GR

Argman Arivi sitemiz, kendisini zgr dnceli olarak tanmlayan birok aktivistin bir araya gelmesiyle oluturulmu olan zgr Dnce Hareketinin ilk kapsaml ortak almasdr. Sitemiz, temcit pilav gibi srekli karmza kan ve dini inanlardan kaynaklanan bilimd iddialara bilimsel yantlar vermeyi amalamaktadr. Bunlara ek olarak, sanki dini dogmalar durup dururken ve hi kafa yormakszn reddedilebilirmi gibi habire gndeme getirilen teolojik iddialara da, felsefi tutarllk ve btnlk dahilinde cevap vermektedir. Site ierii, bilim dnyasndan gelen yeni verilerin nda srekli gncellenen bir bilgi kayna olacaktr. Bu site, bilime ve akla sayg duyan tm zgr dncelilere selammzdr. Teekkr: Her birinde yer alan referanslardan da fark edebileceiniz zere, Argman Arivindeki maddelerin byk bir ounluu, Talk Originsin internet sitesinden evrilmitir. Byle muhteem bir kaynak sunmu olduklar iin Talk Originse minnettarz. (The majority of the items in the Argument Archive are translations of the Talk Origins website as you may notice by the references in each item. We are grateful to Talk Origins for providing such an amazing source.) Emei geenler:
Dnce Dnyas Dnsel Evrim Felis agnosticus Garajmdaki Ejder Kaynak Bazl Yaam Nalnckeseri Out for Beyond Pozitif nfotropizma Veda Kubbesi

ve zgr Dnce Hareketine dahil olan dier gnlller

BYOLOJ
Yaamn Kkeni ve Evrim
SORU

lk hcreler nasl tesadfen bir araya gelmi olabilir ki?

DDA

En ilkel hcreler, ans eseri bir araya gelemeyecek kadar karmaktr. ( ayrca bkz: Abiyogenezin olasl)

CEVAP

1. Biyokimya ans ii deildir; ans ve zorunluluun birlikteliidir. Bunun sonucunda da kanlmaz biimde karmak yaplar oluur. Amino asitler ve dier karmak molekllerin uzayda bile olutuklar bilinmektedir. Molekller, kuantum yasalarna bal olmakla olaslk davranrlar, ama bir yandan da fizik yasalarnn zorunluluundan kaamazlar. Dolaysyla dnyada yaamn balamas zaten kanlmazd; fakat ne zaman ve nasl balayaca konusunda an faktr devreye girmitir. Ayn ekilde, uygun artlarn var olduu dier gezegenlerde de yaamn ortaya km olmas ok byk bir olaslk dahilindedir.(18;19;20;21;22) 2. Hi kimse en ilkel hcrelerin neye benzediini bilmiyor. Bugn etrafmzdaki hcreler milyarlarca yllk evrimin bir rndr. Kendi kendini kopyalayan en eski molekl, olaslkla bugn yaayan herhangi bir eyden ok daha basitti; kendi kendini kopyalayan molekllerin bu kadar karmak olmaya ihtiyalar yoktur(8) ve protein yapan sistemler(17; 15) de basit olabilir. 3. Bu iddia inanlmazlk argmanna (ing. argument from incredulity) bir rnektir. Hi kimse yaamn kkenine ilikin sorulara cevap vermenin zor bir sorun olduunu inkar etmiyor. Bu sorun henz zlmemi olsa da, zlmesinin imkansz olduu anlamna gelmez. Aslnda, bu alanda Dnyadaki yaamn kkeni sorusuna olas cevaplar veren birok alma yaplm ve hipotezler retilmitir: Panspermia, yaamn Dnyadan farkl bir yerden geldiini syler. Ancak bu hipotez, ilk yaamn nasl ortaya ktna cevap vermez. Proteinoit mikrokrecikleri:(4;5;6;12) Bu hipotez, kendi kopyalarn reten ve canl diyebileceimiz kimi yaplarn nasl ortaya kabileceine dair makul bir aklama getirir. Kuramn temel gl, modern hcrelerin mikrokreciklerden nasl ortaya ktn aklamakta yatar. Kil kristalleri:(1) Bu hipotez, ilk kopyasn reten yaplarn kildeki kristaller olduunu syler. Metabolizmalar olmamasna ya da evreye tepki vermemelerine ramen, bu kristaller bilgi tar ve rerler. Yine de, kilden DNAya gei iin bilinen bir mekanizma yoktur. Ortaya kan hiperdaireler: Bu hipotez, ilk yaamn kademeli bir ekilde ortaya kna ilikin bir aklama sunar ve aa yukar u aamalardan getiini ne srer: (1) organik bileiklerin basit bir ilksel orbas. (bu neredeyse kanlmaz gibi grnyor);
2

zgr Dnce Hareketi

(2) yar-katalitik olan ve ksmen modern tRNAya(2) ya da peptit nkleik asite (10) benzeyen nkleoproteinler; (3) hiperdaireler ya da biraz da olsa kendi kendini kopyalama zellii ieren hiperdaireler veya ilkel biyokimyasal yollar; (4) daha karmak olanlarnn ilkel bir zarla evrelendii hcresel hiperdaireler; (5) ilk basit hcre. Karmaklk hipotezi, kendi kendini dzenlemenin olanaksz olmadn ne srer. (Abiyogenez kuramna ilikin bu gr, dierleri arasnda u anda en popler olandr.) Demir-slfr dnyas:(13;16) Karbon monoksitin peptitlere dnm iin gereken tm admlarn, yksek s ve basn altnda, demir ve nikel slfat tarafndan katalize edilerek meydana gelebildii gsterilmitir. Bylesi koullar, su altndaki hidrotermal bacalarda mevcuttur. Demir slfat keltileri, hem katalizr grevi yapm, hem de hcre duvarlarnn nclleri olmu olabilirler.(9) Peptitlerden amino asitlere kadar uzanan bir peptit dngs, metabolizma iin bir n kouldur ve bylesi bir dng, demir-slfr dnyasnda ortaya km olabilir.(7) Korunakl organofil yzeylerde polimerleme:(14) Kendi kendini kopyalayan ilk molekller, silikaca zengin yzeylerdeki ufack girintilerde biimlenmi; bylece evrelerini saran kayalar da bu molekller iin ilk hcre duvar vazifesi grm olabilir. Henz hi kimsenin dnmedii bir ey de olabilir. Video nerileri: * Yeni balayanlar iin yaamn kkeni, felis agnosticus Kaynaklar:1. Cairn-Smith, A. G. 1985. Seven Clues to the Origin of Life, Cambridge University Press.2. de Duve, Christian. 1995a. The beginnings of life on earth. American Scientist 83: 428437. 3. Fox, S. W. 1960. How did life begin? Science 132: 200-208.4. Fox, S. W. 1984. Creationism and evolutionary protobiogenesis. In: Science and Creationism, ed. A. Montagu, Oxford University Press, pp. 194-239.5. Fox, S. W. and K. Dose. 1977. Molecular Evolution and the Origin of Life, Revised ed. New York: Marcel Dekker.6. Fox, S. W. et al. 1995. Experimental retracement of the origins of a protocell: It was also a protoneuron. In Ponnamperuma, C. and J. Chela-Flores, pp. 17-36.7. Huber, Claudia, Wolfgang Eisenreich, Stefan Hecht and Gnter Wchtershuser. 2003. A possible primordial peptide cycle. Science 301: 938-940.8. Lee, D. H. et al. 1996. A self-replicating peptide. Nature 382: 525-528.9. Martin, W. and M. J. Russell. 2003.10. Nelson, Kevin E., M. Levy and S. L. Miller. 2000. Peptide nucleic acids rather than RNA may have been the first genetic molecule. Proceedings of the National Academy of Science USA 97: 3868-3871.11. Ponnamperuma, C. and J. Chela-Flores (eds.). 1995. Chemical Evolution: Structure and Model of the First Cell. Dordrecht: Kluwer Academic Publishers.12. Pappelis, A. and S. W. Fox. 1995. Domain protolife: Protocells and metaprotocells within thermal protein matrices. In Ponnamperuma, C. and Chela-Flores, pp. 129132.13. Russell, M. J. and A. J. Hall. 1997. The emergence of life from iron monosulphide bubbles at a submarine hydrothermal redox and pH front. Journal of the Geological Society of London 154: 377-402. 14. Smith, J. V., F. P. Arnold Jr., I. Parsons, and M. R. Lee. 1999. Biochemical evolution III: Polymerization on organophilic silica-rich surfaces, crystal-chemical modeling, formation of first cells, and geological clues. Proceedings of the National Academy of Science USA 96(7): 34793485. 15. Tamura, K. and P. Schimmel. 2001. Oligonucleotide-directed peptide synthesis in a ribosome- and ribozyme-free system. Proceedings of the National Academy of Science USA 98: 13931397.16. Wchtershuser, Gnter. 2000. Life as we dont know it. Science 289: 1307-1308.17. Ball, Philip. 2001. Missing links made simple. Nature Science Update (15 Mar.). 18. Mahlon B. Hoagland, Hayatn Kkleri (TUBITAK, 1993; Alfa Bilim Dizisi, 2012de baslacak)19. Jacques Monod, Rastlant ve Zorunluluk (Alfa Bilim Dizisi, 2012)20. Cairn-Smith, A. G. 1985. Seven Clues to the Origin of Life, Cambridge University Press.21. de Duve, Christian. 1995a. The beginnings of life on earth. American Scientist 83: 428-437.22. Fox, S. W. 1960. How did life begin? Science 132: 200-208.
Argman Arivi 3

SORU

lahi bir mdahale olmadan basit bir hcrenin ortaya kmasnn olasl artc derecede dk deil mi?

DDA

Yaam iin gerekli olan proteinler fazla karmaktr. Tek bir protein moleklnn ans eseri oluma olasl 1/10113dir. Yaam oluturmak iin ise binlerce farkl protein daha gerekmektedir.

CEVAP

1. Olaslk hesaplamalar, protein moleklnn ans eseri olutuunu gsterir. Ancak biyokimya, ans ii deildir ve bu da olaslk hesaplarn anlamsz klar. Biyokimya, karmak rnler ortaya karr ve bu rnlerin birbirleriyle olan ilikileri de karmaktr. rnein; karmak organik molekllerin uzay artlarnda oluabildii gzlemlenmitir ve bu molekllerin, ilk canlnn oluumunda rol alm olmalar muhtemeldir (1). 2. Olaslk hesaplar, protein moleklnn yalnzca belirli bir biim almas zerine kuruludur. Buna karn, biyolojik aktiviteye katkda bulunan saysz muhtemel protein vardr. Herhangi bir olaslk hesabnda, yaama katk salayabilecek tm muhtemel molekller (yalnzca proteinler deil) gz nnde bulundurulmaldr. 3. Olaslk hesaplar, yaamn oluumunu bugnk haliyle ele alr. lk canl muhtemelen ok daha basit bir yapdayd. 4. Olaslk hesaplar, saysz denemenin e zamanl olarak gerekleebilecei gereini gz ard eder. ayrca bkz: lk hcreler nasl tesadfen bir araya gelmi olabilir? Okuma nerisi: * Evrende yaam olmas kanlmaz m, yoksa byk bir tesadf m?

Kaynak:1. Spotts, Peter N. 2001. Raw materials for life may predate Earths formation. The Christian Science Monitor, Jan. 30, 2001.

SORU

Pasteur, yaamn ancak yaamdan gelebileceini (biyogenez kanunu) gstermedi mi?

DDA

CEVAP

Pasteur ve dier bilimciler, kendiliinden oluum kavramnn yanl olduunu kantlayarak, yaamn ancak yaamdan geleceini syleyen biyogenez kanununu oluturdular.

Pasteur ve dierlerinin yanl olduunu kantladklar kendiliinden oluum (=spontan jenerasyon); fare, kurtuk ve bakteri gibi yaam formlarnn tam olarak biimlenmi bir halde ortaya kabileceklerini ne sren bir grt. Yani aslnda Pasteur ve dierleri, yaratlln bir eidini rtm oldular. lkel dzeydeki yaamn gittike karmaklaan molekllerden oluamayacan syleyen bir biyogenez kanunu zaten yoktur. Bugn artk, yaamn Dnyada en az bir kez cansz maddelerden olutuunu biliyoruz (Abiyogenez kuram).

zgr Dnce Hareketi

SORU

Evrim, bir abiyogenez teorisi olmadan temelsiz deil midir?

DDA

Evrim, iyi bir abiyogenez kuram (teorisi) olmadan temelsizdir, ki byle bir abiyogenez kuram da mevcut deildir. Dolaysyla evrim kuram de geersizdir.

CEVAP

1. Evrim kuram, yaam devam ettii srece geerli olacaktr. Yaamn nasl ortaya ktnn evrimle ilgisi yoktur. Evrimin, bir abiyogenez kuram olmadan geerli saylamayacan iddia etmek; emsiyelerin, bir meteoroloji kuram olmadan ie yaramayacan sylemek kadar anlamszdr. 2. Abiyogenez bir gerektir. Meydana geli eklini nasl hayal ederseniz edin (ve yaratln da bir abiyogenez hipotezi olduunu unutmayn); u bir gerektir ki, Dnyada bir zamanlar yaam yoktu, ancak u anda var. Dolaysyla evrimin abiyogeneze ihtiyac varsa, buna zaten sahiptir.

SORU

DNAda olduu gibi, bilgi, kendi kendine nasl olumu olabilir?

DDA

DNAda olduu gibi, bilgi, kendi kendine nasl olumu olabilir?

CEVAP

1. Bu soru, aada yer verdiimiz baz byk yanl anlamalara dayanr. Ska karlalan bu iddia, cehalet

Kaynakl (ing. argument from ignorance) bir argmandr. Bir kimsenin bir soruya cevap bulamyor oluu, o sorunun cevab olmad anlamna gelmez. 2. Bilgi, ierik deildir ve tek bana da herhangi bir zel yap veya ilev tekil etmez. Herhangi bir dizilim bilgi oluturabilir; bilgi, bu dizilimlerin nasl tanmlanddr. ster kendiliinden, ister d

Kaynakl olsun; yeni bir dizilim meydana gelirse, bu sre iinde yeni bir bilgi olumu olur. Eer dizilim ufak paralara dalm bir camdan ibaretse bile, bu bir araya gelen yeni bir bilgi olacaktr. 3. Evrim ve abiyogenez hibir eyin kendi kendine olmasn gerektirmez. Bu teorilere gre sre, d etkilerden muaf deildir; aksine bu tr d etkiler zaruridir. Abiyogenezde karmak organik molekllerin, temel kimyann yan sra Gneten ya da Dnyann iinden gelen enerji sayesinde kendiliklerinden kolayca olutuklar gzlenmitir. Evrimde evreden gelen bilgi, o evrede iyi ilev grmeyen varyasyonlara kar doal seilim araclyla dolayl yoldan genoma ilenir. Okuma nerileri: * orbalardan hcrelere: yaamn kkeni, Evrimi Anlamak * Abiyogenez kuram ve hipotezleri, felis agnosticus Video nerisi:Yeni Balayanlar iin Yaamn Kkeni

Argman Arivi

SORU

DNAnn olumak iin proteinlere, proteinlerin de DNAya ihtiyac yok mu?

DDA

DNA kendini kopyalamak iin belirli proteinlere, proteinlerse olumak iin DNAya ihtiya duyar. Biri olmadan, br doal olarak oluamaz.

CEVAP

DNA, daha basit bir kopyalaycdan evrilmi olabilir. RNA, kendisini kopyalayabildii iin, bu kopyalaycya muhtemel bir adaydr.(2)(3)(5) RNAnn da peptit nkleik asitler gibi kendisinden daha basit nclleri olabilir.(1) Deoksiribozim protein enzimleri olmakszn hem kendisinin kopyalanmasnda hem de RNA kesilmesinde i grr.(4) Kaynaklar: 1. Bhler, C., P. E. Nielsen, and L. E. Orgel. 1995. Template switching between PNA and RNA oligonucleotides. Nature 376: 578-581. See also: Piccirilli, J. A., 1995. RNA seeks its maker. Nature 376: 548-549. 2. Jeffares, D. C., A. M. Poole and D. Penny. 1998. Relics from the RNA world. Journal of Molecular Evolution 46: 18-36. 3. Leipe, D. D., L. Aravind, and E. V. Koonin. 1999. Did DNA replication evolve twice independently? Nucleic Acids Research 27: 3389-3401. 4. Levy, Matthew and Andrew D. Ellington. 2003. Exponential growth by cross-catalytic cleavage of deoxyribozymogens. Proceedings of the National Academy of Science USA 100(11): 6416-6421. 5. Poole, A. M., D. C. Jeffares, and D. Penny. 1998. The path from the RNA world. Journal of Molecular Evolution 46: 1-17.

SORU

Bugn sfrdan yeni bir hayat neden olumuyor?

DDA

Abiyogenez teorisi, yaamn bugn de ilevsel olan srelerle ortaya ktn syler, dolaysyla yeni bir yaamn bugn de ortaya kmas gerekir.

CEVAP

Bugnn koullar gemiteki koullardan iki nemli adan farkldr: Birincisi, yaam ilk ortaya ktnda atmosferde veya okyanuslarda ok az molekler oksijen vard ya da hi yoktu. Serbest oksijen kimyasal tepkimeye ak olduundan, olaslkla karmak organik molekllerin oluumuna mdahale etmi olabilir. kincisi ve daha da nemlisi yaam ortaya kmadan nce ortada yaam diye bir ey yoktu. Bugn byle bir durum olsayd, evremizdeki mikroskobik yaam, karmak moleklleri yeni bir yaama dnmeden nce bulur ve yok ederdi. Gemiteki dnya koullar laboratuvar ortamnda yaratldnda, o koullar altnda yeni yaam formlarnn sfrdan olutuu deneylerle gsterilmitir. ayrca bkz: lk hcreler nasl tesadfen bir araya gelmi olabilir ki? Pasteur, yaamn ancak yaamdan gelebileceini (biyogenez kanunu) gstermedi mi? DNAda olduu gibi, bilgi, kendi kendine nasl olumu olabilir? Okuma nerileri: Abiyogenez kuram ve Miller Urey deneyi Evrende yaam olmas kanlmaz m, yoksa byk bir tesadf m?
zgr Dnce Hareketi

Video nerisi:Yeni Balayanlar iin Yaamn Kkeni

6

SORU

Yaam iin gerekli tm aminoasitler laboratuvarda retilebildi mi?

DDA

Stanley Millern ilk abiyogenez deneyi, proteinleri oluturan 20 amino asitten yalnzca 4 tanesini retti; ancak sonraki deneyler hl tm 20 amino asidi inandrc koullarda retebilmi deil.

CEVAP

1. Millern deneyleri yaamn olumasnda vazife gren 20 amino asitten 13 tanesini retmitir.(1) Dierleri ise baka mekanizmalar araclyla olumu olabilir. rnein, uzayda olumu ve meteorlarla Dnyaya tanm olabilirler.(2) 2. Hangi amino asitlerin en ilkel yaam iin gerekli olduu bilinmiyor. Kolayca oluan amino asitler bata yeterli gelmi ve yaam daha sonra, reyecek ve dierlerine bel balayacak ekilde evrilmi olabilir. Okuma nerileri: Miller-Urey deneyi Video nerisi:Yeni Balayanlar iin Yaamn Kkeni Kaynaklar: 1. Henahan, Sean. 1996. From primordial soup to the prebiotic beach: An interview with exobiology pioneer, Dr. Stanley L. Miller. 2. Pizzarello, S. and A. L. Weber. 2004. Prebiotic amino acids as asymmetric catalysts. Science 303: 1151.

SORU

Abiyogenez deneyleri amino asitler yerine, sadece siyanr ve formaldehit gibi toksik maddeler retmedi mi?

DDA

Miller-Urey deneyleri amino asitler yerine, siyanr ve formaldehit gibi zehirli kimyasallar retti.

CEVAP

1. Siyanr ve formaldehit, amino asitler de dahil olmak zere nemli biyokimyasal bileikler iin gerekli olan yap talardr.(1) Bu balam iinde zehir saylmazlar. 2. Miller-Urey deneyleri dier kimyasal bileiklerin yannda amino asitler de retmitir.(2)(3) Okuma nerileri: Miller-Urey deneyi Kaynaklar: 1. Abelson, P. 1996. Chemical events on the primitive earth. Proceedings of the National Academy of Science USA 55: 1365-1372. 2. Kawamoto, K. and M. Akaboshi. 1982. Study on the chemical evolution of low molecular weight compounds in a highly oxidized atmosphere using electric discharges. Origins of Life 12(2): 133141. 3. Schlesinger, G. and S. L. Miller. 1983. Prebiotic synthesis in atmospheres containing CH4, CO, and CO2. I. Amino acids. Journal of Molecular Evolution 19(5): 376-382.

Argman Arivi

SORU

lk molekllerin bozunup gitmeleri gerekmez miydi?

DDA

RNAdaki bazlara benzeyen karmak organik molekller, dk scaklkta olmadklar srece olduka krlgan ve kararszdrlar. Kendi kendini yineleyen ilk yaam formu grevi yapm olacak kadar bir arada kalm olamazlar.

CEVAP

1. ddiada RNA bazlarnn krlganlyla ilgili alnt yaplan

Kaynak (3), abiyogeneze yalnzca 100o C civarndaki yksek scaklklarda kar kar. Ayrca yle de belirtirler: Sitozin, Adenin, Guanin, Timin ve Urasil, dk scaklkl bir yaam balangcnda rol oynamak iin 0o Cde yeterince kararl grnmektedir. (t1/2 deeri, 106 yla eit veya ondan daha byk olmak kaydyla). Bu kaynan yazarlar, Sitozinin 0oCnin altndaki scaklklarda kararsz olduunu, bu nedenle de ilk genetik materyalin yapsnda bulunmam olabileceini sylyorlar. C-G bazlarna sahip olmayan bir ribozimin kefedilmi olmas da, sitozin barndrmayan genetik materyalin akla yatkn olduunu gstermektedir.(4) 2. Eer nkleo-bazlarn sentezi katalize ediliyor ve hidrolizi katalize edilmiyorsa, bu nkleobazlarn birikmesi beklenir. Yaam ncesi artlarda oluabilen formamidin, nkleo-baz oluumlarn katalize ettii gzlemlenmitir.(5) RNA gnmzde hzl bir ekilde znyor, nk onu paralayabilecek enzimler (RNAazlar) bulunuyor. Eer RNA kendi kendine abucak znebiliyor olsayd, bu enzimler evrilmi olmazd. Karmak organik molekller o kadar krlgan olsayd, yaamn kendisi var olmazd. Aslna baklrsa, yaam, kaynama scaklklarnda ve ok asidik ortamlarda bile varln srdrr. 3. Yaamn, fazlaca kararl molekllerle balam olmas art deildir. Eigen ve Schuster, birok kimyasal bileenin ayn anda varln srdrebildii bir hiperdaire kavram gelitirmilerdir; tepkimenin her bir bileeni dier bileenleri oluturur, bu da sonu olarak orijinal bileenin yeniden biimlenmesini salar.(1) Bylesi bir dngde yer alan kimyasallar, hiperdngnn kendisinden daha uzun sre varlklarn srdrmek zorunda deildir. 4. Organik molekller, kil ablonlar (2) gibi dengeleyici ablonlarla veya yukarda bahsi geen hiperdnglerin ksmlaryla balantl halde bym olabilir. Kaynaklar:1. Eigen, M. and P. Schuster. 1977. The hypercycle. A principle of natural selforganization. Part A: Emergence of the hypercycle. Naturwissenschaften 64(11): 541-565.2. Ertem, G. and J. P. Ferris. 1996. Synthesis of RNA oligomers on heterogeneous templates. Nature 379: 238-240.3. Levy, Matthew and Stanley L. Miller. 1998. The stability of the RNA bases: Implications for the origin of life. Proceedings of the National Academy of Science USA 95: 7933-7938.4. Reader, J. S. and G. F. Joyce. 2002. A ribozyme composed of only two different nucleotides. Nature 420: 841-844.5. Saladino, R., C. Crestini, G. Costanzo, R. Negri and E. Di Mauro. 2001. A possible prebiotic synthesis of purine, adenine, cytosine, and 4(3H)-pyrimidinone from formamide: Implications for the origin of life. Bioorganic and Medicinal Chemistry 9(5): 1249-1253.6. Saladino, R., U. Ciambecchini, C. Crestini, G. Costanzo, R. Negri and E. Di Mauro. 2003. One-pot TiO2-catalyzed synthesis of nucleic bases and acyclonucleosides from formamide: Implications for the origin of life. ChemBioChem 4(6): 514-521.

zgr Dnce Hareketi

SORU

lk molekllerin ultraviyole nlar tarafndan yok edilmi olmas gerekmez miydi?

DDA

lkel atmosferde ozon tabakas bulunmadna gre ultraviyole (UV) nlar, atmosferde oluan organik moleklleri yok ederek karmak moleklleri ortadan kaldrm olmaldr.

CEVAP

1. Basit organik molekller, olduka younlam bir alanda bir arada tutulduklarnda, rnein bir toz veya buz zerresine yapk olduklarnda; UV aslnda baz zincirleri krarak ve moleklleri tekrar birletirerek daha karmak molekllerin oluumunu kolaylatrr.(1);(2) DNA ve RNA, ultraviyole nlarna nispeten dayankldr; nk molekllerin baz ksmlar dierlerini korurken, bazlarda oluan hasar da molekln omurgasn onarmaya yarayacak maddeleri salar. Ultraviyole nlar, nkleik asitlere seilim avantaj kazandrr; bu nedenle de abiyogenezin gereklemesi iin vazgelimez bir unsur grevi yapm olabilir.(3);(4)

2. Molekllerin hepsinin, UV nlarna srekli maruz kalm olmalar art deildir. Bazlarnn, okyanus ve nehirlerde znm halde bulunmu olmalar akla yatkndr. nerilen bir senaryoya gre, karmak organik molekller, okyanuslarn dibindeki jeotermal bacalarn evresinde, yani UV nndan hayli uzakta ekillenmi olabilirler. Kaynaklar:1. Bernstein, M. P., S. A. Sandford, L. J. Allamandola, J. S. Gillette, S. J. Clemett and R. N. Zare. 1999. UV irradiation of polycyclic aromatic hydrocarbons in ices: Production of alcohols, quinones, and ethers. Science 283: 1135-1138. ayrca bkz: Ehrenfreund, P., 1999. Molecules on a space odyssey. Science 283: 1123-1124.2. Cooper, G. et al. 2001. Carbonaceous meteorites as a source of sugar-related organic compounds for the early Earth. Nature 414: 879-883. ayrca bkz: Sephton, M. A., 2001. Lifes sweet beginnings? Nature 414: 857-858.3. Mulkidjanian, A. Y., D. A. Cherepanov and M. Y. Galperin. 2003. Survival of the fittest before the beginning of life: selection of the first oligonucleotide-like polymers by UV light. BMC Evolutionary Biology 3:12. 4. Mullen, Leslie. 2003. Shining light on lifes origin. Astrobiology Magazine

SORU

Miller deneyleri, ilkin atmosferik koullara dair geersiz varsaymlar iermiyor muydu?

DDA

Millerin, basit bileiklerden karmak organik maddelerin oluumunu gsteren deneyinde kullanlan atmosfer bileimi, iinde serbest oksijen barndrmayan, indirgeyici bir atmosferdi. Dnya, balangta muhtemelen daha oksitleyici bir atmosfere sahipti.

CEVAP

Argman Arivi

1. Miller ve dierleri, ilk deneylerinden itibaren dier atmosfer bileimleriyle de deneme yapmlardr.(1),(2),(3),(4) Karmak organik molekllerin oluumu, ok eitli sayda prebiyotik ortamda gerekleir. 2. Yaamn atmosferden olduka uzakta ortaya km olmas muhtemeldir; rnein okyanus tabanndaki hidrotermal bacalarn evresinde. Bu durum, atmosfer ieriini nemsiz hale getirebilir. 3. Balangtaki atmosfer oksitleyici zellikte idiyse bile, bugnk kadar oksitleyici olmu olmas imkanszdr. Muhtemelen hidrojence zengindi; ki bu da organik molekllerin oluumunu kolaylatran bir etkendir.(5)
9

Kaynaklar:1. Chang, S., D. DesMarais, R. Mack, S. L. Miller, and G. E. Strathearn. 1983. Prebiotic organic syntheses and the origin of life. In: Schopf, J. W., ed., Earths Earliest Biosphere: Its Origin and Evolution. Princeton, NJ: Princeton University Press, pp. 53-92.2. Miller, S. L. 1987. Which organic compounds could have occurred on the prebiotic earth? Cold Spring Harbor Symposia on Quantitative Biology 52: 17-27.3. Schlesinger, G. and S. L. Miller. 1983. Prebiotic synthesis in atmospheres containing CH4, CO, and CO2. I. Amino acids. Journal of Molecular Evolution 19: 376382.4. Stribling, R. and S. L. Miller. 1987. Energy yields for hydrogen cyanide and formaldehyde syntheses: the HCN and amino acid concentrations in the primitive ocean. Origins of Life and Evolution of the Biosphere 17: 261-273.5. Tian, F., O. B. Toon, A. A. Pavlov and H. De Sterck. 2005. A hydrogen-rich early Earth atmosphere. Science 308: 1014-1017. See also: Chyba, C. F. 2005. Rethinking Earths early atmosphere. Science 308: 962-963.

