1

YUNAN MTOLOJS
Her eyden nce Khaos (kaos) vard. Bu bir boluk deildi, iinde btn eyalarn, tanr ve insanlarn kaynan bulundururdu. lk nce Khaos'tan Toprak Ana - Gaia ve gkyz - Uranos olutu. Gaia ve Uranos'un birlemesinden Brontes, Steropes ve Arges ('gkgrlts', 'parlt' ve 'imek') isimli Kyklop dodu. Kykloplar alnlarnn ortasnda tadklar tek gzleri ile yer alt alevini gkyz ateine dntryorlard. kinci olarak Gaia ve Uranos elli bal yz kollu Kottos, Briareus ve Gyes ('fke', 'g', 'dehet') adl Hekatonkheirleri yarattlar. Ve nihayet Titanlar oluturuldu. Toprak anann gkyz ile birlemesinden alts erkek, alts dii olmak zere on iki Titan dodu. Titanlarn erkek olanlar Okeanos, Koios, Hyperion, Iapetos ve Kronos; ayn zamanda Titanides denilen dii Titanlar ise Theia, Rheia, Themis, Phoibe, Mnemosyne ve Tethys adlarn tayorlard. Okeanos ve Tethys btn nehirleri yarattlar. Hyperion ile Theia'dan Gne - Helios, Ay - Selene, afak - Eos dodular. apetos ve Asie'den gk kubbesini srtnda tayan Atlas, Menoetios, Epimetheus, Prometheus dodular. Dier 2 ift Titan da kendi ocuklarn dourdular. Ama gelecek altnc iftin evlatlarnnd Kronos ve Rheia'nn. lk doan ocuklar Kyklop ve Hekatonkheirlerden hem irenen hem de kendi iktidarn almalarndan korkan Uranos, ocuklar doduka onlar yerin derinliklerine - Tartaros'a (cehenneme) atyordu. Bu duruma zlen Gaia einden nefret etmeye balad, Titanlar Gkyzne kar kkrtt. Titanlar babalarna kar geldiler ve onu hakimiyetinden mahrum braktlar. Titanlarn en kurnaz olan Kronos tahta oturmasna ramen, kardelerinin glerinden korkarak onlar Tartaros'tan kurtarmad.Yunanlar Kronos'un ynetim dnemine 'altn dnem' adn vermekteler. Maalesef ynetimi eline geiren bu yeni hakimin kaderinde de olu tarafndan devrilmek vard. Bunun nlemini alabilmek iin Kronos korkun bir karar ald - yeni doan oullarn ve kzlarn yutmaya balad. lk olarak Kronos kz Hestia'y, sonra kzlar Demeter ve Hera'y , ardndan da Hades, Poseidon adl oullarn yuttu. Kronos zaman temsil eder. Kron kelimesi zaman anlamndadr. 'Zaman kendi evlatlarn yutar.' deyimi de bugn Kronos olayn anmsatmaktadr.Rheia yalnz Zeus'u onun elinden kurtarabildi. Bir kocaman ta kundak bezlerine sarp Kronos'a verdi. Kronos ta Zeus zannedip yuttu. Zeus ise Girit adasnda bir maarada sakland, sihirli kei Amaltheia'nn st ile beslendi.Olgunluk ana gelince Zeus sakland maaradan kt. Kronos'a sava at. Bu sava on yl srd, hi birisi yenemeyince, Zeus Rheia'nn tavsiyeleri ile Tartaros'taki Kyklop ve Hekatonkheirleri serbest brakt. Kykloplar Zeus'a mehur imekleri verdiler. Yzelli Hekatonkheirler Titanlarn zerine talar ve kayalar frlattlar. Yerler paraland, dalar eridi ve Titanlar yenildiler. Zeus Kronos'u yuttuu tanrlar ve ta karmaya zorlad. Titan'lar yenilerek Tartoros'a atldlar. Yz kollu Hekatonkheirler ise Titanlarn bekiliini yapmaya baladlar. Tanrlar (Zeus ve kardeleri) dnyay ynetmeye baladlar. erkek karde Zeus, Hades ve Poseidon evreni kendi aralarnda paylatlar.

2
Ortanca karde Poseidon denizlerin, deniz canllarnn ve tm akarsularn hakimiyetini ald. Deniz tanrlarndan olan Nereus kzlarndan gzel Amphitrite ile evlendi. Bu evlilikten bir ok deniz perisi, yar at yar insan Triton dodu. Triton deniz kabuunu ttrerek tufan yattrr ve sular geldikleri yere dndrrm. Poseidon'un elinde tad atall yabay frlatt zaman, denizde frtnalar ve korkundalgalar yaratabilir. Nereus'un kzlar olan nereidler her zaman Poseidon'un evresini sararlar. Nereidler belden aa balk, belden yukar insan eklindeler.Kk karde Hades'in payna yeralt dmtr. nsanlarn ve tanrlarn hi sevmedikleri sert, korkun tanr Hades, kars Persephone (Zeus'un kz) ile birlikte, glgeler halinde dolaan llere hkmeden yer alt lkesindeki saraylarnda yaarlar. Hades' in bekiliini bal cehennem kpei Kerberos yapar, yeraltna gelenleri kuyruunu sallayarak, okayarak ieri alr, ama kmak isteyenler iin de azn birden aarak, sipsivri ve kara dilerini gstererek tehdit edip, yukar kmasn nler. ller dnyas yani yer alt, gnah ileyenlerin bulunduu bir yerdir. Burada gnahkarlarn en gnahkarlar bulunur ve bunlar sonsuz bir azaba arptrlrlar. Tanrlar iinde adna ne bir tapnak, ne bir sunak yada herhangi bir ilahi bestelenmeyen bir tek Hades vardr, bu da kendisinden korkulmasndan kaynaklanmaktadr.Byk karde ve 'tanrlarn kral' olarak kabul edilen Zeus paylamda gkyz ve dnyay ald. O aile ve evliliin hamisi kabul edilen tanra Hera ile evlenir. Bu evlilikten lithya ve Hebe adnda kzlar, sanayi tanrs Hephaistos ve sava tanrs Ares oullar olmutur. Tanrlar daima yaz mevsiminin hkm srd Olimpos danda yaarlar. Genliin ve gzelliin sembol olan Hebe tanrlara onlarn lmszln salayan ambrosia ve nektar datr. Zeus altn tahtnda oturur. Tahtn yan banda tanrlarn habercisi kanatl ris yer almaktadr. Zeus ok gl bir tanr olsa da kaderi ynetmek onun elinde deildir. Kaderi Moir ynetmektedir: Lakhesis insanlarn doumundan nce kaderini belirler. Klotho insanlarn kader alarn rer. Atropos bu alar ynlendirir.evresindekiler tarafndan sayg gren Zeus zaman zaman apknlklar ile Hera'y kzdrr. O gzeller gzeli Leto'ya ak olur. Bu birliktelikten kzl sal ikizler Apollon ve Artemis doar. Hera, Zeus'un ikincil ilahelere ve lml kadnlara ilgi duymasn bir trl iine sindiremez ve onlar srekli tehdit altnda tutar. Leto ocuklarn dourabilmek iin Delos adasna snr. Hera onlara ylan Pifon'u gnderir ve bin bir trl ikenceye maruz brakr. Ama Leto'nun olu Apollon bydnde sihirli oku ile ejderhay ldrr ve Olimpos Tanrlar iinde gzel sanatlar ve gn nn tanrs olarak saygnln kazanr. Olymposlular altn liriyle elendiren, ok uzaklara ok atabilen, hastalar iyiletiren, iletirme sanatn hastalara ilk reten gm yayn efendisi oku tanr olarak Yunan iirlerine gemitir. Kardei Artemis ise av tanras oldu. Baka bir zaman ise Zeus'un Hera'ya ihaneti srasnda Hermes doar. Hermes rzgar tanrsdr, babas Zeus annesi ise yamur perilerinden biri olan Maia'dr. Kanatl sandallar olan Hermes ayn zamanda tanrlarn habercisidir. Hermes'in grevleri arasna lenlerin ruhlarna Hades'in saltanatna kadar elik etmek de var. Apollon'un lmszler arasnda en sevdii tanr rzgar tanrs

3
olan Hermes idi.Anlatlanlara gre Hera'dan nce Zeus Titan Okeanos'un kz Metis (Zeka temsilcisi) ile evlenmi. Ama Moir'ler tanrlarn kralna bu birliktelikten doan ocuun ynetimi eline geireceini sylerler. Zeus bunu duyunca Metis'i yutar. Ksa bir sre sonra Zeus'un iddetli bir ba ars balar. O zaman Prometheus'tan balta ile bana vurmasn rica eder. Prometheus bu istei yerine getirir ve Zeus'un bandan onu kz Athena sava kyafetlerinde kar. Eski Yunanlara gre, Athena retici zekann ve adaletli savalarn tanrasdr. lkeyi saldrlardan koruyan bir tanrayd Athena. Bir baka zellii, ehir tanras olmasyd; uygarln, el sanatlarnn, tarmn koruyucusu, dizginin yaratcsyd; atlar ilk ehliletiren oydu. Onun erefine ehirlerine Athena adn vermiler. Ylan ve bayku tanrann sembolleridir. Zeus ile Thebia kral Kadmos'un kz lml Semele birlemesinden oullar Dionysos doar. Hera, Zeus'u Semele'den kskanr ve yal bir kadn klna girerek Dionysos'un annesini kandrr. Semele ona kanarak Zeus'tan tm ihtiam ile ona grnmesini ister. Zeus onu kramaz ve yldrmlardan korkan Semela yedi aylk Dionysos'u drr. Zeus Semele'nin drd ve sk yaprakl bir sarman yanmaktan koruduu Dionysos'u baldrna kancalarla yerletirir ve zaman geldiinde onu ikinci bir doumla meydana getirir. Bylece Dionysos iki kez domu olur. Nyssa dandaki nymphaler Dionysos'u bytp eitirler. Dionysos genlik ana geldiinde maaradaki zmleri kullanarak arap yapma sanatn bulur. arabn ve esrikliin tanrs olarak kabul edilir. En gzel tanra phesiz kzl sal Afrodit'ti. Onun doumu ile ilikin tartmalar srmektedir. Bazlarna gre Afrodit Zeus'un kzdr. Dierlerine gre ise Afrodit daha nce Uranos'la denizdeki dalgalarn bembeyaz kpnden olumutur. Afrodit ak tanras olup, insanlarn birbirlerine sevgi ile yaklamas iin zerlerine ak iksirini damlatan, iekleri ve aalar baharda rengarenk donatarak,doay canlandran retken bir tanradr. Afrodit ate tanrs olan ve ok sanatkar, ancak topal ve ok fazla yakkl saylmayacak bir grnme sahip olan Hephaistos ile evlenmi. Afrodit ve Hephaistos'la ilgili mit her ikisinin de temsil ettikleri sanat ve ak kol kola olmas gerektiini vurgulamaktadr.Eski Yunanlar bu tanrlar 'on iki Olimpos tanrs' adn vermiler. Bu gruba Zeus, Hera, Athena, Artemis, Afrodit, Demeter, Apollon, Hermes, Ares, Hephaistos, Hestia, Dionysos dahildi. Poseidon ve Hades deniz ve yer alt dnyasnda bulunduklar iin bu gruba dahil edilmemiler. Guzel tanra Afrodit'in ad Homeros'un lyada'da anlattna gre Truva (Troya) savann balama nedeni olarak anlmaktadr. Efsaneye gre, Olimpos tanrlar Iolkos Kral Pelans ile Thetis'in dnleri iin bir araya toplanmlar. Kavga tanras Eris dnlerine davet edilmeyince sinirlenmi. Bir oyun dzenlemi ve Hera, Afrodit ve Athena'nn oturduu ziyafet sofrasna, zerinde 'en gzele' yazl bir elma atm. Elmann kimin olduu zerine 3 gzel tartmaya balarlar ve Zeus'tan bu sorunu zmesini isterler. Zeus iin iinden kamaynca, areyi Troya Kral Priamos'un olu Paris'i rehber ilan etmekte bulur. Gzellerden her biri kendisini semesi iin Paris'e bir ey vaat ederler. Athena ona savata yenilmezlik gc vereceini vaat eder. Hera Paris'i Asya'nn hakimi yapacan syler. Paris Afrodit'e kanar ve dnyann en gzel kadnn elde etmek iin Afrodit'i yarmann birincisi seer.Bu gzel

