You are on page 1of 78

T.C.

MLL ETM BAKANLII











ORTA RETM PROJES







HARTA TAPU - KADASTRO









POLGON HESAPLARI
581MSP087
















Ankara, 2011


- Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve
retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak
rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme
materyalidir.
- Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.
- PARA LE SATILMAZ.


i

AIKLAMALAR ................................................................................................................... iii
GR ....................................................................................................................................... 1
RENME FAALYET1 .................................................................................................... 2
1. AIK POLGON HESABI .................................................................................................. 2
1.1. llen Deerlerin Tabloya Yazlmas ......................................................................... 2
1.2. Semt Alarnn Hesab ................................................................................................. 3
1.3. Koordinat Farklarnn Hesab ........................................................................................ 4
1.4. Koordinatlarn Hesab ................................................................................................... 5
1.5. Ak Poligon Hesab rnekleri ..................................................................................... 5
UYGULAMA FAALYET ................................................................................................ 9
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 11
RENME FAALYET2 .................................................................................................. 14
2. DAYALI (BALI) POLGON HESABI ........................................................................... 14
2.1. llen Deerlerin Tabloya Yazlmas ....................................................................... 15
2.2. Semt Alarnn Hesab ............................................................................................... 16
2.3. Semt Alarnn Hesap Kontrol ................................................................................. 18
2.4. Koordinat Farklarnn Hesab ...................................................................................... 19
2.5. Hata Hesab ve Datm ............................................................................................. 20
2.6. Koordinatlarnn Hesab .............................................................................................. 21
2.7. Bal (Dayal) Poligon Hesab rnekleri .................................................................... 22
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 28
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 31
RENME FAALYET3 .................................................................................................. 34
3. KAPALI POLGON HESABI ........................................................................................... 34
3.1. llen Deerlerin Tabloya Yazlmas ....................................................................... 35
3.2. Semt Alarnn Hesab ............................................................................................... 36
3.3. Semt Alarnn Hesap Kontrol ................................................................................. 38
3.4. Koordinat Farklarnn Hesab ...................................................................................... 39
3.5. Hesap Kontrol ........................................................................................................... 40
3.6. Koordinatlarn Hesab ................................................................................................. 41
3.7. Kapal Poligon Hesab rnekleri ................................................................................ 42
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 48
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 50
RENME FAALYET4 .................................................................................................. 53
4. KABA AI HATASI ......................................................................................................... 53
4.1. Balangtan Biti Ynne Doru Poligon Hesab ..................................................... 53
4.2. Bititen Balang Ynne Doru Poligon Hesab ..................................................... 54
4.3. A lm Hatas Olan Noktann Bulunmas ............................................................. 55
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 56
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 58
RENME FAALYET5 .................................................................................................. 59
5. KABA KENAR HATASI .................................................................................................. 59
5.1. Kaba Hatal Kenar Gekisi ve ekli............................................................................ 59
5.2. Kaba Hatal Kenar Hesab ve rnekleri...................................................................... 59
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 64
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 66
NDEKLER

ii
MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 67
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 70
KAYNAKA ......................................................................................................................... 73

AIKLAMALAR ................................................................................................................... iii
GR ....................................................................................................................................... 1
RENME FAALYET1 .................................................................................................... 2
1. AIK POLGON HESABI .................................................................................................. 2
RENME FAALYET2 .................................................................................................. 14
2. DAYALI (BALI) POLGON HESABI ........................................................................... 14
RENME FAALYET3 .................................................................................................. 34
3. KAPALI POLGON HESABI ........................................................................................... 34
RENME FAALYET4 .................................................................................................. 53
4. KABA AI HATASI ......................................................................................................... 53
RENME FAALYET5 .................................................................................................. 59
5. KABA KENAR HATASI .................................................................................................. 59
MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 67
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 70
KAYNAKA ......................................................................................................................... 73

iii
AIKLAMALAR
IKLAMALAR
KOD 581MSP087
ALAN Harita-Tapu- Kadastro
DAL/MESLEK Haritaclk ve Kadastroculuk Dal Ortak
MODLN ADI Poligon Hesaplar
MODLN
TANIMI
Poligon hesaplar ile ilgili temel bilgi ve becerilerin
kazandrld renme materyalidir.
SRE 40/32
N KOUL n koul yoktur.
YETERLK Poligon hesaplarn yapmak
MODLN AMACI
Genel Ama
Tekniine uygun olarak poligon hesaplar ile ilgili ilemleri
yapabileceksiniz.
Amalar
1. Tekniine uygun olarak ak poligon hesab yapabileceksiniz.
2. Tekniine uygun olarak dayal (bal) poligon hesab
yapabileceksiniz.
3. Tekniine uygun olarak kapal poligon hesab
yapabileceksiniz.
4. Tekniine uygun olarak kaba a hatasnn hesabn
yapabileceksiniz.
5. Tekniine uygun olarak kaba kenar hatasnn hesabn
yapabileceksiniz.

ETM RETM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI
Ortam: Bro
Donanm: Kt, krmz kalem, kurun kalem, gnye,
fonksiyonlu hesap makinesi, silgi
LME VE
DEERLENDRME
Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra verilen
lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz.
retmen modl sonunda lme arac (oktan semeli test,
doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.) kullanarak
modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek
sizi deerlendirecektir.

AIKLAMALAR

1

GR
Sevgili renci,

Gelien teknoloji ile birlikte harita yapm artk bilgisayar ortamnda yaplmaktadr.
Bu modldeki bilgiler size bilgisayarla harita yapmnda da byk kolaylklar salayacaktr.

Yaammzda arazi kullanm ve blm nedeniyle anlamazlklar yaanmaktadr.
reneceiniz bilgi ve beceriler ile yapacanz arazi dzenlemesi sayesinde bu
anlamazlklar en aza indirebileceksiniz. Ayrca arazideki noktalarn birbirleri ile olan
ilikilerini incelemek, bunlara yenilerini eklemek, bu noktalarn arazi lmlerini yaparak
konumlarn belirlemek sizlere altnz arazi hakknda nemli bilgiler kazandracaktr.

nsanlarn yaamlarn kolaylatracak yol, su, elektrik, kanal, kanalizasyon ve benzeri
projelerin gelitirilmesinde sizlere ne ok ihtiya olduunu, edineceiniz bu beceriler
sonunda grecek ve mutlu olacaksnz.

Bu sayede lke snrlarnn belirlenmesinde, kentlerin alt yaplarnn oluturulmasnda
byk katklarnz olacaktr.
GR

2

RENME FAALYET1

RENME FAALYET1


Tekniine uygun olarak ak poligon hesaplarn yapabileceksiniz.




Ak poligonun ne olduu ve nerelerde kullanld, hesaplarnn nasl yapld
hakknda bilgi edininiz. Edindiiniz bilgileri snf ortamnda arkadalarnzla
paylanz.

1. AIK POLGON HESABI

Ak poligon gekisi (gzergh), bir nirengi veya poligon noktasndan balayarak
koordinatlar belli olmayan baka bir noktada sona erer. Bu poligonlarn hesabn kontroll
yapmak mmkn deildir. Onun iin bir zorunluluk olmadka kullanlmazlar. Eer
kullanlacaksa a ve kenarlar kontroll olarak llmelidir.

Ak poligon hesab iin birinci temel devin her poligon noktasnda bir defa tekrar
edilmesidir diyebiliriz.

ekil 1.1: Ak poligon gekisi
1.1. llen Deerlerin Tabloya Yazlmas

RENME FAALYET1

AMA
ARATIRMA

3
Koordinatlar bilinen bir B noktasndan itibaren noktal bir ak poligon gekisi
(gzergh) dnelim (ekil 1.1). 1,2 ve 3 nu.l poligon noktalarnn koordinatlarnn
hesaplanabilmesi iin
1
o semt as ile
1
S kenarnn uzunluunun bilinmesi gerekir.
Arazide poligonun
0
| ,
1
| ,
2
| krlma alar ile
1
S ,
2
S ,
3
S uzunluklar llr. llen
bu deerler Tablo 1.1de grld gibi yazlr.

rnek 1: ekil 1.1e gre gerekli lleri verilen ak poligon hesabnn verilerinin
tabloya nasl yerletirildiini grelim.

Verilenler:
(AB)=
0
o =147
g
,7848
1
S = 162,45 m =
b
X 4356,64 m

0
| = 135
g
,4556
2
S = 154,50 m =
b
Y 7503,53 m

1
| = 185
g
,2550
3
S = 135,23 m

2
| = 233
g
,8985

G.
No
Nokta
No
Krlma
Alar
(g)
Semt
Alar
(g)
Kenar
S
(m)
Y=Sxsin X=Sxcos Y(m) X(m)
1 2 3 4 5 6 7 8 9
1
A
135,4556
147,7848

7503,53 4356,64
B

162,45
1
185,2550



154,50

2
233,8985



135,23

3





Tablo 1.1: Ak poligon hesab tablosu
1.2. Semt Alarnn Hesab

Poligon semt asnn hesab iin bir evvelki semt as ile poligon as toplanr. Elde
edilen a 200 graddan kk ise buna 200 grad eklenir. 200 graddan byk ise 200 grad
karlr. Bu ilemden sonra geri kalan a 400 graddan byk ise bundan tekrar 400 grad
karlr. Bu kurala gre semt as elde edilir.

Verilenler ilgili yerlerine yerletirilerek 4. stundaki semt alar nc temel deve
gre bulunur.

135
g
,4556 + 147
g
,7848 = 283
g
,2404

4

200 graddan byk olduu iin 200 grad karlr ve 83
g
,2404 olarak bulunur. Dier
semt alar da tabloda olduu gibi hesaplanr.

G.
No
Nokta
No
Krlma
Alar
(g)
Semt
Alar
(g)
Kenar
S
(m)
Y=Sxsin X=Sxcos Y(m) X(m)
1 2 3 4 5 6 7 8 9
1
A

135,4556
147,7848

7503,53 4356,64
B

162,45
1

185,255
83,2404


154,50

2

233,8985
68,4954


135,23

3

102,3939



Tablo 1.2: rnek 1in semt alarnn hesab
1.3. Koordinat Farklarnn Hesab

6nc stuna 4nc stundaki semt alarnn sins deerleri yazlr ve 5inci
stundaki kenarlar ile arplarak Y A deeri bulunur. 7nci stuna ise 4nc stundaki semt
alarnn kosins deerleri yazlr ve 5inci stundaki kenarlar ile arplarak X A deeri
bulunur. X A ve Y A deerlerinin iaretleri semtlerin bulunduklar trigonometrik daire
blgelerine gre tayin edilir (Tablo 1.3).



Dier X A ve Y A deerleri de yukarda anlatld gibi hesaplanr.

5

Tablo 1.3: rnek 1in X A ve Y A deerlerinin hesab
1.4. Koordinatlarn Hesab

Bulunan X A ve Y A deerleri 8 ve 9uncu stunlardaki Y ve X deerlerine,
iaretlerine gre eklenip veya karlarak yeni noktalarn koordinatlar bulunur.

Tablo 1.4: rnek 1in Y ve X deerlerinin hesab
1.5. Ak Poligon Hesab rnekleri

rnek: Aadaki gekisi ve gerekli lleri verilen ak poligon hesabn yapnz.

