrimi ya da ada kapitalizm, kolonicilik

ncesi toplumlarnda, ortaada; antik Yunan ve Roma'da teki antik Ortadou mparatorluklarnda; daha gerilere gidersek rksal birimle toplumsal birimin akabildii ilkel topluluklarda, klan, kabile toplumlarnda rklk bilinci, rk ayrm yoktu. Ama baz ada yazarlarn rklkla kartrabilecekleri, rkla benzer bir tutum. bir davran, bir dn ve kltr vard: etnosantrizm.74 a Avc ve Toplayc

Topluluklarda Etnosantrizm nl biyoloji bilgini Julian Huxley, rk dnn kkenindeki, etmenlerden biri olarak kabile duygusunun gcnden ve derinliinden sz ederken, bu duygunun bir "sr gds" kurulduunu, sr hayvanlarnn kendi trlerinden hayvanlar arasnda bir honutluk duygusu duyduklarn belirtir; buna ek olarak, sr iindeki hayvann bir tr gven duygusu iinde olduu da sylenebilir. Ancak Julian Huxley, hayvanlarla doutan olan bu duygunun insanlarda sonradan edinilme oluuna dikkati eker.75 lkel topluluklarn dnleri zerine yaplan aratrmalar, zellikle Claude LeviStrauss'un aratrmalar (La pensee sauvage (1962) zellikle 5. blm) ilkelin kafasnn dnyay bir btn olarak kavrayabilmek iin baz

snflandrmalara bavurduunu; bu yolda soyut kavramlar aklayabilmek iin somut simgeleri kullanarak, rnein kendi klann bir hayvan ya da bitki totem ata, komu dman klan bir baka hayvan, bitki vb. totem ile simgeleme yoluna gittiini; bylece kart kavramlardan oluan bir dnce dnyasna sahip olduunu ortaya kovmutur.76 Buraya kadarki grleri, toplumlarda nyarglarn kkeninin aklanmas bakmndan son derece yararldr. Bundan sonra, somut yaamn ve ilikilerin de bu kavramlara, bu dncelere gre dzenlendii yolundaki grleri, "styapsalc" bir renk tamaktadr. Oysa ilkel topluluklarn bu dnlerinin altnda, iinde bulunduklar madd, ekonomik koullar yatmaktadr, zetle aklamaya alrsak, tarihsel ilkel topluluklar (klanlar) Levi-Strauss'un inceledii ada ilkelerde olduu gibi, bamsz ve ou kere kendine yeterli, kollektif bir "retim birimidir (ben, daha tarmn, retimin balamad dnemler iin "geim biimi" ve "geim birimi" terimlerini kullanyorum). retim (geim) ilikilerinin de eitliki olduu dnlrse, her ayr geim biriminde, daha birey olma bilinci uyanmadan, ayr bir "biz" bilinci doacaktr. retimin balamad ya da son derece kt olduu bu tarihncesi dnemlerde, her topluluk, hemen hi bir bar iliki kurmad teki topluluklar, yiyecek kaynaklarna rakip olan teki hayvanlar gibi grme, onlara potansiyel bir dman

gzyle bakma eilimindedir. "Biz" ve "onlar" bilinci, ilkelin simgeci kafasnda yalnzca birbirlerine dman totemler olarak kalmayacak, topluluklarn birbirleriyle gerek ya da varsaymsal ilikileri bu iki simge (diyelim ki ahin ve timsah totemlerinin ahini ve timsah) aras yklerde, "mitos"larda dile getirilecektir, rnein ahin klan timsah klann yenip sa kalanlarn klan iine ald zaman, bu, mitoslara, ada akla pek yatkn grnmese de Msr mitolojisinde rneklerini grdmz gibi, "ahin timsah yuttu" biiminde yansyacaktr. Giderek tretilen deer yarglar, ahin topluluunda, ahin ve soyu hakknda hep "olumlu yarglar", timsah ve soyu hakknda hep "olumsuz yarglar" olacaktr, teki topluluklarla ilikilerini yalnzca kendi gruplar odandan, "etnosantrik bir bak asyla" deerlendireceklerdir. Bu klan ve totem mitosu modelinde, etnosantrik dnn hemen tm eleri, kapitalizm ve emperyalizm anda rk farkllnn bilincine varlp rk kavram ortaya atlnca rkln filizlendirecei tohumlar yatmaktadr. yle ki, nyarglar retim birimiyle, dolaysyla topluluun "karlaryla" ilikilidir. Ancak bu nyarglar, mitoscu dnten dolay, gereklikle tam rtmeyen, akla. manta uymayabilen "irrasyonel nyarglar"dr. ilkel yaam ve retim koullarndan dolay, bunlarn iine, ilkel insann

grup iindekilere kar tm "sevgi" duygular ile d dnyaya, grup dndakilere, teki topluluklara kar duyduu "korkular", "nefretleri" ve genel olarak tm "dleri, istekleri, tutkular" katlmtr. Bylece "ikili bir etik standart" oluturmulardr. Ayrca bu dnem etnosantrizme "yabanc korkusu" (ksenofobi) ve "yabanc dmanl" duygularn kazandrmtr.* ki ilkel topluluun totemleri farkl rklardan (rnein gvercin ve kumru gibi ayr trn farkl rklarndan) hatta (kartal gvercin gibi) iki farkl trden olabilir. Bir blgedeki komu toplululuklarn yeleri ise ou kez ayn rktan gelen insanlardan oluur. Dolaysyla totemlerinde simgelenen biz bilinci gerek bir rk bilinci deildir; ama rk bilincine benzeyen ve ona dnebilme eilimi tayan bir bilintir. Klann biz bilinci etnik bir bilin, tutumu, dn, etnosantrik bir tutum ve dntr. Bu dnte, farkl topluluklarn "farkl totem soylarndan" geldikleri yolundaki inanca, kan ba inanc demek iin zaman erken ise de, bu inan ileride kan ba ve rk inanlarna dnecek bir tohum niteliindedir. b Gebe obanlarda Etnosantrizm

Avc ve toplayc topluluklardan, tarmn, retimin balamasyla, yerleik ifti topluluklara geilmitir. Bu topluluklar, hayvan

evcilletirip sr beslemede uzmanlaarak, iftilii brakp gebe obanla balamlardr. Birbirlerine yer ba ile bal olan ifti kyllerden farkl olarak, gebe obanlarn toplumsal birlii ve topluluklar aras ilikileri dzenlemede ellerinde, artk "kan ba" olarak alglanan soy bandan baka bir ey yoktur, te yandan gebe obanlar, hayvan soylarn seici retme ile gelitirme yolundaki deneyimlerinden edindikleri dnceleri de topluluk ii ve topluluklar aras farkllklar ve ilikileri aklamada kullanmaktan geri durmayacaklardr. Bu dne "damzlklk" denebilir. Benzer dnceler. 19. yzyln rk dnnde bilimsel giysiler iinde, "jenik" adyla karmza yeniden kacaktr. c .lk Uygar Snfl Toplumlarda Etnosantrizm Damzlklk yolunda, soylarn stn hayvanlara dayayan soylulardan, soylarn tanrlara dayandran soylulara dek ilerlenecektir.77 Soylarn hayvanlara dayandran gebe soylularnn torunlar (Franz Oppenheimer'in ilk snfl toplumlarn kurulup siyasal farkllamaya ve devlete varan gelimelerin, sava obanlarn bar ifti kylleri yenip zerinde ynetici snf olarak reklenmelerinin rn olduu kuram doru ise)78 ilk uygar snfl toplumlarda, soylarn tanrlara dayandran soylular olacaklardr.

Soylar tanrlara dayandrmaya "antropomorfizm" ("insanbiimcilik") diyebiliriz. Soylar tanrlara dayandrmak, ilk uygar toplumlarn egemen, ynetici snflarnda, bu tanrlarla akrabaln derecesine gre, yani soyluluun derecesine gre "saf soy", "saf kan" kavramlarnn gelitirilmesine yol aacaktr. Bylece etnosantrik dnn, soy kavram ve kanba ile birlikte "damzlklk" ve "antropomorfizm" eleri, egemen snflarn, yneticilerin dncesi olmu, bu dnceler ideolojik dayatmayla topluluklarn aa snflarna da benimsetilmitir. Soy retilerinin rk retileri olmadn daha nce belirtmitik. Ayrca, topraa yerlemi, kentler kurmu topluluklar, gebe oban ve avc topluluklar, hayvanlar gibi yaayan vahi (yabanl) topluluklar olarak grmlerdir; etnosantrizme "vahi halklar" kavram byle girmitir. Soy kavramn da iine aldktan sonra etnosantrik dn, insanln kltrel kalt olarak zamanmza dek srmtr. Toplumsal retim biimleri ile birlikte toplumsal birimler de gelitike, genileyip deitike, etnosantrik dn onlara uyan biimlere girmi, ama znden pek bir ey yitirmemitir; tm insanlk tek bir toplumsal ve ynetsel birim olana (ya da ortada hi bir zerk ynetsel yap kalmayana) dek zn tmyle yitirecee benzememektedir.

Eski Yunan'da ve Roma'da Etnosantrizm

Etnosantrik bilin, Eski Yunan'da kent devletleri ekonomik ve siyasal birimine uyarak, kent devletlerine duyulan ballk, kent halkna kar beslenen olumlu nyarglar, teki kentlere kar nefret ve dmanlk biiminde "kenttalk" (hemerilik) duygusu ve dncesi yaratmtr. Yunan'da, zellikle Atina'da grlen erken bir ticari ve askeri emperyalizm olgusuna kout olarak etnosantrizm, Yunanca konuup Yunan kltrn zmlemi topluluklar ieren "Hellenler" ile onlarn dnda kalan "barbarlar" ayrm biimini almtr. Bunun dnda gebe ya da yerleik olsun, uygarlamam (kentlememi) ilkel topluluklara "vahi topluluklar" denilmesi de sregitmitir. Bunlar yan sra, soylarn tanrlara dayandran, fizik (daha ok da tinsel) erdemlerinin bu yolla edinilmi doutan nitelikler olduunu ileri sren soylularn "tinsel soyluculuk"larndan, "aristokratlk"larndan sz edilebilir. Roma mparatorluu ile etnosantrizm, Romallar ve teki halklar (gentiles) ayrmyla dile getirilmitir. Ama Romal kavramnn iine, anadilin yan sra Latince de renip, Roma vatandaln elde etmi olan, Roma kltrn benimsemi bulunan her dilden, dinden, rktan, etnik gruptan kimseler girebiliyordu. Etnosantrizmin Yunan'da ve Roma'da genellikle "uygarlklk" biiminde grld sylenebilir.

e.

Ortaada Etnosantrizm

Roma'nn kurduu imparatorluun oluturduu kltr yapsnda, Romalln yerini almaya balayan Hristiyanlk, imparatorluk knce bu amacna ular. Bylece etnosantrizm dinsel bir biim alarak, ortaa Bat toplumlarna egemen olur. Ortaa islm devletlerinde ve imparatorluklarnda, imparatorluk kendini din ile zdeletirmi bir kentin bymesiyle doduundan, dinsel etnosantrizm "mmetilik" dnyann bu blgelerine de egemen olmutur. Bu an hi deilse Bat dnyas iin bir zellii, etnosantrizmin ekonomik, toplumsal, siyasal birimleri amas, Roma mparatorluu'nun brakt bir styap kalntsdr. Bu kalnt, son derece kk ekonomik, kltrel, diplomatik ilikileri kolaylatrma ilevi grd iin varln srdrebilmi grnyor. Ortaada "din kardelii" kavram, "mmetilik" yan sra, zmre farklarn dile getiren "soy" kavramnn feodal dzen iinde iyice kkletiini "soyluculuun" gelitiini gryoruz. Islah edilmi koyun, sr srlerini yetitirmeyi serflerine brakm olsalar da, soylular, "saf kan", iyi cins at ve kpek yetitirmek gibi savala ve avla ilgili dknlklerinden dolay, soy ve kan kavramlarna byk nem vermektedirler. Ortaan Cermen kkenli bu "soyluculuunun" (hi deilse nceleri) fizik erdemlere ncelik

vermesiyle, Eski Yunan'n tinsel erdemlere ncelik veren "aristokratlndan" biraz farkl olduu, dolaysyla rkla daha fazla yaklat yorumunda bulunulabilir. Ortaada, soy kavramndan daha kapsaml olan din kardelii kavram, soy kavramnn ayrmcln bir dereceye dek svamakla birlikte, farkl dinden olmann, kar farkyla, farkl etnik gruptan olmakla, farkl dilden olmakla birletii durumlarda, korkun bir etnosantrik younluk kazanabilmitir. Bu konuda ortaan d ve i hal seferlerini, soykrmlarn anmsaynz. Bu an yeniaa brakt en nemli etnosantrik miras, deicidea (Tanr, sa katili) olarak grlen Yahudiler'e kar yneltilen, dinsel ayrma dayanan bir nyarg olan Yahudi dmanl, antisemitizmdir.79 f Keifler ve Kapitalizm

anda Etnosantrizm Sanayi devriminin ve kapitalizmin gelimesiyle, daha geni pazarlara ve hammadde kaynaklarna duyulan gereksinim, feodal birimleri silip spren ulusal birimleri ve ulusuluu yaratnca, gemiten kaltlan sosyal, dinsel, etnik, kentsel vb. etnosantrik tutumlar yan sra, egemen, baat etnosantrik tutum ve dn "ulusuluk" biimini almtr. Kapitalizm emperyalist bir ynde gelimeye balaynca,

ulusal etnosantrizm gereksinimlere yetmez olacak, rksal etnosantrizm denenip tutturulmaya allacaktr.80 Etnosantrik dnn, snf bilincinin uyanmasyla snfsal bir etnosantrizm ve sosyalist dzenlerin kurulmasyla da sosyalist bir etnosantrizm biimlerine de girecei sylenebilir. C. BiR ERKEN IRKI RET:

PLATON'UN TOPYACI IRKILII Kapitalizmin doup gelimeye balamasna dek grlen etnosantrik dn ve tutumlarn rk etnosantrizm olmadn syledik. Peki bu geen sre iinde hi mi "rk etnosantrik" tutumlar, dnler grlmedi? Kapitali/m ve kolonicilik ncesinde, alarnn egemen etnosantrik tutumlar biimine gelemeyen ve kurald birka rnek olarak kalan rk etnosantrik uygulama ve dnceler kmtr. Sparta'nn yar kast ve Hindistan'n kast dzenleri rneklerine deinmitik. Dnce alannda ise, Platon'un rk dncelerine, rklk retisine, rk topyasna deinilebilir. Bu dnn topyac nitelii de, toplumsal koullan olmadndan, ann insanlarn etkileyemeyip, dnrler arasnda bile yaylamayan bir dnsel fantezi olarak kaldn gsterir. Aristoteles'in Hellenler ve teki halklarla

oturduklar blgeler arasnda, Hellenler'den yana sonular karan dncelerinin salt rk bir reti saylamayacan sylemitik. Ya Platon'un (Devlet, 459a-460c'de) bekiler (koruyucular) snfnn, zellikle yneticiler snfnn (kadrosunun) nasl dzenleneceini Glauckon ile tartrken, Sokrates'e yer yer sylettii u dnceleri de rk reti saylmaz m? "Peki evlenmeler nasl yararl olabilir?.. Bunu sylemeyi sana brakyorum Glauckon... nk senin evinde en iyi cinsten av kpekleri ve kular grdm... [bu hayvanlar] retmek iin iyiye ktye bakmaz msn yoksa en iyilerini mi iftletirirsin... retmede bunlar gz nnde tutmazsan kularn kpeklerin cinsi bir hayli bozulur deil mi?., insan cinsi iin de durum ayn olduuna gre, bekilerimizin ne kadar stn bir cins olmas gerek... zerinde anlatmz ilkelere gre, her iki cinsin de (bekiler snfnn erkekleriyle kadnlarnn] en iyilerinin en fazla, en ktlerinin de en az iftlemeleri gerekir. Ayrca en ktlerinin deil en iyilerinin ocuklarn bytmeliyiz ki srnn cinsi bozulmasn... [zetle: bekiler arasnda bu konuda atma kmamas iin, bu ii, devlet adamlarmza verdiimiz, ynettikleri insanlarn yararna yalana dzene bavurabilme hakkn kullanarak, hileli kuralarla stn kadn ve erkekleri evlendirmeliyiz ki. devlet adamlarna kzacaklarna yazglarna kssn elerini beenmeyenler...] bundan baka savata ve baka ilerde yararllk gsteren genlere,

kadnlarla herkesten daha ok yatma hakk tannmal... kendilerinden alabildiimiz kadar ok dl almak iin... Doan ocuklara gelince... (bakc kadnlar] doutan bir eksiklii olan ocuklar da gzden uzak uygun bir yere brakr.. szlerine; Glauckon'a "Evet, bekilerin cinsini korumak istersek ,baka are yok" diye onaylatna ne diyeceiz?81 Bunun yan sra Platon'un ideal devlet tasarsnn snfl toplumunda, hatta, snflar aras geikenlie ancak olaanst durumlardaki kiiler iin izin veren dzenlemelerine baklrsa, yar kast toplumunda, bu dzenlemelerin aa tabakalarca benimsenip haka grlmesini salamak iin, "yararl yalan" olarak nerdii (Devlet, 414d-415d'deki) nl "metaller mitosu"na ne dersiniz? nce nderleri ve yardmclar sonra da btn ehri una inandrmaya alacam... Bu toplumun birer paras olan sizler diyeceim, birbirinizin kardeisiniz. Ama sizi yaratan tanr aranzdan nder olarak yarattklarnn mayasna altn katmtr. Onlar bunun iin batac olurlar. Yardmc [beki, koruyucu] olarak yarattklarnn mayasna gm, iftiler ve br iilerin mayasna da demir ve tun katmtr. Aranzda hamur birlii olduuna gre sizden doan ocuklar da herhalde size benzeyeceklerdir. Ama arada bir altndan gm, gmten de altn doduu olabilir. Bunun iin tanr hereyden nce nderlere, doan ocuklara iyi

bekilik etmelerini, ilerine bu madenlerden hangilerinin katlm olduunu dikkatle aratrmalarn buyurmutur, [zetle: bunlar yneticiler tarafndan mayalarnn snflarna gnderilmelidir...] nk mayasna demir ya da tun kark olanlarn nderlik edecei gn ehrin yok olacan tanr buyurmutur [diyeceiz]. imdi sen yurttalar bu masala inandrmann bir yolunu bulabilir misin onu syle" Glauckon'a yantlatr "kendilerine nasl inandrrz bilmem ama torunlarna inandrmann bir yolu bulunabilir." Bu szler karsnda, birinci alntda Platon'un, "jenii", "kaltmcl", "stn soy yetitirme amac iin, stn niteliklilere reme ayrcalklar tanrken, zayflarn remelerini snrlandrmas" hatta "kusurlu doanlara yaama hakk tanmamas", "soyun stnlnn korunmasn, soy safln" savunan grleriyle rkla ok yaklatn kabul etmekten baka seeneimiz yok. Metaller mitosunda ise, Platon'un soylulua, kaltsal soy farkllna, bunun snf ayrmna yansmas gerektiine olan inanlarn, halka "mitoslarla", "yararl yalanlarla" anlatabilmek iin ve onlarn snfl dzene ba kaldrmalarn engellemek iin, bu rkla yaklaan dncelerini, hemen tm eleriyle "ideolojik malzemeler" biiminde sunduu grlyor. Platon stne bir monografinin yazar olan Popper'a gre, Platon'un bu grleri aka

rk, dahas ar rk dncelerdir ve Platon bu yolda Eski Yunan'da tek bana deildir. Aristoteles'de ve Sparta'da grlen rnekleriyle de rk dn, Eski Yunan'da belirgin niteliktedir ve Platon rkln kurucu 82 babalarndan biri olmutur. Popper'n (Sparta ile ilgili olanlarn dnda) Eski Yunan'n ve Aristoteles'in rkl ile ilgili grlerine, yazmn bandan beri kullandm kavramlarn ve bak asnn bir gerei ve sonucu olarak, katlmam olanaksz. Platon hakkndaki yarglarna ise. Platon daha ok soy kavram zerinde durmakla birlikte, ileride greceimiz gibi, ada rklk retisinin de aristokratik soy kavramnn gelitirilmesi ile domas olgusunu dnerek ve Platon'un dncelerindeki jenik, stn soy yetitirme, stnlere reme ayrcalklar, zayflarn haklarn snrlama hatta onlara yaama hakk tanmama, onlar eleme elerini gz nne alnca, Platon'un bu dncelerinin o dneme dek ve daha sonra grlen "soylu kaltmclndan te bir nitelie, akas rk bir reti niteliine ulat grne katlyorum. Ama bu dncelerin, Platon'un iinde yaad toplumun yakn koullarndan ve kltrel kaynaklarndan beslenmekten ok, speklasyona dayanan (ve belki ayn zamanda gemiteki uzak kaynaklardan, eski kabileci aristokratik kltrel kaynaklardan beslenen) ve yakn amalara hizmet etmekten ok ideal

devlet gibi gelecein uzak (belki de kuramsal) amalarna hizmet eden bir reti olduu sylenebilir. Gene, bu dncelerin, iinde yaanan toplumdan kaynaklanmad gibi, retildikten sonra o toplumda ve daha sonraki toplumlarda yank bulamayan grler olarak, bir "erken rk reti" olduu sylenebilir.

NC BLM ADA IRKILIK RETSNN DOUU GELMES

ada "rk ilikileri" kle ticaretiyle balamtr. Oliver Cromwell Cox

ada rklk retilerinin, ortaan soyluculuk kklerinden verdii bir srgnle, kolonicilik dneminde yerli halklara kar gelitirilen nyarglarla beslendikten sonra, 18. yzylda Kont Boulainvilliers'nin dnceleriyle formlletirilmeye baland sylenebilir. Boulainvailliers'nin ilgili dncelerini grmeden nce, rk szcnn anlamnda grlen deimelere ve rk nyarglar besleyen ortama ksa bir gz atmakta yarar var.

A. IRK SZCNN ANLAMINDA GRLEN DEMELER Irk szcnn Trke'de ne zaman kullanlmaya balayp, ona tarih boyunca hangi anlamlar yklendiini kapsaml bir biimde ortaya koyan bir inceleme ile karlamadm. Julian Huxley. Bat dillerindeki rk anlamna gelen "race" szc ile ilgili aratrmalara dayanarak, bu szcn kkenini, geirdii anlam deiikliklerini ve bugn tad eitli anlamlar yle aklyor:83 "Race"brani ya da Arap kkenli bir szck olup Bat dillerine bu dillerden girmitir. Balangta, zellikle hayvanlar iin olmak zere, ayn atadan gelen dller iin kullanlyordu. Kitab Mukaddes'in ngiliz Kral I. James zamannda, 1611'de yaplan "yetkili eviri"sinde (Authorized Versiorida) race szc deil, soy, dl anlamlarna gelen seed, gcneration szckleri kullanlmt. Milton, 1667'de yazd nl Paradise Lost adl yaptnda, bu szc, "race of Satan" (eytan'n soyu) biiminde, fizyolojik deil tinsel nitelikleri belirtmek iin mecazi anlamda kullanmt. Daha sonra, Fox'un 1750 ylnda yaymlanan Book of Martyrs adl yaptnda "the race of Abraham" (brahim Peygamber soyu) deyiinde de grlecei gibi, insan iin ve fizyolojik anlamda kullanlmaya baland. J. Huxley, rk szcnn o zamandan beri

iinden bir trl kurtulamad bulank bir anlam kazandn syler. Gerekten bu tarihlerdeki ve sonraki (hatta zamanmzdaki) baz kitaplarda race bir yandan "human race" (insan tr, insan soyu) anlamnda kullanld gibi, te yandan, ilk rk kuramlarn incelerken grdmz gibi, hibir zaman snrlar iyi izilemeyen ve zerinde gr birliine vanlamayan belli fizyolojik niteliklere sahip insan topluluklarn, ama ayn zamanda belli baz tinsel niteliklere sahip olduklar dnlen insanlar anlatmak iin kullanlmtr; grdmz gibi, bir yandan rkn zerindeki kategori olan "tr", bir yandan rkn altndaki kategori olan "soy" anlamna gelir olmutur. Huxley, rk szcnn kazand, bugn de sren bulankln, iyi bir ngilizce szlkte "race" maddesine baklarak anlalabileceini syler. Gerekten rnek olarak ald The Conscise Oxford Dictionary'de "race" (rk) szcnn [1] Ortak bir soya bal insanlarn, hayvanlarn, bitkilerin oluturduu grup [2] Ortak ata, soy olarak grlen bir (kiiden) slaleden, aileden, kabileden ya da ulustan gelenler (3) tekilerden ayr bir etnik soy (Kafkasyal, Mool rk) [4] Yaayan canllarn herhangi bir byk blm, hayvanlarn veya ' bitkilerin cinsi, tr, soyu, eidi (insan rk, drt ayakllar rk) [51 Soy, akrabalk (soylular rk, doulu insanlar rk) ender olarak dili farkl insanlar iin kullanlr [6] O ya da bu trden ortak zelliklere sahip insanlar snf (ozanlar rk) olarak aklanr.

Grld gibi rk szc, tr, "rk", soy, ulus, zmre, meslekta vb. ok eitli anlamlarda kullanlmtr ve kullanlmaktadr. Szcn bu kadar eitli anlamlar kazanmasnn sorumlusu bir bakma rk dnr ve yazarlardr. B. IRKI NYARGILARI FLZLENDREN ORTAM Toynbee'ye gre, daha ok Bat toplumlarna zg bir nyarg olan rklk, rk duygusu, 15. yzyln son eyreinden bu yana Bat uygarlnn yeryzne yaylnn, rklarn uygun olmayan koullarda birbirleriyle ilikiye gemelerinin rndr.84 Buradan rkln Bat koloniciliinin, Bat. emperyalizminin bir trevi olduu sonucu karlabilir. Bunun yan sra Avrupa'da ortam rklk retilerine hazrlayan baka toplumsal ve dnsel gelimeler de grlmt. Denizciliin ve deniz ticaretinin gelimesiyle Avrupallar,Amerika'y ve Asya ile Afrika'nn ilerini ve uzak blgelerini kefederlerken, buralarda gerek anatomik gerek toplumsal zellikleri kendilerinkinden ok farkl ilkel ya da yar uygar topluluklarla karlamlardr. Aralarndaki byk farkllk, onlarda bir ok etkisi yaratmtr, yle ki Kilise bir sre, bunlarn insan topluluklar saylp 85 saylmayacan tartmtr. Gerekten,

spanyol fethinin resmi tarihisi Gonzalo Fernandez de Oriedo, Kzlderilileri yle betimlemiti; "Doutan tembel, kt, melankolik, korkak ve genellikle yalanc, dnek bir halk. Evlilikleri kutsal deil murdardr. ehvet dkn ve homosekseldirler.Balca istekleri yeme ime, putlara tapnma ve hayvanca ak saklklardr. spanyollar'n kendileriyle savarken, krelmesin diye kllarn kafalarna vurmamaya aba gstermelerine yol aacak derecede kaln kafal olan byle bir halktan ne beklenir ki?" 86 Chiapas piskoposu Las Casas'n, bu dncelere ve bu dnceler dorultusundaki davranlara kar at sava, klelii yasaklayan bir krallk buyruunun karlmasn; Kzlderililerin "gerekten insan" olduklarn, kendilerine sar ve dilsiz hayvanlar gibi davranlmamasn, zgrlklerine, mallarna ve canlarna dokunulmamasn isteyen Papa III. Paul'un 1537 tarihli bildirisinin yaynlanmasn salamsa da, kolonicilerin bildiklerini okuyup, klelii dolayl yollardan srdrdklerini gryoruz.87 Las Casas ile tartmaya giren Joan Gines de Sepulveda, 1550de, Gney Amerika yerlilerini, "kle dzeyinde, mantksz kimseler, insanlar maymunlardan ne kadar farklysa, spanyollar'dan o kadar farkl varlklar" olarak grmt.88 Kolonicilerin ve onlarla birlikte dnyann

eitli yerlerini dolaan baz gezginlerin yerli halklara kar bu tr nyarglar Amerika yerlileriyle snrl deildi, rnein Lucio Vanini, 1619' da, maymunlarla ayn renkte olularna baklrsa, Etyopyallar'n atas da maymun olmal; gerekten Etyopyallar bir zamanlar drt ayak zerinde yrrlerdi diye yazmt.89 ada uygar toplumlarn bu "vahi halklar", "vahi topluluklar" kavram, onlar vahi hayvanlara denk grmenin rn olsa gerek, ilkel topluluklara, bazlar uygar toplum olma yolunda olduka ilerlemi toplumlara bile, bir takm ekonomik karlar asndan ve eitsizliki bir dnya gr ile bakanlar onlar "vahi hayvanlar" olarak grrlerken, eitliki bir dnya gr ile bakanlar, bu da ideolojik bir bak olmakla birlikte, onlar Rousseau gibi, "soylu vahiler" olarak niteleyebilmilerdir. Avrupa'da ortam rk dncelere hazrlayan olgulardan birincisi byle bir d gelime iken, ikincisi bir i gelime; Avrupa'da mutlak monarilerin grlmesi ve buna kar feodal tepkiler oldu. Ykselen burjuvazinin ekonomik btnlenme ve pazar gereksinimlerine uygun olarak, feodal toplumsal ve siyasal birimleri birletirerek ortadan kaldracak olan mutlak monarinin gelimesidir. Doal olarak aristokrasi mutlak monarilere kar kmtr Bunu yaparken de elinden alnmak istenen ayrcalklarn dnsel dzeyde savunacak bir retiye gereksinim duymutur. Bu gereksinimi Henri Boulainvilliers

adnda bir Fransz soylusu karlayacaktr. C. ADA IRKILIK RETSNN DOUU VE LK BM: BOULAINVILLIERS'NN ARSTOKRATK IRKILIK RETS Mutlak monarinin 16. ve 17. yzyllarda gsterdii gelimeler karsnda, Franois Hatman, Christopher Shevrl gibi soylular, Frank kabileleri dnemini lkletiren yazlar yazmlard. 90 Onlardan yz yl kadar sonra bir baka Fransz soylusu, Kont Henri Boulainvilliers (1658-1722) ise, Eassai sur la noblesse [Soyluluk zerine Deneme] adl (1732'de baslan) yaptnda bu yolda gelitirilen tepkileri ve dnceleri sistem-letirip bir "aristokratik rklk" retisi ne sryordu. Boulainvilliers, bu yaptnda. Fransz soylularnn ayrcalklarn bir bir ellerinden almaya balayan mutlak monariye kar soylular bir rk retisiyle savunmaya alyordu. Boulainvilliers'ye gre, soylular ayrcalklarn, sanld gibi kraldan deil, Cermen ve Frank atalarnn Galli ve Romal Keltler olan yerlileri egemenlikleri altna alarak, demek ki fetih hakk olarak elde etmilerdi. Dolaysyla kral vermedii bir eyi onlardan geri alamazd. Boulainvilliers'ye gre Fransa halk trde bir ulus deil, insanlar eit olmayan iki farkl rktan oluan bir topluluktu. Bu insanlarn

kkenleri ayn olmad gibi, ayn haklara da sahip olamazlard. nk Frank ve Cermen istilalarnn fatihleri olan soylular yerli halklara boyun edirmilerdi; bu halklar da bamsz yaama haklarn yitirerek serf durumuna dmlerdi. Gnnn gerek Franszlar onlar boyunduruk altna alan soylulard. nc zmreyi (tabakay) oluturan halk ise o serflerin soyu idi. Merkezi mutlak monarinin banda bulunan krallara gelince, yerli bulak rkn pileri olduklarndan, Frank rkn, yani soylular yok etmeye karar vermilerdi. Ve bu amalarn gerekletirmek iin Galli serflere zgrlk tanmlard. Bu durum karsnda soylu Cermen rknn bir kolu olan Franklar ayrcalklarn ve topraklarn sonuna dek savunmalydlar.91 Boulainvilliers'nin bu dncelerinden etkilenen Avrupa soylular, hepimiz Cermen rkndanz diyerek bir Avrupa soyluluu enternasyonalizmi yaratmaya almlardr, rnein Bastille basknndan bir yl nce (1788'de) soylu bir din adam olan Brezaard, Observations sur prehistoire de France [Fransa'nn Tarihncesi zerine Grler] adl yaptnda, zgrln Cermen ormanlarnda olduunu, nc tabakann aa bir rk olup Cermen fatihlerin onlar zgrlklerinden yoksun etmekle ok doru davranm olduklarn yazyordu. Montosiere de, nc tabakann tutsak rklarn karmndan olutuunu, ama 12. yzyldan balayarak bir gruh biiminde

kendilerini ortaya koyma yolunu tuttuklarn, bylece saynn ve srnn nitelie ve deere ar basar duruma geldiini sylyordu.92 Bu aalamalarda melez rk saydklar burjuvazi idi. Cermen soyluluu dncesine en ok Alman soylular ve dnrleri (bunu ileride Almanya'nn teki snflarna bulatrmak zere) sarlacaklard. Bylece rklk retisi, ilkin burjuvaziye kar aristokrasiyi savnmaya alan bir "snfsal ideolojik silah" olarak domu oluyordu. Irklk retisi daha douunda, rk ile soyu kartrd iin bilimsel dayanaktan yoksun bir reti olarak gnna km bulunuyordu. Bununla birlikte rklk retisi orta ve aa snflardan ok aristokrasinin konumuna uygun bir retiydi. Ayrca rk retinin douunda bir snfn (ya da zmrenin) "bunalm" dneminin retisi olduu gzden karlmamal. Aristokrasinin "doal" retisi saylabilecek olan rk retisinin, orta snflara ve hatta emeki snflara benimsetilen bir reti durumuna sokuluuna yol aan toplumsal ve dnsel gelimeler, bundan sonraki sayfalarn konusunu oluturacak. D. EiTL BLMLERN VE AKIMLARIN IRKILIK RETSNE KATKILARI Endstri, kolonicilik ve kapitalizm a, ayn zamanda eitli yeni bilimlerin ve dnce akmlarnn ortaya kp gelitikleri bir bilim ve

aydnlanma dnemiydi. Bu dnemde baz bilimlerin hzla gelitiini, baz yeni bilimlerin ortaya ktn biliyoruz. Irk dnrlerin bu bilimlerin verilerinden, ou zaman onlar istedikleri biimde yorumlayarak yararlanmakla kalmayp, dorudan doruya rkla hizmet edecek yeni bilimler ortaya atmaya, ya da baz bilimlerin gelimesini bu ynde saptrmaya altklarn gryoruz. a Sosyal Darvincilik ve Irklk

Kapitalist toplumun rekabeti dnya grnn etkisiyle, baz dnrler, Darwin'in doal ayklanma kuramndan nce bile yaam gllerin kalp zayflarn elendii bir kavga olarak gren grler gelitirmeye balamlard. Darwin'den sonra Sosyal Darvincilik olarak nitelenecek olan bu grlerin ilk rneklerinden birini nl ngiliz filozofu Herbert Spencer (1820-1903) en popler biimiyle sunmutu. Spencer, Darwin'den nce Buffon, Lamarck ve Charles Darwin'in dedesi Erasmus Darwin tarafndan ilenmi bulunan biyolojik evrim kuramn toplumlara uygulamt ve (1852 ylnda) "en uygun olann yaamda kal"* deyimi ile doal ayklanma yasasnn insan topluluklarnn evrimini salayan bir yasa olduunu aklamt. Evrim dncesiyle birletirilen "varolma savam" ve "en uygun olann yaamda kalmas" terimlerini ortaya atan Spencer idi.93 1855'te (Darwin'den drt yl nce)

Principles of Psychology (Psikolojinin lkeleri) adl yaptnda, biyolojik evrim gibi toplumsal evrimin de doal ayklanma ve en uygun olann varln srdrmesi, tekilerinin elenmesi dzeneiyle ileyeceini ne srmt. Temel toplumsal ve kltrel deiikliklerin, ayn derecede temel biyolojik deiiklikleri gerektireceklerini de sylemiti. Snrsz bir rekabet ortamnda varl srdrebilmenin savama ve irade gcne bal olduunu ileri srerek, rekabeti dnya grnn, zerinde rk dncelerin de boy atabilecei toplumbilimsel, felsefi temellerini demiti.94 Savan, toplumlarn ilkel dnemlerinde, "aa rklarn yok edilmesiyle" jenik bir etki yaratp, stnden yana ileyen bir denge kurduunu; ama toplum endstri toplumuna doru gelitike, zayflarn ayklanmasnn askeri savala deil "endstri sava" yoluyla olacan sylemiti. 95 Bununla birlikte, Spencer rk deildi; tersine, rk, zerine bir tarih felsefesinin dayandrlabilecei en rk temel olarak gryordu.96 Ne var ki Sosyal Darvinciler, zellikle rklar. Spencer'den eilimlerine uyan dnceleri seip alacaklard, te yandan, tarih felsefesini rka dayandrmamakla birlikte, Spencer'in rklar aras eitsizlie deinen birok dnce retmekten geri kalmadn da 97 biliyoruz. Darwin'in dncelerindeki hatalarn nasl Sosyal Darvinci grlere yol aabileceini grmtk. Ancak, evrimi "deime ve

ayklanma" ikili dzeneinin rn olarak gren Darwin'in dncesiyle yetinmeyen, onun grlerini dzeltip gelitirdiklerini syleyen Yeni Darvincilerle birlikte Sosyal Darvinciler, biyolojik evrimin ar iledii, toplumlarn evrim yolundaki gelikinlk derecelerinin biyolojik evrimle saptand, dolaysyla gelimeyi devrimci, hatta reformcu giriimlerle hzlandrmaya kalkmann ters sonular douraca dncesiyle, deimeyi Ekinci plana atp insanlar ve toplumlar aras ilikilerde "yaam "kavgasn ve elenmeyi". ayklanmay n plana geirdiler. Yaam kavgasann uluslararas ilikilerdeki grnm olarak grdkleri sava. Nietzsche'nin yapt gibi, yceltiler. Sava, stn uluslarn, stn rklarn yaratlmasnn yolu olarak grdler. Bu yoldaki grlerini, Mendel'e dayandrarak, kaltsal plazmann her trl d etkilerden yaltlanm olduunu, dolaysyla trlerin deimeyle deil, daha ok ayklanmayla evrim geirdiklerini ileri srdler.98 Sosyal Darvinci diyebileceimiz dnrlerden biri olan Tille, yoksulluu nlemeye kalkp yenilmi snflara yardm etmenin, evrimi salayan doal ayklanma yasasna set ekmek anlamna geleceini sylemiti. Charles Pearson, uygar uluslar arasndaki yaam kavgasnn bilimin, endstrinin, uygarln silahlaryla yapldn, ama onlarn aa uluslara kar yaptklar yaam kavgasn toplaryla yapma hakkna

sahip olduklarn syleyecekti.99 Bylece Darvinizmin insan sorunlar alanna sokulmas zerine, yarma koullarnn yumuatlmasnn ve dnce rnleri ile bedenin korunmasnn, doal ayklanmann bedenlerimiz zerinde ilemesini engelleyerek insan rknn fizik olarak yozlamasna yol aaca ileri srlen [bilimsel] grler ortaya atld. Bunlardan ngiliz filozofu Samuel Butler (18351902) Erewhon (1872) adl yaptnda, makinelerin yaamn sertliini azaltarak, fizike aa birok kimsenin elenmekten kurtulup kendi aalklarn yeni kuaklara geirmelerine olanak verdii yolunda bir dnce gelitirdi.100 Dnceleriyle Nazileri etkileyen Oswald Spengler'in (1880-1936) tpdaki gelimelerin ayklanmay engelledii, rk gcnn barbarlkla bir gittii tarihin rk yarar sz konusu olduu zaman adaleti harcad yolundaki 101 dncelerini de Sosyal Darvinci grler sayabiliriz. Sosyal Darvincilii en ak biimde dile getiren ve onu uluslararas, rklar aras ilikilere uygulayan kii Alman tarihisi Heinrich von Treitschke'dir (1834-1896). Emperyalist ve kuvvet politikasndan yana olan bu dnr ayn zamanda imparatorluk Almanyas'nn en hzl rks ve Yahudi dman olarak, Alman aydnlarn ve genlerini, Nazilerin zerinde ykselecekleri kltrle donatrken, oven, emperyalist, militarist grlerin kapsaml bir

ideoloji oluturmak zere nasl eklemlendirilebilecei hakknda bir nrnek sunmu oldu: Uluslarn ancak Darwin'in yaam kavgasna benzer biimde iddetli bir rekabetle geliip gnenlerini artrabileceklerini syleyen Treitschke, bunun da srekli ve kanlmaz sava demek olacan ekledi. Ona gre kl ile fetih, uygarln barbarla, akln bilgisizlie stnlk salamasnn bir yolu idi. Treitschke'nin deerlendirmelerine gre, sar uluslar sanat yeteneklerinden ve siyasal zgrlk anlayndan yoksundurlar. Siyah rklarn yazgs beyazlara hizmet etmek ve sonsuza dek beyazlarn tiksintilerine hedef olmaktr. Uluslar ve rklar aras ilikileri byle alglayan Treitschke, ulusal alanda da dayanmann snfl bir toplumsal yaam gerektirdiini belirttikten sonra, her iki alan iin son szn syler: yamaklar olmakszn hi bir kltr var olamaz, kitleler sonsuza dek kitleler olarak kalacaklardr.102 Sosyal Darvincilerin sava yceltmeleri yolundaki tutumlar szde kalmad. Avrupal dnr ve devlet adamlaryla snrl kalmad. Amerika'da ilerinde Bakan Theodore Roosevelt'in de bulunduu birok dnr ve devlet adam, savatan, yaylmaclktan, emperyalizmden yana dncelerini ve politikalarn, toplumlar aras, rklar aras varolu kavgas savlaryla desteklerlerken, bu savlar Amerika'nn Kba'y ele geirme amacyla