4
kadn Sparta Kral Menelaos'un kars Helen'di. Paris, Afrodit'in yardmyla Sparta'ya gider, Helen'i karr, prensi olduu Troya ehrine geri dner. Bunun zerine hakarete uram Menelaos, Akha ordularn toplayarak Troya'ya sava aar. Bylece 10 yl srecek Troya sava balam olur.Her iki taraf da zaferler kazanr. Sonunda Ithake kral Odysseus tahta at icat ederek, Troya'nn kaplarna gtrr. Troya'llar bu byk ata hayran kalarak onu ehir duvarlarndan ieriye tarlar. Atn iinde saklanm olan Yunan askerleri gece olunca saklandklar yerden karlar ve Troya'y ele geirirler. Menelaos gzel Helen'i affeder ve birlikte Sparta'ya dner, mutlu bir yaam srerler. Maalese dier kahramanlar ayn kader beklememektedir. zellikle Odysseus uzun yllar vatanna dnmek iin mcadele verir.Troya'dan uzaklaan Odysseus'un gemisi denizde frtnaya esir der ve zalim, insan eti yiyen devlerin adasna srklenir. Durumdan bihaber Odysseus ve on iki arkada sahile karlar. Burada onlar tek gozlu dev Polyphemos'a esir derler. Polyphemos yakalayabildigi Odysseus'un arkadaslarini birer birer yemeye baslar. Odysseus, devi, yanlarnda getirdikleri Ismaros arab ile sarho eder ve tek gzn karr. Odysseus ve kalan adamlar, maaradaki surunun arasna karp devin bacaklarnn arasndan dar karlar.Odysseus ve adamlar zgr kaldklarna sevinir ve yollarna devam ederler. Polyphemos denizler tanrs Poseidon'un oluydu. Olunun kor edilmesine ok kzar ve ileride Odysseus'un eve dn yolundaki gecikmelerine sebep olur. Bir sre sonra Odysseus Aiaie adasna, Gne Tanrs Helios ile Okeanos 'un kz Perseis'ten doma byc Kirke'nin yaad blgeye kar. Gzel Kirke, Odysseus'un arkadalarna arap iirerek domuza cevirir. Tanr Hermes, Odysseus'un yardmna koar ve ona bir ot vererek domuz olmasn engeller. Odysseus Kirke'yi yener ve onu arkadalarn eski haline dntrmeye zorlar. Kirke Odysseus'u Hades gidip bilici Teiresia'in ruhuna danmas kouluyla serbest brakacan syler. Odysseus bir takm zorluklar atlatarak bunlarn da stesinden gelir. Daha sonra Odysseus peri Calypso'nun adasna kar ve orada yedi yl esir olarak yaar. Malta olduu sanlan bu adadaki esareti, Athena'nin Zeus'a yalvarmas zerine sona erer. Zeus tarafndan tekrar grevlendirilen Hermes, Calypso'ya Zeus'un emrini iletir. Calypso onu serbest brakr.Bu olaydan sonra bir ok zorluklarn sonunda Odysseus vatan Ithake'ye dner ve ok sevdii kars Penelope'ye kavuur ve uzun yllar mutlu yaam srerler.

GAA
Dnyay,yeri,evrensel e olarak topra simgeler.Bir tanrdan ok kozmik bir varlktr Gaia,btn elerin kaynanda bulunan ana ilkedir.Gaia,evreni bir dzen ytemine gre meydana getiren ve dzensiz boluktan ktktan sonra dii-erkek birleme yoluyla evrenin kendisini ve tanrlarn yaratr. lkin Uranos'la birleip erkek ve dii Titan'lar,Kykloplar ve Hekatonkheirleri dourur.Bu dourma srecinden hemen sonra evrene egemenlik savaann ilk belirtisi Uranos tanrnn doan ocuklarn Gaia'nn karnna gerisin geri tkmasyla ba gsterir.Son Titan olu Kronos'a babasnn erkeklik uzvunu kestirdikten sonra Gaia bu kez kendi dourduu Pontos'la birleir ve ondan Nereus,thaumas,Phorkys,keto ve eurybie'yi dourur.Gaia Uranos'un devrilmesini salad gibi tahta kan olu Kronos'un da devrilmesini

5
salar.nk Kronos babas Uranos gibi zorbaca davranr ve ocuklarn doar domaz yutar.Kars Rheia Zeus'a gebe kalnca Gaia ile Uranos'tan douraca ocuu kurtarma arelerini sorar.Bu kez de Gaia kzna kaderi bildirmekle kalmaz-kader Uranos'un oluna yenildii gibi,Kronos'un da Zeus eliyle devrilmesidir.-Kronos'u aldatmak arelerini de gsterir ve Zeus'un Girit'te bir maarada gizlice domasn salar.Kronos'a da bir ta yutturulur.Gaia birinci kuak devrimini hazrladktan sonra ikinci kuak devrimini de hazrlar.Zeus'a ne yoldan egemenlii elde edebileceini o retir;are Kronos kuandan Titan'lar yenmek iin Kyklop'lar kuandan ve Hekatonkheir'leri kurtarp yardma arr.Zeus Gaia'nn dediini yaparak devlere kar sava gerekletirir ve Titanlar devirerek dnya egemenliini ele geirir. Gaia son olarak Tartaros'la birlikte Typon'u dourur.Baka Theogonia'lara gre Tartaros'tan Ekhidna adl bir kz olmu ve Poseidon'la birleerek Antalos devini dourmu.Genellikle devler,azmanlar,canavarlar hep Gaia'dan domutur. Zamanla Gaia'nn Myhtos'ta yeri ve nemi deimi,kozmik nitelikteki ana toprak,dinde daha belirli birer tanra olarak grlen,bir yandan Demeter,te yandan Kybele gibi toprak ve bereket tanralarna yer vermitir.Gaia byle daha kiisel ve insansal tanralarla ya birlemi,ya da kozmik e olarak felsefe alanna girmitir. Uranos'la Gaia'nn olu,Titanlardan biri.Erkek kardeleri Okeanos, Hyperion,apetos ve Kronos'tur.Kz kardeleri Theia, Rheia, Themis, Tethys, Mnemosyne ve Phoibe'dir. Koios'la Phoibe evlenirler,iki kzlar olur:Leto ve Asteria.I simgeleyen gksel varlklar meydana getiren Koios'la Phoibe Apollon ve Artemis'in atalardr.

Kybele
Tarih ncesinin aydnlanabilen en gerilerine dek gidildiinde,Akdeniz evresinde,kuzey lkelerinde,Asya ilerindeki tm kltr ve uygarlklarda eitli isimlerle anlan ancak hep ayn ze indirgenebilen bir Ana Tanra ile karlalr.Uzun zamandr yaplmakta olan arkeolojik almalar sonucu ana tanra dininin kaynann Anadolu olduu kesinlik kazanmtr. Haclar ve atalhyk'te yaplan almalar ana tanra motifinin M.6500-7000'lere kadar uzandn ortaya koymaktadr.Ana tanra ayakta,oturmu ya da uzanm olarak tasvir edilir.Geni kalal,karnl,iri gsl ve daima plaktr.Kala,gs ve vurgulanan reme organ anal,remeyi,diilii,hayatn srmesini ve bereketi simgeler.Ana tanrann bu zellikleri Kybele'den Artemis'e kadar btn ana tanra imgelerinde vardr.Heykellerin bir blmnde doum yaparken gsterilir.Bazen gsnn zerinde, kollarnda bir erkek ocuu tar.Bu,tanrann hem ocuu,hem de sevgilisi olan Attis'tir. Ana tanra oturmu ya da doum anndaki pozisyonlarnda iki yannda leoparla gsterilir. Leopar,ana tanrann kutsal hayvandr ve onun hayvanlarn kraliesi olmasn ve doa zerindeki snrsz egemenliini simgeler. Frig yaztlarnda karmza Matar ya da Mother adyla anlan bir ana tanra kar.ki kez de Kubileya adyla anlr.Ana tanra motifleri arasnda en bilinenidir.Kubileya,"dalarn" demektir.Bu isim tanrann doaya ait olduunu gsterir.Bat dillerine,Mehter ya da Mother (ana,anne) olarak

6
girmitir.Roma dnyasnda Manga Mather,byk ana anlamndadr.Buna ek olarak,Grekler ve Romallar onu Frigce Kubileya adndan ya da sfatndan dolay Kybele (Cybele) biiminde ardlar.Ancak dualarda Ana-Anne biiminde anld.Hellenistik dnemde ad Kybebe'dir.Kybele'nin Prehistorik dnemlerden beri gelen ana tanrayla ilikisi olduu nerilmektedir.Bronz ve Erken Demir a'nda ana tanra geleneinin devam ettii belirtilir. Ancak esas tartma Ge Hititlerdeki Kubaba adl tanrann Friglerin tanras ile ayn olup olmad zerinedir.Friglerin Mother olarak adlandrdklar ana ile zellikle Kargam'ta Kutsanan Kubaba'nn ilikisi henz kesinlik kazanm deildir. Anadolu'da fazla tannmam ok sayda Kybele ant vardr.Bunlar zellikle Afyon-Eskiehir civarnda yeralan Akhava tapnaklardr.Burada niin iinde,ortada ana tanra, iki yannda arka ayaklar zerinde duran birer aslan kabartmas bulunur.Ana tanraya tapnmaya gelenler,Kybele'nin simgeledii bereket ve dourganlktan pay almak iin Kybele'nin ve aslanlarn reme organlarn dokunarak andrdklar grlmektedir. Ana tanrann ok iyi bilinen bir efsanesi vardr.Bu efsane de hem analk nitelii hem de kltnn zellikleri anlatlmaktadr.Tanra,Attis (ate) adl erkee ak olur.Attis, Kral Midas'n kzyla evlenmek zereyken karsna karak ldrtr ve kendi kendisini hadm etmesine neden olur.Akan kanda bit ve iekler,menekeler biter ve Attis bir am aacna dnr.Bir baka efsaneye gre Attis,ana tanrann tek bana yaratt oludur,bydkten sonra da onun sevgilisi olmutur.Attis Efsanesinde simgeledii gibi akan kan yitirilen erkeklik gc daha evrensel bir nitelik kazanarak bereket ve canlln daha geni bir alana, yani btn doaya gemesini salamaktadr.Kybele,iir ve dzyazda adndan en ok sz edilen tanralardan biridir.zellikle Romal yazarlar Kybele'den sk sk bahsetmilerdir.