SORU

Dnyann ilk atmosferinde bol miktarda oksijen yok muydu? Bu oksijen, abiyogenezi imkansz klmaz m?

DDA

Serbest oksijen, Stanley Millern deneylerinde kulland abiyogenez senaryolarn geersiz klan bir unsurdur. Kantlar, ilkel Dnya atmosferinin kayda deer lde oksijen ierdiini gstermektedir.

CEVAP

1. lkel Dnya atmosferinin kayda deer lde oksijen barndrmadna ilikin birok kant vardr.(3) Bantl demir formasyonlar, okyanuslarda 2.5-1.8 milyar yl nce kelerek olumu olan hematit (Fe2O3) ve dier demir oksit tabakalarndan meydana gelir. Genel olarak kabul edilen gre gre, oksijenin atmosferde grlmesi, yaklak 2.5 milyar yl nce fotosentezin evrilmesiyle balamtr. Bu, okyanus suyu iinde znm halde bulunan serbest demirin oksitlenip kelmesine neden olmutur. Yani bantl demir formasyonlar, az miktarda serbest oksijenle suda znm byk miktarlarda demire sahip olan ilkel Dnya koullarndan, ok miktarda serbest oksijenle az miktarda znm demire sahip olan gnmz Dnya koullarna geii gstermektedir. Bantl demir formasyonlarndan daha eski olan kayalarda, uranit ve pirit, detritik taneler veya dere yata ve kumsallarn etrafnda bulunan sedimanter taneler eklinde bulunur. Bu mineraller, gnmzn yksek oksijenli koullarnda uzun sre kararl kalamaz. ok miktarda demir oksit ieren karasal sedimentler olan krmz tabakalarn olumas iin oksijen gereklidir. Bunlar, yaklak 2.3 milyar yldan daha eski kayalarda bulunmaz; o tarihten sonra da hzla art gsterirler. Eski sedimentlerindeki kkrt izotopu izleri, 2.4 milyar nceki oksidatif ayrmann ok dk seviyede olduunu gsterir.(2) Yaygn kabul gren bilimsel gr, ilkel atmosferin %0,1 veya daha da az oranda oksijene sahip olduu ynndedir.(1) 2. Bugn atmosferde bulunan serbest oksijen, byk oranda fotosentezin rndr. Fotosentez yapan bitki ve bakterilerin ortaya kndan nce kaynak eksikliinden dolay atmosferde az miktarda oksijen olmasn bekleriz. En eski sedimentlerde oksijene ihtiya duyan balk, istiridye veya baka canllarn fosilleri bulunmamtr. Bulunan en eski fosiller bakterilere aittir ve oksijenli bir atmosfere geilmesinden 1 milyar yl ncesine dayanr. Kaynaklar:1. Copley, Jon. 2001. The story of O. Nature 410: 862-864.2. Farquhar, J., H. Bao and M. Thiemens. 2000. Atmospheric influence of earths earliest sulfur cycle. Science 289: 756-758.3. Turner, G. 1981. The development of the atmosphere. In: The Evolving Earth, ed. L. R. M. Cocks. London: British Museum, 121-136.
zgr Dnce Hareketi 10

SORU

Dnyann ilk atmosferinde indirgeyici gazlar var myd?

DDA

ndirgeyici gazlar, balangtaki prebiyotik dnya atmosferinde byk ihtimalle mevcut deildi.

CEVAP

1. Bu iddia yanltr. Eldeki kantlar, Dnyann balangta az da olsa indirgeyici bir atmosfere sahip olduunu ortaya koymaktadr.(2) Atmosferden hidrojen kaybnn, daha nce dnlenden dk bir deerde olduu bilgisini gz nnde bulundurarak; ilkel atmosferin muhtemelen hidrojence zengin olduunu syleyebiliriz.(4) Dnyann byk bir blmn oluturan kondritlerden beklenen gaz kna ilikin yaplan hesaplamalar da, indirgeyici bir atmosfere iaret etmektedir.(3) 2. Dnya atmosferinin tamam ntr olmu olsayd bile, indirgeyici zellikte olan pek ok yerel blge bulunurdu; rnein volkanik faaliyetlerin youn olduu yerler. (1,2)

Kaynaklar:1. Delano, J. W. 2001. Redox history of the Earths interior since ~3900 Ma: Implications for prebiotic molecules. Origins of Life and Evolution of the Biosphere 31: 311-341.2. Kasting, J. F. 1993. Earths early atmosphere. Science 259: 920-926.3. Thomas, Dave. 2005. New trouble for Wellss Icon of Anti-Evolution #1. http://www.talkreason.org/articles/Wells.cfm4. Tian, F., O. B. Toon, A. A. Pavlov and H. De Sterck. 2005. A hydrogen-rich early Earth atmosphere. Science 308: 1014-1017. See also: Chyba, C. F. 2005. Rethinking Earths early atmosphere. Science 308: 962-963.

SORU

Aminoasitler, sadece karbondioksit, azot ve sudan meydana gelemez ki.

DDA

Miller-Urey deneyi yalnzca karbondioksit, azot ve su buharndan oluan bir atmosferle gerekletirildiinde, hi amino asit retilmemitir.

CEVAP

Bu iddia yanltr. Bylesi bir atmosferde gerekletirilen deneyde, amino asitler meydana getirilmitir.(1) Okuma nerileri: Miller-Urey deneyi, felis agnosticus Kaynak: 1. Schlesinger, G. and S. L. Miller. 1983. Prebiotic synthesis in atmospheres containing CH4, CO, and CO2. I. Amino acids. Journal of Molecular Evolution 19(5): 376-382.

SORU

Yaamn sadece sol-elli aminoasitleri kullanmas bir yaratcya iaret etmez mi?

DDA

Yaam tarafndan kullanlan 20 amino asidin hepsi sol-elli aminoasittir. Bunun ans eseri meydana gelmi olma olasl ok dktr.

CEVAP
Argman Arivi

1. Canllarn birok dier zellii gibi yaam iin kullanlan aminoasitler de, muhtemelen ans
11

eseri olumamtr. Aksine, bir seilim srecinin sonunda olumu olmalar daha yksek bir ihtimaldir. Tek bir peptit kopyalaycs, bata sa ve sol elli ksmlarn bulunduu rastgele bir karmdaki tek ellilik orann arttrabilmektedir (6;9). Ayrca paralarn iki boyutlu yzeyler zerinde kendi kendine toplanmas da tek ellilii arttrabilmektedir (10). Serin (Ser, S), tek ellilik ieren kararl kmeler oluturur, bunlar da daha sonradan kendilerine benzeyen trde ellilie sahip olan baka aminoasitleri seebilir. Bu kmeler, ayn zamanda gliseraldehit, glukoz ve fosforik asit gibi biyolojik olarak nemli molekller de ierir (8). Bir aminoasit tr ierisindeki ellilik fazlas, ilkel yaamda byk rol oynam olabilecek dier organik rnlerin (rnek: treoz) elliliini kolaylatrr (5). 2. Cansz maddelerden tremi olmas gereken ve meteorlarda bulunan aminoasitler de daha ok sol-ellidir. Bunun muhtemel sebebi, ilkel gne sistemindeki dairesel olarak kutuplam mortesi (UV) ktr (3;2). Beta bozunumuna neden olan zayf nkleer kuvvet, sadece sol spinli elektronlar retir. Bu elektronlara maruz kalan kimyasallarn da, kendileri gibi sol-elli kristaller oluturmas daha olasdr (7). Yeryzndeki sol-elli aminoasitlerin yaygnlnn sorumlusu da bu tr mekanizmalar olabilir. 3. Kendi kendini kopyalayabilen ilk molekl, 8 veya daha az aminoasit trne sahip olmu olabilir (1). Ayn elliliin ans eseri birka kez oluabilmesi, o kadar da olaslk d deildir. zellikle de aminoasitlerden bir tanesi, hibir ellilie sahip olmayan glisin ise. 4. Baz bakteriler, sa-elli amino asitleri de kullanrlar (4).

Kaynaklar:1. Cavalier-Smith T. 2001. Obcells as proto-organisms: membrane heredity, lithophosphorylation, and the origins of the genetic code, the first cells, and photosynthesis. Journal of Molecular Evolution 53: 555-595.2. Cronin, J. R. and S. Pizzarello. 1999. Amino acid enantiomer excesses in meteorites: Origin and significance. Advances in Space Research 23(2): 293-299.3. Engel, M. H. and S. A. Macko. 1997. Isotopic evidence for extraterrestrial non-racemic amino acids in the Murchison meteorite. Nature 389: 265-268. See also: Chyba, C. R., 1997. A left-handed Solar System? Nature 389: 234-235.4. McCarthy, Matthew D., John I. Hedges and Ronald Benner. 1998. Major bacterial contribution to marine dissolved organic nitrogen. Science 281: 231-234.5. Pizzarello, S. and A. L. Weber. 2004. Prebiotic amino acids as asymmetric catalysts. Science 303: 1151.6. Saghatelian, A., Y. Yokobayashi, K. Soltani and M. R. Ghadiri. 2001. A chiroselective peptide replicator. Nature 409: 797-801.7. Service, R. F. 1999. Does lifes handedness come from within? Science 286: 1282-1283.8. Takats, Zoltan, Sergio C. Nanita and R. Graham Cooks. 2003. Serine octamer reactions: indicators of prebiotic relevance. Angewandte Chemie International Edition 42: 35213523.9. TSRI. 2001 (15 Feb.). New study by scientists at the Scripps Research Institute suggests an answer for one of the oldest questions in biology.http://www.scripps.edu/news/press/021401. html10. Zepik, H. et al. 2002. Chiral amplification of oligopeptides in two-dimensional crystalline self-assemblies on water. Science 295: 1266-1269.

SORU

Abiyogenez, hibir kanta dayanmayan bir varsaymdan ibaret deil midir?

DDA

Abiyogenez, kantlara sahip olmad srece speklatif olarak kalacaktr. Laboratuarda gzlemlenemedii iin de bilimsel deildir.

CEVAP

zgr Dnce Hareketi

1. Abiyogenez hakknda ok fazla bilinmeyen mevcut, fakat bilinmeyenlerin aratrlmas zaten bilimin grevidir. Speklasyon da bu srecin bir parasdr. Speklasyonlar, test edilebildikleri srece bilimseldir. Abiyogenezle ilikili farkl hipotezlerin test edilmesine ynelik birok bilimsel alma yaplmtr, bunlardan bazlar aada verilmitir: Uzun proteinlerin oluumunun aratrlmas (2;4;5)
12

 Uzaydaki karmak molekllerin sentezi (3;7); ayrca bkz: lk molekllerin ultraviyole nlar tarafndan yok edilmi olmas gerekmez miydi? Farkl atmosferlerde molekl oluumunun aratrlmas Demir-slfr dnyasndaki bileenlerin hidrotermal bacalarn etrafnda sentezlenmesi (1;6) 2. Ayrca u iddialara verilen bilimsel cevaplara da bkz: * lk hcreler fazla karmaktr, nasl tesadfen bir araya gelmi olabilirler? , * Miller deneyleri, ilkin atmosferik koullara dair geersiz varsaymlar iermiyor muydu? , * DNAnn olumak iin proteinlere, proteinlerin de DNAya ihtiyac yok mu? , * Yaamn sadece sol-elli aminoasitleri kullanmas bir yaratcya iaret etmez mi? Kaynaklar:1. Cody, G. D. et al. 2000. Primordial carbonylated iron-sulfur compounds and the synthesis of pyruvate. Science 289: 1337-1340. ayrca bkz: Wchtershuser, 2000.2. Ferris, J. P., A. R. Hill Jr., R. Liu and L. E. Orgel. 1996. Synthesis of long prebiotic oligomers on mineral surfaces. Nature 381: 59-61.3. Kuzicheva, E. A. and N. B. Gontareva. 1999. The possibility of nucleotide abiogenetic synthesis in conditions of KOSMOS-2044 satellite space flight. Advances in Space Research 23(2): 393-396.4. Orgel, L. E. 1998. Polymerization on the rocks: theoretical introduction. Origins of Life and Evolution of the Biosphere 28: 227-34.5. Rode, B. M., H. L. Son and Y. Suwannachot. 1999. The combination of salt induced peptide formation reaction and clay catalysis: a way to higher peptides under primitive earth conditions. Origins of Life and Evolution of the Biosphere 29: 273-86.6. Russell, M. J. and A. J. Hall. 1997. The emergence of life from iron monosulphide bubbles at a submarine hydrothermal redox and pH front. Journal of the Geological Society of London 154: 377-402. 7. Schueller, Gretel. 1998. Stuff of life. New Scientist 159(2151) (12 Sep.): 31-35 Okuma nerileri: * Yeni balayanlar iin yaamn kkeni, felis agnosticus

SORU

Evrim, son derece olaslksz deil midir?

DDA

Evrime gre canllarn eitlilii, tamamen rastlantsaldr. Bu, evrimi son derece olaslksz yapmyor mu?

CEVAP

Argman Arivi

1. Tartmacnn evrimi anlamadn, baka hibir ifade undan daha iyi anlatamazd: Evrim teorisi, hayatn balangcnn ve evrimin ileyiinin rastlant yoluyla olduunu syler. Evrimde ansn gerekten byk bir rol vardr; ama bu argman, doal seilimin asli roln tamamen gz ard eder, nk seilim, ansn tam tersidir. Mutasyon biiminde grdmz ans etkeni, genetik eitlilii salar; bu da doal seilimin, zerinde alt hammaddeyi oluturur. Sonrasnda, doal seilim trl eitlilikleri tasnif eder. Sahiplerine daha byk bir reme baars kazandran eitlilikler tutulur (bu arada, ans da bu tr faydal mutasyonlarn kanlmaz olmasn salar), daha az baarl eitlilikler ise elenir. Ortam deitiinde veya organizmalar baka bir ortama tandnda, farkl eitlilikler seilir ve nihayetinde de farkl trler oluur. Zararl mutasyonlar abucak elenir, bylece faydal mutasyonlarn birikmesine engel olmam olur. 2. Abiyogenez de tamamen ansa dayanmaz. Atomlar ve molekller kendilerini batan aa rastgele bir ekilde deil, sahip olduklar kimyasal zelliklere gre dzenler. zellikle karbon atomlar sz konusu olduunda. Karmak molekller kendiliinden biimlenir ve bunlar da daha karmak molekller yaratmak iin birbirlerini etkileyebilir. Kendi kendini neredeyse yenileyebilen bir molekl bir kez olutuunda, doal seilim, daha da etkili oaltclarn oluu13

munu ynlendirir. Kendi kendini yenileyebilen ilk maddenin, modern bir hcre, hatta DNAnn bir sarmal kadar bile karmak olmasna gerek yoktur. Kendi kendini yenileyebilen baz molekller o kadar da karmak deildir (organik molekllerden bahsediyorsak). 3. Baz insanlar, hala kendi kendini yenileyebilen belirli bir molekln, belirli bir yerde oluumunun fazlasyla olaslksz olduunu ne sryorlar (geri belirli ifadesini kullanmyorlar, ama hesaplamalarnda bunlar kapal bir ekilde ifade ediyorlar). Bu doru; ancak, bu sorun zerinde alan okyanuslar dolusu molekl vard ve hi kimse de kendi kendini yenileyebilen hangi molekln ilki olduunu bilmiyor. lk oaltcy oluturan balang maddelerinin muazzam eitlilii, ilk oaltcnn alm olmas muhtemel saysz biim ve kendi kendini yenileyen molekl yapsnn byk bir ksmnn balangta hi de rastgele olmad gereklerini gz nnde bulundurmadan, abiyogenezin gereklemi olma ihtimalini hesaplamak anlamszdr. 4. Evrim teorisinin, hayatn nasl baladyla ilgili olmadn da aklda tutmakta fayda vardr. Abiyogenezin doruluu veya yanll zerine herhangi bir teori, evrim kuramn etkilemez.

SORU

Hi kimse evrimi gerekleirken dorudan gzlemlemedi, yleyse doru olduunu nereden biliyorsunuz?

DDA

Hi kimse evrimi gerekleirken dorudan gzlemlemedi, yleyse doru olduunu nereden biliyorsunuz?

CEVAP

Biyologlar, evrimi, bir poplasyonun gen havuzunda, zaman iinde oluan deiiklikler eklinde tanmlamaktadr.

ayrca bkz: Evrim kantlanamam mdr? Buna verilebilecek rneklerden biri, bceklerin birka yllk srelerle bcek ilalarna kar diren gelitirmeleri olabilir. ou yaratl bile bu aamada, evrimin bir gerek olduunu kabul eder. Kavrayamadklar nokta ise, ortak bir atadan gelen tm canllarda grdmz eitliliin olumas iin gerekli olan tek eyin, bu dzeyde gerekleen bir evrim olduudur. Ayn ekilde, yeni trlerin kkeni de evrim yoluyla hem laboratuvarda hem de doal ortamlarda gzlemlenmitir. Dorudan gerekleen bu gzlemler yok saylsayd bile, evrimin gzlemlenememi olduunu sylemek doru olmazd. Kant, gzlerinizin nnde gerekleen bir olay grmekle snrl tutulamaz. Evrim, fosil kaytlarna, karlatrmal anatomiye, genetik dizilimlere, trlerin corafi dalmna vs. baknca grebileceklerimize dair ngrlerde bulunur ve bu ngrler de defalarca kez dorulanmtr. Evrimi destekleyen gzlemlerin says, kar konulamaz derecede fazladr. Gerekten gzlemlenemeyen ey ise, bir hayvann anszn tamamen farkl bir hayvana dnmesidir; rnein, bir kurbaann bir inee dnmesi. Bu, evrim iin bir sorun tekil etmez, nk evrimin ne srd oluumlarn bunlarla uzaktan veya yakndan alakas yoktur. Aslna baklrsa, bir kurbaann bir inee dnt gzlemlenmi olsayd, bu, evrime kar ok gl bir kant olurdu. ayrca bkz: Makroevrimin gerekletii hi grld m? Okuma nerileri: Evrimi Deneyle Gzlemek ve renmek steyenlere: Lenski Deneyi, Evrim Aac Lepistes deneyi ve evrim, felis agnosticus
14

zgr Dnce Hareketi

 Midyelerin hzl evrimi: Midyenin fendi yengeci yendi, Evrimi Anlamak blogu Fukuimann mutant kelebekleri Video nerileri: * Evrim Gerekleri serisi Kaynaklar: 1. Five Major Misconceptions about Evolution 2. Weiner, Jonathan. 1994. The Beak of the Finch: A Story of Evolution in Our Time

SORU

Makroevrimin gerekletii hi grld m?

DDA

Makroevrim ile ilgili gzlemlenmi hibir kant yoktur.

CEVAP

1. Byk deiimleri dorudan gzlemlemeyi zaten beklemeyiz. Evrim temel olarak, uzun bir zaman dilimine yaylan kk deiimlerin bir araya gelmesiyle oluur. Eer bir baln birka nesil iinde bir kurbaaya dnmesi gibi olaylar gryor olsaydk, ite o zaman elimizde evrim kart ok iyi kantlar olurdu. 2. Evrimin gereklii, makroevrimin gzlemlenebilir olmasna bal deildir ve evrim iin elimizdeki tek kant da makroevrim deildir. ok sayda baka kant da vardr.(2) ayrca bkz: Evrim kantlanamam mdr? 3. Biologlarn kulland anlamyla makroevrim, trler dzeyinde veya trler aras evrim anlamna gelir. Trleme, gzlemlenmi ve belgelenmitir. 4. Mikroevrim gzlemlenmi ve hatta yaratllar tarafndan bile kanksanmtr. Dolaysyla, byk deiimler iin bilinen bir engel olmamas ve kk deiimlerin bir araya gelerek byk deiimler oluturmas sebebiyle mikroevrim, beraberinde makroevrimi de getirir. Geliimsel genlerde veya onlarn dzenlenmesinde meydana gelecek kk deiiklikler, yetikin organizmada olduka byk deiikliklere sebep olabilir.(1) 5. Makroevrimin gerekletiini gsteren ok fazla gei formu mevcuttur. Video nerisi: * Evrim Gerekleri, 3. blm Kaynaklar:1. Shapiro M. D., M. E. Marks, C. L. Peichel, B. K. Blackman, K. S. Nereng, B. Jnsson, D. Schluter and D. M. Kingsley, 2004. Genetic and developmental basis of evolutionary pelvic reduction in threespine sticklebacks. Nature 428: 717-723.: ayrca bkz: Shubin, N. H. and R. D. Dahn, 2004. Evolutionary biology: Lost and found. Nature 428: 703. 2. Theobald, Douglas, 2004. 29+ Evidences for macroevolution: The scientific case for common descent.

Argman Arivi

15

SORU

yleyse neden yeni bir trn ortaya kt hi grlmedi?

DDA

Yeni bir trn ortaya kt hi gzlemlenmedi.

CEVAP

zgr Dnce Hareketi

1. Yeni trlerin ortaya kt grlmtr. rnein: Londrada yeraltnda yaayan bir sivrisinek tr, Culex pipiensten evrilerek yeni bir tr haline gelmitir (4),(17). Bir HeLa hcre kltr olan Helacyton gartleri, 1951 ylnda insanlarda oluan bir tr boyun kanserinden evrilmitir. Bu kltr, snrsz olarak byyebilmektedir ve u anda olduka yaygn hale gelmitir.(19) Benzer bir olay, son zamanlarda kpeklerde de ortaya km gibi grnyor. Sticker sarkomu ad verilen ve kpeklerde cinsel yolla bulaan bu tmr, kpeklerde veya kurtlarda grlen bir tmrden tremekle birlikte, ortaya kna, konandan genetik olarak bamsz bir organizma sebep olmaktadr. ok takmllk yoluyla birok yeni bitki tr ortaya kmtr.(5) Buna rnek olarak Primula kewensis verilebilir.(16) 2. Ayran (insipiyent) trleme, yani iki alt trn nadiren veya dk baar oranyla iftlemesi, yaygn bir olgudur. te buna birka rnek: Rhagoletis pomonella, yani elma kurdu sinei, aynyurtlu trlemeye uramaktadr. Kuzey Amerikadaki asl kona akdikendir (Crataegus spp.), ama 1800lerin ortalarnda yabani trnden melezlenerek tretilen elma (Malus pumila) zerinde yeni bir sinek poplasyonu olumutur. ki rk da doal seilim tarafndan ksmen izole tutulmaktadr.(7) Bir sivrisinek tr olan Anopheles gambiaenin, kuzeybat ve gneydou Afrikadaki iki poplasyonu ayran trleme geirmektedir.(6),(10) Gmbalnn nehir ve deniz poplasyonlar arasnda ayran trleme grlmektedir.(1) 3. Halka trler, gzlerimizin nnde gerekleen trlemenin kantdr. Halka trlerde tr, sradalarn etrafna dizilmi gibi, az ya da ok, bir sraya datlr. Her poplasyon, komu poplasyonuyla melezlenebilir, ama iki utaki poplasyonlar kendi aralarnda melezlenme kabiliyetine sahip olamazlar. (Gerek bir halka trde, iki utaki bu iki poplasyon yan yana durup halkay tamamlar.) Halka trlere rnek olarak unlar verilebilir: ABDnin bat kysnda 7 farkl alt tre ayrlan bir semender tr olan Enstantina, Californiann merkez vadisinde bir halka oluturuyorlar. Gney ucunda komu olan alt trler klauberi ve eschscholtzi melezlenemez. (3),(20) Himalayalarn evresindeki yeil vgnlar (Phylloscopus trochiloides): Davransal ve genetik karakteristikleri, Sibiryann ortalarndan balayp Himalayalara kadar uzandktan sonra tekrar geri gelerek, sral bir biimde deiir; yani bu tc kularn iki formu da bir arada yaar, ama yayldklar alann bu ksmnda melezlenemezler. (8,9,21) Kuzey Amerikada elliden fazla alt tr bulunan geyik faresi (Peromyces maniculatus) Parus major ve P. minor, Halcyon chloris, Zosterops, Lalage, Pernis, Larus argentatus grubu ve Phylloscopus trochiloides de dahil olmak zere birok ku tr (12) Amerikan ars Hoplitis (Alcidamea) producta (13) Bir kstebek tr olan Spalax ehrenbergi (15) 4. Bundan yzlerce veya binlerce yl nce var olmayp sadece gmmzde olan ortamlarda grlen canllar da trlemenin kantdr. rnein: Kanadada bulunan, son buz devrinin hemen sonrasnda 10,000 yl nce ortaya kmaya balam olan baz gllerdeki dikenli balklar, s ve derin sulara gre farkl trlere ayrlmlardr. (18) Malawi ve Victoria gllerindeki iklit balklar, yzlerce farkl tre ayrlmtr. 19. yzylda ortaya kan Malawi Glnn baz blmleri, o blgeye has trlere sahiptir.(18) inde fazlaca bakr bulunan topraa uyum salam bir Mimulus tr, yalnzca, 1859dan nce
16

var olmayan bir bakr madeninin tortular arasnda byyebilmektedir.(11) Ayrca trlemeye, organizmaya bulaan bir ortakyaarn sebep olabileceine dair kantlar da vardr. Bir Wolbachia bakterisi, eekars trleri olan Nasonia vitripennis ve N. giraultiye bulaarak, iftleme sonras reme izolasyonuna sebep olur. (2) 5. Baz gen dnya yaratllar, trlemenin, Nuhun gemisini aklamak iin gerekli olduunu iddia eder. Gemi, btn trleri barndrabilecek kadar byk olmad iin, gemide bulunan daha az saydaki trlerin bugn grdmz eitlilii oluturabilmek adna trlemeye bavurduklarn savunurlar. Baz trlerin, tufan srasnda karlanamayacak birtakm zel ihtiyalar da olmu olaca iin trlemenin yaandn ne srerler (rnein tatl suya gereksinim duyan balklar). Yaratllar, bu trlerin Tufandan bu yana, daha toleransl canllardan evrildiini varsayar. Elbette bu varsaymlarn hibir bilimsel dayana yoktur. Bunlar sadece, durumu kurtarma ve Tufan yksn artk kabul etmek zorunda olduklar evrim gereine uydurup, ayn zamanda da evrim kartlklarndan dn vermeden eski sylemlerini bilimselmi gibi gsterme abalardr. Tufan ile ilgili iddia iin bkz: Fosil kaytlar, kutsal kitaplarda tarif edilen kresel selin (Tufann) bir sonucu deil mi? ayrca bkz: Makroevrimin gerekletii hi grld m? Video nerisi: * Evrim Gerekleri, Hayat Otoban * Evrim Gerekleri, 3. blm

Argman Arivi

Kaynaklar:1. Beheregaray, L. B. and P. Sunnucks, 2001. Fine-scale genetic structure, estuarine colonization and incipient speciation in the marine silverside fish Odontesthes argentinensis. Molecular Ecology 10(12): 2849-2866.2. Bordenstein, Seth R. and John H. Werren. 1997. Effection of An and B Wolbachia and host genotype on interspecies cytoplasmic incompatibility in Nasonia. Genetics 148: 1833-1844.3. Brown, Charles W., n.d. Ensatina eschscholtzi Speciation in progress: A classic example of Darwinian evolution. 4. Byrne, K. and R. A. Nichols, 1999. Culex pipiens in London Underground tunnels: differentiation between surface and subterranean populations. Heredity 82: 7-15.5. de Wet, J. M. J., 1971. Polyploidy and evolution in plants. Taxon 20: 29-35.6. Fanello, C. et al., 2003. The pyrethroid knock-down resistance gene in the Anopheles gambiae complex in Mali and further indication of incipient speciation within An. gambiae s.s. Insect Molecular Biology 12(3): 241-245.7. Filchak, Kenneth E., Joseph B. Roethele and Jeffrey L. Feder, 2000. Natural selection and sympatric divergence in the apple maggot Rhagoletis pomonella. Nature 407: 739-742.8. Irwin, Darren E., Staffan Bensch and Trevor D. Price, 2001. Speciation in a ring. Nature 409: 333-337.9. Irwin, Darren E., Staffan Bensch, Jessica H. Irwin and Trevor D. Price. 2005. Speciation by distance in a ring species. Science 307: 414-416.10. Lehmann, T., M. Licht, N. Elissa, et al., 2003. Population structure of Anopheles gambiae in Africa. Journal of Heredity 94(2): 133-147.11. Macnair, M. R., 1989. A new species of Mimulus endemic to copper mines in California. Botanical Journal of the Linnean Society 100: 1-14.12. Mayr, E., 1942. Systematics and the Origin of Species. New York: Columbia University Press.13. Mayr, E., 1963. Animal Species and Evolution. Cambridge, MA: Belknap.14. Murgia, Claudio et al. 2006. Clonal origin and evolution of a transmissible cancer. Cell 126: 477-487.15. Nevo, Eviatar, 1999. Mosaic Evolution of Subterranean Mammals: Regression, Progression and Global Convergence. Oxford University Press.16. Newton, W. C. F. and Caroline Pellew, 1929. Primula kewensis and its derivatives. Journal of Genetics 20(3): 405-467.17. Nuttall, Nick, 1998. Stand clear of the Tubes 100-year-old super-bug. Times (London), 26 Aug. 1998, 1. 18. Schilthuizen, M., 2001. 19. Van Valen, Leigh M. and Virginia C. Maiorana, 1991. HeLa, a new microbial species. Evolutionary Theory 10: 71-74.20. Wake, David B., 1997. Incipient species formation in salamanders of the Ensatina complex. Proceedings of the National Academy of Science USA 94: 7761-7767.21. Whitehouse, David, 2001. Songbird shows how evolution works. BBC News Online, 18 Jan. 200122. Woodmorappe, John, 1996. Noahs Ark: A Feasability Study, El Cajon, CA: ICR.23. Zimmer, Carl. 2006. A dead dog lives on (inside new dogs).
17

SORU

Varyasyon aral, eitlerle snrl deil mi?