1898'de spanya'ya kar at savata kullandklarn gryoruz. Sosyal Darvinciler bu sava, dnyaya gelecekte Anglosakson uygarlnn m Slav uygarlnn m egemen olacan gsterecek nemli bir olay olarak grdler.103 Sosyal Darvinci dnceler, karakter farkllklarna dikkati eken, azme, gce kuvvete, harekete ve savama nem veren "dramatik" yaplarndan dolay, birok edebiyat, romanc tarafndan benimsendi; "ucuz", "ekici" bir "kamu felsefesi" olduklar iin, birok yaptn felsefi temelini oluturdu. Bylece, 19. yzyl sonuyla 20. yzyln bann Bat romanlarnda, uluslar, rklar aras ilikilere Sosyal Darvinci adan bakan, "sava baltasnn ilemeyecei kadar kaln kafal Kzlderililer" gibi nyarglarla dolu romanlar grld. Gossett, bu romanclarn en nllerinin Hippolite Taine (1828-1893) Frank Norris (1870-1902) Rudyard Kipling (1865-1936) Jack London (1876-1916) Owen Wister (18601938) olduklarn syleyip, rksal karakterler izen, yaptlarnn ba kahramanlarn hep Beyaz, Beyazn da Nordik sarnlar olarak sunan, varolma savamn vurgulayan, Beyaz adamn dnyaya uygarl, gerekirse zorla yayma grevinden sz eden, zencileri ve teki renkli rklar aalk karakterler olarak izen yaptlarndan rnekler verir, rnein bu yazarlardan Jack London. Sosyalist Parti kongresinde, rk grlerinden dolay

eletirildiinde, "ben nce bir Beyazm, sonra .sosyalistim; diye grlediini anlatr.104 Bu yaptlarn rk nyarglarn pekitirmede, nitel ve nicel olarak szde bilimsel yaptlardan ok daha etkili olduklarna kuku yok. Amerikal dnr David Starr Jordan'n 'yoksulluun, pisliin ve sululuun" nedenini, sahip olunan insan malzemesinin yoksulluunda grmesinin de gsterdii gibi. Sosyal Darvincilerle birlikte "jenikiler" de, yoksulluun kaltmsal, dolaysyla rksal olduu grndedir.105 b. jenik, Soyaac Dknl ve Irklk jenik. "iyi dou" anlamna gelip, insan soyunun slahyla ilgili grlerin addr. Terimin ilk olarak Darwin'in kuzeni Francis Galton tarafndan ortaya atld sanlyor.106 Ama bu dncenin gemii, Platon'un. Devlet'inde (459a-460c'de) iyi cins kularn ve kpeklerin yetitirilmesinde izlenen yollarn, insanlara da uygulanmasnn istendii tarihlere, .. 4. yzyla dek gerilere dayanr. 19. yzyln sonlarna doru jenikle ilgili dncelerin yeniden canlandrldn gryoruz. Francis Galton'un 1869'da kan Hereditary Genius (Kaltsal Deha) adl kitab, bu canlann rn olup, sz konusu yapt, ngiltere'de kafaca sivrilmilerin, birbirleriyle akrabalk balaryla bal kk bir evre oluturan birka aileden ktklarn kantlama abasndadr. Galton'un jenikle ilgili

grlerinin, kendisini, doal olarak, rklar arasnda yetenek farkllklarnn bulunaca, zencilerin Beyazlardan (nasl lmse) iki basamak aa olduunu, Man'n tesindeki halklarn berisindeki halklardan daha geri olduklar gibi sonulara gtrdn grmek artc olmasa gerek. Richard Dugdale'in, 1877'de "jenik"i Birleik Devletler'de balattn. James Mark Baldwin'in,1890'larda akm baaryla srdrdn gryoruz, yle ki, jeniin "soyaac dknlne dntn, L. Sears'dan (1866'da) gnnn Amerikalsn en ok ilgilendiren konulardan birinin "atalar" olduunu, Amerikalnn 1600'deki atasnn kim olduunu, gelecek yln Bakannn kim olacandan fazla merak edip, ngiltere'ye kadar gidip nfus ktklerini kartranlarn ktn reniyoruz 107 Irklk, Sosyal Darvincilik yan sra, bir iti de jenikten ve soyaac (ecere) dknlnden alyor. c. A ntropoloji. Antropometri ve Irklk Bat toplumlar kolonici bir yaylma sreci iine girince, dnyann eitli blgelerinde, biimleri, yaanlan, davranlar kendi toplumlarnn insanlarndan farkl insanlarla karlatlar. Onlarla savamaktan, onlar kandrarak ya da zorla altrmaya, onlar ynetmeye, onlar kleletirmeye dek birok amalan iin, onlan tanmalan, bilmeleri gerekiyordu. Bu bilgileri, yerli topluluklann

toplumsal, kltrel yaplarn aratrarak bilimsel dzeyde verecek uzmanlara gereksinim duydular, ite bu gereksinim, 18. yzylda antropoloji biliminin temellerinin atlmasna neden oldu. Ancak ilk antropologlar arasnda, alclarn honut etmek iin olacak, olgulara deer yarglar asndan bakanlar, ya da bulgular deer yarglar asndan yorumlayanlar kt. rnein, 1684 gibi erken bir tarihte, Franois Bernier, rklar, Avrupallar, Uzakdoulular, Siyahlar, Laponlar vd. biiminde snflandrmaya kalkm, Laponlar "villains animaux" (alak hayvanlar) olarak nitelemiti. Leibnitz'in (1737'de) kar kt bu snflandrma,108 "Avrupallar" bir rk saymasndan da anlalaca gibi, "Bat" bak al idi. Ne var ki, sonraki antropolog, biyolog ve teki Avrupal bilim adamlar, dnr ve yazarlarn snflandrmalarnda, "Avrupal" yerine Kafkasyal", "Beyaz" gibi szckler kullanlmsa da, amalanan" her zaman Avrupal olmutur. Byle bir bak as geleneini izleyen antropologlar arasnda, zencileri insan ile hayvan arasna yerletirirken bilgie savlar gelitirenler kt. Irk kuram olmakla rk reti olmak arasnda gidip gelen rk betimlemeleri ve rk snflandrmalar yapanlar da antropologlard. yle ki Fransz antropologu Topinard, Amerikal meslektalarndan Giddo ve Nottu'nun antropoloji bilimini kle tacirlerinin karlarna ara ettiklerini sylemek gereini duydu.109 Antropoloji biliminin kyla rk grler

dinbilim yerine bilime (!) dayandrlmaya baland. Bundan sora, Julian Huxley'in belirttii gibi, rk terimi, amzn sahte bilimsel yazlarnda ok ktye kullanld.110 Bu konuda Lienhardt, Social Anthropology adl yaptnda u aklamalar yapyor: 19. yzyln ortalarnda, o zaman etnoloji adyla bilinen antropolojinin yerine, "insann ynetimsel bilimi" [akas insanlar ynetme bilimi] gibi bir bilim nerildi. Bu balk altnda antropoloji son derece bilim d bir dnemden geti. rnein Londra Antropoloji Dernei Bakan James Hunt, eski antropologlarn filantropik (insansever) tutumlarna kar, kat bir rk nyarg izleyerek, antropoloji rencisinin grevinin her rk yerine oturtmak olduunu syledi. evresindekilere, beyin ana byklklerine gre, alts zencilerin altnda, alts stnde ve bir de zenciler olmak zere dnyada on eitsiz rkn bulunduuna inandrd. Amac anda zenci klelii zerine kan tartmada zenci kleliinin srmesinden yana olanlar desteklemekti. Ona ve evresindekilere gre klelik, bir efendi rkla kuracaklar iliki onlara gelime olanaklar salayaca iin, kle rklarn da yararna idi. Grleri zamann ngiliz aydnlarna ylesine ekici gelmiti ki, dernein ye says iki ylda onbirden beyze ykseldi. Dernein tartmalar, bilimsel ad altnda, bilimsel olmaktan ok siyasal, dinbilimsel ve moral nitelikteydi. Hunt'n sradzeni kuram, sradzeni toplumu iinde domu olan birok antropologu dnyay sradzeni asndan grmeleri yolunda etkiledi. Maymuna benzer insanlardan tanrya benzer insanlara kadar

uzanan bir dzendi bu.111 Ondokuzuncu yzyln antropologlar arasnda rklarn farkllklarn lme, saysal deerlerle bilimsel olarak ortaya koyma eilimi belirdi; evrim kuram bu eilimi daha da glendirip hzlandrd. Irklar evrimin farkl aamalarn temsil ediyorlarsa, aralarndaki farkllklar llebilirdi ve llmeliydi. Byle bir lme ayn zamanda evrimin ynnn saptanp kavranmasna yardmc olabilirdi. Bu amala bir sr bulank ve karmak lmeler yapld, rnein, 1859'da Paris'te antropoloji derneini kuran Fransz anatomi bilgini Paul Broca, rklar snflandrmak iin 34 deri rengi tonuna dek indi. Broca ayn zamanda "kraniyometri" ya da "kraniyoloji" ad verilen yeni bir "bilim" dalnn temellerini atmt.112 te yandan antropometrik rk kuramlar, meyvelerini antropometrik rklk retilerinde vermekte gecikmedi. rnein Almanya'da Otto Ammon, kent ve ky insanlarnn kafataslarn ltkten sonra, "Ammon Yasas" denecek olan bir yasa ne srd. Bu yasaya gre dolikosefaller, kent yaamna daha dkndler; daha giriimci, yenilii seven, serveni seven kiilerdi. Brakisefaller ise, sakin, tutumlu, ie kapal, tutucu, topraa bal insanlard. Fransa'da da Vacher de Lapouge, Race et Milin Social Essais d'Anthroposociologie (Paris, 1909) adl yaptnda (s. 230'da) Beyaz olmayan snflarn, uygar yaama uyum salayamam vahilerin ocuklar, ya da "kan bozulmu" snflarn soysuz temsilcileri113 olduklar gryle, Paris'in aa ve yukar snflarnn mezarlklarnda ki kafataslarn lerek, Ammon Yasas'n onaylayan sonulara vard:

Dolikosefaller kendilerine gvenen, yrekli, servensever, uzgrl, bamsz, protestanla eilimli insanlarken; brakisefal Alpli rk, alkan, tutucu, azla yetinen, katoliklie eilimli iyi uak niteliklerini tayan kimselerdi. Snflar toplumsal ayklanmann rnleriydi; toplumun yksek snflar yksek rklarla akyordu (!) zenginlik derecesi ile kafatas endeksi orantl gidiyordu. Ulusal konumda durum byleyken, uluslararas alana baklnca, kuzeyin dolikosefallerinin dnce, bilim, sanat ve ynetime, gneyin brakisefallerinin tarma ve el ilerine yatkn rklar olduklar grlecekti. "Nordik rk" dedii Aryan rklarnn stnln savunduu L'Aryen (1899) yaptnda belirttiine gre "Aryan, her ite baa geer, brakisefal de yerini seve seve ona brakr." De Lapouge'un bu grleri, Yahudiler'e uymuyordu. Feder onu bu skntdan, yaratc kapitalist ve yamac kapitalist ayrm yapp, Yahudiler'i yamac gruba yerletirerek kurtard. Gene de Lapouge'un grlerinin doru olmad ileride kantlanacakt. Ama hi deilse onun "benim grm odur ki, nmzdeki yllarda insanlar birbirlerini kafataslar yuvarlak ya da sivridir diye boazlayacaklar" kehneti, biraz da kendisi gibi kafataslarn abalaryla, bir dereceye kadar doru kmtr. Ammon' nn ve, de Lapouge'un grlerinde, kent ve ky yaamnn yaratt kltrel farklln rkla, kaltmla aklanmas gibi tipik bir epifenomenolojik (glgegrngsel, glgenedenci) aklamayla kar karyayz. Gerekten, talya'da R. Livi, Napoli'nin kent halknn, evresi kyllerinden daha brakisefal olduunu ortaya koyarak, 1896'da "Ammon Yasas"n ykacaktr.114 Yalnz antropoloji deil, teki bilimler de

rk nyarglar desteklemek yolunda ktye kullanld, rnein 1861 ylnda, ngiliz entomolojisti (bcek bilgini) dnyann eitli yerlerinde yaayan insanlarn bedenlerinden bit toplatp bunlar inceledikten sonra, renklerinin ve byklklerinin farkl olduklar, bir rkn bitinin bir baka rkn bedeninde yaayamayaca sonucuna ulamt. Konunun uzman byle bir sonuca vardktan sonra, zenci dman bir yazarn zencilerin bitlerinin bile kara olduunu yazmasn,115 yadrgamadan karlayabiliriz. d. Kraniyoloji, Fizyonomi, Frenoloji ve Irklk nsan rklarn, bugnk snflandrmaya yakn bir biimde, derilerinin rengine gre. Kafkasyal Beyaz, Etyopyal Siyah, Mool Sar, Amerikal Kzl, Malayal Kahverengi rklar olarak snflandran Alman doa bilgini Friedrich Blumenbach 1775'de ortaya att bu snflandrmay, insanlarn yalnz renklerine deil ayn zamanda kafataslanna bakarak yapmt. Dnyann her yerinden kafatas toplayan Blumenbach, o zaman "kraniyoloji" (Kafatasbilim) adyla ortaya atlan bilgi dalnn, bilimin "babas" olarak n yapmt. Yapt kafatas snflandrmasnda, Beyaz rk, Kafkasya'dan gelen, kolleksiyonundaki Cermenler'in kafataslanna ok benzediini dnd tek bir kafatas rneine dayandrmt.116 ngiliz doktoru ve operatr Dr. Charles White, 1799 ylnda yaymlanan kitabnda, Kafatasbilimde Blumenbach' at. Kafataslarn hiyerarik bir sraya koyarak, rklarn okkkenlilii (poligenesis) kuramn bilimsel

temellere dayandrmaya alt. Bu snflandrmada zenciler, kk beyinleriyle, insanla maymun arasnda bir "ara tr" oluturuyorlard. stelik bedenlerinden maymunlardan kandan daha youn bir koku kyordu. Cinsel organlar Avrupallar'nkinden iriydi; hayvanlannki de iri olduuna gre, onlara yakndlar. Snflandrmasnn "bilimsel" dayanaklar bununla bitmiyor. Hotento kadnlar, gslerini omuzlarna atarak srtlarnda tadklan ocuklarn emzirecek kadar sarkk gslydler. Bundan ve bir operatr arkadann "ben bacaklarnn altn keserken kendileri stn tutan zenciler grdm" biimindeki tanklndan, zencilerin sarkk gslerinden ve acya dayanma glerinden. Beyazlarla ayn trden geliyor olmalar olasln ortadan kaldran, onlarn maymunlara daha yakn olduklarn gsteren kantlar tretiyordu. Zencilerin bellekleri Beyazlarnkine gre ok glyd; hayvanlarnki de yle deil miydi? Kantlann bu noktada daha da bilimselletirip kesinletirerek (!) zencileri karp onlardan ocuk edinen maymunlarla ilgili sylentileri aktaryor, Zenci-Beyaz melezlerinin, katrlar gibi ksr olma eilimi gsterdiklerinden sz ediyordu. Amerikal doa tarihisi, kleliin savunucusu Samuel George Morton'u (17991851) da "Kraniyoloji" biliminin "stad"larndan sayabiliriz. Kendisine dnyann her yerinden yzlerce kafatas gnderilen bu nl bilgin, bir yandan da hayvan iskeletleri toplayarak, ikisi arasnda yapt karlatrmalardan giderek, insan trnn okkkenlilii sonucuna varyordu. Bu sonuca uygun olarak, Kzlderililer'in, tarma, denizcilie yatkn olmayan, renmede ar. kinci; rklarn en aa

basama olarak grd zencilerin, neeli, esnek, tembel olduklar biiminde, Birleik Devletler'in Gney federe devletlerinin kleci nyarglarn destekleyecek "bilimsel" kantlar sunuyordu. Zencilerle Beyazlarn iftleip reyebildiklerine gre, ayn kkenden geldikleri, ayn trden olduklar bilimsel savna, ayn trden olmadklar halde birbirleriyle iftleerek reyen ve ksr olmayan dller douran hayvanlarn da bulunduu biiminde, geree uymayan grlerle kar koymaya alyordu. ZenciBeyaz melezlerinin dourmalarnn ok g olduunu, melezler hep birbirleriyle evlenseler, ksrlk eiliminin ar basmasyla, bir noktada douramaz duruma gelip, silinip yok olacaklarn ileri sryordu. Morton, beyin anann byklyle ilgili olarak, 800 kafataslk kolleksiyonu zerinde yapt incelemelere dayanarak, 1849'da u sonulara ulat: ngiliz kafataslan 96 in kp ortalamayla "en byk't; onu 90 in kp ile Amerikan ve Cermen kafataslan izliyordu. Zencilerinki 83, inlilerinki 82, Kzlderililerinki 79 in kp idi. Ne var ki kolleksiyonunda, doru bir rneklemeye ve karlatrmaya, doru sonular karmaya elverili olmayan biimde, 5 ngiliz, 7 Amerikan, 16 Alman (ucuza salanm olmal ki) 338 Kzlderili, 85 zenci kafatas vard. stelik o tarihlerde nasl ayrdedilecei bilinmediinden, kadn erkek kafatas ayrm da yapmamt. En yksek kategoriyi oluturan kafataslarnn tm sulu bulunup aslan Beyazlara aitti. Buradan korelasyon yoluyla "beyni byk olanlarn cinayete eilimli olacaklar" sonucuna varlabilecekken. Morton, "cani olmayan Beyazlarn kafataslarn salayabilseydim, daha da byk olduklarn

grrdnz" szleriyle aa vurduu bir sonuca ulamt.117 Fransa'da Gratiolet, 1856 ylnda, zencilerin bngldaklarnn erkenden katlatn, cronal suture'lerinin (kafatas eklem dikilerinin) erken yata kapandn ileri srd. Bylece, on on drt yana kadar Beyaz ocuklar kadar zeki olan zencinin beyni, dar kafatas iinde tutuklanp gelime olana bulamyordu; sonuta zencilerin kafalar, dnceleri, on drt yandaki bir ocuunkini aamyordu. Gratiolet'nin bu kuram. Birleik Devletler'in gney federe devletlerinde, "nasl olsa kavrayacak kapasitesi yok" diye eitimi zencilere ama grlerine kar kan kimselere, bu yoldaki savlarn "bilimsel" kantlarla destekleme olana salad. Gerekten zencilerin eitilmesine kar olanlarn, "onlar kapasitelerinin zerinde byle bir ie zorlarsak, altndan kalkamayp, kafaca ve bedence kerler" diye zencileri esirgediklerini gryoruz.118 Gene Fransa'da, Paul Broca, 1875'de kafatas lmelerine "bilimsel" bir biim vererek "Kraniyometri"nin kurucusu oluyordu. Kraniyoloji onun at bu kantitatif yolda gelimesini srdrd. Broca, kolleksiyonundaki 2000 kafatasn 60 gruba ayrarak yapt almalarnda, kafatas zerinde llecek, aralarndaki orantlar bulunup formllere dklerek endekslere varlacak 69 anatomik nokta belirledi. Ne var ki, bu karmak lmelerde ayn kafatasn lp ayn endeksi bulan iki antropolog bile bulamadndan, hi bir sonuca varamad.119 Almanya'da Peter Camper, rklarn, yz alarna gre, hiyerarik bir snflandrlmasnn

yaplabileceini ileri srd. Gelitirdii zel lmelerle kan yz asna gre, yzn ileriye doru "frlaklk" derecesini buluyordu, lt olarak Yunan heykelleriyle zenci kafataslarn almt. Yunan heykellerinin yz as 100 idi, zencilerin yz as ortalamas 70 tutuyordu. Dolaysyla zencilerin yzlerinin frlaklk derecesi, 80 derece olan Avrupallar ile 58 derece olan maymunlar arasnda bir yerde bulunuyordu. Blumenbach, Camper'in endeksini, rklar farkl kkenli gstermek amacyla yaratlm bir endeks olarak sulad ve kendisi, baka her bakmdan farkl Litvanyal ve Etyopyal iki kafatasn lp yz alarnn eit olduunu gstererek, yzas endeksinin, yzn frlaklk derecesinin, hi bir ey gstermediini gsterdi. Gene de Kraniyoloji biliminin hzn kesemedi. Kraniyoloji Amerika'da, hayvanlarn ene-burun uzants (snout) ile zencilerinki arasndaki koutluun gsterilecei noktalara dek gelitirildi.120 1900 ylnda bir antropolog, tek bir kafatasnn 5 bin lsn alarak, Kraniyolojinin nndeki gelime ufkunun geniliinin derecesi hakknda bir fikir vermi oldu. te yanda daha hangi rklarn kafataslarnn dolikosefal, hangilerinin brakisefal olduu noktasnda bir sonuca ve gr birliine vanlamad iin, Kraniyoloji kurulduundan beri bir adm bile ileri gidebilmi deildi. Gerekten antropologlar "sefallik" ile rklar arasnda kesin bir balant kuramamlard; Brakisefal Moollarn bir kolu olduu kabul edilen Eskimolar dolikosefal ya da mezosefaldiler, zenci rk ise, iinde tm kafa biimlerini barndryordu. Sonunda Alman antropolog Rudolph Virchow, kafa tasndan rkn saptanmas olanann bulunmadn syledi.121

Bu tr ar yenilgilere uram olmalarna karn rk nyargl bilim adamlarnn ylmadklann, kafatasnn dn lmeyi brakarak iini lmeye baladklarn, "nronomi" denilebilecek bir alana kayarak, beynin arl, biimi ve yapsyla ilgilenmeyi balattklarn gryoruz, rnein John Hopkins niversitesi anatomi profesr Robert Bennett Bean, inceledii 150 beyaz 150 zenci beynini karlatrp, zencilerin beyin n loblarnn arka loblanna orannn, Beyazlannkinden daha kk olduu bulgusuna dayanarak, zencilerle beyazlar arasnda nemli rksal farkllklar bulunduunu, zencilerin, grme, koklama, elle yapma, ark syleme gibi baz pek nemli olmayan alanlarda (bu eylemlerin ynetildii merkez olduunu dnd arka beyin loblarnn iriliinden dolay) Beyazlardan stn olmalarna karlk; irade gc, ahlk, estetik derinlik ve akl gibi baz yeteneklerinin (n loblarnn kklne kout olarak) Beyazlardan geri olduunu ileri srd. nl bilim tarihisi John Fiske ise, beynin karmaklnn lsnn, bykl deil, kvrmlarnn okluu ve kvrm ukurlarnn derinlii olduunu syledi. Bebein bozmaddesi maymununki kadar dz, Avrupal iftininki belirgin kvrml, bilginin beyni derin ve ok kvrmldr dediyse de, yaplan lmeler bu lt de gzden drd.122 Byle bir lt sunmann temelinde zenci beyninin maymunlannkine yakn biimde dz olduu nyargs yatyordu. Irk nyarglarn at oynattklar teki iki bilgi dal fizyonomi ve frenoloji idi. Aristoteles. insanlann fizik grnleri (fizyonomileri) ile karakterleri arasnda balatlar kurmaya alan denemeleriyle, fizyonominin kurucusu olmutu.

Ortaada olduka yaygn olan ve kimbilir ka susuzun "cani fizyonomili" grlerek canndan edilmesine yol aan bu bilgi dal, 1743 ylnda ngiltere'de yasakland. Ama Kta Avrupas'nda, Johann Kasper Lavanter'in 1775-1778 yllar arasnda yazd yazlarla, yeniden canlandrlnca, hzla kitlelere yayld. Lavanter, iyi resimlendirilmi, ilgi ekici kitabnda, yz ve kafatas gravrleriyle, okuyucularna karakter zmlemesi (karakter tahlili) yntemlerini retiyordu.123 yle grnyor ki. Fizyonomi ile Kraniyolojinin kafalardaki evliliinden, Frenoloji (Phrenology) ad verilecek yeni bir "bilim" dodu. Alman doktor Franz Joseph Gali, renciliinde, fizyonomiye, zellikle de kafatas ile karakter arasndaki ilikiye kafasn takmt. 1800 yl dolaylarnda, kafatasnn 37 zelliinin incelenerek, bir kimsenin karakteri hakknda "sahiplenici", "kavgac", "sr saklayc", "yce", "ciddi", "kendine saygl" vb. yarglarda bulunabileceini ileri srd. Gali, 1828 ylnda ldnde, gerisinde ylesine byk bir n brakm bulunuyordu ki, Metternich, onun karlat en byk kafa olduunu syleyecekti. Gall'in rencilerinden Johann Gaspar Spurzheim, "Frenolojiyi, bir "bilim" olarak ne srd. stelik Frenoloji. Spurzhelm'a gre, neden-sonu ilikilerini aratran bir bilim deil, insanln gl zelliklerinin gelitirilmesine yardmc olacak bir bilimdi. Spuzheim, 1832'de Birleik Devletler'e yapt, cokuyla karland gezisiyle. Frenolojiyi Amerika'ya tad; Amerika'da birok nl dnrn ve akademisyenin frenolojiyi benimsemesine yol

at. rnein, bunlardan biri olan Horace Greeley, demiryollarnda alacak grevliler arasnda "kaza eilimi" olanlarn bulunmamas iin, ie alnrlarken Frenolojiye gre seilmelerini nerdi. Frenoloji de rksal nyarglarn pekitirilmesine ok elverili bir bilgi dalyd. Ancak baz eski nyarglara kar kmaktan da geri durmuyordu, rnein frenologlara gre, en aa rk, zenciler deil, beyinlerinin rgtlenii uygarlamalar yolunda hi bir umut vermeyen, yabanl ve serke Kzlderililer idi.124 Irk nyarglarn rn olarak "yaratlan" bu "bilim"lere, Kraniyolojiye, Fizyonomiye, Frenolojiye ne oldu? Gnmzde bu bilgi dallarnn adlarnn bile unutulmu olmasna karlk, samalklar bunlarnki kadar apak olmayan teki bilgi dallarnn varlklarn srdrdklerini gryoruz; kafalanna vurulup saf d edilenlerin yerine (yann onlar da Frenoloji gibi unutulacak olsalar da) durmadan yenilerinin, ileriki sayfalarda zerinde duracamz, etnoloji, sosyobiyoloji gibi yeni "bilim"lerin, onlarn braktklar boluklar doldurmak zere sunuldularn greceiz. e. Filoloji ve Irklk Kapitalizmle ve kolonicilikle birlikte h zla gelien bilimlerden biri de filoloji, zellikle "karlatrmal filoloji" idi. Antropolojinin domasn gerektiren gereksinimler, filolojinin gelimesini de hzlandrd. Karlatrmal dilbilim aratrmalarnn salad bilgi birikimi, bir noktadan sonra, eitli halklarn dilleri arasndaki ilikileri, dil akrabalklarn ortaya

koyabilecek dzeye geldi. Dilbilimdeki bu gelimelerden yararlanan rklar, dil yaknlklarndan rk yaknlklarna, dil farkllklarndan rk farkllklarna gemekte glk ekmedikleri gibi, Sami, Aryan gibi dilsel kavramlara rksal anlamlar ykleyerek, filolojinin bulgularn ktye kullanmaktan geri durmadlar. Dilbilginleri, biraz da Kitab Mukaddes'deki Adem'in Ham, Sam, Yafet adl olundan halkn doduu yksne dayanarak. Eski Dnya halklarn, Hami dili konuan Hamiler (Eski Msr halk) Sami dilleri konuan Samiler (Araplar ve Yahudiler) ve Hint-Avrupa dilleri konuan Avrupal halklar olmak zere ana gruba ayrmlard, rnein, dilbilgini Johann Gottfried Eichhorn (1752-1827) Araplar'dan Yahudiler'e kadar eitli halklarca kullanlan bir dil ailesinin varln saptayp, bu dillere "Sami dilleri" (ya da Semitik diller) adn vermi, bu dilleri kullananlarn bir zamanlar, bu dillerin atas olan tek bir dili kullanan "Samiler" adn verdii tek ve uyumlu bir halk olarak yaadklar varsaymnda bulunmutu. Bylece, dilsel bir kavrama rksal bir anlam yklenmesine varacak yollan am oldu.125 17. yzyln sonlarna doru, dilbilimci Ankuetil Duperon Sanskrit dilinde yazlm eski kitaplar buldu. Bunlar znce Avrupa dilleri ile arasnda birok benzerlikler grd. Buradan giderek, ou Avrupa dilleri ile bu yaptlarn yazldklar Hint dilinin ayn kaynaktan geldii sonucuyla yetinmeyip, ou Avrupa ulusuyla Hint ulusunun bu dili Hindistan'a getiren egemen kastlarnn, ayn soydan geldiklerini ileri srd. Hint-Avrupallar denen bu halkn beii Orta

Asya idi. Hint-Avrupa halklar buradan tm dnyaya yaylm ve egemen olduklar yerlerde dillerini kabul ettirmilerdi. Bu dncelerle, sz konusu dil grubuna Hint-Avrupa dilleri, bu dili kullandklar varsaylan toplumdan geldii dnlen halklara, Hint-Avrupa halklar dendi. Bununla da kalnmad, bu halklarn gemi, saf, karmam dnemlerindeki fizik ve moral nitelikleri stne dler kurulmaya baland.126 Aryan szcn, ilk olarak, doru anlamyla, Hindistan'da yarglk yapan, amatr dilbilgini Sir Williams Jones (1746-1794) HintAvrupa dillerinin bir dal olan Hint dilleri grubunu konuanlarn ad olarak kullanmt.127 Gen bir Alman olarak, 1848'de ngiltere'ye gelip Oxford'a yerleen yetenekli bir dilbilgini olan Friedrich Max Mller (1823-1900) Duperon'un, Hindistan'dan, ran' kapsayp, Trkiye'yi dlayarak ngiltere'ye, spanya'ya kadar uzanan blgede eitli uluslarca ve eitli halklarca kullanlan Hint-Avrupa dillerinin ortak atas olan bir dilin bulunduunu dnerek "Aryan" adn verdii dili konuan halklara. "Aryanlar" diyerek, Lectures on the Science of Language (1864)'de szce yeni bir anlam kazandrm oldu. Sanskrite'den alnan bu szc, hem HintAvrupa dillerinin bir alt grubu olarak, dilsel, hem de bu dillerin ortak atas olan bir dili kullanan, Orta Asya'da "Arianna" dedii bir blgede yaadklarn dnd bir halk, bir rk anlamnda, rksal anlamda kullanmt. 128 Bu yoldaki grleri ngiltere'de ve Almanya'da hzla benimsenip, hi birisi etnoloji (antropoloji) eitimi grmemi birok yazar tarafndan rksal anlamda bol bol kullanld. Daha sonra grlerini deitirip, bu tutuma kar sava aan Max Mller, Biographies of Words and the Home of Aryas (1888) adl yaptnda (s. 120'de)

"Tekrar tekrar iln ettim ki, Ari (Aryan) dediim zaman bununla kana, kemie, saa, kafaya iaret etmi olmuyorum. Bununla sadece Ari dili konuanlar ayrdetmi oluyorum... Bir Ari rkndan, Ari gzlerinden ve salarndan bahseden insan, bir dolikosefal gramerden dem vuran insan kadar byk bir gnah ilemi olur."129 demise de ne are. Aryan kavram rklarn ideolojik malzemeleri iine alnarak, bilimsel dayanakszlndan herhangi bir rahatszlk duyulmakszn, Nazi dnr ve politikaclarna kadar yaatlacaktr. in ilgin yan. Turan szcnn de ayn dilbilgininin, ktye kullanlan bir baka dilsel kavram olmasdr. Mller, tm dnya dillerini Aryan. Sami, Turan dilleri olarak dil ailesine ayrmt. Turan dilini de iki blme ayrarak, Trke ve Fince'nin de bulunduu be dilden oluan kuzey blm ile, Aryan ve Sami dili olmayan teki tm dilleri iine soktuu, 116 dilden oluan gney Turan dilleri blmne ayrmt. Ayrca insanln erken dnemlerinde, diller, dinler ve halklar arasnda bir akmann bulunduu grndeydi. Turan dilleri konuan halklarn yurdu da Orta Asya, ama Orta Asya'nn Ural-Altay dalar arasnda kalan blgesiydi. Yukarda verdiimiz alntdaki szleriyle pek uyumayan bir biimde (ilk yaptlarnda) onun Asya'da ve Avrupa'da byk rk bulunduunu, her rkn bir dile, bir dine karlk olduunu, her rkn nce birlik iken sonra daldn ne srdn reniyoruz. Birok dilbilgini Mller'in bu snflandrmasna, zellikle de Turan kategorisine kar kmtr; kuramnn Samiler'de baarl, kaynaklar varsaymsal Turanllar'da en baarsz olduu sylenir.130

f. Kolonicilik ve Irklk Bat koloniciliinin geliip, Avrupallar'n Afrika'da Karaderililerle, uzak Asya'da Sarderililerle, Amerika'da Kzlderililerle karlamalar zerine, insanlar snflandrmalar, rk kuramlar grnmeye balamt. Bu gelimeleri, rkln, mutlak monariye ve burjuvaziye kar ileri srlen aristokratik rklk retisi filizine, burjuvazi tarafndan yaplan bir alamayla, rkln "beyaz rkl" biiminin grnmesi izledi. Irkln yaygnlk kazanmas da bu aamayla gerekleti. Beyaz rkl, sarn rklndan nce Sosyal Darvincilik, antropometrik rklk retileri vb. akmlar iinde ve sarn rklndan sonra, pancermenizm, Anglosaksonculuk yannda varln hep srdrd. Bu nedenle, Beyaz rk dnceleri bir de burada sergilemek fazladan bir i olur. Beyaz rklna rnek olarak, Amerika'da, 19. yzyln sonlanyla 20. yzyln balarnda Lithrop Stodart ve Madison Grant gibi dnrlerin renkli rklara kar atklar dnsel sava anmakla yetineceiz.131 ada rklk, kapitalizm ve kolonicilik ile beslenip boy atmaya balad. Ulusal kapitalizmlerle birlikte ulusuluun gelimesiyle, rklk, beyaz rkl iinde Aryan. Anglosakson rklklar gibi eitli sarn rklklar biimini ald. Emperyalizm dneminde ise rklk, pancermenizmde en son deilse de en ar biimini buldu.132 Beyaz rkl, tarihsel ilevini grp yerini sarn rklna braktktan sonra bile, baz evrelerde varln srdrd, rnein 20. yzyln banda, F. Galton'un ailede kaltm

konusunda yapt almalarn etkisiyle, baz Anglosakson ve Cermen bilginleri, Londra'da toplanp, serbest oalmann beyaz iin bir tehlike oluturmaya balad sonucuna vardlar.133 Kapitalizm, sermaye ihra eden biimi yan sra emek ithal eden biimini alnca, azgelimi lkelerin iilerinin ileri kapitalist lkelerde altrlmas, benzeri bir beyaz rkl tehlikesini yeniden canlandrmak zeredir. g. Psikoloji, Zek Testleri ve Irklk Irk dnrler, nyarglarn pekitirmek yolunda, uyduruk bilimler yan sra, psikoloji gibi "arbal" bilimlerden yararlanmaktan, psikolojinin bulgularn nyarglar ynnde yorumlamaktan geri durmadlar. Psikolojiden daha ok zek testlerini ktye kullanarak yararlandklarn gryoruz.134 19. yzylda rkn fizik karakterini lme yolundaki tm giriimler, grdmz gibi baarsz kalnca, rklar karakter farkllklar ile ilgili grler gelitirmeye baladlar. Ancak bu grler de herhangi bir bilimsel, nesnel, saysal kanttan yoksundu. Zek testlerinin "icat edilii" onlara bu tr kantlar sunma olana verecektir. Gerekten, zek testlerinin Birleik Devletler'de kullanlmas yolundaki 1890'larn ilk giriimlerinin amacnn, rklar arasndaki farkllklarn saptanmas olduunu gryoruz. Almanya'da gelitirilen alglama hz (sre-i intikal) testleri R.M. Bache tarafndan, 12 Beyaz, 11 Kzlderili, 11 Zenciye uygulanp, rklarn alglama glerinin karlatrlmas amacyla kullanld. Alnan sonular, Kzlderililerin

alglamada ve de uyarclara tepki gstermede en hzl. Beyazlarn en ar olduklarn gsteriyordu. Ancak bu sonular, akl almayacak biimde, Beyazlarn daha akll olduklarn gsterdii biiminde yorumland. Beyazlar, dnerek davranan, dnceler kuran (reflective) bir rk olduklar iin, tepkileri, dnmeden davranan teki rklarn tepkilerinden elbette daha ar olacakt (!) B. R. Stetson, 1897 ylnda 500 Beyaz 500 Zenci ocuunu bellek (hafza) testlerinden geirdi. Bu kez de zencilerin biraz daha yksek derece tutturmalar, teste alnan zenci ocuklarnn yalarnn beyazlarnkinden biraz daha yksek olduu ile akland. E.L. Thorndike, 1903 ylnda, eline yeterli bilgi verilirse, herhangi bir insann zgn zihinsel doasn, elerine ayrp zmleyebileceini sylyor; farkl rklar arasndaki doutan zek farkllklarnn da saptanabileceini ekliyordu. Hatta Avrupa rklar arasnda da zek farkllklar vard. Bu farkllklar da saptannca, rklarn zek skalas olduka kesin bir biimde ortaya karlabilecekti. Beyazlarn ocuklarna uygulanan zek testlerinin birinde, banka yneticisi, avukat, yarg, profesr ocuklarnn, ii ocuklarndan yksek dereceler tutturmalar, iinde yaadklar elverili ekonomik, toplumsal ve kltrel evrenin rn olarak deil, baarl olma savamnda iyi bir anababadan gelmenin (kaltmn, jeniin) ne kadar nemli olduunu gsterdii biiminde yorumland. Alnan sonu, snfsal farklar kadar rksal farkllklar da gsteriyordu, nk, yorumculara gre, farkl

rklarn insanlar farkl snflar iine yaylm bulunuyorlard. Uygulanan zek testlerinde nyarglara uygun sonular alndnda bu tr yorumlara gidilmesine karlk, beklenen sonular alnamaynca, daha nceki birka rnekte de grdmz gibi, krk dereden su getirilip, bambaka yorumlara bavuruluyordu, rnein Amerika'da zek testlerinin nclerinden biri olan Thorndike, aa rklardan ocuklarn bu testlerde baarl olduu durumlar, bunlarn kendilerini tutma yeteneinin eksikliinin rn, dolaysyla zihinsel gelimelerindeki nemli bir geriliin kesin kant olarak yorumlayabiliyordu. 1905 ylnda, Fransa'da Alfred Binet ile Theodore Simon, zek dzeyini lecek testler gelitirdiler. Gnmze kadar uygulanagelen ve Binet-Simon adyla anlan bu testler, kendi ya gruplarna gre hazrlanmt. Binet, 1908 ylnda, ya grubunun sorularnn yzde yetmi beini yantlayanlarn o yan zeksnda, azn yantlayanlarn, yann zeksnn altnda, daha fazlasn yantlayanlarn stnde olduunu syleyerek "zek ya" kavramn ortaya att. Bu testleri hazrlayanlarn, evresel etmenlerin zeky etkilediini kabul ederek, testlerin benzer evrelerde yetimi kimselere uyguland durumda bile, geerliliklerinin kesin olmayaca yolundaki uyarlar, zeknn kaltsal olduu inancnn ar basmasndan dolay dinlenmedi. Lewis Termann ve arkadalar, 1916 ylnda, Binet'nin 1908 testlerini, Stanford niversitesi'nde yaptklar almalarla gelitirip "Stanford-Binet Zek Skalas"n sundular. Onlar bu skalay sunmaya iten zeknn saylarla llebilecei dncesi,

psikologlar ve halk arasnda byk bir ilgi yaratt gibi, eitli entrikalara yol aacakt. William Stern, 1912 ylnda, zek ya ile doal yan karlatrlmasnn sonucu olan IQ (Intelligent Quotient) "zek katsays"n, halk arasnda zek ya olarak bilinen katsayy sundu. Buna gre, rnein, on yanda olup, 10 yan zek testlerinden yz puvan alan, yann zeksnda oluyordu; bir baka deyile, zek ya da 10 oluyordu; seksen puvan alan on yandaki ocuun zek ya sekiz, yz yirmi puvan alann zek yann on iki olduu dnld. Binet'nin lmesi zerine zek testleri aratrmalarnn arlk merkezi Birleik Devletler'e kayd. Zek ya katsaysn ortaya atan ekibin ba olan Lewis Termann, 1915 ylnda, testlerinde Gneybat'nn spanyol-Kzlderili melezi ve Meksikal ailelerinden gelen kimselerin dk dereceler aldklarn gzlemledi. Bu insanlarn zeklarnn donukluunun rksal olaca sonucuna vard. Ancak bu yoldaki aratrmalar yeterli bulmad. Yeterli aratrmalarn, rklar arasnda dnsel kltr gelitirme programlaryla kapatlamayacak kadar byk zek farkllklarnn bulunduunu gstereceini syledi; gene, ileride yaplacak ve salam sonular karmaya yetecek aratrmalar, birok ocuun akll bir semen olabilecek kadar eitilmeye bile elverili olmadn gsterecekti. Bunlar gelecein "odun ve su tayclar" idiler. Birleik Devletler Ordusu, 1917'de savaa girince, orduya alnacak kiilerin en etkili olarak hangi ilerde kullanlabileceini renmek istedi. Robert M. Yerkes bakanlnda bir psikologlar kurulu, orduya gelenlerin zek ve eilimlerini saptayacak testler hazrladlar.