Leto
Titanlardan Koios'la Phoibe'nin kz Leto,batanr Zeus'la birleerek Apollon'la Artemis'in anas olur.Bir Anadolu tanras olduu adndan,efsanesinden ve tapnann olduu yerlerden bellidir.

Persephone
Zeus'la Demeter'in kz olan Persephone,kore yani gen kz olarak da anlmaktadr.nceleri bereket ve topra simgelerken Hades tarafndan karlmasndan sonra ller lkesinin tanras olmutur. a.Tarmla ilgili Atribleri;elinde veya banda baak demeti,haha ve baak,iek,meyve dolu sepet. b.Mstesonlar ile ve yer alt ilgili atribleri;meale,ylan,iinden ylan kan sandk (cista mystica).Persephone devaml giyimlidir.Ba mantoyla rtl,palosla talanm,salar ak ve uzun olarak betimlenir. Rheia Korkuyordu Uranos'un marur torunlarndan biri lmszler arasnda kral olacak diye. Gaia ve Uranos bildirmiti ki ona Ne kadar gller gls de olsa

7
Kendi oluna yenilmekti kaderi Rheia bu duruma ok zld iin Uranos'la Gaia yardm ederler ve Girit'in Lyktos maarasna saklanr,orada dourur.Kronos'a da koca bir ta beze sarp verir.Kronos ta olduunu anlamadan yutar.Zeus Girit maarasnda byr ve babas Kronos'u ve onun soyundan gelen Titanlar yenip nc kuak tanrlar olan Olymposlularn egemenliini balatr.

TUFAN MTOSU
Tufan, yani insanln bir felaketle yokedilmesini ileyen mitos lka'da Dou Akdeniz evresi uygarlklarnn mitolojilerinde nemli bir yer tutar. Ancak Yunan mitolojisinde kk bir yk dnda insanln yokedilmesi motifiyle pek karlalmaz.Bu ykye gre Zeus giderek daha isyankar ve gnahkar olan insanlar bir tufanla yoketmeye karar verir. Su ile gelen bu tufandan yalnzca Prometheus'un olu Deukalion ile kars (yeryzndeki ilk kadn olan Pandora'nn kz) Pyrrha kurtulur. Gelecei gren Prometheus oluna bu olay haber vererek bir tekne yapmasn tlemitir. Tufan 9 gn, 9 gece srm ve tekne sonunda Parnassos Da'na kmtr. Bundan sonra kar koca Zeus'tan yeni insanlar yaratmasn dilerler. Zeus da topran zerindeki talar toplayarak arkaya atmalarn syler. Bylece Deukalion'un att talardan erkekler, Pyrrha'nn attklarndan kadnlar olmak zere yeni bir insan soyu tredi.

PERSEUS
Herakles'in atalar arasnda yeralan Argoslu bir kahraman. Babas Zeus annesi ise Akrisios kz Danae'dir. Perseus'un byk babas Akrisios bir kahine gidip bir erkek ocuunun olup olamayacan sorar. Kahin ona kz Danae'nin bir erkek ocuu olacan ve bu ocuun onu ldreceini syler.Korkuya kaplan ve kehanetin gereklemesinden korkan Akrisios, yeraltna bronzdan bir oda yaptrarak kzn oraya hapseder. Zeus bronz odann tavandaki bir yarktan altn damlas eklinde ierisi szar ve gen kzla birlikte olur. Bu birlemeden Perseus doar.

Perseus with Medusa's Head

Perseus, Athena tarafndan Gorgolardan Medusa'y ldrmekle grevlendirilir. Athena ve Hermes ona bu zor grevinde yardmc olan tanrlardr. Perseus, Gorgolarn (Stheno, Euryale ve Medusa) yerine gider. Onlar uyurken bulur. Bu kzkarde arasnda yalnz Medusa lmldr.Bu nedenle Perseus sadece onun ban kesip gtrebileceini anlar. Gorgolar, boyunlar ejderha pullaryla korunan, yaban domuzu gibi dileri olan dii canavarlard. Bronz elleri ve altn kanatlar vard. stelik baklar o kadar glyd ki baktklar her eyi taa eviriyorlard. Medusa'nn kesilen kafasndan Pegasus (Kanatl at) , Khrysaor adl bir dev kt. Dn yolunda Andromeda'yla karlat ve ona ak oldu. Bu gzel gen kzn annesi Kassiepeia, Nereus kzlarndan daha gzel olduunu syledii iin Poseidon'u kzdrd. Deniz tanrs da bu blgeye bir deniz canavar musallat etti. Canavar ldrmek kouluyla kurban olarak sunulan gen kz kurtaran Perseus, daha sonra kzla evlendi ve mutlu bir yaam srd.

8 KENTAVROS (Kentaur)
Kentaurlar mitoslarda sk sk karmza kan at adamlardr. Teselya kral ksion ile Hera'nn buluttan yaplm grntsnden domulardr. nden bakldnda ba, gs ve kollar kimi zaman da n bacaklar insan, karnlarnn arkas ve arka bacaklar at biimindedir. Yele ve kuyruklar vardr. Kentaurlar dalarda yaar ve i et yerler. Yabanl ve azgn yaratklardr. Herakles ve Dionysos efsanelerinde nemli rol oynayan Kheiron'la Pholos iyi ve yararl olan Kentavroslardr. Kentaurlar lka'dan itibaren ressam ve heykeltralara sk sk konu olmulardr. Bu eserlerin en nls heykeltra Phidias tarafndan Parthenon Tapna'nn metoplarna yaplan kabartmalardr. Kabartmalarda Lapithlerle, Kentaurlar arasndaki sava anlatlmtr

DIOSKUR'LAR
Kelime anlam "Zeus'un delikanllar" dr. Bu isim Leda'nn oullar Kastor ile Polydeukes'e verilir. Leda'ya ak olan Zeus kadna bir kuu eklinde yanam, Leda ayn gece kocas Tyndaros'la da yatmtr. Leda daha sonra bir yumurta yumurtlam ve bu yumurtadan iki ift (ikiz) ocuk kmtr. ocuklardan Helena ile Polydeukes Zeus'a, Kastor'la Klytaimestra Tyndaros'a aittir. Zeus'un olu ile Tyndaros'un olu birbirinden hi ayrlmam, kardelik ve dostluun simgesi olmulardr. Dioskur'lar pek ok efsanede omuz omuza arpan kahramanlar olarak geer. Ancak daha nce balarna gelen talihsiz bir oyunda ldkleri iin Troya Sava'na katlamamlardr. Avrupal ressamlara sk sk konu olan bu trajik olay yledir; Dioskurlar, Likyal kahraman Leukippos'un iki kzna ak olup, kzlar (Phoibe ve Hilaria) karrlar. Ancak kzlarn nianllar (ayn zamanda amca oullar) pelerine derler. kan kavgada Kastor lr, lmsz olan Polydeukes ise kurtulur. Tanr Zeus birbirini seven bu iki kardei ayrmamak iin onlar gkyzne, yldzlarn arasna yerletirir. Dioskurlar ayn zamanda ikizler burcunun temsilcisidir.

TYKHE (Fortuna)
Nike gibi Tykhe de soyut bir kavramn kiiletirilmi biimidir. Kader, ans, Beklenmedik baar tanrasdr. Homeros ve Hesiodos'ta grlmez.En ayrntl ve en gzel tasvirine M.5.yy.da yaam olan Thebai'l ozan Pindaros'un eserinde rastlanr.Tykhe ozan ve sanatlara en sk konu olan lmszlerden biridir. Elinde bir bereket boynuzu yada gemi dmeniyle tasvir edilir. Zaman zaman bir kre zerinde ve kanatl olarak da gsterilir.

NIKE (Victoria)
Eski Yunan ve Roma dnyasnda, Olympos tanrlar soyundan gelmeyip de soyut kavramlarn kiiletirilmi biimi olan tanralardan biridir. Nike, zafer kavramnn somutlatrlm biimi, zafer tanrasdr. Homeros'un destanlarnda rastlanmaz. Hesiodos'a gre ise Pallas'la Okeanos'un kz Styks'ten domutur. Olympos tanrlar kuandan nce olmasna ramen kimi efsanelerde Athena'nn oyun arkada olarak geer. Nike, resimlerde kanatl, hzl uan ve gklerden szlerek zaferi getiren bir gen kz olarak gsterilir. Nike, Athena'nn n isimlerinden biriolarak da geer. Heykel ve

9
resimlerde en ok tasvir edilen lmszler arasnda yeralr.

EROS
lka'n en eski metinlerinden itibaren karmza kan, evrensel birleme ve remeyi simgeleyen doal gtr. Hesiodos'a gre Eros, Khaos'tan sonra ortaya kan Gaia ve Tartaros'la birlikte ilk evrensel gtr. Baz anlatmlarda tanr deil, lml-lmsz aras bir varlk, yani cindir. Bir baka efsaneye gre Eros, Yoksulluk Tanras Penia ile Bolluk tanrsnn Poros oludur. Baz nemli efsanelerde de Aphrodite ile Hermes'in olu olarak karmza kar. Anteros (Karlkl ak) adyla anlan Eros efsaneleri, Eros'un zndeki ok ynll dile getirmek iin sonradan uydurulmu olmaldr. Eros lkadan itibaren hem air, hem de ressam ve heykeltralarn balca konularndan biri olmutur.Yunan mitolojisindeki balangtaki evrensel g ilkesinden giderek deimi, insanlar oklaryla kovalayan ve yaralayan, alayc yaramaz ve hatta zaman zaman olduka tehlikeli bir ocuk kimliine brnmtr. Tasvirlerin ounda Eros ya kk, tombul, yaramaz kanatl bir bebek ya da ok gen srtnda kanatlar olan bir delikanl olarak grlr. Delikanl olarak gsterildiinde ya da anlatldnda, Eros'un tpk kelebek gibi kanatl, uan ok gzel bir gen kz olarak tasvir edilen Psykhe (ruh) adnda bir sevgilisinden sz edilir. Eros ile Psykhe'nin akn anlatan bir masal dilden dile dolar.