6

ekil 1.2: Ak poligon hesab
Verilenler:

B poligon noktasnn koordinatlar m Yb 76 , 3814 = ve m Xb 55 , 4746 = dir.
1316 , 287 ) (
0
g
AB = = o olarak verilmi, ayrca poligon alar ve S poligon
kenarlar:

0654 , 219
2970 , 189
2046 , 55
2
1
0
g
g
g
=
=
=
|
|
|

m S
m S
m S
19 , 101
03 , 76
33 , 94
3
2
1
=
=
=


stenenler:

1, 2 ve 3 numaral poligon noktalarnn Y ve X deerlerinin (koordinatlarnn)
bulunmas isteniyor.

zm:

1. 1numaral noktann koordinatlar:
1 1 1
sino - + = S Yb Y
1 1 1
coso - + = S Xb X

Yukardaki formllerde sadece
1
o yani (B1) B noktas ile 1 numaral nokta arasndaki
semt as bilinmiyor. Dierleri ) , , (
1
S Xb Yb biliniyor. Bilinmeyen semt alarn
hesaplayalm.


7
3362 , 142
200 2046 , 55 1316 , 287
200
1
1
0 0 1
g
g g g
g
=
+ =
+ =
o
o
| o o

6332 , 131
200 2970 , 189 3362 , 142
200
2
2
1 1 2
g
g g g
g
=
+ =
+ =
o
o
| o o


6986 , 150
200 0654 , 219 6332 , 131
200
3
3
2 2 3
g
g g g
g
=
+ =
+ =
o
o
| o o


1 numaral poligon noktasnn koordinatlarn bulalm.

m Y
m m Y
S Yb Y
g
99 , 3888
3362 , 142 sin 33 , 94 76 , 3814
sin
1
1
1 1 1
=
- + =
- + = o
m X
m m X
S Xb X
g
34 , 4688
3362 , 142 cos 33 , 94 55 , 4746
cos
1
1
1 1 1
=
- + =
- + = o


2. 2 numaral noktann koordinatlar:
2 2 1 2
sino - + = S Y Y
2 2 1 2
coso - + = S X X

Yukardaki formllerde tm deerler biliniyor. Buna gre,

2 numaral poligon noktasnn koordinatlarn bulalm.

m Y
m m Y
S Y Y
g
83 , 3955
6332 , 131 sin 03 , 76 99 , 3888
sin
2
2
2 2 1 2
=
- + =
- + = o

m X
m m X
S X X
g
10 , 4652
6332 , 131 cos 03 , 76 34 , 4688
cos
2
2
2 2 1 2
=
- + =
- + = o


3. 3 numaral noktann koordinatlar:
3 3 2 3
sino - + = S Y Y
3 3 2 3
coso - + = S X X

Yukardaki formllerde tm deerler biliniyor. Buna gre,

3 numaral poligon noktasnn koordinatlarn bulalm.

m Y
m m Y
S Y Y
g
59 , 4026
6986 , 150 sin 19 , 101 83 , 3955
sin
3
3
3 3 2 3
=
- + =
- + = o
m X
m m X
S X X
g
77 , 4579
6986 , 150 cos 19 , 101 10 , 4652
cos
3
3
3 3 2 3
=
- + =
- + = o


Tablo zerinde zm u ekilde yaplr:

Ak poligon hesab iin nce belli olan deerler tabloya yazlr (Tablo 1.5). Bunun
iin bir numaral stuna geki numaras, iki numaral stunun en bana poligon balang
noktasndan ilk semtin alnaca noktann numaras ile bundan sonra gekiyi oluturan
noktalarn numaralar yazlr. nc stuna her noktada llen poligon (krlma) alarnn
deerleri, ikinci stundaki numaralarn hizasna yazlr. Verilmi olan (AB) semt as, ikinci

8
stundaki A ve B numaralarn ortalayacak ekilde drdnc stuna yazlr. Dier semtler,
her semte bir sonraki poligon krlma as eklenip 200 grad kartlmak veya ilave edilmek
suretiyle semt alar bulunur. Beinci stuna llm olan kenarlar, drdnc stundaki o
kenara ait olan semtlerin hizalarna gelmek zere yazlr. Altnc stuna drdnc stundaki
semt alarnn sins deerleri beinci stundaki kenarlar ile arplarak Y A deeri bulunur.
Yedinci stuna ise drdnc stundaki semt alarnn kosins deerleri beinci stundaki
kenarlar ile arplarak X A deeri bulunur. X A ve Y A deerlerinin iaretleri semtlerin
bulunduklar trigonometrik daire blgelerine gre tayin edilir.

Tablo 1.5: Ak poligon hesab

9

UYGULAMA FAALYET
Aadaki ekilde gekisi ve gerekli lleri verilen ak poligon hesabn yapnz.

Verilenler:

1507 , 112
0
g
= o , 8502 , 134
0
g
= | , 5295 , 198
1
g
= |
m S 43 , 217
1
= m S 00 , 173
2
=

stenenler:1 ve 2 nu.l poligon noktalarnn koordinatlarn hesaplaynz.

lem Basamaklar neriler
Hesap balang noktasnn koordinat
deerini ve llm poligon kenar
deerlerini hesap tablosuna yaznz.
llen deerlerin tabloya yazlmas
konusundaki bilgilerden faydalannz.
Krlma alar yardmyla semt alarn
hesaplaynz.
Semt alarnn hesab anlatmndan
yararlannz.
Koordinat farklarn hesaplaynz.
Koordinat farklarnn hesab
anlatmndan yararlannz.
Koordinatlar balang koordinatndan
balamak zere ekleyerek veya kararak
koordinatlar hesaplaynz.
Koordinat hesab anlatmndan
yararlannz.
UYGULAMA FAALYET


10

KONTROL LSTES

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi
deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr
1. Hesap balang noktasnn koordinat deerini ve llm
poligon kenar deerlerini hesap tablosuna yazdnz m?

2. Krlma alar yardmyla semt alarn hesapladnz m?
3. Koordinat farklarn hesapladnz m?
4. Koordinatlar balang koordinatndan balamak zere ekleyerek
veya kararak hesapladnz m?



DEERLENDRME

Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

11

LME VE DEERLENDRME
Aadaki sorular ekilde grlen ak poligon gekisini ve verilen l deerlerini
kullanarak cevaplaynz.


Verilenler:

B poligon noktasnn koordinatlar m Yb 42 , 9718 = ve m Xb 15 , 6583 = dir.

1720 , 185 ) (
0
g
AB = = o
9360 , 179
7940 , 151
2850 , 146
2
1
0
g
g
g
=
=
=
|
|
|

m S
m S
m S
42 , 130
83 , 124
98 , 145
3
2
1
=
=
=


1. (B1) semt as aadakilerden hangisidir?
A) 111
g
,4570
B) 121
g
,4576
C) 131
g
,4570
D) 141
g
,2632

2. (12) semt as aadakilerden hangisidir?
A) 73
g
,4530
B) 83
g
,2510
C) 93
g
,9520
D) 103
g
,2831

3. (23) semt as aadakilerden hangisidir?
A) 33
g
,0650
B) 43
g
,2940
C) 53
g
,9830
LME VE DEERLENDRME

12
D) 63
g
,1870

4. B noktas ile 1 noktas arasndaki Y A fark aadakilerden hangisidir?
A) 128,52 m
B) 136,63 m
C) 121,73 m
D) 100,78 m

5. 2 noktas ile 3 noktas arasndaki X A fark aadakilerden hangisidir?
A) 83,62 m
B) 62,,63 m
C) 71,27 m
D) 62,77 m

6. 1 noktas ile 2 noktas arasndaki Y A fark aadakilerden hangisidir?
A) 121,61m
B) 110,53m
C) 163,73m
D) 120,53m

7. 2 nu.l noktann Y koordinat aadakilerden hangisidir?
A) 9967,47 m
B) 9845,24 m
C) 9273,75 m
D) 9573,53 m

8. 3 nu.l noktann X koordinat aadakilerden hangisidir?
A) 6728,64m
B) 6547,73m
C) 6617,65m
D) 6643,85m

9. 1 nu.l noktann Y koordinat aadakilerden hangisidir?
A) 9846,94 m
B) 9765,73 m
C) 9845,73 m
D) 9856,73 m

10. 2 nu.l noktann X koordinat aadakilerden hangisidir?
A) 6537,84 m
B) 6546,38 m
C) 6573,87 m
D) 6600,93 m

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.

13
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

14

RENME FAALYET2

RENME FAALYET1


Tekniine uygun olarak dayal (bal) poligon hesaplarn yapabileceksiniz.




Bal (dayal) poligonun ne olduunu, nerelerde kullanldn ve hesaplarnn
nasl yapldn aratrnz. Edindiiniz bilgileri snf ortamnda arkadalarnzla
paylanz.

2. DAYALI (BALI) POLGON HESABI

Dayal (bal) poligon gekisi, koordinatlar bilinen bir nirengi veya poligon
noktasndan balayp yine koordinatlar bilinen bir nirengi veya poligon noktasnda sona
erer. Bal poligon hesabnda hesabn kontrol yaplabilir. Bu ekildeki gekide a ve kenar
lmndeki kaba hatalar ortaya kacandan hata snr iinde kalan hatalarn llere
datlmalar mmkndr.

Bal poligon hesab aynen yukarda grdmz ak poligon hesabnda olduu gibi
yaplr. Ancak hesaplanan son noktann baka noktaya olan semti ile koordinatlar belli
olduundan hesaplarn kontrol yaplabilir.


ekil 2.1: Dayal (bal) poligon gekisi
RENME FAALYET2
AMA
ARATIRMA

15

2.1. llen Deerlerin Tabloya Yazlmas

Koordinatlar bilinen A, B, C ve D noktalar,
0
o =(AB) bataki semt as ile
n
o semt
alar verilen iki noktal bir bal (dayal) poligon gzergh dnelim (ekil 2.1). 1 ve 2
numaral poligon noktalarnn koordinatlarnn hesaplanabilmesi iin (AB)=
0
o semt as,
n
o semt alar ile
1
S ,
2
S ,
3
S ve poligon krlma alarnn bilinmesi gerekir. Arazide
poligonun
0
| ,
1
| ,
2
| krlma alar ile
1
S ,
2
S ,
3
S uzunluklar llr. Verilen ve
llen bu deerler Tablo 2.1de olduu gibi yazlr.

rnek 1: ekil 2.1deki dayal (bal) poligon gekisine gre verilen llerin hesap
tablosuna yazln gsteriniz.

Verilenler:
(AB)=
0
o =123
g
,4513 (CD)=
n
o =56
g
,1970
1
S = 82,00m =
b
Y 58236,78m

0
| = 194
g
,0850
2
S = 47,50m =
b
X 40083,43m

1
| = 196
g
,6450
3
S = 62,20m =
c
Y 58399,68m

2
| = 244
g
,3595 =
c
X 40001,03m
3
| =
97
g
,6506

Tablo 2.1: Bal (dayal) poligon hesap tablosu

16

2.2. Semt Alarnn Hesab

ekil 2.1de
n
o , poligonun baland C noktasndan D noktasna olan (CD) semti
olup bu deer ya verilmitir veya C ve D noktalarnn koordinatlar yardmyla ikinci temel
deve gre hesaplanr. Bal poligon hesabndaki semtler;

g
200
0 0 1
+ = | o o
g
200
1 1 2
+ = | o o

g
200
2 2 3
+ = | o o

g
200
3 3 4
+ = | o o
g
200
4 4 5
+ = | o o
...................................
...................................
g
n n n
200
1 1
+ =

| o o formllerinde olduu gibi hesaplanr.