1.700.000'den fazla insan bu testlerden geirildi. Testlerden alman sonular, pek ok ve pek yanl yorumlara ve tartmalara yol at. Biri army alpha adyla bilinen, ngiliz okuryazarlara uygulanan "dilli"; tekisi ngilizce bilmeyen, ngilizce okuryazar olmayan gmenlere uygulanan, army beta adyla bilinen "dilsiz" test olmak zere, iki ayr test takm uygulanmt. Her iki test takm da yaa bakmakszn zeky len sorular ieriyordu. Testlerde en ysek dereceyi tutturan % 5 iinden subaylar seilecekti. Buradan, orduda ancak her yirmi kiiden birinin akll olduu sonucuna varanlar kt. Ayrca test uygulananlarn saysnn ykseklii, Birleik Devletler halknn zek yan verecei beklentilerine yol at. rnein testten geirilenlerin byk bir ounluunun, on drt yan zeksnn altnda olduu biiminde karlan sonular, ABD demokrasisi hakknda kukular duyulmasna neden oldu. Pratik ve zel baz amalara gre dzenlenen bu testlerden, rk ve snf nyarglar ynnde sonular karld. Psikologlar, aklanan sonulara dayanarak, zeknn evreden pek az etkilendii sonucunu kardlar ve bu sonu hzla kitlelere ulatrld. Bu psikologlarn ulatklar teki sonulara gre, ounluun zeks, gelimi bir eitimden (yksek retimden) yararlanamayacak dzeydeydi. Zenciler umut beslenemeyecek derecede geri idiler. Zek testlerini hazrlayan ekibin bakan Dr. Yerkes bile, testlerden eitli psikologlarn yapt baz karsamalarn yaplamayaca yolunda uyanlarda bulunurken, testlerin "zencilerin zek derecelerinin dk olduunu aka ortaya koyduunu... yalnzca eitimin onlar Beyaz

rakiplerinin dzeyine syleyebiliyordu.

ykseltemeyeceini"

Bir yandan ordu testlerinin sonularndan bitmez tkenmez yorumlar tretilirken, te yandan siviller zerinde yrtlen test aratrmalar seli Amerika'y kaplad. Bu testlere bakarak (ya da bakmayarak) E.L. Thorndike, "rk dolaysz ve dolayl olarak o kadar byk farkllklar yaratr ki, hkmet, i evreleri, evlilik, dostluk ile insan gdlerinin ve uygar yaamn hemen her ynnde, bir insann rknn gz nne alnmas gerekir" dedi. 1940 gibi ge bir tarihte bile, zeknn kabaca, % 80'inin genlerden, % 17'sinin eitimden % 3'nn rastlantlardan kaynaklandn syledi. Dr. Carl C. Brigham, A Study of American Intelligence (Amerikan Zeks stne Bir inceleme) adl yaptnda, 1917 ve 1918 ordu testlerine dayanarak, Nordik, Akdenizli ve Alpli olan Avrupa rkndan Nordiklerin stnln kantlayan sonular kardktan sonra, Avrupa uluslarndaki Nordik kann orann lmeye kalkt. Vard sonulara gre, sve % 100 Nordik kanlyd, Norve'te % 90, Danimarka, Hollanda, skoya'da 85, ngiltere'de 80, Almanya'da 40, Fransa'da ve rlanda'da 30, Polonya'da ve spanya'da 10, Rusya'da ve Portekiz'de % 5 Nordik kan vard. Brigham'a gre rakamlar, ayrca, zeki olduklar sanlan Yahudi gmenlerinin de aslnda zeki olmadklarn gsteriyordu. Zek testlerinden sonra sra irade-miza (will-temperament) testlerine geldi, sonra da kiilii len testlere. Yaplan testler genellikle Zencileri, Kzlderilileri, Meksikallar ve Beyaz olmayan teki halklar. Beyazlardan dk

kiilikli gsteriyordu. Prof. Otto Klineberg, Race and Psychology adl yaptnda. Birleik Devletler'de 1950'lere dek uygulanan testler zerine yaplan aratrmalar inceledikten sonra. Beyaz, Zenci, Kzlderili gruplarna uygulanan xek testlerinde, daha sorular dzenlenirken alnacak sonularn bilindii; bunlarn, zeknn kaltmsal olduunu gstermeleri yle dursun, zek farklarn bile gstermediklerini; testlerden alnan sonularn kaltsal deil evresel, eitsel, kltrel etmenlerin sonularn gsterdiini ortaya koymaktadr, rnein kendisinin topraklarnda petrol kt iin zenginleen Kzlderili ailelerin ocuklar zerine uygulad zek testinin sonularnn teki testlerde alnan sonulara hi benzememesi bunu gstermektedir. Klineberg ayrca, I. Dnya Sava srasnda askere alnanlara uygulanan ordu testlerinin verdii en anlaml sonucun, baz Kuzey devletlerindeki zenci gruplarnn, Gneyin federe devletlerinin Beyaz gruplarndan daha yksek dereceler tutturmalan olduunu sylemektedir. Irk nyarglarn desteklenmesi yolunda psikolojiden yalnzca zek ve kiilik testleri yoluyla yararlanlmad; teki psikolojik bulgulardan da yararlanld ya da yararlanlacak psikolojik bulgular bulundu, rnein, davranln dman bir psikolog olan William MacDougall, Is America Saje for Democracy adl yaptnda, baka rklarda daha gl olan sr gdsnn Nordiklerde daha zayf olduunu syleyip, bu nedenle rklarn karmasn tehlikeli buldu. 1921'de yaymlanan yaptnda, psikolojik nedenlerle intihar eiliminin rklara gre farkllk gsterdiini (yeterli olmayan istatistik verilere dayanarak)

ne srdkten sonra, Akdenizlinin enerjisini ve cokusunu karsndakilere yneltmesine, rnein kendisini aldatan karsn ldrebilmesine karn, Nordik insanlann ie dnk olup byle durumda kendilerini ldrme eilimi gsterdiklerini ileri srmek yolunda yararland.135 Psikolojinin rk dnrlerce daha derin bir biimde smrln, ilerde "sosyobiyoloji" ile rklk ilikisini incelerken greceiz.

E. IRKILIK RETSNN BURJUVAZYE MALEDL VE EMPERYALZME ARA EDL Beyaz rkl, uluslararas alanda, burjuvazinin gelimemi halklarla ilikilerini desteklemek ve vicdann rahatlatmak iin gereksindii ideolojik ilevi gryordu. Ulusal alanda ise, Boulainvilliers'nin Avrupa soylularnn soy stnl nyargs zerine dayandrd aristokratik rklk kuramnn burjuvaziye ters den yanlarn hatta burjuvaziye ynelik bir silah olma niteliini maskelemi, rtm oluyordu. Bundan te, Beyaz rklnn ulusal alanda, snflararas eitsizliki ilikilerde burjuvazinin aristokrasiden aa olmadn, hatta ondan stn olduunu gsterecek bir biime sokulmas gerekiyordu. Yoksa Beyaz rklk retisinden, Beyazlar stn rktr ama onlarn iinde de soylular, daha stn rktr sav tretilebilirdi. Irklk retisinin aristokratik biimiyle doduu anmsanrsa, byle bir savn tretilmesi kanlmazd. Bunu nleme yolundaki

ideolojik gereksinime ilkin Gumplowicz yant vererek, rk retisinin burjuvaziye aktarlmasna varacak yolu am oldu. a. Gumplowicz ve Irklk retisinin Burjuvaziye Maledilii "atma kuramclarndan biri, Polonyal bir Yahudi olan Ludwig Gumplowicz (1838-1909) "Irklar Sava" adl yaptnda, rklk retisinin aristokrasiden burjuvaziye geirilmesi iin gerekli admlardan ilkini att. Gumplowicz'e gre, uygarlk tarihi, nce ilkel rklar arasnda, sonra devletler arasnda bir rkn tekini fethettii bir sava, son olarak, her devlet iinde snflar arasndaki kavga olmak zere, srekli bir savamn tarihiydi. Birer siyasal organizma olarak grd zamannn toplumlar ise, iki ynetici rk, bir de avam rk olmak zere, eden kuruluydu, rnek olarak ald Macaristan'da, Macar soylular askeri ve siyasi ynetimi ellerinde tutuyor, Yahudiler ticareti, sanayiyi, bankacl ynetiyorlard. 136 Bylece Boulainvilliers'nin Cermen halklar iin gelitirdii rk retisi, bir yandan baka halklarn, baka uluslarn da kullanabilecei bir biime sokulmu oluyor, te yandan Boulainvilliers'nin aristokrasiye vermi olduu silah burjuvazinin eline de verilmi oluyordu. Kukusuz bu biimi ile rklk retisi, Yahudi esinden dolay, ulusal burjuvazilerin pek holanaca bir ey deildi. Gene de Gumplowicz bu ideolojik silahtan onlann da yararlanabileceini gstermiti. Ama anlalan kendisi, bu silahn, ulusal burjuvaziler tarafndan, kendilerine yneltilen sulamalar

bakalarna aktarmak iin bir gnah keisi aradklarnda, Yahudileri bularak, onlann ensesine indirilebileceini hi dnmemiti; dnmesi gerekirdi. Gumplowicz gibi de Lapouge'un da rk retiyi toplumdaki snf eitsizliini aklamakta kullandn grmtk. Gumplowicz'in, de Lapouge'un balatt ii, Gobineau, Wagner srdrecek, Rosenberg tamamlayacaktr. Bu yazarlar rkl yalnzca ulusu bir reti biimine sokmakla kalmayacaklar, onun Beyaz rkl biiminde daha nceden var olan emperyalist boyutlarn gelitireceklerdir. Bylece rklk retisi, artk genel olarak Beyazlarn ya da Avrupa halklarnn smrgeci retisi olmak yerine, Bat'nn belli baz uluslarnn emperyalist retisi biimine sokulacaktr. Ayrca rklk retisine daha derin bir tarih boyutu, daha tutkulu bir gelecek d, daha sistemli bir tarih felsefesi eklenerek, rklk, bir ideolojik dnya gr, bir felsefe durumuna ykseltilecektir. b. Gobineau ve Irklk retisinin Emperyalizme Ara Edilii Kont Joseph Arthur de Gobineau (18161882) adndan da anlalaca gibi, bir Fransz soylusuydu. Ama Fransz Devrimi ertesinin ou soylular gibi, srekli onuru krlm soylu bir aileden gelen, nefret ettii burjuva dzeninin yoksulluk koullar iinde yaamak zorunda kalm olan bir soyluydu. Krlan soyluluk onurunu, soyluluu ycelterek onarmaya almas doald. Bu tutkuyla yazd l'Essai sur l'inegalite des races humaines (1853-1855)

[nsan Irklarnn Eitsizlii stne Bir Deneme] adl drt ciltlik kitabnda, rk dncelerini, Boulainvilliers'nin Fransz halkn oluturan soylu Cermen rk ile serf Kelt rklar hakkndaki grlerini benimseyerek balatr. Boulainvilliers'nin dncelerini Fransa dna tayp, tm dnyay ve tm tarihi kapsayacak biimde genelletirme abas gsterir. Bu abas, zamannn Avrupa toplumlarnn kolonici yaylmasyla uyumludur. Irk dnn erevesini byle geniletince, Cermen, Frank soyluluu ile balayan dnceleri, beyaz rkn teki (renkli) rklara stnl sonucuna ulaacaktr. Gobineau'ya gre insanlk tarihinin yazgs balangta saptanmtr. Onu deitiremeyiz, ancak kavrayabiliriz, insanlk tarihini kavrama yolunda kendi zamanna dek yaplan aratrmalar, dinsel ve metafizik aklamalar olduklarndan., tarihin asal esinin rklarn fizik, moral ve entellektel eitsizlii olduunu kavrayamamlard. Bu gerei ilk olarak kendisi kavramaktayd. Irk, insan dnyasnn, teki her eyin evresinde dnd odayd. Irkn bu gcn yadsmak yerekimini yadsmakla bir idi. Kendisine bu derin gerei kavrama olanan veren, mantksal ya da tarihsel kantlar deildi. Kiisel duygular (demek oluyor ki soylu olmann kiiye kazandrd duygular) tarihsel, mantksal kantlardan daha doru, daha inandrc olabilirlerdi. Gobineau bu duygularla insanlk tarihine bakt zaman, soylu patrisiyalarla soysuz pleblerin, fatihler ile serilerin, ksacas rklarn atmasnn, tarihin durmakszn yinelenen konusu olduunu kavrad. Tm byk

uygarlklarda ve yksek rklarda grlen zellik, soylanyla nmek ve avam halkla kartklarn kabul etmemekti. stn rklar stnlklerinin ve deerlerinin bilincine, ayaklarnn altnda klece bklm teki rklarla karlatklar zaman ve onlan ylece ayaklar altnda tuttuklar srece erebilirlerdi. Zaten doa hukuku da, aa rklar, sonsuza dek efendilerinin ayaklar dibinde srnmeye mahkm etmiti. Oysa Buda'nn davran, kan karmasna kar kendini korumak iin kast sistemini yaratm olan rkna bir ihanet idi. nk erdem sonradan kazanlmaz, rkn fizik ve zihinsel niteliklerinden gelen kaltmsal bir armaandr. Bu nedenle rk duygusu gl olan halklar Budizmin yanlgsn yinelemezler, rnein Cermen rk bunu yapmad. Mitolojisinde dile getirildii gibi, davranlarna bakmakszn tm soylu sava kahramanlarn Valhallad cennetine, yoksullar, tutsaklar ve serfleri ise, Niflzheim cehenneminin buzlu, souk karanlklarna gnderdi. Gobineau'ya gre ulus, kan karmnn bir rnyd ve insanlk iin tehlikeli idi. Yurtseverlik bir Cermen erdemi deildi, Cermen erdemi "rkseverlik" idi. Soyluluklarn koruyan Cermenler ile Sami ve Romal dklar arasndaki fark buradayd. Avrupa tarihi ise, kuzeyin karmam Cermen ve Frank rklar ile gneyin, Aryan rka Sami ve Zenci kannn karmasyla doan Latin ve dounun Aryan rka Mool kan karmasyla doan Slav rklarnn savayd. Tarihte tm Aryan devletler, rnein Yunan, Roma, yabanc kann karmasyla yklmlard.137 Avrupa tarihi byle, ya dnya tarihi?

Gobineau bu alanda Aryan rknn kapsamn genileterek, Cermen, Frank soylu rklndan, beyaz, zenci, sar rklar snflandrmas yapan burjuva rklnn kavramlarna (o nefret ettii burjuva ulusuluunun kavramlarna) geiverir. Ona gre zenci, sar ve beyaz rklar ayn insan ailesinden, ayn kkenden gelmi olamazlar. Baz bakmlardan hayvanlardan da ok aalarda olan zenciler (burada Gobineau, kafasnda, ok sevdii atlaryla zencileri karlatrm olmal) yar tanrlar olan Aryanlar ile ayn kkten gelmi olabilirler mi? Ama Kitab Mukaddes bu soruya olumlu yant veriyor. Bu g durumdan Gobineau. "bu insan aklnn zebilecei bir soru deil" deyip kurtulur. Gene de beyaz rkn beiinin Hinduku, siyah rkn Afrika, sar rkn Amerika olabileceini sylemekten kendini alamaz. Bu dncelerle insanlk tarihine bakt zaman, kltrel bir yaam srebilecek irade gcne sahip tek rkn beyazlar olduunu grr. Siyah ve sar rklarda canllk, enerji, irade yoktur. Onlar ustalarn elinde biimlenecek olan cansz malzemeler, stn rklarn harekete geirecei hareketsiz kitlelerdir. Ulu, soylu, verimli her ey, dallar tm dnya lkelerinde ynetimi ellerinde tutan bir rk tarafndan yaratld, ite uygarlklar, kltrleri yaratan usta, bu rk idi. rnein in kltrn sar rk yaratm olamazd. Hindistan'dan gen, Aryan rkndan olan Ksihatriyalar sava kastlar kurmu olmalydlar (bu yolda elinde tarihsel kantlar bulunmasa da gl duygulan vard). Gobineau Eski Yunanllar, Eski ranllar, Kuzey ve Bat Avrupa halklarn Aryan sayarak, Aryan kavramnn kapsamn beyaz rk kavramnnkine yaklaacak kadar geniletmi oluyordu.

imdi de, tarihi byle gren Gobineau'nun ann halklarn, rklarn nasl grdne bakalm. Zenciler, tutkusuz, anarist, endividalist doaldr; "yrtc hayvanlardr". Fizik ve moral nitelikleri ancak maymununkilerle karlatrlabilir. Onlar dar bir dnce emberinden hi bir zaman kurtulamayacaklardr. Bu ara onlarda, akl artan, bozucu sanat yeteneinin bulunduunu kabul eder. Sar rk komnizme eilimlidir; karn ve alakln temsilcisidir. Beyaz rk ise, kayna bakmndan, gzelliin, zeknn ve glln tekelini elinde tutmakta olup, feodalizme, liberalizme, parlamenterizme ve teki insanlarn iyilii iin abalayan trden bir emperyalizme eilimlidir. Burada Gobineau'nun olumlu grd tm nitelikleri kendini zdeletirdii rka, olumsuz tm nitelikleri tekilerine ykleyen tipik bir etnosantrik tutum iinde olduunu gryoruz. Gobineau, soylu Cermen rklndan kalkp burjuva emperyalist beyaz rklna kadar uzanmasndan doan tutarszl kapatmak iin olacak, beyaz Aryan rknn amzdakl en yksek temsilcilerinin Ttonlar olduunu syler. Ama yol aabilecei tutarszlklar ve tehlikeleri bildii iin olacak, yaptnn hi bir yerinde Aryan, Cermen ya da Tton rknn (rengi dnda) tipolojisini vermez. Gobineau tarihte uygarlklar, yksek rklarn aa rklarla biraraya gelmelerinin yarattn gsterdikten sonra, rk cokusu ile balatt nl yaptn, yksek rklarn bu tarihsel grevlerini grrlerken kanlmaz olarak teki rklarla karacaklarn, bunun rk farkllklarn yok edip bar bir dnyaya yol aacan, ama

fetih ve iktidar arzusunun bulunmayaca byle bir dnyada yaamann tadnn tuzunun olmayacan, o mutluluun sr mutluluu olacan syleyerek, yaama evkini yitiren insanln bir durgunluk dneminden sonra tmyle yok olaca gibi bir karamsarlkla sonulandrm olur.138 Gobineau'nun yapt, tam zamannda atlm bir tohum gibi, ylesine etkili oldu ki, dncelerini yaymak iin kurduu "Gobineau Dernei"nin hzla geliip, ok gemeden birok Alman kentinde ubelerinin aldn gryoruz. nl kompozitr Richard Wagner ile rk retisinin Gobineau'dan sonraki en nl szcs olan Chamberlain da bu dernein yesi idiler. Dernein almalar (1870'den sonra) Alman rklarn ve ileride Nazileri etkileyecektir.139 Gobineau'dan Hitler'e uzanan bu etkinin artk dolaysz balantlarn biliyoruz: Gobineau-Wagner-Chamberlain-Rosenberg-Hitler. Gobineau'nun rklk retisini gelitirme yolunda yaptklarn ksaca zetlersek: soylu Cermen rklndan burjuva beyaz rklna geie katkda bulunmu; birbirlerinin alt ayrmlar olarak verdii Beyaz-Aryan-Tton rk kavramlar yardmyla, beyaz rkl ile Aryan rklnn hem ulusal dzeyde hem de Avrupa yzeyinde uzlatrlabilmesinin yolunu gstermitir; rk retilere bir tarihsel boyut, bir tarih felsefesi kazandrmtr; rk retilere, soylu retileri, ulusu retiler olmaktan te bir uluslararaslk, bir evrensellik kazandrmtr; psikolojik nitelikler yle dursun, halklarn kltrel niteliklerinin, hatta siyasal dzenlerinin temelini bile rksal kaltmda grme yolunu amtr; rk gereine

aklla deil sezgiyle erilebileceini retmitir; Boulanvailliers'de blgesel aristokratik olan rk retisini, evrensel aristokratik bir reti niteliine sokmutur. Tm bu katklar, aristokratik kkenli olan rk retisinin emperyalizm (uluslararas ilikiler) yoluyla burjuva ve emeki snflara sunulmas yolunda, dnemin olgularna, olaylarna uygun ideolojik malzemeler olmutur. F. IRKILIK RETSNN EMPERYALST LKELERN EMEK SINIFLARINA SUNULUU Emperyalizm olgusu ve egemen snflarn egemen ideolojisinin aa tabakalara dayatlmas, bu tabakalar arasna szmas gerei, kkeni ve ilevi bakmndan bir "st snf ideolojisi" olan rkln emeki snflar arasnda da yaylmas nedenini aklayabilir. Irk dncelerin nyarg dozunun ykseklii, bu nyarglarn orta ve aa tabakalarca daha bir banazlkla benimsenmesinin nedenlerinden biri olabilir. Gelimi lkelerin emeki snflarnn rklnn balca nedenlerinden biri, snf ii ekonomik rekabettir. Bu konuda, ABD ii sendikalarnn, sosyalist bir izgi tutturduklar dnemlerde bile, d lkelerden Birleik Devletler'e ge kar gsterdikleri, sistemli, rgtl ve kolaylkla rk bir nitelie brnebllen tepkisi, yirminci yzyln ikinci yarsnda Avrupa lkelerinin iilerinin, yabanc iilere kar tepkilerinin bir nrneini oluturacak niteliktedir. Gerekten, 19. yzylda Amerikan ii sendikalar, gmen iilere ve ge, "sendikasz ye dk cretlerle almay kabul ediyorlar, cretleri dryorlar" diye

kar kmlard; bu tepkileri isizlik dnemlerinde hem yeni gmenlere hem de zencilere kar daha da sertlemiti. Tepki gsterenlerin byk ounluunun lkeye girdikleri srada kendileri de ayn tepkiyle karlam bir iki kuak ncesinin gmen aileleri olmalar, olgunun bir baka paradoksal yndr. 1870'de Amerikan i Partisi kongresinde, inliler'in lkeye gmen olarak kabul edilmemeleri nerisinde bulunulduunu gryoruz. Buna karlk iverenlerin, nceleri, ucuz ve cretleri drc emek geliyor diye, ge kar kmadklar, hatta gten yana olduklar bilinmektedir. Gene 1870'de Kaliforniyal byk bir iverenin "Bana iimde gerekli olan kas gcdr. Bunun bir inliden ya da bir beyazdan, bir katrdan ya da bir attan salanmasnn benim iin nemi yoktur" dedii aktarlr. Ama gmen akn hzlannca, yukar snflarn da, lkenin yaamn, huzurunu bozuyor diye ge kar ktklarn, yeni gelenlerin ABD'deki serbest dzenin olanaklarndan yararlanarak i alanlarna el atmalarndan holanmadklarn ve bu honutsuzluklarn rk nyarglarda dile getirdiklerini de biliyoruz.140 Aristokratik kkenli rklk retisinin burjuva ve emeki snflara sunulmas iini, ABD'nin zenci, gmen dman rk dnrleri ile Nasyonal Sosyalist Partinin ve baz faist partilerin politikaclar, dnrleri, propagandaclar becermilerdir. Bu yolda ellerinin altnda, byle bir ii becerebilmelerine olanak veren tarihsel, dnsel ve kltrel bir birikim vard. Treitschke, yz yl kadar nce, bir

yandan emperyalist yaylma politikas tlerken, te yandan sar ve siyah rklarn aalklarndan sz etmiti. Gumplowicz, rkln burjuvaziye de seslenen bir yorumunu yapmt. Spengler, rkla felsefi bir ierik kazandrr. Ama rk dnrler, onun olduka yksek felsefi ieriinden ok, ondan almak istedikleri mesajlar alacaklardr. Gobineau'nun kuramna Alman nasyonalist propagandasna uyacak biimi vererek Richard Wagner, eski Tton kabilelerinin erdemlerinin, yalnzca zamannn Alman aristokratlarnda deil, hemen tm Almanlar'da bulunduunu, te yandan Tton kannn yalnzca Alman ulusunda bulunduunu ileri srmt.141 Rosenberg ise, rkl, emeki snflar da ierip (Yahudileri dlayarak) tm Alman ulusuna seslenecek siyasal bir program biimine sokacaktr. a. Spengler ve Ulus Devletinin k Mitosu Oswald Spengler (1880-1936) ann ve toplumunun bunalmndan etkilenmi bir lise retmeniydi. 1911 ylnda yazmaya balad Der Untergang des Abendlandes* adl yaptnda insanlk tarihine bir baka adan bakmay denedi. Ona gre, btn nedensellik kavranlan yalnzca doa olarak dnyaya uygulanabilir. Toplum olarak, tarih olarak doaya, demek ki insanlk tarihine uygulandklarnda, bu, katksz bir kfr olur. Tarihin gerisinde onu oluturan bilmediimiz bir mistik enerji, kozmik bir g vardr. Tarih onun izdii mutlak ve deimez bir yazgya gre devinir.142 Tarihe bir bilim adam gibi mantkla yaklamak yerine, ozanca bir sezgi ile yaklarsanz bu yazgy kavrayabilirsiniz.143

Spengler tarihin yazgsn kavrad savndadr. Buna gre, tarihin birimi kltrler, daha ok da yksek kltrlerdir; dnya tarihi de onlarn yaam ykleridir. Bu organizmalarn da teki organizmalar gibi belli mrleri ve genlik, yallk gibi dnemleri vardr. Doarlar, geliirler, ilerinde tadklar tm gizil-gleri, olanaklar ortaya koyduktan sonra, yaama tutkusunu yitirip, yerlerini yeni byk kltrlere brakmak zere yok olurlar. Bylece yeryznden Babil, Hint, in, Yunan, Arap ve Meksika olmak zere alt kltr gelip gemitir; yedincisi olan Bat kltr de teki kltrler gibi 1050 yllk mrn 2200 yllarna doru tamamlayp yok olacaktr. Her kltrn genlik ve yallk, ykseli ve k dnemleri vardr. Spengler'in hesabna gre Bat kltr, k dneminin de sonlarna gelmitir.144 Spengler'in bu karamsar kehneti, burjuva ve onu izleyen sosyalist k dnemlerinden geerek yok olacak olan Bat kltrnn yerine, onun yakt baz umut klarna dayanlarak, bin yllk yeni bir kltrn, Prusya kltrnn III. Reich rk imparatorluu ile domakta olduu yolunda umutlar uyandrmt. Spengler'in 1911'de balayp, 1914'de bitirip, sava yznden bastramayp, 1917'de gzden geirip 1918'de bastrabildii yapt Batnn k, bir yl iinde doksan binden fazla satmtr. Kendisi bir tutucu ve Prusya idealinin hayran olmakla birlikte, Hitler'i ve Nazileri vulgar trediler olarak grm, faizm ile demokrasiyi eit derecede knamtr. Ama en nefret ettii, kitle cahilliinin ve demagojik despotluun en yksek grnm olarak grd Sovyet komnizmi idi. Bu nedenle olacak, dnceleri, sevmedii Nazilerce

kaplacaktr. Ayrca Spengler'in bu yaptnda Nazilere mit veren grler de vardr. Spengler'e gre kltrlerin, 1. kltr ncesi aama, 2. kltrn ilk dnemi, 3. kltrn son dnemi (uygarlk dnemi) olarak aamas vardr. Kltr ncesi aamada insan etobur gebe bir hayvandr. Tarmn ortaya kmasyla insan kyl olur. Kyl doada, Spengler'in "n ruh" dedii ruhu kefeder. Bu kltr ncesi aamada, siyaset, snflar, devlet yoktur. Yalnzca birbirlerine kan ba ile bal gebe ve tarmc kabileler vardr. Bu kyl topluluklar okyanusu iinden birinin (genlerin mutasyonu gibi) nedenini bilemeyeceimiz bir deiiklik geirip, ondaki n ruhtan, byk bir ruhun uyanmasyla, kltr doar. Smer'in ve Msr'n birdenbire ykselileri byle olmutur. Kltrn ilk dnemi onun en yaratc evresidir. Bu dnemin birinci aamas feodalizmdir. Feodalizmde kabileler bir folk (halk) olarak rgtlenmeye balar, ikinci aamas feodal ekonomide ve feodal deerlerde grlen bir bunalmla balar; aristokratik bir devlet biiminde rgtlenmi "ulus"un domasyla gerekleir. Yksek kltrn ilk dneminde nderlik rka dayal bir yaratc aznln elindedir. Kltrn, Spengler'in uygarlk dnemi dedii son evresinde, devlet, ulusal hkmet iyice geliirler. Burjuvazi doar ve byr. Onunla birlikte para, toprak mlkiyetinin ve aristokrat

deerlerin zerinde zafer kazanr. Kan balan nemini yitirir; halk, kitlelere dnr. Byk kentler, makineler kaplar ortal. Bu dnemde, devrimler ve anari ortamnda Sezarizmin yeni yetmelerinin tiranca diktatrlklerini grrz. Bu aamada, kuvvet politikas, burjuvazi ve para politikas zerinde zafer kazanr. anda, Almanya'da bu dnem yaanmakta, bu nedenle dnyann efendisi olan Nordik rk, makinenin klesi olmaktadr.145 Anlalan Nordik rkn insan, doas gerei kyl sava olacakken ii olmaktaym. Spengler'e gre, yksek kltrn dou nedeni, corafya, rk vb. deildir. Tersine bir halkn iindeki snflardan ve rklardan tarihi yaratan kltrdr. Bununla birlikte Spengler yaptnda gen Nordik rkn stnl zerinde gzel varsaymlarda bulunmutu. Yaam bir sava olarak grm, sava ve fetih igdlerine uyan rklarn stn ve fazla yaayan rklar olduunu sylemiti. Salkl bir rkn belirtisinin, ailelerin ok ocuk edinmesi olduu grn ne srmt. Genileyen bir nfus ulusal grkemin temeli idi ve Nordik rkn kollektif lmezlii zleminin zetiydi. Uygarln tp vb. nlemleri, doal ayklanmay engelleyerek rkn gcn zayflatyordu. Oysa barbarlk bir rkn gcnn lsyd. Kltr, Spengler'e gre, kentin yapay rnlerinin deil, rksal deneyimin yava yava gelimesinin birikimiydi.

Spengler'in en korktuu ey, ya da okuyucularn en ok korkuttuu ey, dnya devrimleriydi; beyaz ve renkli dnya devrimleri. Beyaz dnya devrimi dedii ey, kitlelerin ykseliinde ve Marksizmde dile getirilen snf savayd. Renkli devrim ise rklarn savayd. Ancak Spengler renkli rk kavramnn kapsamn genileterek, zenciler yan sra iine Moollar', slm uluslar, Hindistan halklarn ve Ruslar' da ald. Renkli dnya devrimi Jakobenlerin Haiti zencilerini insan haklar iin savama armalaryla balamt. Dnya Sava'ndan sonra, renklilerin, Avrupa'da beyazn beyazla savan frsat bilip, Avrupa topraklarna yrmeleriyle, doruuna ulamt. Aslnda sava yitiren Almanya deil beyaz rkt. Bir de beyaz devrim (snf sava) ile renkli devrim (rk sava) birleirlerse, ite o zaman beyaz uygarlnn tm deerlerinin sonu gelmi demekti. Byle bir ykm ancak Nordik rkn canllnn en iyi temsilcilerinin sava direnileri nleyebilirdi. Bu role en uygun ulus ise, elbette Almanlar idi. Tarih Almanlar' 1500 yldan beri bilinli bir biimde byk savalarda ve denizar servenlerde kullanmt. Bylece kannn saflnn ve enerjisinin korunmasn salam, Almanya'y bu greve hazrlamt.146 Grld gibi Spengler, Naziler'e birok malzeme verirken, renkli rk kavramn, smrge halklarn ve Sovyet dzenini benimsemi halklar ierecek kadar geniletirken, beyaz rk

Avrupa ya da Bat halklaryla zdeletirmitir. Beyaz rkn koruyuculuu grevini. Nordik eyi temsil eden Alman ulusuna layk grerek, tm snflaryla Alman ulusunu stn rk kavramnn iine sokarak, rk dnn emeki snflara yaylmasnn formln ve bunun korkutucu ve sevindirici ynleriyle bysn de armaan etmi oluyordu.147

* Trkesi, Batnn k.

b. Rosenberg Mitosu

ve

Irk

Devletinin

Ykselii

Irk korkular ve umutlar Alman aydnlarna ve genlerine felsefi dzeyde Spengler alamt ama, onlara gncel siyasal biimler veren, Hitler'in kafasn (1923 birahane darbe giriimi zerine tutuklannca her gn grmeye giderek) yapt konumalarla dolduran Alfred Rosenberg (1839-1946) olmutu. Rosenberg Sovyet Devriminden kap, Almanya'ya yerleip Naziler'e katlan bir Rus gmeniydi. Naziler'in parti organ olan bir gazetenin editrln ve Naziler'in filozofluunu yapar Rosenberg, konumalarnda ve yazlarnda gelitirdii dncelerini, "Yirminci Yzyln Mitosu" adl yaptnda derleyip toplamt. Rosenberg. bir ulusu birlik iinde tutmak

iin bir ortak dman yaratmak gereine inanr. Bu dman ite Yahudiler, dta Rusya olacaktr. Baba olmak isteyen her Alman, emperyalist giriimleri desteklemek zorundadr. Bylece gelecein yz milyonluk Almanya'snn rksal devleti, tm Almanca konuan halklar kapsayacaktr.148 Bu noktada, knda bir ulusun iindeki soylular kapsayan rk kavramnn, kapsamnn geniletilip ulusun tm snflarn iine almaktan te, baka uluslar iindeki topluluklar, ama yalnz rksal deil, Almanca konuan topluluklar iine alacak biimde geniletilmesine dikkat ediniz. Rosenberg yaptnda. Platon'u anmsatrcasna, gelecek kuaklarn soylarnn slah iin Nordik rka poligami hakknn tannmasn ister. imdiden iinde teki uluslardan fazla Nordik e ieren Alman ulusu, o zaman saf Nordik bir rk durumuna ykselecektir. Bylece, gebe oban topluluklarn ve bunlardan gelen egemen soylu ynetici snflarn "damzlk" dncelerini yirminci yzyl uygarl iinde yeniden ortaya atabilme yrekliliini [!] gstermi olur. Rosenberg'in gsterdii bu yolda Hitler, saf kan stn rktan Cermenler yetitirmek iin "insan haralar" kurmaya kadar gidecektir. Rosenberg'in gsterdii bir baka baar, "Ruh iinden grlen rktr, rk da ruhun d grndr"149 diyerek, rk gibi fizik ve somut bir olgu ile, ruh gibi tinsel ve soyut bir olguyu

zdeletirebilmesidir.150 Hitler'e gelince, Rosenberg'in, Chamberlain'n, Wagner'in ve zamannn teki rk dnrlerinin grlerini yinelemekten te bir ey yapmamtr. Bununla birlikte, teki rklar soy ile rk kartrrlarken, onun tr hatta cins ile rk kartrarak bir noktada onlar getiini syleyebiliriz: "Her hayvan ancak kendi nevinden gelenlerle iftleir Erkek fare dii fareye, erkek ispinoz dii ispinoza, erkek leylek dii leylee doru gider."151 Farkl rklardan insanlarn iftlemesinin doaya uygun olmadn byle kantlyor Hitler. Son olarak, Hitler'in rklar a.) kltr yaratc rklar (Aryanlar) b.) kltr tayc rklar (rnein Japonlar) c.) kltr ykc rklar (zenciler, semitik rklar, zellikle de Yahudiler) olarak snflandrdn belirtmeliyiz. 152 Yaratc rklarn bana yerletirdii Almanlar iin "Kuzey Avrupa Almanlarn insanlk tarihinden karn, geriye maymun dansndan baka bir ey kalmaz... Bugn kltr alannda insanln nesi varsa Alman rknn kltrnde aranmaldr"153 dediini de eklemeliyiz. Hitler'e bu tr dnceler esinlendiren Rosenberg'in tarihe ve ana rk kavram asndan baktn gryoruz. Bu adan baknca, unlar grebiliyor: "Bolevizm Mongolidlerin Nordik uygarlk biimine kar bakaldrlardr. Bolevizm dneminde insanlarn aa rk olan Tatarlar'n ldrdkleri kurbanlar,

yksek boylar ve evik yryleri ile efendi snflardan olduklarn gsteren insanlard" ve "Nasyonal Sosyalizmin devlet biimi rk imparatorluudur... Ulusal devlet Fransz Devrimi'nin idealidir... [ulusal devlet] rk 154 imparatorluunun yannda cce kalr." Hitler'in Rosenberg'den esinlenen rk dncelerini, dnya apnda uygulamaya sokma grevini stlenen Himmler'in, 1937 ylnda yapt bir konumada, gelecek on iki yl iinde Alman d politikasnn "tm dnyadaki alt insanlarn yok edilmesi" olacan duyurmas.155 rk lgnln ulaabilecei noktay gstermesi bakmndan uyarcdr. G. PANCERMENZM, PANSLAVZM, PANTURANZM Gobineau Dernekleri'nin yayd pancermenist dnceler, 1914 ylnda Londra'da pancermenist bir kongrenin toplanmasna yol at. Bylece gelimeye balayan pancermenist akmdan hem etkilenerek hem de ona tepki olarak panslavizm ye panturanizm akmlar ortaya kacaktr. Pancermenizm, aratrmamz zerinde bulunuyor; panslavizm kysnda; panturanizm dnda.* Elinizdeki almann hazrlannda, yaynevinin istei zerine bir meslektamla

iblmne gitmitik. "Dnyada Irklk" bana, 'Trkiye'de Irklk" meslektama dmt. almann baz eksikliklerinin altnda, gerekletirilemeyen bu ibirlii yatmaktadr. a. Chamberlain ve Pancermenizm Mitosu Pancermenizm, Prusya'nn 1871'de Alman birliini salamasndan ok nce, 19. yzyln balarnda Germenlerin tek bir bayrak altnda birlemesini amalyordu, ilk savunucularndan iktisat Friedrich List, Ren'den Karadeniz'e kadar uzanan geni bir ekonomik birimin olanaklarn dlemiti. Prusya'nn Alman birliini gerekletirmesinden sonra akm Avusturya'da Alman endstrisinin dnyann nde gelen endstrilerinden biri olup kolonici eilimler kazanmasyla, saldrgan bir biime dnt. Bu saldrganlk, Gobineau'nun ve Chamberlain'n kuramlaryla, rk bir ideoloji ile rtlerek, pancermenizm tarafndan yeniden canlandrld.156 Gobineau Dernei yesi olan Wagner'in oluturduu evrenin bana, Huston Steward Chamberlain (1855-1927) adnda, Cermen hayran olan bir ngiliz geti. Chamberlain I. Dnya Sava srasnda Alman davasn desteklemi, Almanya'ya yerlemi ve Wagner'in kz ile evlenmiti. Pancermenist Kongre, Chamberlain'n almalarnn ve Foundations of

the Nineteenth Century (1889) [Ondokuzuncu Yzyln Temelleri) adl yaptnn yaygn etkisinin bir rn olarak toplanmt. Sz konusu yaptn, 1910 ylna kadar sekiz basks yaplm ve 60 bin kopyas satlmt. Chamberlain, Gobineau'nun Tton kavramna, eski ran' ve Hindistan' dlamakla birlikte, ada Avrupa'nn hemen tm halklarn ve Eski Yunanllar ile Romallar ieren (Gobineau'nun Aryan kavramna benzeyen) bir kapsam kazandrd. Chamberlain'n sezgilerine gre, dehas ile tarihe gemi herkesin ve yaayan. zgn dncelere sahip olan herkesin Tton rkndan olmas gerekirdi, rnein St. Paulus Yahudi olamazd. Anas bir Hellen olduuna gre, Paulus bir Tton idi. nk, bilindii gibi, byk adamlar dehalarn annelerinden alrlard. Dante de Akdenizli rkndan, talyan olamazd; u etkileyici yze, u kabark alna bakn,157 bunlar onun Tton oluunun amaz belirtileriydi. Ttonik rkn dahi ocuklar geri Dante gibi siyah sal, esmer olabiliyorlard ama ideal Tton, "byk parlak gk mavisi gzl, aktif beyinli, uzun kafal, zlem duyarak ac ekmi ve ne doru uzam yzl" olan bir insan tipindeydi. Tton rkn stn moral tipi ise, bu ideal Tton tipine yakn olan Nordik rk idi. Nordik rk sayca en fazla Almanya'da grlyordu; bu nedenle Alman ulusu teki uluslardan stnd.158

Bu gereklerin (!) bir ngiliz tarafndan bile onaylanmas Kayser II. Wilhelm'i ok etkiledi. Yapt olabildiince ok baslsn diye denek verdi; kitab subaylara, rencilere, diplomatlara, parasz dattrd.159 Bu yolla Alman halkn etkiledi. Chamberlain Kayser'in antropologu nn kazand. Chamberlain'n dnceleri ve yapt yalnz Almanya'daki Almanlar' deil, teki lkelerdeki Almanlar' da etkiledi. Tm Avrupa Germenlerine seslenen bir "Cermen Birlii" oluturuldu. Birliin bakan Heinrich Class, bir yandan Yahudi dman nyarglar krklerken, te yandan, ekonominin doal yasalarndan sz edercesine "rkn doal yasalarndan sz ediyordu.160 1912 ylnda Londra'da toplanan pancermenist kongrede, Avrupa'nn Alman olduu, bu yzden birlemesinin gerektii yolunda dnceler ortaya atld. Chamberlain bir kimsenin Tton olup olmadn her zaman ayrmlamann kolay olmadn kabul etti. Bu ayrmay yapabilmek iin bazen sezginin ya da tanrsal bir duygunun ardndan gitmek gerektiini syleyip, buna da "aklsal antropoloji" (demek ki aratrma yapmay gerekli grmeyen, sezgilere dayanan antropoloji) adn verdi. Dante'nin Tton olduunu, Paulus'un Yahudi olmadn biraz da bu tr sezgilerle anlamt. Geri zamannn Almanya'snda Almanlar'dan ayrdedilemeyen baz Yahudiler vard; ama byle durumlarda bile,

bir Yahudi ocuu bir Alman ocuunun bulunduu bir odaya girerse, ocuk derinden gelen bir duyguyla, ama mutlaka alamaya balyordu.161 b. Panslavizm ve Panturanizm Mitoslar

Almanya'daki pancermenist dnceleri, genel olarak, an ister ulusal bamszlk, ister oven, ister emperyalist, ister imparatorluu kurtarmaya ynelmi olsun, ulusu, rk dnce eilimlerinden etkilenerek; zel olarak da, pancermenizme kar gsterilen tepkinin rn olarak, Rusya'da ve Trkiyede grlen panslavist ve panturanist akmlar izleyecektir. Oluum daha karmak ise de, rnein panslavizm pancermenizmden nce ortaya km olmakla birlikte, pancermenizme tepki olarak panslavizmin, panslavizme tepki olarak da panturanizmin gelitii.162 bu ara II. Dnya Sava koullarnda pancermenizm ve panturanizm yanllarnn ibirlii giriimlerinde 163 bulunduklar, panturanizmin Trkler tarafndan Ruslar'a kar, panslavizmin Ruslar tarafndan Trkler'e kar bir silah olarak kullanld164 sylenir. Panturanizm lkemizi yakndan ilgilendiren bir konu olduu iin, zel olarak incelenmesi gerekir. Burada, rkln belli uluslara, belli halklara zg bir dn olduu gibi yanl bir izlenime yol amamak iin,

panslavizm zerinde biraz durmakla yetineceim. Almanlar, "Alman Tarihini Aratrma Dernei"ni kurmular ve bu dernein almalar, "Monumenta Germania" adl yaptta rnn vermiti. Yaptn izledii_ama. Alman rknn blrleerek byk, gl bir imparatorluk kurmas idi. Tarihe de bu amaca hizmet edecek bir adan baklmt. Bu yolda Slavlar da, Almanlar'dan etkilenerek (ya da onlara tepki olarak) eyleme getiler. Prag niversitesi'nden iki dilbilimci, Michel Dourich ve Josef Dobrovski, Slav dilini inceleyip Slav edebiyatn derlediler. Baz zengin ek soylularnn yardmyla Prag Slav Mzesi'ni kurdular. Bu mze evresinde toplanan bilginler birok bilimsel yaynda bulundular. Bu yaynlarn amac ise, gemiin Slav kabilelerini yceltmekti. Slav ozan Jan Kollar (1793-1852) Slavy Dcera (1824) [Slav Kz] yaptnda, Slav rknn gemiini renerek, ulusal dmanlar olan Germenlerin boyunduruundan kurtulabileceini ne sryordu. Slav halknn rksal birliinin salanmasyla bir ulus durumuna ykseleceklerini anlatyordu. Birlemek, Slav rknn tarihsel misyonunu yerine getirebilmesinin nkouluydu ve bu tm insanln yararna olan bir misyondu. Bu dnceler ekler'in dndaki Slavlar da etkiledi. Alman ve Macar dilinin ve uygarlnn basksndan kurtulmann yollar arand. Adriyatik'ten Tuna'ya kadar uzanacak bir Slav devleti dleri kuruldu. Bu de ve dncelere

zamanla panslavizm akm ad verildi. 1804'te Srplar'n Trkler'e kar ayaklanmas zerine, tm Slavlarn koruyucusu byk aabey olarak Rusya'ya bavurulmasndan sonra, Rusya da panslavizmle ilgilenmeye balad. Birinci panslavist kongre Prag'da toplanmt; ikincisi 1867'de Moskova'da topland. Panslavizm dnce akmnn merkezi Prag'dan Kiefe, Moskova'ya kayd. 1837'de Mikhail Pagodin Moskova'da Tarih Kitapl'n ve Slav Eski Yaptlar Mzesi'ni kurdu. Panslavist akm Ruslar gelitirmeye altlar. I. Dnya Sava'ndan sonra ise panslavizm yerini ayr ayr ulusu akmlara brakt.165 H. KAPTALZM, NAZZM VE ANTSEMTZM Koloniciliin Beyaz rkl ile emperyalizmin Beyaz rkl arasna, antisemitist rklk yerletirilebilir. Antisemitizmin dinsel anlam ve duygu ykl ieriine*, bir de rksal anlam ve duygular yklendikten sonra, Yahudi "rk" hakknda, ou Alman ve Avusturya Yahudi dmanlarnca yazlan, ama teki Avrupa lkelerinin ve Amerika'nn yazarlarnn da katld, nefret kusan bir yayn seli ile karlayoruz. Pancermen Birlii'nin bakan Heinrich Class'n, 1912'de Daniel Fryman takma adyla yazd, "Ben Kayser Olsaydm" baln tayan, iki ylda be basks yaplan kitabnda ileri srd grler, dnemin

antisemitist duygu ve dncelerini temsil edici niteliktedir. Yazar bu kitabnda, Yahudiler'in iinde yaadklar uluslarla kaynamalarnn "doal rk yasalar"na gre olanann bulunmamasndan doan "Yahudi sorunu" iin, u zmleri neriyordu: Tm kamu grevlerinin Yahudiler'e kapatlmas, Yahudiler'e seme ve seilme haklarnn tannmamas, hukukuluk, retmenlik, tiyatro yneticilii gibi mesleklere Yahudiler'in sokulmamas; gazetelere kadrolarndaki Yahudiler'i aklama zorunluluunun konmas, sahibi Alman olan gazetelere Yahudiler'in alnmamas, Yahudiler'e toprak satn alma ve kiralama haklarnn tannmamas ve Yahudiler'den iki kat vergi alnmas. Hitler iktidara geince Reischstag'n onursal yesi yapt bu yazarn yukardaki nerilerinin byk bir blmnn uyguland bilinmektedir.166 Yahudiler'e kar beslenen dinsel, tarihsel dmanln yaratt birikimden yararlanlarak, antisemitizmin amzda canlandrlmasnn nedeni konusunda u yorum yerinde ve yeterli grlyor: Almanya'da, Avusturya'da ve teki birok lkede "ulusal kapitalizm", Yahudi dmanln, byk sanayinin gelimesiyle gerileyip proleterlemeye balayan kesimlerin kinini kendi zerinden Yahudi kapitalistlerin zerine evirmede 167 kulland. Bu olgunun iinde, etnosantrizmin rk davran ve dn biiminin dmanlklar saptrma, dman yaratma, gnah keisi bulma ve en nemlisi rk davran ve dn orta

snflara hatta emeki snflara yayma, onlardaki rgtsz etnosantrik duygular ynlendirip, kendi karlarna aykr bir ideolojinin bir paras durumuna sokma gibi eler yatmaktadr.