ASKLEPIOS (Aesculapios)
Asklepios, salk tanrs zellii de olan Apollon'un oludur. Salk ve hekimlik tanrsdr. Yunan mitolojisinde olduu kadar Roma tarafndan da ok benimsenmitir. Asklepios'un olduka ilgin bir yks vardr. Apollon Teselya kral Phlegyas'n kz Koronis'e ak olur, kz Apollon'dan hamile kalr. Ancak bir sre sonra Arkadya'dan gelen bir adamla daha seviir. Bu olay izleyen bir kuzgun yada karga durumu Apollon'a bildirir. ok kzan Apollon onu diri diri yanmakla cezalandrr. Koronis tam mek zereyken Apollon onun karnndaki ocuu kurtarr ve bytmesi iin Kentavrs Kherion'a verir. Kherion, doann iinde byyp onun srlarna ermi bir yaratktr. Asklepios onun yannda usta bir hekim olarak yetiir, cerrahln btn srlarn renir, hatta lleri diriltebilicek kadar ustalar. Ancak Zeus doal dzeni bozan ve kendi gcn aan Asklepios'dan ekinmeye balar ve onu yldrmlaryla ldrr. Apollon'da bu olay cezasz brakmaz ve Zeus'a yldrm balayan Kykloplar' ldrr. Asklepios'un cansz bedenini de gkyzne yldzlarn arasna yerletirir. Asklepios'un tapnaklarna Asklepion denir. Burlar ayn zamanda lkan hastaneleridir. En by ve en nls Bergama'da olandr. Helenistik dnemde kurulmu olan bu byk salk kompleksi Asklepios'tan baka onun kz salk tanras Hygieia ve onlardan ok nce Anadolu'da bulunan Telesphorus'u bir araya getirmektedir. ifal su, kaplca, fizik tedavi, temiz hava gibi tedavilerin yansra telkin elence ve mzik yoluyla hekimliin ne kadar ileri gittiini gstermektedir. Bu Seluklu ve Osmanl anlaynda da karmza kar.

10
Asklepios efsanesine Anadolu'da yaplan bir katk da udur (ayn hikaye Lokman Hekim iinde anlatlr); Zeus Asklepios'u yldrmyla ldrnce bu srada hekimin yazmakta olduu reete oradaki bir otun zerine dm, yaan yamurla kattaki yaz topraa kararak her derde deva sarmsak meydana gelmitir. Asklepios, Yunan tanrlar iinde nn en uzun sre srdrenlerden biridir. Ortaa'a kadar karmza kar.Hekimler Asklepiades adnda bir lonca etrafnda biraraya gelirler. Kos (stanky) adasnda yaayan Hippokrat'da bu gelenee baldr. Asklepios'un ylanlarla sarlm asas bugn de hekimliin simgesidir.

GANYMEDES
Troya'y kuran Tros'un olu. Ganymedes bir gn da (Kaz) Danda avlanrken Zeus ona ak olmu ve kartalnn gndererek Olympos'a getirmitir. Efsanenin bir dier anlatmnda ise bizzat Zeus kartal biimine girip, olan kendi peneleriyle Olympos'a tamtr. lmllerin en gzeli saylan Ganymedes'in grevi Olympos'u mekan tutan tanrlara iki sunmaktr. Bu konudaki efsanelerden birinde Zeus'un Ganymedes'e cinsel bir ak duyduu ve onunla birlikte olduudur. Yunanistan'da bu Ganymedes efsanesinden dolay erkeklerin bir delikanlya cinsel eilimi dinsel nitelikte bir sevap saylrd. Bu Yunan uygarlnda uzun bir sre varln korumutur. Yunanistan'da bu eilimin giderek yaygnlk kazanmas zerine kadnlar ginese/gynekaion denilen bir eit harem dairesine kapatlyordu. Sokrates'e atfedilen "Sokratvari sevgi" teriminde bu eilimin izleri bulunur. Platon'a atfedilen "Platonik ak" sz bizim bugn kullandmz anlamndan olduka farkldr. Platon, zellikle Phaidros adl eserinde rencisine duyduu ilgiyi mazur gstermek iin Ganymedes efsanesini srekli hatrlatr.

ADONS
Kbrs'n ilk kral Kinyras ya da Suriye kral Theias'n oludur. Kken ve kaynak olarak gney Akdeniz ve Anadolu efsanelerine baldr. zellikle Smer ve Hitit kaynaklarndan gelmektedir (Smer'deki Dumizzi/Temmuznanna/tar ve Hitit bereket tanrs Telepinu, Kybele-Attis efsaneleri). Tanra Aphrodite'nin lanetine urayan kraln kz Myrrha ya da Smyrna babasna ak olarak onunla birlikte olmutur.Bunun farkna varan kral, bu gnah temizlemek iin kzn ldrmeye kalkm, ancak tanrlar araya girerek Myrrha'y kurtarmak iin onu bir mersin aacna dntrmtr. 10 ay sonra bu aacn kabuundan ok gzel bir bebek olan Adonis kmtr. ocua ak olan Aphrodite onu gzlerden uzak tutmak iin Persephone'a emanet etmi ancak Persephone'da Aronis'e ak olarak onu geriye vermemitir. Bunun zerine araya giren Zeus, Adonis'in yln drt ayn Persephone, drt ayn Aphrodit, geriye kalan zaman da gnlnce geirmesine karar vermitir. Adonis'de kalan zamann Aprodite'Ye ayrmtr. Kskanla kaplan Ares ya da Artemis, Adonis'in stne bir yaban domuzu salm ve domuzun boynuzuyla yaralanan Adonis bir sre sonra lmtr. Kanndan bahariekleri bitmitir. Adonis'in yardmna koan Aphrodite'den, ayana batan diken nedeniyle akan kan tanrann iei olan beyaz gl krmzya

11
boyamtr. Kn yeraltnda yaayan baharla birlikte yeryzne kan Adonis, topran ve bitkilerin yeniden canlann simgeler.Adonistrenleri yazn en scak zamannda yaplr. l Adonis'i temsil eden kk bir tahta heykel etrafna kadnlar sakslar iinde solmu iekler dizerler ve at yakarlar.

ORPHEUS
Orpheus mitolojideki nl Trakyal ozandr. Esin perilerinden biri olan Kalliope ya da bazlarna gre Apollon'un oludur. Sanat yetenei bu sayede meydana gelmitir. Lirini almaya balaynca azgn akan sular durur, ormandaki en yabani yaratklar bile evcilleirdi. Orpheus zamann ormanda, Musalarla birlikte geirirdi. Orpheus Musalardan Eurydike'ye ak olmu, onunla evlenmitir. Eurydike bir gn ormanda gezinirken ayan bir ylan sokmu ve lmtr. Orpheus bunun zerine lirini alarak karsnn ardndan Hades'e yani ller lksine gitmitir. Orpheus'un yeraltnda kald sre iinde cehennemde tm ikenceler durmu, gzel mzii ona yeraltnn tm kaplarn am, Tanr Hades bile duygulanarak gzyalarn tutamamtr. Hades, Orpheus'a karsn da alarak yeryzne dnmesi iin izin vermi ancak dnp ardna bakmamas gibi bir art komutur. Orheus k yolunda dayanamaz ve dnp arkasna bakar. Ama kars birden grnmez olarak Hades'e geri dner ve Orpheus'a ller lkesinin kaplar bir daha almaz. Bu duruma tanrlar ve Trakyal Karlar ok sinirlenerek Orpheus'un kafasn kesip bir rmaa atarlar. Kesik ba rmaktan denize kararak btn Ege'yi dolar. Orphik, Orpheism yada Orpheus Tarikat, Orpheus'a balanr. Bu tarikat yada dinsel hareket Trakya'da domu oradan M 6.yy.'da Yunanistan ve talya'ya gemitir. Orpheus mzisyen olmasnn yansra kahinve bycyd. Tarikatte, Orpheus'un efsanesi mzii ve iirleri kutsal saylmtr. Orfik inanca gre insan iyilikle ktln karm olan bir varlktr. Ruh ldkten sonra baka bedene geer.Ruh ancak dinsel tapn ve inzivaya ekilmekle arndrlabilir. Orfik inanca gre tanr olarak kabul edilen bir hayvann yenmesiyle o eti yiyenler tanrlar. ok eski dinlerde buna benzer inanlara rastlanmaktadr. Gnmzde de kimi Hristiyan mezheplerinde bu inann izlerine rastlanmaktadr. Orfizm klasik ilkada Anadolu'da pek fazla tutunamamtr. nk Anadolu dncesi tamamen bilimsel eilimdedir. Bu inan sistemi daha ok Yunanistan'da tutunmu Dionysos mistisizmi ile birleerek derin bir kk salmtr.

HEKATE
Artemis'e benzeyen ama kendine zg efsaneleri bulunmayan bir tanra.Titanlar kuandan gelmedir.Bu sebeple Olymposlu tanrlardan deildir. Hekate iyilii btn insanlar zerine yayar. Gerek savata gerekse spor oyunlarnda baar ihsan eder. Balklara bol balk verir, istedii kiinin davar ve srlarn oaltr. zellikle genliin feyizlendirici tanras olarak Apollon ve Artemis kadar kendisine bavurulan bir tanradr. Zamanla Hekate'nin zellikleri deimi, sihir ve byye hkmeden bir tanra olarak grlmeye balamtr. Karanlklar alemiyle ilikilendirilmitir. ki elinde birer meale tarken ya da kurt, kpek veya ksrak eklinde grlr. Sihirbazln icad ona atfedildi. Kolkhisli Aietes ve Medeia gibi en nl bycler snfna soktu. Nitekim; daha ge tarihli baz hikayeler Kirke*'yi onun kz yaparlar.

12
Oysa Kirke Medeia'nn annesi veya halasdr. Hekate, byc olarak enbirinci by yerleri olan yol kavaklarna hkmeder. Buralara Hekateyi gvdeli veya bal olarak gsteren heykelleri dikilmitir. *Kirke, Odysseia'da ve Argonatlar efsanesinde ad geen byc kadn.Gne (Helios) ile Okeanos'un kz Perseis'in ouklardr.Baz yazarlar annesinin Hekate olduunu da yazarlar. Mitos yazarlar tarafndan farkl yerlerde gsterilen Aia adasnda otururdu. Odysseus'un denizci arkadalarn kendi karakterlerindeki gizli eilimlere gre farkl farkl hayvarlara (domuz, aslan, kpek, tilki vs. dntrmtr. Odysseus, ormanda arkadalarn bu durumdan nasl kurtaracan dnrken Hermes'le karlat.Hermes, Kirke'nin bysnden etkilenmemesi iin yedii ya da itii yiyeceklere moly denen bitkiden katmasn syledi.Bylece byden etkilenmeyen Odysseus, Kirke'yi ldrmekle tehdit etti.Kirke ona arkadalarn eski haline getireceine Styks zerine yemin etti. Bundan sonra ikisi arasnda bir ak balad. Yazarlara gre farkl saylarda ocuklar oldu.