DDA

Trler ufak deiikliklere urayabilir; ama varyasyon aral, canl eitleri arasndaki varyasyonla snrldr.

CEVAP

1. eit nedir? Yaratllar, trlerden alemlere kadar taksonomide yer alan her eyi eit olarak tanmlyor. Bunun dar bir tanm olduunu varsayarak cevap verirsek: yeni eitlerde varyasyon gereklemitir. Eer bu ok daha geni bir tanm ise: tarihsel olarak buna rastlamay beklemeyiz. zetle iddiadaki eit tanm belirsizdir. 2. Bir eitteki deiime rnek verilmek isteniyorsa, bunun iin Helacyton gartleriden daha iyisi dnlemez. H. gartleri, insandan kken alarak treyen, amip benzeri bir yaam formudur. (Bir kanser hcresinden evrilen bu canl, laboratuvarda retilen dier hcre kltrlerine bulaarak yaylmtr.) (1) 3. Yaratllar, varyasyonu (eitlilii) nleyebilecek herhangi bir mekanizmay brakn deneysel olarak gstermeyi, nermeyi bile baaramamtr. Bu tr bir mekanizma yoksa, bir zamanlar birbirilerine benzeyen canllarn zaman iinde eitlenip farkllamasn bekleriz; ki evrim srecinde olduunu gzlemlediimiz ey de tam olarak budur. ayrca bkz: Mikroevrim, sadece var olan eitlilii semez mi? Kaynak:1. Van Valen, Leigh M. and Virginia C. Maiorana, 1991. HeLa, a new microbial species. Evolutionary Theory 10: 71-74.

SORU

Hi yeni bir ube, snf veya takmn ortaya kt grld m?

DDA

Yeni bir ube, snf veya takmn ortaya kt hi grlmemi, makroevrim de hala gzlenmemitir.

CEVAP

1. Evrim neredeyse her zaman aamal deiimlerle gerekleir. Var olan ubelerin ortaya k yz milyonlarca yllk, snflarn geliimi de en az yz binlerce yllk evrimsel srecin bir sonucudur. Yeni bir ubenin, takmn veya snfn aniden ortaya kmas evrim deil, yaratl olurdu. 2. Makroevrim, tr veya daha st seviyelerde gerekleen evrimdir ve gzlemlenmitir. 3. Bir eyin kant saylmas iin, mutlaka gzlerimizin nnde gereklemesi gerekmez. Organizmalar arasndaki kkendelik (homoloji) rntleri, ok sayda gei fosilleri de dahil olmak zere fosil kaytlar, biyocorafya alanndan gelen bilgiler vb dier veriler, makroevrimin kantlarndandr. Dahas, gzlemlediimiz eitlilik gz nnde bulundurulduunda, makroevrimin gereklemesini engelleyecek mantkl bir mekanizma da bulunmamaktadr. Aksine, eitlilie yol aan mantkl mekanizmalar ortaya konmutur.(1) Kaynaklar:1. Lee, P. N., P. Callaerts, H. G. de Couet and M. Q. Martindale, 2003. Cephalopod Hox genes and the origin of morphological novelties. Nature 424: 1061-1065

zgr Dnce Hareketi

18

SORU

Mikroevrim ve makroevrim, tamamen farkl iki olgu deil mi?

DDA

Mikroevrim ve makroevrim, tamamen farkl iki olgudur.

CEVAP

1. Mikroevrim ve makroevrim, birbirinden farkl eylerdir; ancak tabi olduklar srelerin ou ayndr. Mikroevrim, bir poplasyon iindeki alel sklklarndaki deiim olarak tanmlanr. Timothy Wallace gibi mutasyonlarn gerekletiini inkar eden yaratllar dnda, mikroevrimin gerekletiine itiraz eden yoktur. Makroevrim, tr baznda ya da daha st seviyelerde gerekleen evrimsel deiim olarak tanmlanr (yeni bir trn, cinsin vb. olumas gibi). Bunlardan trleme, gzlemlenmitir de. Yaratllar, makroevrim kelimesi iin yeni bir kategori icat etmilerdir. Teknik bir tanmlar olmasa da bu kategoriyi, pratikte henz gzlemlenmemi byklkte bir evrimi ima etmek iin kullanmaktadrlar. Kelimenin gerek anlamyla karmamas iin, bu kategoriyi bundan sonra spermakroevrim olarak isimlendireceiz.Trleme, yeni trlerin oluabilmesi iin genellikle yaltc bir etmen gerektirmesi bakmndan mikroevrimden farkldr. Yaltc etmen biyolojik olmak zorunda deildir; yeni bir da sras ya da yata deien bir nehir de i grr. Trleme, bunun haricinde, mikroevrimden baka bir mekanizmaya gerek duymaz. Dallanan seilim ve oktakmllk gibi sreler, trlemede daha sk grlebilir; ancak bunlar da esas itibaryla mikroevrimden farkl deildir. Spermakroevrimi dorudan gzlemlemek zordur. Ancak spermakroevrimin, mikroevrimden bakaca bir mekanizma gerektirdiine dair en ufak bir kant yoktur. Aniden gerekleen byk deiimler, muhtemelen enderdir; ancak bunlar, byk deiimlerin tek kayna deildir. Kk deiimlerin zamanla birikerek byk deiimleri meydana getiremeyeceini dnmek iin bir neden yoktur. Aksini dnmek iinse birok neden vardr. Yaratllar, mikroevrim ile spermakroevrimin birbirinden farkl olduunu iddia ederler ama imdiye kadar bu iddialarn destekleyecek tek bir kant bile gsterememilerdir. 2. Fosil kaytlarndaki aamal deiimler ve bugn yaamakta olan canllar arasndaki benzerlik rntleri, spermakroevrim iin kant oluturur. yle ki; Darwinin teorisini sunmasndan nce bile bu kantlar, bir eit evrimsel grn kabul edilmesini salamtr. Video nerisi: * Evrim Gerekleri, 3. blm

SORU

Darwinin ispinozlar sadece mikroevrimin kant deil mi?

DDA

Darwinin ispinozlar sadece bir mikroevrim rneidir. Daha uzun sreli bir almada, deiimlerin kk olduu ve kararszlk gsterdii (sz konusu deiimlerin kimi nesillerde ortaya kp, kimi nesillerde tekrar yok olduu) belirtilmitir. Darwinin ispinozlar, makroevrime kant deildir.

CEVAP

Argman Arivi

1. Darwinin ispinozlar zerine Grant ailesi tarafndan yaplan ayrntl alma, mikroevrimin nasl ilediini detaylaryla gstermitir.(1) Bu almann yrtld sre zarfnda, makroevrimin gzlemlenmesi zaten beklenemezdi nk bu sre evrimsel mekanizmalarn makro boyutta ortaya kabilmesi iin ok ksadr. 2. Galapagos ispinozlar olarak da bilnen Darwinin ispinozlar, ortak bir atadan evrildiklerini iaret edecek ekilde morfolojik farkllk rntleri ierirler. Aakakan ispinozu ile Byk yer
19

ispinozu arasndaki farkllklar, tm ispinoz ailesi iindeki farkllklar kadar fazladr. Darwinin ispinozlar, makroevrimi gerekleirken gstermez; ama makroevrimin gerekletiine dair kant tekil eder. Kaynaklar:1. Weiner, J., 1994. The Beak of the Finch: A story of evolution in our time. New York: Knopf.

SORU

Byk deiimlerin nnde bariyerler yok mu?

DDA

Evrimciler, gzlemlediimiz kk deiimleri deerlendirerek biyolojik evrime dair karm yapabileceimizi ne srer, ancak byk deiimlerin nndeki bariyerleri gzard ederler.

CEVAP

Hangi bariyerler? Bugne kadar ileri srlen tek bariyer, zamandr; ve evrimin gereklemesi iin geen yz milyonlarca yln da bu anlamda herhangi bir bariyer nitelii tamad aktr. Evrim hakknda sadece gzlemlenen mikroevrime baklarak karm yaplmaz; ayn zamanda fosil kaytlarnda gzlemlenen deiimler ve bugn var olan trler arasndaki benzerlik ve farkllk rntlerinden de faydalanlr.

SORU

Kk deiimler, byk deiimlere nasl yol aabilir?

DDA

Yaratllar, kk mikroevrimsel deiimlerin gerekletii konusunda hemfikirdir. Fakat kk deiimler, byk deiimler anlamna gelmeyecei iin, makroevrim teorisi geersizdir. 1. Bu iddia, makroevrim kavramna, sadece mikroevrimin gzlemlenmesi sonucu ulald eklindeki yanl bir varsayma dayanr. Oysa ki mikroevrim, bir btn olarak evrimi gsteren kantlar btnnn sadece kk bir parasdr. Dier kantlar arasnda fosil kaytlar, yaayan canllar arasndaki benzerlik ve farkllk rntleri ve genetik karlatrmalar vardr.(1),(2) 2. Baz ortak koullar altnda, kk deiimler gerekten de byk deiimlere yol aar. Deiimleri belli bir ynde ilerletecek olan seilim basklar varsa, bu deiimler birikecektir. rnein, aamal iklim deiikliklerinde veya evrimsel avantaj edinme yarlarnda bu tr bir durum oluabilir. Herhangi bir seilim basks olmasa bile; deiimler, balang noktasndan uzaklatka ayrmaya devam edecektir. Kk deiiklikler, ancak u koullar altnda byk deiikliklere sebep olmaz: Canllarn olduklar gibi kalmalarna yol aacak sabitleyici seilim mevcutsa, veya, Deiimin olmas iin yeterli zaman yoksa, veya, Deiimi snrlayan genetik mekanizmalar mevcutsa. Sabitleyici seilim ortamda bazen mevcut olsa da, her zaman ve her yerde ileyen bir mekanizma da deildir. Dnyann ve zerindeki yaamn ok eski olduunu biliyoruz. Ve eitlilii snrlayacak olan bir mekanizmaya dair herhangi bir iaret de yoktur. Dolaysyla, temel ilkelere dayal byk deiikliklerin olmasn zaten bekleriz.
zgr Dnce Hareketi

CEVAP

Kaynaklar:1. Darwin, Charles. 1872. The Origin of Species, 1. bask.2. Theobald, Douglas, 2004. 29+ Evidences for Macroevolution.
20

SORU

Hi evrimle oluan yeni bir yap gzlemlendi mi?

DDA

Tamamen yeni olan hibir yap veya biyolojik ilev evrilmemitir.

CEVAP

1. Tamamen yeni diye tabir edilen yaplarn hepsi olmasa da birou, nceden var olan yaplarn evrilerek deiime uram halleridir. rnein, kularn kanatlar, tetrapodlarn n uzuvlarnn deimi halidir; ki bu uzuvlar da zaten Sarcopterygii snf balklarn gs yzgelerinin deimi halidir. Durup dururken ortaya kan, karmak ve tamamen yeni bir yap, evrimin deil, yaratlln kant olurdu. 2. Yeni zellikler, farkl olan eski zelliklerden evrilmitir. Birtakm insan yapm bileikleri paralama veya metabolize etme yetenei gelitirmi olan mikroorganizmalara birok rnek verilebilir. Bunlardan bazlar unlardr: arsenobetain paralayan bakteriler (4) naftalin ve benzeri bileikleri paralayan bakteriler (4) klorokatekol paralayan bakteriler (6) 2,4-dinitrotoll paralayan bakteriler (5) Bunlarn dnda, tek hcreli bir organizmann ok hcreli bir koloni oluturacak ekilde evrimletii de gzlemlenmitir (2); ayrca bkz: Mutasyonlarn yeni zellik retmesi3. Ayrca rastgele bir genetik dizilim, ilevsellik kazanacak ekilde de evrilebilir. (3),(2)

Kaynaklar:1. Annweiler, E., W. Michaelis, and R. U. Meckenstock, 2002. Identical ring cleavage products during anaerobic degradation of naphthalene, 2-methylnaphthalene, and tetralin indicate a new metabolic pathway. Applied and Environmental Microbiology 68(2): 852-858.2. Boraas, M. E., D. B. Seale, and J. E. Boxhorn, 1998. Phagotrophy by a flagellate selects for colonial prey: A possible origin of multicellularity. Evolutionary Ecology 12:153-164. ( ayrca bkz: Harris, 2000)3. Hayashi, Y., H. Sakata, Y. Makino, I. Urabe, and T. Yomo, 2003. Can an arbitrary sequence evolve towards acquiring a biological function? Journal of Molecular Evolution 56: 162-168.4. Jenkins, R. O. et al., 2003. Bacterial degradation of arsenobetaine via dimethylarsinoylacetate. Archives of Microbiology 180(2):142-150.5. Johnson, G. R., R. K. Jain, and J. C. Spain, 2002. Origins of the 2,4-dinitrotoluene pathway. Journal of Bacteriology 184(15): 42194232. (Erratum in Journal of Bacteriology 184(21): 6084.)6. Moiseeva, O. V., I. P. Solyanikova, S. R. Kaschabek, J. Groning, M. Thiel, L. A. Golovleva, and M. Schlomann, 2002. A new modified ortho cleavage pathway of 3-chlorocatechol degradation by Rhodococcus opacus 1CP: genetic and biochemical evidence. Journal of Bacteriology 184(19): 5282-5292.

SORU

Meyve sinei ile yaplan deneylerde ortaya kan canl, yine meyve sinei deil midir?

DDA

Meyve sinekleri laboratuvar deneylerinde mutasyona uratlp nesiller boyu retilmitir, fakat hala meyve sineidirler. Bu, evrim deildir.

CEVAP

Argman Arivi

1. Mutasyonlarn eitlilik ve deiim yarattn kabul edip evrimi yadsmak, Dnyann Gne etrafnda dndn kabul edip Gnein varln yadsmakla edeerdir. Bu iddia, evrim teorisinin baz ksmlarnn kabul edilip, baz ksmlarnn reddedilmesi nedeniyle ortaya atlm grnmektedir ve tutarszdr. Daha dorusu, mikroevrim, makroevrim ve trleme gibi kavramlarn farkn bilmemekten kaynaklanmaktadr. Mutasyonlar zaten, dier evrimsel mekaniz21

malarn zerinde etki edecei eitlilii yaratan tek evrimsel olgudur. 2. Biyolojik snflandrma hiyerariktir. Yeni bir tr, en alt daldan kendi dalna ayrlarak evrilir ve zaten dahil olduu tm gruplarn iinde kalmaya devam eder. rnein, meyve sineinden evrilen bir canl, ne kadar farkllarsa farkllasn, yine bir meyve sinei, bir dipteran, bir bcek, bir eklembacakl, bir hayvan vb eklinde snflandrlacaktr. 3. Meyve sineklerinin yaklak 3000 adet tanmlanm tr vardr.(2) Yani hala meyve sinei ifadesi, aslnda ok geni bir yelpazeyi kapsar. 4. Meyve sinekleri, ayn meyve sinei tr olarak kalmazlar. Drosophila melanogaster poplasyonlar, bir kanyon ierisindeki farkl mikroortam etkileri sonucunda reme izolasyonu yaratacak ekilde evrilmitir.(1) Geen tarihsel dnemde bundan daha byk bir farkllama beklemeyiz. Kaynaklar:1. Korol, A. et al., 2000. Nonrandom mating in Drosophila melanogaster laboratory populations derived from closely adjacent ecologically contrasting slopes at Evolution Canyon. Proceedings of the National Academy of Science USA 97: 12637-12642. ayrca bkz: Schneider, C. J., 2000. Natural selection and speciation. Proceedings of the National Academy of Science USA 97: 12398-12399.2. Wheeler, M. R., 1987. Drosophilidae. In: Agriculture Canada, Manual of Nearctic Diptera, vol. 2, Hull, Quebec: Canadian Government Publishing Centre. pg. 1011.

SORU

Evrimleen yeni bir vcut paras var mdr?

DDA

Yeni vcut paralarnn evrimletii hibir zaman gzlenmemitir.

CEVAP

1. Yeni vcut paralarnn evrimini dorudan gzlemlemeyi beklemeyiz. Byk deiiklikler, yava ve aamal olarak uzun bir zaman diliminde gerekleir. Bir nceki gn var olmayan bir vcut parasn ertesi gn grecek olsaydk, veya hatta bir nesil nce var olmayan bir vcut parasn bu nesilde grecek olsaydk; bu evrimden ziyade yaratllk iin bir kant olurdu. 2. Yeni vcut parasndan tam olarak ne kastedilmektedir? ou evrimsel deiim, sfrdan bir ekleme deil, var olan yaplardaki deiimin eseridir. rnein, yzgelerden bacaklara evrimi gsteren gei dizileri mevcuttur; ayrca bu srece yol aan genetik deiiklikler de bir miktar anlalmtr.(1) Bacaklar yeni vcut parasndan saylmyor mu? Bazen vcut paralarnn kopyalandna tank oluruz. Mesela kedilerin fazladan ayak parmaklarna sahip olmas, az rastlanan bir durum deildir. Bunlar yeni vcut parasndan saylmamal m? Kaynak:1. Zimmer, Carl, 1998. At the Waters Edge: fish with fingers, whales with legs, and how life came ashore but then went back to sea. New York: Touchstone.

SORU

Yeni yaplar tamamen geliene kadar ilevsiz deil midir?

DDA

Yeni yap ve organlar aamal olarak geliemezler nk son hallerini almadan ilevsel deildirler. rnein, yarm bir gz ne ie yarar?

CEVAP

zgr Dnce Hareketi

1. ddia edilen varsaym yanltr. Yap ve organlar, tamamen gelimemi halleriyle de gayet
22

ilevseldirler. Alt yandaki bir birey, bir yetikinin gcne ve evikliine sahip deildir; fakat kollar, bacaklar ve dier uzuvlar yeterince ilevseldir. 2. Tamamen gelimi tanmyla ne kastedildii bile ak deildir. nsan gz, bir ahinin sahip olduu duyarlla, baykuun karanlkta grme gcne, baz balklarn renkleri ayrt edebilme veya arlarn ultraviyole k blgesinde grebilme yetisine sahip deildir (bkz: Yarm bir gz neye yarar?). nsan gz bunlara benzer pek ok zellie sahip olabilecekken, gzlerimizin tamamen gelimi olduu nasl iddia edilebilir?

SORU

Yarm bir gz neye yarar?

DDA

Yarm bir gz hibir ie yaramaz.

CEVAP

Argman Arivi

1. Yarm bir gz, gr iin nemlidir. Pek ok canlnn gz, insan gznn baz zelliklerinden yoksundur. rnek vermek gerekirse: Dinoflagellatlar tek hcrelidir fakat k kaynana doru ynlenmelerini salayan basit gzleri vardr.(3) Denizyldz ve yasskurtlar, a duyarl hcreleri ukur bir blgede bir araya getirmeye yarayan gzfincan isimli bir yapya sahiptirler; bu yap sayesinde n nereden geldiini daha iyi belirleyebilirler. ou memeli yalnzca 2 eit fotoreseptre sahiptir, bu nedenle de ou insann sahip olduu renk ayrdetme yetenei onlarda daha zayftr. Baz derin deniz balklar yalnzca siyah-beyaz grrler. 16 piksel kadar dk bir deere sahip olan gz protezleri (biyonik gzler), grme engelli kiilerin ok iine yarar (1,4). 2. nsanlar, mkemmel gr yeteneine sahip olmaktan olduka uzaktr: nsanlar yalnzca 3 renk grebilir. Baz balklar ise 5 renk grr. ok az sayda kadn tetrakromattr; yani 4 eit renk reseptrne sahiptir (6). nsanlar, arlarn aksine ultraviyole gremezler. nsanlar, ngrakl ylan ve baz balklarn aksine kzltesi gremezler. nsanlar, ar ve karncalarn aksine k polarizasyonunu alglayamazlar. nsanlar, yalnzca kendi nlerini grebilirler. Dier birok hayvann ok daha geni bir gr alan vardr; rnein ulluk ve yusufuklar gibi. nsanlarn karanlkta grme yetenei azdr. Oysa baykular, karanlkta bizden 50-100 kat daha iyi grr. Baz derin-deniz karidesleri, 100 kat daha iyi alglar (6). Bir kimsenin odaklanabildii mesafe alannn lm birimine diyoptri denir. Bu deer, insanlarda ocukluk dneminde 14 diyoptri iken, ileri yalarda 1 diyoptriye kadar dmektedir. Baz dalg kular 50 diyoptri mercee sahiptir. nsan grnn ayrtrma gc ahinlerinki kadar iyi deildir. ahininki yaklak olarak 20/5tir; yani insan grnn drt kat kadar bir mesafeden bir nesneyi seebilir. nsan gz, retinamzn balant eklinden dolay ahtapotlarn aksine bir kr noktaya sahiptir. Drt gzl baln (Anableps microlepis) gzleri yatay bir ekilde ikiye ayrlmtr ve her bir gzde, su seviyesinin hem altn hem de stn ayn anda grmeye yarayan iki ayr optik sistem bulunur. Frldak bcekleri (Gyrinidae snfndan) de ayn ekilde ikiye ayrlm bileik gzlere sahiptir; yani bir ift gz su altn grrken, dier ift de suyun stn grr. ou insann su alt gr zayftr. Penguenler, su altnda net bir gr salayan yass bir korneaya sahiptir. lgin bir ekilde Gneydou Asyada yaayan Mokenlerin (deniz ingeneleri) dier insanlara kyasla ok daha iyi su alt grleri vardr (2). nsanlar, baz ylanlarn aksine gzlerini krptrrlar.
23

 Bukalemun ve denizatlar, gzlerini birbirinden bamsz olarak hareket ettirebilirler. Yarm bir gzn ne ie yaracan renmek istiyorsanz; baka hayvanlarn gzlerinin sahip olduu zelliklerin yarsna sahipken nasl hayatta kalabildiinizi kendinize sorun. Video nerileri: * Richard Dawkins Gzn Evrimini Anlatyor Kaynaklar:1. Fildes, Jonathan. 2007. Trials for bionic eye implants. BBC News, 2/16/2007. 2. Gisln, A. et al., 2003. Superior underwater vision in a human population of sea gypsies. Current Biology 13: 833-836. ayrca bkz: Pilcher, Helen R., 2003. How to see shells on the sea floor3. Kreimer, Georg, 1999. Reflective properties of different eyespot types in dinoflagellates. Protist 150: 311-323. 4. Wickelgren, Ingrid. 2006. A vision for the blind. Science 312: 1124-1126.5. Zimmer, Carl, 1996. The light at the bottom of the sea. Discover (Nov.): 62-66,71-73.6. Zorpette, Glenn, 2000. Looking for Madam Tetrachromat. Red Herring (4 Dec.)

SORU

Yarm bir kanat neye yarar?

DDA

Yarm bir kanat hibir ie yaramaz.

CEVAP

1. Yarm bir kanat aadaki ilevlerden herhangi birini yerine getirebilir: Bceklerde yarm bir kanat, su yzeyini sekerek gemeye yarar.(3),(4),(5) Daha byk hayvanlarda ise yarm bir kanat, szlme veya kayma srasnda ie yarar. Szlmek/kaymak iin kullanlan kanatlar, hayvanlarda eitli ekillerde grlr, rnein: - uan sincap (Petauristinae), pullu kuyruklu sincap (Anomaluridae), uan keseli sincaplar ve uan lemurlarda, bacaklarn arasnda bulunan deri - uan ylann (Chrysopelea) dzlemi vcudu - aa kurbaalarndaki (Rhacophorus ve Polypedates) geni perdeli ayaklar - uan balk (Exocoetidae) ve uan mrekkep balnn (Onychoteuthis) kanatlar - szlen/kayan kertenkelelerde (rnein Draco) bulunan yan perdeler - ge Triyasik dnemine ait Kuehneosauridae ailesinde bulunan yan perdeler - ge Permiyen dnemine ait bir uan srngen olan Coelurosauravus jaekeli trnde bulunan yan (lateral) perdeler (2) - bir karnca tr (Cephalotes atratus), uu srasndaki dn aa gvdesindeki yuvasna ynlendirmek iin arka bacaklarn kullanr. (6) - olgunlamam tavuklarda, kanat hareketleri arka bacaklar glendirir; bu da dik yzeylere kabilmelerini salar. Bu ilev, kulara zg uuun gei aamas olabilir. (1) Baz uamayan kularda (rnein penguenlerde), kanatlar yzmek iin kullanlr. Baz uamayan kularda, kanatlar muhtemelen avclar korkutmak amacyla kullanlr. Bir balkl tr (Egretta ardesiaca), kanatlarn avland suyu karartmak amacyla kullanr. Baz baykular kanatlarn, avlarn tutmak iin kullanr. Keisaan, ulluk ve birka manakin tr, kar cinsi cezbetmek iin kanatlarya ses karr. Ksmi kanatlarn, henz kimsenin dnmedii veya burada saymadmz, daha baka faydal ilevleri de olabilir. Video nerileri: * Richard Dawkins kanatlarn evrimini anlatyor
zgr Dnce Hareketi 24

Kaynaklar:1. Dial, K. P. 2003. Wing-assisted incline running and the evolution of flight. Science

299: 402-404. See also: Pennisi, E., 2003. Uphill dash may have led to flight. Science 299: 329.2. Frey, Eberhard, H-D. Sues, and W. Munk. 1997. Gliding mechanism in the Late Permian reptile Coelurosauravus. Science 275: 1450-1452.3. Kramer, M. G. and J. H. Marden. 1997. Almost airborne. Nature 385: 403-404.4. Marden, J. H. and M. G. Kramer. 1995. Locomotor performance of insects with rudimentary wings. Nature 377: 332-334.5. Thomas, M. A., K. A. Walsh, M. R. Wolf, B. A. McPheron and J. H. Marden. 2000. Molecular phylogenetic analysis of evolutionary trends in stonefly wing structure and locomotor behavior. Proceedings of the National Academy of Science USA 97: 13178-13183.6. Yanoviak, Stephen P., Robert Dudley, and Michael Kaspari. 2005. Directed aerial descent in canopy ants. Nature 433: 624-626.

SORU

Tek ve ok hcreliler arasnda iki hcreli ara formlar mevcut mudur?

DDA

Tek ve ok hcreliler arasnda iki hcreli ara formlar mevcut deildir; ki bu da, bir ara aamann mmkn olmadn gsterir.

CEVAP

1. Tek ve ok hcreli organizmalar arasndaki ara aama, iki hcreli bir organizma olmak zorunda deildir. Hcreler, yiyecek kaynan paralamak iin iblmne ihtiya duyacaklarsa, bunun iin ilk gereklilik hcreler aras sinyallerdir. Pek ok bakteri, bu tr amalar iin ok eitli sinyallerden faydalanr. Yardmlama yoluyla birlikte i yapmaya yarayan bir sinyalin evrimi bir bakteri cinsinde gzlemlenmitir.(4) ok hcrelilie gei, Pseudomonas fluorescens bakterisi ile yaplan deneylerle incelenmi ve daha yksek dzeyde karmakla geiin, hali hazrda gerekletirilebilir olduu anlalmtr.(3) ok hcreli hayvanlarla akraba olan yakal kamllar, hcre etkileimlerinde kullanlan eitli proteinleri oluturarak, bu tr proteinlerin tek hcreli organizmalarda ortaya kp daha sonra ok hcreli geliim iin seilebileceini gsterirler.(1) 2. Desmidler (Desmidoideae), Gamophyta ubesinin konjuge olan bir yeil alg snfna dahildir. Desmidlerin ou, sitoplazmalar orta hatta birlemi olan bir hcre ifti oluturur.(2) Neisseria bakterisi de iki hcreli yaplar oluturmaya eilimlidir. Ancak yukarda da akland zere, bu durum, okhcreliliin geliimi ile alakal olmayabilir. Okuma nerileri: Evrim srecindeki anahtar basamak laboratuvar ortamnda kopyaland, felis agnosticus Tek hcreli ortak ataya bir fosil kant daha geldi, felis agnosticus

Kaynaklar:1. King, Nicole, Christopher T. Hittinger and Sean B. Carroll. 2003. Evolution of key cell signaling and adhesion protein families predates animal origins. Science 301: 361-363.2. Margulis, Lynn and Karlene V. Schwartz. 1982. Five Kingdoms San Francisco: W. H. Freeman.3. Rainey, Paul B. and Katrina Rainey. 2003. Evolution of cooperation and conflict in experimental bacterial populations. Nature 425: 72-74.4. Velicer, Gregory J. and Yuen-tsu N. Yu. 2003. Evolution of novel cooperative swarming in the bacterium Myxococcus xanthus. Nature 425: 75-78.