* Bak. n. 79.

ANGLOSAKSON. IRKILII

AKDENZL

VE

ALPL

Koloniciliin rn olan Beyaz rkl, hemen tm Bat lkelerinde grlen bir rklkt. Ulusuluk akmlarnn glenmesiyle, beyaz rkl srmekle birlikte, emperyalist atlm iin frsat kollayan lkelerle, kendilerini Alman rklna kar koruma tasas iinde bulan lkelerde, ulusuluk, beyaz rkl yan sra eitli ulusal rklklar biimini ald. Almanya'da ulusal (Aryan) rklnn nasl beyaz rkln nne geirildiini grdk. Almanya bu yolda yalnz deildi, ngiltere'de deilse de Amerika'da, yaygn beyaz rklnn beslendii bir ortamda Cermen rklar yan sra Anglosakson rklar grld. Irkl ciddiye alan baz bilim adamlar da, ellerindeki verilere ya da sempati besledikleri uluslara gre, Alpli ya da Akdenizli rkl yapmak durumunda kaldlar.

a. Amerika'da Beyaz, Cermen, Irkl ve Zenci Dmanl

Anglosakson

Alman rk dn iyi bilindii halde, teki lkelerdeki rk dn pek bilinmez, rnein Amerikan rk dn nedense yalnzca zenci-beyaz ayrmcl ile ilikiliymi sanlr ve bunun dndaki biimleri hemen hemen hi bilinmez. Oysa Amerika Birleik Devletleri'nde, Thomas Jefferson (1743-1836) gibi zencileri "sevgi kapasiteleri eksik, klit teoremlerini bile zebilecek dzeyde olmayan dnme kapasiteleriyle Kafkasyal beyaz rktan ok geri, pis kokan kimseler" olarak niteleyen politikaclar; klelii kaldran kii olarak bilinmekle birlikte. baz dnceleri pek bilinmeyen, rnein "hemen btn beyazlarn kafasnda siyah ve beyaz rklarn kanmas dncesine kar doal bir tiksinme vardr" diyen, doann belki de bu iki rkn arasna eitlik iinde birarada yaamalarn sonsuza dek engelleyecek bir uurum koyduunu dnen Abraham Lincoln .(1809-1865) gibi zgrlk ve demokrasi kahramanlar yan sra; Theodore Roosevelt (1858-1919) gibi "btn yksek efendi rklar savaan rklardr" biiminde dnceler gelitiren. Kzlderililer'e kar izlenen politikann kusurunu, sonul yarg olan klca bavurmakta gsterilen kararszlkta bulan bakanlar; yalnz Anglosaksonlarn kendilerini

ynetebilme yeteneklerinin olduunu, Anglosaksonlar'n denizlerin tm adalarna sahip olma ve kendilerine balanmayan halklar yok etme grevi verilmi "seilmi halk" olduklarn, dnyann en iyi kannn, saf Aryan kannn, okyanuslar yaltlad iin, ABD'de bulunduunu ne sren William Ailen White (1868-1944) gibi gazeteciler; Tanr'nn Ttonik uluslar dnyann kaos egemen olan blgelerinde dzeni kuracak efendiler olarak yarattn syleyen Alfred J. Beveridge (18621927) gibi senatrler; bir ulusun kannn o ulusun tarihini belirlediini, sarn Nordik rka yakn uluslarn en iyi, uzaklarn en kt, bu ara Franszlarn sefih, spanyollar'n ve talyanlar'n geri zekl olduklarn yazan David Starr Jordan (1851-1931) gibi profesrler yetiti.168 Amerikan rk dnnn varabildii noktaya bir rnek olarak Madison Grant'n yaptlar ele alnabilir. Bu tarih yazar, The Passing of the Great Race or the Racial Basis of European History (New York, 1916) [Bir Byk Irkn Geii ya da Avrupa Tarihinin Irksal Temeli] adl Avrupa, The Conquest of the Continent or the Expansion of the Races (New York, 1933) [Amerika Ktasnn Fethi ya da Irklarn Yayl] adl Amerika tarihi denemelerinde, tarihi Beyaz, zellikle de Nordik rkn istil ve zafer alan olarak grmtr. Nordik kann sava, denizci, servenci, kif, ynetici, rgt bir aristokratlar rknn kan

olduunu sylemektedir. Buna karlk brakisefal Alpliler ifti rktr; Akdenizli rkn zeks, Nordik rknki kadar deilse de, Alpli rktan stndr. Avrupa uluslarnn sava yetenekleri, uygarlk dereceleri, sahip olduklar Nordik kanla orantldr, spanya kan bozulduundan yok oldu; Alpli kannn girmesi Alman stnln zayflatt; Amerika'nn karsndaki tehlike ise, onun dinsel, toplumsal, siyasal temellerinin mayas olan Nordik kann karp yerine soylu olmayan kanlarn egemen olmasdr. 169 b. Akdenizli ve Alpli Irklklar G. Sergi, "Akdenizli Irk" (1895) adl yaptnda talyanlar' ve talyanlar'n temsil ettii Akdenizli rkn uygarlklarn gerek nderi olarak grr. Asyallar ve Almanlar ise onun yaptklarn ykmaktan, bozmaktan te birey yapmamlardr. Gerek Cermenler (ki Akdenizliler onun bir kolunu olutururlar) Sergi'ye gre, sarn deil siyah sal ve ksa boyludurlar. Aynca Sergi, Chamberlain'n savn rtmek iin, Dante'nin kemiklerini inceleyerek, onu Akdenizli rkna uygun 170 bulmutur. Harvard niversitesi antropoloji profesr J.B. Dixon, The Racial History of Man (1923) [nsann Irksal Tarihi] adl yaptnda, Nordiklerin dnya tarihinde oynadklar roln sona erdii, bu role Alpliler'in aday olduklar sonucuna varr. Irk

safln nemli grmeyen Dixon, beyaz rkn, dolikosefal, brakisefal ve Akdenizli rklarnn kart yerlerde insanln byk baarlar kazandn sylerken beyaz rklna dm olur. Dixon'a gre, Alpli ve Akdenizli rklarn beyinleri daha byk olduundan, bu iki rkn kart yerlerde byk baarlar elde edilmitir. evrecilikten hareket etmekle birlikte, Alpli rklna varan bir Amerikal yazar E. Huntington'dur. The Character of Races (1924) [Irklarn Karakterleri] adl yaptnda, insan topluluklarnn niteliklerini rkn deil corafya evresinin belirlediini, Almanlar'n yeteneklerini rklarna deil, bulunduklar blgenin elverili iklimine borlu olduklarm ileri srer. nk uygarlklar uygun iklim blgelerinde doar. Yoksa rk olarak stnlk dolikosefal Nordiklerde deil, brakisefal Alplilerdedir. nk beyin ortalamalar daha byktr, insann evrimi de uzun kafallktan yuvarlak kafalla dorudur. Orta Avrupa'da ve Amerika'da yuvarlaklar sivrilerin yerini almaktadr. 171 J. IRKILIK RETSNN AZGELM LKELERN EMEK SINIFLARINA YAYILII

Irklk kapitalist ve emperyalist lkelerle de snrl kalmad. Avusturya, Osmanl, Rusya gibi dalmakta olan imparatorluklarda,

grdmz gibi, bir yandan imparatorluu kurtarma yolunda sarldklar bir umut, te yandan bu imparatorluklarn snrlar iindeki aznlk etnik gruplarn ulusu giriimlerinde grlen bir lk olabildi. Irk dnceler Almanya'nn siyasal ve kltrel etkisi altnda kalm lkelerde de grlebildi. Emperyalizme kar ulusal direni eylemlerine girien baz lkelerde ulusuluk, zaman zaman rkla kayabildi. nk rklk znde kar rkl aran bir nitelik tar. Irklk faist ve muhafazakr (tutucu) ideolojilerle eklemlendirildikten sonra, faizm yenilgiye uratlm olsa bile, (faizmin sosyalist gelimeleri durdurmak ya da yavalatmak iin kullanlabilecek bir ideoloji olduunun bilincine erilmesiyle) rtl faist ya da yan faist lkelerde, hatta tutucu ynetimlerde, gelimeye balayan sosyalist dn ve eylemlere kar, teki faist ideolojik eler yan sra rklk kullanld.172 Sosyalizmin snf sava kavramnn karsna, rk sava, ii enternasyonalizmine kar rk enternasyonalizmi dnceleri karld. Bu tr rk dnceler yalnz orta snflarn deil, emeki snflarn lmpen tabakalarna ve bilinlenmemi kesimlerine yaylabildi. Bu konuda Poulantzas'n snf hegemonyasnn ve ideolojik hegemonyann sarslmas, ii snf ideolojisi iine burjuva ideolojisinin szmas gibi kavranlan, bu olgulann aklanmasnda da

kullanlabilecek grnmektedir.

dnceler

olarak

K. GMEN LER VE IRKILIIN YENDEN CANLANMASI TEHLKES

Amerika Birleik Devletleri'ne g sorununun yaratt, rk nyarglarn ii snfnn iine yaylmas, ya da halk tabakalar arasna daha nce yaylm olan nyarglar perinleyip, harekete geirip eyleme dkme tehlikesinden sz etmitik. Gene bu olaylarn, Avrupa lkelerine gmen ii aknnn yaratabilecei sonular hakknda bir nrnek niteliinde olduunu belirtmitik. Amerika'da gmenlere (dolaysyla gmen iilere) kar taknlan ve dorudan doruya sendikalarn ve ii partisinin de katld bu tepki rnn, inli iilerin lin edilmesi olaylarnn ardndan, 1882'de inliler'in lkeye sokulmamas yolunda karlan yasada,173 Bat Avrupa halklarna yksek, Orta ve Dou Avrupa halklarna dk olmak zere, gmen ii kabul edilecek lkelerin kotalarnn saptanmasnda174 ve son olarak, II. Dnya Sava srasnda Japon asll Amerikan vatandalarnn tutuklanp zel 175 kamplarda toplanmalarnda vermiti. Fransz Devrimi srasnda Fransa'dan gelen gmenlere ateist, devrimci, rlandallar'a Katolik diye; 19. yzylda Almanya'dan gelen.iilere "sosyalizm

bulamtr" gzyle, rk nyarglarla baklp kendilerine rk nefreti yneltilmiti.176 Birleik Devletler hkmeti, 1952 ylnda, Bat Hint Adalar halklarnn (bu demektir ki Beyaz olmayan baz rklarn) bu lkeye g yollarn tkayan McCarran-Walter Yasasn karnca, gler ngiltere'ye kayd; Hindistan'dan ve Pakistan'dan ngiltere'ye olan g hzland. Bu olay ngiltere'de de rk nyarglar canlandran sonular yaratt, ngiliz hkmeti bu g denetleyebilmek iin, 1962'de Commonwealth Immigration Act' kard. Yllk g tavanlar, 1965'te 8500 olarak saptanp, 1968'de 1500'e indirildi. 1960'larn ekonomik gelime yllarn, azgelimi lkelerden gelen gmen iilerle karlayan Bat Avrupa uluslarnda, 1970'lerin sonlarna doru grlen ekonomik bunalm, bilindii gibi, rnlerini, halk dzeyinde yabanc (renkli) iilere kar szl ve eylemli saldrlarda, hkmet dzeyinde vize uygulamalarnda, siyasal dzeyde ise, neofaist rk parti ve derneklerle milis rgtlerinin canlandrlmasnda verdi.177 Irk nyarglar ve eylemler, "rklk kar rkl yaratr" kuralna uygun olarak, yabanc iiler (zellikle Trkler) arasnda da filizlenip glenmeye balad. Kukusuz bu filizlerin ileride gsterecei gelimeler sonucunda oluacak tohumlar, bu iilerle birlikte, azgelimi lkelere tanacak, buralarn

.halknn iinde uyuklayan nyarglar uyandnp siyasal eylemlere dntrme eilimi gsterecektir. L RODEZYA'DA VE GNEY AFRKA'DA "IRK AYRIMCILII" (APARTHEID) UYGULAMASI Amerika Birleik Devletleri'nde, yakn zamanlara dek "ayr fakat eit" gibi bir anayasal ilkeye balanm olarak uygulanan rk ayrmcl (segregation) Avrupallardan zerkliklerini kazanan Afrika smrgelerinde de (apartheid politikas biiminde) grld; demek ki zencilere kar rk ayrmcl yapmak tek bir devletin tekelinde deilmi. A World History (Dnya Tarihi) adl yaptn yazar William H. McNeill, "emperyalist tutumlara hatr saylr derecede ikiyzllk ve bunlardan da fazla rk stnl duygusu kart" dedikten sonra, bu yoldaki giriimlerden sz ederken, Belika Kral Leopold'un, Kongo'daki zel mlklerinde, "bu lkenin ekonomik gelimesini hzlandrmak iin", 19. yzyln bandan beri kaldrlmaya uralan klelii anmsatan yntemlerle, yerlileri acmaszca altrd anlalnca, kamuoyunun tepkisi karsnda Kongo'yu ynetme iini Belika hkmetinin stleniine dikkati eker. Benzeri bir giriimin, ngiliz emperyalisti Cecil Rhodes tarafndan (1853-1902) balatlp gerekletirildiini anlatr. Cecil Rhodes, bozuk

olan salnn ngiltere'nin nemli ve gnesiz ikliminden kurtulunca dzelecei umuduyla Gney Afrika'ya gider. Burada elmas madenlerini ileterek byk zenginlikler edinir. Servetinin verecei g ile ulusal idealler arkasnda komak zere, politikaya atlr. Blgede kurulan Cape Colony adndaki koloninin babakan olur. Koloninin, kendi zel ordusuyla genilettii topraklarn, gene kendi zel mlk gibi ynetir. Bu topraklar, buralarda kurulan Beyaz egemenlii dzeninin kurucusunun adn alan Rodezya devletinin lkesini oluturacaktr. Cecil Rhodes, bir demiryoluyla mit Burnu'nu Kahire ile birletirmek gibi byk idealler arkasnda komutu.178 Bu ideallerinin de arkasnda yatan bir baka ideal vard; ne olduunu kendisinden dinleyelim: "Dn Londra'nn Dou mahallelerinde (East End'de) isizlerin yapt bir mitingi izledim, 'ekmek', 'ekmek istiyoruz' diye lk atmaktan baka bir ey olmayan ateli konumalar dinledim; ve eve dn yolunda, o sahneleri yeniden kafamda evirip evirirken, emperyalizmin nemini, daha nce inandmdan ok daha fazla anladm... benim dncem, toplumsal soruna bir zm bulunmas, yani i savatan kurtulmak iin, biz kolonici devlet adamlar, fazla nfusu yerletirmek, fabrikalarda ve madenlerde retilen mallara yeni pazarlar salamak iin yeni topraklar elde etmek zorunda olduumuz yolundadr, imparatorluk, her zaman dediim

gibi, ekmek ve tereya sorunudur, i savatan kanmak istiyorsanz, emperyalistler durumuna gelmek zorundasnz.179 Cecil Rhodes'n ngiliz halkn bu ynde emperyalist bir politikaya ekmeye alt yllarda, (19. yzyln ikinci yarsnda) glnn yaayp zayfn elenmesinin yaamn ve tarihin anahtar olduu, Anglosakson rknn geleceinin kolonicilie bal bulunduu yolunda "gereki" bir evanjelik Hristiyan ruhu egemendi.180 Bu ruh Rodezya'ya da geti, Rodezya kendi kendini ynetmeye balad 1923'ten, uzun gerilla savalarndan sonra, Zimbabve adn alarak, siyahlara siyasal haklarn tannd anayasal bir dzene sahip yeni bir devlete dnt 1981'e kadar, 250 bin dolaynda bir Beyaz aznlk, 4,5 milyonluk yerli siyah halk, ekonomik, toplumsal ve siyasal bask altnda tuttu.181 Toplam nfusun yirmide biri. i dnyasnda, ynetimde ve serbest mesleklerde en nemli grevleri ellerinde tuttular. Nfusta grlen bu eitsizlie karn, toprak mlkleri eit (!) bir biimde, Siyahlarla Beyazlar arasnda hemen hemen yar yarya datlmt. Hollanda asll olup, iftiler anlamna gelen "Boerler" adyla anlan bu Beyaz aznlktan birinin ortalama kazanc, melezlerinkinden iki, Afrikallarnkinden sekiz kat fazlayd. Beyazlarla Siyahlarn kamu tuvaletleri, yzme havuzlar, otelleri, lokantalar ayryd. Semenler hemen tmyle beyazlardan oluuyor, dolaysyla

Parlamentoda ar bir beyaz ounluu bulunuyordu. Beyaz Rodezyallar bu ekonomik, toplumsal ve siyasal egemenliklerini, Hristiyanl ve Bat uygarln Rodezya'ya sokan kimseler olmalaryla hakl gstermeye alyorlard; kendilerini Hristiyanln ve uygarln koruyucular gryorlard. Bazlar, Afrikallarn, doutan, uygarln inceliklerini kavrama yeteneinde olmadklarna inanyor; bazlar, byle bir yetenee 2000 ylndan nce ulap uygarlaamayacaklarn dnyorlard. Oysa eski Zimbabve kentinin antsal kalntlar gzlerinin nndeydi. niversitelere ve niversite rencilerine gveni olmayan Beyaz iktidar, UNESCO'nun rkla ilgili yaynlarn, retmen yetitirilen Bulowayo koleji okuma listelerinden kartmt. Buna karlk. Birleik Devletler'in Gney federe devletlerinden Rodezya'daki rk ayrmcln destekleyen "bilimsel" yaptlar getirtmiti.182 Irk ayrm Portekiz smrgelerinde smrgecilikle birlikte tarihe karmt. Irk aynm gzeten dzen, Rodezya'da sona erdi; ama Gney Afrika'da sryor*. Gney Afrika, I. Dnya Sava'ndan nce bir Alman kolonisiydi. 1915'te bamszln) kazand. Bugn yarm milyon kadar nfusun, yetmi bini, yani yedide biri Beyaz olan Gney Afrika'da, rksal ve etnik izgilerle beyaz, renkli ve Asyal olarak blnm halklar iin "ayr gelime" politikas benimsenmi durumda. Haklar ve grevler rk

ayrmna gre eitsiz datlmtr. "Bin kadar yasa ve ynetmelik, farkl rklarn yelerini, kentlerde, mahallelerde, parklarda, trenlerde, otobslerde, okullarda, hastanelerde, sporda, telefon kabinlerinde, hatta hayvanat bahelerinde birbirlerinden ayrmaktadr."183 Yasalar, "polis blgesi" olarak nitelenen kentlerde yerli halkn srekli olarak oturmasna izin vermemektedir. Madenleri iletmelerine izin vermez. Yerlilerin sendika ve toplu pazarlk haklar snrlandrlmtr. Beyaz olmayanlar nemli seimlere semen ve aday olarak katlamazlar. Yerlilerin "aylak kii" (botagezer, serseri) saylarak, kolayca tutuklanabilmeleri salanmtr. Bir yerden bir yere gitme zgrlkleri snrlanmtr. Eitim olanaklar da ayr ve snrldr. Zorunlu altrmalara bavurulduu da bilinmektedir. Apartheid ad verilen "ayr gelime" ilkesi, dokuz kadar kabilenin ve Beyazlarn "kendi kendini" ynetmesi ve "kendi ynetimlerine sahip olmas" olarak sunuluyorsa da, ellerinde bulunan merkezi ynetimin denetimi nedeniyle, asl ynetim Beyazlarn elindedir. Topraklarn % 13', nfusun % 80 kadarn oluturan yerli halkn; % 87'si, % 20'lik Beyazlarn elindedir. stelik bu topraklar zerindeki madenlerin vd. doal zenginlik kaynaklarnn ounluu Beyazlarn sahip olduu topraklardadr. Bu durum, Bantular'a ayrlan topraklar kalabalk nfuslarna yetmedii iin, onlarn Beyazlarn blgesindeki

kent, plantasyon ve fabrikalarda, siyasal haklardan yoksun bir tr "i gmen ii" olarak almak zorunda kalmalar sonucunu dourmutur. Gney Afrika'da rklarn snflandrlmas bile, lkeyi denetleyen aznln gereksinimlerine gre yaplr, rnein inliler Beyaz rktan saylmazken, ticaret ilikileri ile bal olduklar Japonlar, basna gre, "erefli Aryan" 184 rkndandr. "Komnizmi Bastrma Yasas" adnda bir yasayla, yerli halk zerinde 25 eit yasaklama getirilmitir. "180 Gn" yasas ise, hi bir sulama yneltilmeksizin, gvenlik nedeniyle, bir kimsenin yz seksen gn tutuklu kalmasna olanak vermektedir. Bilgi toplama amacyla hkmet kiileri 90 gne kadar tutuklayabilir; yetmedi bu 90'ar gnlk sreler yeniden kullanlabilir. Legums Lancelot Hogben, bu dzeni, "rk ayrmna gre btnlemi bir ekonomide grlen... pigmentokrasi" yani renk aznl ynetimi olarak nitelemektedir.185 Gney Afrika'nn, Birlemi Milletlerin ve dnya kamuoyunun rk ayrmn brakmas yolundaki uyarlarna nasl kulaklarn tkad bilinmektedir. Bu uyanlara karlk Gney Afrikal Beyaz ynetici aznlk (Afrikanerler) izledikleri apartheid politikasnn Tanr nnde hem doru hem de ahlaka uygun olduu kansndadr. Ayrca, Afrika'da asl "siyah rklk" akmnn bulunduu gibi akl almaz bir

savla kar kabilmektedirler. Oysa "Karma Evlilikler Yasas"ndaki "rkn safln srdrmek" deyimi, hukuksal alanda bile aka rk bir politika izlediklerini ortaya koymaktadr. Gerekten, hkmet, rklarn "bilimsel" olarak snflandrlmas iin, 1957'de birbiri ardndan, ilerinde tek bir antropologun, tek bir genetikinin bulunmad yeni komisyonlar kurmutu; nk kurulan komisyonlar raporlarnda, kendilerine verilen bu grevin altndan kalkamayacaklarn 186 belirtiyorlard. * Elinizdeki kitabn ikinci basksnn yapld (1993) tarihte o da tarihe karm bulunuyor; ama dzen deiikliinin yolat i sava ile aclar sryor ve ardnda brakt pislik kolay kolay temizlenecee benzemiyor.

M. SYONZM VE IRKILIK TARTIMALARI

"Siyon Protokol" olarak adlandrlan, Hitler'in tarihsel gerekmi gibi alp, antisemitist propagandasna ara ettii "masal"da, Yahudi bilgelerinin 1897 ylnda, Prag'da bir mezarlkta toplanp, toplumun temellerini oymak, hkmetleri devirmek,

Hristiyanl ykmak iin ileride yaplacaklar bir protokola balam olduklar ileri srlr. 187 Gerek ise, aa yukar Pears Cyclopaedia'nn (83. basksnda) "Zionism" maddesinde (amacmza uygun biimde) ksaca betimledii yndedir: "ada biimi, Viyana'da alan bir Macar gazetecisi olan Theodor Herzl (1860-1904) ile balayan, Filistin'de zerk bir Yahudi yurdu kurmak gerektii inanc. Herzl, az ok zmlenmi bir Yahudi olmakla birlikte, Dreyfus Olaynn ve Dou Avrupa'daki (Yahudiler'e kar dzenlenen soyknm eylemleri olan) pogromlarn etkisiyle. Yahudi halk iin, kendi devletlerini kurmadka [dnyada] gerek gvenliin olamayaca sonucuna vard. Bilindii gibi Yahudiler her zaman dinsel adan Filistin'i tinsel merkezleri olarak dnmler ve dualarnda "gelecek yl Yerualim'de" [Kuds'te] szn yinelemilerdir; ama din adamlar bu deyiin, gerek bir devletin kurulmas olarak deil, eski inanlara balln onaylanmas anlamnda, felsefi bir deyi olduunu dnmlerdi. Dolaysyla bir yandan birok dindar Yahudi, te yandan kendilerini zmlenmi [iinde yaadklar toplumun kltr ve deerlerini benimsemi] gren ve ou dinsel inanca sahip olmayan Yahudiler, Herzl'e kar ktlar. 1917 Balfour Bildirisi'nden sonra bile, o tarihte bir Arap devleti olma nitelii ar basan Filistin'e giden Yahudilerin says pek kabark

deildi. Fakat Hitler'in Yahudiler'e yaptklar, bu durumu tmden deitirdi ve sert savamlar verildikten sonra, 1948 ylnda Yahudi devletinin kurulduu duyuruldu. Bugn Siyonizm (Sovyetler Birlii'ndeki Yahudiler'ce "Bat emperyalizmi"nin bir grnm olarak nitelendirilip iddetle kar klyorsa da) dnyann her yerindeki Yahudilerin ounluu tarafndan onaylanan, srail'e zarar verilmemesine ve nfuzunun artrlmasna alan bir uluslararas gtr".188 Bu betimlemeye gre, Siyonizm, rk deil ulusu bir ideoloji ve eylem (akm) olarak grnmekte. Bununla birlikte, baz yazarlar ve dnrler, ilk kongresini 1897'de toplayan Siyonist rgtn 1905'te yaplan 5. kongresinde kurulan "Yahudi Yerletirme Fonu"nun sahip olduu ve srail topraklarnn % 95'ini oluturan yerlerde Yahudi olmayanlarn oturamayacann belirtilmesine; srail devletinin kuruluu srasnda Filistin topraklarndaki Araplar'n ve Filistinliler'in bir blmnn yurtlarndan ayrlmaya zorlanmalarna; 1950 tarihli Dn Yasas'nn, her Yahudi'yi (gerei yanstmayan bir yorumla) srail'den g etmi biri kabul edip lkeye geldiinde Yurttalk hakknn tannacan belirtirken, gmen olmu yerli Filistinlilere bu hakkn tannmayna; 10 Mart 1970'te kabul edilen yasaya gre, yalnzca doutan Yahudi olanlarla ortodoks (resmi mezhepten) bir haham tarafndan Yahudilie alnm olanlarn "gerek" Yahudi saylaca

hkmne bakarak; ve son olarak, blgedeki yaylma ve sava politikalaryla, kendileri gibi zerk devletlerini kurmak isteyen Filistinliler'e kar takndklar tutuma bakarak, "rk" grmektedirler. Bu konuda Siyonizmin kurucusu Theodor Herzl'in ve Herzl'in yolunu izleyen Siyonistlerin, "Yahudiler ile, uzlamaz biimde antisemitist olduklarna inandklar Yahudi olmayan halklarn" uyum iinde yaayamayacaklar grne, Yahudi olmayanlarn Yahudi devletinin dna karlmalarnn gerektii dncesine ve teki baz fanatik Siyonist yazarlarn szlerine dayanarak, Siyonizmin, Yahudi dmanlarnn rk kuramlarndan etkilendiini ileri srerler. Buna karlk Siyonistler'in, "asl bize rk deyenler rkdr", "antisiyonizm antisemitizmdir" kar savn ileri srdklerini gryoruz. Belki en doru yarg, BM Genel Kurulu'nun 10 Kasm 1975 tarihli, oyokluuyla alnan "Siyonizm bir eit rklk ve rk ayrm"dr kararnda grld gibi, Siyonizmin tm eleriyle bir rklk akm olmaktan ok, "bir tr rklk" olmas, rkla benzeyen ynleri bulunup, rkla dnebilecek gizilgc iinde tamasdr.189

N. ADA "BLMSEL" GYSLER ALTINDAK IRKI DNCE POTANSYEL

Irk eylemler yle dursun, II. Dnya Sava sonrasnda ald kesin yenilgilere karn, rk dncelerin bile kk kaznabilmi deildir. Bir yandan eski biimleriyle ve ak olarak, te yandan, yeni biimler, yeni isimler alarak, varlklarn srdrmekte, kendilerini yer yer ortaya koymaktadrlar, yle ki, ulusal ya da uluslararas bir bunalmda, yamurdan sonra mantar gibi bitecek bir gizilgce (potansiyele) sahip grnmektedirler. Bu almann ap, gnmzn rk dncelerini sistemli bir biimde ve bir bir inceleyip ortaya koymaya yeterli deildir. Ancak baz rneklere deinmekle yetinilecektir. S. Gellis'in, "Brain Size, Grey Matter and Race" (1977) adl makalesinde, P.V. Tobias'n Olduvai Gorge, The Cranium of Australopitecus (1967) adl kitabnda, Beyazlarla Zencilerin beyin kabuklarnn kvrmlarnn derinliini, dolaysyla zek derecelerini farkl bulan rk grlere kar ileri srlen kantlar ve savlar yeterli (inandrc) bulmayabilmektedir. Davenport ve Grant, Mjn, Stoddart, Humprey gibi aratrmaclar, rklarn karmasn tehlikeli bulup, bunun genetik yozlamaya yolaacan, baz hastalklara kar direnci azaltacan, ahlaksal ve hukuksal deerleri bozacan

syleyebilmektedir.190 rnein, bunlardan biri, New York'taki zel bir irketin "jenik Kayt Dairesi Yneticisi" olan Dr. Charles B. Davenport, rk karmasnn, daha nce grdmz gibi, Zenci-Beyaz melezinde kolbacak uzunluklarnda bir oranszla yol aabilecei sav yansra, teki biyolojik bozukluklara neden olup, ene ile dilerin orann olduu kadar, bedenin teki organlar aras oran bozabilecei yolunda, ciddi olmayan savlar ileri srmtr.191 bununla bitmemekte, baz rk bak alar, kendilerine eski bilimler iinde barnak bulabilmekte, yeni bilimler biiminde ortaya kabilmekte, ya da baz yeni bilimlerin rk dallar verdikleri grlmektedir". Yeni Darvincilik, etholoji, sosyobiyoloji ve genetik mhendislii ile rkln balantlanna bakmak, byle bir eilimin varln ortaya koyacaktr. a. Yeni Darvincilik ve Irklk

Darvincilikte, Sosyal Darvincilie yol aan "yaam sava", "doal ayklanma" gibi kuramlann bulunduunu grmtk. Bazen "Yeni Sentez", "ada Sentez" olarak da adlandrlan Yeni Darvincilik (Neo Darvinizm)192 19201940'larda gelien bir akm olarak, Darvin'in evrim kuramn kabul etmekle birlikte, Mendel'in genlerle ilgili kuramna dayanarak, evrimin dzeneinin Darvin'in sand gibi, bir kuan yaam savanda kazand niteliklerin kaltmla

sonraki kuaklara geirilmesi biiminde olmadn kantlad. Yeni Darvincilie gre, evrim, genlerdeki deiiklik (mutasyon) yoluyla olur. Mutasyon. bir populasyonun havuzundaki genlerden birinde canlnn yapsnda evreye daha iyi uyumunu salayacak bir deime yaratmsa, sz konusu canlnn daha uzun yaayp, daha ok remesi, bu deiikliin populasyona yaylp yaygnlk kazanmasna yol ayordu. Genlerdeki deiiklik, canlnn, rnein organlarnda, evreye uyumu gletirecek bir durum yaratmsa, o canl ve o canldan bu geni kaltan soylar, daha az yaayp, daha az reyebildiklerinden. sz konusu genetik deiiklik, mutasyon, zamanla, elenip, yok oluyordu. Bu kuramda bulunan, rkla hizmet edebilecek birka st rtl noktay ortaya koymaya alalm: 1. Deiikliin, canlnn iinde yaad doal, toplumsal evrelerdeki gelimelerden deil, genlerde (molekler biyolojik evrede) grlen ve nedeni ou kez bilinmeyen "birdenbire" ortaya kan bir farkllk olduu sylenerek, evrimin yaratlmasnda evresel etmenlerin hi bir rolnn bulunmad sylenmektedir. 2. evrenin evrimde ancak, uyumu salamay gletiren genetik deiikliklerin (mutasyonun) yok olmasna yol aabilecek, "ayklayc" bir etkisi olur. 3. Bylece ve genetik kodlarn d evresel etmenlere smsk kapal olduu, genetik deimenin de ok ar iledii grleriyle (Yeni Darvincilikten beslenen Sosyal Darvincilii incelerken grdmz gibi) deime ikinci plana atlp, yaam kavgasnn rn olarak grlen ayklanma baa geirilmi olur. Bu dnceler, "genlerin" birdenbire

deimeleri gibi pek bilimsel grnmeyen, evresel etmenlerin deimenin belki uzun dnemdeki kmlatif etkilerinin rn olup olmadklarn, ya da evresel etmenlerin genlerin i evresel koullarn etkilerek, dolayl yoldan etkileyip etkilemediklerini aratrmaya ynlendirici olmayan yorum dnda, biyolojik dzeyde doru ve bilimsel bulgular, bitki, zellikle hayvan dnyas iin geerli olgular olarak grnyorlar. Ama bu kuram, bu dnceler, genetik yaps Homo sapiens sapiens trnn(50 bin yl kadar nce) bugnk biimini alndan beri hemen hibir nemli deiiklik (mutasyon) geirmedii bilinen insana uygulanrsa, tarihinde grlen badndrc deiikliklerin nedeninin biyolojik deil, ekonomik, toplumsal, kltrel gelime alanlarnda saland unutularak, ya da gz nne alnmayarak insan topluluklarna uygulanrsa, Yeni Darvincilikten giderek rkln ukuruna dmek iten deildir. Bu durumda, genetik kodlarn salamlndan, kararllndan hareketle, ister jeniki, ister saf rk, ister melez rkl biiminde olsun, rkla varlabilir. Deimenin ayklanma yoluyla olduu varsaymndan gidilerek, ayklanmann insan toplumlarndaki arac olarak sava doal grmeye, hatta yceltmeye gidilebilir; topluluklar, snflar, insanlar arasnda, teki ar yarmac sosyal ve bireysel Darvinci politikalara ynelinebilir. Gerekten, kapitalizmin "ar yarmac", "ar liberal" bir trnn "Friedman modeli" adyla azgelimi lkelere sunuluu, aslnda, bu adn kullanlmasndan zellikle kanlsa da, bir tr "Ekonomik Darvincilik" pazarlamas olsa gerek. Bilim dnyasnda ise, etholoji ve sosyobiyoloji