Yukardaki eitlikleri taraf tarafa toplarsak eitliin her iki tarafnda bulunan
1
o ,
2
o ,
3
o ve
4
o semt alar birbirlerini gtrr. | krlma alarnn toplamn da | | |
eklinde gsterecek olursak;

| |
g
n f 200
0
- + = | o
|


bu formlde
0
o semt asn eitliin sol tarafna alarak,

| |
g
n f 200
0
- = | o
|


formln bulmu oluruz.

n = krlma alarnn says
=
|
f
krlma alarnda yaplan hata miktar
0
o
= bataki semt as
=
n
o
sondaki semt as

Kural

Bal poligon hesabnda balang semti ile btn poligon alar toplanr ve bulunan
toplamdan gerei kadar 200 grad karlrsa son semt as bulunur veya son semt as ile
balang semt asnn fark, btn poligon alarnn toplamndan gerei kadar 200 grad ve
katlar karldktan sonra kalan miktara eit olur.


17
Aada verilen Tablo 2.2de, rnek 1de verilenlere gre semt alarnn bulunuu
yaplmtr.
lk nce | | | bulunur. | | | =856
g
,1914 olur.

| |
g
n f 200
0
- + = | o
|

g g g
f 200 4 7401 , 732 4513 , 123 - + =
|

1914 , 56
0
g
n
= o o olur.

A lmnde hata miktar 0056 , 0 1914 , 56 1970 , 56
g g g
f = =
|
yani 56
saniyedir.

14
4
56
+ = saniye olarak her bir krlma asna hata datlr. Datldktan sonra
dzeltilmi poligon krlma alar ile ilk semt as toplanr ve gerekli kartma yaplarak
gereken semt as bulunur. Bu ilem sonuna kadar tekrarlanr. Elde edilen son semt deeri,
n
o semti ile ayn deerde olmaldr.

Poligon Krlma Alar Dzeltilmi Poligon Krlma Alar
0
| = 194
g
,0850
0
| = 194
g
,0864
1
| = 196
g
,6450
1
| = 196
g
,6464
2
| = 244
g
,3595
2
| = 244
g
,3609
3
| = 97
g
,6506
3
| = 97
g
,6520

lmlerde yaplan hata miktar ynetmeliin verdii hata miktarndan kk
olmadr. Yani
| |
F f ( olmaldr.

| |
n n
S
F
c
- - + = ) 1 (
150
1
|
(ynetmelikteki forml)

| | S =Kenarlarn toplam | | S =191,70 m

| |
n n
S
F
c
- - + = ) 1 (
150
1
|


| |
4 ) 1 4 (
70 . 191
150
1 - - + =
m
F
c
|


69 , 4 1
c c
F + =
|


cc c
F 569 69 5 = =
|

| |
F f ( olur. O zaman llen deerler hata snr iindedir. Kabul edilebilir.

18

Tablo 2. 2: rnek 1in semt alarnn hesab
2.3. Semt Alarnn Hesap Kontrol

Hatalar datldktan sonra ilk semt as ile (123
g
,4513) ilk dzeltilmi poligon
krlma as (194
g
,0864) toplanarak 3. temel deve gre ikinci semt as (
1
o ) hesaplanr.
Dier semt alar da ayn yntemle hesaplanr. Hesaplanan semt alar son semt asna eit
olmaldr.

g
200
0 0 1
+ = | o o
g
200
1 1 2
+ = | o o

g g g
200 0864 , 194 4513 123
1
+ = o
g g g
200 6464 , 196 5377 117
2
+ = o

5377 , 117
1
g
= o 1410 , 114
2
g
= o

g
200
2 2 3
+ = | o o
g
n
200
3 3
+ = | o o

g g g
200 3609 , 244 1410 114
3
+ = o
g g g
n
200 6520 , 97 5450 158 + = o

5450 , 158
3
g
= o 1970 , 56
g
n
= o olmaldr.



19
2.4. Koordinat Farklarnn Hesab

6 numaral stuna 4 numaral stundaki semt alarnn sins deerleri yazlr ve 5
numaral stundaki kenar deerleri ile arplarak Y A deeri bulunur. 7 numaral stuna ise 4
numaral stundaki semt alarnn kosins deerleri yazlr ve 5 numaral stundaki kenarlar
ile arplarak X A deeri bulunur. X A ve Y A deerlerinin iaretleri semt alarnn
bulunduklar trigonometrik daire blgelerine gre tayin edilir (Tablo 2.3).


Dier X A ve Y A deerleri de yukardaki gibi hesaplanr ve tabloda yerlerine yazlr.


Tablo 2.3: rnek 1in koordinat farklarnn hesab
Kural

Bal poligon hesabnda hesap edilen koordinat farklarnn toplam son noktann
koordinatlarndan ilk noktann koordinatlarnn karlmas ile elde edilen farka eittir.

X A ve Y A deerleri alt alta, ayr ayr toplanr.

| | m Y 94 . 162 + = A | | m X 43 , 82 = A

20

Sonra koordinatlar bilinen X ve Y deerlerinin farklar alnr.

m F m m Y Y F
Y B C Y
90 , 162 78 , 58236 68 , 58399 + = = =
m F m m X X F
X B C X
40 , 82 43 , 40083 03 , 40001 = = =

2.5. Hata Hesab ve Datm

Gerek a llerinde gerekse kenar llerindeki dzensiz hatalar nedeniyle
uygulamada bu teorik durum gereklemez. Bunun sonunda;

| | cm m f m m F Y f
Y Y Y
4 04 , 0 90 , 162 94 , 162 + = + = + = A =

| | cm m f m m F X f
X X X
3 03 , 0 ) 40 , 82 ( 43 , 82 = = = A =

Y
f ve
X
f deerlerine kenar kapatma hatas denir. Bu hatalardan yararlanlarak
dorusal kapanma hatas
2 2
X Y s
f f f + = bants ile hesaplanr.
= + =
2 2
) 3 ( 4
s
f +5 cm

Y
f ,
X
f , | | Y A , | | X A deerleri yardm ile enine kapanma hatas
Q
f ve boyuna
kapanma hatas
L
f bants ile hesaplanr. Buna gre,
| | | |
2 2
X Y S A + A = ( ) ( ) = + +
2 2
43 , 82 94 , 162 182,60 m

| | | | ( ) ( ) ( ) m m m m
m
Y f X f
S
f
X Y Q
94 , 162 03 , 0 43 , 82 04 , 0
60 , 182
1 1
- + - - = A - A - - =

cm cm m f
Q
1 87 , 0 0087 , 0 ~ = =


| | | | ( ) ( ) ( ) m m m m
m
X f Y f
S
f
X Y L
43 , 82 03 , 0 94 , 162 04 , 0
60 , 182
1 1
- + - - = A - + A - - =

cm f
L
92 , 4 0492 , 0 = =

S S F
L
- + - + = 004 , 0 00015 , 0 06 , 0
max
60 , 182 004 , 0 60 , 182 00015 , 0 06 , 0 - + - + =

cm m F
L
14 , 14 1414 , 0
max
= =

S S F
Q
- + - + = 007 , 0 00007 , 0 06 , 0
max
60 , 182 007 , 0 60 , 182 00007 , 0 06 , 0 - + - + =

cm m F
Q
74 , 16 1674 , 0
max
= =

21

cm cm F f
Q Q
74 , 16 1
max
( ( ve cm cm F f
L L
14 , 14 92 , 4
max
( ( olduundan hata
kabul edilebilir hata snrlar iinde olduu grlmtr. yle ise hatalar ters iaretli olarak
ait olduklar kenarlara eit olarak datlr (Tablo 2.4).

Tablo 2.4: rnek 1in koordinat farklar hatalarnn hesaba gre datlmas
2.6. Koordinatlarnn Hesab

Kenarlara hatalar datldktan sonra sra kesin koordinatlar hesaplamaya gelmitir.

m Y m m Y Y Y Y
B
68 , 58315 90 , 78 78 , 58236
1 1 1 1
= + = A + =

m Y m m Y Y Y Y 00 , 58362 32 , 46 68 , 58315
2 2 2 1 2
= + = A + =

m Y m m Y Y Y Y
C C C
68 , 58399 68 , 37 00 , 58362
3 2
= + = A + =

m X m m X X X X
B
14 , 40061 29 , 22 43 , 40083
1 1 1 1
= = A + =

m X m m X X X X 49 , 40050 65 , 10 14 , 40061
2 2 2 1 2
= = A + =

m X m m X X X X
C C C
03 , 40001 46 , 49 49 , 40050
2
= = A + =


22

Tablo 2.5: rnek 1in istenen koordinatlarnn hesab
2.7. Bal (Dayal) Poligon Hesab rnekleri

rnek: Aadaki ekil 2.2de izilmi olan poligon gzerghnda verilmi olan
deerlere gre istenenleri bulunuz.

Verilenler:

7885 , 277 ) (
3050 , 244 ) (
40 , 6875
45 , 7145
60 , 7141
86 , 7488
g
g
C
B
C
B
CD
AB
m X
m X
m Y
m Y
=
=
=
=
=
=

5062 , 168
8734 , 213
9422 , 296
8362 , 211
3280 , 142
3
2
1
0
g
C
g
g
g
g
=
=
=
=
=
|
|
|
|
|

m S
m S
m S
m S
00 , 182
50 , 196
85 , 165
25 , 119
4
3
2
1
=
=
=
=


stenenler: 10, 11 ve 12 numaral poligonlarn koordinat deerlerini hesaplaynz.


23

ekil 2.2: Bal poligon gekisi
lk nce verilen deerlere gre hesaplamalar yapp tabloya geirelim.
zm:
| | 5062 , 168 8734 , 213 9422 , 296 8362 , 211 3280 , 142
g g g g g
+ + + + = |

| | 4860 , 1033
g
= |

| |
g
n f 200
0
- + = | o
|
=
g g g
200 5 4860 , 1033 3050 , 244 - + 7910 , 277
g
f =
|


25 0025 , 0 7885 , 277 7910 , 277 = = =
g g g
F
|
saniyedir.

Bu hata miktar hata snr iinde ise eit olacak ekilde krlma alarna datlmas
gerekir. Hatann hata snr iinde olup olmadn aadaki formlle anlayabiliriz.

| |
n n
S
F
c
- - + = ) 1 (
150
1
|
(ynetmelikteki forml)

| | S =Kenarlarn toplam | | S =663,60 m

| |
n n
S
F
c
- - + = ) 1 (
150
1
|


| |
5 ) 1 5 (
60 . 663
150
1 - - + =
m
F
c
|



24
02 , 2 1
c c
F + =
|


cc c
F 302 02 , 3 = =
|


| |
F f ( olur. O zaman llen deerler hata snr iindedir.

5
5
25
+ = saniye her krlma asna datlr. n iaretinin tersi olacak ekilde (-5)
saniye olarak datma ilemi yaplr.

Poligon Krlma Alar Dzeltilmi Poligon Krlma Alar

5062 , 168
8734 , 213
9422 , 296
8362 , 211
3280 , 142
3
2
1
0
g
C
g
g
g
g
=
=
=
=
=
|
|
|
|
|

5057 , 168
8729 , 213
9417 , 296
8357 , 211
3275 , 142
3
2
1
0
g
C
g
g
g
g
=
=
=
=
=
|
|
|
|
|


g
200
0 0 1
+ = | o o
g
200
1 1 2
+ = | o o

g g g
200 3275 , 142 3050 244
1
+ = o
g g g
200 8357 , 211 6325 , 186
2
+ = o

6325 , 186
1
g
= o 4682 , 198
2
g
= o

g
200
2 2 3
+ = | o o
g
200
3 3 4
+ = | o o

g g g
200 9417 , 296 4682 198
3
+ = o
g g g
200 8729 , 213 4099 , 295
4
+ = o

4099 , 295
3
g
= o 2828 , 309
4
g
= o

g
C n
200
4
+ = | o o

g g g
n
200 5057 , 168 2828 , 309 + = o

7885 , 277
g
n
= o olmaldr.