SORU

Neden tamamlanmann eitli aamalarnda olan canllar grmyoruz?

DDA

Argman Arivi

Henz tamamlanmann eitli aamalarnda olan canllar grmyoruz. Evrim teorisine gre gemite yar-ku, yar-kpek vb canllar vard. Gnmzde buna benzer bir canl yoktur.
25

CEVAP

1. Evrim, tamamlanmam canllar ngrmez. Hatta byle bir canl grm olsaydk, evrim teorisi geersiz hale gelebilirdi. Btn canllar, hayatta kalabilmek iin yaadklar ortama yeterince uyarlanm; dolaysyla bir ekilde tamamlanm durumda olmaldrlar. Bu iddia, temelde iki hatal varsaym nedeniyle yanltr: a. Gei trlerinin, tamamlanmam olmak zorunda olduu yanlgs b. Tr ierisinde eitlilie izin verildii anda, her trl eitliliin hepsinin birden mmkn olmas gerektii yanlgs (bu, tipolojik ve zc/temelci bir dnce eklidir). 2. Gei aamasnda olan canllar vardr. Bunlar, benzer veya yakn akraba olan trlerde grlen zelliklerin ve yeteneklerin hepsine birden sahip olmadklar iin, bu balamda tamamlanmam saylabilirler: Baz szlen hayvanlar; rnein, uan sincap. Bu hayvan, yarasa benzeri bir canlya dnme aamasnda olabilir. Yar yarya bitki olan glena canls Su ylanlar Sadece kzl tesini alglayan bir 3. gze sahip srngenler Suyun dnda uzun sre yaayabilen eitli balk trleri. Bunlar, karada yzge ve ayaklarn kullanr ve akcier solunumu yaparlar. Probainognathusun baz ene kemikleri, orta kulaa g etme aamasndayd. eitli Eosen balinalarnn toynakl n ve arka ayaklar vard. Odontochelysin, gnmz kaplumbaalarnn aksine dileri vardr, kaburgalar dz ve genitir, kuyruu ok daha uzundur ancak hepsinden ilginci yarm kabuu vardr; karn plastron ad verilen ve modern deniz kaplumbaalarnnkine benzeyen bir kabukla kapldr. Fakat kabuu, karapaks ad verilen srt ksmndan yoksundur.

SORU

n adaptasyon, organlarn onlara ihtiya duyulmadan nce evrildikleri anlamna gelmez mi?

DDA

Evrimciler, baz zelliklerin nasl ortaya ktn aklamak iin n adaptasyon (n uyarlanm) kavramn ne srerler. n adaptasyona gre organlar ve dier zellikler, onlara ihtiya duyulmadan evvel evrilmitir. Ama ihtiya duyulmayan bir zellik asla seilmeyecektir, dolaysyla bu kavramn tamam evrim teorisini geersiz klar.

CEVAP

zgr Dnce Hareketi

1. n adaptasyon (n uyarlanm), daha nceden sahip olunan bir organn veya zelliin, bataki zgn ilevinden ok farkl bir i stlenecek ekilde evrilmesini ifade eder. Birok organ ve zellik, ilkin ilev grmek iin bir ynde evrilir; ancak bu, onlar ans eseri bambaka bir i stlenmeye de yatkn hale getirebilir. Belli bir ii yapan bir organ veya zellik, bundan daha kullanl ve yeni bir amala da kullanlabilir hale geldii zaman, doal seilim, onu yeni ilevine uyarlayacaktr. Buna rnekler verirsek: Kpekbalnn derisindeki sert pullar, ilkin anmaya kar diren oluturmak zere seilmi, sonradan dilere dnmeye yatkn hale gelmitir. Dinozor ve srngen derisinde bulunan tyler, ilkin s korunumu ve/veya kar cinsi cezbetmek zere seilmi, sonradan uu tylerine dnmeye yatkn hale gelmitir. Balklardaki lob yzgeleri, bitkilerin sk olduu su tabannda yryebilmek iin seilmi, sonradan bacaklara dnmeye yatkn hale gelmitir. Kularn tyleri, balangta tamamen yaltma ynelik bir seilim dorultusunda ortaya km, ancak daha sonradan uma ilevini yklenmi olabilir. Bu durumda tylerin genel yaps yaltm iin bir adaptasyonken, umak iin bir ardl adaptasyondur.
26

Baz bilim insanlar bu fenomeni aklamak iin ardl adaptasyon (ing. exaptation) terimini kullanmay tercih eder. Bunun en nemli sebebi, n adaptasyon teriminin buradakine benzer iddialara yol amas ve kolaylkla yanl anlalmasdr. Bu rneklerin her birindeki organ ve zellikler, ilk bataki zgn ilevinden farkl trde bir i stlenmitir. Yani bunlar, iddia edildii gibi kendilerine herhangi bir ihtiya duyulmasndan evvel deil, sadece sonraki ileve ihtiya duyulmasndan ve bu sonraki ii stlenmelerinden evvel evrilmilerdir. 2. Baz n adaptasyonlar, esas nie ok benzeyen baka nilere adapte olunmasyla meydana gelir. rnein, molozlarn iinde yaamak, toprak bcekleri ve dier canllara maarada yaamalarna imkan verecek bir n adaptasyon yaratr.

SORU

Yararl zellikler neden daha sk evrilmiyor?

DDA

Yararl zellikler neden daha sk evrilmiyor? Mesela kanatlar kularn nclleri iin faydal olmusa, ceylan ve maymunlarda neden evrilmemi?

CEVAP

1. Farkl canllar, farkl ekillerde hayatta kalr. Bu nedenle bir canl tr iin faydal olan bir zellik, bir dieri iin hi de faydal olmayabilir. rnein; sert bir tohumu yeme kabiliyeti belli bir ku tr iin faydalysa, bir dieri iin yle olmayabilir. nk o tohum, zaten ilk sz edilen ku trnn tekelindedir. Faydal zelliklerin sakncalar da vardr. Onlar gelitirip kullanmak iin fazladan bir enerji ihtiyac doaca gibi, genellikle baka bedelleri de bulunur. Bir zelliin salad avantaj dezavantajlarndan fazla deilse, o zellik evrilmeyecektir. Ortamda belli bir zellie zaten sahip olan bir canl tr yayorsa, bu zelliin baka bir trde de evrilmesi, dier canl iin genellikle kazanl bir durum yaratmayacaktr. 2. Evrim, yalnzca (veya neredeyse yalnzca demek lazm, nadiren istisnalar olabilir) var olan mevcut zelliklerde meydana gelen ufak deiikliklerle gerekleir. Bir zellik iin gerekli olan hammadeler mevcut deilse, bu zellik faydal da olsa evrilmeyecektir.

SORU

Eer zeka uyarlanmaya aksa, dier insans maymunlarda da evrilmi olmas gerekmez miydi?

DDA

Eer zeka faydal bir zellikse, neden dier insans maymunlarda da benzer bir zellik evrilmemitir?

CEVAP

Bir tr iin faydal olan bir zellik, dier bir tr iin de faydal olmak zorunda deildir. Dier canllarn varl, baarl bir ekilde hayatta kalnmas ve neslin srdrlmesi iin zeka geliiminin art olmadn gstermektedir. nsan zekas, en bata enerji asndan pahalya mal olan bir zelliktir. Dier insans maymunlar, onun yokluunda ok daha avantajl durumda olabilir.

Argman Arivi

27

SORU

nsanlarn evrimi durdu mu?

DDA

Modern insann bundan 100 bin yl ncesine kadar evrildii ve ondan sonra evriminin durduu syleniyor. O gnden sonra gerekleen evrimin, sadece kltrel ve sosyal evrim olduu ne srlyor. nsanlk tarihinde biyolojik evrimin gerekletii grlmemitir.

CEVAP

nsanlarn son birka bin ylda evrildiine ve evrilmeye de devam ettiine ilikin kantlar mevcuttur. nsan genomundaki eitliliin analiz edilmesinden elde edilen sonular, beyin hacmiyle ilikili genlerin son 37.000-5800 yl iinde evrildiini gstermitir.(3),(6) Orak hcre direnci, stma hastalnn daha yaygn olduu blgelerde art gsterecek ekilde evrilmitir. Laktoz tolerans, st rnlerinin tketimini etkileyen kltrel deiikliklerle balantl olarak evrilmitir.(2) Baz insanlar, AIDS ve kalp hastalklarna diren salayan mutasyonlar kazanmtr.(1),(8),(5),(9) Genom taramalar, pozitif seilime ilikin ok daha fazla kant sunmaktadr.(7) nsan evriminin, Afrikadan ayrlnp tarmcla balanmasndan sonraki dnemde hzlandn gsteren baz kantlar da bulunmaktadr.(4) Video nerisi: * Are We Still Evolving (Evrimimiz devam ediyor mu?); BBC Kaynaklar: 1. Dean, M. et al. 1996. Genetic restriction of HIV-1 infection and progression to AIDS by a deletion allele of the CKR5 structural gene. Science 273: 1856-1862. 2. Durham, William H. 1992. Coevolution: Genes, Culture, and Human Diversity. Stanford, CA: Stanford University Press. 3. Evans, Patrick D. et al. 2005. Microcephalin, a gene regulating brain size, continues to evolve adaptively in humans. Science 309: 1717-1720. 4. Hawks, John et al. 2007. Recent acceleration of human adaptive evolution. Proceedings of the National Academy of Science USA 104: 20753-20758. 5. Long, Patricia. 1994. A town with a golden gene. Health 8(1) (Jan/Feb.): 60-66. 6. Mekel-Bobrov, Nitzan et al. 2005. Ongoing adaptive evolution of ASPM, a brain size determinant in Homo sapiens. Science 309: 1720-1722. 7. Sabeti, P. C. et al. 2006. Positive natural selection in the human lineage. Science 312: 1614-1620. 8. Sullivan, Amy D., Janis Wigginton and Denise Kirschner. 2001. The coreceptor mutation CCR5-delta-32 influences the dynamics of HIV epidemics and is selected for by HIV.Proceedings of the National Academy of Science USA 98: 10214-10219.9. Weisgraber K. H., S. C. Rall Jr., T. P. Bersot, R. W. Mahley, G. Franceschini, and C. R. Sirtori. 1983. Apolipoprotein A-I Milano. Detection of normal A-I in affected subjects and evidence for a cysteine for arginine substitution in the variant A-I. Journal of Biological Chemistry 258: 2508-2513.

zgr Dnce Hareketi

28

SORU

Yaayan fosil olarak isimlendirilen baz canllar hi evrim geirmemitir. Bu, evrimi rtmez mi?

DDA

Tuatara, atnal yengeci, hamambcei, ginkgo ve slekant (coelecanth) gibi canllar yaayan fosildir. Milyonlarca yldr evrim geirmemilerdir.

CEVAP

1. Evrim teorisi, canllarn morfolojik olarak evrilmek zorunda olduunu sylemez. Hatta deimeyen (kararl) bir ortamda sabitleyici (dengelenmi) seilim, canly olabildiince deimemi halde tutmaya alacaktr. Mevcut ortamlarn birou, milyonlarca yl ncekinden ok farkl deildir. 2. Yaayan fosil olarak isimlendirilen baz canllar evrim geirmitir. rnein hamambcekleri, farkl ekil ve boyuttaki 4000 tre ayrlmtr. Ayrca trler, dorudan gzle gremeyeceimiz ok farkl ekillerde de evrilebilir. rnein, atnal yengecinin baklk sistemi, milyonlarca yl nceki halinden olduka farkldr. 3. Modern slekant, Latimeriidae familyasnda bulunan Latimeria chalumnaedir. Fosil slekantlar ise farkl familyalara, genellikle de Coelacanthidae familyasna aittir ve modern slekantlardan belirgin ekilde farkldr. Daha ufaktrlar ve Latimeriada bulunan baz i organlar eksiktir. Latimeriann herhangi bir fosil kayd bulunmamaktadr, dolaysyla ona yaayan fosil denemez.

SORU

Evrim, beynimizin %10unu kullanmz nasl aklyor?

DDA

Evrim teorisine gre, uyarl (adaptif) olmayan organlar evrilemez. Dolaysyla evrim, beynimizin %10unu kullanyor oluumuzu aklayamaz.

CEVAP

Beynimizin yalnzca %10unu kullandmza ilikin dnce bir hurafedir ve doru deildir.(1) Beynimizin tamamn kullanyoruz. Konuyla ilgili ok daha kapsaml olan u iki yazy da okumanz neririz: 140 gr, Yalansavar Beynimizin Yzde 10unu Kullanyoruz Efsanesi, Garajmdaki Ejder Kaynak:1. Radford, Benjamin, 2000. Ten-percent myth.

SORU

Jura devrine ait bir kire tanda canl bir pterodaktil mi bulundu?

DDA

Nesli tkenmi uan srngenler olan pterodaktillerin 100 milyon yl kadar nce yaadklar dnlyor. The Illustrated London News gazetesinin 9 ubat 1856 tarihli saysnn 166. sayfasndaki bir makaleye gre, iiler yaayan bir pterodaktil buldular. 1856 knda, St. Dizey ve Nancy arasndaki demiryolu hattnda bulunan bir tnelin raylarnda alyorlard; Jura devrine ait bir kiretan paralayp kaldrdlar ve yaratk stlerine devrildi. Kanatlarn rpt, tt ve iilerin ayaklarnn dibine cansz halde yld. Kanat genilii yaklak 3,5 metreydi; peneli ayaklara uzanan drt baca, bir yarasannkiler gibi perdeliydi; aznda keskin dileri vard ve siyah, kay gibi, yal bir deriye sahipti. Yaratn kt kiretandan, eksiksiz bir kalp alnmt.
Argman Arivi 29

CEVAP

1. Bu hikaye, 1856 ylnda bir pterodaktilin bulunuuyla ilgili gazetede bir haber yaynlandna ilikin ksma kadar doru. O dnemlerde, Franszlarla Prusyallar arasnda byk bir rekabet vard ve Bavyeradaki Solnhofen Kiretandan (daha sonra burada Archaeopteryx bulunacaktr) karlan ok sayda harika fosil, Alman paleontologlar tarafndan fazlasyla ses getirecek bir biimde duyuruluyordu. Fransada da Solnhofen Kiretayla ayn yataki bir kiretann iinden geen bir tnelin inasna balannca, Fransadaki soylu jeologlar, kendi hikayelerini uydurmak iin bir frsat bulmu oldular. Haberin aslna gre, pterodaktil, ardnda hibir iz brakmadan tuzla buz olmutur. Gazetedeki haberde pterodaktil, Pterodacdylus anas eklinde tanmlanmtr. Pterodacdylus, blbl boyutlarndaki uan srngenleri kapsayan cinstir ve hibir yesinin kanat genilii buuk metrenin yanndan bile gemez. Anas, rdek kelimesinin Latincesidir. rdek ise Franszcada canard olarak geer ve bu szck de ngilizcede hile anlamna gelmektedir. 2. Bu hikaye, batan aa samalktr ve tefe konmaktan fazlasn da hak etmemektedir. Yaratllar ne zamandan beri avanakl bir erdem sayyorlar?

SORU

Milyonlarca yl nce soyu tkendii zannedilen slekant (coelecanth) hala yayor mu?

DDA

70 milyon yldr nesli tkendi sanlan ve balk - tetrapod iin gei formu olarak gsterilen slekantn, bugn deimemi bir ekilde hala yaad kefedildi.

CEVAP

1. Modern slekant, Latimeriidae familyasnda bulunan Latimeria chalumnaedir. Fosil slekantlar ise farkl familyalara, genellikle de Coelacanthidae familyasna aittir ve modern slekantlardan belirgin ekilde farkldr. Daha ufaktrlar ve Latimeriada bulunan baz i organlar eksiktir. Latimeriann herhangi bir fosil kayd bulunmamaktadr, dolaysyla ona yaayan fosil denemez.

2. Modern slekant ve fosil slekantlar ayn olsayd bile, bu, evrim iin ciddi bir sorun tekil etmezdi. Evrim teorisi btn canllarn her zaman evrim geirmek zorunda olduunu sylemez. Doal seilim, deimeyen ve duraan bir ortamda canllar morfolojik olarak mmkn olduunca deimeden tutmaya meyillidir. 3. Slekantlarn, birok dier balkta da grlen ilkel zellikleri vardr. Bir zamanlar, bildiklerimiz arasnda balk - tetrapod gei trne en yakn canllar onlard; ama artk bugn, balktan tetrapoda geii gsteren ondan baka birok fosil olduunu bugn biliyoruz. Kaynak:1. Lindsay, Don, 2000, Living fossils like the coelacanth.

SORU

Dinozorlar Kongoda hala yayor olabilir mi?

DDA

Apatozor (Apatosaurus) benzeri bir dinozor Kongodaki bataklklarda hala yayor olabilir.

CEVAP

zgr Dnce Hareketi

1. Yerlilerin Mokele-mbembe diye isimlendirdii bu mehur dinozor, bir folklor rndr.

30

O-Hanlon, blgede yaayan Doubla isimli bir yerliye Mokele-mbembeyi hi grp grmediini sorduunda olduka arm grnen yerliden u cevab almtr: Ne kadar aptalca bir soru bu...Mokele-mbembe, goril veya piton ylan gibi bir hayvan deil ki. Ayrca kutsal bir hayvan da deil, yani insanlar onu gremez. O, gizemli bir hayvandr. Biz onu hayal ettiimiz iin var, ama onu grmekten bahsedersek...asla. Onu grmezsiniz. Kimileri Mokele-mbembeye sanki gerekmi gibi muamele etse ve hakknda gzel hikayeler anlatsa da, geerli bir kant gsteremez. ou rportajdan da ortaya kan sonu, bu canlnn bir folklr rn olduudur. Bylesine dev boyutlarda olmas gereken ve dikkat ekmemesi pek olas grnmeyen dinozor gibi bir kara canlsnn, bilim insanlarnn gznden kamas neredeyse imkanszdr. 2. Bir dinozor yayor olsayd da, bu, evrim teorisi iin bir sorun tekil etmezdi. Kaynak:1. OHanlon, Redmond. 1997. No Mercy: A journey to the heart of the Congo. New York: Knopf. ayrca bkz: Smithsonian Magazine, 1998 (Aug.)

SORU

Evrimin, trleri ilerletmesi gerekmiyor mu? Baz modern trler, yksek formlara dnmek yerine neden daha ilkel hale gelmi?

DDA

Evrimin, trleri daha yksek hale getirip daha ileri gtrmesi gerekir. Ama baz modern trlerin (mesela baz parazitler ve maaralarda yaayan canllar), dier trlerin dejenere biimleri olduu grlyor. Baz modern trler, yksek formlara dnmek yerine neden daha ilkel hale gelmi?

CEVAP

Evrim, trleri ilerletmeye veya stn hale getirmeye almaz, sadece canllar evrelerine uyum salayacak hale getirir. Bu, bazen daha da karmaklamak anlamna gelir, ama her zaman deil. Eer bir zellii kaybetmek, bir trn hayatta kalma ansn artracaksa, o zelliin aamal olarak kaybolmas kuvvetle muhtemeldir. Eer bir zelliin gelitirilmesi ve srdrlmesi, canlya enerji bakmndan ok masraf yaratyorsa (ki genellikle byle olur) ve bu zelliin artk ok da nemli bir ilevi kalmamsa (bu durum genellikle, bir poplasyon, maara gibi yeni bir evreye g ettiinde meydana gelir), onun kaybolmas faydaldr.

SORU

Faydal mutasyonlarn oluma olasl ok dk deil mi?

DDA

Faydal mutasyonlarn oluma olasl ok dk deil mi? lev gren ve 200 bileene sahip olan bir canlnn baarl bir ekilde remesi iin en az 200 faydal mutasyon geirmesi gerekir. Bu kadar ok sayda faydal mutasyonun baarl bir ekilde gereklemesi iin gereken ans r200dr. Burada r, faydal mutasyon orann gsterir. r=0,5 bile olsa (ki aslnda ok daha kktr), bunun gerekleme ihtimali 1060da 1dir; bu da imkansza yakn bir orandr (Morris 1972, 2003)

CEVAP

Argman Arivi

Morrisin bu hesaplamalar, btn faydal mutasyonlarn ard arda, yani arada baka hibir mutasyon olmakszn gerekletii varsaymna dayanr. Bu srete seilerek elenecek olan zararl mutasyonlarn da gereklemesine izin verilirse, 200 faydal mutasyon olduka hzl bir ekilde birikecektir; yani Morrisin modeline gre 200/r nesilde. Gerek hayatta ise iler bundan biraz
31

daha karmaktr. zellikle byk poplasyonlar ve eeyli reme vastasyla gerekleen genetik rekombinasyon, faydal mutasyonlarn ok daha yksek oranlarda birikmesine olanak verir. Okuma nerileri: * Faydal mutasyon kavram ve rnekleri, felis agnosticus * plak kr fareyi aside kar tepkisiz yapan etkenin iyon kanallar olduu bulundu, felis agnosticus

SORU

Canllar nasl evrileceklerini nereden biliyor?

DDA

Canllar nasl evrileceklerini nereden biliyor? rnein bitkiler, kular yesin ve yaysn diye meyvelerini hangi tatlarla evrileceklerini nereden biliyor? Bir hindistancevizi aac, etrafta bir okyanus olduunu nereden biliyor?

CEVAP

1. Canl, hibir ey bilmez. i yapan, yalnzca kr saatidir. Her tr mutasyon srekli olarak gerekleir. Birou, olutuklar ortamda etkisiz, hatta bazen de zararldr ve ounlukla elenir. Taycsnn reme baarsn rastlantsal olarak artran mutasyonlar ise korunur ve gelecek nesillerle birlikte poplasyona yaylr. rnein, farkl bitkiler, zaman iinde farkl tatlarda tohumlar retir. Kularn sevdii tatlara sahip olanlar daha ok yaylr ve daha ok geliir; kularn sevmedikleri ise elenir. Sonu olarak da brtlenler, kularn sevecei tatlara sahip olacak ekilde evrilmi olur. 2. Bireyler deil, poplasyonlar evrilir. Bireyin rol, hayatta kalmak ve remek veya elenmektir. Faydal eitlilie sahip olanlar, daha fazla hayatta kalma ve reme ansna sahiptir.

SORU

Ar zellemeler, hibir uyarlanma deeri olmasa da zaman zaman gereklemez mi?

DDA

Evrim, eer seilimsel bir avantajlar yoksa, karmak yaplarn oluamayacan syler. Ama ar zellemeler, bazen hibir uyarlanm deerleri bulunmasa da gerekleebilirler. Buna rnek olarak rlanda geyiinin muazzam boynuzlar verilebilir. Grnteki dezavantajlarna ramen, bu tr ar zelliklere sahip olan hayvanlarn da gayet iyi idare ettii ortadadr.

CEVAP

1. Uyarlanm (adaptasyon) deeri bulunmayan bir ar zelleme vakas henz gzlemlenmemitir. Baz durumlarda uyarlanm deeri, ak seik grlemeyebilir; ama var olmadn dnmek mantkszdr. Bilhassa cinsel seilim, sap-gzl sinein saplar veya rlanda geyiinin devasa boynuzlar gibi abartl ve zararl gibi grnen zellikler retebilir. 2. Ortam deitii zaman mevcut uyarlanm, uyarl olmayan bir ar zellemeye dnebilir. rnein, eer bir iek tek bir polen taycya balysa, taycnn kaybedilmesi durumunda iein de soyu tkenebilir. Okuma nerileri: * Eeysel seilim, Evrimi Anlamak blogu
zgr Dnce Hareketi 32

SORU

Dorusal evrim olarak da bilinen uzun sreli eilimler (ortogenez), evrim kuramyla elimiyor mu?

DDA

Dorusal evrim veya ortogenez olarak da bilinen uzun sreli ynelimler, evrim teorisi tarafndan desteklenmez; nk evrim teorisi gemiteki eilimleri iermez.

CEVAP

Ortogenez, elbette evrim teorisi tarafndan desteklenmez; modern evrim teorisinin bir paras olarak grlmemesinin sebebi de budur. Gnmzde artk, evrimin dorudan amaca ynelik ilediine inanan evrimcilerin says ok azdr. Ortogenez, bugn kabul edilen darvinci evrimin temeli olan doal seilim ve trleme gereklerini yadsyan, evrimin belirli bir ynde ilerlediini savunan ve bilimsel geerlilii bulunmayan bir hipotezdir. Uzun sreli eilimlere yol aan mekanizmalar mevcuttur. rnein, dereceli olarak gerekleen bir iklim deiimi, o iklim deiimini uzun bir sre takip eden uyarlanmlara yol aabilir. Evrimsel bir silahlanma yar, bu yara dahil olan iki trde de eilimlerin ortaya kmasyla sonulanabilir. Ancak, bu eilimler, onlarla ayn zamanda var olan mekanizmalar tarafndan ynlendirilir; uzun sreli hedefler tarafndan deil.

SORU

zellemi beslenme alkanlklarnn evrimi, canl iin zararl deil midir?

DDA

Bir hayvann verdii var olu mcadelesindeki nemli unsurlardan biri de eitlilik gsteren bir beslenme biimine uyarlanabilmektir. Mesela bir ku, tm varln belirli bir tatarck trn avlamaya ynelik bir beslenme biimine balamsa; o tatarck tr yok olduunda bu ku da alktan lecektir. Ama evrim teorisi, eitli trlerle beslenen atasal bir eekarsnn, kendilerine zg farkl beslenme biimlerine sahip yeni trlere dntn ne srer. Bu tr bir evrim, canl iin avantajl deildir.

CEVAP

Evrim, trlerin uzun vadeli menfaatleri iin almaz. Yani bir btn olarak trn tamamn deil, hayatta kalma yeteneine sahip olan en fazla sayda yavruyu reten bireyleri kollar. Belirli bir beslenme biimine zelleen bireyler, zelleme alanlarnda sahip olduklar verimlilik nedeniyle genellikle daha baarldrlar. rnein, sadece kurt rmceklerini avlamaya zellemi olan bir eekarsnn avn yakalama baars %20 dzeyindeyken, bu alanda zellememi olan bir arnnki de %10 olabilir. Yenecek rmcek says fazla olduu srece, aradaki bu fark, bu zellemeyi bir avantaja dntrecektir. Bu besin ortadan kalkarsa, onu yiyerek beslenen tr de tkenecektir. Ama evrim, bunu gz nnde bulundurabilecek ngrden yoksundur. Bu, evrimin en gl olan hayatta kalr anlamna gelmediini gsteren rneklerden sadece birisidir. bkz: En glnn hayatta kalmas demek, gl olan hakldr anlamna gelmez mi?

SORU

ne srlen evrim senaryolar, kant olmayan hikayelerden ibaret deil mi?

DDA

Evrimcilerin getirdii aklamalar, kant olmayan varsaymlardan ve hikayelerden ibarettir. Tamamen phelidir ve kant olarak deerleri yoktur.
Argman Arivi 33

CEVAP

1. Bir olayn belli bir ekilde gereklemi olduuna kant olarak desteksiz bir varsaym ne srmek elbette yanltr. Ancak, bu tr varsaymlar yine de hipotez olarak i grebilirler. Baka aratrmalar yaplarak test edilebilir, reddedilebilir veya olaslk dahilinde olduklar dnlerek kabul edilebilirler. rnein, boynuzlu kertenkelelerdeki boynuzlarn savunma amacyla evrildii ynndeki varsaym, artk deneylerle desteklenmektedir.(1) Bilim, test edilecek hipotezler olmadan, ok ar ilerler. 2. Bu tr varsaymlar ayn zamanda, bir olayn gereklemi olamayacana dair iddialar rtme ilevi de grebilirler. Eer akla yatkn bir varsaym sunulursa, olaslkszlk iddialar da yanllanabilir. Varsaymn kantlanm olmas veya olmamas, bunu deitirmez. nemli olan, bilimsel mantk dahilinde olaslnn bulunmasdr. 3. Yaratllarn elinde, modellerini desteklemek iin kantsz hikayelerden baka neredeyse hibir ey yoktur . rnein, yaratllar, dayanak olarak ncildeki Yaratl blmnde verilen kaba zetten daha fazlasna sahip olmadklarndan, Nuh Tufanyla ilgili verdikleri her ayrnt kantsz hikayelerdir. Bu hikayeleri test etmek iin de hibir aratrma yapmazlar. Kaynak: 1. Young, K. V., E. D. Brodie Jr. and E. D. Brodie III, 2004. How the horned lizard got its horns. Science 304: 65.