Yeni Darvinciliin kmlardr.193

rn

olarak

ortaya

b. Etholoji ve Irklk

Etholoji (karakterbilim) 1920'lerde kurulan, hayvan davranlarn inceleyen, buradan, zellikle arlar, kanncalar ve yksek primatlar gibi sr hayvanlarnn davranlanndan, bir sr hayvan olarak grd insanlar hakknda karsamalar yapan bir bilimdir.194 Etholoji, trlerin fizyolojileri kadar davran kalplarnn da doal ayklanmann rn olduu varsaymna dayanr. Akmn en tannm temsilcisi olan (Nobel dll bilgin) Konrad Lorenz, On Agression (Saldr stne) adyla 1963'te yaymlad kitabnda, saldrganln, hayvanlarda olduu gibi, insanlarda da bir igd olduunu sylemektedir. Bu gerei yadsmak yerine kabul edip tanmann, onu, spor yarmalar gibi zararsz ynlere yneltebilme olana salayaca biiminde, kendine yneltilebilecek baz saldrlar geitirici bir tutum takndktan sonra, saldrnn yararl bir igd olduunu ileri srmektedir.195 Etnolojinin bir baka temsilcisi olan Robert Andrey ise, 1966'da yaymlanan, yaklak olarak "topra sahiplenme gds" ya da "yaam alannn buyurganl" biiminde evrilebilecek olan Territorial Imperative adl yaptnda "Mlkiyetin ve Uluslarn Hayvansal Kkenleri zerine Kiisel Bir Soruturma" alt balndan anlalayaca gibi, hayvanlar yan sra

insanlarla ilgileniyor, yle anlalyor ki mlkiyet kavramlaryla, antropomorfik bir bak asya hayvan davranlarn gzlemlemek yoluyla ulat sonulara dayanarak, mlkiyet duygusunun igdsel bir duygu olduu biiminde insanlar adna bir karsamada bulunmaktadr. Daha ok* hayvanlarn davranlarn inceleyip, hayvan trlerinin ayn ayr karakterini izmeye alan bir bilim dalnn, ileride, biyolojik dzeyde bir hayvan saylan nsanlarn farkl kaltmsal birimleri olarak rklarn karakterlerini izip, aralarndaki karakter farklklann gstermeye kalkmayacan kim syleyebilir? Ama byle bir greve etnolojiden ok, bir bakma onun bir uzants olan sosyobiyoloji stlenmeye aday grnyor. 'Hayvanat bahesi, kafes, laboratuvardaki deil, doal yaama alanlar iindeki". c. Sosyobiyoloji ve Irklk 1975 ylnda "sosyobiyoloji" ad altnda icat edilen yeni bir "bilim", etholojinin hayvan davranlarnn evrimin doal ayklanma sreciyle (kaltmsal dzeyde) belirlendii varsaymn, insan hayvanna da uygulayarak, "insann toplumsal davranlarnn biyolojik dzeyde genlerce belirlenmi olabilecei" kuram zerinde ykselmeye balad.196 Bu bilgi dalnn ad da, sosyolojiyi tmyle biyolojiye indirgeme amacn aka dile getirmektedir.* Sosyobiyolojinin kurucusu Edward O. Wilson, Sociobiology: A New Synthesis (1975) adl

yaptnda197 yalnz sosyolojinin deil, insanla ilgili tm bilimlerin, bu ara siyaset biliminin, ekonominin, ahlkn hatta felsefenin biyolojinin iine alnmalar, biyolojik temellere dayandrlarak yeniden kurulmalar gerektiini syler.198 Byle kurulduklarnda, rnein ahlkn, filozoflarn speklasyonlarna dayanan kaypak bir bilgi dal olmak yerine, ahlk kurallarnn "trn varln srdrmesi amac" biyolojik temeline dayanan bilimsel biimini alacan belirtir. Byle bir yorumun, yorumcusu o sonuca ynelmi olmasa bile, gtrebilecei baz tehlikeli sonular vardr. Hareket noktalar olarak bu dnceleri benimsemi olan kimselerin, trn varln, genetik stnln srdrme yolunda davranmann, bu yolda gerekirse teki trlerin, teki populasyonlarn kknn kaznmasnn (Wilson'un deyimiyle) "genetik ahlka uygun" olaca gibi rk, Sosyal Darvinci, sava sonulara gidebilmelerinin nnde, hemen hibir ahlaksal (ve sosyobiyologlann bilim anlaylarna gre) hi bir bilimsel engel bulunmayacaktr.199 Bir entomolojist (bcek bilgini) olan Wilson'un yaratt bu akm, adnn gereine uygun olarak, doa bilimcileri, biyologlar, zoologlar yan sra, toplum bilimcilerinin, siyas et bilimcilerinin de ilgisini ekmi bulunuyor*, yle ki, daha ok Birleik Devletler'de gelitirilmeye allan sosyobiyolojinin, siyasal davranlarn genlerde belirlendii varsaym zerine oturtulmaya allan, "biopolitics" ad verilen bir dalndan sz edilmekte. Byle bir bilgi dalnn, gelime olana bulursa, retecei en nemli rnlerden biri, farkl rklarda grlen farkl siyasal davranlar olacaktr. 200

Ayrntl eletiri iin bak. A. enel. "Sosyobiyoloji: Yeni Bir Bilim mi? ktisat Dergisi, Ekim 1985, say 251. s. 19-33. Birinci baskdan ikinci baskmza geen on yl, sosyobiyolojinin beklendii, korkulduu ya da umulduu gelimeyi gsteremediini ortaya koymu bulunmaktadr. d. Genetik, Genetik Mhendislii ve Irklk

Genetik bilimindeki gelimelerle ortaya karlan birok bulgunun, rk nyarglarn dayandrlmak istenen biyolojik temellerini yktn gsteren genetikilerin ktn grmtk.201 Ama, genetiin, insann kltrel boyutunu unutan genetikileri, daha bir kolaylkla rk sonulara gtrebileceini de, Yeni Darvincilii incelerken grmtk, insanla hayvan arasndaki farka dikkat etmeyen, salam bir toplum bilimi, ahlk, felsefe formasyonu olmayan, ya da Sosyal Darvinci bir dnya grne sahip olan bu tr bilim adamlarnn eline, stn rk, saf rk vb. dncelerini gerekletirme olanann bulunduu umudunu verebilecek, "genetik mhendislii" denen bir bilim, daha dorusu bir teknik gemi bulunuyor. Ayn batnda domu kardelerinin kat iriliinde beyaz fareyi yetitirmeyi bilen bu tr kafalarn, bu yoldaki becerilerini, Hitler'in insan haralarnda baaramadn laboratuvarlarda baarmaya kalkabilecek gelecein Hitlerlerinin hizmetine sunma tehlikesi vardr. Byle bir olaslk dnld iindir ki, genetik mhendislii, dinsel inanlar kknden

ykaca korkusuyla "yaradann yerine gemek kstahlnda bulunmak tehlikelidir, arplrsnz" biimindeki (geriden) eletiriler yan sra, onun eitliki toplum anlaylarn ve dnya barn tehlikeye sokabileceini dnenlerce (ileriden) iddetle eletirilerek, genetik mhendislii aratrmalarnn snrlandrlmasn, hatta sona erdirilmesini isteyenler vardr. Szgelimi, Jeramy Rifkin'in Algeny adl yaptnda, laboratuvarda genlerle oynanarak yaratlan stn insanlardan sz ettikten sonra, "yaam kavramnn yeniden tanmlanmas"nn gerektiini belirtmesi, genetik mhendislii aratrmalarnn stn insan yaratmaya ynelebilecei dncesiyle, bu tr aratrmalara tepki gsterilmesine yol amt.202

DRDNC BLM IRKILII AIKLAYAN KURAMLAR

Irk atmasn anlamak iin rka deil, atmaya bakmalyz. Ruth Benedict
Ulusuluun, emperyalizmden, ulusal bamszlk ideolojilerinden "ulusal sosyalizm"e kadar, sadan sola birok ideolojiyle eklemlenebilmesine karlk, rklk ancak baz sa ideolojilerle eklemlendirilen bir ideolojik edir.203 Bunun yan sra rkln en sk ve en uyumlu biimde emperyalist, ulusu ve faist ideolojilerle eklemlendii ya da eklemlendirildii grlmektedir. Bu bakmdan rkln kendisi bamsz, zerk bir ideolojik sistem olarak ele alnamayaca gibi,204 rkl aklayan kuramlarn onu bu sa ideolojilerin zmlemelerine bal olarak ele almalar gerekir. Bu, rkl aklayan kuramlarn, eitsizliki dnya grlerini, kapitalizmi, emperyalizmi, ulusuluu ve faizmi aklayan kuramlarn bir paras olmas gerektiini gsterir. Bununla birlikte bu geree uymayan baz aklamalar yaplm, baz kuramlar ortaya atlmtr. Bunlar tmyle yararsz deildir; bak alarnn odaklat noktalarn daha iyi aydnlatlmasnda yararl olmulardr. Bu almada rkla, tarihsel, ekonomik, toplumsal, kltrel, ideolojik bak alarn

birletiren bir perspektiften baklmtr. Ayrca, rk kuramlar ve rklk retileri aklanrken, rkl aklamaya alan bir kuram da bu sayfalarn arasnda ilenmitir. Byle bir bak asnn bir snrll, konuya bir kuram ile yaklamann bir gerei olarak, rkln baz boyutlarna, rnein psikolojik, sosyal psikolojik boyutlarna yeterince deinilememesidir. Bu eksiklii, rkl aklayan grlerin ve kuramlarn (tmn kapsayc ve sistemli bir biimde sergilemek savnda bulunulmakszn) zetlenmesi, bir dereceye dek giderebilecektir. Sz konusu kuramlarn ve grlerin bir de eletirisine girilmeyecektir. A IRKILIIN TANIMI

Irkl aklamaya alan kuramlara ve grlere gemeden nce, rkln tanmn yapmakta yarar var. Ancak bu konuda, imdiye dek yaplan ok eitli tanmlar vermek ya da yeni bir tanmda bulunmak abas yerine, konunun tn dnyadaki uzmanlarnn UNESCO'nun ilgili toplantlarnn ve komisyonlarnn almalar sonucunda varlan, UNESCO tarafndan benimsenen olduka baarl ve yeterli grnen tanm vermekle yetineceiz. Bu tanma gre "rklk, ayrmc gruplar aras .ilikilerin biyolojik temellerle dorulanabilecei yanltmacasna dayanan antisosyal inan ve davranlardr." 205 Bu tanmn altnda da rkl aklayan bir kuramn yatt sylenebilir.

B. IRKILARIN KURAMLARI

IRKILII

AIKLAYAN

Irk kuramlarn ve rklk retilerini incelerken grdmz gibi, eitli rk dnrlerin ve yazarlarn rkl aklamaya altklar kuramlar yle sralanabilir; bunlar: a) Tanr'nn beyaz adama verdii dini ve uygarl yayma grevi gibi dinsel, b) kan ba ve rklarn kaltmsal eitsizlii gibi sahte bilimsel, c) rk bilincinin igdsel olduu gibi sahte psikolojik, d) tm toplumsal olaylarn rk oda evresinde olutuu gibi sahte toplumbilimsel, e) tarihin rklarn savalarnn ya da baarlarnn tarihi olduu gibi tarihsel ya da tarihsici. f) stn rklarn tarihsel misyonlar gibi metafizik, g) ilkel, kanda kabilelerin fizik ve moral erdemlerinin uygar, kozmopolit haklardan stn olduu yolundaki "ilkelliki" felsefi kuramdan; yaamn, glnn zayf smrmesi, yemesi, yoketmesi biimlerini alabilen bir sava olduu, hakk kuvvetin yaratt, zayf koruyan insan yasalarnn bu doal yasaya ters decei gibi "gereki"(!) felsefi kuramlara dek eitli kuramlarla, daha dorusu retilerle aklama abalardr.206 Irklarn "saf rk" kuram ise, genetik kalitenin ve bu yksek kalitede salanacak bir trdehin, baz rklar tekilerinin doal efendisi yapacak nitelikler kazandraca grne dayanr.207 C. IRKILII TARHSEL RASTLANTILARLA

AIKLAYAN GRLER

F. Tannebaum'un Slave and Citizen (1947) (Kle ve Yurtta) adl yaptndan, Amerika'daki rk nyargsnn kaynan tarihsel rastlantya dayandrdn reniyoruz.208 Tannebaum Kuzey Amerika'da klelik nyargsnn (dolaysyla rkln) bulunup, Gney Amerika'da bulunmamasn, spanyollar'n teden beri Arap ve Yahudi klelerinin olmasna, Roma hukukundan beri kle efendi ilikilerini dzenleyen, kleyi de insan olarak grp ona baz haklar tanyan bir hukuk geleneine sahip olmalarna karlk. Kuzey Amerika'ya gelenlerin byle bir gelenee sahip olmamalar gibi, tarihsel rastlantlarla aklamaya almtr. Toynbee'nin de, Tarih Bilincinde, daha ok Bat toplumlarna zg bir nyarg olan rklk duygusu 15. yzyln son eyreinden bu yana Bat uygarlnn yeryzne yaylnn, rklarn uygun olmayan koullarda birbirleriyle ilikiye girimelerinin rndr diye, rkl Tannebaum gibi olumsuz tarihsel rastlantlarla aklama eiliminde olduunu grmtk.209 D. IRKILIIN PSKOLOJK,SOSYAL PSKOLOJK, PSKANALTK AIKLAMALARI

Irklk baz yazarlarca, korku, nefret, gvensizlik, dayanma, fazla enerji, tutku gibi psikolojik ve sosyal psikolojik etmenlerle aklanr. Pek ok aklama bu balk altnda

toplanabilir; ortaya atldklar tarih srasna gre rnek ile yetiniyoruz. Bunlardan Reich'nki psikanalitik olarak bir; Adorno ve arkadalarnn aklamas psikolojik ve sosyal psikolojik olarak iki; Krech ve Crutchfield'in aklamalar psikolojik, sosyal psikolojik ve psikanalitik olarak boyutu da ieren aklamalardr.210 a. Wilhelm Reich'n Orta Snf nsannn Bastrlm Cinselliinin rn Olarak Irklk Kuram

Wilhelm Reich (1897-1957) Faizmin Kitle Ruhu Anlay adl yaptnda, rkl faizmin bir esi, ancak (s. 112'de) "Alman faizminin tutunduu ana mentee rk kuramdr"211 diyecek kadar nemli, asal bir esi olarak grr. Reich bir retinin ekonomik temelinin onun somut dayanan akladn, ama bize onun akld ekirdei konusunda bir ey retmediini (s. 118'de) syler. Bir retinin maddesel, ekonomik temeli iki ynldr, reti dolayl yoldan toplumun ekonomik yapsna baldr; dolaysz yoldan bu retiyi reten ve toplumun ekonomik yapsyla belirlenen insanlann kendilerine zg zihinsel yaplarna baldr. Bylece, akld, ideolojik bir ortamla yetien insanlar, akld "kiilik yaplan" kazanrlar. Reich'a gre emperyalizmin gr asn anlamak iin onu douran ekonomik temele bakmalyz. O zaman faist rk kuram ile ulusu retinin, ekonomik glklerle karlaan bir egemen katmann emperyalist amalarna bal olduklar grlr. Ancak bu ekonomik etmenler retinin zn oluturmaz, yalnzca yeerecei topra olutururlar. Faist retinin akld ekirdei, faist kiilik yapsdr.

Reich, yaptnn (1942 ylnda yaplan) birinci basksnda faizmi, bir siyasal ideolojiyi rgtl bir biimde temsil eden siyasal partilerden biri gibi grdn syler. Her katmandan, her rktan, her ulustan ve mezhepten insanlar kapsayan hekimlik deneyimi, kendisine bu eski grnn yanlln gstermitir; faizmin, orta snf insannn kiilik yapsnn siyasal alanda rgtlenmi grnmnden baka bir ey olmadn retmitir. Faist kiilik yaps belli partilere, rklara, uluslara zg deildir. Dahas, kiilik zmlemesi alannda yapt deneylerle, faist duyarlln ve dncenin baz elerini tamayan tek bir canlnn (insann) bile bulunmad sonucuna varmtr. Irksal nyarglarn etkilerinin genilii, dnyann drt bir yanna yaylm bulunmalar, bunlann kaynann insan beynindeki akld kesim olduunu gstermektedir, yle ki, rklar kuram faizmin uydurduu bir ey deildir; tam tersine, rksal nefret, bu nefretin siyasal alanda dile getirili biimi olan faizmi dourmutur. Irk reti orgazm gszl eken insann kiiliinde da vuran biyolojik bir hastalktr. Faizm, makineci buyurgan uygarlkla onun makineci gizemci retisi tarafndan .ezilen insann temel cokusal tutumudur, bir "cokusal veba"dr. Ne var ki bu hastaln kkleri derindedir. Bu bakmdan faizm, ilk gdleri, biyolojik gdleri, binlerce yldr bask altnda tutulan sradan bireyin akld kiilik yapsnn dile gelmesidir. Buraya kadar dncelerini daha ok kendi szlerinden izlediimiz, bundan sonra izlemekte glk ekip yazdklarn daha ok yorumlama yoluna gideceimiz Reich, faizmi, nesnel koullar bakmndan ekonomik bunalma

ve emperyalist eilime balayan (Marksist) znel koullar bakmndan cinsel gdleri bastrlm insann akld, gizemci kiilik yapsna balayan (Freudcu) bir sentezle aklamaya almaktadr. Bu iki olgu arasndaki balanty, anlayabildiimiz kadar, rklk kuramnn saladn dnmektedir. Ekonomik ve psikolojik elere bu ideolojik enin de katlmasyla Faizm, Reich'a gre, bir kitle eylemine dnmtr. Hitler. geleneksel toplumsal yaplar arasnda, zellikle aile iinde skp kalan cinsel enerjiyi aa karm, harekete geirmitir.212 Reich, yaptnn nc basksna yazd nszde (s. 20'de) on yl nceye (birinci basknn yapld yla) oranla rk kuramn biyolojik gizemcilikten baka bir ey olmadnn daha iyi grldn syler. Irklk kuramnn dile getirdii bu biyolojik gizemcilik yle iler: Saf Aryan rk dncesinin iindeki saflk kavramyla, rkn karmas korkusu yaratlarak, cinsel imsak yceltilmi, daha dorusu geleneksel cinsel basklara deolojik bir biim verilmi olur. Naziler arasnda cinsel ilikilere ancak rk, ulus, parti gibi belli kltr deerlerine katkda bulunmak iin izin verilmesiyle de. cinsel enerji parti yararna kullanlm olur. Cinsel basknn biriktirdii fke ise, imsak davranmayan rk kark halklarla, kendilerinden Aryan rknn safln bozma tehlikesi gelen Yahudiler'e yneltilir. Bu fke kendini Yahudiler'e eziyet etmek gibi sadist biimlerde ortaya koyabilir. Irk kuram iinde Cermen kannn Yahudi kanyla zehirlendii gr, Alman dnnn de Yahudi Marx tarafndan zehirlendii armn yaptrmaktadr.

te yandan efendiler rknn stnlne inanmak, nasyonal sosyalist kitlelerin, kendilerini bu rkn simgesi olarak sunulan fhrer ile zdeletirmelerine varr. Bylece, bir yandan yn iindeki nemsiz kimselerin kendilerini fhrer olduklar dne kaptracak kadar krlemelerine; te yandan fhrere balanarak tutsaklklarn seve seve benimsemelerine yolaar. Irk retide rklarn karmas kavramnn toplumun egemen snfyla ezilen snflarn karmamas kavramn gizleyiinde, snfl toplumda cinsel basknn oynad nemli rol grrz. Cinsel bask sonucunda biriken enerjileri bylece ycelten ya da saptran nasyonal sosyalizmin rk kuramnn ekirdei, ataerkil ailenin cinsel bask ile bilinaltna soktuu "doal cinsel yaam ile orgazm ilevi karsnda duyulan ldrc korkudur". Bylece Reich Alman faizminin tutunduu ana menteenin rk kuram olduunu ortaya koymu olduunu dnr. Reich'a gre, Naziler'in emperyalizme hizmet eden rklk retisi, tm elikileriyle ve samalklaryla, akld kkenlidir; olgular kendi kantlarna gre eer bker. Byle znde irrasyonel olan bir dn rasyonel kantlarla rtemezsiniz. bunu rtmek iin akld ilevlerini gnna karmak gerekir, iki akld ilevi vardr: 1. emperyalist zlemlere biyolojik bir kant kazandrmak, 2. ulusu duyarlln bilind duygusal gdlerini dile getirip baz ruhsal eilimleri gizlemek.

b. Adorno ve Arkadalarnn Etnosantrizm ve Yetkeci Kiiliin Bir rn Olarak Irklk Kuram Reich rkl, kkleri binlerce yl gerilere dayanan cinsel duygularn bastrlmasyla ilikilendirdii faizmin, cokusal veba dedii faizmin dayana olan bir hastalk gibi grrken; faizmi ve rkl Reich gibi kiilik yaps ile aklamaya alan Adorno ve arkadalar onu bir hastalk olarak grmezler.213 Adorno ve arkadalar. The Authoritarian Personality (1950) (Yetkeci Kiilik) adl yaptlarnda, siyasal ve ekonomik glerin etnosantrizmin hem kurumsal hem de bireysel psikolojik biimlerinin gelimesinde yaamsal bir rol oynadn (s. 151'de) kabul ederler, nyarglarn toplumun genel rgtlenmesinin [dzeninin) rn olduunu ve ancak toplumun gelimesiyle deiebileceklerini (s. 975'de) teslim ederler. Ama etnosantrizm dedikleri rk dnn ve tutumun yalnz aklanmasn deil, engellenmesini, nlenebildii kadar nlenmesini de (s. vde) amaladklar iin, konunun bu boyutlarn darda brakp, kendi grubuna olumlu, teki gruplara olumsuz nyarglarla bakan etnosantrik kiilik yaps zerinde dururlar. Freudcu bir kiilik yaps kuramna (s. 5'de) dayanarak, etnosantrik (etnik benmerkezci) kiilik yapsnn elerini aklamaya giriirler. Vardklar sonu (s. 150'de) etnosantrik davrann, dncenin her noktasna ileyen kat bir igrup (ingrotp benim grubum) dgrup (out group baka gruplar) ayrmna dayand, dgruplara kar basmakalplam olumsuz, .dmanca hayaller;

igruba kar basmakalplam. olumlu, boyuneici tutumlar taknd, gruplararas ilikilerde icgrubun hakl olarak baat konumda olmas, dgruplann ona boyun emesi biiminde sradzenci. yetkeci bir gr ierdiidir. Bylece, "yetkeci kiilik" dedikleri bir tipi ortaya karrlar. Bu yeni "antropolojik" tr, eski banaz tipten farkl olarak, yksek dzeyde endstrilemi bir toplumun irrasyonel ve antirasyonel inanlarn blraraya getirebilmektedir. Ayn zamanda hem aydnlanmtr hem boinanldr; bireyci olmaktan onur duyar, ama teki insanlara benzememekten korkar, te yandan erke ve yetkeye krkrne boyuneme eilimindedir. "Potansiyel faist" dedikleri, etnosantrik dn ve tutumlar olan bu kiilik yaps; hemen her toplumda grlebilir. Toplumsal durum ve koullar (s. v) ile iinde yaanlan toplumsal _ye siyasal dzen (s. 975) bu potansiyel faist kiilik yapsnn o ya da bu lde su yzne kmasna yolaabilir. te yandan, yetkeci kiilik yaps ile etnosantrik nyarglar ve benimsenen ideoloji arasnda balant vardr, yle anlalyor ki, Adorno ve arkadalarnn yorumuna gre, etnosantrik (rk) dn ve tutumlar, bir yanda kiilik yaps ve toplumsal ve siyasal dzen jle te yanda nyarglarla ideolojinin, baz toplumsal koullarn .ve olaylarn katalizrl ile birleerek, egemen dn ve tutumlar durumuna gelmesiyle domaktadr. Etnosantrik (rk) eilimlerin belli (sradzenci) dnya grleri ile birlikte grldn, sa toplumsal ve siyasal ideolojilerin bir paras olduunu syledikleri

halde (s. 104'te) etnosantrizmin gruplarda ve gruplar aras ilikilerde varln srdren bir "ideolojik sistem" olduunu da sylerler. Sonu olarak, antisemitizmi, rkl da ieren bir kapsam olan etnosantrizm" Adorno ve arkadalar iin, kiilik yaps yetkeci olan potansiyel faist kiilerde grlen dn ve davran biimidir.214 c. Krech ve Crutchfeld'n Psikolojik, Sosyal Psikolojik, Psikanalitik Bir Hastalk Olarak Irklk Kuram David Krech ve Richard S. Crutchfeld. Sosyal Psikoloji Teori ve Sorunlar adl yaptlarnda (s. 505 vd'de) Amerika'da rkla sosyal psikolojik adan yaklaan bilim evrelerinin tipik tutumunu yanstmaktadrlar. Bu yazarlara gre rklk bir .nyargdr. Ancak Adorno ve arkadalarndan farkl olarak, bu _nyargy (s. 505'te) bir "hastalk" olarak grmektedirler. Byle grmeleri onu dzenin normal bir rn olarak grmediklerini gsterir. Irkln tarihsel kaynaklarnn nemini kabul ederler ve karmak bir biim alm olan bu sorunun zenciler bakmndan yaln ve asal bir ekonomik uygulama ile [klelikle] baladndan kuku duymazlar. Irkln tarihsel aklamasnda ise Tannebaum'un daha nce ele aldmz "tarihsel rastlant" kuramn benimser grnrler. Ancak, kitaplarnn konusu gerei, olguyu bir bireysel psikoloji ve sosyal psikoloji sorunu olarak ele alrlar. Byle alnca da rkl, "babozukluk ve saldrganlk". "paranoya", engellenen gereksinimlerin yolat sadrganl destekleyen, bastrlm gerilimlerin hizmetine giren, belirsiz bunalm durumlarna

hazr yorum olan bir "nyarg" vb. olarak grp, psikolojik, sosyal psikolojik, psikanalitik alardan incelemeye, yorumlamaya giriirler. Irk nyargsnn Amerikan halknn heterojenlii gibi evresel desteklerine de deindikten sonra, rka bakarak fark gzetmenin Amerikan toplumunun teki kesimleri yan sra ii(sendika) hareketinde, silahl kuvvetlerde de her zaman grldn anlatr (s. 561'de) bu "hastaln" tm snflarna yaylm olarak Amerikan halknn %80'inde bulunduunu sylerler215 ve yaptlarnn bir blmn rk nyargsnn denetlenmesine ayrrlar. E. IRKILIIN SYASAL, SOSYOLOJK AILARDAN YAPILAN AIKLAMALARI

Irkl otoriter dzenli toplumlarn bir rn olan saldrganlk biimi olarak yorumlayan yazarlar da vardr.216 Baz yazarlar, korkunun ve endienin, gvensizliin grup ii duygular glendirip teki gruplar aa grmelerine neden olduunu sylediler.217 Bazlar, sava vb. olaanst durumlardaki endielerin ve gerginliklerin rk nyarglara etkisini aratrdlar.218 Bunlara "bunalm rkl kuramlar" diyebiliriz. Irkl etnosantrizmin bir grnm ya da bir paras sayan gr bu balk altna da sokulabilir. Baz yazarlar, rkl, tabakal toplumlarda gruplar, rnein snflar iinde, soy dncesinden yararlanlarak grup yeliini ve grupla zdelemeyi srdrme amal ideolojik bir ara olarak grrler. Bu gr savunanlar, "biyolojik rk"-"sosyal rk" ayrm yapp bu tr rkln "sosyal rk" ile ilgili

olduunu eklerler.219 Birok yazar da rkl ulusuluun, ar ulusuluun, ovenizmin bir uzants, bir rn olarak grr.220 F. IRKILII EKONOMK AIDAN ELE ALAN AIKLAMALAR

Irkl aklayan grlerin ou bu balk altnda toplanabilir. Marksizm rkl kapitalizmin ve emperyalizmin bir ideolojik rn olarak grr.221 Bu grlerde, genel olarak i ekonomik bunalmlardan, uluslararas ekonomik bunalmlara; ekonomik bunalmlardan ekonomik yaylmaya dek eitli bunalmlarn eitli rklk akmlarna ve dncelerine yol at ileri srlr, zel olarak da rkln tarihsel kkenlerinde koloniciliin, kleciliin ve emperyalizmin yatt sylenir. J. Huxley'in 19. yzyl ekonomik akmlarnn, eski siyasal balantlar altst ederken doan atmalarn, nfusun "rksal" elerinin uyumazlyla akland yorumu,222 Popper'n hayvan yetitiricilerinin rklklarn, yukar snfn rka stnlne inanlarn aklayan grleri,223 rkln ekonomik (ayn zamanda ideolojik) aklamalar iine sokulabilir. Irkla ekonomik adan yaklaan yazarlardan biri olan Cox. onun kkeninde kle ticaretini bulur. Irk dmanln toplumsal igdde ya da halklar aras antipatide aramann kavram kargaasna yol aacan syleyen Cox, etnosantrizmden farkl olarak "rk ilikileri" dedii ilikilerin ilkin, Amerika'da geni topraklarn iletilmesi iin emek gereksiniminin yaratt kle ticaretinde grldn belirtiyor.

Bylece rkl, kkeninde kapitalizme ve emein smrlmesine balam oluyor. Irk ilikisini aratrarak, byle bir ilikiyi yalayc dncelere olan gereksinimin rk nyarglarn yarattn ekliyor. Sepulveda'y ilk rk dnr olarak gren Cox, rk dnceleri ve nyarglar yayp savunan kimselerin, ou zaman kendilerinin bile nyarglarnn temelindeki amacn bilincinde olmayabileceklerini syledikten sonra, emei ve teki kaynaklar her trl yola bavurarak elinde tutmaya alrken, bu yolda rk nyargsn icat edip kullanacaklar; dolaysyla rk dmanlnn znde siyasal ve snfsal bir atma olduu sonucuna varyor.224 G. IRKILII DEOLOJK AIDAN ELE ALAN AIKLAMALAR Irkl, ideolojik ynnden yaklaarak aklayan grlere gelince, aadaki aklamalar bu yaklamn rnei olarak verilebilir: a UNESCO'nun, rklk sorununu tartmak iin 1967'de Paris'e ard bilginlerin toplantsnda hazrlanan raporda, rkln, fetihi, zenci kleliini, kolonicilii hakl gstermeye alan bir kuram olduu kabul edilmitir.225 b. Boas, rk dnrlerin, kltrel farkllklar, etnik gruplar, farkl dil konuan gruplar, uluslar, rkla kartrdklarn; kltrel farkllklarn biyolojik farkllklardan kaynaklandn sandklarn; ailede kaltmla bir halk iinde kaltm kartrdklarn; farkl

giyinen, farkl kltrden olduklarndan farkl davranan gruplar (grnty) rkla kartrdklarn; renge, giysiye taklarak epifenomeni neden sayma, kltr farkllnn nedenleri olarak bunlar grme yanlglarna dtkleri iin rk dncelere kapldklarn syler.226 Bunlara, durumu (o tarihteki halklar, rklar arasndaki teknik, kltrel farkllklar) doal, deimeyecek durum sanma ve sonucu (rnein rk ayrmclnn yol at eitim vb. farklarn) neden sayma yanlglarnn da eklenmesi, rk dnn ideolojik ynnn kavranmasna yardmc olabilir. c. Birok yazar, rkl faizm ile ilikilendirip rkln aklanmasn faizmi n aklanmasna balarken, Ernst Cassier. The Myth of the State adl yaptnda227 rkl, ada mitoscu, irrasyonel dn, ada siyasal mitoslarn grnmlerinden biri olarak grr. ada mitoscu dnn kkenlerini aratrmak iin ilkel topluluklar dnemine, dilin douuna ve ilk ilevlerine dek gerilere gider. Vard sonu, dncenin simgesel aralar olan szcklerin 1. semantik, 2. majik ilevlerinin olduu; buna uygun olarak insan dnnn" rasyonel ve mitoscu dn olmak zere iki izgide gelitiidir! lkel topluluklarda bile gnlk iler rasyonel tekniklerle yaplrken, olaanst durumlarda sihire bavurulur. Tarihte baz dnrler insanln rasyonel, bazlar irrasyonel, mitosu dnne katkda bulunmulardr. Carlyle kahramana tap kuram ile ada rk mitoslara varacak yolu amtr. Gobineau kahramana tapn yerine rka tap koymutur. Spengler bilimsel yntemlere meydan okuyup, tarihe ozanca yaklaarak, tarihin itici gcnn nedensellik deil yazg olduunu

sylemitir. Bat kltrnn kmekte, Prusya'da yeni bir kltrn domakta olduu kehanetinde bulunmutur. Alman rklar da, ondan aldklar bu umut yla, dnyann Alman rknca fethedileceini ileri srmlerdir. Birinci Dnya Sava sonunda Almanlar, enflasyon, isizlik, tm toplumsal dzenin kmesi gibi normal yollarla zlemeyecek iddette sorunlarla karlanca, siyasal mitoslarn geliecei ortam domutur. Bu bunalm, umutsuzluk durumunda, umutsuz aralara bavurulmutur.Uygar insann en iddetli tutkular en irrasyonel itilere boyun emitir. Gene de ada insan rasyonelliini tmyle unutmayp bavurduu umutsuz, gizemli aralara inanmak iin baz kuramlar kurmutur. Irklk retisi byle oluturulmu bir "toplumsal mitos" olmutur. Bylece eskiden beri birikegelen irrasyonel dnceler, elemin katalizrlnde harekete geirilmitir. Bu tr siyasal mitoslara rasyonel kantlarn ilemeyeceini syleyen Cassier. felsefenin, bize onlann gl ve zayf yanlarn gstererek, dman tanmamza yardmc olacan syler. Irkln ideolojik adan aklanmasnda, ideolojik ynlerinin ortaya konmasnda, Althusser'in genel ideoloji iinde eitli snflarn snf ideolojilerini oluturmak zere seip alarak eklemlendirecekleri ideolojik elerin bulunduu228 grnden klarak, rkln hangi ideolojilerle, hangi koullarda nasl eklemlendirildii gsterilebilir. Gene rkla, Poulantzas'n, faizmin hi bir snfn ideolojisinin hegemonya kuramamasyla doan ideolojik bunalm, ii snf ideolojisinin iine burjuva ideolojisinin elerinin szmas asndan yaklalabilir.229 Barrington Moore, Jr.'un, faizmin burjuva devrimlerini stnkr

geiren, burjuvazinin aristokrasinin kanad altnda gelitii lkelerde, ii snfndan gelen bir tehdit karsnda bir kolu orduda olan aristokrasiyi yardma armasyla oluan koalisyonun, Moore'un deyiiyle "avdarla demirin izdivac"nn rn olduu yorumu kabul edilirse,230 rklk bu izdivata aristokrasinin getirdii ideolojik eyiz olarak grlecektir. Son olarak, rkln, egemen snflarn bilinli ideolojileri ile halk kltrnn nyarglarnn birlemesinin rn olduu da sylenebilir. H. IRKILIIN BAZI BOYUTLARINI AIKLAYAN KURAMLAR

Irklk, kapitalizm, emperyalizm, ulusuluk gibi daha byk ideolojik sistemlerin bir esini oluturduu lde, rkl aklayan kuramlarn ou, onun bal olduu btn aklayan kuramlarn bir paras olmak durumundadr. Bunlarn yan sra, rkln o ya da bu ideolojik sistemin paras olmasna baklmakszn ve tm boyutlarn aklama abasnda olmayan, baz boyutlarm aydnlatmaya alan; "rkln ksmi kuramlar" diyebileceimiz baz kuramlar ileri srlmtr. Bunlardan yalnzca birkana deinmekle yetineceiz. rnein, rklarn, uygarln karmaklk derecesinin baz rklarn onu kavrayabilecek dzeyin stnde olduunu ileri srp, rk ayrmn bu gre dayandran kuramlar bunlardan biridir.231 Gossett, gmen aknn hzyla rk dmanlnn yaygnlamas ve younlamas arasnda bir balantnn

bulunduunu ileri srmtr.232 Gene, savalarn, uluslarn birbirlerine kar duyduklar nefretin dizginlerini salverip, rksal gerginliklerin kabarmasna ve tamasna yol at sylenmektedir.233 Gunnar Myrdal, rk sorununu bir snf sorunu olarak ele ala kar kp, bunu "idealist Marksist" bak as olarak niteledikten sonra, kendisinin "birikerek oalan etkiler kuram" ya da "ksr dng kuram" dedii, "sarmal etkileim kuram" adnn anlattklarn daha iyi dile getiren bir kavram olacan sandm bir kuram gelitirir. Buna gre, zenci sorununda tm etmenler arasnda karlkl bir balant ve etkileim vardr. Beyaz nyargs ve ayrmcl, zenciyi dk yaam, eitim, davran, ahlk dzeyinde tutar; bu standartlardaki dklk ise, sras gelince, Beyaz nyargsn destekler, pekitirir, artrr. Sz konusu etmenlerden hi birisi belirleyici etmen deildir. Dolaysyla herhangi birisindeki olumlu ya da olumsuz yndeki bir deime, teki etmenleri de zincirleme olarak ve sarmal bir hareketle deitirecektir, rnein herhangi bir nedenle Beyaz nyargs azalsa, rk ayrmcl hafiflese, zenci standartlar ykselecek, bu da nyargnn daha da hafiflemesine yol aacaktr, nyargdaki herhangi bir art, zenci standartlarn drerek, bu kez geriye doru, olumsuz ynde bir deimeyi balatacaktr.234 Bu kuramn, "yaplar aras genel etkileim kuram"nn rklk sorununa uygulanmasndan baka bir ey olmad gzden kamam olsa gerek.

SONU

Irklk tehlikeli bir mitostur. Julian Huxley

Irklk, kinci Dnya Sava ncesinde, srasnda, sonrasnda,'ondan medet uman Nazilere, dolaysyla Alman halkna verdii zararlarda grlecei gibi. rklarn kendilerini de darda brakmakszn, btn insanla zarar vermitir. Ama baz gruplara daha ok zarar vermitir; nce bunlara, sonra btn insanla verdii zararlar anmsamaya alalm. Zenciler ve Irklk Irklk en byk zararn zencilere, zellikle zenci klelere vermitir. John Hawkins adnda bir ngiliz'in sahip olduu ilk kle gemisi. 1562'de Amerika sularna girmitir. Ancak, kle ticaretinin, eker kam plantasyonlarnn yaygnlat 1630'lardan sonra younlatn gryoruz.235 Kle ticaretinin younlamas, youn bir kokuyu da birliinde getirmitir. Gerekten, o tarihlerde bir kle gemisinin okyanusu gemekte olduu, rzgrn getirdii kokuyla, daha gemi ufukta grnmeden, yzlerce millik uzaklktan anlalabiliyordu. nk gemiye, olabildiince ok "mal" yklemek iin, ellerinden ve ayaklarndan birbirlerine zincirlenerek balk istifi gibi dizilen zenciler, bir ay kadar sren bu yolculuk boyunca, azlarna aktlan orba ile orada besleniyor ve yediklerini

itiklerini stten ve alttan, orada karyorlard. Kimbilir, zencilerin kt koktuklar nyargs belki bu "geree" dayanarak domutu. Zencilerden bylesine tiksinen Beyazlarn, durmadan gemiler dolusu zenciyi Amerika'ya getirmeleri anlalr ey deil dorusu. 1562'den kleliin kaldrld tarih olan 1863'e dek, zenci klelerin ektiklerini. Tanr dnda hemen herkes bildii iin geiyorum. Zenci klelii, 1863'te, artk zencilerin de insan, stelik teki insanlara eit deerde insan olduklar dnlmeye baland iin kaldrlmad. Byle bir nedenle kaldrlmadn, kleliin kaldrlmas yolunda, siyasal dzeyde verilen sava yrten Lincoln'un, 1858 tarihinde yazd bir mektubundaki u satrlardan biliyoruz: 'Beyazlarla zenciler arasnda fizik farklarn. toplumsal, siyasal eitlik iinde birlikte yaamalarna olanak vermeyeceine inanyorum."236 Gerekten, kleliin kaldrlmasnn asl nedeni, sanayileen Kuzey'in "zgr emek" gereksinimiydi. Zenciler zgr ve vatanda saylnca. Gney devletlerinde karlan, zencilerin vatandalk haklarn snrlayan "kara yasalar"a kar Kuzey'in dayatt 1867 tarihli Reconstruction Act'e tepki olarak en az be bin zenci ldrlmt.237
cKu Klux Klan. Reconstruction Act ile birlikte, 1867'de kurulup. bu eitliki insan yasasna kar orman yasas olan "lin"leri zencilere kar kullanmaya balad.238 Her biri bir trajedi konusunu oluturacak nitelikte olan bu lin olaylar, istatistiin souk rakamlaryla ne kadar yanstlabilir ki? Lin istatistiklerinin tutulmaya baland 1880'lerde, bu yolla siyahtan ok

beyaz "sulu" ldrlmken, geen yllarla birlikte denge kurulup, bu dengenin hzla zenciler zararna bozulduu grlyor. 1882-1888 yllar arasnda, 595 Beyaz, 440 zenci lin edilmiken; 1889'da, 76 Beyaz, 84 zenci; 1892'de 69 Beyaz, 162 zenci; 1893-1904 yllar arasnda ylda ortalama 100 zenci, 29 Beyaz lin edildi; 18831915 yllar arasnda, ylda ortalama 50 zencinin lin edilmi olmasna karlk. Beyaz lini saysnn hzla dt grlyor. 1906-1915 yllar arasnda 650 zencinin 61 Beyazn lin edilmi olmas, zenci lininin Beyazlar on kat atn gsteriyor.239 Kitlesel gerei yanstan bu rakamlardan sonra, "temsil edici" olmalarna bakarak, iki somut, tekil lin rneini grelim. Georgia federe devletinde Mary Turner, kocasn ldren beyazlarn adlarn sylemek tehdidinde bulununca, neredeyse dourmak zere olmasna baklmayp, aslr ve yaklr. Yakma yan sra, kzgn demirle gz oyma, ar ar kzartma; "kurban"n kemiklerinin armaan olarak kaplmas, cinsel organlarn koparlmas, parmaklarn gsteri iin kasap dkkanlarna aslmas240 bu orman yasasnn "incelik"lerinden bazlardr. Bir susuzun linini grdkten sonra bir de "sulu"larn lininden bir rnek verelim. 1930'larda. isizliin artt ekonomik bunalm yllarnda, Leeville adl bir Teksas kasabasnda, haftaln istemek zere geldiinde, alt iftlik sahibinin karsndan, kocam cretini brakmadan kasabaya indi yant almas zerine, ona cinsel saldrda bulunan zencinin, yakalanmas, tutuklanmas, kasaba halknn ayaklanmas, mahkeme salonunun yaklp,

zencinin iinde korunduu zel hcrenin kubbesinin kaynak makinasyla delinip, cesedinin karlp alklar arasnda frlatl, asl, kesilii, yakl, Durwald Pruden tarafndan, bir bilimsel aratrmada saptanmtr.241 Olay srasnda, byk ounluu aa tabakalardan olan halk tarafndan, gene byk ounluu aa tabakalardan olan 200 kadar zencinin iyerlerinin ve evlerinin yamalanp, yaklp ykldn reniyoruz. Lin ve ayaklanma hakknda alan dava sonunda, linin sarho nderi sulu bulunmam, tutuklanan 44 kiiden 43' braklm, su, 17 yandaki sabkal bir ocua yklenmi, kendisine iki yl tutukluluk cezas verilmi, bir yl doldurmadan salverilmitir. Ayn kasabada geerli olan yasaya gre, bir Beyaz, bir zenci kadna cinsel saldrda bulunsayd, yalnzca 12,5 dolar ceza deyecekti, te yandan gene ayn kasabada, bir Beyaza cinsel saldrda bulunduktan sonra, stelik onu ldren bir Beyazn, hi bir sorun kmadan yarglandn okuyoruz. Lin kitlelerin nyarglarnn ve kitle psikolojisinin rndr, kabul; ama bu nyarglarn beslenmesinde, Georgia federe devletinden Tom Watson adnda bir dnrn, zencinin erdemsiz olduunu, eref, gerek, minnet ve ilke gibi kavranlan kavrayacak yetenekte olmadn, Gney'in onu arada srada lin edip krbalamasnn, kokusuyla ve rengiyle kadiri mutlak'a (tanrya) saygszlk etmeye kalkmasn nlemek iin gerekli olduunu; lin yasasnn, halkn iindeki adalet duygusunun daha lmediini gsteren bir belirti olduunu ileri sren grlerinin242 hi pay yok mu? Zenciler zgr vatanda saylnca, siyasal haklarn kullandrmamak iin akla hayale