6325 , 186 sin 25 , 119
1
g
m Y - = A 4682 , 198 sin 85 , 165
2
g
m Y - = A

m Y 86 , 24
1
+ = A m Y 99 , 3
2
+ = A


25
4099 , 295 sin 50 , 196
3
g
m Y - = A 2828 , 309 sin 00 , 182
4
g
m Y - = A

m Y 99 , 195
3
= A m Y 07 , 180
4
= A

6325 , 186 cos 25 , 119
1
g
m X - = A 4682 , 198 cos 85 , 165
2
g
m X - = A

m X 63 , 116
1
= A m X 80 , 165
2
= A

4099 , 295 cos 50 , 196
3
g
m X - = A 2828 , 309 cos 00 , 182
4
g
m X - = A

m X 16 , 14
3
= A m X 44 , 26
4
+ = A

X A ve Y A deerleri alt alta, ayr ayr toplanr.

| | m Y 21 , 347 = A | | m X 15 , 270 = A

Sonra koordinatlar bilinen X ve Y deerlerinin farklar alnr.

m F m m Y Y F
Y B C Y
26 , 347 86 , 7488 60 , 7141 = = =
m F m m X X F
X B C X
05 , 270 45 , 7145 40 , 6875 = = =

Gerek a llerinde gerekse kenar llerindeki dzensiz hatalar nedeniyle
uygulamada bu teorik durum gereklemez.

| | cm m f m m F Y f
Y Y Y
5 05 , 0 ) 26 , 347 ( 21 , 347 + = + = = A =

| | cm m f m m F X f
X X X
10 10 , 0 ) 05 , 270 ( 15 , 270 = = = A =

Y
f ve
X
f deerlerine kenar kapatma hatas denir. Bu hatalardan yararlanlarak
dorusal kapanma hatas
2 2
X Y s
f f f + = bants ile hesaplanr.
= + =
2 2
) 10 ( 5
s
f +11,18 cm

Y
f ,
X
f , | | Y A , | | X A deerleri yardm ile enine kapanma hatas
Q
f ve boyuna
kapanma hatas
L
f bants ile hesaplanr. Buna gre,

| | | |
2 2
X Y S A + A = ( ) ( ) = +
2 2
15 , 270 21 , 347 439,93m

| | | | ( ) ( ) ( ) m m m m
m
Y f X f
S
f
X Y Q
21 , 347 10 , 0 15 , 270 05 , 0
93 , 439
1 1
- - - = A - A - - =


26
cm m f
Q
96 , 10 1096 , 0 = =

| | | | ( ) ( ) ( ) m m m m
m
X f Y f
S
f
X Y L
15 , 270 10 , 0 21 , 347 05 , 0
93 , 439
1 1
- + - - = A - + A - - =

cm f
L
19 , 2 0219 , 0 = =

S S F
L
- + - + = 004 , 0 00015 , 0 06 , 0
max
93 , 439 004 , 0 93 , 439 00015 , 0 06 , 0 - + - + =

cm m F
L
99 , 20 2099 , 0
max
= =

S S F
Q
- + - + = 007 , 0 00007 , 0 06 , 0
max
93 , 439 007 , 0 93 , 439 00007 , 0 06 , 0 - + - + =

cm m F
Q
76 , 23 2376 , 0
max
= =

cm cm F f
Q Q
76 , 23 96 , 10
max
( ( ve cm cm F f
L L
99 , 20 19 , 2
max
( (
olduundan hata kabul edilebilir hata snrlar iinde olduu grlmtr. yle ise hatalar
ters iaretli olarak ait olduklar kenarlara eit olarak datlr (Tablo 2. 6).

m Y m m Y Y Y Y
B
70 , 7513 84 , 24 86 , 7488
10 10 1 10
= + = A + =

m Y m m Y Y Y Y 68 , 7517 98 , 3 70 , 7513
11 11 2 10 11
= + = A + =

m Y m m Y Y Y Y 68 , 7321 00 , 196 68 , 7517
12 12 3 11 12
= = A + =

m Y m m Y Y Y Y
C C C
60 , 7141 08 , 180 68 , 7321
4 12
= = A + = olur.

m X m m X X X X
B
84 , 7028 61 , 116 45 , 7145
10 10 1 10
= = A + =

m X m m X X X X 06 , 6863 78 , 165 84 , 7028
11 11 2 10 11
= = A + =

m X m m X X X X 93 , 6848 13 , 14 06 , 6863
12 12 3 11 12
= = A + =

m X m m X X X X
C C C
40 , 6875 47 , 26 93 , 6848
4 12
= + = A + = olur.


27

Tablo 2.6: rnekte istenen koordinatlarnn hesab

28

UYGULAMA FAALYET
Aadaki ekilde gekisi ve gerekli lleri verilen bal (dayal) poligon hesabn
yapnz.



Verilenler:

m X
m X
m Y
m Y
CD
AB
c
b
c
b
g
g
57 , 13450
28 , 13846
57 , 2863
74 , 2922
8780 , 197 ) (
5380 , 294 ) (
=
=
=
=
=
=

0310 , 105
2340 , 294
5620 , 194
9580 , 211
2960 , 219
2520 , 78
4
3
2
1
0
g
c
g
g
g
g
g
=
=
=
=
=
=
|
|
|
|
|
|

m S
m S
m S
m S
m S
04 , 97
79 , 92
19 , 124
03 , 102
44 , 73
5
4
3
2
1
=
=
=
=
=


UYGULAMA FAALYET


29

stenenler: Yukardaki verilenlere gre bal (dayal) poligon gekisinde bulunan 1,
2, 3 ve 4 numaral poligonlarn koordinatlarn hesaplaynz.

lem Basamaklar neriler
Kanava zerinde hesaplanacak
gekileri oluturunuz.
Kanavalarla ilgili bilgilerinizi hatrlaynz.
Hesap balang ve biti noktalarn
kanava zerinde tespit ediniz.
Poligon gekisine ait ekli iyi inceleyiniz.
Hesap balang ve biti noktalarnn
koordinat deerlerini ve llm
poligon kenar deerlerini hesap
tablosuna yaznz.
llen Deerlerin Tabloya Yazlmas
konusundaki bilgileri kullannz.
Krlma alar yardmyla semt
alarn hesaplaynz.
Semt Alarnn Hesab konusundaki
bilgilerden faydalannz.
Hata kontrol yaparak semt alarna
gerekli dzeltmeleri getiriniz.
Semt Alarnn Hesap Kontrol
konusundaki bilgilerden faydalannz.
Koordinat farklarn hesaplaynz.
Koordinat Farklarnn Hesab
konusundaki bilgilerden faydalannz.
Koordinat farklarn balang
koordinatndan balamak zere
ekleyerek koordinatlar hesaplaynz.
Koordinatlarn Hesab konusundaki
bilgilerden faydalannz.
Hesap sonularnn hata snrlar iinde
kalp kalmadn kontrol ediniz.
Hesap sonular hata snrlar iinde ise
fark datnz.
stenen koordinat deerlerini
hesaplaynz.
Matematik bilgilerinizi kullannz.

30

KONTROL LSTES

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi
deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr
1. Kanava zerinde hesaplanacak gekileri oluturdunuz mu?
2. Hesap balang ve biti noktalarn kanava zerinde tespit ettiniz
mi?

3. Hesap balang ve biti noktalarnn koordinat deerlerini ve
llm poligon kenar deerlerini hesap tablosuna yazdnz m?

4. Krlma alar yardmyla semt alarn hesapladnz m?
5. Hata kontrol yaparak semt alarna gerekli dzeltmeleri getirdiniz
mi?

6. Koordinat farklarn hesapladnz m?
7. Koordinat farklarn balang koordinatndan balamak zere
ekleyerek koordinatlar hesapladnz m?

8. Hesap sonularnn hata snrlar iinde kalp kalmadn kontrol
ettiniz mi?

9. stenen koordinat deerlerini hesapladnz m?


DEERLENDRME

Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

31

LME VE DEERLENDRME
Aadaki sorular ekilde grlen poligon gekisini ve verilen l deerlerini
kullanarak cevaplaynz.

ekil 2.4: Bal (dayal) poligon gekisi
Verilenler:
m X
m X
m Y
m Y
CD
AB
c
b
c
b
g
g
49 , 6716
15 , 6583
71 , 10177
42 , 9717
6270 , 170 ) (
1720 , 185 ) (
=
=
=
=
=
=

8660 , 301
5670 , 215
9360 , 179
7940 , 141
2850 , 146
3
2
1
0
g
c
g
g
g
g
=
=
=
=
=
|
|
|
|
|

m S
m S
m S
m S
16 , 136
42 , 130
83 , 124
98 , 145
4
3
2
1
=
=
=
=


1. 1 numaral poligon noktasnn X koordinat deeri aadakilerden hangisidir?
A) 5514,95 m
B) 6014,65 m
C) 6514,00 m
D) 6614,65 m

2. 2 numaral poligon noktasnn X koordinat deeri aadakilerden hangisidir?
A) 6564,67 m
B) 6614,67 m
C) 6664,67 m
D) 6714,67 m

3. 3 numaral poligon noktasnn X koordinat deeri aadakilerden hangisidir?
A) 6652,23 m
B) 6702,23 m
C) 6752,23 m
LME VE DEERLENDRME

32
D) 6552,23 m
4. 3 numaral poligon noktasnn Y koordinat deeri aadakilerden hangisidir?
A) 10037,44 m
B) 10047,44 m
C) 10057,44 m
D) 10067,44 m

5. 2 numaral poligon noktasnn Y koordinat deeri aadakilerden hangisidir?
A) 9950,52 m
B) 9960,52 m
C) 9970,52 m
D) 9980,52 m

6. 1 numaral poligon noktasnn Y koordinat deeri aadakilerden hangisidir?
A) 9847,12 m
B) 9851,12 m
C) 9856,12
D) 9861,12 m

7.
4
Y A koordinat fark aadakilerden hangisidir?
A) 100,09 m
B) 110,09 m
C) 120,09 m
D) 130,09 m

8.
3
o semt as aadakilerden hangisidir?
A) 23
g
,1912
B) 33
g
,1912
C) 43
g
,1912
D) 53
g
,1912

9.
1
o semt as aadakilerden hangisidir?
A) 121
g
,4584
B) 131
g
,4584
C) 141
g
,4584
D) 151
g
,4584
10.
4
o semt as aadakilerden hangisidir?
A) 68
g
,7596
B) 78
g
,7596
C) 88
g
,7596
D) 98
g
,7596

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.

33
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

34

RENME FAALYET3
RENME FAALYET1



Tekniine uygun olarak kapal poligon hesaplarn yapabileceksiniz.




Kapal poligonun ne olduunu ve nerelerde kullanldn hesaplarnn nasl
yapldn aratrnz. Edindiiniz bilgileri snf ortamnda arkadalarnzla
paylanz.