SORU

Bilim, trleri tanmlayabiliyor mu?

DDA

Evrimciler tr kavramn tutarl bir ekilde tanmlayamadndan, yaratllarn eit kavramn tanmlayamamalarndan ikayet etmek adaletsizlik olur.

CEVAP

1. Evrim devam etmekte olduundan, trlerin sklkla belirgin snrlar olmasn beklemeyiz. Baz trler hala geliim aamasndadr; dierleri ise henz yeni gelimi saylr ve bu sreci aklamak yle basit bir i deildir. Biyolojinin karmaklklar, baka przler de yaratmakatdr. Birok tr ifti, ok az melezleme geirmi olmalarna ramen birbirinden hala belirgin ekilde farkldr. Kimi gruplar eeysizdir veya sklkla eeysiz zellikler gsterir; o yzden, bunlarn ka tre ayrlarak snflandrlaca konusu bir sorunsal haline gelmitir. Gruplar, tek kalemde yaratlan eitler olarak tanmlayan Yaratl, tm trlerin kesin izgilerle birbirlerinden ayrlmas ve eidin veya trn ak ve evrensel bir tanmnn olmas gerektiini ileri srer. Doada byle kesin snrlar bulunmadna gre, kendi iddialarna aklk getirmesi gerekenler evrim gereinin farknda olan bilim insanlar deil, yaratllardr. 2. Trn farkl tanmlar, farkl amalara hizmet eder. Tr kavramlar, hem tehis ve snflandrma amacyla taksonomi birimleri olarak; hem de modelleme ve aklama amacyla kuramsal kavramlar olarak kullanlr. ki aklama da birbiriyle byk oranda rtr, ama birinde kullanlan tanmn dieri iin de en uygunu olmas art deildir. Ayrca, farkl tr kriterlerine ihtiya duyulan baka alanlar da mevcuttur. rnein, fosillerde kullanlan tr tanm, genetie veya davrana dayanamaz; nk bu iki zellik fosillemez.

zgr Dnce Hareketi

34

SORU

Kkendelik (homoloji) hem ortak atadan kaynaklanan bir benzerlik olarak tanmlanp, hem de nasl onun kant saylabilir?

DDA

Kkendelik, ortak bir atadan kaynaklanan benzerlik olarak tanmlanmakta, hem de ortak ataya kant olarak gsterilmektedir. yleyse bu, dngsel bir akl yrtmedir. Kkendelik (homoloji), ortak atadan kaynaklanan bir benzerlik olarak tanmlanp sonra da ortak ataya kant olarak sunulmaz. Ortak ataya dair kantlar, birok zelliin oluturduu benzerlik rntlerinden gelmektedir. Bu benzerlikler, canllarn i ie gemi bir hiyerariyi doal bir biimde oluturduunu gstermektedir. rnein, uur bceklerinin de, bok bceklerinin de birer knkanatl olduu bulgusu, sertlemi n kanatlar gibi eitli ortak zelliklere dayanmaktadr; knkanatllar, sinekler ve ekirgeler, birer bcek takmdr; bcekler, akrepler ve krkayaklar, eklembacakllarn birer alt ubesidir. Bu tr snflandrmalar, canllarn kkeniyle ilgili varsaymlara dayanmaz. Hatta bunlar belirgin bir sisteme oturtan ilk kii de, bir yaratl olan Linnaeustur. Ortak atalln kant bunlar deil, birok farkl alandan gelen ortak zelliklerdir. Bu zelliklere ne isim verirseniz verin, gerektir. Kkendelik sfat, ortak ataya dair kantlar ortaya konduktan sonra tanma eklenir.

CEVAP

SORU

Kkende (homolog) yaplar, kkende genler tarafndan m oluturulur?

DDA

Evrimci Gavin de Beer, kkende (homolog) yaplarn, kkende olmayan farkl genler tarafndan meydana getirildiini gstermiti. Bu da, bu yaplarn ortak atalardan tremi olamayaca anlamna gelir.

CEVAP

De Beer bu argman 1971 ylnda; yani henz DNA teknolojisi, genleri dorudan incelememize imkan vermiyorken ne srmt. Dolaysyla de Beerin karmlar (ve znde ayn eyleri syleyen Hardyninkiler de, 1965), dorudan kanta dayanmyordu. O zamandan bugne birok benzer genin, kkende yaplarn geliiminde rol oynad bulunmutur. (rn.Carroll, 2005) De Beer tarafndan ne srlen rneklerin bazlar da henz ayrntlaryla aklanm deildir. rnein, kkende olduklar dnlen baz organlar, embriyolojik dokularn farkl katmanlarndan olumaktadr. Ama bu tr durumlarn henz aklanmam olmas, hibir zaman aklanamayacaklar anlamna gelmez. u anda, yalnzca gerekli kimyasallarn var olmas halinde, organlarn vcudun herhangi bir yerinde bymek zere uyarlabileceini biliyoruz (sinein kanatlarnda gelien gzler gibi). Dolaysyla baz kkende organlarn farkl blgelerden gelimesinin sebebi, uyarc proteinlerin ifade edildii genlerde meydana gelen mutasyonlar olabilir. Kularn ve teropod dinozorlarn parmak geliimindeki farkllk, geliim srecindeki ufack bir farkn bile erikin formda oluturabilecei bariz olmayan farklla rnektir. Kaynaklar:1. Carroll, Sean B. 2005. Endless Forms Most Beautiful. New York: W. W. Norton.2. de Beer, Gavin. 1971. Homology, an unsolved problem. Oxford Biology Readers, J.J. Head and O.E. Lowenstein, eds., Oxford University Press. Reprinted (abridged) in Ridley, Mark, 1997. Evolution. Oxford University Press, 211-221.3. Hardy, Alister. 1965. The Living Stream, New York: Harper & Row, pp. 209-219.

Argman Arivi

35

SORU

Filogenetik analizler tutarsz deil mi?

DDA

Filogenetik yaam aalarnn modern rnekleri, DNAya ve dier molekler analizlere dayanr. Farkl molekler analizlere dayanan tutarsz ve garip sonular, bugn modern filogeniyi krize srklemektedir.(Wells, 2001, 51)

CEVAP

1. Biyoloji kark bir bilim olduundan, birka tutarszln gereklemesi beklenen bir eydir. Genlerin, farkl soylarda her zaman ayn ekilde evrilmesi gerekmez. Baz molekller, seilimle ya da ans eseri birbirine yaknsayabilir (ing. converge). Yatay gen aktarm nadiren de olsa gerekleir. Bu tr istisnalar ok sk gereklemese bile, ok sayda tutarl sonucun arasnda az da olsa yine de var olacaklardr. ou tutarszlk, birden fazla genin analizini temel alarak zlebilmektedir.(1) Dier tutarszlklar, yntemsel veya yorumsal hatalar sonucu ortaya kmaktadr.(2) Filogenetik analiz olduka karmak bir konudur; dolaysyla onu ok iyi kavrayamam olan kiilerin ilemi de her zaman doru bir ekilde uygulamas beklenemez. Bir bilim insannn yntemlerini ve sonularn yaynlamas, dierlerinin onun hatalarn bulmasn salar. Srekli olarak tutarszlk arayan yaratllar, ikiyzl bir tutumla ok saydaki tutarl sonucu ve birka istisnai tutarszln oluum sebeplerini gz ard ederek, var olan bu iki istisnay aradan seebilirler. 2. ne srlen baz tutarszlklar, aslnda tutarldr. rnein yukardaki iddiann sahibi olan Wells, deniz kestanelerinin kordallar arasnda snflandrld bir almay ne srer (3); ama deniz kestaneleri (ve genel olarak derisidikenlilerin hepsi) snflandrmada zaten kordallarla kzkarde gruptadr. Wells ayrca, ineklerin balinalara, atlardan daha yakn olduunu gsteren bir almay ne srer(3); ki bu da genetik, morfolojik ve fosilsel kantlarla tamamen uyumlu bir bilgidir. Kaynaklar:1. Rokas, A., B. L. Williams, N. King and S. B. Carroll, 2003. Genome-scale approaches to resolving incongruence in molecular phylogenies. Nature 425: 798-804.2. Sanderson, Michael J. and H. Bradley Shaffer, 2002. Troubleshooting molecular phylogenetic analyses. Annual Review of Ecology and Systematics 33: 49-72.3. Wells, 2000.

SORU

Evrimin aas yaps rtlmedi mi?

DDA

Evrim teorisine gre yaam, ortak bir atadan dallanan farkl formlar eklinde evrilerek geliti. Yakn zamanda yaplan bilimsel almalar bu beklentinin aksini iddia etmektedir. Molekler veriler, yaam aacnn ortadan kalktn ve kkendelik kavramnn rtldn gstermektedir.

CEVAP

zgr Dnce Hareketi

1. Bu iddia, yaamn balangcnda yatay gen aktarmnn ok yaygn olduunu gsteren verilere deinmektedir. Baka bir deyile; genetik bilgi, canlnn sadece kendisinden hemen nceki atasndan deil, tamamen farkl organizmalardan da kaltlmtr. Bunun sonucunda da yaam aac tek bir gvdeden deil, a biiminde bir dizi daln birleiminden meydana gelmektedir. (4) Fakat bu bulgular, evrim teorisini geersiz klmaz. Sadece bir zamanlar farkl bir tr kaltm mekanizmasnn daha yaygn olduunu gsterir. 2. Yatay gen aktarm (YGA), soyolu kavramn rtmez. YGA, tm makroskobik yaam da dahil olmak zere, bugnk modern yaam etkileyen ok byk bir faktr deildir: YGA, nemli evrimsel sonulara yol aarak bugn bile gerekleiyor olsa da; modern canllar
36

iin evrimin baskn modeli, klasik Darwinci soylardr. (3);(1) Ayrca, YGAndan bahsederken soyoluu hesaba katmak da halen mmkndr.(2)

Kaynaklar:1. Daubin, V., N. A. Moran and H. Ochman. 2003. Phylogenetics and the cohesion of bacterial genomes. Science 301: 829-832. See also: Pennisi, E., 2003. Passages found through labyrinth of bacterial evolution. Science 301: 745-746. 2. Kim, Junhyong and Benjamin A. Salisbury. 2001. A tree obscured by vines: Horizontal gene transfer and the median tree method of estimating species phylogeny. Pacific Symposium on Biocomputing 6: 571-582. 3. Kurland, C. G., B. Canback and Otto G. Berg. 2003. Horizontal gene transfer: A critical view. Proceedings of the National Academy of Science USA 100: 9658-9662. 4. Woese, Carl R. 2000. Interpreting the universal phylogenetic tree. Proceedings of the National Academy of Science USA 97(15): 8392-8396

Argman Arivi

37

Molekler Biyoloji ve Genetik

SORU

Mutasyonlar, nadiren gerekleen olaylar deil mi?

DDA

Evrimin gereklemesi iin mutasyonlara ihtiya vardr, ama mutasyonlar nadiren gerekleir.

CEVAP

ok byk mutasyonlar nadiren gerekleir, ama mutasyonlar her zaman ve her canlda meydana gelir. Virslerde genom elenmesi (replikasyon) bana yaklak 0.1 ila 1 mutasyon, mikroplarda da 0.003 mutasyon gerekleir. Daha byk canllardaki mutasyon oranlar, canldan canlya deikenlik gsterir; fakat genomda bulunan ve birou da etkisiz olanlar hari (hurda DNA) tutulduunda da; mutasyon oranlar, her hcre elenmesi iin etkili olduu genom bana yaklak 0,003tr. Eeyli seilimde birok hcre elenmesi gerekletii iin, insanlarda nesil bana yaklak 1,6 mutasyon meydana gelir. Oranlarn bundan da fazla olmas muhtelemdir, nk ok kk etkileri olan mutasyonlarn deneylerde gzden kamas ok kolaydr. Her insan zigotunda, etkisiz olan mutasyonlar da dahil, yaklak 64 yeni mutasyon gerekleir.(1) Bir dier alma ise, nesil bana 175 mutasyon gerekletiini, bunlarn da en az 3nn zararl mutasyonlar olduklarn ngrmektedir.(2) Kaynaklar:1. Drake, J. W. et al. 1998. See below.2. Nachman, M. W. and S. L. Crowell. 2000. Estimate of the mutation rate per nucleotide in humans. Genetics 156(1): 297-304.

SORU

Mutasyonlarn ou zararl deil mi?

DDA

Mutasyonlarn ou zararldr, dolaysyla mutasyonlarn toplam etkisi zararldr.

CEVAP

zgr Dnce Hareketi

1. ou mutasyon zararl deil, etkisizdir. Nachman ve Crowell, insanlarda nesil bana yaklak 175 mutasyondan sadece 3nn zararl olduunu ngrmlerdir. Belirgin etkileri olanlarn ou zararldr, ama faydal olanlarn oran da evrim kartlarnca ne srlenden ok daha fazladr. E. coli bakterisinde yaplan bir almada, 150 yeni mutasyondan 1inin ve 10 ilevsel mutasyondan 1inin faydal olduu gsterilmitir.(11) Zararl mutasyonlar uzun sre dayanamaz; faydal mutasyonlar ise ok daha kalcdr. Dolaysyla kalc mutasyonlarn ou faydaldr. 2. Faydal mutasyonlar ska gzlenir. Hatta hastalk yapc mikroplardaki antibiyotik direnci ve tarmsal mcadelede bcek ilalarna gelien diren vakalarnda sorun tekil edecek kadar yaygndr. Bunlar, nceden var olan eitliliin seilimi deildir. Laboratuvardaki poplasyonlarda tekrar tekrar gzlemlenebilirler.(15) Dier rneklerden bazlar aadadr: Mutasyonlar, bakterilere naylonu ayrtrma yetenei kazandrmtr.(12) Bitki yetitiricileri, mutasyonlar yaratp bunlarn iinden faydal olanlar semek amacyla aprazlama kullanmtr.(4) nsanlardaki baz mutasyonlar, AIDS veya kalp hastalklarna diren salar.(2;5;13;14) nsanlarda grlen bir mutasyon, kemiklerin daha salam olmasna sebep olur.(1)
38

 Transpozonlar zellikle de bitkilerde sk grlr; bunlar faydal deiimler yaratr.(6) In vitro ortamda gzlemlenen mutasyon ve seilimler, RNA molekllerinin nemli ilevlerini (rnein, ribozomu) gelitirecek ekilde evriltmek iin kullanlabilir.(16) 3. Bir mutasyonun faydal olup olmamas, evre koullarna baldr. Canlya bir ortamda faydal olan bir mutasyon, baka birinde zararl da olabilir. evre koullar deiince, bir zamanlar uyarlanmaya engel olan eitlilikler, bir anda tercih edilir hale gelir. evre srekli deitii iin eitlilik, poplasyonlarn hayatta kalmasn salar; bazlar dierlerine gre daha baarsz olsa da. Deien bir ortamda faydal bir mutasyon meydana geldii zaman, genellikle poplasyonda hzla yaylr.(3) 4. Baz ortamlarda yksek mutasyon oranlar avantajdr. Pseudomonas aeruginosann hiper mutasyon geiren sular, kistik fibroz hastalarnn akcierlerinde, bu hastala sahip olmayanlara kyasla daha sk grlr. nk bu blgelerde antibiyotikler ve dier stres unsurlar, basky ve eitlilii ok daha fazla artrr.(10)

Kaynaklar: 1. Boyden, Ann M., Junhao Mao, Joseph Belsky, Lyle Mitzner, Anita Farhi, Mary A. Mitnick, Dianqing Wu, Karl Insogna, and Richard P. Lifton. 2002. High bone density due to a mutation in LDL-receptor-related protein 5. New England Journal of Medicine 346: 1513-1521, May 16, 2002. http://content.nejm.org/cgi/content/short/346/20/1513 2. Dean, M. et al. 1996. Genetic restriction of HIV-1 infection and progression to AIDS by a deletion allele of the CKR5 structural gene. Science 273: 1856-1862. 3. Elena, S. F., V. S. Cooper and R. E. Lenski. 1996. Punctuated evolution caused by selection of rare beneficial mutations. Science 272: 1802-1804. 4. FAO/IAEA. 1977. Manual on Mutation Breeding, 2nd ed. Vienna: International Atomic Energy Agency. 5. Long, Patricia. 1994. A town with a golden gene. Health 8(1) (Jan/Feb.): 60-66. 6. Moffat, Anne S. 2000. Transposons help sculpt a dynamic genome. Science 289: 1455-1457. 7. Morris, Henry M. 1985. Scientific Creationism. Green Forest, AR: Master Books. 8. Nachman, M. W. and S. L. Crowell. 2000. Estimate of the mutation rate per nucleotide in humans. Genetics 156(1): 297-304. 9. Newcomb, R. D. et al. 1997. A single amino acid substitution converts a carboxylesterase to an organophosporus hydrolase and confers insecticide resistance on a blowfly.Proceedings of the National Academy of Science USA 94: 7464-7468. 10. Oliver, Antonio et al. 2000. High frequency of hypermutable Pseudomonas aeruginosa in cystic fibrosis lung infection. Science 288: 1251-1253. See also: Rainey, P. B. and R. Moxon, 2000. When being hyper keeps you fit. Science 288: 1186-1187. See also: LeClerc, J. E. and T. A. Cebula, 2000. Pseudomonas survival strategies in cystic fibrosis (letter), 2000. Science 289: 391-392. 11. Perfeito, Lilia, Lisete Fernandes, Catarina Mota and Isabel Gordo. 2007. Adaptive mutations in bacteria: High rate and small effects. Science 317: 813-815. 12. Prijambada, I. D., S. Negoro, T. Yomo and I. Urabe. 1995. Emergence of nylon oligomer degradation enzymes in Pseudomonas aeruginosa PAO through experimental evolution. Applied and Environmental Microbiology 61(5): 2020-2022. 13. Sullivan, Amy D., Janis Wigginton and Denise Kirschner. 2001. The coreceptor mutation CCR5delta-32 influences the dynamics of HIV epidemics and is selected for by HIV.Proceedings of the National Academy of Science USA 98: 10214-10219. 14. Weisgraber K. H., S. C. Rall Jr., T. P. Bersot, R. W. Mahley, G. Franceschini, and C. R. Sirtori. 1983. Apolipoprotein A-I Milano. Detection of normal A-I in affected subjects and evidence for a cysteine for arginine substitution in the variant A-I. Journal of Biological Chemistry 258: 2508-2513. 15. Wichman, H. A. et al. 1999. Different trajectories of parallel evolution during viral adaptation. Science 285: 422-424. 16. Wright, M. C. and G. F. Joyce. 1997. Continuous in vitro evolution of catalytic function. Science 276: 614-617. See also: Ellington, A. D., M. P. Robertson and J. Bull, 1997. Ribozymes in wonderland. Science 276: 546-547.
Argman Arivi 39

SORU

Mutasyonlar birer kaza deil mi? Canl yaplar, kaza sonucu nasl oluabilir?

DDA

Mutasyonlardr birer kazadr ve yaplar kaza sonucu olumaz.

CEVAP

1. Evrim, mutasyonlardan ibaret deildir. Mutasyonlarn az bir kesimi faydaldr ve doal seilim, faydal mutasyonlarn devamlln, zararl olanlarn da elenmesini salayabilir. Mutasyon ve selim bir araya geldii zaman, yeni ve faydal uyarlanmlar ortaya kar. Ayrca yaplar bazen kazayla da oluur. nsanlarn zamanla faydalanr hale geldii pek ok keif, ilk bata birer kaza olarak ortaya kmtr. Kaza sonucu olsun veya olmasn, birok tasarm seilerek elenmitir. Tasarmn kendisi zaten evrimsel bir sretir. 2. Deneyler ve genetik analizler, mutasyonlarn (ve seilimin) yeni uyarlanmlara yol atn gstermitir.(1) Kaynak:1. Max, E. E. 1999.

SORU

Mutasyonlar, yeni zellikleri nasl retiyor olabilir?

DDA

CEVAP

Mutasyonlar sadece nceden var olan zellikleri eitlendirir. Yeni bir ey yaratmaz.

zgr Dnce Hareketi

1. zelliklerin eitlenii, yeni bir eyin retimidir; zellikle de ncesinde bir eitlilik yoksa. Ufak deiikliklerin birikimi, evrimin temel zelliklerindendir. 2. Yeni zelliklerin ortaya kmasn salayan mutasyonlardan bazlar unlardr: bir bakterinin naylonu sindirme yetenei gelitirmesi (Naylon, 1935 ylnda icad edilmitir; dolaysyla naylon sindiriminin nceden var olan bir zellik olmas mmkn deildir.) (12;13;14) mayalarn, dk fosfat ieren ortama uyarlanmas (5;8) E. coli bakterisinin galaktozil arabinozu hidrolize eder hale gelmesi (6;7) tek hcreli yeil alglerin ok hcrelilie evrilmesi (2;3) E. colinin fukoz yolunda meydana gelen ve propanediolu metabolize etmesini salayan deiiklik (11) Klebsiella bakterisinde, 5 karbonlu ekerlerin sindirimini salayan yeni bir metabolik yolun evrimi (9) Ayrca mutasyonlarn yeni proteinler meydana getirdiine ilikin kantlar da vardr: Histidin biyosentezi yolundaki proteinler, iki-katl tekrar rnts ieren beta/alfa flarndan meydana gelmitir. Grne gre beta/alfa flarnn ikili yaps, yarm f yapsna sahip bir ortak atadan evrilmistir (ortak ataya ait genlerin ikilenmesi ve fzyonu sonucu). (10) Ynelimli mutasyon zerine yaplan laboratuvar deneylerine gre, yeni bir ilevin evrimi; genin zgn ilevi zerinde ok kk, ama ikincil ilevi zerinde ok byk etkisi olan mutasyonlar ile balamaktadr. Bundan sonra da gen ikilenmesi ve raksama, yeni ilevin daha da gelimesini salar.(1) 3. Evrimin ileyebilmesi iin, eitliliin kayna nemli deildir; nemli olan tek ey kaltsal eitliliin meydana gelmesidir. Yapay seilim yoluyla trlerde yeni zelliklerin ortaya k, bylesi bir seilimin olabildiinin kantdr (rnekler: kediler, kpekler, gvercinler, japon balklar, lahana, muz vb). Baz zellikler poplasyonda nceden de bulunuyor olabilir, ama bu durum hepsi iin geerli deildir. Bu bilimsel gerekler, btn canllarn Nuhun gemisi masalndaki gibi tek bir iftten meydana geldiine ilikin yaratl dnceyle de tezatlk ierir.
40

Kaynaklar:1. Aharoni, A., L. Gaidukov, O. Khersonsky, S. McQ. Gould, C. Roodveldt and D. S. Tawfik. 2004. The evolvability of promiscuous protein functions. Nature Genetics [Epub Nov. 28 ahead of print]2. Boraas, M. E. 1983. Predator induced evolution in chemostat culture. EOS 64: 1102.3. Boraas, M. E., D. B. Seale, and J. E. Boxhorn. 1998. Phagotrophy by a flagellate selects for colonial prey: A possible origin of multicellularity. Evolutionary Ecology 12: 153-164.4. Francis, J. E. and P. E. Hansche. 1972. Directed evolution of metabolic pathways in microbial populations. I. Modification of the acid phosphatase pH optimum in S. cerevisiae. Genetics 70: 59-73.5. Francis, J. E. and P. E. Hansche. 1973. Directed evolution of metabolic pathways in microbial populations. II. A repeatable adaptation in Saccharomyces cerevisiae. Genetics74: 259-265.6. Hall, B. G. 1981. Changes in the substrate specificities of an enzyme during directed evolution of new functions. Biochemistry 20: 4042-4049.7. Hall, B. G. and T. Zuzel. 1980. Evolution of a new enzymatic function by recombination within a gene. Proceedings of the National Academy of Science USA 77(6): 3529-33.8. Hansche, P. E. 1975. Gene duplication as a mechanism of genetic adaptation in Saccharomyces cerevisiae. Genetics 79: 661-674.9. Hartley, B. S. 1984. Experimental evolution of ribitol dehydrogenase. In: Microorganisms as Model Systems for Studying Evolution, R. P. Mortlock, ed., New York: Plenum, pp. 23-54.10. Lang, D. et al. 2000. Structural evidence for evolution of the beta/alpha barrel scaffold by gene duplication and fusion. Science 289: 1546-1550. See also: Miles, E. W. and D. R. Davies, 2000. On the ancestry of barrels. Science 289: 1490.11. Lin, E. C. C. and T. T. Wu. 1984. Functional divergence of the L-Fucose system in mutants of Escherichia coli. In: Microorganisms as Model Systems for Studying Evolution, R. P. Mortlock, ed., New York: Plenum, pp. 135-164.12. Negoro, S., K. Kato, K. Fujiyama and H. Okada. 1994. The nylon oligomer biodegradation system of Flavobacterium and Pseudomonas. Biodegradation 5: 185-194.13. Thomas. n.d. (see above).14. Thwaites, W. M. 1985. New proteins without Gods help. Creation/Evolution 5(2): 1-3.http://www. ncseweb.org/resources/articles/4661_issue_16_volume_5_number_2__4_10_2003.asp

SORU

Mutasyonlar bilgi ekler mi?

DDA

Mutasyonlar rastgele olan kazalardr; bilgi ekleyemezler. Evrim, bilgi art salayamaz.

CEVAP

Argman Arivi

1. Birilerinin bu iddiada bulunuyor olmas bile garip, nk mutasyonlarn neden olduu her ey, yine mutasyonlar tarafndan tersine evrilebilir. Baz mutasyonlar genoma bilgi ekler, bazlar da eksiltir. Yaratllar bu iddiay ne srerken bilgi kelimesini tanmlamaktan kanarak ve anlamn belirsiz hale getirerek kafa kartrmay hedefliyor. Buna verilecek en mantkl cevap udur: Bilgi artnn evrildii gzlemlenmitir. Aadakilerin evrimini gzlemledik: bir poplasyonda artan genetik eitlilik (7; 8) artan genetik malzeme (2; 3; 4; 9; 10) yeni oluan genetik malzeme (11; 5) yeni oluan ve genetik olarak dzenlenen yetenekler (12) Eer bunlar bilgi olarak kabul edilmeyecekse, bilgi kelimesi kullanlarak ne srlen iddialarn hibiri zaten evrimle ilgili deil demektir. 2. Bilgi ekleyen en yaygn mekanizmalardan birisi gen duplikasyonudur. Bu ilemde nce uzun bir DNA zinciri kopyalanr, daha sonra oluan nokta mutasyonlar, kopyalardan birini veya her ikisini birden deitirir. DNA dizilimi, baz proteinlerin kkeninin bu sre olduuna dair birok kant sunmaktadr. rnein: Yapsal ve dizilimsel kantlara gre, Histidin biyosentezinde grev alan f ekilli iki enzimin, iki adet yar-f ekilli atasal formun genlerindeki duplikasyon ve fzyon sonucunda olutuu gsterilmitir (6).
41

 Pankreatik bir enzimin geni olan RNASE1, duplikasyon geirmi ve langur maymunlarnda kopyalardan bir tanesi mutasyon geirerek RNASE1B genine dnmtr. Bu yeni gen, maymunun asidik olan ince barsaklarnda ok daha iyi ilev grr (14). Maya, ok az eker ieren bir ortama konmutur. 450 nesil sonra, heksoz tayc genler defalarca ikilenmi ve baz kopyalar mutasyona uramtr (3) Biyoloji kaynakalar bunlara benzer daha pek ok rnekle doludur. PubMed sitesine gen duplikasyonu yazarak yapacanz bir aramada karnza 3000den fazla kaynak kacaktr. 3. Shannon-Weaver Bilgi Teorisine gre rastgele oluan kazalar bilgiyi artrr. Bu sadece bir kelime oyunu deildir. Seilimin gerekletii eitlilik, mutasyonlarn poplasyonlara eklemi olduu rastgele eitliliin ta kendisidir. Mutasyonlar tek balarna uyarl (adaptif) evrime neden olmaz. Ama doal seilim, uyarl olmayan eitlilii nleyerek, canlya evresiyle ilgili bilgi aktarr ve onun evreye daha iyi uyarlanm hale gelmesini salar. Doal seilim, evreyle ilgili bilginin canlnn genomuna, dolaysyla da canlnn kendisine iletilmesini salayan sretir (1) . 4. Simlasyonlarda mutasyon ve seilim srelerinin, bilgiyi ve karmakl artrd gzlemlenmitir (1, 13). Kaynaklar:1. Adami et al., 2000. 2. Alves, M. J., M. M. Coelho and M. J. Collares-Pereira, 2001. Evolution in action through hybridisation and polyploidy in an Iberian freshwater fish: a genetic review. Genetica111(1-3): 375-385.3. Brown, C. J., K. M. Todd and R. F. Rosenzweig, 1998. Multiple duplications of yeast hexose transport genes in response to selection in a glucose-limited environment.Molecular Biology and Evolution 15(8): 931-942. http://mbe.oupjournals.org/cgi/ reprint/15/8/931.pdf4. Hughes, A. L. and R. Friedman, 2003. Parallel evolution by gene duplication in the genomes of two unicellular fungi. Genome Research 13(5): 794-799.5. Knox, J. R., P. C. Moews and J.-M. Frere, 1996. Molecular evolution of bacterial beta-lactam resistance. Chemistry and Biology 3: 937-947.6. Lang, D. et al., 2000. Structural evidence for evolution of the beta/alpha barrel scaffold by gene duplication and fusion. Science 289: 1546-1550. ayrca bkz: Miles, E. W. and D. R. Davies, 2000. On the ancestry of barrels. Science 289: 1490.7. Lenski, R. E., 1995. Evolution in experimental populations of bacteria. In: Population Genetics of Bacteria, Society for General Microbiology, Symposium 52, S. Baumberg et al., eds., Cambridge, UK: Cambridge University Press, pp. 193-215.8. Lenski, R. E., M. R. Rose, S. C. Simpson and S. C. Tadler, 1991. Long-term experimental evolution in Escherichia coli. I. Adaptation and divergence during 2,000 generations.American Naturalist 138: 1315-1341.9. Lynch, M. and J. S. Conery, 2000. The evolutionary fate and consequences of duplicate genes. Science 290: 1151-1155. ayrca bkz: Pennisi, E., 2000. Twinned genes live life in the fast lane. Science 290: 1065-1066.10. Ohta, T., 2003. Evolution by gene duplication revisited: differentiation of regulatory elements versus proteins. Genetica 118(2-3): 209-216.11. Park, I.-S., C.-H. Lin and C. T. Walsh, 1996. Gain of D-alanyl-D-lactate or D-lactyl-D-alanine synthetase activities in three active-site mutants of the Escherichia coli D-alanyl-D-alanine ligase B. Biochemistry 35: 10464-10471.12. Prijambada, I. D., S. Negoro, T. Yomo and I. Urabe, 1995. Emergence of nylon oligomer degradation enzymes in Pseudomonas aeruginosa PAO through experimental evolution. Applied and Environmental Microbiology 61(5): 2020-2022.13. Schneider, T. D., 2000. Evolution of biological information. Nucleic Acids Research 28(14): 2794-2799. http://www-lecb.ncifcrf.gov/~toms/paper/ev/14. Zhang, J., Y.-P. Zhang and H. F. Rosenberg, 2002. Adaptive evolution of a duplicated pancreatic ribonuclease gene in a leaf-eating monkey. Nature Genetics 30: 411-415. ayrca bkz: Univ. of Michigan, 2002, How gene duplication helps in adapting to changing environments. http://www.umich.edu/~newsinfo/Releases/2002/Feb02/r022802b.html

zgr Dnce Hareketi

42

SORU

Dawkinsin bilgi artna dair herhangi bir rnek veremedii syleniyor, bu doru mu?