gelmeyecek "baya" yollara bavuruldu. Bunlardan biri, hukuk tarihine "ata maddesi" olarak geen dzenlemeydi. 1897'de Louisiana federe devleti anayasasnda, oy hakknn kullanlmas iin. Anayasann bir pasajn okuyup, anladn gsterecek biimde anlatmak kouluna, bu koulu yerine getiremeyecek olan Beyazlar kollamak iin, bir kolaylk getirilerek, daha nce oy kullanmsa, ya da atalar, l Haziran 1867'de oyunu kullanmsa, yaplacak seimlerde de kullanabilecei belirtildi. Bu tarihte zencilere oy hakk tannmadndan, zenciler bu kolaylktan yararlanamayacaklard. Yksek Mahkeme, "ata maddesi"nin Federal Anayasaya aykr olup olmadna 18 yl karar veremedi; 1915'te karar verebildi ve bu madde kaldnld;243 ama "ata maddesi" Amerika ve hukuk tarihinde kara bir leke olarak kald. Federal Anayasa'daki "eitlik" maddesi, 1875'te Jim Crow yasasyla, zencilere ayn (ama eit) kamu hizmeti sunulmas biiminde yorumlanp, Yksek Mahkeme'nin de, eit olursa ayr olabilecei yolunda dn vermesiyle, "ayr fakat eit" ilkesi yrrle sokulunca, Amerika'da grlen rk ayrmcl (segregation) hukuksal temellere dayandrlm oldu. Bu uygulama, "ayr" olunca "eit" olmasnn olanann bulunmayaca grnn sonunda kabul edildii 1954 ylna kadar srd. Bu ara, bu ilkeyi uygulayan Oklahoma'da, niversiteye kabul edilmek zorunda kalnan bir zenci rencinin sandalyesinin, kap ak braklarak, snfn dna konmas, dersleri byle dinleyerek eit haktan yararlanmasnn salanmas244 gibi gln ve insanlk adna zc uygulamalar grld. Irk ayrmclnn yaratt zencilerle ilgili aclardan verdiimiz bu rnekler blmn, 1963 gibi ge

bir tarihte, gneyin baz kasabalarnda zencilerle Beyazlarn evlenmelerine izin vermeyen yasalarn bulunduunu, yz kadar kasabada ise zencilerin oy verme olanann bulunmadn,245 Gney Afrika'daki ayrmc politikann hl (1984'de] srdn belirterek kapatalm. Kzlderililer ve Irklk Irk ayrmcl, rklk, zenciler kadar Amerika yerlileri olan Kzlderililere zarar ve ac verdi. Gzlerini altn hrs brm bir avu eteden baka bir ey olmayan spanyol "fatihleri", Hernando Cortes (1488-1547) ve adamlar, ateli silahlarn sayesinde koskoca Aztek mparatorluu'nu yktktan sonra, mparator II. Montezuma'y (1466-1520) kendisine dokunulmayaca, fidye derse serbest braklaca sz verilerek, uyruklarna lkenin drt bir yanndan, zellikle tapnaklardan altn eya ve sanat yaptlar getirtip, bunlar da gibi ydrmas saland. Kzlderili tarihini ve kltrlerini kavramamzda esiz yardmlar olarak bu sanat yaptlarnn, tarih ve sanat deerlerinden ok altnyla ilgilenen spanyollar, bunlarn byk bir blmn, tamada kolaylk olsun diye eritip, para olarak Avrupa'ya gnderdiler. Bunun Avrupa'ya, "para devrimi" denen ve birliinde korkun bir enflasyonu da getiren ekonomik alkantlardan baka etkisi, yarar olmad. Ama Kzlderililere verdii zarar yan sra, bilime, sanata ve insanla verdii zararlar hibir eyle karlatrlamayacak ve hibir biimde onanlamayacak kadar bykt. Askerler, altn sanat yaptlarn frnlarda eritirken, spanyol din adamlar, Montezuma'nn sarayndaki bir odann tavanlarna kadar istif

edilmi tarih tomarlarn, ilerinde "kfr" var diye, frna atarak, kltr tarihinin belki en byk "soykrm" suunu iliyorlard. Altnlar topland, tarih tomarlar yakld, ama Montezuma serbest braklmad; yargland ve "dinsizlikten" lme mahkum edildi. Kendisini kutsal bilen ve halk tarafndan kutsal bilinen imparator, hi deilse inanlarna uygun olarak lmek istedi, boularak lmek istemedi. Bunun iin ne isterlerse vermeye hazrd, inanlarn istediler; Hristiyanla geerse, vurularak ldrlebileceini sylediler, inanc iin inan deitirmeyi bile kabul ettii halde, verilen sz yerine getirilmedi ve spanyol geleneklerine gre, boynu mengenede sklp ensesi krlarak ldrld. Kuzey Amerika'daki Kzlderililere geelim, ngilizler, 1653 gibi ok erken tarihlerde, Kzlderilileri belli blgelerde tutma ("rezervasyon") sistemini balattlar. Ellerinden aldklar usuz bucaksz bozkrlar yerine, her Kzlderili savaya, onlar ifti yapp balarn balamak amacyla, igal edilmemi bo topraklardan elli dnm verdiler. Ama daha sonra bu topraklar da, binbir dzen ile ellerinden alnd. 1787'de karlan Northwest Territory Ordinance'da, kat zerinde, "Kzlderililere kar her zaman elden gelen en byk iyi niyet gsterilecek, rzalar olmadan topraklar ve mlkleri ellerinden alnmayacak, haklarna ve zgrlklerine dokunulmayacak" denirken, uygulamada yerel ynetimlerin, Beyaz vatandalarna getirecekleri her bir Kzlderili kafatas derisi iin dller verdiini gryoruz. 1641'de Hollandallar tarafndan balatlan bu uygulamann, "vatandalarn giriim ve

yrekliliini tevik iin" datlan dllerden sonuncusunun 1818'de Indiana federe devletinde veriliine kadar srdn biliyoruz.246 Kuzey ve Gney Amerika'da Avrupallar gelmeden nce ne kadar Kzlderilinin yaad tam olarak bilinmiyor. Kestirimler yazardan yazara deiiyor. Ama 1832'de topraklarn vermek istemeyen bir kzlderili efine kar alan Black Hawk Sava'nda, bu kabilenin saysnn 1000'den 150'ye dt biliniyor. 1850 ylnda California'da 110-130 bin kadar Kzlderilinin yaad hesapland; otuz yl sonra, 1880'de, bu say 20 binin altna dm bulunuyordu. Yzbinlere ne oldu? Bir blmnn Beyazlarn getirdii, yerlilerin baklklar olmayan hastalklar nedeniyle ld syleniyor, ne kadarnn ldrld sylenmiyor, sylenemiyor. nk, Bat'nn ou yerinde Kzlderili ldrmek bir su saylmad iin, olaylar adalet kaytlarna ilenmemi. nl 1890 Yaral Diz soykrmnda, Beyaz basksndan bunalp, "Kurtarc ruh"u armak iin yaplan "hayalet dans", sava dans olarak yorumlannca, Birleik Devletler ordusu, 98 silahsz savay ve 200 kadar kadn ve ocuu kltan geirmiti.247 Bugn Birleik Devletler'de "toplama kamplar"na kapatlm Kzlderililerin saysnn ok az olduunu biliyoruz. Tarihin bu en byk soykrmnda "En iyi Kzlderili l Kzlderilidir" gibi ataszlerinin bir etkisi olsa gerek. Bu sonuta, rk dnn iinde bulunulan yzyln kltrne uygun olarak ald renge gre, 16. yzylda Kzlderililerin insan soyundan olmadklar, 17. yzylda ve 18. yzyln balarnda eytann soyundan geldikleri, 18. yzyln sonlaryla 19. yzylda (ve baz kafalarda hatta 20. yzylda) Kzlderililerin

biyolojik yaplarnn, zellikle zeklarnn, doutan, Beyazlarnkinden geri olduu yolundaki inanlarn ve dncelerin248 de pay olsa gerek. Irkln verdii zarar, zenciler ve Kzlderililer gibi, ilkel topluluklarla snrl kalmamtr; rklk uygar halklara da byk zararlar vermi, byk aclara yol amtr. Bu yolda, gmenlere, Yahudiler'e azgelimi lke halklarna ve ok gelimi lkelere verdii zararlar unutulmamaldr. Gmen iiler ve Irklk Dinsel nyarg ile kark olmakla birlikte, rksal nyargyla, Sava'tan nce bile, i ilnlarnda "rlandallar bavurmasn" gibi notlarla karlalabiliyordu.249 Gmen iilere kar tepki inliler zerinde younlanca, 1854te, California' da Beyazlarla ilgili davalarda inliler'in tankl kabul edilmez oldu. California "Yce" Mahkemesinin bu konudaki gerekesi, "Kzlderililerin tankln kabul etmiyoruz; inliler de ayn rktan olduklarna gre, bu rkn yzyllardr Amerika'da yaayan dalna bu hakk tanmazken, yeni gelen yelerine tanmak olamaz."250 Dorusu "mthi" bir hukuk mant ve "korkun" bir tutarllk (!). 1870'te, ii sendikalarnn 'inliler'e kar tutum taknmalar zerine, inliler lin edilmeye balanyor. inliler'e kar taknlan bu tutumun temelinde, isizlik, cretlerin dmesi gibi ekonomik nedenler yatyor; tamam, ama isizliin, dk cretlerin nedenini, ya da zmn, gelir dalmnda, rgtszlkte vb.'de aramayp, iin kolayna kaarak, kendisi gibi emekiler olan insanlara kar kan iinin

bilinsizliinin de hi pay yok mu? Bu bilinsizlikten yararlanan dnrlerin sunduklar dncelerin hi pay yok mu? Gerekten, bu tarihlerde, Rudyard Kipling'in "inliler'in sinir sistemleri yoktur, midesizdirler" biimindeki szlerinin, Boyard Taylor'un (1855'te) ileri srd "inliler ahlaka yeryznn en aa halkdrlar, onlara dokunmak insan kirletir; rkmza kar adalet, onlarn topraklarmza yerlemesine izin vermememizi gerektirir" biimindeki grlerinin hi rol olmam myd? inliler'in beyinlerinin, 96 in kp olan Beyazlarnkinden ok kk ve 93 in kp olan zencilerden sonra gelerek 82 in kp olduunu aklayan rk "bilimsel aratrma"larn hi suu yok muydu? inliler'e kar taknlan bu tutuma benzer tutumlarn, talyanlar'a, spanyollar'a, Trkler'e ve zellikle 1917 Devrimi'nden sonra, Dou Avrupallara, Slavlara kar taknldn da biliyoruz. Yahudiler ve Irklk Yahudi dmanl, dinsel nyarglar stnde ykselen youn bir rklk olarak geliti. Yahudilerin rklktan ektikleri, "antisemitizm" szc ile birlikte iyi bilinmektedir. Gene de Hitler'in, Nazilerin, rklk dnceleriyle elikili olmasna bakmadan, bazlar d grnmlerinden ayr rktan olduklar anlalmayabilir diye, Yahudiler'i, bilinmeleri iin san yldz takmak zorunda brakmalar; damarlarnda belli bir orann stnde Yahudi kan dolaanlara vatandalk haklar tanmayan yasalar; Almanlar ile sevien Yahudi kzlarnn boynunda, "ben pis bir domuzum, bir Alman' kirlettim" gibi szler yazl levhalarla dolama

zorunda braklmalar ve "toplama kamplar", "gaz odalar", "frnlar" unutulmamal; kurbanlarnn says milyonlar bulan bir soykrm unutulmamal.251 Azgelimi lkeler, nsanlk ve Irklk okgelimi lkeler,

Irkln, kolonicilik dneminden gmen ii aknlarna kadar, azgelimi lkelerin insanlarna verdii zararlar az deildir. Bu zararlar anmsanrken, kendilerine aa insan davran gsterilmesini protesto etmek iin, kendilerini yakan gmen iilerin et kokular da unutulmamaldr. Irklk, kurbanlar kadar avclarna da zarar vermitir. Irk nyarglarn ve eylemlerin yol at srtmeler yan sra, rkln insan ilikilerinde, ahlkta at yaralar, gelimi lkelerin rk nyargl halklarnn hi yararna olmamtr. Irkln kurbanlar, ldklerinde ektikleri aclardan kurtulmulardr. Ama avclar, kurbanlarnn lklarn kolay kolay unutamayacaklardr. Bu sesler, yaamlar boyunca onlar izleyecektir. Bu halklarn tarihlerine yazlan kara sayfalar ise, hi bir zaman silinmeyecektir. Irkln eitli halklara verdii aclar, aslnda tm insanla verilmi zararlardr. Bunun yansra, rk, ayrmc davranlar, hem bu davran yapan, hem ona hedef olan kimseler, hem de bunlara tank olan insanlar, kuaklar bakmndan, insanlk onurunu inciltici olmutur. Zaman zaman bilim adna da ileri srlen rk dnceler, hem bu dnceleri retenler hem de bunlara inananlar asndan, insann, onu teki canllardan, hayvanlardan ayran yan olan

akl, mant adna onur krc, utan verici eylerdir. 'Bu konuda, incelememiz srasnda karlatmz birok dnceyi, bir iki yenisini ekleyerek anmsamak yeter. Dr. John Van Evrie adnda biri, dergi karan bir Amerikal yazar, White Supremacy and Negro Subordination (Beyaz stnl ve Zenci Aal) adl (1868'de yaymlanan) kitabnda, zencilere okul alp, eitim vermeye kalklrsa, bunun onlara byk zararlar vereceini ileri srmt. Evrie'ye gre, byle bir eitim, onlarn beyinlerini ne doru gelitirecek, onlar, Beyazlar gibi geni alnl yapacakt. Bylece bedenleriyle kafalar arasndaki oran, dengeyi bozmu olacakt. Sonuta arlk merkezlerini kaydracak, zencileri dik duramaz, yryemez duruma drecekti.252 Doruluuna inanlmas yle dursun, bilim adna byle bir dncenin ileri srlebildiine inanmak g. Mantk alannda ayn derecede g ileri baaran rklar da kmtr. Bunlardan biri olan Tuamiral Stephen B. Luce, (1891'de) Sosyal Darvinci bir tutumla, canllar dnyasnda kavgann varolma kavgas anlamna geldiini, kavgaya biraz ara vermenin, lmn yaam zerinde kazanaca bir zafer anlamna geleceini syleyip, savan insanlar arasndaki kavgann balca arac olduunu ekleyerek,253 sava yaam, bar lm ile zdeletiren bir mantk harikas (!) yaratabilmiti. Bunlarn ve kitabn blmleri iinde sunulan bunlara benzer birok rk dncenin zavalllnn derecesi, insan aklnn onuru adna zcdr. Bilim dnyasnda azalm grnen (ama yeni bilimler iinde ve gizli bir biimde varlklarn srdrdklerini grdmz) rk nyarglar, kltrsz braklm kitleler iinde capcanl

yaamaktadr. Bugn gze batar derecede grnmyorlarsa, kinci Dnya Sava'nda olduu gibi, bir nderin onlar derleyip toplayp, rgtlendirip harekete geirip ynlendirecei koullar imdilik bulunmad iindir. Byle koullar dounca, onlarn da ksa srede ve hzla balarn kaldrp serpildikleri grlecektir. rnein, ngiltere'de, rk partinin (National Front'un, Ulusal Cephe'nin) nderi Enoch Powell, iinde bulunduumuz sradan siyasal koullar iinde herhangi bir siyasal baar salayabilmi deildir. Ama bu onun olaanst durumlarda, ekonomik, siyasal, toplumsal bunalm dnemlerinde de baar gsteremeyecei anlamna gelmez. Tersine, byle durumlarda byk baarlara ulaabileceini gsteren belirtiler vardr. Gerekten, Enoch Powell'n, 1968 ylnda, gmenlerle ilgili olarak yapt bir konumann ardndan Gallup halkoyu aratrma enstitsnn yapt bir halkoyu yoklamas, byle bir ansnn olduunu gstermektedir. Sz konusu konumasnda Enoch Powell unlar sylemiti: 'Ylda lkemize kabul edilen ... 50 bin kiinin akmasna gz yummak iin, ldrm, gerekten ldrm olmamz gerek. Byle bir tutum, bir ulusun, hani hani, zerinde kendisinin yaklaca odunlar ymasna benzer."254 Kamuoyu yoklamas, ngiliz halknn drtte nn Powell'n bu grne katldn gstermiti. Irklk, kukusuz ileride kalkacaktr. Ama bugn iin zerinin kllendiine baklarak snd sanlmamal. Irk nyarglarla ve dncelerle, rk davranlarla ve rk politikalarla savan ard arkas braklmamal. Irklk, gemite (ve gnmzde) o ya da bu halkn arasnda daha youn bir biimde kendini

ortaya koymu olabilir. Buna baklarak rkln herhangi bir halkn tekelinde olduu yanlgsna dlmemeli. Harekete geen bir rkln, kar rklklar uyandrc nitelii yznden, rkln kllerini fleyen bir bunalm, azgelimi lkeler arasnda olduu kadar ok gelimi lkeler arasnda. Beyazlar kadar, zenciler, sarlar arasnda, avclar255 kadar kurbanlar arasnda da rkl canlandrabilir. Aryan rklnn Siyonizmi beslemesine benzer bir biimde, Beyaz rkl siyah rkla, rk bir Trklk, rk bir Krtle yol aabilir. Hem byle bir olasla, hem de rk dncelerin rk davran ve politikalar etkileme olaslna iaret ettii iin, aada anlatlan olay son derece ilgintir. 1892'de, bir Japon devlet adam, dnya apndaki nne duyduu gvenden dolay olacak, sosyolog ve filozof Herbert Spencer'e yazd bir mektupta, Japonlar'n yabanclarla evlenmelerinin iyi sonu verip vermeyeceini sorar. Spencer'in bu soruya verdii yant: "karmak bir felsefi sorun deil, apak biyolojik gerekle ilgili bir sorun; hayvanlara bakn, geliigzel iftlemeleri onlarn yozlamalarna yol ayor", biiminde olmutur.256 Bu durumda insann aklna, koullarn uygun olduu bir dnemde, Hitler'in, Pancermen Birlii Bakan Class'n tlerini dinleyip yerine getirii gibi, Spencer'i dinleyen bir devlet adam ksayd ne olurdu diye bir soru ister istemez taklyor. Ya da, hem Spencer'i hem de, Trk halknn fizik olarak yozlam olduunu dnp, soyunu slah etmek iin, Avrupa'dan damzlk getirilmesinin iyi olacan syleyen bir Trk dnrn dinleyen bir Trk devlet adam ksayd ne olurdu.257 Irk nyarglarn, dncelerin ve retilerin, rkl yaratm

olmamakla birlikte, rkln derecesinde, niteliinde, varln srdrmesinde, belirleyici olmasa bile, "grece" etkileri vardr. Bu grece etkilerine kar, gene grece etkileri olan kar dncelerle, kuramlarla, kar retilerle sava verilir ve verilmelidir. nk, tm styap kurumlarnda olduu gibi, rklkta da, ekonomik, tarihsel dayanaklar ortadan kalkarken, rk dncelerin, kkleri sklen bir aacn yapraklar gibi kendi kendilerine kuruyup yok olmalarn beklemek doru bir tutum olmaz. Irkl rk dnceler yaratm olmad gibi, rk dncelerin ortadan kaldrlmaya allmasyla rkln ortadan kalkmayaca dorudur. Ama rkln ekonomik, tarihsel (maddi) temelleri kerken, rk dncelere kar sava verilmezse, temeller ortadan kalkt halde ykntlar, daha uzunca bir sre kalabilirler; insan ilikilerini, topluluklar aras, toplumlar aras ilikileri olumsuz ynde etkilemeyi srdrebilirler. Daha kts, beslendii maddi temeller ortadan kalkt halde, asalak bitkiler gibi, ken ya da yeni yeni gelien ayrmc eitsizliki baz ideolojilerle eklemlenip, onlarla yazg birlii yaparak onlarn kmesini geciktirip, gelimesini hzlandrabilirler. amzn kitle iletiim aralarnn, kitlelere nyarglar sunucu, kitleler iindeki nyarglarla beslenici ve bu nyarglar besleyici niteliine kar ve tarihte benzeri grlmemi derinlikte ve yaygnlkta etkilerine kar, sz konusu nyarglara aman vermemecesine, sistemli ve bilinli bir sava almaldr. Irk nyarglar daha ok halk tabakalar arasnda grlmekle birlikte, halkn yaratt grler olmaktan ok, egemen snflar ve hkmetler tarafndan bir zamanlar halka sunulmu olan dncelerdir.

Bunlar sunan ynetimler ve sunulduu zaman unutulduu iindir ki, halk kltrnn rn olduklar sanlr. Egemen snflar ve hkmetler, halka benimsettikleri bu nyarglardan zaman zaman yararlanrlar. Ama nyarglar, deien ynetimlerle ve deien politikalarla birlikte hemen deimezler. Hemen deimedikleri gibi, bu nyarglardan hkmetler gibi yararlanmak isteyen kimselerce, gruplarca, partilerce, ynetimlerin istemedii zamanlarda, istemedii biimlerde kullanlmak zere, toplumsal, siyasal bir g olarak ortaya karlabilirler. Dolaysyla ynetimler, ksa dnemdeki kk yararlarna tamah etmeyip, uzun dnemde verebilecei zararlar dnerek, rk nyarglar beslememeli, tersine, kklerinin kurutulmas iin sistemli abalar gstermelidirler. Irklk, J. Huxley'in belirttii gibi, tehlikeli bir mitostur, tehlikeli bir oyuncaktr, onunla oynamak, atele oynamak demektir.* * Kaynaka notlar dipnotlarnda "ayrntl" verildiinden, bir de kitabn sonuna bir kaynaka eklenmesine gerek grlmemitir; kaynaklar dipnotlardan izlenebilir.

kinci Baskya SONSZ

Gnmzde rklk sylemi ulusuluk eyleminin maskesidir.

Birinci baskdan buyana (1984'den 1994'e) dnyay sarsan on yl geti. Bu sarsnt yllarnda dnyann siyasal corafyasnn menteeleri zorland, gevedi, yer yer koptu. Sarsnt ortamnda, daha nce yenilgiye uratlm, rnein din devleti, ulus devleti gibi dncelere sahip kimi evreler, dncelerini yaygnlatrabilme, yaama geirebilme umuduyla kprdanp, syleme, hatta eyleme getiler. Ulusuluun Geri Dn m? Son onyln sz konusu bu tr eylemlerinin en nemlisi, ondokuzuncu yzyla damgasn vuran, ona "ulusuluk a" denmesine yolaan bir akmn, yirmibirinci yzyla yaklalrken geri dnme giriimiydi. 'Yeni ulusuluk" zerine grlerimi bir oturumda (bak. 1. Tekeli, B. Oran, M. A. Aaoullar, A enel, "Milliyetilik: Nereden Nereye?", Marksizm ve Gelecek, say 5, 1992, s. 58-82'de) aklamtm. Orada da belirttiim gibi, ayr nedene dayanan, farkl kkeni olan ulusuluk akmnn yanyana grnd yllar yaadk, yayoruz. Bunlardan birincisi, reel sosyalizmin yklmasyla, eski Sovyetler Birlii topraklarnda

ve Balkanlar'da grlen "ulusal devlete dn ulusuluu", ikincisi, Bat Avrupa'da ekonomisinin alkantl dnemlerinde patlak veren akmdr; daha dorusu, trde bir Avrupa Topluluu oluturma abas iinde, artk bir safra gibi grlp atlmak istenen yabanc igcne kar, ulusu politikaclarca rgtlendirilen yerli iilerin ve isizlerin "yabanc ii dman ulusuluk" biimidir. ncs ise, lkemizde ve blgemizde grlen, imparatorluklarn tasfiyesi srasnda grlmemi bir hesabn, onun kaltsndan istendii bir "ge kalm ulusuluk" trdr. Ulusuluk Azgelimikiz Kardei Irklk ile Birlikte mi Geliyor?

Bizi burada ilgilendiren, saydmz (ama sayg duymadmz) ulusuluk biimleri deil, ulusuluun "azgelimi ikiz kardei" rkln da dnp dnmeyeceidir. 1985-1987 yllar arasnda, La Maison des sciences de lhomme'da dzenlenen, E. Terray, M. Guillon, S. Amin, E. Hobsbawm, E. Gellner gibi nllerin katld seminerler dizisinin ilk konusunun "rklk ve etniklik" oluuna baklrsa (bak. E. Balibar ve L. Wallerstein, Irk Ulus Snf (Paris, 1990) stanbul, 1993, s. 16, 17, 22) rklk konusu akademik evrelerde nemini srdrmektedir. Dahas var, seminere katlanlarn bildirilerinde, rkln gerilemeyip, tersine ilerledii sonucuna varlmaktadr. Ancak, ideolojinin bulunan snflandrma ve ve sylemin yapsnda abartma eilimleri,

canlanan ulusuluun biimine de kolaylkla "rklk" damgasnn vuruluvermesine yolamtr. Bu eilimlerden yararlanan kimi evreler, bilinli bir ideolojik taktikle, temelde ulusal olan baz akmlar "rk" olarak grp gsterme yolunu tutmaktadr. Bu nokta ile ilgili dncelerimi, sonszn son szn oluturaca iin ileriye brakyorum. O noktaya varmadan nce, son onyl iinde grlen ulusuluk akmlarna kout olarak sunulan ulusulukla ilgili yazn selinden bazlarna, onlarn iinde bulunan rkla ilikin grlere hzla gz atmalyz. Burada ilk belirtilmesi gereken, ulusulukla ilgili onca yayna karn, zel olarak rklkla ilgili kitaplarn .yaynlanmam, hi deilse gzme taklmam olmas. Etienne Balibar ve Immanuel Wallerstein'n ilgili yazlarn derleyen Irk Ulus Snf (1990 Paris, 1993 stanbul) bile. gerek bir rk akm olarak grmediim "aynmc rklk" dedikleri olay yorumladklar iin, bu olgunun dna dmez. Ulusulukla ilgili yazna, bunlardan birini tanttm bir yazmda (A. enel, "Meer Ulusuluk Gelmiyor Gidiyormu", Birikim, 53, s. 76-85'de) deinmitim. Buralarda rklk zerine sylenenler onu hep ulusuluun bir uzants olarak ele alan bak asnn rndr. Irk ve Irklk Dncesi'nin on yl nceki birinci basksnda ben de ayn gr benimsemitim. Dolaysyla, yeni yaznda, orada aktardm grleri, gelitirdiim dnceleri destekleyen ve de ilgiyi orada atladm noktalara eken kaynaklara deinmeliyim.

Ulusuluk Balad?

ve

Irklk

Yeni

Dnya'da

Birinci baskda, rkln aristokrasinin "doal" ideolojisi olarak ktn sylemitim. Konuya rkln ideolojik kaynaklar asndan yaklaldnda, bu saptamann bugn de savunulabilecei grndeyim. Ancak, birinci baskda rkln bir eylem olarak ortaya k zerinde yeterince durmam olduumu yadsyamam. Dursaydm, nce rk eylemin, rk tutum ve davranlarn belirip; bunlarn sonra kendilerine klf aradklarnda, onu aristokratlarn kaltmc dnya grlerinde bulduklar gereini daha bir aklkla belirtebilirdim. Bu eksiklie ilgimi Benedict Anderson, Hayali Cemaatler (1983 Londra, 1993 stanbul) adl yaptnda (s. 77'de) ekti. B. Anderson (C. R. Boxer'den yararlanarak) 1510'dan sonra Portekiz'in nclk ettii bir hareketle, kleliin, antik alardan sonra ilk olarak yeniden canlandrlnn rk tutumu balattn saptamaktadr. B. Anderson, ilgin bir saptamayla, kleci tutumlarn ve kleci nyarglarn, smrgelerde yaayan crillo ad verilen spanyollarla baladn gstermektedir. spanya'daki, ynetim makamlarndaki spanyollarn ise, Hristiyanlk adna "crillo rklna kar ktklarn (s. 77'de) belirtmektedir. Ulusuluun bir Avrupa, Eski Dnya buluu olmayp, Yeni Dnya'da ktn (s. 211'de) yazmaktadr. Bunun konumuz asndan anlam, ulusuluun ve onun radikal tr olan rkln Avrupa'da balad yolundaki eski grlerin gzden geirilip "Avrupallarca" ama "smrgelerde" balatld biimine sokulmasnn gerektiidir.

Smrgeci Irklk

Irklk

Ulusuluk

Faist

Balibar (Irk Ulus Snf, s. 13'te) ulusuluun, merkezdeki devletlerin egemenliine bir tepki olarak domasna karlk, rkln, dnya apnda iblmnn getirdii hiyerarilerin yerlemesini (kendisi "kurumsallamasn" diyor) dile getirdiini ileri srmektedir. Bu durum gz nne alnarak, rkln ulusuluun radikal rn olduu yolundaki eski anlay formlletiren ulusuluk rklk etkileimi grnn de gzden geirilmesi gerekmektedir. Kronolojik adan bakldnda smrgeci rklk ulusuluu beslemi, ulusuluun ar (faist) ve zel (antisemitist) bir biimi faist rkla yolamtr. Dolaysyla formln, smrgeci rklk > ulusuluk > faist rklk biiminde dzeltilmesi gerekmektedir. Eski Irklk - Yeni Irklk Ulusuluu ve rkl besleyen bir baka olgunun, Balibar'n (s. 29'daki) terminolojisiyle "g kategorisi" olduu sylenmektedir. Denebilir ki, kapitalizmle birlikte Avrupallarn da g(emigration) smrgeci "eski rklk" akmn dourmutur; Avrupallarn eski smrgelerinin ve gerikalm lkelerin emekilerinin, Avrupa'ya gleri (immigration) faist "yeni rkl" yaratmtr. Bu gre de (yeni rklk zerine az sonra yazacaklarm sakl tutarak) katlmaktaym. Balibar, sz konusu kaynakta (s. 29'da) ilgin bir yorumla, g kategorisinin "rk" kavramnn yerini doldurduunu ve "snf bilinci"ni

paralayc bir ilev grdn belirtmektedir. Srdrerek, snf savamnn uluslar ve ulusuluu zc etkiler yaratrken; rk savamnn uluslar balayan, uluslarn srekliliini salayan, uluslar arasndaki sradzenini (hiyerariyi) koruyan ilevlerinin bulunduu sonucuna varmaktadr. Irk ve Hayali Topluluklar Ulusulukla ilgili yeni yaznda yaplan, zerinde nemle durulmas gereken bir katk da, B. Anderson'un"hayali topluluklar" kavramdr. Anderson bu kavram, F. Tnnies'in yaptna adn verdii Gemeinschaft und Gesellschaft, 1887 (cemaat ve cemiyet ya da topluluk ve toplum) kavramlarndan ve Althusser'in insanlarn "iinde yaanan koullarla kurduklar znel iliki" olarak "ideoloji" kavramndan giderek tretmi grnr. Tnnies, bilindii gibi, ou zaman yzyze olan ilikilere, geleneksel balara dayanan "organik" dedii "topluluk"lar ile; ou zaman yzyze olmayan szleme ilikilerine dayanan "toplum "lar snflandrmasn yapmt. B. Anderson (s. 21'de) "aslnda yzyze ilikinin geerli olduu ilkel kyler dndaki btn topluluklar hayalidir" demektedir. Buna gre, ulusun, rkn, mmetin, hatta sonul snfsz toplum kavramnn hayali topluluklar saylmas gerekir. Daha dorusu byle topluluklarn varl, ideolojiler kanalyla, bireylere, gruplara, snflara, kitlelere "hayal ettirilir." Ama bu, sz konusu dlerin gereklikle hi bir dokunma noktalarnn bulunmad anlamna gelmez. Dolaysyla, "bunlarn tm de dtr" denerek ayn torbaya sokulmalar gerekmez. Bazlarnn gereklikle ilikisi tekilerine gre daha fazladr. Bu

bakmdan gereklikle balants en zayf olan rk topluluudur. "Evrensel din kardelii" topluluu kavram da, ayn derecede dsel grnmekle birlikte, o, kilise, cami vb. evresinde, evrensel topluluun bir kk "modeli" iinde topluluk ilikilerini az ok kurabildii iin, tekilerden daha gl, hi deilse daha uzun mrl bir ideoloji olarak grnmektedir. Dsel ve gerek topluluklar konusunda, bir de Wallerstein'n dncelerine deinmeliyiz. Wallerstein (Irk Ulus Snf, s. 13'de aktarldna gre) anlalan "topluluk ilikileri" yerine daha uygun bulduu "sistem ilikileri" diyebileceimiz kavram koymaktadr. Buradan karak, kabileden ulus devlete, oradan dnya ekonomisine uzanan toplumsal sistemler iindeki ou basaman baml birimler olduunu dnmektedir. Sistem olarak tanmlanabilecek bir nitelie yalnzca (bataki) kendine yeterli topluluklar ile (sondaki) dnya imparatorluklar ve dnya ekonomisinin sahip olduunu sylemektedir. Bu yorumu doruysa, rkln da, toplumsal sistem kurucu bir ideoloji olarak herhangi bir ansnn, geleceinin bulunmad sylenebilir. Gemiin Dnden Gelecein Dne Benedict Anderson'un "hayali topluluk" kavram, ideoloji zmlemelerinde kullanlmaya elverilidir. yle ki, dsel olmayan tek gerek toplum olan "ilkel topluluk" zldkten sonra, onun zlemi, "kltrel kalt" yoluyla, snfl toplumlar boyunca yaayabilmitir. Bu zleme, bu gereksinime yant olarak, ileride kurulaca sylenen "dsel topluluklar vaad edilmitir. Irk toplumu onlardan biridir.

Gemite, kimi Cermen kabilelerinde grld gibi, rk ile topluluun akt rnekler vardr. Gelecekte de byle bir akmay salamak zere, toplumdan teki rklarn temizlenmesiyle ulalabilecei sylenen "saf rk" topluluklarndan sz edilmitir. Saf rk topluluuna ulaabilme olanann bulunup bulunmadn bir yana brakalm. Bir ulus iinde, bir dnya imparatorluu iinde "topluluk" ilikilerinin nasl kurulaca sessiz geitirilmektedir. Bu gerek de, rk dnn gemite bir dayana bulunsa bile, gelecekte bulunmayacan gstermektedir. Irklk Canlanyor mu? Son olarak, "ulusuluk gibi rklk da bir canlanma srecine girmi midir?" sorusunu yantlamalyz. Dinciliin ada dnya koullar iinde, dnya apnda bir baarya ulap ulaamayaca konumuzun dndadr. Ulusuluk hakknda sorulacak byle bir soru, konumuzun iine der. nk, rklk ulusuluun bir trevidir. Irkln bir canlanma sreci iinde olup olmad sorusuna yantmz, onun byle bir sre iinde olup olmadna bakarak balatmalyz. Evet, ulusuluk bir canlanma sreci iinde grlyor. Ancak bu canlanmann gelecekte de giderek artarak srecei sansn yaratan, yazmn banda belirttiim, kkleri farkl ayr ulusu akmn ayn zaman diliminde yanyana dm olmalardr. Bunlarn hedeflerinin ayn olmamas, ulusuluun geleceinin sanld kadar parlak olmayacan gstermektedir, rnein Avrupa topluluunun bir siyasal varla dnme sanclarnn rn olan "kltrel trdelik"

abalar, ulusu, hatta rk denebilecek baz geici tepkileri beslese de, birlik kurulunca ulusu niteliini srdrecei sylenebilir mi? Ernest Gellner Uluslar ve Ulusuluk (Oxford, 1983; stanbul, 1993) adl yaptnda ayn kanda olmasa da, Hobsbawm dnyann iinde bulunduu genel eilimlere bakarak (Milletler ve Milliyetilik, Londra, 1989; stanbul, 1993, s. 223'te) "benim savm ... milliyetiliin [gnmz dnyasnn politikasnda] aka n planda yer almasna ramen, tarihsel bakmdan daha nemsiz hale geldii ynndedir ... olsa olsa, baka gelimeleri karmaklatran bir faktr ya da katalizrdr" diyebilmektedir. Ulusuluun bir dnya akm olma gibi bir gelecei yoksa, rkln byle bir ansnn hi bulunmad sylenebilir. Peki ya rkln belli blgelerde gelecei var m? Irkln tarihsel kklerinin smrgeciliin ve kleciliin kaldrlmasyla kuruduunu biliyoruz. Onun ada kayna faizm, siyasal sistem olarak kertilmi, ideolojik alanda kesin denebilecek bir yenilgiye uratlmtr, kinci Dnya Sava ncesine benzer koullar domadka faizmden beslenebilecek bir rklk, artk o yrelerde beklenemez. Gelimi lkelere eski smrgelerden ve gerikalm lkelerden gler de, rkln srekli, yapsal bir kaynan oluturabilecee benzemiyor. Gn hz, genlerin zmlenmelerine olarak verecek dereceye drlnce sorun zlebilir. Ancak, reel sosyalizmin tasfiyesi srasnda ortaya kan kimi ulusu akmlarn ya da tasfiyeden para veya parsa ardnda koan lkelerdeki yaylmac ulusu akmlarn, zel

koullarn stste binen etkileri sonucunda, rkln canlanmasna yol aabilmesi olasln gzard etmemeliyiz. Hobsbawm, Milletler ve Milliyetilik adl yaptnn Trke basksna yazd nszde (s. 10'da) baz Trklerin panturanc emelleri canlandrmalar tehlikesinden sz etmektedir. Yeni Irklk Irklk mdr? te yandan. Bat Avrupa'daki yabanc iilere kar akmlarn, eitli evrelerce, eitli nedenlerle ve eitli amalarla "rk" olarak sunulmas yanltr. Gerekleri yanstmadklar iin yanltr; amalarna yaramayaca iin yanltr; benimsedikleri deerlerin tam tersini yaatmaya alan evrelerin amalarna hizmet edecei iin yanltr. Bu yanlln ipularn, dorudan doruya "yeni rklk" terminolojisini ortaya atp kullananlarn dncelerinde yakalayabiliriz. Gerekten, bunlardan biri olan Balibar, bu konuda (Irk Ulus Snf, s. 25 vd'da) unlar sylemektedir: Fransa'da, dlama politikalarn antropoloji ve tarih felsefesi terimleriyle yasallatrmaya ynelik yeni kuramlar ve sylemler (Yeni Sa) kmtr. Bunlarn eletirisinden gidilerek "yeni rklk" kavramna ulalmtr. Buna gre, rk kavramnn yerini g kategorisi almtr. Fransa'da gmen ii topluluklarnn, uzun sredir, ayrmcla ve rk klielerle dolu yabanc dman iddet eylemlerine uradklar bilinmektedir. Bylece ortaya, "fark rklk" [ayrmc rklk] ya da Anglosakson lkelerinde "rksz rklk" denen bir olgu kmtr.

Balibar srdrerek u yorumu yapmaktadr: Gnmzn rk ideologlar artk kaltm ycelten kimseler deildir. "Gereki" sosyal psikoloji teknisyenleri olarak grnmektedirler. Bu yolda, Anglosakson lkelerinde, "insan etholojisi" biliminin verilerinden, "sosyobiyoloji" disiplininden yararlanmaktadrlar. Fransa'da ise, yeni rklk "kltrc" bir temele dayandrlm bulunmaktadr. Gnmzn ayrmc rkl, Balibar'a gre, kltrlerin deimezlii dncesinden giderek, Avrupa kltrn ve Bat yaam biimini nc dnyalamadan korumak bahanesiyle, kltrlerin farkll dncesini kltrlerin eitsizlii noktasna tamaktadr. Etnoloji ve sosyobiyoloji gibi disiplinlerin desteiyle, yabanc dmanlnn ve toplumsal saldrganln biyolojik temellerinin bulunduu sylenmektedir. Bylece yeni rklar kltrel temadan hareket ettikleri halde biyolojik temaya (rkla) geebilmektedirler. Tm bu betimlemeleri ve yorumlar sonucunda Balibar (s. 76 n'de) u tanya ulamaktadr: ayrmc rklk (yeni rklk) eski rkln rklarn doall dncesini "rk tutumlarn doall" dncesine kaydrmaktadr. Yukarda gelitirilen incelikli yorumlara karn. Bat Avrupa'daki akmn, iinde bir para rk ayrmcl bulunsa da, temelde dinsel, kltrel bir "ayrmclk" olduu kansndaym. Bu kanm destekleyen bir baka ipucu, Avrupa'nn bir baka blgesindeki scak srtmeler iin kullanlan, "rksal arndrma" yerine, zaman zaman kltrel nitelii ar basan bir deyile, "etnik arndrma" teriminin kullanlmasdr.