ARES (Mars)
Zeus ile Hera'nn oludur.Bir baka ad Enyalios'tur. Kanl ve acmasz savalarn tanrsdr. Tanrlar tarafndan hi sevilmez, insanlar ise Ares'ten ok korkarlar.Sava tanrs Ares, Yunanistan'dan ok Mars adyla talya'da sayg grmtr. Ares, Homeros'un lyada'snda kaba kuvvetin simgesidir. Azgn, lgn, uursuz olarak nitelendirilen Ares destanlarda insanlarn babelas olumsuz bir varlktr. Hera ve Zeus oullarna yz vermez, ondan holanmazlar. Ares tanra Aphrodite'nin sevgilisidir.Bu beraberliklerinden Phobos (bozgun), Deimos (korku) ve Harmonia (uyum) domutur. Phobos ve Deimos devaml babalarna elik etmitir. ou kere Enyo* ve Eris de Ares'e elik etmitir. Ares'in en byk ekimesi kardei Athena'yladr. Destanlarda Ares, kr krne kanl savalarn temsilcisi olarak, akln ynettii sava simgeleyen Athena'yla atr. Bu ekime her zaman Athena'nn lehine sonulanr. Ares'in adna pek ok efsanede rastlanr.Odysseia'da kars Aphrodite'nin Ares'le birlikte olduunu renen Hephaistos adan bir tuzak hazrlayarak onlar yakalar. Ares hi bir iddet gstermeden oradan ayrlr ve memleketi olan Trakya'ya dner. Ares'in kzlar olan Amazonlar'da buradan yaylmlardr. Atina'da adam ldrenler ve dini su ileyenler Aeropagos yani Ares Tepesi olarak isimlendirilen bir tepede yarglanrd. *Enyo; Kaynaklarn byk blmnde Ares'in kz olarak geen sava tanras.Homeros. Enyo'yu iller ykan bir tanra olarak tanmlar.Eris;Kavga tanrasdr.Gece tanras Nyks'in kzdr. gzeller yarmasnda ok nemli bir rol oynar.Tanrlar arasnda hi sevilmeyen ve srekli tatszlk kard iin lenlere davet edilmeyen Eris yine byle bir trene, Peleus'la Thetis'in dnne davet edilmez.Bunun zerine, zerinde en gzele yazl altn bir elma gnderir.Bu olay giderek byr ve Troya savana yol aar. __________________

13 HERAKLES (Hercules)
Herakles, Zeus ile Miken kralnn kz Alkmene'nin oludur. Kadna ak olan Zeus ona kocas klnda yaklamtr.Herakles'in Zeus'un ocuu olduunu anlayan Hera onunla srekli uram ve lmne neden olmutur.Herakles doduu gnden itibaren tanrsal bir kuvvete sahiptir.Hera'nn gnderdii iki byk ylan ldrdnde henz birka gnlk bebektir. Herakles stn bir eitim grmtr.En iyi yapt iler ok atmak, araba kullanmak ve gremektir.18 yana geldii zaman Kitharion ormanlarnda yaayan nl canavar, ldrmtr.Kendisine dl olarak Thebai kralnn kz Megara verilmitir. Bu kzdan olu olmutur.Hera ie kararak Herakles'i ldrtm, Herakles'te karsn ve ocuklarn ldrmtr. Sularndan arnmas iin Miken kralnn hizmetine girip, onun her istediini yapmas gerekmitir. Kraln Herakles'e yaptrd 12 ie mitolojide Herakles'in grevleri denir. Bu iler unlardr; 1) Hibir silahn ilemedii Nemea aslann boarak, ldrmek 2) Lerna bataklndaki 9 bal ejderi yoketmek 3) Artemis'in kutsal hayvanlarndan Kyreneia geyiini yakalamak 4) Erymanthos danda yaayan byk yaman domuzunu ala tutmak 5) Augias'n ahrlarn bir gnde temizlemek (iki byk rman yataklarn deitirip ahrlardan geirerek) 6)Stymphalos'da yaayan ve o blgedeki insanlarn rahatn karan kular Athena'nn yardmyla kovmak 7) Girit'e gidip Poseidon'un Minos'a verdii azgn boay getirmek 8)Troya kral Diomedes'in insan eti yiyen ksraklarn yakalamak,bunun iin nce Diomedes'i ldrmtr. 9) Amazonlar kraliesi Hippolyte'den kemerini almak. Kemeri almak iin kralie ile anlam, ancak Hera'nn kkrtmasyla Amazonlar, Herakles'e saldrm, Herakles'te kralieyi ldrmek zorunda kalmtr. 10)Okeanos'un bir adasnda bulunan 3 gvdeli dev Geryoneus'un srlarn almak, 11)Hesperidler'in altn elmalarn getirmek, 12) Hermes'in ller lkesini koruyan Kerberos adl kpei yeryzne karmak (Kerberos'u daha sonra geri gtrd). Ancak Herakles'in ilesi bunlarla bitmedi. Bu 12 iten sonra saysz maceralara giriti.Lydia kraliesi Omphale'nin hizmetinde bir yl kadn klnda alt, yn eirdi.Prometheus'u kurtard, Troya'y tahrip etti. Argonatlarn seferine katld. Deianeira ile evlendi, Kentavros Nassos karsna yaklamak isteyince onu oklaryla yaralad. At adamn kanyla kaplanm olan gmlei Herakles'in vcuduna yaparak onu tututurmaya balad.Bu dayanmaz acya son vermek iin Herakles bir odun yn hazrlatarak kendisini alevlerin iine att. Herakles'in lmne bata Zeus olmak zere btn tanrlar ok zlm ve onu Olympos'a gtrerek lmszlk balayp tanra Hebe ile evlendirmilerdir. Fizik ve moral gcn simgesi olan Herakles Yunanistan'da hem tanr hem de kahraman olarak sayg ve tapnm grmtr. Heraklesoullar denilen ocuklar Yunan yarmadasnn atas saylmtr.

14 HEPHAISTOS (Vulcanus)
Hephaistos, zanaatkarlar tarafndan Athena ile birlikte mesleklerin piri ve koruyucusu olarak kabul edilen bir ate tanrsdr. Tarm, uygarl ve ehir hayatn korur. Anadolu kkenli tanrlardan biri olan Hephaistos, zellikle snm bir yanarda olarak sayg grm, sonralar yanardalarn iinde altna inanlmaya balamtr. Zeus'la Hera'nn olu olarak bilinmesine ramen, Zeus'un Athena'y bandan dourmasna karlk Hera'nn da Hephaistos'u tek bana dourduu da sylenmektedir. Hephaistos, tanrlar arasnda en irkinidir. ki aya da topaldr. Homeros'un lyadas'nda bunun sebebi iki ekilde aklanr. Birinciye gre babas Zeus, Hera ile kavga ederken Hephaistos annesinin tarafn tutmu, buna kzan Zeus olunu Lemnos adasna frlatm ve Hephaistos bu yzden sakat kalmtr. kinci efsaneye gre Hephaistos sakat domu, bu durumdan utanan annesi onu Olympos'tan aa frlatm ve Hephaistos'u nereidler bytmtr. Hephaistos'la Hera hi bir zaman birbirlerini sevmemilerdir. Tanrlarn arasnda en irkin olan olmasna ramen, hem onlar hem de insanlar arasnda en sevilen tanrdr. Olympos'taki grkemli saraylar onun elinden kmtr.Tanrlar ve kahramanlar iin en gzel silahlar yapmtr. Zeus'un emriyle insanlar cezalandrmak iin gnderilen ilk kadn Pandora onun eseridir.Hephaistos, lyada'da Kharis (Zerafet, nee ve sevinci temsil eden tanralardan biri) ile evlidir, Odysseia'da ise Aphrodite ile evlidir.

APHRODITE (Vens)
Ak ve gzellik tanras Aphrodite'nin douu iki ayr kaynakta iki farkl grle anlatlmaktadr. Bunlardan erken tarihli olan Homeros'ta Aphrodite Okeanos'un kz olan Dione ile Zeus'un kzdr. kinci efsane ise Hesiodos'ta geer.Aphrodite burada denizin kpkl dalgalarndan domutur. Aphros yunanca kpk demektir. Gaia, kocas Uranos'un doan ocuklarn yutmas zerine olu Kronos'u kandrarak babasnn reme organn kesmesini salam ve organ kesildikten sonra denize atlm, ak kpklerden Aphrodite kmtr. Aphrodite ilk olarak Kbrs'a ayak basmtr. Avrupal sanatlar Aphrodite'nin douuyla ilgili olandan ikincisini kullanmay tercih etmilerdir. zellikle Boticelli'nin resimlerinde tanra sedef kabuunun zerindedir, bir yandan da afak rzgar esmektedir. oalma, hayatn srmesi ve bereketi simgeleyen ana tanra motifi, tanr ve tanralar arasnda en eski olandr. Kimi ana tanralar yava yava gzellik ve sevgi tanras niteliine brnmtr. Aphrodite bunlardan en nemlisidir. Mezopotamya'nn Inanna-Itar' Suriye'de Astarte klna brnm Klasik aa girilirken ana tanralk niteliini yitirerek gzellik ve ak tanras yani Aphrodite olarak karmza kmtr. Aphrodite, gzellik, sevgi, ak ve sevime tanrasdr. Aphrodite'nin dorudan kendisiyle ilgili efsanesi azdr, ancak pek ok efsane adna rastlanr. Hemen hemen btn Olympos tanrlar ve lmller kendisine aktr. Aphrodite'nin pek ok sevgilisi olmutur.Ayn zamanda cinsel ak da simgeler.Kocalarna ve sevgililerine her zaman sadk delidir. En ilgin evlilii Zeus'la Hera'nn irkin olu Hephaistos'la olandr.Aphrodite, Hephaistos'a sadk kalmam onu srekli aldatmtr. Sava tanrs Ares'le birlemesinden Phobos (bozgun),

15
Demikos (korku) ve Harmonia (uyum) domutur. Bu nitelik Aphrodite'nin kiiliinin olumsuz ynlerini, elikilerini gznne serer. Aphrodite'nin dier nemli ilikisi tanr Hermes'ledir. Aphrodite ile Hermes baz efsanelere gre de Halikarnassos kentindeki tapnaklarnda sevimiler ve beraberliklerinden her ikisinin adn tayan hem kadn, hem de erkek cinsel organlarna sahip Hermaphrodit domutur. Baz efsanelerde Eros'da Aphrodite'nin olu olarak gsterilir. Aphrodite'nin dier sevgilileri, Adonis ve Troya kral soyundan Ankhises'tir. Aphrodite, dier tanralar gibi zaman zaman ok fkelenir ve almas korkuntur. afak tanras Eos'u sevgilisi Ares'le birlikte olduu iin sonsuza kadar ak olup, strap ekmekle cezalandrmtr. Kendisine tapnmayan Lemnoslu kadnlarna ylesine kt bir koku vermitir ki eleri bile yanlarna sokulmamtr. gzeller yarmasnda, en gzel seilmesi karlnda Paris'e verdii sz, Troya Sava'nn kmasna yol amtr. Aphrodite aalardan mersin, ieklerden gl, hayvanlardan kumru ve serenin koruyusudur. Aphrodite, 2500 yldr sanatlar iin tkemez bir esin kayna olmutur.Aphrodite heykelleri kadn gzelliinin ve estetiin simgesidir.