DDA

1997de yaplan bir rportajda Richard Dawkinsten, genomdaki bilgiyi arttran bir genetik mutasyon veya evrimsel srece rnek vermesi istenmiti. O da soruya cevap veremedii iin uzun sre sessiz kalm, sonunda da konuyu deitirmiti.

CEVAP

1. Dawkinsin yapt aklamaya gre bir sre sessiz kalmasnn sebebi, sorulan sorudan, rportaj yapanlarn yaratl olduklarn anlamas ve niyetleri konusunda aldatlm olduunu farketmesiydi. Dawkins bu kiilere kar nasl bir tutum sergilemesi gerektiini dnmek zere bir sre duraklyor, sonra soruyu cevaplyor. Ama bu cevaplad ksm videodan siliniyor ve sonraki soruya verdii cevaptan devam eden kayt, sanki soruya cevap verememi ve konuyu deitirmi gibi montajlanyor (1). 2. Sorulan soru, karmakln nasl evrilmi olabileceini sormakla edeerdir. Ayrca, Dawkins zaten en az 4 kitabnda (Kr Saati, Cennetten Akan Irmak, Olaslkszlk Dana Trmanmak, Bir eytann Papaz) bu konuyu ayrntl bir ekilde ele alm ve kapsaml bir biimde defalarca cevaplamtr. 3. Btn bunlar bir yana, tek bir kiinin bir soruya cevap verip verememesi de zaten konuyla alakaszdr. Bilimsel kaynaklar, bilginin art konusunda verilebilecek saysz rnekle doludur. Okuma nerileri: * Richard Dawkinsin Cevap Veremedii Soru Aldatmacas, Garajmdaki Ejder Kaynak:1. Dawkins, Richard, 2003. The information challenge. In: A Devils Chaplain, Boston: Houghton Mifflin Co. http://www.skeptics.com.au/journal/dawkins1.htm

SORU

Mikroevrim, sadece var olan eitlilii semez mi?

DDA

Mikroevrim (rnein bcek ilacna kar gelien diren), sadece balangta var olan varyasyonu seer. Mutasyonlarn yeni bir eitlilik yarattn gstermez.

CEVAP

Argman Arivi

1. Bakterilerle yaplan deneylerde, tek bir bakteri bireyinden retilmi olan poplasyonlarda bile varyasyon (faydal mutasyonlar da dahil) meydana gelir(1). Bu poplasyon sadece tek bir kromozomla baladna gre, ilk poplasyonda nceden var olan herhangi bir varyasyon (eitlilik) da yok demektir. Yani btn deiiklikler, mutasyonlar yoluyla meydana gelmi olmaldr. Dahas, hastalk yapan canllar ve zararl bcekler, insan retimi olan ve doada bulunan hibir eye benzemeyen birok antibiyotie ve bcek ilacna diren gelitirmitir. Btn bceklerin, btn ilalara direnli domu olmas imkanszdr. 2. Mutasyonlar, poplasyonlara eitlilik ekleyen tek doal sretir. Seilim ve genetik srklenme, eitlilii ortadan kaldrr. Mutasyonlar yeni eitlilik yaratmyor olsayd, u anda seilimin etki edecei bir eitlilik de olmazd. Poplasyonlar, Nuh Tufannda anlatld ekilde tek bir ifte indirgenmi olsayd, dnyann yaban hayatndaki btn eitlilik bir kalemde ortadan kalkm olurdu. 3. Mikroevrimin balangta var olan eitlilikten setii dorudur. Hayvanlarda bu tr bir mikroevrim, belli mutasyonlarn olmasn beklemekten daha hzl gerekleir. Bu yzden yapay seilim programlar, balangta var olan tm varyasyonlarn seilimi bittii zaman durdurulur. Ancak, eer seilim ilemi devam ettirilirse, daha yava bir ekilde de olsa deiim de devam edecektir.
43

Okuma nerileri: * Mikroevrimsel deiimi ortaya karmak, Evrimi Anlamak blogu

Kaynak:1. Lederberg, J. and E. M. Lederberg, 1952. Replica plating and indirect selection of bacterial mutants. Journal of Bacteriology 63: 399-406.

SORU

Mutasyonlardan gelen genetik yk, poplasyonlarn hayatta kalmasn engellemez mi?

DDA

Mutasyonlarn bir poplasyona toplam etkisi, onun yaama kabiliyetini azaltmaktr. nk gen havuzuna bir genetik yk bindirirler.

CEVAP

zgr Dnce Hareketi

1. Poplasyona yeni zararl mutasyonlar eklendike; seilim, mevcut zararl zellikleri ortadan kaldrr. Kararl bir poplasyonun genetik yk, bu ikisi arasnda dengededir. 2. Bakteriler, bitki ve hayvanlardan ok daha hzl mutasyon geirir, ama poplasyonlarnn yaama kabiliyetleri hi de azalmamaktadr. Poplasyondaki yeni genlerin doal seilim ile sabitlenmi olmas iin yeterince zaman gemi midir? (Haldane ikilemi) J. B. S. Haldane, yeni genlerin doal seilim ile populasyonda sabitlenmesinin ancak 300 nesil sonunda gerekleebileceini hesaplamt (Haldane 1957). Bu hesaba gre, insanlarn insans maymunlardan 4.8x107 gen ile farkllat dnlrse, bu kadar deiimin birikebilmesi iin yeterli zaman yoktu. Ya da insanlarn, insans maymunlardan yaklak 10 milyon yl nce ayrld dnlrse, bu sre, genlerde ancak 1667 nkleotidin deimesine izin verebilirdi. Haldanein bu hesaplamalar geersiz bir varsayma dayanyordu. Hesaplarnda, sabit olduunu varsayd poplasyon bykln deitiren ve dolaysyla kendi varsaymn da geersiz klan bir sabit kullanyordu. Bu sabit, doal seilimin genleri sabitleme sresini arttracak ekilde sonu elde etmesine neden oluyordu. Haldanein dier bir hatal varsaym da, bir mutasyonun populasyonda sabitlenmesi iin 1 birim zaman gemesi gerekiyorsa, iki mutasyon iin 2 birim zaman gemesi gerektiini dnmesiydi. Oysa eeysel karlma sayesinde, iki mutasyon ayn anda seilebilir ve onun nerdiinden daha ksa bir srede sabitlenebilir. Dzeltilmi hesaplamalarla, bu sorun ortadan kalkmtr (4). Haldanein kendisi de 1957de makalesini yaynlarken, Hesaplarmn esasl bir ekilde gzden geirilmesi gerektiinin gayet farkndaym demitir (1). Bu hesaplar gerekten de 40 yl boyunca gzden geirilerek dzeltilmitir ve yenilenmi hallerini grmezlikten gelmek sorumsuzluktur. Bu iddiay yeniden gndeme getiren yaratllardan biri de ReMinedr; ve o da birok geersiz varsaymda bulunmutur. rnein, modelinde: farkllklarn ounun muhtemelen doal seilim sonucu deil, genetik srklenme sonucu olutuunu, birok genin, seilmi olan dier genlerle balantl olduunu ve dolaysyla onlarla birlikte srklenerek sabitleneceklerini, birok mutasyonun, birden fazla kodonu etkilediini, hem insan, hem de insans maymun genlerinin ortak atadan farkllatn, dolaysyla da ikisinin birbirine olan fakllnn ikiye katlandn hesaba katmam; ayrca, szde Haldane ikileminin negatif etkisini gsteren modelinde poplasyon bykln sadece 6 almtr (2). Kaynaklar:1. Haldane, J. B. S., 1957. The cost of natural selection. Journal of Genetics 55: 511524.2. Musgrave, Ian, 1999. Weasels, ReMine, and Haldanes dilemma. http://www.talkorigins. org/origins/postmonth/sep99.html3. ReMine, Walter J., 1993. The Biotic Message, St. Paul Science, Inc.4. Wallace, Bruce, 1991. Fifty Years of Genetic Load - An Odyssey. Cornell University Press.
44

SORU

Hurda DNA gerekten de hurda m?

DDA

Hurda DNA denilen ey, aslnda hurda deildir. nceleri kodlama yapmad iin hurda olduu dnlen baz DNA dizilerinin bir takm ilevleri olduu bulunmutur. Bu yzden geri kalan hurda DNA dizilerinin de ilevsel olmadndan emin olamayz.

CEVAP

Kodlama yapmayan baz DNA dizilerinin nemli ilevleri olduu uzun sredir biliniyor, hatta hurda DNA terimi henz literatre girmemiken bile biliniyordu. Yine de, birok DNA dizisinin ilevsiz olduuna dair yeterince kant bulunmaktadr: Baz DNA blgeleri kesilip karldnda veya yerlerine rastgele diziler yerletirildiinde, bu ilemlerin canl zerinde hibir etkisi olmamtr (1). Baz DNA blgeleri, kodlama yapan ilevsel DNAnn bozulmu kopyalardr. Fakat yaplarndaki mutasyonlar (stop kodonlar gibi), bunlarn ayn ilevi kodlama yapan kopya kadar koruyamadn gstermektedir. Fugu balnn genomu, yakn akrabalarna kyasla 1/3 orannda daha byktr. DNAnn ilevsel blgelerindeki mutasyonlar, seilimin kantdr - sessiz olmayan (non-silent) deiiklikler, rastlantsal deiikliklere nazaran ok daha nadir meydana gelir. DNAnn geri kalan blgelerinde, deiikliklerin seilimine dair bir kant yoktur. Kaynak:1. Nbrega, Marcelo A., Yiwen Zhu, Ingrid Plajzer-Frick, Veena Afzal and Edward M. Rubin, 2004. Megabase deletions of gene deserts result in viable mice. Nature 431: 988-993.

SORU

Kromozom saysndaki farkllk, evrim teorisinin iddia ettii ortak ata kavramyla elimez mi?

DDA

Farkl canllarn DNA ve kromozom saylar, birbirinden ok farkldr. Bu farkllk, ortak ata kavramndan beklediimiz benzerlikle eliir. Btn canllar ortak atadan evrildiyse, kromozom saylar ya ayn olmaldr, ya da canllar karmaklatka kromozom saylar da bununla orantl olarak artmaldr. ki durum da geerli deildir. rnein insanlarn 46, baz ereltiotlarnn 512, baz martlarn 12 kromozomu vardr.

CEVAP

Kromozom says, benzerliin gstergesi deildir. Tek bir cins, hatta tek bir tr ierisinde bile byk deikenlik gsterebilir. rnein; Clarkia cinsinin, kromozom saylar n= 5, 6, 7, 8, 9, 12, 14, 17, 18, ve 26 olan farkl trleri vardr.(1) Ev faresi (Mus domesticus) trlerinin kromozom saylar ise 2n= 22 ile 40 arasnda deiir. Kromozomlar, genlere ok az etki ederek blnebilir veya birleebilir. rnein bir insan kromozomu, iki empanze kromozomunun u uca eklenmi haline ok benzer; byk olaslkla da iki kromozomun birlemesiyle olumutur.(3) Genler buna ramen dizilebildii iin, kromozom saysndaki bir deiiklik remeyi engellemez. Kromozom says, ok takmllk srecinde de deiebilir. Bu durumda genomun tamam ikilenir. Hatta poliploitlik, bitkilerdeki trlemenin temel mekanizmalarndan biridir.
Argman Arivi

Video nerisi: * Evrim Gerekleri, 5. blm

45

Kaynaklar:1. Lewis, Harlan, 1993. Clarkia, In: The Jepson Manual: Higher Plants of California, J. C. Hickman, ed., Berkeley: University of California Press, pp. 786-793.2. Nachman, M. W., S. N. Boyer, J. B. Searle and C. F. Aquadro, 1994. Mitochondrial DNA variation and the evolution of Robertsonian chromosomal races of house mice, Mus domesticus. Genetics 136(3): 1105-1120.3. Yunis, Jorge, and Om Prakash, 1982. The origin of man: A chromosomal pictorial legacy. Science 215: 1525-1530. bkz. http://www.indiana.edu/~ensiweb/lessons/chr.bk1.html; ekil. 2a: Human and chimpanzee chromosomes 1-4.

SORU

nsan ve empanze genomlar arasndaki fark % 1den fazla deil mi?

DDA

Evrimciler yllar boyu, empanzeleri yaayan en yakn akrabalarmz diyerek dillerinden drmediler ve insanla empanze DNAsnn %98-99 ayn olduunu ne srdler. Bilim insanlar imdi bu farkn %4 olduunu sylyor; yani yllarca iddia ettiklerinden iki kat fazla. Bu da, empanze genomunun insannkinden epey farkl olduu anlamna geliyor.

CEVAP

1. nsanlar ve empanzeler arasndaki tekli-nkleotit yer deiimlerine bal farkllk, ortalama % 1.23tr. Bunun % 1.06s ya da daha az sabitlenen raksamaya, geri kalan ise insan ve empanze poplasyonlar iindeki polimorfizme baldr. Bunun haricinde, silinme ve eklenme mutasyonlar , insan ve empanze dizilerinde yaklak % 3lk bir farklla daha neden olur. Ancak bu farkllk, indeller yoluyla diziye eklenen (veya silinen) baz iftlerinin, eklendikleri noktadan sonrasn da etkilediklerini hesaba kattmz baka bir hesaplama ynteminde ortaya kar. Eklenme ve silinmelere bal genetik deiimler (yaklak 5 milyon), tekli-nkleotit yer deiimi saysna (yaklak 35 milyon) oranla ok az olduu iin, insanlarla empanzelerin % 98-99 benzer olduunu sylemek gayet uygundur (empanze Dizilemesi 2005). 2. Farkllk lm, neyi ltnze bal olarak deiir. Eer her iki trde bulunan ve birbiriyle tpatp ayn olan proteinlerin saysn lerseniz, insan ve empanzeler % 29 benzerlik gsterir (empanze Dizilemesi 2005). Eer protein kodlayan blgelerdeki e anlaml olmayan baz iftlerini lerseniz, insan ve empanzeler yzde 99.75 benzerlik gsterir. Bata sylenen yzde 98.4lk benzerlik ise, DNA melezleme deneylerinden gelir. Bu deneylerde, insan ve empanze genomlarnn birbirine balanabilecek (melezleecek) kadar benzer olan ksa paralarndaki dizi farkllklar, tekrarlayan birimlerin karlmas suretiyle llmtr (4). Elinizdeki l hangisi olursa olsun, ayn lm teknii tutarllkla kullanld srece, insann en yakn akrabasnn empanzeler (ve empanzelerin karde tr olan bonobolar) olduu ortaya kacaktr. Fakat evrimin, genomun her yerinde ayn lde etkin olmadn da unutmayn. Bu nedenle genomun sadece bir ksmn ele alan insan-empanze farkll lmleri farkl sonular verebilir (1). Video nerisi: * Evrim Gerekleri, 5. blm * Evrim Gerekleri, 6. blm

zgr Dnce Hareketi

Kaynaklar:1. Britten, Roy J. 2002. Divergence between samples of chimpanzee and human DNA sequences is 5% counting indels. Proceedings of the National Academy of Science USA 99: 1363313635.2. Chen, F.-C. Et al. 2001. Genomic divergence between human and chimpanzee estimated from large-scale alignments of genomic sequences. Journal of Heredity 92(6): 481-489.3. Chimpanzee Sequencing and Analysis Consortium. 2005. Initial sequence of the chimpanzee genome
46

and comparison with the human genome. Nature437: 69-87.4. Sibley, C. G. ve J. E. Ahlquist. 1987. DNA hybridization evidence of hominid phylogeny: Results from an expanded data set. Journal of Molecular Evolution 26: 99-121.

SORU

Bir genetik dizinin ilevsel olmama yollar, ilevsel olma yollarndan ok daha fazlaysa; bu, ilevsel dizileri birbirinden evrilemeyecek kadar ender yapmaz m?

DDA

Evrim, protein dizileri ok farkl dizilere dnrken, tm ara basamaklarn ilevsel kalmasn gerektirir. Ancak tm olas diziler arasnda, ilevsel olanlar son derece nadirdir, yani ou ilevsel dizi birbirlerinden ok farkl olmaldr. Dilden rnek verecek olursak; bir cmle, tm ara cmleler da anlaml olmak artyla, aamal deiimlerle bir dierine dnemez. Rastgele mutasyonlarn ilevsel bir diziyi, baka bir ilevsel diziye dntrmesi fazlasyla olaslkszdr. 1. levsel diziler o kadar da nadir ve birbirilerinden o kadar da farkl deildirler. rnein, rastgele dizilenmi proteinlerin aa yukar 1011 tanesinden 1inin, ATP-balama kapasitesine sahip olduu deneylerle gsterilmitir.(6) H. P. Yockey tarafndan gerekletirilen teorik bir alma ise, bu deriimdeki ilevsel protein dizilerinin hepsinin tek amino asit deiimiyle birbirine bal olduunu gstermitir. Ayrca, ayn anda birden ok amino asidi deitiren eitli mutasyonlar da vardr. E. Coli bakterisindeki ikilenme sonras evrimsel rntleri simule eden bir almada, nceki mutant lmlerine dayanlarak ara fenotipler tahmin edilebilmi; yeni ilevlerin evrilmesi srecinde etkisiz ve zararl mutasyonlarn ihmal edilebilecek kadar kk bir rol oynayabilecekleri gsterilmitir.(7) 2. Yeni ilevleri olan yeni genlerin evrilebileceine dair bol miktarda kant bulunmaktadr. Hatta geliigzel bir genetik dizi bile evrilerek ilevsellik kazanabilir(4). In vitro ynlendirilmi evrim, yeni genler ve yararl gen rnleri retmek iin kullanlan gl ve gittike de poplerleen bir yntemdir. Ynlendirilmi evrim, rastgele dizilerle balandnda bile alr (5; 8; 9). Yeni genler bu kadar kolay ve sk ortaya kyorsa, evrilmeleri ok da olaslksz olamaz. 3. Burada dilden verilen rnek, hatal bir benzetmedir. Proteinler ok daha esnektirler. Dizilerinin benzerlii asndan ok farkl olup (%70-80lere varan bir fark), yine de ayn ileve sahip olabilirler. 4. ddiay dile getirenlerden biri olan Stephen C. Meyer, Michael J. Dentonn 1986da yazd Evolution: A theory in crisis isimli kitabndan alnt yapar, ancak Dentonn daha sonra deien fikirlerini grmezden gelir. Denton, u anda akll tasarm savunucularn evrimin kuvvetli kantlarn yok saydklar iin eletirmektedir. Kaynaklar:1. Denton, M. J., 1986. Evolution: A Theory in Crisis. Adler & Adler, Bethesda, Maryland.2. Denton, M. J., 1998. Natures Destiny: How the Laws of Biology Reveal Purpose in the Universe. FreePress.3. Denton, M. J., 1999. The Intelligent Design movement: Comments on Special Creationism. In: Darwinism Defeated? The Johnson-Lamoureux Debate on Biological Origins. Regent College Publishing, pp. 141-153.4. Hayashi, Y., H. Sakata, Y. Makino, I. Urabe, and T. Yomo, 2003. Can an arbitrary sequence evolvetowards acquiring a biological function? Journal of Molecular Evolution 56: 162-168.5. Joyce, G. F., 2004. Directed evolution of nucleic acid enzymes. Annual Review of Biochemistry 73: 791-836.6. Keefe, A. D. and J. W. Szostak, 2001. Functional proteins from a random-sequence library. Nature 410:715-718.7. Poelwijk, Frank J., Daniel J. Kiviet and Sander J. Tans. 2006. Evolutionary potential of a duplicated repressor-operator pair: Simulating pathways using mutation data. PLoS Computational Biology 2(5):e58. 8. Schmidt-Dannert, Claudia, 2001. Directed evolution of single proteins, metabolic pathways, and viruses. Biochemistry 40: 13125-13136.9. Tao, Haiyan and Virginia W. Cornish, 2002. Milestones in directed enzyme
47

CEVAP

Argman Arivi

evolution. Current Opinion in Chemical Biology 6: 858-864.10. Yockey, H. P., 1992. Information Theory and Molecular Biology. Cambridge: Cambridge UniversityPress.

SORU

Genetik kod sadece bir dil; yani sadece sembolik bir ifade deil mi?

DDA

Genetik kod, keyfi sembollere anlam ykledii iin, deyim yerindeyse bir dildir. Dil aka, gerekliin maddi (materyal) olmayan bir kategorisidir; sembolik ifadeler, madde ve enerjiden ayr eylerdir. Dolaysyla yaam, maddi-olmayan bir gerekliin gstergesidir.

CEVAP

1. Genetik kod, tam olarak bir kod deil; daha ziyade bir ifredir. DNA, 4 farkl bazn bir iskelet boyunca dizilimidir. DNAdan protein oluturulurken, bu bazlar l gruplar (kodon) halinde proteini meydana getirecek olan amino asitlere karlk gelirler. Kodonlardan bazlar da dur iareti verir. Kodonlarla amino asitlerin bu elemesinin bir bakma keyfi olduunu syleyebiliriz. Ancak, 64 olas kodonun 20 amino asit ve 1 dur sinyaliyle elemesi, genetik koddaki tek keyfiliktir. Protein, ilevi kendi fiziksel zellikleri tarafndan belirlenen fiziksel bir varlktr. Dahas, DNA protein yapmaktan baka ilerde de kullanlr. DNAnn byk bir ksm, dorudan ilevsel RNAya dntrlr. Dier DNA ksmlar, genetik srelerin dzenlenmesinde rol alr. DNA ve RNAnn nasl davranacaklarn keyfi sembolik ifadeler deil, kendi fiziksel zellikleri belirler. Dilin temel zelliklerinden biri, herhangi bir kelimenin herhangi bir nesneye karlk gelebilmesidir. Genetik sz konusu olduunda ise, bu doru deildir. Kodonlar proteinlerle eletiren genetik kodu deitirebilirsiniz; ama bu, proteinleri kodlayan tm dizilerin anlamn deitirir ve tm DNA dizileri iin keyfi olarak yeni anlamlar yaratamaz. Genetik, gerek bir dil deildir. 2. Dil, sembolik de olsa, hala maddidir. Bir kelimenin anlam olabilmesi iin, kendisiyle anlam arasndaki balant bir yerlerde, genellikle de insanlarn beyinlerinde, kitaplarda ve/veya bilgisayar hafzalarnda kaytl bulunur. Dil, bu maddi iliki olmadan ilev gremez.

Kaynak: 1. Tsonis, A. A., J. B. Elsner and P. A. Tsonis, 1997. Is DNA a language? Journal of Theoretical Biology 184: 25-29.

SORU

En basit yaam formu bile inanlmaz derecede karmak deil mi?

DDA

Bakteri gibi en basit ve ilkel yaam formlar bile inanlmaz derecede karmaktr. O kadar ki, ans eseri var olmu olma imkanlar yoktur.

CEVAP

zgr Dnce Hareketi

1. Bugn var olan yaamla ilk ortaya kan yaamn, karmaklk dzeyi bakmndan karlatrlabilir olduunu dnmek iin bir neden yoktur. Daha karmak yaam formlaryla rekabet edemeyen bu basit ve ilkin yaam formlarnn neredeyse kesin olarak nesilleri tkenmi ve onlarn yerini karmak yaam formlar alm olmaldr. 2. Kendi kendini kopyalayan birimler son derece basit, hatta 6 nkleotitlik bir DNA dizisi basitliinde olabilirler (1). Bu, prebiyotik kimya sreciyle oluturulabilecek kadar basit bir molekldr. Siz bu moleklleri yaam olarak adlandrsanz da adlandrmasanz da, kendi kendini kopyalama kabiliyeti olan molekller evrim iin sahneyi hazrlar. 3. Kimse ilk yaamn ans eseri olutuunu iddia etmiyor. Yaamn kkenine dair bilgilerimizin
48

snrl oluu gereinden, yaamn doal yollardan meydana gelmi olamayaca sonucuna zplamak, inanlmazlk argmanna (ing. argument from incredulity) bir rnektir.

Kaynaklar:1. Sievers, D. and G. von Kiedrowski. 1994. Self-replication of complementary nucleotide-based oligomers. Nature 369: 221-224.2. Musgrave, Ian. 1998. Lies, damned lies, statistics, and probability of abiogenesis calculations.

SORU

Baz sistemler indirgenemez karmaklkta deil mi?

DDA

Michael Behe, Darwinin Kara Kutusu isimli kitabnda, baz biyokimyasal sistemlerin indirgenemez karmaklkta olduunu syler. Buna gre, sistemin paralarndan herhangi birinin karlmas, sistemin tm ilevini bozar. ndirgenemez karmaklk, bir sistemin evrilmi olma olasn ortadan kaldrr, dolaysyla sistem tasarlanm olmaldr.