Irklk Sylemi Ulusuluk Eyleminin Maskesi mi? Yeni rklk anlamyla rklk sylemi, yalnzca, Balibar'n temsil ettii, ayrmcla, ulusulua kar olan akademik evrelerce kullanlyor olsayd, bir terminoloji sorunu olarak grp zerinde bu kadar durmayabilirdim. Ancak, ayn terminolojiyle ve ayn sylemle egemen snflarn devlet adamlarnn, politikaclarnn, ideologlarnn szlerinde ve yazlarnda karlamak, ortada nemli bir yanlln, hatta ideolojik bir taktiin bulunduu kukusunu yaratmaktadr. Farkl bir konuda, farkl bir balamda da olsa ayn sorun, lkemizin gereklii ile, aydn, politikac, devlet adamlarmzn onu yanstlar arasndaki arpklkta karmza kmaktadr. Ksacas, hem Bat'da hem lkemizde, aslnda rk olmayan, ayrmc ve ayrlk akmlar ve eylemler sz konusudur. Ancak bunlar, resmi ideolojinin syleminde "rk" olarak sunulup damgalanmaktadr. Bu taktik, onlara, kar oldu klan ulusu (ya da ulusuluun, ou rk olmayan trevleri olan) ayrmc akmlar sularken, kendi ulusuluklarn gizleme, hatta yasallatrma olana sunmaktadr. Kimi aydnlar, ilericiler, hatta akademisyenler, bilincinde olarak olmayarak "bu terminolojiyi, bu sylemi (farkl amalarla bile olsa)benimseyip kullanarak, egemen ideolojinin ekmeine ya srm duruma dmekteler. Ayrca, byle bir terminoloji ile toplumsal olgularn doru zmlenmesinin yollarn tkam olmaktalar. Sorunun z ulusuluktur; rklk sylemi, kendi ulusuluunu yasallatnp, teki

ulusuluklar yasallk dna itmenin bir arac olarak kullanlmaktadr. Gnmzde asl sorun, rklktan ok rklk kart sylem olarak grnmektedir. lkemizde, bugn olmasa da ilerde, ite Krtlere kar "dlayc rklk", dta teki Trk topluluklarna kar "ileyici rklk" biimlerinin geliip gelimeyecei, ve bunlara kar rnein Slav rkl, Krt rkl gibi kar rklklarn kp kmayaca, "Trkiye'de Irklk" konusunu dlayan bu almann yantlayabilecei sorular deildir.

l Althusser'in "genel ideoloji" dedii dnceler arasndan, eitli tarihlerde, eitli snflarca seilip alnan eitli ideolojik elerin eklemlendirilerek snf ideolojilerinin oluturulmas hakknda; Louis Althusser. deoloji ve Devletin deolojik Aygtlar, ev. Yusuf Alp. stanbul. 1978. Birikim Yaynlar yaptna, zellikle Murat Belge'nin Althusser'in grlerini zetleyip aklad "nsz"nn 13-15. sayfalarna baknz. 2 UNESCO,Four Statements on the Race Question. Paris. 1969 (UNESCOYaynlar) s. 50. Ayrca, BM antlamasnn ve BM nsan Haklar Evrensel Bildirisi'nin. rkla, rk ayrmna kar maddeleri yan sra, BM Genel Kurulu'nun 20 Kasm 1963 tarihinde "Irk Ayrmnn Btn Biimlerinin Ortadan Kaldnlmasna likin Birlemi Milletler Bildirisi"ni kardn; 21 Aralk 1965'te. oybirliiyle kabul ettii "Irk Aynmnn Her Biiminin Ortadan Kaldnlmasna likin Szleme"nin l. maddesinde, "rklk ve etnosantrizm tm insanl ilgilendirmektedir" dendiini; 10 Kasm 1973'te. 1973-1983 yllar arasndaki dnemi "Irkla ve Irk Aynmna Kar Savam in Eylem On Yl" olarak duyurduunu; 10 Kasm 1975'te, oyokluuyla "Siyonizmin bir eit rklk ve rkayrm olduu"nu kabul ettiini; BM'in bu tutumu dorultusunda. 28 Temmuz 1976'da "Irk Ayrmnn Btn Biimlerinin Kaldrlmas in Uluslararas rgt"n kurulduunu belirtmeliyiz. (Baknz: Siyonizm ve Irklk

stne Uluslararas Sempozyum, Siyonizm ve Irklk, ev. Trkkaya Atav, Ankara, 1982,A.. Siyasal Bilgiler Fakltesi Y aynlar, s. v, 19, 273, 279. 281. 282). 3 Wilhelm Reich. Faizmin Kle Ruhu Anlay, ev. Bertan Onaran. stanbul, 1975, Payel Yaynlar, s. 122'de, rkln, "yzndeki maskeyi drecek ve ekirdeini oluturan akl d ierii ortaya karacak yerde, sz konusu gizemci gr karsnda glp geersek, insan zgrlne byk ktlk etmi oluruz" demektedir. Ernst Cassirer de, The Myth of the State. New Haven ve London, 1966, Yale University Press, s. 296'da, (biri de rklk olan) ada siyasal mitoslarn ilk duyulduklarnda sama, gln, fanatik bulunup ciddiye alnmadn, glerinin kmsendiini; bunun bir hata olduunu, ayn hatann yinelenmemesini; onlarla savaabilmek iin siyasal mitoslarn kkenini, yaplarn, yntemlerini ve tekniklerini dikkatle incelememiz gerektiini vurgular (Trke evirisi, Ernst Cassirer. Devlet Efsanesi, ev. Necla Arat. stanbul, 1984, Remzi Kitabevi). 4 te yandan UNESCO'nun Trkiye temsilcisi Hfz Topuz'un bu kuruluun 'letiim Aralarnn Irklkla Savataki Rolleri" konusunda Dakar'da dzenledii toplantdan dnnde, 20 Ocak 1982 gnl Cumhuriyet gazetesinde yazd "ada Irklk" adl

yazsnda belirttii gibi. II. Dnya Sava'ndan sonra hz kesilen rklk, son yllarda sac evrelerce rgtlendirilip, kulpler kurularak, dergiler yaymlanarak, genetik adan insan topluluklar arasnda farkllklarn bulunduunun kantland savnda bilimsel maskeler altnda, yeniden ne srlmeye balanmtr. Sorunun gncelliini ve nemini yitirmediinin bir iareti de. UNESCO'nun 1950'dc ve 1951'de Paris'te, 1964'de Moskova'da, 1967'de gene Paris'de rk sorunu zerine dzenledii bilimsel toplantlar, ayn.sorun zerine 1978 UNESCO Genel Kurulu bildirisini. 1981 Atina bilimsel toplantsnn izlemesidir, te yandan, UNESCO'nun dzenledii 1967 bilimsel toplantsnn raporunda (baknz: UNESCO. Fow Statements on the Race Question, s. 51'de) rkln, biyoloji alannda rklarn farkllklarn kantlamada baarszla uraynca, "tanrsal ama", "kltrel farkllklar", "eitim standartlarnn eitsizlii" vb. grlerle rk inanlar maskeleyecek retilere bavurabilecei yolundaki uyarsn anmak gerek. Irkln yenilip, rksal nyarglarn knand bir toplumda rk dncelerin bu kez ulusu, kltrc cephelere ekilmeleri olasl da vardr. 5 UNESCO, Four Question. s. 48. Statement.s on the Race

6 Michel Bariton, "Social Aspects of the Race

Question", UNESCO, Four Statemenus on the Race Question iinde, s. 17' de rk dncesinin 19.yzylda evrimle ilgili bilgilerin birikmeye balamasyla, evrim dncesini destekleyen yeni bir dnce olarak ortaya ktn, ondan nce Avrupallarn genellikle Kitab Mukaddesin 'Tekvin" kitabnn insann yaratlyla ve dnyaya yaylyla ilgili aklamalarna inandklarn syler. 7 Meydan Larousse (Byk Lgat ve Ansiklopedi) stanbul, 1969, Meydan Yaynevi, cilt 6, s. 122. "Irklk" maddesi. 8 Marvin Harris. "Race", International Encyclopedia of the Social Sciences. London ve Chicago. The Macmillan Company and The Free Press, cilt 13. s. 264-267. 9 Blumenbach'n, insanln balangcnda stn ve sekin bir rk (varietas prima) olan tek bir toplumun, Kafkasyallarn bulunduunu sylemesi (Metin zbek. nsan ve Irk, stanbul, 1979, Remzi Kitabevi. s. 9) onun rk kuramnn iinde de. "saf rk", "stn rk" dncelerine yol aacak rk tohumlarn bulunduunu gsterir. 10 Theodosius Dobzhansky. "Race". The Encyclopedia Americana (International Edition) Ncw York. 1962, Americana Corporation, cilt 23. s. 264-267. rnein Charles S. Coon. 1965 ylnda. "Yaayan nsan Irklan" adl kitabnda, rklar, 1. Kafkasyallar

(Beyaz rk) 2. Moollar (Sar rk) 3. Avustralyallar 4. Kongolular (Zenci rk) 6. Kapoidler (Bumanlar ve Hotentolar) olarak snflandrmtr. 11 Harris. "Race". International Encyclopedia of the Social Sciences (l968) cilt 13. s. 264-267. 12 Selhattin Okay ve arkadalar (hazrlayanlar). Modern Biyoloji, stanbul. 1973. Milli Eitim Bakanl Devlet Kitaplar, s. 33-34. Bu kuramn doruluu inanc August Weismann'n (1834-1914) yirmi kuak boyunca kuyruklarn kestii farelerden yirmibirinci kuakta gene birinci kuaktakiler kadar uzun kuyruklu yavrularn douu ile sarslacaktr. Ancak bu aklamalara baklarak, trlerin ve rklarn olumasnda evresel koullann hi etkisinin olmad sanlmasn. Kuaklar aras benzerliklerin ve farkllklarn etmenlerinden biri kaltmsa (Modern Biyolog s. 345-347'de belirtildii gibi) tekisi evredir. rnein ok ksa aralarla yeni soylar verdii iin. genetikilerce pek sevilen drosofila (sirke sinei) zerinde yaplan aratrmalarda. 16 derecede yetitirilenlerin kanatlan dz olurken. 25 derecede yetitirilenlerin kanatlarnda genetik deiikliin rn olan kvrklar grlmektedir. yleyse evresel etkiler, bedeni etkileyip bedensel deimelerin kaltmla gemesi yoluyla deil, reme hcrelerindeki genleri etkileyip, bu deien genlerin kaltmla gemesi yoluyla

ilemektedir. 13 Lamarck'daki biimiyle, evreci rk kuram, evreye verdii nemle eitliki, demokratik dnya grne uygun bir kuram gibi grnyorsa da. ada genetik biliminin kesinlikle yanlln ortaya koyduu bir kuram olmaktan te, aslnda bir kiinin ya da topluluun, evreden, sonradan kazandktan fizyolojik ve psikolojik nitelikleri (renmekle deil) "kaltmla" soylarna geirdikleri inancna destek olduundan, rkla hizmet eden bir yan da vardr. ada genetik bilimi, ileride aklanaca gibi, Lamarck'n yanlgsnn, tam da rk retileri ortaya atanlann yanlgsnn temelini oluturduunu ortaya koyacaktr. 14 zbek, nsan, ve Irk, a. 19. 15 Thomas F. Gossett. Roce: The History of on Idea in America. Dallas, 1975. Southern Methodist University Press. s. 75. Bundan sonraki dipnotlarnda ksaca "Gossett. Race" olarak verilecektir. 16 L.H.D.B. "Races of Mankind". Encyclopaedia Britannica, Chicago. 1955, Encyclopaedia Britannica Inc., cilt 18, s. 865-868. 17 Nazm Hikmet, Faizm Snflar ve Emperyalizm, stanbul, 1975, zgn Yayn, s. 35- 36. Nazm Hikmet'in. kitabn son sayfasnda (s. 104'te) Theodor Balk, B.M. Bernodieri ve Ernest Henriden derlediini syledii bu yaptta, daha ok rk ve rklk zerinde durulup, bu

konularda Franszca kaynaklardan yararlanamayanlara (ve bir blm nedense Trke ve ngilizce kaynaklarda pek grlmeyen) bilgiler aktarlmaktadr. 18 Harris, "Race", International Encydopedia of the Social Sciences. (1968). cilt 13. s. 264-267. Bununla birlikte, tektanrl dinlerin ve "mmetilik" dncesinin rksal eitsizlik grlerini hi bir biimde ieriye sokmayacak kaleler olduklar sanlmasn. Gerekten, ngiliz koloniciler rk dncelerini "biyolojinin yasalarna dayandrmadan nce, kendilerini srailoulan gibi "seilmi halk" olarak gryorlard. zellikle Darvinciliin baz Hristiyan din adamlarnn da kabul etmelerine yol aacak derecede ar basmas zerine, Hristiyanln monogenesis kuramndan vazgeerek ya da onun arkasndan dolanarak (Adem-ncesi, Adem-sonras, Adem oullar rklar gibi kavramlarla, bak. Philip D. Curtin, "British Images of Africans in the Nineteenth Century". Pal Baxter ve Basil Sandom (ed.) Race and Social Difference, Harmondsworth. 1972, Penguin, s. 135) rk dncelere ulaan din adamlar ve yazarlar grld. rnein Josiah Strong, rklar aras temel farkllklarn Tann'nn iradesinin grnm olduunu, Kzlderilileri yava yava yok ederek Tann'nn lkeyi daha iyi bir rk olan Anglosaksonlar'a hazrladn, aynca Anglosaksonlar'a dnyay fethetme grevi

verdiini syledi; Hristiyan inanlarnn dayandrld Aristotelesci "hiyerarik evren" felsefesine uygun olarak, aa rklarn stn rklann yetkinletirilmesinin aralar olarak yaratldn ileri srd (bak. Gossett, Race, VIII. Blm, s. 176 vd.). Bu "Hristiyan" grleri dile getirdii yapt, yalnz Birleik Devletler'de 175 bin satyordu; ileri srd grleri teki din adamlar desteklememekle birlikte kendisine kar kmyorlard. 19 Godfrey Lienhardt, Social Anthropology, London. 1969. Oxford University Press, s. 7. 20 Benjamin Farrington, What Darwin Really Said.London, 1969, Sphere Books, Ltd. s. 50. Darwin'in evrim kuram ile ilgili konularda, daha ok, Darwin'in dncelerini ve yaptlarn duru biimde zetleyerek aktaran, bunlar yetkin bir biimde deerlendiren ve eletiren bu yapttan yararlandm. (Bu yapt, Darwin Gerei, ev. Bozkurt Gven-Yaln zbul, stanbul. 1982, ada Yaynlar olarak Trke'ye kazandrlm bulunuyor.) 21 Gosset, Race, s. 68'de. amatr bir bilim adam olan Robert Champers'in, adn vermeden, 1843'te yaymlatt Vestiges of Creation adl yaptnda, Darwin'den nce evrimci varsaymlar ne srldn; insann evrim yoluna zenci olarak balayp. Malay, Kzlderili ve Mool dnemlerinden geip, sonunda Kafkasyal Beyaz rk olarak grnd biimindeki rklarn eitsizliiyle ilgili

grlerin ise, Darwin'in kuram kabul edildikten sonra milyonlarca insan tarafindan benimsendiini belirtmektedir. 22 Farrington, What Darwin Really Said. s. 53'te, Darwin'in nsann Treyii yaptnn 4. blmnde, doal ayklanma yasasnn insann biyolojik gelimesinde olduu kadar toplumsal gelimesi alannda; 5. blmnde, uygar uluslarn yaamnda da geerli olduu yolundaki grlerini ilediini syledikten sonra, s. 54-56'da Darwin'den, hayvanlar, insanlar arasnda varolma savann evrimden yana sonulan ve rklar aras eitsizliin apakl zerine alntlar verir. 23 Karl Riamud Popper, Ak Toplum ve Dmanlar (cilt I: Platon'un Bys) ev. Mete Tuncay. Ankara. 1967. Trk Siyasi limler Dernei Yaynlar, s. 363' de, Darvinciliin insan sorunlarna sokulmasndan beri Sosyal Darvinci grlerin ileri srldn syleyip, bundan dolay Darwin'in sulanmamas gerektiini belirtirken, Farrington, What Darwin Really Saidde. birok sayfasnda, Darwin'in iyi bir doa gzlemcisi olaym derken bir filozof olamadn; tutkulu ve dar al yaklamnn ona evrimi ve doal ayklanmay yakalama gcn verirken, insan sorunlan alann grp kavrama gcnden yoksun ettiini; insan hayvanlar dnyasndan ayran, dolaysyla doal ayklanma yasasndan kurtaran yan olan zihnin beyinle farkn

ayrmlayamadn; bylece doal ayklanma yasasna insan, toplum, psikoloji, kltr ve tarih alanlannda geerlilik tandn syleyerek eletirip (s. 82'de) Darwinin ve ayn yolu izleyen teki dnrlerin toplumun olgularn en uygun olann yaamda kalmas biyolojik yasas altnda grme eiliminin, tarihin en kt eylemlerinden bazlarna ve Sosyal Darvinizme bilimsel bir hakllk sunduunu; zayflarn soykrmyla elenmesine hakllk kazandrabilecek olan sz konusu "yasa"nn, Naziler! etkilemekten geri kalmadn ekler. Nazm Hikmet (ya da yararland kaynaklar) Faizm Snflar ve Emperyalizm, s. 25'te, yaptnn nemli gerekleri iermekle birlikte. Darwin'in, yaam kavgasn trlerin snrsz oalmasnn zorunlu bir sonucu olarak grdn, oysa yaam kavgasnda byk bir hzla oalan bceklerin deil dokuz ayda bir oalan insann baarl olmasnn bu gr yktn (dolaysyla doal ayklanma yasasnn insanlara uygulanamayacan) syleyerek eletirmektedir. Bununla birlikte, Darwin'in hakkn Darwin'e vermek gerek. Darwin'in en nemli katks evrim kuramdr. Bu kuramla canllarla ilgili bilimlerin, dolaysyla toplum bilimlerinin nndeki "yaradl". "ereki" engelleri kaldrarak, onlan bugnk dzeylerine ulatracak ufuklar am oluyordu. Evrimin

dzenei ile ilgili yanlglarnn ve bu yanlglara dayanan dnrlerin verdii zararlar, evrim kuramnn yararlan yannda hafif kalr. in ilgin yan, Darwin'e yaplan saldrlarn, gemite okluu gibi, bugn de, yanld noktalara deil dorudan doruya onun bilim ve dnce dnyasna en byk katksn oluturan evrim kuramna yneltilmesidir. Bu saldrlarda, Darwin'in aynntlardaki yanlglann dzelten Yeni Darvinci grlere (inanlmakszn) dayanlarak. Darwin'in kuramnn bilimsel geerliliini yitirdiini ileri srmek, "eletiri ahlk" denen eye sacak bir tutum olarak grnmemektedir. Dolaysyla, yukarda Darwin'e yneltilmi olan eletiriler, deyim yerindeyse "ileriden eletiri" ler olup. Darwin'i "geriden eletiren" grlerin yannda deil tam karsnda olan dncelerin rndr. 24 Farrington, What Darwin Really Said. s. 82-93. 25 Darwin, The Descent of Man, (2. bask. 1875) s. 187-188'den. UNESCO, Fow Statements on the Race Question, s. 33: karlatrnz: Charles Darwin, nsann Treyii, cv. Yavuz Erkoak, Ankara, 1968, Sol Yaynlan, s. 177. 26 Darwin'in bu szleri yansra. gezisinde Tierre del Fuegolular ilk grdnde {l871'de) akna dnerek, iyice inceleyip tanmadan onlar: nlplak, boyalara batm, yabanl hayvanlar gibi ne yakalayabilirlerse yiyen, ynetimsiz, kendi kabileleri dndakilere

acmasz, dmanlarna ikenceden zevk alan, kanl kurbanlar sunan, ocuklarn ldren, karlarna kleleri gibi davranan, ar boinanlarla dolu insanlar olarak betimlemesini de anmsamak gerek. Onun bu betimlemesine karlk oray on yl nce gezen W.P. Snow, Tierra del Fuego'lularn gzel, gl, ocuklarna dkn, baz zgn el sanatlarna sahip olan, baz eyalarda zel mlkiyeti tanyan, en yal birka kadnn otoritesini kabul etmi insanlar biiminde anlatndan ok farkl idi (Lienhardt. Social Anthropology. s. 10-11). 27 Nazm Hikmet, Faizm Snflar ve Emperyalizm, s. 26. 30. 28 Okay ve arkadalar (haz.) Modern Biyoloji, a. 350-353. 29 Farrington. What Darwin Really Said. s. 101. 30 Dobzhansky. "Race". The Encyclopedia Americana (1962) cilt 23, 107-111'de akland gibi, klasik antropolojide rk kavram, kaltmn "kan" kuramndan dolay yetersizdi. Ana babann kanlaryla birlikte kaltmsal niteliklerinin kararak ocua geecei sanlyordu. Bylece, kardelerin kaltm acsndan _zde olaca, teki halklarla ilikisi kesilmi bir topluluun saf rk olana kadar birrnekleecel yanlgsna dlyordu. ada genetik ise, kaltmn kanla deil genle getiini: ana babadan herbirinin ocuklarna genlerinin tmn deil

yarsn geirdiklerini, dolaysyla ocuklarna farkl gen kombinezonlar geirdikleri iin (zde ikizler dnda) kardelerin genetik yaplarnn farkl olacan ortaya koydu. Dahas, bir topluluun kaltlabilir gen eitliliinin azalmayp artarak sonsuza dek srme eilimi gsterdii ortaya karlmt. Bunun sonucu olarak ne insanda ne de iftleerek rcyen teki trlerde saf rklann olamayaca anlald. Bir topluluk ancak baz genlerin skl ile teki topluluklardan ayrlabilirdi: yoksa ondaki genlerin baka topluluklarda hi bulunmayaca iin deil. Sonu olarak, ada genetiin rklarn belli baz genlerin grn sklna gre tanmlanabileceini ortaya koyduunu gryoruz. 31 Farrington, What Darwin Really Said, s. 82'de Darwin'in ve Darvincilerin bu yoldaki grlerinin, zayfn soykrmna uratlmasnn doaya uygun olduunun dnlmesine dek varabilen dncelere bilimsel bir hakllk sunacan yazar. 32 nl genetiki Thedosius Dobzhansky. 1956'da, genetik farkllklarn halklann kltrel farkllklaryla balants sorununun zlemediini ve bu sorunun dogmalarla zlemeyeceini, zmn gelecein ii olduunu; bugnk bilgimizle, hatta tm kltrlerde grlen ortak elerin bile dorudan doruya biyolojik, genetik dzeyde

belirlendiini gsteren inandrc kantlar bulunmadn syler (bak, Gossett. Race, s. 427). 33 Dobzhansky. "Race". The Encyclopedia Americana (1962) cilt 23, s. 107-111. 34 Julian Huxley. 'Race' in Europe. Oxford, 1939, Clarendon Press, s. 12. J. Huxley bu grn, kkeninde, ilkel kltre dayandn ve Aristoteles'in ay hali (regl) ile doum arasnda iliki kuran yanlgsnn bilime gemesinden kaynaklandn aklamaktadr. 35 Okay ve arkadalar (haz.) Modern Biyoloji, 7. ve 20. blmler. 36 Dominant, bazen evrilmektedir. "baat" biiminde

37 Franz Boas, Race and Democmttc Society. New York. 1946. J J. Augustin Publishcr. s. 44. 38 UNESCO. Four QuesOon, a. 30. Statements on the Race

39 rnein. H .J. Mllcr daha 1927 ylnda x nlan ile genetik deiiklik (mutasyon) yaratabilmiti. Baknz: Okay ve arkadatan (haz.) Modem Biyoloji, s. 88. 40 Farrington, What Darwin Really Said, s. 65. 41 Okay ve arkadatar (haz.) Modern Biyoloji, s. 391'de verilen rneklere baknz. 42 Irklk retisinin kurucularndan Gobineau, onlan beklemeden, rklarn farkl soylardan geldiklerini syleyecektir, baknz: Edward McNall Burns, Ideas in Conflict (The Political

Theories of the Contenporary VVorld) London. 1963. Methuen University Paperbacks. s. 488. |Edward McNall Burns, ada Siyasal Dnceler 185O-195O, ev. Aleddin enel. Ankara, 1984, Birey ve Toplum Yaynlan, s. 463.] nsann kkeni hakknda son bulular ve grleri ieren bir yapt olarak, bak. Leakey ve Lewin, Origins, London, 1977. En son bilgiler iin ise, V.P. Alekseyev, nsan Trnn Kkeni ve Geliimi, ev. Aleddin enel. stanbul, 1993, Sosyal Yaynlar kaynana baknz. 43 zbek,nsan ve Irk, s. 45. 44 UNESCO, Four Question. s. 30. Statements on the Race

45 Tarihte rklarn karmasna yol aan alkantlar hakknda baknz: Boas, Race and Democratic Society, s. 32. 46 Dobzhansky, "Race" The Encylopedia Americana (1962) cilt 23, s. 107-111'de tarihte bile saf rklarn varlndan sz edilemeyecei yazldr. 47 "Irk, belli bir blgede yaayan, baz kaltsal karakterlerin belirlenmesinden sorumlu genlere, aa yukan eit sklkta sahip bulunan bireylerin oluturduu bir birimdir" (zbek, nsan ve Irk, s. 45). Bununla birlikte baz yazarlar, (rnein Boas, Race and Democratic Society, s. 23'de) rk kavramnn

duru olmadndan; bazlar (rnein Jean Hiernaux. "Biological Aspects of the Race Question", UNESCO. Four Statements on the Race Question. iinde s. 9'da) rklarn snflandrlmasnn keyfi olduundan; bazlar (rnein: T.W. Adomo ve arkadalar. The Auttoritarian Personality. New York, 195O. Harper and Row Publishers, s. 102'de) yanl kullanld, ktye kullanld ve ierdii insan gruplarnn belirsiz olduundan; bazlar rk kavramnn yarardan ok zarar verdii iin, bu kavramn kullanlmamasn isterler. Onun yerine "etnikgrup" teriminin kullanlmasn nerirler. UNESCO'nun 1951 Paris bilimsel toplantsna katlan bilim adamlar raporlarnda, rk yerine bir baka szck arayp bulamadklarn, sonunda rk szcnn yalnzca insan gruplarnn antropolojik snflandrlmas iin kullanlmasna karar verdiklerini aklarlar. (Baknz: UNESCO. Four Statements on the Race Question. s. 31) UNESCO'nun 1952 toplants sonunda hazrlanan raporda rklar, "belirgin ve ayn zamanda kaltsal olan. doal seilim (doal ayklanma] mutasyon, karma ve yaltlanma gibi etmenler sonucunda ortaya kan, bedensel farkllklarla belirlenen insan birimleri" olarak tanmlanmtr Bu tanm 1964 bildirisinde yadsnp, rk terimi yerine toplum terimi getirilmek istenmitir (zbek,nsan ve Irk ,s.45).

Gnmz yazarlar "ulus"lar da "nesnel" varl bulunmayan "znel" bir kategori olduu grn ilemeye balamlardr rnein bak: E.J.Hobsbawm, Milliyetler ve Milliyetilik, ev. Osman Aknhay, stanbul. 1993. Ayrnt yaynlar; aynca bak. Benedict Anderson. Hayali Cemaatler, ev. skender Savar, stanbul. 1993. Metis Yaynlan. 48 "Line [Linneaus] ve daha sonraki taksonomistler, yaptklar snflandrmalarda, genellikle, morfolojik ltler kullanmtr. Son yllarda artk yava yava, biyokimya, davran bilimi [etholoji?] fizyoloji ve molekler biyoloji gibi bilim dallar da snflandrmada gz nnde bulundurulmaktadr" (zbek, nsan ve Irk, s. 136). 49 UNESCO. Four Question, s. 31. Statements on the Race

50 UNESCO. Four Statements on the Race Question, s. 31'de, 1950'de yaplan toplantda kabul edilen metnin 6. paragrafnda, Amerikallarn, ngilizlcr'in ve de herhangi bir baka ulusal grubun rk olmad belirtildikten sonra. "... ne de kltrel bakmdan Trk ya da in veya benzeri nitelikte halklar rklar olarak betimlenebilir" denir. 51 Adorno ve arkadalar? Personality. s. 103. The Authontarian

52 Bu yzden baz yazarlar (rnein Harris. "Race". International Encyclopedia of the Social Sciences (1968) cilt 13. s! 264-267) "biyolojik rk", "sosyal rk" terimleri ikilisini nerirler. 53 zbek. nsan ve Irk, s. 45. 54 UNESCO. Four Statements on the Race Question. s. 32; Boas. Race and Democratic Society, s. 8. 27. 55 Dobzhansky. "Race" The Encyclopedia Americana (1962) cilt 23. s. 107-111. 56 Baknz: Boas, Race and Democratic Society. s. 27; Muzaffer erif. Irk Psikolojisi, s. 66. 57 Hiernaux. "Biological Aspects of the Race Question". UNESCO, Four Statements on the Race Quesiton. iinde s. 13'te. rklarn saflnn bozulmasnn zararl olduu dncesini, hi bir saf rkn bulunmadn, saf rkn stnl inancnn genetik yaltm ile hi bir canl topluluunun uzun sre yaayamayaca yolundaki gereklere uymayan bir nyarg olduunu belirttikten sonra, bu dnceyi melezliin insan gruplar arasnda biyolojik balar kurup trlerin farkllk iinde birliini saladn syleyerek ve UNESCO bilimsel toplantlarnda verilen raporlara gndermeler yaparak eletirir. UNESCO 1951 Paris toplantsnda da, bilim adamlar, rk karmasnn zararl sonu dourmayaca noktasnda gr birliine vardklarn, ounluun bunun avantajl

olaca dncesinde olduunu ama bu iki dnceyi destekleyecek kantlarn bulunmadn (UNESCO, Four Statements on the Race Question. s. 37'de) aklarlar. Boas ise (Nazm Hikmet, Faizm Snflar ve Emperyalizm, s. 65'ten rendiimize gre) Beyazlarla Amerika yerlilerinin iftlemelerinden doan melezlerin ana babalarndan daha gl olduklarn yazmtr. 58 Boas, Race and Democratic Society'nin ilk alt blmne ve UNESCO. Four Statements on the Race Question, s. 34'e baknz. 59 rnein, Burns, ada Siyasal Dnceler 185O-1950, s. 462'de eski brani kabilelerinden Gney Afrika Boerler'ine kadar rk kuramnn savunucularnn bulunduunu yazmaktadr. 60 Gossett, Race. s. 3-7. 61 zbek, nsan ve Irk, s. 14. 62 Bozkurt Gven, nsan ve Kltr, stanbul. 1974. Remzi Kitabevi. s. l. 63 Kitab Mukaddes (bir heyete evrilmitir) stanbul. 1972, Kitab Mukaddes irketi Yayn, s. 475-487. 64 Baknz: Harris, "Race", International Encydopedia of the Social Sciences (1968) cilt 13. s. 264-267'de Babil'deki Museviler'in Talmut kitabnda, Yunan ve Roma

yazarlarnda rkln bulunup bulunmadnn aratrlmasnn gerektiini syler. Popper Ak Toplum ve Dmanlar, I, s. 254'te, Eski Yunan'da rklktan sz eder. 65 Irklktan farkl olarak, "kabilecilik" kavramnn, "etnosantrizm" kavramna yakn bir anlamda da olsa, Garret Hardin tarafndan (Bulletin of theAtomic Scientists. 28. June, 1972'de) kulanldn. Edward O. Wilson. Sociobiology, (the abridged edition) Cambridge. Massachusetts and London. 1980. Harvard University Press, s. 290'dan reniyoruz. 66 Kohn, "Nationalism", International Encyclopedia of the Social Sciences (1968) cilt 11. s. 63-69. 67 Walther Kranz, Antik Felsefe Metinler ve Aklamalar, ev. Suat Y. Baydur. stanbul. 1948. .. Edebiyat Fakltesi Yaynlar, II. Ksm. s. 60-61. 68 Aristoteles, Politika, ev. Mete Tuncay, stanbul. 1975. Remzi Kitabevl. VIII. 7 (s. 207); bn Haldun'un benzeri yorumlan iin baknz: bn Haldun, Mukaddime I. ev. Turan Dursun, Ankara. 1977, Onur Yaynlan, s. 223 vd. 69 Daha ncesini bilmiyoruz. Hippokratesciler'den balayp. Aristoteles'de. Vitruvius'da sren, bn Haldun'da grlen. Jean Bodin'de, yldzlann Fransa zerinde yararl etkiler yapacak biimde biraraya

geldikleri iin Fransa'nn tm dnyaya hkmetmeye aday olduu yolundaki astrolojik giysilere brnen ve Mostesquieu'nun Yasafann Rutm adl yaptna kadar uzanan bu grun, salt kaltma, rk bir dn olmaktan ok, evreci, ya da evrecikaltmc dn saylmas gerektii yolundaki grmn, yenia ncesinde u tr dncelerin evrenin beden ve zihin zerine dorudan etkisi varsaymlanndan aka aynlmadn syleyen Boas'n (Race and Democratic Socety, s. 20'deki) grleriyle de koutluk iinde olduunu gryoruz. 70 Muzaffer erif. Irk Psikolojisi, s. 12. 71 Bizans mparatoru Konstantinos'dan sonra (.S. 361-363 arasnda) imparatorluk eden lulianos'un (Julian'm) Hristiyanlktan dnp, Hristiyanln. ^\dcm ve Havva soyundan gelen tm insanlarn kardelii (mmetilik) anlayndan ayrlarak, insanlarn Zcus'un damlayan kutsal kanndan yaratldklar yolundaki Platon'un TLmaeos diyalogunda anlatlan yaradl nilounu benimsediine baklrsa. Platon'dan etkilenen "rk" saylabilecek grler ileri srdn (Gossett, Race. s. 8'dcn) reniyoruz. ulianos. ok eitli grleri ola insanlann tek bir iftten geldiklerinden kukuland. Cermenler ile Iskitler'in bedenlerinin. Libyallar'nkindcn ve Etyopyahlar'nkindc

farkllna takld; bu halklarn davran ve zeklarnn da farkl olduun dn]), Hcllenler'in ve Romallar'in genellikle siyasal yaama eilimliyken, Kcltler ve Ccrnenlcr'in neden fkeli olduklarm. Msrllar'n, akll ve zanaat iken Suriyelilcr'ir rcdcn bar, kadnca ama ayn zamanda abuk renen zeki kimseler olduklarn sordu. Hu sorularn gene kendisi "eer ayn erkek vct .kadndan #elne olsaydk yasalarmz bu kadar farkl olmazd" szyle yantlad. Zeus'un tm insanlann yaratcs olmakla birlikte, eitli halklara farkl yetenekler balayan teki tanrlar devreye girdikleri iin, eitli halklarn (doutan) farkl yeteneklerde olduklarn syleyerek "rk" sonulara vard. "Bir insan erdemli soylara sahipse ve kendisi de onlar gibi crdemliyse. korkmadan onun soylu doulu olduunu syleyebiliriz" dediine gre Eski Yunan'n "aristokratln" yineledii sylenebilir. Aynca, kendisinin, yava yava gemen inan durumuna gelen inantan (Hristiyan) olmad gibi, tek (ya da varsa kendi gibi dnenlerle bir avu) olduu gz nne alnarak ann ve toplumunun dncesini temsil etmedii gzden kamamal. Gerekten ortaa Bat dnyasna egemen olan dnce, mparator ulianos un lmnden birka yl sonra Aziz (St.) Augustinus'un yaptlarnda biim verilen "Hristiyanlarn evrensel kardelii" olacaktr.

72 Boas. Race and Democratic Society. s. 17. Ortaa Avrupa'snda daha nce Hristiyanlarla Yahudiler'in evlenmelerine izin verilirken. 633 Toledo Konseyi'nin. Yahudiler Hristiyanla gemedike, bu tr evliliklerin bozulaca karar: Gney Almanya'da tm bir getto halknn bir rmaa srlerek zorla vaftiz edilmesi olaylar (baknz.: Boas, Race and Democratic Society, s. 50) rk konusundaki ortaa tutum ve dnnn, Yahudiler ile Almanlar'n evlenmelerini yasaklayan Nazi rklndan ve ada rklktan temeldeki farkn aklaycdr. 73 Baknz: Adorno ve arkadalar. The Authoritarian Personality s. 102-103 ve 150. Garret Hardin'in "kabilecilik" kavram, etnosantrizm kavramna denk dmektedir. Hardin. "kendini ayr ve farkl bir topluluk olarak alglayan ve dardan yle alglanan herhangi bir gruba kabile denebilir. Bu grup genellikle ileri srld gibi bir rk olabilir, ama mutlaka rk olmas gerekmez; pekl bir mezhep grubu, bir siyasal grup ya da meslek grubu olabilir. Bir kabilenin asal zellii, biri grup ii ilikilerinde tekisi grup d ilikilerinde kullanlacak ikili davran, ikili ahlk lt kullanmasdr. Kabileciliin bahtszl ve kanlmaz sonularndan biri, sonunda kar kabilecilii uyandrmas... toplumu kutuplara blmesidir" der. (Wilson. Sociobiology. s. 290'da aktarlmtr).

74 Nazm Hikmet, Faizm Snflar ve Emperyalizm, s. 11'de "... ne genellikle rk, ne de zellikle "Ari rk" yokken, insanlar kendi gruplar ile baka kabileler, kendi kavimleriyle baka kavimler, kendi ehirleriyle baka ehirler ve kendi snflaryla baka snflar arasnda farklar olduunu dnmlerdir. O zamanlardan bugne kadar yalnz metodlar deimi..." szleri ile. "etnosantrizm" terimi kullanlmadan ayn tarihsel olguya deinilmektedir. * Etnik szc, Hobsbawm'a gre (Milletler ve Milliyetilik, s. 189 n.) 1950'lerden sonra kullanlmaya baland. Gerekten Adorno ve arkadalar. 1952'de yaymlanan The Authoritarian Personality adl almalaryla rk yerine "etnik grup" kavramnn yaygnlamasnda byk rol oynam grnrler. 75 J. Huxley, 'Race' in Europe, s. 3. 76 Levi-Strauss'un bu yaptnn ngilizce evirisi, The Savage Mind adyla 1966'da yaymland. Levi-Strauss'un genel dnn aklayan ve genel dnnde bu yaptnn yerini saptayp, yapt zetleyen bir kaynak olarak, Roger Poole'n, Claude Levi-Strauss, Totemisms, ev. Rodney Needham, London, 1969, Penguin, s. 9-63'deki "Introduction" (Sunu) yazsna baknz. Trkesi, Yaban Dnce, ev. Tahsin Ycel, stanbul, 1984.

Bu olgunun ada ilkel topluluklardaki yansmas. Pierre Clastres, Vahi Savann Mutsuzluu, ev. Alev Trker-Mehmet Sert, stanbul, 1992. Ayrnt Yaynlar kimlikli yaptta grlebilir.

77 Odysseia'da, soylu Menelaos'un, soylu Odysseus'un olunu grnce (onun olu olduunu bilmeden) syledii u szlere baknz: "Zeus'un kua sizinle snmeyecek besbelli, Zeus'un besledii krallar soyundan olmalsnz... aalk dlden domaz byle oullar" (Homeros. Odysseia. ev. Azra ErhatA. Kadir. stanbul, 1970, Sander Yaynlan, IV. 60-65). Damzlklk kavramn kullanmamakla birlikte, bu olguya dikkatimi eken Popper'in Ak Toplum ve Dmanlar I s. 254'teki"... bu kanta belki de hayvan yetitiricilerinin rkla ve zellikle yukar snfn rka stnlne inanlarn da ekleyebiliriz" szleri oldu. 78 Franz Oppenheimcr, The State, ev. John Gittermann. New York, 1975. Free Life Editions. zellikle s. 17-18 (Trke evirisi. Franz Oppenheimer. Devlet. ev. Aleddin enel-Yavuz Sabuncu, stanbul, 1984, Kaynak Yaynlar, a. 58 vd.'na baknz). 79 Gossett, Race, s. 10'da Romallar' Hristiyanla ekmek iin, sa'nn haa geriliinin suunu Yahudiler'e ykleme eiliminin grldn; Papa Byk Gregorius'un (590-604) Yahudileri kouturma

yasana. Yahudiler'in Hristiyanla geecekleri umuduyla be yzyl uyulduunu. Papa 11. Urban'n Hal Seferi arsndan alt ay sonra Worms'daki Yahudiler'in kltan geirildiklerini, soykrmna uratldklarn; bu tarihten sonra Yahudiler'in Hristiyan dnyasnn "gnah keisi" durumuna sokulduunu yazar. Yahudiler'in Hristiyan "masallarnda, "su zehirleyici", "byc", dinsel trenlerinde kara by yapmak iin ocuk kurban eden kimseler olarak sunulduunu ekler. Micro coccus prodigius bakterisinin, baz yiyecekler zerinde, hava ile etkileimi sonucunda krmz bir leke braktn, aai rabbani (kominyon) ayinlerinde kullanlan. sa'nn bedenini temsil eden yuvarlak mayasz ekmekiklerin zerinde bu lekenin grldnde. sa'nn Yahudiler'ce ldrld dncesi anmsanp, sa'nn bedenine gene Yahudiler'ce ikence yaplmakta, kannn aktlmakta olduu dnlerek, pogromlann Yahudi soykrm eylemlerinin) dzenlendiini aklar. Gossett. bunlara. Yahudiler'in boynuzlu, kei sakall (ehvet dkn) kanamal, erkekleri de regl olan. kt kokan, elleri kafalarna yapk doan, doumdan sonra kesilerek kurtarlan, ama kesik yaralar ancak sa'nn kan ile kapanabilen, sa'nn kann salamak iin yaptklar ikencelerin izi aai rabbani ekmeklerinde grlen kimseler olarak anlatlmalarna bakarak (s.

11-12'de) Yahudiler'e kar kouturmalarda grlen baz elerin, ada rklkta da grldne dikkati eker. 80 zbek, nsan ve Irk, s. 17'de "Ancak 18. yzyldan itibarendir ki, rk kavramnn deiik bir .adan, yani insanlarn eitlii ya da eitsizlii asndan ele alndna tank oluyoruz" der. ki rk dncesinden rkla bu noktada geildii sylenebilir. 81 Eflatun [Platon] Devlet, ev. Sabahattin Eybolu-M. Ali Cimcoz, stanbul, 1958. Remzi Kitabevi. Son cmledeki, Trke'ye "bekilerin cinsini korumak" olarak evrilen szleri Benjamin Jovvett'in. Hutchinson (ed.) Great Books of Westem World iindeki vol. 7, The Dialogues of Piato'daki (Chicago, 1952, Encyclopaedia Britannica Inc.) The Republic evirisinde "eer bekilerimizin soyunun safl korunacaksa byle yaplmal" biiminde olduuna ilginizi ekeriz. 82 leride (not. 84'te) belirtilecei gibi, Popper'n bu grn paylaan yazarlar da vardr, paylamayan yazarlar da vardr. 83 J. Huxley, 'Race in Europe, s. 3. 84 Arnold Toynbee, Tarih Bilinci, I. ev. Murat Belge, stanbul, Bate Yaynlar, s. 98 Toynbee yan sra birok yazar rkln kapitalizmle ve emperyalizmle kolonicilikle) ilgili bir "yenia" olgusu olduu grnde birlemektedir; rnein Atav. 'Trke Basknn nsz". Siyonizm ve Irklk, s. VIII.