3. KAPALI POLGON HESABI

Kapal poligon gekilerindeki poligon hesab, bal poligon gekilerinde yaplan
poligon hesaplar gibi yaplr. Ancak kapal poligon gekisi balad noktada son bulduu
iin kontrol formlleri kk bir deiiklik gsterir. | |
g
n
n 200
0
- = | o o semt kontrol
formllerinde kapal poligonun balang ve son semti ayn olacandan
0
o o
n
dr. Buna
gre; | |
g
n 200 0 - = | olur.

ekil 3.1: Kapal poligon gekisi
RENME FAALYET3
AMA
ARATIRMA

35

3.1. llen Deerlerin Tabloya Yazlmas

Koordinatlar bilinen A veya 1,
0
o bataki semt veya
1
o semtleri verilen bir kapal
poligon gekisi dnelim (ekil 3.1). 2, 3, 4, 5 ve 6 nu.l poligon noktalarnn
koordinatlarnn hesaplanabilmesi iin (12)=
1
o semt as ile
1
S ,
2
S ,
3
S ,
4
S ,
5
S ,
6
S
ve poligon krlma alarnn bilinmesi gerekir. Arazide poligonun
1
| ,
2
| ,
3
| ,
4
| ,
5
| ,
6
|
krlma alar ile
1
S ,
2
S ,
3
S ,
4
S ,
5
S ,
6
S uzunluklar llr. Verilen ve llen bu
deerler Tablo 3.1de olduu gibi yazlr.

rnek 1: ekil 3.1deki kapal poligon gekisine gre verilen gerekli llerin
tabloda yazln grelim.

Verileneler: (12)=
1
o =339
g
,7910
1
S = 38,08 m =
1
Y 935,19 m

1
| = 315
g
,6550
2
S = 59,49 m =
1
X 158,34 m

2
| = 205
g
,3590
3
S = 57,43 m

3
| = 289
g
,9210
4
S = 47,10 m
4
| = 305
g
,0560
5
S = 37,91 m
=
5
| 180
g
,1850
6
S = 75,73 m
=
6
| 303
g
,8040

stenenler: 3, 4, 5, 6 ve 1 numaral noktalarn koordinatlarn (Y ve X deerlerini)
hesaplayalm.

lk nce verilenler dikkatli olarak hesap tablosuna yerletirilir. Daha sonra a kontrol
yaplr. A kontrol poligon alar toplanarak yaplr. Bu toplamn i alar toplanyor ise
| |
g
i
n 200 ) 2 ( - = | , d alar toplanyor ise | |
g
d
n 200 ) 2 ( - + = | formllerin verdii
miktarda olmas gerekir.


36

Tablo 3.1: Kapal poligon hesap tablosuna verilenlerin yazlmas
3.2. Semt Alarnn Hesab

Kapal poligon bir okgen olduu iin a kontrol, i veya d alarn toplam
eklinde de yaplabilir. Bir kapal poligon, o poligonu tekil eden noktalarn iki eksii kadar
gene ayrlaca iin i alarn toplam poligonu tekil eden nokta adedinin iki eksiinin
200
g
ile arpmna eittir.

| |
g
i
n 200 ) 2 ( - = |

veya d alar iin

| |
g
d
n 200 ) 2 ( - + = | bulunur. Bu formllerde n poligon gekisini tekil eden
nokta saysdr.

Poligon krlma alarnda yaplan dzensiz hatalar ynetmeliin verdii izin kadar
olmaldr. Buna gre ynetmelikte yapabileceimiz maksimum hata miktar aada verilen
formlle hesaplanr.

| |
n n
S
F
c
- - + = ) 1 (
150
1
max |


Yaplan hata, bu formlde bulunan deerden kk olmaldr. Yani
max | |
F F (
olmaldr.

37
Teorik olarak verilen
1
o veya (12) semt asna, dzeltilmi poligon krlma alar
eklenerek yeteri kadar 200
g
karlrsa bulunan deerin yine
1
o veya (12) semt asna eit
olmaldr.

rnek 1in semt alarn hesaplayabilmek iin ilk nce a lmlerinde yaplan hata
var ise bu hatalar eit olarak (Ynetmelikteki verilen hata miktar iinde) datlr ve sonra
semt alar hesaplanr.

| | 9900 , 1599
6 5 4 3 2 1
g
d
= + + + + + = | | | | | | |

| |
g
n F 200 ) 2 ( - + = |
|

cc g g g
F F 100 0100 , 0 200 8 9900 , 1599 = = - =
| |


| |
n n
S
F
c
- - + = ) 1 (
150
1
max |
(ynetmelikteki forml)

| | S =Kenarlarn toplam | | S =315,74 m

| |
n n
S
F
c
- - + = ) 1 (
150
1
max |


| |
6 ) 1 6 (
74 . 315
150
1
max
- - + =
m
F
c
|


82 , 5 1
max
c c
F + =
|


cc c
F 682 82 , 6
max
= =
|


| |
F f ( olur. O zaman llen deerler hata snr iindedir.

17
6
100
=~

saniye her krlma asna datlr. n iaretinin tersi olacak ekilde


+17 ve +16 saniye olarak datma ilemi yaplr.


38

Poligon Krlma Alar Dzeltilmi Poligon Krlma Alar

8040 , 303
1850 , 180
0560 , 305
9210 , 289
3590 , 205
6650 , 315
6
5
4
3
2
1
g
g
g
g
g
g
=
=
=
=
=
=
|
|
|
|
|
|

8056 , 303
1867 , 180
0577 , 305
9227 , 289
3607 , 205
6666 , 315
6
5
4
3
2
1
g
g
g
g
g
g
=
=
=
=
=
=
|
|
|
|
|
|



Tablo 3.2: rnek 1in semt alarnn hesab
3.3. Semt Alarnn Hesap Kontrol

Hatalar datldktan sonra ilk semt as ile (339
g
,7910) ilk dzeltilmi poligon
krlma as (315
g
,6666) toplanarak 3. temel deve gre ikinci semt as (
1
o ) hesaplanr.
Dier semt alar da ayn yntemle hesaplanr. Kapal poligon hesabnda hesaplanan semt
alar ilk semte eit olmaldr.

g
200
1 0 1
+ = | o o
g
200
2 1 2
+ = | o o

g g g
200 6666 , 315 7910 , 339
1
+ = o
g g g
200 3607 , 205 4576 , 55
2
+ = o

39

4576 , 55
1
g
= o 8183 , 60
2
g
= o

g
200
3 2 3
+ = | o o
g
200
4 3 4
+ = | o o

g g g
200 9227 , 289 8183 , 60
3
+ = o
g g g
200 0577 , 305 7410 , 150
4
+ = o

7410 , 150
3
g
= o 7987 , 255
4
g
= o

g
200
5 4 5
+ = | o o
g
200
6 5 1
+ = | o o

g g g
200 1867 , 180 7987 , 255
5
+ = o
g g g
200 8056 , 303 9854 , 235
1
+ = o

9854 , 235
5
g
= o 7910 , 339
1
g
= o olmaldr.

3.4. Koordinat Farklarnn Hesab

6 numaral stuna 4 numaral stundaki semt alarnn sins deerleri yazlr ve 5
numaral stundaki kenarlar ile arplarak Y A deeri bulunur. 7 numaral stuna ise 4
numaral stundaki semt alarnn kosins deerleri yazlr ve 5 numaral stundaki kenarlar
ile arplarak X A deeri bulunur. X A ve Y A deerlerinin iaretleri semtlerin bulunduklar
trigonometrik daire blgelerine gre tayin edilir (Tablo 3.3).



Dier X A ve Y A deerleri de yukardaki gibi hesaplanr ve tabloda yerlerine yazlr.


40

Tablo 3.3: rnek 1in koordinat farklarnn hesab
3.5. Hesap Kontrol

Poligon gekisinin balang ve bitim noktalarnn koordinatlar ayn olduu iin Y A
ve X A lerin toplamlarnn sfra eit olmas gerekir. | | 0 = AY , | | 0 = AX

rneimizde,

| | m Y 09 , 0 = A | | m X 06 , 0 = A

olduuna gre kapanma hatas,

| | | |
2 2
X Y f
s
A + A =
2 2
6 9 + =
s
f cm f
s
82 , 10 =

Dorusal kapanma hata snr;

| | S f
s
- = 01 , 0
max
m 73 , 315 01 , 0 - = cm m f
s
18 18 , 0
max
= = olduuna gre
bulunan fark hata snr iindedir. Bu fark Y A ve X A lere, kenarlarn uzunluklar ile orantl
olarak datlr (Tablo 3.4).

Y A ler Dzeltilmi Y A ler X A ler Dzeltilmi X A ler

+29,13m +29,14m +24,52m +24,53m
+48,57m +48,59m +34,34m +34,35m

41
+40,13m +40,15m -41,08m -41,07m
-36,20m -36,19m -30,14m -30,13m
-20,31m -20,30m -32,01m -32,00m
-61,41m -61,39m +44,31m +44,32m


Tablo 3.4: rnek 1in koordinat farklar hatalarnn hesaba gre datlmas
3.6. Koordinatlarn Hesab

Bulunan Y A ve X A ler, hesaba balanan noktadan balamak zere, hesap ynnde
sras ile bir nceki noktann Y deerine Y A deeri ve X deerine X A deeri iaretlerine
gre eklenerek tm noktalarn Y ve X deerleri hesaplanr (aada olduu gibi).

m Y m m Y Y Y Y 33 , 964 14 , 29 19 , 935
3 3 1 2 3
= + = A + =

m Y m m Y Y Y Y 92 , 1012 59 , 48 33 , 964
4 4 2 3 4
= + = A + =

m Y m m Y Y Y Y 07 , 1053 15 , 40 92 , 1012
5 5 3 4 5
= + = A + =

m Y m m Y Y Y Y 88 , 1016 19 , 36 07 , 1053
6 6 4 5 6
= = A + =

m Y m m Y Y Y Y 58 , 996 30 , 20 88 , 1016
1 1 5 6 1
= = A + =

m Y m m Y Y Y Y 19 , 935 39 , 61 58 , 996
1 1 6 1 2
= = A + = olmaldr.

42

m X m m X X X X 87 , 182 53 , 24 34 , 158
3 3 1 2 3
= + = A + =

m X m m X X X X 22 , 217 35 , 34 87 , 182
4 4 2 3 4
= + = A + =

m X m m X X X X 15 , 176 07 , 41 22 , 217
5 5 3 4 5
= = A + =

m X m m X X X X 02 , 146 13 , 30 15 , 176
6 6 4 5 6
= = A + =

m X m m X X X X 02 , 114 00 , 32 02 , 146
1 1 5 6 1
= = A + =

m X m m X X X X 34 , 158 32 , 44 02 , 114
2 2 6 1 2
= + = A + = olmaldr.


Tablo 3.5: rnek 1in istenen koordinatlarnn hesab
3.7. Kapal Poligon Hesab rnekleri

rnek: Aadaki ekil 3.2ye gre gerekli lleri verilen kapal poligon hesabnda 2,
3, 4, 5 ve 6 numaral noktalarn koordinatlarn bulunuz.