ATHENA (Minerva)
Zeus'un bilgelik ve us tanras Metis'ten doan kzdr. Efsaneye gre Metis hamile kalnca, Gaia Zeus'u uyarm ve Zeus'da Metis'i yutmu, Athena silahlaryla birlikte Zeus'un bandan kmtr. Bu nedenle Zeus'un kiilemi akl olarak da kabul edilir. Zeus'un kzlar arasnda en ok Athena'y sevdii bu nedenle kalkann ve ldrc imeini yalnz onun tamasna izin verdii sylenir. lk iirlerde ve lyada'da acmasz, kat yrekli duygusuz bir savac olarak tantlr.Ancak lyada'da Athena'nn sakin ve kendinden emin gc, sava tanrs Ares'in gcnden stn tutulur.Athena doru hakl savan tanrasdr. Onun iin Pallas ve Minerva sfatlar skca kullanlmtr. Yunanca pallo karg sallamak, atmak kknden gelebilecei gibi bakire anlamna gelen bir kelimeyle de balantl olabilir. Athena bilgelik tanras olarak Pronoia (Temkinli, ihtiyatl) sfatna sahipti.Bu sfatla tasvir edildiinde simgesi baykutur. Athena tasvirlerinde genellikle batan aa silahldr. Banda mifer, sol elinde, Medusa bana sahip kalkan, gsnde yine Medusa bal zrh bulunur. Klasik dnem sanatlarnn en fazla dikkatini eken tanralardan biridir. zellikle Phidias'a atfedilen ok sayda kabartma ve heykelinin olduu bilinir. Athena tasvirleri olduka eitlidir.Bazen silahlar ve giysilerinin yansra sol elinde bir Nike figr tutar. Baz heykellerinde ise sol elinde bir mzrak vardr. Athena lkeyi saldrlardan koruyan bir tanradr. Koruduu kahramanlara savan hilelerini, siyasal beceriyi, doru dn ve gr retir. Gzel sanatlar ve bilgelii korur, kentlerin yaamasn salar. Hereyden nce de bir sanat kenti olan Atena'nn koruyucusudur. Atina Akropolis'i onun tapnmna ayrlmtr. Baka kentlerde Athena'y koruyucu tanra olarak benimsemilerdir. Bunlar arasnda Troya'da bulunur. Athena'nn Yunan tanralar arasnda iyi vasflar ounlukta olan bir

16
tanradr.Onun Hera'ya benzer dzenbaz ve kindar bir yn vardr. Kendisine rakip olarak grd Aphrodit ve Ares'e kar ok acmaszdr. lyada'da Zeus'un oynad rol Odyssea'da Athena oynar. Odysseus ve ailesinin kaderi onun elindedir. Ancak burada lyada'daki tutumunun aksine adaletin stnln ister. Odysseus'a acr, bu yiit adamn abalarnn boa gitmesini nler, ona yardm eder. lml bir kadn olan Medusa gzellikte Athena ile boy lmeye kalknca Athena Perseus'a emrederek kafasn kestirmi, kalkannn zerine takmtr. Dier bir olay ise dokumaclkta kendisiyle boy lmeye kalkan Arakhne'yi bir rmcee evirerek sonsuza kadar lzumsuz dokumalar ve rgler yapmaya mahkum etmitir.

Hebe
Hebe, Yunanca genlik demektir. Zeus'la Hera'nn kz. Olympos'ta her ie yatkn bir eit ev kzdr. Asl grevi tanrlara iki (ambrosia) sunmaktr. Bu grevi gzel delikanl Ganymedes'e brakt. Hebe'nin kendine zg bir efsanesi yoktur, yalnzca Herakles efsanesinde ad geer. Hebe ile Herakles evlenmitir. Hebe Yunan ncesinde de tapnlan bir tanradr. Hebe Hitit yaztlarnda Hepa, Hepat yada Hepatu diye adlandrlan byk gne tanras Arianna'nn Yunancalatrlm ad olsa gerek. Hitit metinlerinde bu tanraya sedir aalarnn lkesinde yani Lbnan, Filistin'de tapnld sylenir. Hepa/Hebe ise Tevrat'ta ilk insann yani Adem'in ei ve btn insanlarn anas olarak gsterilen Havva'nn ta kendisidir. Bu bakmdan Hepa/Hebe ile Ana tanra arasnda dorudan bir iliki kurulabilir ve Hepa/Hebe adnn Kybele'nin eitli adlarndan biri olduu anlalr.

HERMES (Mercurius)
Hermes, Zeus ile Titanlar soyundan gelen Maia'nn oludur.Bir baka ad Argiphontes'tir. Doduu gnn akam kundan zp beiinden kar. Maarann nndeki kaplumbaay ldrp iini boaltarak yedi tel takar ve bir kithara haline getirir. Sonra Apollon'un srsnden 50 inek alarak onlar bir maaraya saklar. Gerei renen Apollon, Hermes'in maarasna gelir, orada beiinde uyuyan Hermes inekleri aldn inkar eder. Bunun zerine Zeus'un yarglna bavurulur. Zeus'un karar Hermes'in inekleri Apollon'a geri vermesidir.Ancak maarada kitharay gren Apollon saz alp karlnda inekleri vermeyi kabul eder. Hermes bundan sonra Pan kavaln iat eder. Apollon Syrinks denilen bu kaval da ister ve karlnda kerykaion denilen sihirli altn deneini verir. Hermes bu denekle habercilerin ve hrszlarn tanrs olur. Zeus da ocuklarnn arasnda en aklls ve kurnaz olan Hermes'i kendisine haberci olarak semitir. Hermes, Zeus'un buyruklarn lmllere ve tanrlara iletir.Hermes Olymposlu dier tanrlar arasnda da haberlemeyi salar.Haberci tanr Hermes efsanelerde daima kanatl ayakkablar ve balyla anlr. Hermes Yunan tanrlar iinde en renkli kiiliklerden biridir, tanr olarak nitelikleri ok fazladr. 1.Srlerin tanrsdr. Arkaik dnem Yunan sanatnda ou kez omuzlarnda bir kola tasvir edilir. Odysseus'un kars Penelope ile Arkadia dalarnda

17
birlemelerinden obanlarn tanrs Pan domutur. 2.Hile ve hrszlarn tanrsdr. Bu konudaki yk, Hermes'e ait efsanelerin en ilginlerinden biridir. Hermes doduu gn olaanst ilere girimi ve akl va yetenekleriyle tanrlarn hepsinden daha stn ve kurnaz olduunu kantlamtr: 3.Gzel ve inandrc konuur. Bu zelliiyle hatiplerin tanrsdr. 4.Hermes yollar, yolcular, tccarlar ve ticareti korur. Yollara dikilen Herme denilen heykelleri, lkan kilometre talardr. Bunlar bir tanr bst ve fallos simgesini tayan yuvarlak veya drtgen kaidelerdir. 5.Hermes yeralt ile yerst arasnda habercilik yapar, lenlerin ruhunu yeralt lkesine, Hades'e gtrr. 6.Zeus'un gnderdii uykuyu ve ryalar insanlara iletmek onun grevidir.Bunu Apollon'un kendisine verdii denekle yapar. Hermes'in pek ok nemli efsanede rol vardr. Homeros'un destanlarnda Zeus'un habercisidir. gzeller efsanesinde Hera, Athena ve Aphrodite'yi da Da'na gtrr, Paris'e altn elmay o verir. Odysseus'u Kalypso'nun elinden kurtarr. Hero'nun Io'nun bana diktii Argos'u Zeus'un emriyle o ldrr. Dionyssos'u Hera'nn hmndan kurtarmak iin karr ve bytr.

APOLLON (Phoebus)
Zeus'un gzel sal Leto'dan olan olu ve Artemis'in ikiz kardeidir. Yunan mitolojsindeki en nemli tanrlardan biridir.Kta Yunanistan'a zg bir tanr olarak kabul edilirken, yaplan aratrmalar Apollon'un artk Anadolu kkenli bir tanr olduunu ortaya koymutur.Apollon kelimesi de Yunanca deildir. Azra Erhat, Apollon'un asl doum yerinin Anadolu kylar yani Lykia ve zellikle doduu kentin Patara olduunu belirtmektedir. lyada'nn baz blmlerinde Apollon, Lykegenos sfatyla da anlmaktadr. Likyal anlamna gelen bu sfat onun Likya blgesiyle balantsn gsterir. Efsanelerinde oku, gm yayl ya da hedefi vuran anlamnda deiik sfatlarla da anlmaktadr.Baz efsanelerde onun iin parlak, k saan anlamna gelen Phoibos sfat kullanlr. Ancak Apollon gne ya da k tanrs deildir. Asl gne tanrs Helios'tur. Apollon'un sfatlarndan biri de sarndr. Bu sfat Apollon'un yayd a iaret edebilecei gibi dorudan doruya onun sa rengi ile de balantl olabilir. Apollon ok iyi bir okudur, hedefini hi bir zaman armaz.Kardei Artemis ile paylat bu okuluk yetenei Apollon'a byk bir stnlk salar.Apollon ve Artemis'in oklaryla lmek tatl, acsz, uykuya dalar gibi huzurlu bir lm demektir. Aletlerden ok, yay ve lir; hayvanlardan kurt, yunus bal, kuu, karga; bitkilerden defne, palmiye ve zeytin aac tanrnn simgeleridir. Bir tanr olarak Apollon'un nitelikleri ok fazladr. 1) Ekin-tarm tanrsdr. 2) obanlarn tanrsdr. 3) Salk ve ceza tanrsdr.nsanlar iyiletirir, onlar sularndan arndrr (bu nitelii olu Asklepios'a gemitir).Ama ayn zamanda oklaryla etrafa veba ve lm de saar (lyada'da Troya sava srasnda Akha ordularna oklaryla veba salmtr). 4) Gelecei haber verir. Apollon bilicilik tanrsdr. Apollon tarafndan