CEVAP

Argman Arivi

1. ndirgenemez karmaklk evrilebilir. ndirgenemez karmaklk, tek bir paras karldnda ilevini yitiren bir sistem olarak tanmlanyorsa; bu onun sadece, ilevinde herhangi bir deiiklik olmakszn paralarnn teker teker eklenmesiyle evrilmi olamayacan ifade eder. Oysa indirgenemez karmaklktaki bir sistemin evrilmesini salam olabilecek pek ok evrimsel mekanizma vardr. Bunlar: - paralarn silinmesi - (teker teker deil) birden fazla parann eklenmesi; rnein tm sistemin ya da sistemin byk bir ksmnn kopyalanmas (9) - ilevin deimesi - bir paraya ikinci bir ilev eklenmesi (1) - paralarn aamal deiimi Tm bu mekanizmalar genetik mutasyonlarda gzlenmitir. zellikle, silinme ve gen ikilenmeleri hayli yaygndr (3;4;5) ve bu ikisi evrim sreciyle gelien indirgenemez karmakl sadece mmkn klmakla kalmaz, beklenen bir durum haline getirir. Aslna bakarsanz bu, Nobel dll genetiki Hermann Muller tarafndan neredeyse bir asr nce ngrlmtr (7). Muller buna, kilitlenmi karmaklk adn vermiti. ndirgenemez karmaklkta olan baz sistemlerin evrimsel kkeni detayl bir ekilde aklanmtr. rnein, Krebs sitrik asit dngsnn evrimi zerinde ok allm (6) ve bir hormonreseptr (alma) sisteminin indirgenemezliinin evrimi aydnlatlmtr (2). ndirgenemezlik, bu sistemlerin evrilmesinin nnde bir engel tekil etmemitir. 2. ndirgenemez karmaklk darvinist evrimi engelliyor olsayd bile, buradan tasarm sonucuna varlamazd. Bu sistemleri baka fiziksel sreler de retmi olabilirdi. ndirgenemez karmaklk, inanlmazlk argmannn (ing. argument from incredulity) baarsz bir rneidir. 3. ndirgenemez karmakln tanm da baarszdr. Paralardan bahseder ama bu paralarn ne olduunu aka belirtmekten kanr. Mantken bu paralarn atomlar olmas gerekir nk biyokimyasal reaksiyonlarla daha fazla blnemeyecek olan organizasyon seviyesi, yani biyokimyaclarn analizlerinde kullandklar en kk seviye budur. Ancak Behe, molekl kmelerini birer para olarak kabul eder ve bu belirlemeleri neye gre yaptn da tanmlamaz. 4. ndirgenemez karmaklkta olduu dnlen sistemler hi de yle olmayabilirler. rnein: Bakteri kams indirgenemez karmaklkta deildir, nk pek ok parasn kaybetse de ilevini daha basit bir kam ya da salg sistemi olarak srdrmeye devam edebilir. karyot kamlarndaki pek ok proteinin vazgeilebilir olduu bilinmektedir, nk bu proteinlere sahip olmayan ilevsel kamlar da vardr. Behenin rnek olarak verdii hcre ii protein tama sistemi karmak olsa da, hibir taycya ihtiya duymayan proteinler de mevcuttur.
49

 Behenin verdii baklk sistemi rnei, indirgenemez karmaklkta deildir. nk igalci hcreleri, yok edici molekller tarafndan imha edilmek zere iaretleyen antikorlar, bu igalci hcreleri bizzat kendileri de engelleyebilir. Yani aslnda sistem, yok edici molekller olmadan da iler (her ne kadar dier trl daha iyi ilese de). 5. Ayrca Michael Behe, 2010 ylnda The Quaterly Review of Biology dergisinde yaynlam olduu Deneysel Evrim, Fonksiyon Kaybettirici Mutasyonlar ve Adaptif Evrimin lk Kural balkl makalesiyle 1996dan beri srdrmekte olduu evrim kartlndan vazgeerek, evrimi kabul eden bilim insanlar arasndaki yerini almtr.

Kaynaklar:1. Aharoni, A., L. Gaidukov, O. Khersonsky, S. McQ. Gould, C. Roodveldt and D. S. Tawfik. 2004. Theevolvability of promiscuous protein functions. Nature Genetics [Epub Nov. 28 ahead of print]2. Bridgham, Jamie T., Sean M. Carroll and Joseph W. Thornton. 2006. Evolution of hormone-receptorcomplexity by molecular exploitation. Science 312: 97-101. See also Adami, Christopher. 2006. Reduciblecomplexity. Science 312: 61-63.3. Dujon, B. et al. 2004. Genome evolution in yeasts. Nature 430: 35-44.4. Hooper, S. D. and O. G. Berg. 2003. On the nature of gene innovation: Duplication patterns in microbialgenomes. Molecular Biololgy and Evolution 20(6): 945-954.5. Lynch, M. and J. S. Conery. 2000. The evolutionary fate and consequences of duplicate genes. Science 290:1151-1155. See also Pennisi, E., 2000. Twinned genes live life in the fast lane. Science 290: 1065-1066.6. Melndez-Hevia, Enrique, Thomas G. Waddell and Marta Cascante. 1996. The puzzle of the Krebs citric acidcycle: Assembling the pieces of chemically feasible reactions, and opportunism in the design of metabolicpathways during evolution. Journal of Molecular Evolution 43(3): 293-303.7. Muller, Hermann J. 1918. Genetic variability, twin hybrids and constant hybrids, in a case of balanced lethalfactors. Genetics 3: 422-499. http://www.genetics. org/content/vol3/issue5/index.shtml8. Muller, H. J. 1939. Reversibility in evolution considered from the standpoint of genetics. Biological Reviews of theCambridge Philosophical Society 14: 261-280.9. Pennisi, Elizabeth. 2001. Genome duplications: The stuff of evolution? Science 294: 2458-2460.10. Ussery, David. 1999. A biochemists response to The biochemical challenge to evolution. Bios 70: 40-45.http://www.cbs.dtu.dk/staff/dave/Behe.html

SORU

Bakteri kams indirgenemez karmaklkta deil mi?

DDA

Bakteri kams ve karyot sili, indirgenemez karmaklktadr. levsiz ara formlar doal seilim srecinde korunamayacana gre, bu sistemler ancak akll tasarmla aklanabilir. (Behe, Michael J. 1996. Darwins Black Box, New York: The Free Press, s. 59-73.)

CEVAP

zgr Dnce Hareketi

1. Bu iddia, bir inanlmazlk argman (ing. Argument from incredulity) rneidir, nk indirgenemez karmaklk evrim srecinde doal olarak oluabilmektedir. Bakteri kams veya karyot silinde bulunan proteinlerin ou, birbirileriyle veya baka ilevlerde kullanlan proteinlerle benzeirler. Bu proteinlerin kkeni, bir dizi gen ikilenmesi ve sonrasnda gerekleen modifikasyon ve/veya yeni ilev ykleme sreleri ile kolaylkla aklanabilmektedir. Btn bu sreler, nihai kamdan ok daha farkl ve ok daha basit olan ara sistemlerden, aamal bir ekilde evrilerek meydana gelir. Kamnn evrimine ilikin olas yollardan birisi, u temel aamalardan geer (Aadaki 6 aamann yalnzca sadeletirilmi bir zet olduunu unutmaynz; her byk yeni ilev ykleme olayn, bu ilevin aamal bir ekilde iyiletirildii uzun dnemler takibeder.) : a. Pasif ve sradan bir gzenek (por), geit proteinlerinin eklenmesiyle ok daha belirgin bir gzenee evrilir. ATPazn srece dahil olmasyla ATP hidrolizi gerekleir ve artan atlm kapasitesi sayesinde pasif tama, aktif tamaya dnr. Bu bileik, ilkel bir tip-III atlm sistemini oluturur.
50

Argman Arivi

Kaynaklar:1. Blocker, Ariel, Kaoru Komoriya, and Shin-Ichi Aizawa. 2003. Type III secretion systems and bacterial flagella: Insights into their function from structural similarities.Proceedings of the National Academy of Science USA 100(6): 3027-3030. 2. Cavalier-Smith, T. 1987.
51

b. Tip-II salg sisteminden gelen d membran gzenek proteinlerinin eklenmesiyle, tip-III atlm sistemi, tip-III salg sistemine (T3SS) dntrlr. Bunlar da sonradan modern kamda bulunan P- ve L- halkalarn meydana getirir. Modern tip-III salg sistemi, kamnn sahip olduu rot ve halka yapsna artc ekilde benzeyen bir yap oluturur. (5;1) c. T3SS, birok protein salglar. Bunlardan birisi de adhesindir. Adhesinin polimerizasyonu ile, hcreye gelimi yapma yetenei salayan ve saa benzer bir knt olan ilkel bir pilus oluur. T3SS pilusunun evriminden sonra bu pilus, ikilenme ve pilus proteinlerinin (pilinler) yan ilevler kazanmas yoluyla, eitli zellemi grevleri stlenecek ekilde farkllar. d. Hcrede farkl bir grevi bulunan bir iyon pompas bileii, ans eseri salg sisteminin yapsna dahil olur ve pilusu ilkel bir proto-kamya dntrr. Proto-kamnn birincil grevi, gelimi uzaklama hareketini salamaktr. MotA ve MotB motor proteinlerinin kkendelerinin, farkl prokaryotlarda kamdan bamsz olarak ilev grd bilinmektedir. e. Bir sinyal transdksiyon proteininin salg sisteminin yapsna balanmas, dn hzn hcrenin o anki metabolik salna bal olarak dzenlemeye yarar. Bu ilev, hcrenin ekici olan blgeye doru kaymasn ve besinin az olduu blgeden (rnein, fazla kalabalk olan yerlerden) de uzaklamasn salar. Bu, kemotaktik hareketin balangcdr. f. lkel de olsa ilev gren kamnn oluumunu ok sayda baka gelime takibeder. En nemli gelimelerden birisi, pilinlerin ya da kamdaki ilkel aksiyel yapnn yan ilevler kazanmas ve ikilenme yoluyla birok aksiyel proteinin olumasdr. Bu proteinler, sonunda aksiyel protein ailesini meydana getirirler. karyot sili, bakteri kamsndan esas olarak farkldr. Byk olaslkla ilkel bir karyotun mitoz srasnda oluan i ipliklerinin da doru bymelerinden kken almaktadr. (Bu sistemlerin kkenleri zerinde birok aratrma yapm olan Cavalier-Smithin Kaynakada verilen makalelerine gz atmanz nerilir.) 2. Bakteri kams, indirgenemez bile deildir. Baz kamlar, L- ve P- halkalar olmakszn ilev grrler. eitli bakterilerle yaplan deneylerde, kamnn baz bileenlerinin (rnein FliH, FliD ve FlgJnin muramidaz blgesi) ilevlere yardmc olduklar halde hayati neme sahip olmadklar gsterilmitir. (7) Kamda bulunan 497 adet amino asidin te birinin kesilerek karlmas, kamnn ilevine herhangi bir zarar vermemitir.(6) Birok bakteride kendi kamlar iin gerekli olan, fakat zerinde ok allm olan standart E. coli bakteri kamsnda hi de lzumlu olmayan ek proteinler bulunur. Farkl bakterilerin farkl sayda kam proteinleri vardr. rnein, Helicobacter pylori kamsnn ilev grebilmesi iin sadece 33 protein gereklidir. Dolaysyla, Behenin indirgenemez karmaklk iddias iin kullanmay en sevdii rnek, lzumlu para says bakmndan aslnda olduka fazla eitlilik barndrmaktadr.(10) karyot sili, birbirinden farkl 200den fazla protein ierir, fakat burada bile indirgenemezlik yoktur. Behe (1996) ve Denton (1986), sillerin klasik 9+2 tblin yapsnn kayda deer dzeyde basitletirilemeyeceini ne srmlerdi. Fakat birok mikrotbl ve dynein balaycsndan yoksun olduu halde gayet de ilevsel olan 3+0 yapsna sahip sillerin var olduu bilinmektedir.(8, 9) 3. Gerek bakteri kams, arkebakteri kams ve siller, ayn ii yapmak iin tamamen farkl dzeneklere sahiptir. Bu da, bir tasarmc tarafndan yaratlmalar halinde deil; ancak birbirilerinden bamsz bir ekilde evrilmi olmalar halinde bekleyeceimiz bir durumdur. 4. Ayrca bu iddiann sahibi olan Michael Behe, 2010 ylnda The Quaterly Review of Biology dergisinde yaynlam olduu Deneysel Evrim, Fonksiyon Kaybettirici Mutasyonlar ve Adaptif Evrimin lk Kural balkl makalesiyle 1996dan beri srdrmekte olduu evrim kartlndan vazgeerek, evrimi kabul eden bilim insanlar arasndaki yerini almtr. ayrca bkz: Bakteri kams, 30 civarnda esiz (kkende olmayan) proteine sahip deil mi?

The origin of eukaryote and archaebacterial cells. Annals of the New York Academy of Sciences 503: 17-54.3. Cavalier-Smith, T. 2002. The phagotrophic origin of eukaryotes and phylogenetic classification of Protozoa. International Journal of Systematic and Evolutionary Microbiology 52: 297-354.4. Denton, M. 1986. Evolution: A Theory in Crisis. Bethesda, MD: Adler & Adler.5. Hueck, C. J. 1998. Type III protein secretion systems in bacterial pathogens of animals and plants. Microbiology and Molecular Biology Reviews 62: 379-433.6. Kuwajima, G. 1988. Construction of a minimum-size functional flagellin of Escherichia coli. Journal of Bacteriology 170: 3305-3309.7. Matzke, N. J. 2003.8. Miller, K. 2003. Answering the biochemical argument from design. in: Manson, N. (Ed.), God and design: the teleological argument and modern science, Routledge, London, pp. 292-307. 9. Miller, K. 2004. The flagellum unspun. In Debating Design: from Darwin to DNA, 81-97, eds. Dembski, W., and M. Ruse, New York: Cambridge University Press.10. Ussery, D. 1999.

SORU

Bakteri kams, 30 civarnda esiz (kkende olmayan) proteine sahip deil mi?

DDA

Evrimciler, indirgenemez karmaklktaki sistemlerin var olan dier sistemlerdeki paralar bnyelerine dahil ederek ortaya kabileceini ne srer. Ancak bakteri kamsnn oluabilmesi iin, ona zel yaklak 30 kadar esiz proteine gereksinim vardr; ve dier canllarda bu proteinlere yakndan benzeyen proteinler bile bulunmaz. Yani bakterilerin bu proteinleri edinebilecei baka bir kaynak yoktur.

CEVAP

1. Bu iddia tamamen yanltr. rnein, Salmonella bakterisinin tipik bir kams iin gerekli olan 20 proteinden sadece 2sinin bilinen kkendeleri yoktur, yani bu iddiadaki deyile esizdir. Geriye kalan 18 tanesinin kkendeleri bulunmutur ve bu 2 tanesinin kkendelerinin de ileride bulunacak olmas gayet mmkndr. Kam proteinlerinin en az 9 tanesi, Tip-III salg sistemi (T3SS) proteinleriyle kkendetir ve bu da, bu iki sistemin ortak bir atadan evrildiine iaret etmektedir. Her halkarda, birok kkende proteinin varl, kam ksmlarnn hareket yeteneinden baka ilevleri de olduunu gstermektedir (1). 2. Tek bir bakteri kams diye bir ey yoktur. Binlerce, belki de milyonlarca eit bakteri kams vardr. stelik karyot ve arkelerdeki farkl kamlar saymyoruz bile. rnein Salmonella kams, baz bakterilerde hi bulunmayan 22 proteine sahiptir. Tasarm savunucular bunlarn her birinin ayr ayr yaratldn m dnyorlar, yoksa evrilmi olmalar daha m mantkl? (1). ayrca bkz: Bakteri kams indirgenemez karmaklkta deil midir? Kaynak:1. Pallen, Mark J. and Nicholas J. Matzke. 2006. From The Origin of Species to the origin of bacterial flagella.Nature Reviews Microbiology, Sept. 5

zgr Dnce Hareketi

52

SORU

Kann phtlamas, indirgenemez karmaklkta deil mi?

DDA

Kan phtlamasnn biyokimyas, indirgenemez karmaklktadr. Bu da onun tasarlanm olduuna iaret eder.

CEVAP

1. Kan phtlama sistemleri, elde uzun polimerik kpr olarak kullanabilecek ne kadar molekl varsa, onlarn bir araya getirilmesi esasna gre olumulardr. Baka sistemlerde faydal ama tamamen farkl rollere sahip bileenlerden meydana gelmi olan karmak sistemlere verilebilecek birok rnek vardr. Phtlamayla ilgili genlerin, evrimsel srelerinde iki kez ikilenmi olduklarn gsteren kantlar mevcuttur (1). kilenme ve farkl ilevsellie sahip paralarn sisteme dahil edilmesi, indirgenemez karmakln aamal olarak evrilemeyecei iddiasn geersiz klar. 2. Kan phtlamas indirgenemez karmaklkta deildir. Baz hayvanlar, rnein yunuslar, insandaki phtlama sisteminin bir bileeni ve Behenin de indirgenemez karmakla verdii rneklerden birisi olan Hagemann faktr olmadan da gayet iyi idare etmektedir.(2) Doolittle ve Feng (1987), ilkel omurgallarn, phtlama aamalarndan biri olan intrensek yola sahip olmayacan ngrm, daha sonra kirpi bal ve zebra bal genomlarnda yaplan almalar bu ngry dorulamtr.(3) 3. ndirgenemez karmaklk, evrimin nnde bir engel deildir ve tasarma iaret etmez. Kaynaklar:1. Davidson, C. J., E. G. Tuddenham, and J. H. McVey. 2003. 450 million years of hemostasis. Journal ofThrombosis and Haemostasis 1: 1478-1497.2. Robinson, A. J., M. Kropatkin, and P. M. Aggeler. 1969. Hagemann factor (factor XII) deficiency inmarine mammals. Science 166: 1420-1422. 3. Doolittle, Russell F., 1997. A delicate balance. Boston Review (Feb./Mar.)

SORU

Proteinler, yaplarndaki tek bir amino asidin deimesiyle ie yaramaz hale gelmiyor mu?

DDA

Proteinlerin yapsna tek bir aminoasit eklenirse veya yapdan tek bir aminoasit eksilirse/yer deitirirse, o protein ie yaramaz hale gelir. Bu, kusursuz yaratln kant deil midir?

CEVAP

Argman Arivi

1. Molekler biyoloji ve genetik alanlarnda yaplan birok alma, bu iddiann tutarszln ortaya koyar. Bu alanda yaplan almalarn ou, proteinlerin ve genlerin yaplaryla oynanmasna, yani belirli ksmlarn yapdan tamamen karlmasna ve yerinin deitirilmesine dayanr. Bylece bu ksmlardan hangilerinin molekl iin hayati neme sahip olup, hangilerinin ilevsiz olduu anlalr. 2. Ayn trn (rnein insanlarn) farkl bireylerinde de, ayn protein veya genin farkl versiyonlar bulunabilir. Hatta bireyin kendisinde bile bir proteinin farkl versiyonlar olabilir. 3. Proteinlerin sentezinden DNA sorumludur, dolaysyla genlerde meydana gelen bir deiiklik, proteinin amino asit dizilimini de etkiler. Genlerde meydana gelen mutasyonlar faydal, etkisiz veya zararl olabilir. Bu nedenle tek bir amino asidin deimesiyle bir proteinin tamamen ilevsiz hale gelecei iddiasnn bilimsel anlamda bir geerlilii yoktur. Yaplan gncel almalarda, DNAda meydana gelen nokta mutasyonlarn bazlarnn evresel artlardan etkilendiine ve canl iin daha ok faydal olaca durumlarda gerekletiine ilikin bulgular bile vardr. Yapsndaki amino asitlerin yarsndan fazlas atld halde ilevinde bir deiiklie rastlanmayan proteinler de bulunur.
53

4. Bununla birlikte elbette tek bir deiikliin ilevsiz kld proteinler de vardr. Bunlardan en iyi bilineni ve evrim kartlarnn da srekli ne srdklerinden biri, Y kromozomundaki SRY genidir. Ancak bu, evrim teorisini rtmedii gibi, evrim mekanizmalarnn ileyii hakknda bildiklerimizi dorulayan saysz rnekten sadece birisidir. Buradaki nemli nokta bu deiikliklerin zararl olabilecei gibi, faydal veya etkisiz de olabildii, dolaysyla hepten bir ilev kaybnn sz konusu olmaddr. 5. Bir DNA dizisinde genom tarafndan kodlanan ok sayda iletinin dzenlenme gereklilii, bu sinyallerin ne ekilde kodlanabileceine ilikin karmak kstlar getirir. rnein, mRNA transkriptinde bir amino asit dizilimini kodlayan blge, yine transkript tarafndan kodlanan RNA ikincil yap iletileri ile akr. Buna ek olarak, kodlama blgelerinin retimini balatan ey transkripsiyon ilemi olduuna gre, kodlama blgeleri, anormal transkripsiyonu minimuma drmek iin tranksipsiyonu balatan sinyalleri tercihli olarak yok saymaya zorlanabilir. Dolaysyla her harfin bir kelime ierisinde tek bir grev stlendii yaz dilinin aksine, genetik balamda iler farkldr. Bir genom dizisi baz durumlarda ayn anda birden fazla trde sinyali kodlayabilir veya baka sinyalleri engelleyebilir. Ayn amino asit dizisi, birok farkl DNA dizisi tarafndan kodlanabilecei iin genetik kodda byle bir fazlalk sz konusudur. Gncel bir alma, genetik kodun daha da fazla bilgiyi barndrmaya uygun olduunu nermitir (3). Kaynaklar:1. Harun Yahya Safsatas ve Evrim Gerei kitabndaki ilgili blm; Boazii . Molekler Biyoloji ve Genetik Blm-Mehmet Doan; Bilim ve Gelecek Kitapl (s.225)1.1. Vogel C, Morea.V.; Duplication, recombination and the formation of novel protein topologies, Bioessays, 2006; 28(10):973-9782. Hall, B.G., Spontaneous Point Mutations That Occur More Often When Advantageous Than When Neutral. Genetics 126 (1990): 5-16. Web. 31 March 2011. http://www. genetics.org/content/126/1/53. S.Itzkovitz, E. Hodis and E.Segal; Overlapping codes within protein-coding sequences. Genome Res. 2010.September 14, 2010, doi: 10.1101/gr.105072.110 http://genome.cshlp.org/content/20/11/1582.full 3.1. Itzkovitz S, Alon U. 2007; The genetic code is nearly optimal for allowing additional information within protein-coding sequences. Genome Res 17:405412.

SORU

Proteinlerin hcre iinde tanmas ilemi, indirgenemez karmaklkta deil mi?

DDA

Hcre ierisindeki protein tama mekanizmasnn biyokimyas, indirgenemez karmaklktadr. Bu hcre ii trafik, kusursuz tasarma iaret eder. (Behe, Michael J. 1996. Darwins Black Box, New York: The Free Press, pp. 98-116.)

CEVAP

zgr Dnce Hareketi

1. ddia sahibi Behenin tasvir ettiinin aksine, protein tama mekanizmas hi de karmak olmak zorunda deildir. Baz proteinler kendi salglarn (sekresyonlarn) kontrol ederler, bylece ayr bir tama mekanizmasna gerek kalmaz.(1) phesiz, vezikler tama sistemlerinin nclleri olabilecek baka basit sistemlerin de var olmu olmas mmkndr. 2. karyotlardaki tama sisteminde grev alan proteinlerden birounun molekler atalar bakterilerde bulunur. Bu molekller (ABC tayclar) ok daha basit bir sistem ierisinde de alr. Eer Behe, bir ilevi baaryla yerine getiren en basit sistemle ilgileniyorsa, neden bunlardan bahsetmeye bile gerek duymuyor? 3. ndirgenemez karmaklk, evrimin nnde bir engel deildir ve tasarma iaret etmez. 4. Ayrca Michael Behe, 2010 ylnda The Quaterly Review of Biology dergisinde yaynlam olduu Deneysel Evrim, Fonksiyon Kaybettirici Mutasyonlar ve Adaptif Evrimin lk Kural balkl makalesiyle 1996dan beri srdrmekte olduu evrim kartlndan vazgeerek, evrimi kabul eden bilim insanlar arasndaki yerini almtr. Kaynak:1. Ussery, David. 1999. A biochemists response to The biochemical challenge to evolution. Bios 70: 40-45.
54

SORU

Baklk sistemi indirgenemez karmaklkta deil mi?

DDA

nsan baklk sistemi, indirgenemez karmakla sahiptir. Bu da, bu kadar karmak bir yapnn ancak tasarlanm olabileceini gsterir. (Behe, Michael J. 1996. Darwins Black Box, New York: The Free Press, s. 117-139.)

CEVAP

1. nsan baklk sistemindeki kompleman yaps indirgenemez karmakla sahip deildir. Tulumlular da ilev gren bir kompleman sistemine sahiptirler ama ardk baklk sistemi yantndan yoksundurlar. 2. Gen ikilenmesi ve molekllere yeni ilev yklenmesi gibi sk grlen mekanizmalar, baklk sisteminin doal olarak evrimlemesini salarlar. Bu konu hakknda yazlm olan ok sayda

Kaynak mevcuttur.(1;2;3) 3. Behe, biyolojinin baz temel noktalarn yanl biliyor. Bakteriler, Behenin iddia ettii gibi (1996, 134), hcre zarlar delindii zaman hcre iine suyun hcum etmesi nedeniyle deil, bu srada iyon dengeleri bozulduu iin lrler.(4) 4. ndirgenemez karmaklk, evrim iin bir engel deildir ve akll tasarma iaret etmez. 5. ddiay 1996 ylnda ne srm olan Michael Behe, 2010 ylnda The Quaterly Review of Biology dergisinde yaynlam olduu Deneysel Evrim, Fonksiyon Kaybettirici Mutasyonlar ve Adaptif Evrimin lk Kural balkl makalesiyle 1996dan beri srdrmekte olduu evrim kartlndan vazgeerek, evrimi kabul eden bilim insanlar arasndaki yerini almtr. Kaynaklar:1. Kasahara, M. et al., 1997. Chromosomal duplication and the emergence of the adaptive immune system. Trends in Genetics 13(3): 90-92.2. Lindsay, Don, 1999. How could the immune system evolve? 3. Travis, John, 1998. The accidental immune system. Science News 154: 302-303.4. Ussery, D., 1999. A biochemists response to The biochemical challenge to evolution. Bios 70: 40-45.

SORU

Antibiyotik direnci ve DDT bakl, evrime kant mdr?

DDA

Bakterilerin antibiyotiklere ve bceklerin DDT gibi ilalara kar diren gelitirmeleri, evrim kuramn desteklemez. Evrimciler, bu canllarda gelien direncin sebebinin, faydal mutasyonlar olduunu syler. Oysa bu direnci salayan yap, doada zaten vardr veya canlya aslnda zararl olan mutasyonlarla kazanlr.

CEVAP

Argman Arivi

1. Diren geliimine sebep olan mutasyonlar, evrim kartlarnn iddia ettii gibi canlya zararl deil, faydaldr. Bunlarn birou da var olan deil, sonradan evrilerek kazanlan zelliklerdir. Antibiyotikler, bakterileri ldrerek veya remelerini durdurarak etki eder, fakat hastaya zarar vermez. Bu zellikleri nedeniyle, Flemming tarafndan kefedilmelerinden bu yana patojen bakterilerin yol at zatrre, belsoukluu, tberkloz vb hastalklarn tedavisinde kullanlmaktadrlar. Ancak kefedildikleri dnemde, bakterilerin bu antibiyotiklere diren gelitirecei hi hesaba katlmamt. Belsoukluu gibi kimi hastalklarda, tedavi iin 1970lerden itibaren her 3-4 senede bir yeni bir antibiyotik kullanm gerekli olmutur. Belsoukluuna sebep olan Neisseria gonorrhoeae bakterisi, yeni gelen her antibiyotie zamanla diren gelitirmitir. 1960larda penisilin ve am55

pisilin, pek ok belsoukluu vakasn kar etkiliydi. Bugn ise, ABDde bu belsoukluu bakterilerinin %24nden fazlas bu antibiyotiklerden en az birine kar, Gneydou Asyadakilerin ise %98i penisiline kar direnlidir. Bakterilerin antibiyotik direnci kazanmasnda rol alan farkl genetik mekanizmalar vardr: Bakterinin kromozomunda oluacak bir mutasyon, en sk rastlananlardan biridir. Mesela bakterinin hcre duvarnda yer alan proteinin geninde meydana gelen mutasyon, antibiyotiin bu proteine balanmasna ve etkisini gstermesine engel olur. Proteinin ilevine bir zarar olmayan bu mutasyon, onu antibiyotikten koruyarak bakteriye yaamsal deeri olan bir katk yapm olur. Kimi bakteriler ise daha nceden sahip olduklar diren genlerini, antibiyotiin varlnda harekete geirirler. Bu genler, genelde bakterilerin iinde yuvarlak DNA halkalar olan plazmid yaplarnda tanr ve bu plazmidlerin dier bakterilere aktarm, bakteri dnyasnda olaandr. Virsler, bu diren genlerini bakteri genomuna sokabilir. Yani bakteriler, diren gelitirmek iin birok imkandan faydalanr. Antibiyotik direncinin gelimesi, mkemmel bir doal seilim rneidir. lalarn ar ve kontrolsz kullanm (rnein, her burun akntsnda antibiyotie sarlmak) hassas bakterileri ldrrken, az saydaki direnli bakterinin hayatta kalmasna ve zamanla bakteri poplasyonunda bu direnli bakteri nfusunun artmasna sebep olur. Yaplan almalarda grlmtr ki, bakteriler eninde sonunda her antibiyotie diren gelitirir (Neu, 10992). Direnli bakteriler, yeni kazandklar diren genlerini genetik mekanizmalar sayesinde dier bakterilere de aktarabilirler. Birden fazla diren geni tayan organizmalar, sper bakteriler olarak adlandrlrlar. Yaplarnda barndrklar -Laktam halkas nedeniyle beta laktam antibiyotikler (Penisilinler, Monobaktamlar, Sefalosporinler, Karbapenemler) olarak snflandrlan ila grubu, bakterinin hcre duvar sentezini durdurarak etki eder. Ancak bakteriler, antibiyotiin -Laktam halkasna saldrarak ilacn etkisini yok eden -Laktamaz isimli bir grup enzim retmi ve bylece ilaca direnli hale gelmitir. Enzimi kodlayan genlerde meydana gelen mutasyonlar, bakteri iin hayati nem tayan bir kazanm salamtr. lgili antibiyotiklerin tedavide kullanlmaya balanmasyla, daha nce bu enzimlere sahip olmayan bakteriler de bu enzimleri retmeye veya kullanmaya balam, doal seilimin devreye girmesiyle de ksa zamanda poplasyonda baskn hale gelmilerdir. Bu sorunun stesinden gelebilmek iin, ilalarn yapsna -Laktamaz inhibitrleri (klavulanik asit, sulbaktam, tazobaktam) eklenmesi gerekmitir. 2. Bceklerde DDT gibi ilalara kar kazanlan baklk, ayrntlarda fark gsterse de, temelde bakterilerle ayn aamalardan geer. Yani burada da yine, doal seilime rnek oluturan bir durum yaanr. D etki sonucu avantajl duruma geen bireyler, hzla oalarak poplasyonda baskn hale gelir, ilala len bceklerin yerini alr. Genetik mekanizmalar bakterilerle tamamen ayn olmasa da, bu etkiyi yaratan da yine faydal mutasyonlardr. 3. Bu deiimlerin mekanizmalar, evrim kuramnda ortaya konan ablonla birebir uyum ierisindedir. Sadece terimlerle ilgili karmaadan yola karak ve szck oyunlar yaparak bu srelere baka anlamlar yklemeye almak, toplum saln ilgilendiren bylesine nemli bir tbbi konuda insanlar yanl ynlendirmekten baka bir ey deildir. Bugn bildiklerimiz ve hastalklarla savamamzda bize yol gsteren en nemli veriler, evrim kuramndan gelmektedir. Bakteriler her geen gn yeni gelitirilen ilalara da diren gelitirmektedir. Hastalklarla mcadeledeki baarmz, evrim mekanizmalar hakknda bildiklerimize ve bu konuda yaplacak olan yeni keiflere baldr. Kaynaklar:1. Harun Yahya Safsatas ve Evrim Gerei kitabndaki ilgili blm, Boazii . Molekler Biyoloji ve Genetik Blm-Mehmet Doan; Bilim ve Gelecek Kitapl (s.214)1.1. Stearns, S. C, Evolution: an introduction, Oxford University Press, New York, 2005.2. Drawz, S. M.; Bonomo, R. A. (2010). Three Decades of -Lactamase Inhibitors. Clinical Microbiology Reviews, 10.1128/ CMR.00037-093. felis agnosticus; Bakterilerde gelien antibiyotik direnci 4. In Akyar; Sper Bakteriler in Antibiyotik Aray, Acbadem niversitesi Salk Bilimleri Dergisi. Cilt: 1. Say: 2. Nisan 20105. Evrimi Anlamak sitesi; Antibiyotik Direnci: Kanlmaz son nasl ertelenir?
56

zgr Dnce Hareketi

SORU

AMP sentezini salayan metabolik yol, evrilmi olamayacak kadar karmak deil mi?