Verilenler:

43
8280 , 60
30 , 1456
65 , 2975
1
1
1
g
m X
m Y
=
=
=
o

6660 , 169
3390 , 42
5810 , 188
2300 , 169
9400 , 115
2480 , 114
6
5
4
3
2
1
g
g
g
g
g
g
=
=
=
=
=
=
|
|
|
|
|
|

m S
m S
m S
m S
m S
m S
02 , 23
77 , 95
64 , 23
01 , 43
54 , 53
97 , 24
6
5
4
3
2
1
=
=
=
=
=
=


stenenler: 2, 3, 4, 5 ve 6 numaral poligonlarn koordinat deerlerini hesaplaynz.

ekil 3.2: Kapal poligon gekisi
zm:
| | 0040 , 800
6 5 4 3 2 1
g
d
= + + + + + = | | | | | | |

| |
g
n F 200 ) 2 ( - = |
|

cc g g g
F F 40 0040 , 0 200 4 0040 , 800 + = + = - =
| |


Maksimum yapmamz gereken hata miktar:
| |
n n
S
F
c
- - + = ) 1 (
150
1
max |


| | S =Kenarlarn toplam | | S =263,95 m

| |
n n
S
F
c
- - + = ) 1 (
150
1
max |



44
| |
6 ) 1 6 (
95 , 263
150
1
max
- - + =
m
F
c
|


96 , 6 1
max
c c
F + =
|


cc c
F 796 96 , 7
max
= =
|


| |
F f ( olur. O zaman llen deerler hata snr iindedir.

7
6
40
+ =~
+
saniye her krlma asna datlr. n iaretinin ztt olacak ekilde -6
ve -7 saniye olarak datma ilemi yaplr.

Poligon Krlma Alar Dzeltilmi Poligon Krlma Alar

6660 , 169
3390 , 42
5810 , 188
2300 , 169
9400 , 115
2480 , 114
6
5
4
3
2
1
g
g
g
g
g
g
=
=
=
=
=
=
|
|
|
|
|
|

6653 , 169
3384 , 42
5803 , 188
2293 , 169
9393 , 115
2474 , 114
6
5
4
3
2
1
g
g
g
g
g
g
=
=
=
=
=
=
|
|
|
|
|
|


Hatalar datldktan sonra ilk semt as ile (60
g
,8280) ilk dzeltilmi poligon krlma
as (115
g
,9393) toplanarak 3. temel deve gre ikinci semt as (
2
o ) hesaplanr. Dier
semt alar da ayn yntemle hesaplanr. Kapal poligon hesabnda hesaplanan semt alar
ilk semte eit olmaldr.

g
200
2 1 2
+ = | o o
g
200
3 2 3
+ = | o o

g g g
200 9393 , 115 8280 , 60
2
+ + = o
g g g
200 2293 , 169 7673 , 376
3
+ = o

7673 , 376
2
g
= o 9966 , 345
3
g
= o

g
200
4 3 4
+ = | o o
g
200
5 4 5
+ = | o o

g g g
200 5803 , 188 9966 , 345
4
+ = o
g g g
200 3384 , 42 5769 , 334
5
+ = o

5769 , 334
4
g
= o 9153 , 176
5
g
= o

g
200
6 5 6
+ = | o o
g
200
1 6 1
+ = | o o

45
g g g
200 6653 , 169 9153 , 176
6
+ = o
g g g
200 2474 , 114 5806 , 146
1
+ = o

5806 , 146
6
g
= o 8280 , 60
1
g
= o olmaldr.

m X
m X
g
41 , 14
8280 , 60 cos 97 , 24
1
1
+ = A
- = A

m Y
m Y
g
39 , 20
8280 , 60 sin 97 , 24
1
1
+ = A
- = A


m X
m X
g
01 , 50
7673 , 376 cos 54 , 53
2
2
+ = A
- = A

m Y
m Y
g
11 , 19
7673 , 376 sin 54 , 53
2
2
= A
- = A


m X
m X
g
44 , 28
9966 , 345 cos 01 , 43
3
3
+ = A
- = A

m Y
m Y
g
26 , 32
9966 , 345 sin 01 , 43
3
3
= A
- = A


m X
m X
g
22 , 12
5769 , 334 cos 64 , 23
4
4
+ = A
- = A

m Y
m Y
g
24 , 20
5769 , 334 sin 64 , 23
4
4
= A
- = A


m X
m X
g
54 , 89
9153 , 176 cos 77 , 95
5
5
= A
- = A

m Y
m Y
g
97 , 33
9153 , 176 sin 77 , 95
5
5
+ = A
- = A


m X
m X
g
38 , 15
5806 , 146 cos 02 , 23
5
6
= A
- = A

m Y
m Y
g
13 , 17
5806 , 146 sin 02 , 23
5
6
+ = A
- = A


Poligon gekisinin balang ve bitim noktalarnn koordinatlar ayn olduu iin Y A
ve X A lerin toplamlarnn sfra eit olmas gerekir. | | 0 = AY , | | 0 = AX

rneimizde,

| | m Y 12 , 0 = A | | m X 16 , 0 + = A

olduuna gre kapanma hatas,

| | | |
2 2
X Y f
s
A + A =
2 2
16 12 + =
s
f cm f
s
20 =

Dorusal kapanma hata snr;

| | S f
s
- = 01 , 0
max
m 95 , 263 01 , 0 - = cm m f
s
16 16 , 0
max
= = olduuna gre
bulunan fark hata snr iindedir. Bu fark Y A ve X A lere, kenarlarn uzunluklar ile orantl
olarak datlr (Tablo 3.4).


46
Y A ler Dzeltilmi Y A ler X A ler Dzeltilmi X A ler

+20,39m +20,41m +14,41m +14,39m
-19,11m -19,09m +50,01m +49,99m
-32,26m -32,24m +28,44m +28,41m
-20,24m -20,22m +12,22m +12,19m
+33,97m +33,99m -89,54m - 89,57m
+17,13m +17,15m -15,38m - 15,41m

Bulunan Y A ve X A ler, hesaba balanan noktadan balamak zere hesap ynnde
sras ile bir nceki noktann Y deerine Y A deeri ve X deerine X A deeri iaretlerine
gre eklenerek tm noktalarn Y ve X deerleri hesaplanr (aada olduu gibi).

m Y m m Y Y Y Y 06 , 2996 41 , 20 65 , 2975
2 2 1 1 2
= + = A + =

m Y m m Y Y Y Y 97 , 2976 09 , 19 06 , 2996
3 3 2 2 3
= = A + =

m Y m m Y Y Y Y 76 , 2944 24 , 32 97 , 2976
4 4 3 3 4
= = A + =

m Y m m Y Y Y Y 51 , 2924 22 , 20 76 , 2944
5 5 4 4 5
= = A + =

m Y m m Y Y Y Y 50 , 2958 99 , 33 51 , 2924
6 6 5 5 6
= + = A + =

m Y m m Y Y Y Y 65 , 2975 15 , 17 50 , 2958
1 1 6 6 1
= + = A + = olmaldr.

m X m m X X X X 69 , 1470 39 , 14 30 , 1456
2 2 1 1 2
= + = A + =

m X m m X X X X 68 , 1520 99 , 49 69 , 1470
3 3 2 2 3
= + = A + =

m X m m X X X X 09 , 1549 41 , 28 68 , 1520
4 4 3 3 4
= + = A + =

m X m m X X X X 28 , 1561 19 , 12 09 , 1549
5 5 4 4 5
= + = A + =

m X m m X X X X 71 , 1471 57 , 89 28 , 1561
6 6 5 5 6
= = A + =

m X m m X X X X 30 , 1456 41 , 15 71 , 1471
6 6 6 6 1
= = A + = olmaldr.


47

Tablo 3.6: rnekte istenen koordinatlarn hesab

48

UYGULAMA FAALYET
Aadaki ekilde gekisi ve gerekli lleri verilen kapal poligon hesabn yapnz.



Verilenler:


m X
m Y
g
00 , 5000
00 , 5000
0000 , 50 ) 12 (
1
1
=
=
=
8628 , 308
0266 , 251
4336 , 308
2184 , 283
4116 , 248
5
4
3
2
1
g
g
g
g
g
=
=
=
=
=
|
|
|
|
|

m S
m S
m S
m S
m S
14 , 116
19 , 130
85 , 122
20 , 150
47 , 100
5
4
3
2
1
=
=
=
=
=


stenenler: Yukardaki verilenlere gre kapal poligon gekisinde bulunan 2, 3, 4 ve
5 numaral poligonlarn koordinatlarn hesaplaynz.

lem Basamaklar neriler
Hesap balang ve biti noktalarnn
koordinat deerlerini hesap tablosuna
yaznz.
Verilenleri iyi inceleyiniz.
llm poligon kenar deerlerini
hesap tablosuna yaznz.
llen Deerlerin Tabloya Yazlmas
konusundaki bilgileri kullannz.
Krlma alar yardmyla semt alarn
hesaplaynz.
Semt Alarnn Hesab konusundaki
bilgilerden faydalannz.
Hata kontrol yaparak semt alarndaki
gerekli dzeltmeleri yapnz.
Semt Alarnn Hesap Kontrol
konusundaki bilgilerden faydalannz.
UYGULAMA FAALYET


49
Koordinat farklarn hesaplaynz.
Koordinat Farklarnn Hesab
konusundaki bilgilerden faydalannz.
Koordinat farklarn balang
koordinatndan balamak zere
ekleyerek koordinatlar hesaplaynz.
Matematik bilgilerinizi ve fonksiyonlu
hesap makinesini kullannz.
Hesap sonularnn hata snrlar iinde
kalp kalmadn kontrol ediniz.
Hesap sonular hata snrlar iinde ise
fark datnz.

KONTROL LSTES

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi
deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr
1. Hesap balang ve biti noktalarnn koordinat deerlerini hesap
tablosuna yazdnz m?

2. llm poligon kenar deerlerini hesap tablosuna yazdnz m?
3. Krlma alar yardmyla semt alarn hesapladnz m?
4. Hata kontrol yaparak semt alarna gerekli dzeltmeleri yaptnz
m?

5. Koordinat farklarn hesapladnz m?
6. Koordinat farklarn balang koordinatndan balamak zere
ekleyerek koordinatlar hesapladnz m?

7. Hesap sonularnn hata snrlar iinde kalp kalmadn kontrol
ettiniz mi?



DEERLENDRME

Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

50

LME VE DEERLENDRME
Aadaki sorular ekilde grlen kapal poligon gekisini ve verilen l deerlerini
kullanarak cevaplaynz.


ekil 3.4: Kapal poligon gekisi

Verilenler:
m X
m Y
g
00 , 500
00 , 500
0000 , 50 ) 12 (
1
1
=
=
=

6066 , 275
1032 , 260
1518 , 278
9111 , 261
0269 , 268
1980 , 256
6
5
4
3
2
1
=
=
=
=
=
=
|
|
|
|
|
|
g
g
g
g
g

03 , 232
51 , 282
14 , 308
84 , 271
25 , 255
13 , 294
6
5
4
3
2
1
=
=
=
=
=
=
S
m S
m S
m S
m S
m S


1. 2 numaral poligon noktasnn X koordinat deeri aadakilerden hangisidir?
A) 707,93 m
B) 707,00 m
C) 717,00 m
D) 717,93 m

2. 3 numaral poligon noktasnn X koordinat deeri aadakilerden hangisidir?
A) 656,36 m
B) 636,56 m
C) 616,36 m
D) 606,56 m


LME VE DEERLENDRME

51

3. 5 numaral poligon noktasnn X koordinat deeri aadakilerden hangisidir?
A) 169,23 m
B) 179,23m
C) 189,50 m
D) 199,50 m

4. 4 numaral poligon noktasnn Y koordinat deeri aadakilerden hangisidir?
A) 1007,34 m
B) 1017,34 m
C) 1027,34 m
D) 1037,34 m

5. 2 numaral poligon noktasnn Y koordinat deeri aadakilerden hangisidir?
A) 715,89 m
B) 735,52 m
C) 707,99 m
D) 706,52 m

6. 6 numaral poligon noktasnn Y koordinat deeri aadakilerden hangisidir?
A) 522,56 m
B) 512,12 m
C) 523,36 m
D) 524,12 m

7.
4
Y A koordinat fark aadakilerden hangisidir?
A) -212,00m
B) -223,25m
C) -233,50m
D) -243,75m

8.
3
X A koordinat fark aadakilerden hangisidir?
A) -258,45 m
B) -268,55 m
C) -278,65 m
D) -288,75 m

9. ekil 3. 4e ve verilenlere gre
3
o semt as aadakilerden hangisidir?
A) 153
g
,9388
B) 163
g
,9388
C) 173
g
,9388
D) 183
g
,9388

10.
5
o semt as aadakilerden hangisidir?
A) 308
g
,1946
B) 318
g
,1946
C) 328
g
,1946

52
D) 338
g
,1946
11. Dzeltilmi
4
| krlma as aadakilerden hangisidir?
A) 268
g
,7596
B) 278
g
,1522
C) 288
g
,1522
D) 298
g
,7596


DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

53

RENME FAALYET4


NME FAALYET1
Tekniine uygun olarak kaba a hatalarn bulabileceksiniz.