18
esinlenen insanlar bilici, kahin veya falc olurlar.Bilicilik lka'da son derece nem verilen adeta bir sanattr.Yunan efsanelerinde Delphoi nemli bilicilik merkezi olarak geer. Efsaneye gre; Gaia, Python adnda bir ejder dourmu, Python, Delphoi'da bulunan bilicilik merkezine beki olmutur.Balangta burann ad Python imi.Apollon doduktan 4 gn sonra Hephaistos'un oklaryla silahlanarak Delphoi'a gitmi, Python'u ldrerek ayn yere kendi bilicilik merkezini kurmutur. Ancak ne var ki lk an ilk ve en nemli bilicilik merkezleri Anadolu'dadr. Anadolu'daki en nemli ve en eski merkez Didim'dir (Apollon'un doum yeri olan Patara'da nemli bir merkezdir).Didim'deki bilicilerin ou kadndr. Ellerindeki kutsal bir denekle kuyunun banda oturur, sularda grdkleri ltlar yorumlar, rahiplere bildirirler.Bilici kadnlar arasnda en nls Troya kral Priamos'un kz Kassandra'dr.* 5) Kent kaplarndaki bekiliinden dolay yeni kurulan ehirlerin koruyucusu, gnlk yaamn dzenleyicisidir.Yol ve kaplar tanrsdr. 6) Gzel sanatlarn bilim ve mziin koruyucusudur. Musalar korosunun yneticisi olarak n yapm, bu konuda pek ok efsane olumutur. Kimi yetenekleri konusunda Apollon son derece kskantr. Bu, zellikle Phrigya'l Marsyas'a kar fkesini konu eden bir mitosta ok belirgindir. Marsyas iki delikli kavaln bulucusu saylr.Ancak bu kaval asl bulan tanra Athena'dr. Athena bir gn kavaln alarken derede yansmasn grr.Kavaln, yanaklarn iirip irkinletirdii iin dereye atar.Marsyas kaval bulur ve almaya balar.Giderek ustalar ve musalar korosunun yneticisi olur. Kendine olan gveni onu, Tanr Apollon'nun liriyle yarmaya cret ettirir. Apollon yarmay tek bir koulla kabul eder.Yenen yenilene istedii cezay verebilecektir.Hakem, Musalar ve Phrigya kral Midas'tr.Musalar Apollon'u, Kral Midas Marsyas' birinci seer.ok sinirlenen Apollon, Midas'n kulaklarn eek kulaklarna evirir.Marsyas' da bir am aacna balayp diri diri derisini yzer.Ancak daha sonra buna ok piman olur, lirini krarak bir daha hi almaz. Marsyas' bir rmak (ine ay) haline getirir. Apollon eitli zelliklere sahip olsa da tasvirlerde genellikle tek bir biimde gsterilir. Gl ve ideal fiziiyle gen erkek gzelliini temsil eder ve genellikle plaktr. Efsanelerde Apollon'un aklar da nemli yer tutmaktadr. Bunlarn en nls Daphne'dir.Ancak Daphne ona yz vermez.Apollon'dan korkup kaar ancak ondan hzl olan Apollon koarak kz yakalar. Athena gibi bakire kalmaya yemin eden Daphne bunun zerine kendisini saklmas iin topraa yalvarr, bu istei kabul edilir.Vcudu bir defne aacna, salar gzel kokulu yapraklara dnmtr. Bu duruma ok zlen Apollon defneyi kutsal aac yapm, nl ozan ve savalar defne yapraklarndan yaplm talarla onurlandrmtr. *Kassandra'nn bu zellii ile ilgili eitli efsaneler vardr.Apollon'la ilgili olan u ekildedir; Apollon, Kassandra'ya ak olur ve Priamos'tan kzn kendisine verirse ona bilicilik balayacan syler.Kassandra bunu kabul eder ve yetenei alr ancak Apollon'a verdii sz tutmaz.Apollon buna ok sinirlenerek kzn aznn iine tkrr ve armaann etkisiz klar.Kassandra gelecei grecek, grdklerini syleyecek fakat kimseyi

19
inandramayacaktr.Kassandra , Troya tarihinin btn olaylarn nceden grm ve sylemitir.Olaylar sonunda Agamemnon'un tutsa olmu ve Yunanistan'a getirilmitir.Kassandra, Aiskhylos'un nl tragedyas Agamemnon'un esin kaynadr.Bu oyunda kendi lmn de grr, bunu syler ama kimse aldrmaz.Tragedya'nn sonunda lmeden nce Apollon'un balad bilicilik hnerine lanet eder.

ARTEMS (Diana)
Artemis, Yunan mitolojisine gre Leto ile Zeus kz, Apollon'un kz kardeidir.Doum yerinin Efes olduu kabul edilir. Ad, Apollon7un ad gibi Yunanca deildir. Dokunulmam, bozulmam anlamna gelen 'artemes' sfatndan tretilmi olmas mmkndr. Artemis ok, yay ve arabayla yakndan ilgilidir. Onun iin "hedefi vuran", "gm yayl" sfatlar da kullanlmtr. Yayn sadece avlanmak iin deil kardei Apollon gibi insanlar cezalandrmak ve ldrmek, iin de kullanr. rnein bir kerede 14 ocuk dourduunu syleyerektanraya nisbet yapan Manisal Niobe'nin ocuklarn oklaryla ldrmtr. ocuk doururken len kadnlardan da Artemis sorumludur. Tanrann zalimlii ile bir baka hikayede avc Aktaion'la ilgilidir; Kentavros Kheiron'un yetitirmesi Aktaion yle yaman bir avcdr ki, Thebai blgesinde onun stne kimse yoktur. Gurura kapld iin Artemis'ten daha stn bir avc olduunu sylemitir. Bundan baka bir de tanray derede plak ykanrken gzetlemitir. Bu kstahla dayanamayan Artemis'te Aktaion'u geyie dntrm ve elli kpeini de stne salmtr. Paraladklar geyiin kendi efendileri olduunu anlamayan hayvanlar uluyarak Aktaion'u aramaya koyulmular, sonunda Kheiron da onlar avutmak iin Aktaion'un heykelini yapmtr. Baz efsanelerde Artemis doa glerini ve zellikle hayvanlar elinde tutan Potnia Theron olarak gsterilir. Baz destanlarda avclk ve bakire nitelikleri de yer almaktadr. Artemis, Efes Artemis'inde olduu gibi kiiliinde diiliinin 3 aamasn; yani kzlk, kadnlk ve analk aamalarn birletirir. Yunan mitolojisinde Apollon gnele, Artemis'de ayla balantldr. Bu nedenle Artemis, Phoibe ve Selene (latince Luna) adlarn da almtr. Artemis Olympos tanrlaryla ilikisi olmayan ve hi bir efsaneye karmayan Efes Artemis'inin pek ok zelliini yanstt iin Anadolulu olarak kabul edilmitir.Baz airler tarafndan gkte Selene, yeryznde Artemis ve yeraltnda karanla brnd zaman bu glere egemen klan Hekate ile bir tutulur. Efes Artemisi; Efes, lkan en nemli merkezlerinden biridir. nn ok stn bir uygarlk seviyesine sahip olmasnn yan sra iki dinin merkezi olmasndan da kaynaklanr. Daha sonra Artemis'e dnecek olan Anadolu'nun ana tanras Kybele'nin dini ve daha sonra ki Hz.sa dini.Hristiyanln ilk yllarnda kurulan yedi kiliseden ilki Efes'te kurulmutur. Efes'te kazlarda ortaya kartlan Artemis heykeli ok memeli Artemis motifinin kaynann Efes olduunu gsterir. Efes'in ok memeli Artemis heykelleri tanrann doaya hakimiyetini ve her trl uygarln koruyucusu olduunu simgeler. Heykellerden birininin banda 3 katl kule biimli tapnak vardr. Bu ehirlerin koruyucusu olduunun semboldr. Ensesi dolunay biiminde bir diskle evrilidir, bu onun bakireliinin iaretidir (bozulmam ay). Alnndaki hilal ise ay tanras olduunun iaretidir. Diskin iki yannda beer grifon, yani kartal bal aslan

20
vardr. Boynuna bur iaretlerinin yer ald kaln bir gerdanlk takmtr.Gerdanln altnda 4 sra halinde, says 17 ile 40 arasnda deien memeleri vardr (Polymastos yani ok memeli). Bunlar tanrann bolluk ve bereket simgeleridir. Alt kat halindeki etei, drtgen biimli plakalara blnmtr. Her drtgenin iinde aslanlar, boalar, keiler,grifonlar, sfenksler ve arlar kabartma olarak gsterilmitir. Bunlar Artemis'in doa stndeki egemenliinin simgeleri olmaldr. Efes Artemis heykelinin deimez kutsal simgelerinden biri de saysdr. Bu say ile Artemis'in l karekteri dile gelmektedir; bakire, kadn ve anne. M 5.yy.da yaplm olan Efes Artemis Tapna, dnyann yedi harikasndan biriydi. lka'da Efes'te Artemis klt son derece glyd bu sebeple Efes, Anadolu'da Hristiyanla kar en byk direnci gsteren kent olmutur.Ancak Hristiyanlk ok kkl bir ekilde yerlemitir. Efesliler Hristiyanl Meryem sayesinde benimsemilerdi. Tanra Artemis'in pekok zellii Meryem'e aktarlmtr.Bu adan baklnca Efes'te, Kybele, Artemis ve Meryem Ana kltleri hibir kesintiye uramamtr.

HESTA (Vesta)
Kronos ile Rheia'nn kz. Oca simgeleyen ate tanras. Soyut bir kavram olan Kutsal atei simgeler. Poseidon ve Apollon ona talip olduu halde hi evlenmemitir. Her tapnakta ve her evde suna vard. Roma mitolojisinde, Yunandan daha ok nem kazanmtr. Roma'da onun adna tapnak yaplmtr. Buradaki rahibelere Vesta rahibeleri denmitir. Bu rahibelerde Hestia/Vesta gibi bakiredir.

DEMETER (Ceres) ve PERSEPHONE (Prosperina-Kore)

Homeros destanlarndaki gzel sal, gzel rgl kralie. Toprak ve bereket tanras. Hesiodos'a gre Kronos ile Rheia'nn kz, yani ikinci kuak tanrlar soyundandr. Ekinleri ve zellikle buday simgeler. Zeus ile birlemesinden Persephone domutur. Demeter'in yatana girdi Zeus Canllar doyuran, tarlalar tanrasnn. Ak kollu Persephone'yi dourdu Demeter, yer alt tanrs Aidoneus kard onu anasnn koynundan ve bilge Zeus brakt kzn ona.(Hesiodos, Theogonie, 911 vd.) Demeter ekinleri ve zellikle buday simgeler. En ok tapnm grd yerler talya, Girit ve Trakya'dr. Onun tek efsanesi mevsimlerle ilgilidir. Bu efsane Yunan dnyasnn daha ok buday reten blgelerinde gelimi ve tutulmutur. Hem efsanede, hem de tapnmnda kz Persephone ile birlikte anlr, bunlara "iki tanra" denir. Efsaneye gre Persephone bir gn oyun arkadalaryla birlikte ayrda iek toplarken toprak yarlm ve Hades arabasyla karak kz yeralt lkesine karm ve orada ona nar yedirmitir.nana gre ller lkesinde bir ey yiyen Hades'ten geri kamaz. ok zlen Demeter kzn aramak iin yollara dm ancak hi bir yerde bulamamtr. Bunun zerine yaama kserek ssz bir keye ekilmitir. Demeter'in ksmesiyle topran bereketi uup gitmi, ktlk bagstermitir. Tanr Zeus duruma mdahale ederek sorunu zmlemitir.Bundan sonra

21
Persephone k kocas Hades'in, bahar ve yaz Demeter'in yannda geirmeye balam ve topraa yeniden bereket gelmitir. Demeter'in eitli sevgilileri ve bu ilikilerinden pek ok ocuu olmutur.Bunlarn iinde en nls, lml bir erkek asion'dan olan olu Plutos (Servet ve zenginlik tanrs)'tur. Zeus'la Demeter'in kz olan Persephone, Kore yani gen kz olarak ta anlmaktadr. nceleri bereket ve topra simgelerken Hades tarafndan karlmasndan sonra ller lkesinin tanras olmutur.