85 Gerekten Kilise, 1512'ye kadar yerlilerin insan olmadklar savn benimsemiti (baknz: Sedat Veyis rnek. lkellerde Din By Sanat Efsane, stanbul. ;71. Gerek Yaynevi, s. 158). spanya Kral Charles'n 1517'de toplad danma kurulu. yerlilerin insan olmakla birlikte, doalarnn yozlam olduu, tanrnn onlar gnahtan kurtarma grevini spanyollar'a verdii sonucunda karar klmt (bak. Nazm Hikmet. Faizm Snflar ve Emperyalizm, s. 14-16).spanyol istilsn hakl gstermek iin Sepulveda ve Queveda gibi spanyol yazarlar, Amerika yerlilerinin, yksek spanyol rk yannda insanca davranlmaya lyk olmayan aa bir rk, rklarn ise farkl kkenli olduklarn sylemilerdi (baknz: Muzaffer erif. Irk Psikolojisi, s. 12). 86 Gossett. Race, s. 12. 87 Gossett. Race, s. 13. 88 zbek. nsan ve Irk. s. 15. 89 Gossett, Race. s. 15. 90 Nazm Hikmet, Faizm Snflar ve Emperyalizm, s. 18. Mutlak monariye kar soylularn ayrcalklarn savunan bir soylu olan Montesquieu. Yasalarn Ruhu (l743-1748) adl yaptnda. 'Tanr'nn iyi bir ruhu simsiyah bir bedene yerletirebileceini sanmyorum" szleriyle "soyluculuk"tan rkla nasl kolaylkla geilebileceini gsteriyor. Gerekten, ilk knda "aristokratik" bir

reti olan rkln, "soyluluk dnceleriyle kolonicilik dneminde yerli halklara ve klelere kar duyulan olumsuz duygu ve nyarglarn birlemesinin sistemletirilml rn" olduu sylenebilir. Sz konusu nyarglar, bu an teki nl dnrlerinde de gryoruz. rnein zencileri Zenci mmkn olduu kadar ok yiyen, buna karlk ok az alan bir hayvandr" biiminde tanmlayan Amerikal devlet adam ve dnr Benjamin Franklin (1706-1790) onlar doutan "eksik akll" bulan Kant (1724-1804) tarihte Beyaznki dnda bir uygarlk grlmediini. Beyaz dnda hibir rktan nemli bir eylem, dnce, sanat, bilim adam kmadn syleyen David Hume (1711-1776) ile. Tarih Felsefesi (1765) adl yaptnda, yass burunlan. dk zekalaryla zencileri teki insanlardan apayr bir tr olarak grcn Voltaire (zbek. nsan ,ve Irk s l8 Curtin "British Images of Africans in the Nineteenth Century". Baxter ve Sandom (ed.) Race and Social Difference. s. 136). 91 Cassirer. The Myth of the State, s.229. 92 Nazm Hikmet. Emperyalizm, s. 19-20. * ng. "survival"; evriliyor. Faizm Snflar ve

artk

"yaarkalma"

olarak

93 Gossctt. Race, s. 146. 94 Harris. "Race", International Encyclopedia o

95 96 97

98

99

fthe Social Sciences (1968) cilt 13.s. 264-267. Gossett, Race, s. 146. Oppenheimer. Devlet, s. 170. Gossett. Race. s. 145-151. Spencer. devrimlerin ya da devletin amalarla "endstri sava"na karmasnn ters sonular douracan ileri srd. Halkn devlet okullarnda eitilmesine, parasz kitaplklara, hkmetin yrtecei posta hizmetlerine bu nedenle ve "sosyaliste" politikalar olarak grp kar kmakla kalmam, hfzshha (kamu saln koruma) nlemlerine. zorunlu alamalara da. kendi salklarn dnp gerekli davranla .gstermeyecek kadar "aptal" insanlarn, bunun sonularna katlanmalar gerektiini syleyerek kar kmaktan ekinmemitir. deal Toplumda bu tr .toplumsal yasalar, yoksullara yardm edeyim derken doal ayklanma yasalarna ters den yasalar bulunmayacakt (Spencer. The Man versus the State. NewYork, 1884'den. Gossett, Race. s. 147-148). Uygarlk ve dnce tarihisi Eric Voegelin'in, 19. yzyln birinci yarsnda ekonomik malzemeye dayal simgeler geerliyken, ikinci yarsnda evrim ve genetik kavramlanyla ilikili simgelerin moda olduuna dikkati ekmesi (bak. Gossett. Race. s. 144) an dnce "iklimi" hakknda nemli bir ipucu vermektedir. Nazm Hikmet. Faizm Snflar ve Emperyalizm, s. 27-30.

100 Popper, Ak Toplum ve Dmanlar, l, s. 363364. 101 Burns. ada 1950, s. 279. Siyasal Dnceler 185O-

102 Burns. ada Siyasal Dnceler 1850-1950, s. 446. 103 Gossett. Race, s. 115. 104 Fazla bilgi iin Gossett. Race. IX. Blm. s. 198 vd'na baknz. Bu tr edebiyatn etkisi konusunda. Kipling'in 1899'da baslan "Beyaz adamn grevi" zerine nl iiri ile, bir ngiliz'in yazp. 1920'den beri Avrupa. Amerika (ve televizyonda izgi filminden sonra tm dnya) ocuklarn elendiren pt "uyuyan gzel" yzn grnce korkup kat iin, uyuyan gzelle evlenemeyen, onu yeniden bulup uyandrmadan Beyaz olmak iin elinden gelen her eyi yapmaya hazr olan zenci ocuk prensin tipinin bulunduu Dr. Doolittle yklerinin, genlerin ve ocuklarn kafalarnda brakabilecei etkilerin derinliini kestirmek kolay olmasa gerek (bak. Baxter ve Sandom (ed.) Race and Social Difference iinde. Oliver Cromwell Cox, "Race and Exploitation: A Marxist View", s. 211 ve Harold R. Isaacs, "Blackness and Whiteness". s. 149-150). 105 Gossett. Race. s. 159. 106 Gossett, Race. s. 157.

107 Gossett. Race. s. 155-157. 108 Gossett. Race. s. 33-34. 109 Lienhardt, Social Anthropology, s. 3'de "Sosyal antropoloji genellikle hkmetlerin uygulamada karlatktan sorunlarna ve moral sorunlarna kout olarak ilerledi... Sosyal antropolojinin gelimesi o yzyln genileyen Avrupa mparatorluklarnn karlatklar moral sorunlar ile hzland. lkel halklarn doalarnn ve statlerinin, kolonicilerin onlara kar sorumluluklannn ne olduu sorunlar, onlarn yz yl nce spanyol yneticilerinin karlap dinbilimde tartlan sorulara benzer sorunlarla kar karya kalmalarna yol at. Bu sorularn ilki koloniletirilen halklarn onlar koloniletirenler gibi insan olup olmadklar idi" der. 110 J. Huxley. 'Race' in Europe, s. 2. 111 Lienhardt. Social Anthropology. s. 6-7. 112 zbek, nsan ve Irk. s. 98; Gossctt. Race. s. 76. 113 Stefan Garanov, "Irklk: Siyonizmin Temel Bir lkesi" Siyonizm ve Irklk iinde, s. 31. 114 Muzaffer erif. Irk Psikolojisi, s. 15-16. Nazm Hikmet. Faizm Snflar ve Em peryalizm, s. 38. 115 Gossett. Race, s. 81.

116 Gossctt. Race, s. 37-38. 117 Gossctt, Race, s. 58. 73-74: Kafatasbilim. Morton ldkten sonra, Josiah Clark Nott tarafndan gelitirilerek, nllerin kafalarnn emberlerinin, eitli blgelerden toplatlan apkalarn aplarnn llmeye baland, saysal gelikinlik noktasna ulatrlacaktr. 118 Gossett. Race, s. 75. 119 Gossett, Race, s. 76. 120 Gossett. Race. s. 69-70; rnek, nsan ve Irk, s. 19. 121 Gossett, Race. s. 77. 122 Gossett, Race, s. 78. 123 Gossett, Race. s. 70-71: Frenoloji ylesine yaygnlk kazanm ve ylesinetehlikeli olmaya balamt ki, Danvln, Bcagle aratrma gemisinin frenoloji dkn Lavanterci kaptannn, Danvin'in yznde byle bir yolculuk vegrev iin gerekli azmin ve enerjinin izlerinin bulunup bulunmad noktasnda kukuya dmesi yznden, az daha gemiye alnmayacakt. 124 Gossctt, Race. s. 71-73.

lkemizde 80'li, 90'h yllarda, astroloji, palmoloji. falclk, cincilik gibi eskilerinin de hortlatlmasna tank olacaktk. 125 Klaus J. Herrmann, "Siyasal Siyonizm ve Anti Semitizm stne Tarihsel Perspektifler".

Siyonizm ve Irklk iinde, s. 225. 126 Nazm Hikmet. Emperyalizm, s. 32-33. Faizm Snflar ve

127 J. Huxley, 'Race' in Eumpe, s. 20. 128 J. Huxley. 'Race' in Europe, s. 20. Huxley, Mller'in bu grlerinden birincisinin kesinlikle doru, ikincisinin kesinlikle yanl olduunun anlaldnsyler. Yahudi'yi andran Hititler'in dillerinin zlnn, bylece bu dilinAryan dillerinden olduunun kukuya yer brakmayacak biimde ortayakonmasnn Aryan dillerinin [dolaysyla bu dili konuan en eski halkn)kayna sorununu iyice kartrdn (s. 22'de) ekler. 129 Muzaffer erif, Irk Psikolojisi, s. 111. Bir sonraki dip notuna ve J. Hmdey,'Race' in Europe, s. 21 'e de baknz. 130 Baknz: The Encyclopedia Americana (1962) cilt 27, s. 169'daki "Turanian" maddesi ve Encyclopaedia Britannica (1955) cilt XV, s. 629'daki "Turanians" maddesi. 131 Muzaffer erif. Irk Psikolojisi, s. 16. 132 Nazm Hikmet. Faizm Snflar ve Emperyalizm, s. 28: "Alman emperyalizmi rklar kuramnda kendine en uygun ideolojiyi bulmutur" denilir.

133 Meydan Larousse (1971) cilt 6. s. 122'deki "Irklk" maddesi. 134 Zek testlerinin gelimesiyle ilgili aadaki aklamalar daha ok Gossett.Race, XV. Blm. s. 374 vd'da zetlenmitir. Zek testlerinin deeri hakknda ayrca Muzaffer erif, Irk Psikolojisinde ve Otto Klineberg, Race and Psychology'de gerekli ve yeterli aklamalar, bulunmaktadr. Bu konuda Avrupa'da, birinci baskdan bu yana geen on yllk sre iinde olduka byk bir yol alnna tank olduk. 135 Otto Klineberg, Race and Psychology, s.3334. 136 Burns, ada Siyasal Dnceler 185O1950, s. 133, s. 128. Gossett. Race, s. 57'dc, 1816-1818 arasnda yapt konumalarda, rklarn eitsiz, zencilerin Avrupallardan ok maymunlara yakn olduunu anlatan Sir William Lawrence'n, stn-aa rk dncesini Avrupa toplumlarnn (Beyaz rkn) iine sokan ilk antropolog olduunu belirtiyor. 137 Gustav Kossina'nn, Gobineau'nun rklarn eitsizlii ve Aryan stnl kuramn, tarihncesine uygulayarak. Irk Alman tarihini tarihncesinden balatma baarsn (!) gsterdiini gryoruz. Kossinaya gre, tarihncesi boyunca kltrde grlen tm ilerlemeler. Nordik, Cermen, Aryan dedii halklarn rnyd (J Huxley.Race' in Europe,

s. 25). 138 Gobineau'nun dnceleri, onun yaptn zetleyip grlerini eletiren. Cassirer, The Myth of the State, s. 224-245'ten ve Boas. Race and Democratic Society, s. 21'den; Burns. ada Siyasal Dnceler 185O-1950, s. 462' den,Muzaffer erif. Irk Psikolojisi, s. 13'ten ve Nazm Hikmet. Faizm Snflar veEmperyalizm, s. 31'den derlenerek aktarlmtr. 139 19. yzylda rk retiler ne srmekte Almanlar ba ckmilerse de, zenciyi (grdmz gibi) "ok yiyen az alan bir hayvan"olarak tanmlayan Benjamin Franklin gibi Amerikal dnrler yan sra. Virey. Saint-Vincent Desmoulins gibi. rklar, Avrupallar baa zencileri sona yerletirdikleri gzellik srasna dizmekten, zencileri insanla hayvan arasnda, hatta hayvana daha yakn bir tr olarak snflandrmaya dek giden teki Avrupal rklarda vardr (zbek, nsan ve Irk, s. 22 n.). 140 Gossett. Race. XII. Blm. s. 287 vd. 141 Gossett. Race, s.364367. 142 Pitirim A. Sorokin, Bir Bunalm anda Toplum Felsefeleri, ev. Mete Tuncay. Ankara. 1972. Bilgi Yaynevi, s. 72 vd. 143 Cassirer. The Myth of the State, s. 289-290.

144 Sorokin, Bir Bunalm Felsefeleri, s. 74 vd. 145.Sorokin, Bir Bunalm Felsefeleri, s. 94-107.

anda anda

Toplum Toplum

146 Burns. ada Siyasal Dnceler 185O195O, s. 282. 147 Nazilere malzeme hazrlam olan baka dnrler de vard. rnein Alman dilbilgini ve arkeologu Gustav Kossina (1853-1931) rksal dncelerin siyasal amalara ara edilmesine hizmet eden dnrlerden biriydi. 1912'de yaymlanan kitabnda, Alman toplumunun gelimi ruhsal yaps, arball, alma azmi ile, tarihncesi zamanlardan gnmze kadar bozulmadan geldiini yazmt (zbek, nsan ve Irk. s. 24). 148 Burns, ada 195O, s. 222 vd. Siyasal Dnceler 185O-

149 Reich, Faizmin Kle Ruhu Anlay, s. 122. 150 J. Huxley, 'Race' in Europe. s. 16'da, kiilerin fizyolojik zellikleri ni uluslara (rklara) maletme ve fizyolojik zelliklere, psikolojik, dnsel, tinsel nitelikler ykleme yolundaki bu tr eilimlerle, "Alman komularmz kendilerinin sarn, uzun kafal, uzun boylu, arbal, yrekli, drst, kibar ve ok reyici Tton tipinden olduklarn sylemektedirler. Tipik Ttonun bu tr niteliklerini biraraya getiren bir resmini izersek, Hitler kadar

sarn ve heyecansz, Rosenberg kadar uzun kafal ve zihnen drst, Goebbels kadar uzun boylu ve doru. Goering kadar ince ve kibar, Streicher kadar erkeke ve ak yrekli olacaktr. Bu tip, Cermen idealine ne kadar da benziyor" diye alay eder. 151 Nazm Hikmet. Emperyalizm, s. 70. 152 Burns. ada 195O, s. 225. Faizm Snflar ve 185O-

Siyasal

Dnceler

153 Cari Cohen (der.) Communism Fascism and Democracy, Ncw York, 1967, Random House. s. 408-409'dan, Trker Alkan, Saldrganlk, nyarg ve Yabanc Dmanl, stanbul. 1983, Hil Yaynlar, s. 73'te aktarlmtr. 154 Nazm Hikmet, Faizm Snflar ve Emperyalizm, s. 76, 83. Baz szckleri Trkeletirerek aldm. Rosenberg ile Alman elik grubunun ve emperyalist politikann dolaysz balantlar hakknda bilgi iin ayn yaptn 82. ve sonraki sayfalarna baknz. 155 Alkan, Saldrganlk, nyarg ye Yabanc Dmanl, s. 75 (Brissaud, 1968, s.256257'den). 156 Pancermenizm ve benzeri akmlar hakknda daha fazla bilgi iin baknz: Hans Kohn, 'Pan Movements", Encyclopedia of the Social Sciences (1957) cilt IX, s. 547-548. 157 Benzeri bir tutumu Ludwig Woltmann'n Politischke Antropologie (1903) adlyaptnda

gryoruz. Woltmann. tm dnya uygarlklarn Ttonlar'a yamadktan sonra, tarihin belli bal byk adamlarnn gerekte Alman olduklarn syler. rnein, Giordano Bruno'nun asl ad Braun idi, demek ki Alman'd; Leonardo da Vinci'nin asl ad da Wincke idi; Diderot'nunki Tietroh vb. baknz: Muzaffer erif, Irk Psikolojisi, s. 15. Buna benzer bir tutum, bir Yahudi'nin diye, Nazi fizikilerin Einstein'n "grecelik kuram"nn doruluunu kabul etmemelerinde grlr; baknz: Boas. Race and Democratic Society. s. 13. 158Burns. ada Siyasal Dnceler 1850-1950, s. 464. 159Gossett. Race, s. 351. 160 Hermann. "Siyasal Siyonizm ve Anti Semitizm stne Tarihsel Perspektifler" Siyonizm ve Irklk iinde, s. 233. 161Muzaffer erif. Irk Psikolojisi. a. 14. 162Meydan Larousse (1971) cilt "Turanclk" maddesi. 12. s. 317.

163 Bu konuda. Trk ve Alman rklarnn somut ilikileri hakknda baknz: Johanes Glasneck. Trkiye'de Faist Alman Propagandas, ev. Arif Gelen, Ankara, t.y.. Onur Yaynlar, s. 194-213. 164 Kohn. "Pan Movements". Encyclopedia of the Social Sciences (1957) cilt IX, s.548. Hseyin Cahit Yaln ise, ("Turanclk Hareketi",

Irklk Turanclk, Ankara. 1944, Trk nklp Tarihi Enstits Yayn, adl yaptn iindeki makalesinde, s. 69'da) Turanclk hareketinin Avrupa devletlerinin dmanlna kar bir savunma silh olduunu syleyip. Cumhuriyet Trkiyesi koullarna uygun olmadn belirtir. Irkln Trkiye'de tutunmamas nedenini Necmettin Sadak (ayn kaynaa alnan, s. 151'deki "Milli efin Millete Byk Dersi" makalesinde) dile getirmekte: "Irklk Trkiye'yi iten, Turanclk dtan ykmak iin bulunmu en verimli tedbirlerdir" szleriyle aklamaktadr. 165 Mehmet Ali Ayni. Milliyetilik. stanbul. 1943. Maarif Basmevi, s. 53-54; Kohn. "Pan Movements". Encyclopedia of the Social Sciences (1957) cilt IX. s. 548 vd. 166 J. Huxley'in, 'Race' in Europe, s. 23'te belirttii gibi Kitab Mukaddes'de sz edilen Yahudiler, eitli soylardan gelmi olduklar gibi, dnyann eitli yerlerindeki halklarla karmalarnn bir sonucu olarak, ok farkl grntedirler, kimilerinin sarn, kimilerinin esmer oluu gze arpan belirtilerden ancak birisidir; dolaysyla Yahudilik, rksal deil kltrel bir olgudur. Gerekten, Prof. Comas'n aratrmalarnn, 1921-1925 yllar arasnda evlenen Yahudilerin % 58'inin gene bir Yahudi ile, % 42'sinin ise Yahudi olmayan biriyle; Berlin'de

1926 ylnda 861 Yahudi iftin evlenmesine karlk, 544 Yahudinn Yahudi olmayan kimselerle evlendiini ortaya koyduunu gryoruz (bak. Mick Ashley, "Siyonizm: Orta Dou Ban nnde Engel", Siyonizm ve Irklk iinde, s. 264). Yahudiliin din saylrken, birden rk saylmaya balamasna ne demeli? 167 Nazm Hikmet. Emperyalizm, s. 33. FaizmSnflar ve

168 Burns, ada Siyasal Dnceler 185O1950, s. 464-468. 169 Muzaffer erif, Irk Psikolojisi, s. 16. Grant bu sav ileri srerken, nl Amerikan antropologu A. Hrdlica. The Old Americans (1925) [Eski Amerikallar]adl yaptnda, ampirik aratrmalara dayanarak. Amerikan toplumunu ilk kuranlar arasnda erkeklerin % 16,6'snn, kadnlarn % 8,l 'inin dolikosefal olduunu ortaya koyarak. Amerikan toplumunun dolikosefal kafal Nordiklerce kurulduu kuruntusunu ykt. Irk Psikolojisi, s. 17'de aklanr. 170 Muzaffer erif, Irk Psikolojisi, s. 19. 171 Muzaffer erif. Irk Psikolojisi, s. 19. 172 Baknz: Nicos Poulantzas. Faizm ve Diktatrlk, ev. Ahmet nsel, stanbul.1980. Birikim Yaynlar, s. 72-84. 143-147. zellikle

196-205. 173Gossett, 174Gossett, 175Gossett, 176Gossett, Race. Race. Race, Race. s. s. s. s. 291. 309, 458. 450. 287.

177 Atav, "Trke Basknn nsz" Siyonizm ve Irklk, s. 8'de. "Bat Avrupa bata olmak zere, birok lkede. Trkler gibi gmen iilere, srf farkl bir rktan olduklar iin ayn muamele yaplageldii bir gerektir" demektedir. 178 William H. McNeill, A World History. New York. 1971, Oxford UniversityPress, s. 470471; kar. McNeill, Dnya Tarihi, ev. Aleddin enel, Ankara,1993. mge Yaynlar, s. 536. 179 Peter Worsley, "Colonialism and Categories". Baxter ve Sandom (ed.) Race and Social Difference, s. 100. 180 McNeill, A World History, s. 471. 181 James D. Hallowan, "Mass Media and Race: A Research Approach", Otto Klineberg ve bakalar. Race as News. Paris, 1974. UNESCO, s. 8. 182 Clyd Mitchell. "Myth and Society in Southern Rhodesia". Baxter ve Sandom(ed.), Race and Social Difference. s. 295-300. Yeni kurulacak devlete adn verecek olan Zimbabvc kenti

kalntlar, burada .. 1500'den beri hatr saylr bir uygarln gelitiini gsteren kantlardr. Ne var ki, arkeolojik aratrmalarn bunlarn zenci bir halk tarafndan yaratlm olduunu ortaya koymas gereini bir trl ilerine sindiremeyen rk Rodezya yazarlarnn,sz konusu kalntlarn Fenikeliler, Persler. inliler. Hintliler. Araplar tarafndan yapld, hatta daha kesin olarak. Saba Melikesi, ya da bir Roma lejyonu tarafndan yapld gibi akl almayacak grler ileri srdklerini gryoruz (s. 296). 183 Atav. "Trke Basknn nsz". Siyonizm ve Irklk, s. IX. 184 Sar rktan saylan Japonlar'n endstride ilerlemeye balamalar zerine,baz rk Batl.(Amerikal) yazarlar tarafndan Japon ynetici snfnn yerlihalk zerinde egemenlik kurmu Aryanlar olduu ileri srld: bak. Burns,ada Siyasal Dnceler 185O-1950, s. 468. 185 Gney Afrika ile ilgili bu bilgiler, tersi belirtilmedike. Rita Taubenfeld-Harold J. Taubenfeld, Race Peace Low and South Af rica. New York. 1968, Oceans Publications. s. 16-31'den zetlenerek alnmtr. 186 Philip V. Tobias. "The Meaning of Race", Baxter ve Sandom (cd.) Race and Social

Difference, s. 35. 187 Burns, ada Siyasal Dnceler 1850195O. s. 226. 188 L. Mary Barker-Christopher Cook (ed.) Pears Cyclopoedia, [83. bask) London. Book Club Associates, s. J. 56. 189 Baknz: Siyonizm ve Irklk stne Uluslararas Sempozyum, Siyonizm ve Irklk, s. 21. 26. 36, 37, 219, 267. 274, 282. Bu konuda en iddetli sulama, gene bir Yahudi'den, srail nsan ve Yurtta Haklar Dernei Bakan srail Sahak'tan geliyor: "Bana kalrsa, srail devleti deyimin tam anlamyla rk bir devlettir. Bu devlette insanlar, sadece (Yahudi olmayan) kkenlerinden tr, en srekli ve hukuksal ynde ve yaamn en nemli alanlarnda ayrma tabi tutulmaktadrlar. Irk ayrm Siyonizmle balam olup, bugn daha ok Siyonist akmn kurumlaryla ibirlii iinde srdrlyor" (s. 250).

190 zbek. nsan ve Irk, s. 21. 25. 191 Gossett, Race, s. 387. 192 Yeni Darvinciliin ilkelerinin zeti iin baknz: Nihat Bozcuk. "Neo-Darvinizm ve Yeni Trlerin Olumas" Bilim ve Teknik. Ankara (Ocak 1983), say 182,s. 4-6. Ama remeyi salayan hcrelerin

genlerindeki. 193Sosyobiyolojinin kurucusu Edward O. Wilson'un yaptnn ilk basmndaki adnn Sociobiology: A New Synthesis (Sosyobiyoloji: Yeni Sentez) oluu,onun Yeni Darvinciliin rnlerinden biri olduunu gstermektedir. Yazarda. yaptnn giriinde Yeni Darvincilie dayandn belirtmektedir. 194Etholoji hakknda fazla bilgi iin baknz: Leslie Stevenson, Seven Theories of Human Nature, Oxford, 1974, Clarendon Press. s. 106, 124. Gossett. Race, s.382'de, yaplan aratrmalarn, insanla ondan aa canllar arasnda analojinin hemen tmyle yanltc olduunu ortaya koyduunu, benzeri yanlglarn sosyobiyolojinin temelinde de yatt yolundaki grler iin. n. 23ve n. 28'deki kaynaklara baknz. 195195 Gerekten, saldrganl ekonomik, toplumsal, kltrel koullarla ilikili bulmayp, saldrganln (Alkan, Saldrganlk. nyarg ve Yabanc Dmanl, s. 21'de belirtildii gibi) sinir sisteminde biriken enerjinin bir bahaneyle da atlmas biiminde igdsel bir g olduuna inanan Lorenz, bu igdnn hayvanlarn saysn azaltarak ve onlar arasnda ynetsel bir hiyerarinin kurulmasn kolaylatrarak; remede daha gl olann daha ok dl vermesini salayarak, trn niteliklerini

ykseltip onun evreye baarl bir uyum salamasna yardmc olacan ekler. Byle bir dnceden hareketle, saldrganln insanlardaki rgtl biimi olan savan, kavgann hayvanlar iin salayaca sylenen tm yararlan salayabilecei ileri srlebilir. 196Trker Alkan (Saldrganlk, nyarg ve Vahana Dmanl, s. 31'de) igdcln ve onunla birlikte insan doas hakknda karamsar bak asnn Freud ile balayp Lorenz ile srdn syleyerek, rkla uzanabilen igdcln kaynaklarndan birine deinmi olur. 197Konrad Lorenz'in dncelerinin ve akademik baarlarnn daha geni bir zeti ile, Nazilerle balants olduu yolundaki (kendisinin kabul etmedii) savlar iin, "The World of Man and Beast", Newsweek, January, 28. saysna baknz. 198lkemizde sosyobiyolojik bak asn kullanan bir almann yapldn grmedim. Hakknda gazetelerde ve dergilerde birka makale kt. Ancak. Bilim ve Teknik'in, 1983 yl dizininde, sosyobiyolojinin "bilim yerine konup" konularn bilim dallarna gre snflandrlmasnda teki bilimlerin yannda yerini aldn; 30 Mart 1981 tarihli Cumhuriyette, Vehbi Belgil, "Sosyobiyoloji Kavgas" adyla kan yazda, sosyobiyolojiye kar kanlarn "bilimdmanlar"

kategorisine sokulduunu grmek, bu konuda duyarl davranmann gerektiini gstermektedir. te yanda sosyobiyolojinin ABD'de, bir bilimsel devrime (Kuhn'un terminolojisiyle) paradigma, (rnek, bak as)sunacak nitelikte olup olmadnn tartlmasn gndeme getirecek derecede tannp, gelimelerinin duyarllkla izlendii anlalyor: Joseph LoscaDonna Day Boird, "Sociobtology on Political Science", AmericanBehavioral Sciences, vol 25. no. 3. 1982, s. 335-360. 199Edward O. Wilson'un sosyobiyolojiyle ilgili dnceleri, onun kitabnn 1975'deki ilk basksndan deil, sonu niteliindeki 26. blm dndaki blmleri ksaltlm olan, Edward O. Wilson, Sociobiology (The Abridged Edition), Cambridge, Massachusetts. London, 1980, Harward University Press, s. 366'dan izlenecektir. 200Wilson, Sociobiology, s. 3. 201Kald ki, A.Wilson'un bu tr sonulara varlmasna yardmc olacak nitelikte grleri de vardr: Sociobiology, s. 3'te, canlnn kendi iin deil genlerini teki kuaklara geirmek iin yaad dncesinden, doal ayklanmann stn genleri koruyaca sonucu kar. Darvinci rekabet kuramn bir bakma yumuatan, dengelendiren, ama trn, gelecei adna kendini harcayabilecek noktalara kadar

giden "zveri" igdsne sahip olduunu sylemesi: (s. 7'de) Rhesus maymunlarnda egemenlik ve mertebe kurma eilimlerinden sz etmesi; eitsizliki rk karsamalara ak yorumlar olarak grlyor. Ayrca (s. 274'te) Freedman'a katlarak, Amerikal ve inli vd. bebeklerin kas hareketleri gibi yeteneklerinde belirgin rksal farkllklarn bulunduunu sylemesi (s. 118-120'de) igdsel bir gerek olan saldrganln, toplumsal, kltrel dncelerle denetlenmeye kalklmasnn genetik adan zararl sonular dourabileceini syleyerek uyarmas; Lorez'den de ileri giderek (s. 126'da) ldrmeye ynelen saldrgan davran "normal" davran olarak grp, insan saldrganlnn da olumlu bir uyarlanma arac olduunu sylemekten ekinmemesi; kltrler aras farkllklarn altnda genetik farkllklarn aranmas gerektiinden (s. 274'te) sz etmesi, kendisinin de rk yorumlara ak olduu izlenimini vermektedir. 202Baknz: Newsweek'ten "Tp Olanaksz Gerekletiriyor" balyla Cumhuriyet,1 Mart 1984'te yaplan derlemeler. 203Sosyobiyolojinin bir baka ad Dona id Symons'dr. Bu gen sosyobiyoloun, The Euolution of Human Sexuality (1979) adl yaptnda, ileri srd grler, erkeklerin doasnn poligamik, kadnlannkinin

monogamik oldu 203Adorno ve arkadalar, The Authoritarian Personality'de (s. 207'dc) anti-semitizm ve rklk yerine kullandklar etnosantrizmin, benimsenen ideolojinin bir parasn oluturduunu ve etnosantrizmin faizm ve muhafazakrlk gibi sa. antietnosantrik eilimlerin sol, sosyalist ideolojilerin parasn oluturduklarn, yaptklar ampirik aratrmalarla da destekleyerek ortaya koymulardr. 204Byle ele alnamaz nk, rk bilincinin domad dnemlerde grlen bazrnekler dnda, rksal birimle toplumsal birimin akt grlmemitir.Bu yaklama gre, zerk bir rklk ideolojisinin oluabilmesi iin rk bilincinin, rksal birimin ve toplumsal birimin akmas gerekmektedir. 205Siyonizm ve Irklk, s. 20. 126 206Tek bir somut rnekle yetinecek olursak. Manning ve Nash, "Race and Ideology of Race", Baxter ve Sandom (ed.) Race and Social Difference, s. 115'de aktarlan. Dr. Thornwell'in, 1862'deki nutkunda, "eitliki yasalarn doal eitsizlie aykr olduunu anlamak iin Afrika'daki safkan zenciye bakn" szlerinin altnda yatan felsefi gr verebiliriz. 207Irkl aklayan kuramlarn bir de

eletirilerine girmeyeceimiz yolundaverdiimiz szden bir kerelik ayrlarak, paleontolojinin tarihncesi rklarnn bile saf olmadn ortaya koyduunu, tarihin, Julian Huxley'in ('Race' inEurope. a. 13'te) aklad gibi kanda sanlan ilkel topluluklarda, yabanclarn kabile yeliine kabul greneinden dolay, sko ve rlanda klanlanyla ilgili aratrmalarn ortaya kard gibi, saf rkn bulunmadn; ada halklar hakknda akl banda kimsenin saf rktan sz etmeye kalkmadn; genetiin, uygarln halklar aras ilikilerin hzlanp younlat bir ynde gelimesine bakarak, "gen ak"nn (karmann) hzlanmasndan dolay (genetik mhendislii yoluyla bilinli olarak saf rk yetitirmeye kalklmadka) ileride de saf rkn bulunmayacan gsterdiini belirtmeden edemeyeceiz.

208David Krech ve Richard S. Crutchfield, Sosyal Psikoloji: Teori ve Sorunlar, ev.Erdoan Gbilmcz ve Ouz Onaran. Ankara, t.y.. Trk Siyasi limler DemeiYayn, s. 507-509 ve 560. 209Toynbee. Tarih Bilinci, s. 98. 210Collette Guilaum'un aratrmasnda, rkln genellikle bireysel bir eilim olarak grldn ve psikolojik terimlerle

yorumlandn gsterip, bunun, rkln kk grlmesi, rastlantsal bir olaym gibi aklanmas tehlikesini iinde tad yolunda uyarda bulunuluyor (James D. Hallovan, "Mass Media and Race: A Research Approach", Raceas News, s. 10'da). 211Reich, Faizmin Kitle Ruhu Anlay, zellikle s. 7-28'deki "nc Basma nsz" ve s. 112-137'de III. Blm: Irk Kuram. 212Roger Daudonn. "Wilhelm Reich'in evresinde Faizmin Gidip Gelmeleri ve Faizmin Kitle Ruhu Anlay". Maria A. Macciocchi. Faizmin Analizi, ev. Cemal Sreyya. stanbul, 1977, Payel Yaynlar iinde, s. 286. 213Adorno ve arkadalar. Personality, s. 7. The Authoritarian

214Adorno ve arkadalan, The Authoritorian Personality, zellikle Daniel J. Levinson tarafndan yazlan IV ve V. blmler. 215 Krech ve Crutchfield, Sosyal Psikoloji: Teori ve Sorunlar. zellikle XII. ve XIII.blmler. Bu yaptta, s. 54'te 1931 ylnda Guilford'un yedi Amerikan niversitesinde yapt rksal tercih hiyerarisi sonular verilmektedir. En beenilenden en beenilmeyene doru 15 etnik grup yle sralanmtr: l. ngilizler. 2. Almanlar. 3. Franszlar 4. svireliler. 5. spanyollar. 6. talyanlar. 7. Ruslar. 8.Yahudiler. 9. Yunanllar. 10. Japonlar. 11. Meksikallar. 12. Hindiler. 13.

Zenciler. 14. inliler. 15. Trkler. 216 Atilla Tokatl (hazrlayan) Sosyalist Kltr Ansiklopedisi, stanbul, 1978, cilt3, s. 1028 "Irklk" maddesinde. Amerikan psikologlar J. Dolard, Levin,White'n rkln bireyleri sk ve srekli baskda tutan otoriter rejimli toplumlarda gelitiini, bu toplumlarn, insanlardaki saldrganlk duygusunu aznlk etnik gruplara ynelttiklerini ileri srdklerini belirtmekte. 217 Bums. ada Siyasal Dnceler 1850-1950. s. 462. 218 rnein, Bettelheim ve Janowitz'in Dynamics of Prejudice almalar (Adorno ve arkadatan. The Authoritarian Personality, s. v): Huxley. 'Race' in Europe. s. 30. 219 Harris, "Race". International Encyclopedia of the Social Sciences (1968). cilt13, s. 264-267. 220 rnein Huxley ('Race' in Europe. s. 31'de) rkln kaynan "grup duygusu"nun aileyi ap, kabileyi, kabileler federasyonunu, sonunda daha yaygn bir birlik olan ulusu kapsayacak biimde genilemesinde bulur; zamannn iddete bavuran rkln, Avrupa'nn ar nasyonalizminin grnm olarak grr. 221 Manfred Buhr ve Alfred Kossing, MarksLeninci Felsefe Szl, ev. Engin Akn. stanbul, 1976, Konuk Yaynlar, s. 328.

222 J. Huxley.Race in Europe. s. 7. 223 Popper, Ak Toplum ve Dmanlar, l, s. 254. 224 Oliver Cromwell Cox. "Race and Exploitation: A Marxist View" Baxter ve Sandom (ed.) Race and Social Difference, s. 205-213. 225 UNESCO, Fow Question. s. 51. Statements on the Race

226 Boas, Race and Democratic Society, eitli yerlerde, zellikle s. 22-29'da. 227 Cassirer, The Myth of the State. s. 224-296.

228Baknz: Althusser, deoloji ve Devletin deolojik Aygtlar, zellikle s. 7-17 ve.s. 5590. 229 Baknz: Poulantzas, Faizm ve Diktatrlk, zellikle s.71-90 ve s. 143-205. 230 Baknz: Barrington Moore. Jr., Social Origins of Dictatorship and Democracy, London. 1973. Penguin University Books. s. v-xv, 228-313, zellikle 432-452 (Trkesi: Barrington Moore. Jr., Diktatrln ve Demokrasinin Toplumsal Kkenleri, cev. irin Tekeli-Aleddin enel. Ankara. 1989. V Yaynlar, s. 4. 183-245. zellikle s. 337-351). 231 Manning ve Nash. "Race and Ideology of Race". Baxter ve Sandom (ed.) Raceand Social Difference. s. 116.

232 Gossett, Race. s. 309. 233 Gossett, Race. s. 339. 234 Gunnar Myrdal. "The American Dilemma". Baxter ve Sandom (ed.) Race and Social Difference iinde, s. 346 vd. "Baz rklar bizden aaym gibi davrandka, onlarn yeteneklerini gelitirmelerini nlyor: rklar edeerdirler varsaymyla davrandka, onlarn gelime gizilglerine daha ok tank oluyoruz" diyen Gossett (Race, s. 430) ayn olguyu farkl szlerle dile getirmekte, daha dorusu ayn gzlemden ve ayn yorumdan bir davran ilkesi tretmeye almaktadr. 235 McNeill. A World History. s. 329; Gossett. Race, s. 3. 236 Gossett, Race, s. 254. 237 Gossett. Race s. 258. 238 Ku Klux Klan'in kuruluu, gelimesi ve eylemleriyle ilgili derli toplu bilgi iin.Gossett, Race'in dizininde "Ku Klux Klan" maddesinde verilen sayfalara baknz. Burada, Klan'n gizli ye saysnn. 1923'te, 36 milyona ulatnn sanldn belirtmekle yetineceiz. 239 Gossett. Race, s. 269. 240 Gossett, Race, a. 270. 241 Olayla ilgili ayrntlar ve yorum iin baknz: Dunvald Pruden. "A Sociological Study of a

Texas Lynching". Studies in Sociology. vol. l, no. l, 1936. s. 3-9'dan, Baxter ve Sandom (ed.) Race and Social Difference, s. 440. 242 Gossett. Race. s. 271. 243 Gossett, Race. s. 266. 244 Gossett, Race, s. 456. 245 Gossett. Race. s. 254. 246 Gossett. Race. s. 229. 247 Gossctt, Race. s. 236. 248 Gossett. Race, s. 229-230. 249 Gossett, Race, s. 289. 250 Gossett. Race. s. 290. 251 Klaus J. Hermann, "Siyasal Siyonizm ve AntiSemitizm stne Tarihsel Perspektifler", Siyonizm ve Irklk iinde, s. 220'de Nazilerin gerekten Yahudi olan ya da Nazi yasalarna gre Yahudi saylar 4,2 milyon kiiyi ldrdklerini ileri srmektedir. 252 Gossett. Race. s. 263. 253 Gossett. Race. a. 315. 254 Paul Hartmann-Charles Husband-Jean Clark. "Race and Immigration in Britain", Race as News, s. 101. 255 Yahudi filozofu Constantin Brunner (1862-

1937) "Yahudiler. Yahudi dmanlarnn rk teorilerinden etkilenmitir" demiti (Bak. Klaus J. Hermann, "Siyasal Siyonizm ve AntiSemitizm stne Tarihsel Perspektifler".Siyonizm ve Irklk iinde, s. 219; Zenci nder W.E. B. DuBois da. zencilerekar nyarglara, zencilerin Beyazlardan stn olduu biiminde bir tepki gstermiti (bak. Gossett. Race. s. 410). "Bir Trk dnyaya bedeldir" sznn altnda da belki byle bir tepki yatmaktadr. 256 Gossett. Race, s. 151. 257 Ya orduda, fabrikalarda, okullarda, sporda insanlarn antropometrik zelliklerine gre yerletirilmesini isteyen; rnein, okullarda rencilerin boy srasna gre deil ."makroseli" ya da "brakiseli" olularna gre oturtulmalarn neren bir bilim adammz dinleyen bir nder ksayd ne olurdu?(Baknz: Afet nan. Trkiye Halknn Antropolojik Karakteri ve Trkiye Tarihi (Trk Irknn Vatan Anadolu) (6400 kii zerinde anket)Ankara, 1947.Trk Tarih Kurumu Yaynlar, s. 10). Bat dnrlerinin rklk retilerinde Trkler'in yeri ve bu retilerin Trk dnrlerine etkisi hakknda bak. Taner Timur. "Bat deolojisi. Irklk ve Ulusal Kimlik Sorunumuz". Yapt say 5. s. 30. 258 eskikitaplarim.com