Kaba a hatasnn nasl olutuunu aratrnz. A lm hatas olan noktann
nasl bulunduu hakknda bilgi edininiz. Edindiiniz bilgileri snf ortamnda
arkadalarnzla paylanz.

4. KABA AI HATASI

Bir poligon gekisinde kaba a hatasnn olup olmad aklk as (semt as)
kontrol ile anlalr. Balang aklk asna krlma alar eklenir ve (
g
n 200 - )
karldnda son aklk as bulunmazsa yani byk bir fark varsa kaba a hatas var
demektir.

4.1. Balangtan Biti Ynne Doru Poligon Hesab


ekil 4.1: Poligon gekisinde kaba a hatasnn bulunmas

ekil 4.1de grld gibi 3 numaral poligon noktasnda
3
| asnn lmnde
| A kadar kaba hata yaplm ise ve hesaba B poligon noktasndan balanrsa
B
| ,
1
| ,
2
|
alar ile
1
S ,
2
S ,
3
S kenarlar hatasz olacandan 1, 2, 3 poligon noktalarnn koordinatlar
AMA
ARATIRMA
RENME FAALYET4

54
hatasz elde edilecektir. Dier taraftan
3
| hatal olduundan (34), (45) ve (5C) aklk
alar hatal olacak, dolaysyla 4 numaral poligon noktas 4' , 5 numaral poligon noktas
5' , ve C nirengi noktas da C' olarak kayacaktr.

Hatal ann bulunduu noktay hesap yoluyla bulmak iin hatal deerlerle a hata
datm yapmadan poligon gekisi bir kere B poligon noktasndan balayarak zlr.
Aadaki zm ise sadece tablo zerinde yaplmtr (Tablo 4.1).


Tablo 4.1: Balangtan biti ynne doru poligon hesab

4.2. Bititen Balang Ynne Doru Poligon Hesab

Hesaba C poligon noktasndan balanrsa
C
| ,
5
| ,
4
| alar ile
6
S ,
5
S ,
4
S
kenarlar hatasz olduklarndan 5, 4 ve 3 poligon noktalarnn koordinatlar hatasz elde
edilecektir. Dier taraftan
3
| krlma as hatal olduundan 2 numaral poligon noktas 2' ,
1 numaral poligon noktas 1' ve B nirengi noktas da B' olarak kayacaktr.

Hatal ann bulunduu noktay hesap yoluyla bulmak iin hatal deerlerle a hata
datm yapmadan poligon gekisi bir kere C poligon noktasndan balayarak zlr.
Aadaki zm ise sadece tablo zerinde yaplmtr (Tablo 4.2).

55

Tablo 4.2: Bititen balang ynne doru poligon hesab

4.3. A lm Hatas Olan Noktann Bulunmas

Hem B poligon noktasndan balanarak hem de C poligon noktasndan balanarak
yaplan hesap sonucu koordinatlarn her ikisinde de yaklak olarak eit olan noktadaki ada
kaba a hatas var diyoruz.

Bu nedenle Tablo 4.1de ve Tablo 4.2de yaplan hesap sonucu 2. poligon noktasnn
koordinatlar yaklak olarak ayn ktna gre
2
| as yanl llmtr. Yani;

Hata: 0400 , 100 4220 , 294 4620 , 394
g g g
= dr.

56

UYGULAMA FAALYET
Aada lleri verilen kapal poligon hesabn yapnz. Yaplan lmde kaba a
hatasn tespit ediniz.

Verilenler:
m X
m Y
g
00 , 5000
00 , 5000
0000 , 50 ) 12 (
1
1
=
=
=

8628 , 308
0266 , 251
4556 , 368
2184 , 283
4116 , 248
5
4
3
2
1
g
g
g
g
g
=
=
=
=
=
|
|
|
|
|

m S
m S
m S
m S
m S
14 , 116
19 , 130
85 , 122
20 , 150
47 , 100
5
4
3
2
1
=
=
=
=
=


stenenler: Yukardaki verilenlere gre 2, 3, 4 ve 5 nu.l kapal poligonun
koordinatlarn hesaplaynz.

lem Basamaklar neriler
Hesap balang ve biti noktalarnn
koordinat deerlerini ve llm
poligon kenar deerlerini hesap
tablosuna yaznz.
Verilenleri dikkatlice inceleyiniz.
Krlma alarn hesap tablosuna
yaznz.
Dier renim faaliyetlerindeki bilgileri
hatrlaynz.
Poligon hesabn balang ynnden
biti ynne ve biti ynnden
balang ynne doru yapnz.
nceki zlen rneklerden yararlannz.
Her iki hesab karlatrnz.
A hatal noktay belirleyiniz.
A lm Hatas Olan Noktann
Bulunmas konusundaki bilgilerden
faydalannz.
UYGULAMA FAALYET


57

KONTROL LSTES

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi
deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr
1. Hesap balang ve biti noktalarnn koordinat deerlerini ve
llm poligon kenar deerlerini hesap tablosuna yazdnz m?

2. Krlma alarn hesap tablosuna yazdnz m?
3. Poligon hesabn balang ynnden biti ynne ve biti
ynnden balang ynne doru yaptnz m?

4. A hatal noktay belirlediniz mi?


DEERLENDRME

Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

58

LME VE DEERLENDRME
Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.

1. Bir poligon gekisinde kaba a hatasnn olup olmad aadakilerden hangisi ile
anlalr?
A) Gidi dn poligon hesab yaplarak anlalr.
B) Aklk kontrol ile anlalr.
C) lmlerin yanl yapldndan dolay anlalr.
D) Hibiri

2. Kapal bir poligon hesabnda, poligon krlma alarndan biri yanl olarak llm ise
aadakilerden hangisi yaplmaldr?
A) Hibir ilem yaplmaz. Poligon hesabna devam edilir.
B) Yanl lm yaplan poligon noktas kaba a hesap yntemi ile tespit edilir.
lm ilemi tekrarlanr.
C) Yanl yaplan poligon krlma noktalarna hata datlr.
D) Hibiri

3. A lm hatas olan noktay aadakilerden hangisi ile bulabiliriz?
A) A lm hatas olan noktay bulamayz.
B) A lm yaparken ok dikkat etmeliyiz.
C) Balang ve biti ynnden olmak zere iki defa hesap yaparz ve hangi poligon
noktasnn koordinat deerleri birbirine daha yakn veya ayns ise o noktada a
lm hatas yaplm demektir.
D) Hibiri

4. A hata miktarn aadakilerden hangisi ile belirleriz?
A) lk poligon krlma asndan son poligon krlma asn kararak
B) lk semt asndan son semt asn kararak
C) lk Y koordinat fark deerinden son Y koordinat fark deerini kararak
D) Hibiri

5. Daha nce llm deerlerin tabloya yazl aadakilerden hangisinde doru
olarak verilmitir?
A) Hangi noktann koordinat deeri ise o noktann stununa ve satrna denk gelecek
ekilde yazlr.
B) Poligon kenar lmleri rasgele yazlr.
C) Poligon krlma alar rastgele yazlr.
D) Hibiri

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.
LME VE DEERLENDRME

59

RENME FAALYET5


RENME FAALYET1
Tekniine uygun olarak kaba kenar hatalarn bulabileceksiniz.




Kaba kenar hatasnn nasl olutuunu aratrnz. Kaba kenar hesab hakknda
bilgi edininiz. Edindiiniz bilgileri snf ortamnda arkadalarnzla paylanz.

5. KABA KENAR HATASI

Bir poligon gekisinde bir kenarn kaba hatal kenar olduu son noktann hesaplanan
koordinat deerleri ile verilen noktann koordinat deerlerinin farkl olmas sonucu anlalr.
ekil 5.1de grld gibi 23 kenarnda kaba l hatas yaplmtr.

5.1. Kaba Hatal Kenar Gekisi ve ekli


ekil 5.1: Kaba kenar hatasnn poligon gekisine etkisi
5.2. Kaba Hatal Kenar Hesab ve rnekleri

ekil 5.1de grld gibi 3 numaral poligon noktas 3' noktasnda, C poligon
noktas da C' noktasnda olacaktr.

Kaba hatal kenar bulmak iin poligon hesab yaplr. C' noktasnn koordinatlar
bulunur. ) ( C C ' aklk as hesaplanr. Bu aklk as gekide hangi kenarn aklna
eitse o kenarda kaba a hatas var demektir. Poligonda kk l hatalarndan dolay
gekideki aklk alar tam ) ( C C ' aklna eit olmayabilir. ) ( C C ' aklk asna en
yakn akln bulunduu kenar, kaba kenar hatas yaplan kenar olur.
AMA
ARATIRMA
RENME FAALYET5

60

Kaba kenar hatas hangi kenarda ise o kenar arazide yeniden llr. Sonra poligon
hesab yeniden yaplr. Eer ) ( C C ' aklna yakn iki aklk varsa, bu iki akln
bulunduu iki kenarn yeniden llmeleri gerekir.

Bu hatann bulunabilmesi iin tm krlma alarnn ve bir kenar dndaki kenarlarn
da doru llmesi gerekir. Kenar hatas pratik olarak yle bulunur.

Aklk alar (semt alar) hesaplanr. Krlma alarnda hata olmad iin son
aklk hatasnn iinde elde edilir. Hata snr iindeki hata miktar alara eit olarak
datlr.

Y A ve X A ler hesaplanr. Sonra | | Y A ve | | X A ler bulunur.

| | Y Y Y
B C
A + =
/
ve | | X X X
B C
A + =
/
hesaplanr.



) ( C C ' akl hesaplanr. ) ( C C ' akl hangi kenarn aklna uyuyorsa
kaba kenar hatas o kenardadr. Kenar uzun llm demektir. Dzeltme
miktar kenara (-) olarak getirilir. ) ( C C ' akl hatal kenarn aklnn 200
g

farkna eitse kaba kenar hatas bu kez hatal kenara eklenir.

) ( ) (
/ /
C C Cos
X X
C C Sin
Y Y
C C
C C C C
'

=
'

= ' hesaplanr.
Kenar dzeltilir ve poligon hesab yeniden yaplr.

rnek: Aada ekli ve lleri verilen poligon hesabn yapnz.