HADES (Aidoneus- Pluton- Orcus)

Zeus yeryznn hakimiyetini kardeleri arasnda bltrrken yeraltda Hades'in payna dmtr. nsanlarn ve tanrlarn hi sevmedikleri sert, zalim tanr Hades, kars Persephone ile birlikte, glgeler halinde dolaan llere hkmeden yer alt lkesindeki saraylarnda yaarlar. Hades kelimesi grnmeyen anlamna gelir. Bandaki sihirli balk onu grnmez klar. Hades yalnz yer alt, ller lkesinin tanrsnn ad deil, ayn zamanda ller lkesinin ad da olmutur. Tanr Hades ller lkesinden ayrlmaz, dier tanrlarn katldklar lenlere katlmaz. Sadece bir kez Olympos'taki Paian adndaki doktoru ziyaret etmitir. Efsanelerde ad ska gemez. Onunla ilgili tek efsane Persephone'yi karmasyla ilgili olandr. Hades ok sk tasvir edilen bir tanr da deildir. Genellikle Persephone ya da atribusu da olan Kerberos adndaki bal kpekle birlikte tasvir edilir. Homeros Hades'i glgelerin yaad belirsiz bir yer olarak dnr. Ona gre Hades'te herey bir hayaldir. ller lkesinin asl ayrntl tanmn Vergilius yapmtr. Vergilius Hades'in haritasn karm ve yle tantmtr. Hades lkesi Tartaros ve Erebos olarak ikiye ayrlr. nsanlar lnce nce Erebos'a, oradan da yeraltnn en derin blm olan Tartaros'a gider. Erebos'da bekleyen ihtiyar kayk Kharon llerin ruhlarn kaya bindirerek kar kyya, Tartaros'un kapsna gtrr. Tartaros'un kaps nnde gelenleri ieri alan, ancak dar brakmayan bal, ejder kuyruklu kpek Kerberos vardr. ller nce yargcn nne karlr. Orada ktler sonsuz ac ekmeye, iyiler de mutluluk iinde yaamaya Elysion krlarna gnderilir. Hades'te yeraltn dnyadan ayran rmak vardr; Phlegeton (ate rma), Lethe (unutu rma) ve tanrlarn adna yemin ettikleri kutsal rmak Sytks bulunur. Uyku ve kardei lm de Hades'te yaar. Zeus gibi tanr Hades'te insanlara ryalar gnderir. Dler yer alt dnyasndan karken iki kapdan geerler. Boynuz kapdan kanlar gzel, iyi ryalar, fildii kapdan kanlar kt ryalardr. Homeros'tan baka Roma dneminde Vergilius ve Ortaa'da da Dante ller lkesini eserlerinde betimlemilerdir. Hades'in bir dier ad da Pluton'dur. Zengin anlamna gelen bu sfatla yer altndaki tm hazinelerin Hades'in olduu belirtilmek istenmitir.

OKEANOS
Yunanllarn dnya grne gre, yeryz yuvarlak ve yass bir diske benziyordu. Okeanos'ta bu diski epeevre saran aslnda bir deniz deil, evrensel bir rmak ve rmaklarn babas olarak tasarlanr. Okeanos anaforlu, dalgal bir su olarak dnlr. Corafya bilgilerinin artmasyla birlikte

22
Okeanos byk denizlere zellikle de Atlantik Okyanusu'na verilen isim olmutur. Hesiodos'a gre Gaia'nn Uranos (Gk) ile birlemesi sonucu, alts kz alts erkek Titanlar (Devler) oluur. Okeanos, Titan olmasna karn tanr olaylarna karmayarak dnyann ucuna ekilip oraya yerlemitir. Hesiodos'un Theogonie'sinde Okeanos yine bir Titan olan denizin dourgan gcn simgeleyen Tethys ile evlenmitir. Bu evlilikten says 3000'i bulan btn rmaklar ve yine 3000 deniz kz (Okeanos Kzlar) domutur. Bu kzlar dereleri ve su kaynaklarn temsil ediyorlard. Bu deniz kzlar arasnda Styks, Asia, Metis, Dione, Filira tanr ya da kahramanlarla birlemilerdir. Okeanos ile Tethys tanrlardan uzak, kendilerine gre bir hayat srerler. Pek ok tanry saraylarnda konuk etmilerdir. lyada da Hera yle demektedir; Gidiyorum bol besi veren topran bir ucuna, Tanrlarn atas Okeanos'la, ana Tethys'i grmeye. Onlar almlard beni Rheia'nn elinden, saraylarnda iyice beslemiler, bytmlerdi.

POSEIDON (Neptn)
Zeus'un kardeidir. Zeus ona denizlerin, deniz canllarnn ve tm akarsularn hakimiyetini vermitir. Poseidon'a yer altnda yryen denir. Depremler yaratr ve karalar sarsar. Ayn zamanda atlarnda tanrsdr. Tun nall atlarn ektii arabas ile hem denizin altndan hem de stnden gidebilir. Yunus balnn yansra Poseidon'un elinde tad atall yaba onun simgesidir (atribu). Bu yabay frlatt zaman, denizde frtnalar ve korkun dalgalar yaratabilir. Grn Zeus'a benzer, orta yal ve sakalldr. Poseidon, Zeus ve Athena ile devaml mcadele halindedir. zellikle Atina kentinin ba tanrsnn belirlenmesi iin mcadele vermilerdir. Poseidon kente at, Athena da zeytin aac balamtr. Atinallarn Athena'nn ban semeleri zerine kzan Poseidon yabasn yere vurmu kentin de iinde bulunduu yarm adann tuzlu sular altnda kalmasn salamtr. Poseidon, Nereidlerden (su perisi) Amphitrite ile evlidir. Bu tanr iftinin Triton adndaki ocuklarnn vcudunun st yars insan, alt yars balk eklindedir. Birleme yerinde de bir ift at baca vardr. Daha sonralar bu tr deniz canavarlarnn hepsine birden Triton denmitir. Triton deniz kabuundan (deniz minaresi) borusunu ttrerek, denize hkmeder. Tatl ve gzel namelerle denizin azgn dalgalarnn yumuamasna neden olur. Poseidon'un baka sevgililerinden ocuklar da olmutur. Bunlardan biri de insan yiyen bir dev olan Polyphemos'tur. Odysseus arkadalarn yiyen devi sarho edip, tek gzn kr etmitir. Bu nedenle de Poseidon'un dman olmutur.

HERA (Iuno)
Ba tanr Zeus'un kars ve kz kardeidir. Yunanllara gre Zeus ile Hera'nn dnleri, yeryzndeki her trl bolluk ve verimliliinin simgesidir.Bu evlilie Hieros Gamos(Kutsal evlilik) ad verilir. Zeus ile Hera'nn evliliinden Ares, Hebe ve Hephaistos domutur. Zeus ile Olympos'a yerleen tanra Zeus'un saltanatn paylamtr. Onun gibi hayata, dnya dzenine, frtna, rzgar ve yamurlara, mevsimlerin

23
deimesine hkmetmitir. Her eyden nce kadnlar gzetir, onlarn hayatn dzenler, anal ve doumu koruyan bir tanra olmutur. Evliliin kutsal dzenini bozan herkes zellikle de Zeus'un sevgilileri ve ocuklar en byk dmanlardr. Simgeleri tavus kuu, nar ve zambaktr. Hera daima dolgun vcutlu, gr sal gzel bir kadn olarak tasvir edilmitir Hera ayn zamanda geimsiz, hrsl, kindar ve tutkulu bir kadndr. lerini ounlukla dzen kurarak yrtr. Hera tipik Yunan tanras olarak Yunan yarmadasnn rk, soy, din ve dnya grlerini, karlarn Anadolu'ya ve Ege'ye kar savunmutur. Argos Hera'nn kutsal ilidir. En nl tapna Samos adasnda bulunur. gzeller yarmasnda birincilii Afrodit'e kaptrmas Paris ve Troya'ya kar bitmez bir kin duymasna neden olmu ve Troya'nn yokedilmesini istemitir. Sava boyunca hep Akhalar tutmu, sava Troyallarn lehine dnd zaman da Da'nda sava seyreden Zeus'un yanna gelerek onunla seviip, oyalayarak dier tanrlarla birlikte Akhalara yardm etmitir. Hera, Afrodit'ten sonra en gzel tanra olduu halde bunu hi bir zaman kullanmam, kendisine ak olan erkekleri hep reddetmi, Zeus'a hep sadk kalmtr. Gzelliini hep Zeus'a sunmu, her yl Kanathos Irmann kutsal sularnda ykanarak bekaretini geri almtr.

ZEUS (Jupiter)
Tanrlar tanrs ve Olympos tanrlarn en glsdr. Yunanllar Zeus'u Balkan yarmadasna gleri srasnda getirdiler. Gmen Yunanllarn Zeus ile yerli tanrlar arasnda baz ilikiler kuruldu. Yerli Argos tanrs Zeus'un kars oldu. Eski tanrlar Hera, Hades ve Poseidon onun kardeleri sayld. Girit ve Trakya'nn tanrlar Athena, Apollon, Artemis, Ares ve Dionysos ise Zeus'un ocuklar olarak kabul edildi. Gkyz tanrs olan Zeus'ta, gkle ilgili doal glerin hepsi kiileir. Ik, aydnlk, bulut, gk grlemesi, imek, yldrm Zeus'un emri altndadr. Gkteki nesnelerin uyumu, yeryzndeki dzen, bilgelik Zeus'a baldr. lmller ve lmszler onun buyruu altndadr. Zeus'un adna her zaman Kronosolu ve Olymposlu sfatlar eklenmitir.Olympos'ta taht kuran tanrlar tanrs Zeus, demirci tanr Hephaistos'un yapt krallk asasn tar. Jupiter&Thetis( Ingres, Jean-Auguste-Dominique ) Tasvirlerinde orta yal, gl, uzun ve gr sa ve sakal olan bir grnmdedir.Elinde Kykloplar'dan ald yldrm demetini tutar. Yannda kutsal kuu olan kartal vardr. Krallk gcn simgeleyen asasn kime verirse o kral olur. Btn krallar Zeus'tan doma ve onun yetitirmesi olarak kabul edilirler.Bu nedenle g ve yetkilerini iyi kullanmazlarsa Zeus onlar cezalandrr. En sevgili olu, gelecei bildiren tanr Apollon, en sevdii kz ise akl ve sava tanras Athena'dr. Zeus iyiliksever ve konukseverdir, zorda kalanlara, gariplere sevgi ve sayg gsterilmesini ister. Bu nedenle adalete dayanan insanca bir dzenin kurucusu ve koruyucusudur. Uluslarn bamszlnn koruyucusudur. Zeus gl bir tanr olmasna ramen lmllere zg zaaflar ve tutkular vardr. Kars Hera'dan ekinmesine ramen yasak aklar yaamaktan ve servenlere atlmaktan kanmamtr. Bu ilikilerinden bazlarnda ekil deitirdii de grlr. rnein Zeus, Hera'ya souktan titreyen guguk kuu

24
eklinde yanamtr. Boa klna girerek de Europe'yi karmtr. Leda bir kuu biiminde, Antiope'ye satir klna girerek yanamtr. Babasnn yer altndaki tun kapl bir odaya hapsettii Danae'e altn damlas ekline girerek ulamtr. Evli bir kadn olan Alkmene'yle de kadnn kocasnn grnmn alarak birlemitir. Troya Kralnn olu olan Ganymedes'i kartal biimine girerek karmtr. Bu apknlklarn sonucu Apollon, Artemis, Athena, Ares, Hermes, Dionysos ve Persephone gibi lmsz (tanr-tanra), Perseus, Herakles ve Dioskurlar gibi lml ok sayda ocuklar olmutur.

KAYNAK : http://www.slideshare.net/serkanurgucuoglu/savedfiles?s _title=yunan-mitolojisi&user_login=smsyah