61
ekil 5.2: Kaba kenar hatas bulunan poligon gekisi
Verilenler:
m X
m Y
m X
m Y
C
B
C
C
B
B
g
g
00 , 761
09 , 717
68 , 744
14 , 584
3971 , 62 ) 3 (
3210 , 167 ) 1 (
=
=
=
=
=
=

4820 , 188
5332 , 196
5793 , 101
4750 , 208
4
3
2
1
g
g
g
g
=
=
=
=
|
|
|
|

m S
m S
m S
92 , 64
66 , 44
49 , 34
3
2
1
=
=
=


stenenler: Yukardaki verilenlere gre 1 ve 2 numaral poligon noktasnn
koordinatlarn hesaplaynz.

zm:

| | 0695 , 695
g
= |

| |
g
n f 200
0
- + = | o
|
=
g g g
200 4 0695 , 695 3210 , 167 - +
3905 , 62
g
f =
|

66 0066 , 0 3971 , 62 3905 , 62 = = =
g g g
F
|
saniyedir.

Bu hata miktar hata snr iinde ise eit olacak ekilde krlma alarna datlmas
gerekir. Hatann, hata snr iinde olup olmadn aadaki formlle anlayabiliriz.

| |
n n
S
F
c
- - + = ) 1 (
150
1
|
(ynetmelikteki forml)

| | S =Kenarlarn toplam | | S =144,07 m

| |
n n
S
F
c
- - + = ) 1 (
150
1
|


| |
4 ) 1 4 (
07 . 144
150
1 - - + =
m
F
c
|


25 , 6 1
c c
F + =
|


cc c
F 725 25 , 7 = =
|


| |
F f ( olur. O zaman llen deerler hata snr iindedir.


62
17
4
66
=

saniye her krlma asna datlr. n iaretinin tersi olacak ekilde +17
ve +16 saniye olarak datma ilemi yaplr.

Poligon Krlma Alar Dzeltilmi Poligon Krlma Alar

4820 , 188
5332 , 196
5793 , 101
4750 , 208
4
3
2
1
g
g
g
g
=
=
=
=
|
|
|
|

4837 , 188
5349 , 196
5809 , 101
4766 , 208
4
3
2
1
g
g
g
g
=
=
=
=
|
|
|
|


Aadaki gibi tablo zerinde Y A ve X A ler hesaplanr.

G.
NU
.
Nokt
a NU.
Krlma
Alar

g
Semt
Alar

g
Kena
r S
(m)
Y=Sxsin

X=Sxcos

Y(m) X(m)
Nokt
a NU.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
38
A

+16

167,3210
34,49



584,14 744,68 B B 208,4750
175,7976
1

+16 12,80 -32,03
596,94 712,65 1 101,5793
77,3785 44,66

2

+17 41,87 15,54
638,81 728,19 2 196,5332
73,9134 64,92

C

+17

59,55 25,86
698,36 754,05 C 188,4820
62,3971
D
(717,09
)
(761,00
)
D




Tablo 5.1: rnein zm

Hatal: | | m Y 95 , 132 + = A | | m X 32 , 16 + = A
Doru: | | m Y 22 , 114 + = A | | m X 37 , 9 + = A


63

3800 , 77 ) (
95 , 6
73 , 18
) ( ) (
/
/
g
C C
C C
C C
m
m
C C tg
X X
Y Y
C C tg = '
+
+
= '

= '

Hata 12 kenarndadr. m m m 66 , 44 98 , 19 64 , 64 12 = = olmaldr.

64

UYGULAMA FAALYET
Aadaki lleri verilen bal (dayal) poligon hesabn yapnz. Yaplan lmde
kaba kenar hatasn (varsa) tespit ediniz.

Verilenler:
m X
m Y
m X
m Y
CD
AB
C
C
B
B
g
g
14 , 4222
45 , 5187
04 , 4246
86 , 5044
2069 , 96 ) (
4213 , 166 ) (
=
=
=
=
=
=

3573 , 314
5862 , 104
8154 , 128
4235 , 75
6142 , 306
5
4
3
2
1
g
g
g
g
g
=
=
=
=
=
|
|
|
|
|

m S
m S
m S
m S
58 , 116
44 , 182
16 , 198
63 , 152
4
3
2
1
=
=
=
=


stenenler: Yukardaki verilenlere gre 1, 2 ve 3 nu.l poligon noktasnn
koordinatlarn hesaplaynz.

lem Basamaklar neriler
llm poligon deerlerini hesap
tablosuna yaznz.
Verilenleri dikkatlice inceleyiniz.
Poligon hesabn yapnz. Poligon hesab bilgilerinizi hatrlaynz.
Biti noktasnn semt as hesabn
tekrar yapnz.
Dier renim faaliyetlerindeki bilgileri
hatrlaynz.
Hesaplanan semt asnn hangi kenarn
aklk asna ait olduunu tespit ediniz.
Kaba Kenar Hatas ve rnekleri
konusundaki bilgilerden yararlannz.

Y A
ve
X A
koordinat farklarn
bulunuz.
Kaba Hatal Kenar Hesab ve
rnekleri konusundaki rnekleri
inceleyiniz.
stenen noktalarn koordinat deerlerini
bulunuz.
Kaba Hatal Kenar Hesab ve
rnekleri konusundaki rnekleri
inceleyiniz.
UYGULAMA FAALYET


65

KONTROL LSTES

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi
deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr
1. llm poligon deerlerini hesap tablosuna yazdnz m?
2. Poligon hesabn yaptnz m?
3. Biti noktasnn semt a hesabn tekrar yaptnz m?
4. Hesaplanan semt asnn hangi kenarn aklk asna ait olduunu
tespit ettiniz mi?

5. Y A ve X A koordinat farklarn buldunuz mu?
6. stenen noktalarn koordinat deerlerini buldunuz mu?


DEERLENDRME

Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

66

LME VE DEERLENDRME
Aadaki sorular dikkatli okuyarak doru olan seenei iaretleyiniz.

1. Bir poligon gekisinde kaba kenar hatasnn olup olmad aadakilerden hangisi ile
anlalr?
A) Gidi dn poligon hesab yaplarak anlalr.
B) Aklk as (semt as) kontrol ile anlalr
C) Son noktann hesaplanan koordinat deerleri ile verilen noktann koordinat
deerlerinin farkl olmas ile anlalr.
D) Hibiri

2. Kaba kenar hatasn bulmak iin aadakilerden hangisini yapmalyz?
A) Poligon hesab yapmalyz.
B) Gidi dn poligon hesab yapmalyz.
C) Yaplan lmleri tekrarlamalyz.
D) Hibiri

3. Kaba kenar hatas (rnein) 12 kenarnda ise aadakilerden hangisi yaplr?
A) 1 B kenar tekrar llr.
B) 12 kenar tekrar llr.
C) 23 kenar tekrar llr.
D) Hibiri yaplmaz.

4. Kapal poligon hesabnda 12 dorusunun semt as (12)=39
g
,1881 ve bu doru ile
dier bir 23 dorusu arasndaki krlma as =54
g
,5338 olarak verildiine gre 23
dorusunun semt as (23) aadakilerden hangisidir?
A) (BP)=292
g
,7219
B) (BP)=292
g
,7230
C) (BP)=293
g
,7230
D) (BP)=293
g
,7219

5. Bal (dayal) poligon hesabnda semt as 1603 , 133
2
g
= o ve poligon kenar
m S 84 , 163
2
= olarak verildiine gre Y A koordinat fark aadakilerden hangisidir?
A) m Y 11 , 142 = A
B) m Y 11 , 152 = A
C) m Y 11 , 162 = A
D) m Y 11 , 172 = A


DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise Modl Deerlendirmeye geiniz.
LME VE DEERLENDRME

67

MODL DEERLENDRME
1. Aadaki ekilde grlen bal (dayal) poligon gekisindeki verilen deerleri dikkate
alarak istenen 111, 112 ve 105 numaral poligon noktalarnn koordinat deerlerini
bulunuz.


Dayal (bal) poligon gekisi

Verilenler:


2. Aadaki ekilde grlen kapal poligon gzerghndaki verilen deerleri dikkate
alarak istenen P2, P3, P4, P5 ve P6 numaral poligon noktalarnn koordinat
deerlerini bulunuz.


MODL DEERLENDRME

68

Kapal poligon gzergh

5200 , 4 ) (
00 , 500
00 , 500
2 1
1
1
g
P P
m X
m Y
=
=
=

3900 , 215
7500 , 291
5400 , 256
6900 , 281
3100 , 251
4300 , 303
6
5
4
3
2
1
g
g
g
g
g
g
=
=
=
=
=
=
|
|
|
|
|
|

m S
m S
m S
m S
m S
m S
94 , 91
44 , 68
19 , 115
44 , 79
85 , 95
63 , 111
6
5
4
3
2
1
=
=
=
=
=
=



DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.

69

KONTROL LSTES

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi
deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr
1. lm yaplacak noktalar arazide belirlediniz mi?
2. Poligon krlma alarn ve poligon kenar uzunluklarn ltnz
m?

3. Poligon krlma alarnda yaplan hatalar dattnz m?
4. Semt alar ve poligon kenarlar yardm ile koordinat farklarn
hesapladnz m?

5. Hesaplanan sonucun hata snrlar iinde olup olmadn kontrol
ettiniz mi?

6. Koordinat farklarn balang koordinatndan balamak zere
ekleyerek koordinatlar hesapladnz m?



DEERLENDRME

Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise bir sonraki modle geiniz.

70

CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET -1N CEVAP ANAHTARI

1 C
2 B
3 D
4 A
5 C
6 D
7 A
8 C
9 A
10 B


RENME FAALYET -2NN CEVAP ANAHTARI

1 C
2 A
3 D
4 C
5 B
6 A
7 C
8 D
9 B
10 A


RENME FAALYET -3N CEVAP ANAHTARI

1 A
2 B
3 C
4 D
5 C
6 A
7 D
8 A
9 C
10 B
11 B


CEVAP ANAHTARLARI

71

RENME FAALYET -4N CEVAP ANAHTARI

1 B
2 B
3 C
4 D
5 A


RENME FAALYET -5N CEVAP ANAHTARI

1 C
2 A
3 B
4 D
5 A


MODL DEERLENDRMENN CEVAP ANAHTARI

1.



72
| |
| | m S
g
27 , 585
7699 , 968
=
= |

8138 , 98
0505 , 130
0
g
n
g
=
=
o
o

cc
cc cc
F
F
329
66 0066 , 0
max
=
= =
|
|


| |
| | m X
m Y
70 , 65
62 , 530
= A
= A

m F
m F
x
y
67 , 65
70 , 530
=
=

cm f
cm f
x
y
3
8
=
=


2.


| |
0900 , 0
9100 , 1599
=
=
|
|
F
d

| |
| |
| | m X
m Y
m S
28 . 31
75 , 2
49 , 562
= A
= A
=


73

KAYNAKA
SONGU Celal, lme Bilgisi, Cilt 2, Birsen Yayn Evi, Ankara, 1981.
SARIBIYIK Tahsin, lme Bilgisi ve Uygulamas, MEB, stanbul, 2005.
KABASAKALOLU Sebahattin, lme Bilgisi, MEB, stanbul, 2002.
YERC Mehmet, Meslek Matematii, MEB, stanbul, 1988.
AYDIN mer, lme Bilgisi 1, Kurit Matbaas, stanbul, 1984.
SONGU Celal, lme Bilgisi, Cilt 1, Birsen Yayn Evi, Ankara, 1970.
KAYNAKA

You might also like