DDA

AMP (Adenozin Mono Fosfat) sentezini salayan metabolik sre, evrilmi olmak iin fazlasyla karmaktr. Bu sre birden fazla ara aama ierir ve bu aamalarn ayn anda evrilmi olmas olas deildir.

CEVAP

1. Her ne kadar modern yaam formlarnda AMP (Adenozin Mono Fosfat) sentezi birden fazla aamada meydana geliyor olsa da, bu kadar fazla aamann bulunmas art deildir. Hatta adenozin, canllardan bamsz ortamlarda da; hem su ieren zeltilerde(1), hem de uzayda(2) oluabilir ve olumaktadr. Erken yaam formlar ilk bata bu prebiyotik AMPyi kullanrken, zamanla kendileri AMP sentezleyecek mekanizmalar kazanm ve evrim srecinde bu mekanizmalar daha da gelitirmilerdir. 2. ndirgenemez karmaklk, evrim srecine bir engel tekil etmez. Kaynaklar:1. Ferris, J. P., H. Yanagawa, P. A. Dudgeon, W. J. Hagan Jr., and T. E. Mallare, 1984. The investigation of the HCN derivative diiminosuccinonitrile as a prebiotic condensing agent. The formation of phosphate esters.Origins of Life and Evolution of the Biosphere 15: 29-43.2. Kuzicheva, E. A. and N. B. Gontareva, 2002. Prebiotic synthesis of nucleotides at the Earth orbit in presence of Lunar soil. Advances in Space Research 30(6): 1525-1531.

SORU

Develer ile kpekbalklarndaki antijen reseptr protein yaplar ayn deil mi?

DDA

Develer ile hemire kpekbalklarnda, allmadk bir antijen reseptr protein yaps ortaktr.(1) Bu ve bunun gibi benzerlikler, ortak bir ataya sahip olunmasyla aklanamaz.

CEVAP

Yaknsayan evrimin byk yaplarda; rnein yarasa ve kularn kanatlarnda gerekletii uzun sredir bilinmektedir. Molekl yaplarnda da ayn srecin geerli olmas epeydir tahmin ediliyor. Roux ve dierleri yle demitir: Molekler dzeydeki evrimsel yaknsamann yaygn olduu ngrlyor, ancak henz yeteri kadar belgelenmedi. (1) Soruda bahsi geen protein de, bunlardan birisidir. Benzerlikler, kaltm, yaknsama veya ansa bal olarak evrim kapsamnda aklanabilir. Yaknsama olmas halinde, birbirilerine benzeyen canllara etki etmi olan seilim basklar arasnda benzerlikler, yapnn daha kk ayrntlarnda ise farkllklar grmeyi bekleriz. Burada gzlemlediimiz de budur. Proteinleri kodlayan DNA dizilimleri, kpekbalklaryla develerde birbirinden farkldr.(1)

Kaynak:1. Roux, Kenneth H. et al. 1998. Structural analysis of the nurse shark (new) antigen receptor (NAR): Molecular convergence of NAR and unusual mammalian immunoglobulins.Proceedings of the National Academy of Science USA 95(20): 11804-11809.

Argman Arivi

57

Fizyoloji ve Anatomi
SORU

Bu kadar karmak yaplar nasl evrilmi olabilir?

DDA

Bu kadar karmak organlar ve biyolojik fonksiyonlar evrilmi olamaz.

CEVAP

1. Bu iddia bir inanlmazlk argman (ing. Argument from incredulity) rneidir. Aslnda daha nce evrilemeyecei ne srlm olan birok karmak organn, son derece olas evrimleme mekanizmalar tanmlanmtr. Bunlar arasnda gz, topu bceinin savunma mekanizmas, aakakann dili ve daha pek ok organ saylabilir. 2. Evrimsel sreler, karmak yaplarn olumasndan sorumludur; nk lmcl olmayan mutasyonlar, basit sistemlere kardklarndan daha ok bileen ekler.(2) Bu konuyla ilgili Lenski ve dierlerinden aadaki alnty anmsamak yerinde olacaktr.(1) Evrim teorisinin karsna uzun zamandr kan bir soru da, organizmalardaki karmak yaplar aklayp aklayamad olmutur. Bu sorunu dijital organizmalar yaratarak inceledik kendi kendine oalan, mutasyona urayan, yaran ve evrimleen bilgisayar programlar. Dijital organizmalardan oluan poplasyonlar, pek ok genomik ynergenin dzenli ynetimini gerektiren karmak mantksal ilevleri yerine getirecek ekilde evrilmilerdir. Karmak fonksiyonlar, seici olarak tercih edilmeleri artyla, daha nceden evrilmi olan daha basit fonksiyonlar temel alarak evrilirler. Ancak, karmak yaplarn evrilmesi iin, belirli orta evrelerin varl art deildir. Karmak ilevleri yerine getirebilen ilk canllarn genotipi, bu ilevleri yerine getiremeyen ebeveynlerinden yalnzca 1-2 mutasyonla farkllamtr. Ancak daha da eski atalarndan ok daha fazla sayda mutasyonla farkllamlardr; ki yine bu mutasyonlar da, zamannda yeni ilevlerin gelimesi bakmndan hayati olmulardr. Baz durumlarda da ilk olutuklarnda zararl olan birtakm mutasyonlar, karmak ilevlerin evrilmesi iin birer basamak grevi grmlerdir. Bu veriler, karmak yaplarn rastgele mutasyon ve doal seilim yoluyla nasl ortaya kabildiini gstermektedir. Kaynaklar:1. Lenski, Richard E., Charles Ofria, Robert T. Pennock and Christoph Adami. 2003. The evolutionary origin of complex features Nature 423: 139-144.( ayrca bkz. NSF, 2003.)2. Soyer, Orkun S. and Sebastian Bonhoeffer. 2006. Evolution of complexity in signaling pathways. Proceedings of the National Academy of Science USA 103: 16337-16342.

SORU

nsan vcudunun mkemmellii yaratl kantlamyor mu?

DDA

nsan vcudunun mkemmellii, yaratl kantlar.

CEVAP

zgr Dnce Hareketi

Birok canl, olduka kt bir tasarmn zelliklerini tar. Bunun sebebi doal seilimin, zellikleri yoktan var etmemesidir; yeni zellikler, nceden var olan zelliklerin modifikasyonlar olmak zorundadr. Buna, tarihsel snrllk denir. Tarihsel snrlln sebep olduu kt tasarmlara birka rnek: Cnemdophorus cinsine ait olan partenogenetik bir kertenkele trnde yalnzca dii bireyler bulunur. Bu kertenkelelerde dourganlk, bir dii kertenkelenin sahte erkeksi (pseudomale)
58

davranlar sergileyip ilk kertenkeleyle iftlemesi halinde art gsterir. Bu kertenkeleler eeysel bir trden evrilmilerdir, bu nedenle de bu davran akla yatkndr. reme iin gereken hormonlarn, bu hale evrilmelerinden nce, cinsel davranlar tarafndan uyarlm olmas muhtemeldir. imdi artk partenogenetik olmalarna ramen, taklit edilen bu sahte cinsel davranlar dourganl artrmaktadr. Partenogenetik bir trn cinsel davran taklit etmesi, pek de iyi bir tasarm gibi grnmyor. Afrika ekirgesinde, kanatlar gs blgesinde olsa bile, kanatlara bal olan sinirler karn blgesinde oluur. Bu garip ebeke, karndaki sinirlerin uu srasnda birden fazla grevde kullanlmasnn sonucudur. yi bir tasarmc, uu sinirlerini, asl ihtiya duyulduklar hedeflerini geerek karn sinir zincirinden aa indikten sonra tm organizma boyunca geriye doru gidecek ekilde tasarlamazd. Eldeki malzemenin gereinden fazlasn kullanmak, iyi bir tasarm rnei deildir. Erkeklerde idrar yolu, enfeksiyona ve buna bal olarak da imeye ok yatkn olan prostat bezlerinin ortasndan geer. Bu ime nedeniyle idrar yolu tkanr, ki bu da erkeklerde olduka sk rastlanan tbbi bir sorundur. Genileyip sv akn durdurabilecek bir organn orta yerinden alr kapanr bir tp geirmek iyi bir tasarm deildir. ok da zeki olmayan biri bile erkeklerin tesisat sistemini daha iyi tasarlayabilirdi. Evrimin, tasarlanm olmas yle dursun, ereti zellikler retmesinin en nl rnei, pandalarn baparmadr. Bir pandann penesine bakarsanz, 6 parmak grrsnz. Baparman etrafndaki 5 kvrm, itiraz edilebilecek bir saydr. 5 parmak, bizim (insan ve ou omurgalnn) parmak kemiklerimizle ayn kemiklerden olumutur. Baparmak ise dier trlerde bilei oluturan birka kemiin birlemesiyle yaplanmtr. O kemii hareket ettiren kaslar, omurgallarn elindeki kaslarn yn deitirilmi halidir (bkz. S. J. Gouldun Pandann Baparma isimli kitab). Yine bu da, iyi bir tasarm deildir. Okuma nerileri: * Bel arlarm ve Akll Tasarm, Nalnckeseri blogu Kaynak:1. Evidence for Jury-Rigged Design in Nature

SORU

Gz, evrilmi olamayacak kadar karmak deil mi?

DDA

Gz, evrilmi olamayacak kadar karmak bir organdr.

CEVAP

Argman Arivi

1. Bu iddia bir inanlmazlk argman (ing. Argument from incredulity) rneidir. Bu iddiay ortaya atan kaynaklar, genelde Darwinin gzn evrimini ar derecede abes bulduunu syledii cmlesini kullanrlar. Ancak Darwinin bu cmlesi, gzn ara evrelerden geerek aamal bir ekilde nasl evrildiinin anlatld 3,5 sayfalk blmn sadece ilk cmlesidir. Sz konusu paragrafn devam iin bkz: Darwinin kendisi bile, gzn evrimi konusunda yanldn kabul etmemi miydi? Gzn evriminin u aamalardan getii ngrlmektedir: a duyarl (fotosensitif) hcreler sinir yaps barndrmayan pigment hcre topluluklar zeri effaf deri ile rtl, pigment hcreleriyle sarlm grme siniri hafife ukurlam pigment hcreleri daha fazla ukurlam pigment hcreleri oluan ukurun zerini rten ve mercek eklini alan deri mercein odaklanmasna yarayan kas yaplar Bu aamalarn her birinin geerli olduunu biliyoruz; nk bunlarn hepsi gnmzde yaa59

yan hayvanlarda mevcuttur. Bu aamalar arasndaki geiler kktr ve daha da kk aamalara ayrlabilirler. Doal seilim, pek ok durumda bu kk artlar tercih eder. Gzler fosillemedikleri iin, gz geliiminin tam olarak bu sralamay izleyip izlemediini bilemiyoruz. Ancak, hibir sralamann olmad da iddia edilemez. Omurgal gzlerinin evriminin bir aamasna ilikin bir dier kant da, karlatrmal anatomi ve genetik bilimi araclyla gsterilebilir.Omurgallarda bulunan ve mercein yapsn oluturan nemli proteinleri kodlayan -crystallin genleri, deniz fskiyesi (Ciona) canlsnn crystallin genine ok benzer. Deniz fskiyesinin bir kuyruu kordaldr (urochordata) ve bu canl, omurgallarn uzak bir akrabasdr. Deniz fskiyesinin tek bir -crystallin geni, canlnn otolit hcresinde ifade edilir. Mercein kkeninin, merceksiz bir yapda daha nceden mevcut olan paralarn yeni ilev yklenmesine dayand grlmektedir. Nilsson ve Pelger (1994), her admn ortaya kma ihtimalinin %1 olmas halinde, gzn evriminin 1.829 admda tamamlanacan hesaplamlardr. Bu sre, 364.000 nesilde tamamlanabilir. Video nerisi: * Richard Dawkins Gzn Evrimini Anlatyor Kaynaklar:1. Darwin, C., 1872. The Origin of Species, 1st Edition. Senate, London, chpt. 62. Nilsson, D.-E. and S. Pelger, 1994. A pessimistic estimate of the time required for an eye to evolve. Proceedings of the Royal Society of London, Biological Sciences, 256: 53-58.3. Shimeld, Sebastian M. et al. 2005. Urochordate -crystallin and the evolutionary origin of the vertebrate eye lens. Current Biology 15: 1684-1689.

SORU

Kulak, evrilmi olamayacak kadar karmak deil mi?

DDA

Kulak, evrilmi olamayacak kadar karmak bir organdr.

CEVAP

1. levsel bir kulan ok karmak olmas gerekmez. levsel bir kulak iin gerekli olan tek ey, titreen bir yapya balants olan bir sinirdir. Bceklerin, antenlerinden bacaklarna kadar vcutlarnn en az 11 farkl yerinde kulaklar evrilmitir.(1) nsanlar bile ok dk frekanstaki sesleri kulaklaryla deil, dokunma duyular ile hissedebilirler. 2. Srngenlerden memelilere gei sreci, insann iitme duyusuna ilikin ara aamalar gsterir. Therapsida srngenlerinin duymalarna yarayan ene kemikleri, orta kulaktaki iitmeyi salayacak ekilde yeniden ilev yklenmilerdir. 3. Bu iddia bir inanlmazlk argman (ing. Argument from incredulity) rneidir. Bir kiinin, herhangi bir eyin nasl olutuunu bilmemesi, o eyin oluamayaca anlamna gelmez. Kaynaklar:1. Hoy, R. R. and D. Robert. 1996. Tympanal hearing in insects. Annual Review of Entomology 41: 433-450.

SORU

Beyin, evrilmi olamayacak kadar karmak deil mi?

DDA

zgr Dnce Hareketi

Beyin, evrilmi olamayacak kadar karmak bir organdr.

60

CEVAP

1. Bu iddia bir inanlmazlk argman (ing. Argument from incredulity) rneidir. Karmak kelimesi, sadece bir eyin anlalmasnn g olduunu ifade eder; evrilmesinin deil. Evrim tasarmn aksine, basitlik ihtiyac ile kstl deildir. 2. Canllarn beyinleri ok farkl byklkte olabilirler. rnein deniz slnn (Aplysia) tm sinir sistemi 20.000 sinir hcresinden oluur. Coelenteratlarn sinir sistemi ise beyin bile iermeyen basit bir sinir andan ibarettir. Beyni olmayan hayvanlarla insanlar arasnda saysz gei tr mevcuttur. Beynin kademeli evrimi, zlmeyi bekleyen bir muamma deildir. Topu bcei (bombadier beetle), evrilmi olamayacak kadar karmak deil mi? Topu bcei (bombadier beetle), evrimle aklanamayacak kadar karmak bir bcektir. Bu nedenle bir yaratc tarafndan tasarlanm olmaldr. 1. Bu iddia bir inanlmazlk argman (ing. Argument from incredulity) rneidir. ddia, bcein bomba (pskrtme) dzeneinin nasl altnn hatal betimlenmesinden kaynaklanmaktadr, ki bu haliyle bile kanttan ve hatta kant arayndan yoksundur. Aslnda, topu bceinin evrim sreci, hi de ortaya kmas zor bir sre deildir (7). Olas srelerden birisi yledir: a) Bcekler, kabuklarn tabaklamak iin kinon bileikleri retirler. Kinon, bceklerin tadnn da kt olmasn salar. Bu nedenle bcekler, kinonun yan sra, kendilerini savunmaya yarayan hidrokinon ve benzeri baka kimyasallar da gelitirecek ekilde evrilirler. b) Bcekler bu kinon bileiklerini biriktirmeye ve yenme tehlikesi ile karlatklarnda da onlar vcutlarnn d yzeylerinden pskrtmeye yarayan ii bo hazneler ve kaslar gelitirecek ekilde evrilirler. Zamanla bu hazneler, ilerinde hidrokinon sentezleyen salg bezlerine sahip birer depo haline gelir. Bu yap, topu bceinin yakn akrabalar da olmak zere birok bcek trnde mevcuttur. (5) c) Hidrojen peroksit, hidrokinonlarla karr. Deponun da alan ksmnda ortaya kan katalaz ve oksidaz enzimleri, da atlan maddenin daha da fazla kinon iermesini salar. d) Katalaz ve peroksidaz retim miktarnn artmasyla, oksijen retimi balar. Bu durum, Metrius contractus cinsi topu bceinde olduu gibi kpkl bir salg retilmesine neden olur (4). e) Dar alm kanal sertleerek bir kimyasal odack halini alrken, katalaz ve peroksidaz retimi de gittike artar. Bylece bugn grdmz modern topu bcei trleri, aamal olarak evrilmi olur.Tm bunlar, kk admlardr veya seilim avantaj salayan daha da kk admlara blnebilirler. u anda yaayan baz canllarn ok sayda gei aamasn barndryor olmas, bu aamalarn yaamla uyumlu olduklarn gstermektedir. 2. Topu bcekleri, tasarlanmam olduu belli olan farkl yaamsal zellikler de ierirler: Tasarlanm olsalard, benzer ilevler iin benzer yaplarn, farkl ilevler iin farkl yaplarn yaratlm olmasn beklerdik.(6) Ancak, grdmz durum, benzer ilevler iin farkl yaplar olduudur. Pek ok yer bcei, yanlarla benzer ortamlarda yaar ve benzer davranlar gsterir, ancak bu bceklerle yanlarn yaplar birbirinden ok farkldr. Farkl topu bcek trleri, pskrttkleri svy hedefe nianlamak iin birbirinden ok farkl mekanizmalar kullanrlar. (2,3) Baz yaplarn herhangi bir ilevi yoktur. rnein baz topu bceklerinin krelmi uucu kanatlar vardr.(1) Video nerisi: * Richard Dawkins topu bceini anlatyor Kaynaklar:1. Erwin, Terry L., 1970. A reclassification of bombardier beetles and a taxonomic revision of the North and Middle American species (Carabidae: Brachinida). Quaestiones Entomologicae 6: 4-215.2. Eisner, T., 1958. The protective role of the spray mechanism of the bombardier beetle, Brachynus ballistarius Lec. Journal of Insect Physiology 2: 215-220.3. Eisner, T. and D. J. Aneshansley, 1982. Spray aiming in bombardier beetles: jet deflection by the Coanda effect. Science 215: 83-85.4. Eisner, T., D. J. Aneshansley, M. Eisner, A. B. Attygalle, D. W. Alsop and J. Meinwald, 2000. Spray mechanism of the most primitive bombardier beetle (Metrius contractus). Journal of Experimental Biology 203: 1265-1275.5. Forsyth, D. J., 1970. The structure of the defence glands
61

Argman Arivi

of the Cicindelidae, Amphizoidae, and Hygrobiidae (Insecta: Coleoptera). Journal of Zoology, London 160: 51-69.6. Morris, Henry M., 1974. Scientific Creationism, Green Forest, AR: Master Books. 7. Isaak, Mark, 1997. Bombardier beetles and the argument of design.

SORU

Topu bceinin (bombadier beetle) barndrd kimyasallar, bir inhibitrle kartrlmad taktirde patlamaz m?

DDA

Eer, topu bceinin dar pskrtt svda bulunan hidrojen peroksit ve hidrokinon, bir kimyasal inhibitr olmadan karacak olsayd, bcek patlard. Byle bir kimyasal madde kombinasyonu, evrimle aklanamaz.

CEVAP

1. Topu bceinin fizyolojisiyle ilgili bu tanm hataldr ve 1961 ylnda Schildknecht ve Holoubek(5) tarafndan Almanca yazlan bir makalenin hatal evirisine dayanmaktadr. Hidrojen peroksit ve hidrokinon, kartklar zaman patlamazlar(3). Olan ey aslnda udur: Salg yapan hcreler (muhtemelen ilave baka kimyasallar da ieren) bir hidrokinon ve hidrojen peroksit karm retirler, bu karm depoda birikir. Bcek, bu pskrtme ilemini gerekletirmek iin bu karmn bir ksmn tepkime blmesine aktarr. Burada katalaz ve peroksidaz enzimleri, karmn oksitlenmesine neden olurlar. Bu oksitlenme sonucunda oluan s nedeniyle karmn yaklak bete biri buharlar. kan buharn sebep olduu basn, karmn bcein gvdesinden dar fkrtlmasn salar.(1;2;4) 2. Topu bceinin evrilmesinin olanaksz olduunu dnmek iin herhangi bir neden yoktur. 3. Topu bcei, sklkla tasarm ispat eden bir rnek olarak kullanlmaktadr. Bu tip iddialar ileri sren kiiler, daha verdikleri rnein nasl ilediini bilmezken; nasl olur da iddialarn ciddiye alabiliriz? Video nerisi: * Richard Dawkins topu bceini anlatyor Kaynaklar:1. Aneshansley, D. J. and T. Eisner, 1969. Biochemistry at 100C: explosive secretory discharge of bombardier beetles (Brachinus). Science 165: 61-63.2. Aneshansley, D. J., T. H. Jones, D. Alsop, J. Meinwald, and T. Eisner, 1983. Thermal concomitants and biochemistry of the explosive discharge mechanism of some little known bombardier beetles. Experientia 39: 366-368.3. Dawkins, Richard, 1986. The Blind Watchmaker (Kr Saati). New York: Norton.4. Eisner, T. et al., 1989. Chemical defense of an Ozaenine bombardier beetle from New Guinea. Psyche 96: 153160.5. Kofahl, Robert E., 1981. The bombardier beetle shoots back. Creation/Evolution 2(3): 1214.

SORU

Kelebein bakalam, evrilmi olamayacak kadar karmak deil mi?

DDA

Kelebein bakalam, evrilmi olamayacak kadar karmak bir olaydr.

CEVAP

zgr Dnce Hareketi

1. Fosil kaytlarndan ve geliim biyolojisi ile molekler biyoloji alanlarndaki almalardan biliyoruz ki; en eski bcekler bakalam (metamorfoz) geirmiyor, dorudan yumurtadan kyorlard. Bu yavrular, erikin halleriyle aynyd. Ancak 280-300 milyon yl nce bir veya birden fazla mutasyon oldu ve yumurtalardan, erikinlere hi de benzemeyen yavrular kmaya ba62

lad. Bu kayma, bu bcekler iin faydal bir (veya birden fazla) mutasyonun sonucuydu. nk seilim srecinde bcek poplasyonunda hzla yayld. Hatta o kadar baarlyd ki, bugn dnyada yaayan hayvanlarn %65ini metamorfoz geiren bcekler oluturur. Bceklerin embriyolojik zelliklerinin incelenmesi de bu anlamda ok katk salamtr. Metamorfozun ksmi metamorfozdan, tam metamorfoza kadar birok ekli ve dzeyi vardr. Tam metamorfoz, ksmi metamorfozdan evrilmi olabilir. 2. Bu iddia bir inanlmazlk argman (ing. Argument from incredulity) rneidir. Bir kimsenin kelebein bakalamnn nasl evrildiini anlamyor olmas, bakalamn evrilemeyecek kadar karmak olduu anlamna gelmez. Bakalamsz byme rntlerinden, ara bakalama; oradan da tam bakalama dek uzanan geni bir yelpazede yer alan farkl byme rntleri mevcuttur. rnein gmbal herhangi bakalama uramazken, gerek bcekler ve mays bcekleri ksmi bakalam geirirler. Cepkenli bcekgiller, vcut ekillerinde ok az deiiklik ile bakalam geirirken, kelebekler de tam bakalama urarlar. Zaman iinde, bakalama uramayan bir atadan, kelebek gibi bakalama urayan bir trn evrilmesi, benzer gei formlarnn ortaya km olmasyla mmkndr. Aslnda, bakalamn byk oranda endokrinolojik geliimdeki deiikliklere bal olarak evrildiine ilikin aklamalar mevcuttur.(1) Kaynaklar:1. Truman, J. W. ve L. M. Riddiford, 1999. The origins of insect metamorphosis. Nature 401: 447-452.2. Ferris Jabr, 2012. How Did Insect Metamorphosis Evolve? Scientific American

SORU

Evrim, kelebein trtldan evriliini aklayabiliyor mu?

DDA

Evrim, bir kelebein trtldan evriliini aklayamaz.

CEVAP

1. Kelebekler, trtllardan evrilmezler; trtllar, kelebeklere dnrler. Bunun nasl olutuu, evrim biyolojisinin deil, geliim biyolojisinin bir konusudur. Bu sre, embriyolarn nasl olup da yetikin insana dntklerine benzer bir sretir ve hemen her gn ortaya kmaktadr. Demek ki, teorik olarak bu srete zor bir yan yoktur. Meyve sinekleri, trtllar ve kelebeklerin getii ayn geliimsel srelerden geerler ve meyve sinekleri ile yaplan genetik almalar ok kapsamldr. Kelebeklerin nasl gelitiini merak eden kimselerin, bu aratrmalar incelemesi nerilir. 2. Bakalamn (metamorfozun) evrimine ilikin salam aklamalar mevcuttur. bkz: Kelebein bakalam, evrilmi olamayacak kadar karmak deil mi?

SORU

Hoatzin kuu, Archaeopteryxin dinozor olmadn, aksine bir ku olduunu gstermez mi?

DDA

Evrimciler, Archaeopteryxin kanatlarnda peneler olmasnn, onu dinozora benzettiini sylemektedir. Halbuki bugn, kanatlarnda peneler olan bir ku vardr: Hoatzin. Archaeopteryx, dinozor ve kular arasnda bir ara form deil, sadece bir kutur.

CEVAP

Argman Arivi

1. Hoatzin (Opisthocomus hoazin), Gney Amerikann yamurlu ormanlarnda yaayan yaklak 50-60 cm uzunluunda bir kutur. Yumurtadan yeni kan Hoatzinlerin kanat ularnda pen63

Kaynaklar:1. Harun Yahya Safsatas ve Evrim Gerei kitabndaki ilgili blmde bulunan ve Dr. mit Saynn Bilim ve topya dergisinde kan (S.88) Yaratllarn iddialar ve bilimin yantlar isimli makalesinden ksaltlarak alnmtr ; Bilim ve Gelecek Kitapl (s.103)2. Parker, W. K.,1891. On the Morphology of a Reptilian Bird, Opisthocomus hoazin. Transactions of the Zoological Society of London 13: 4389. doi:10.1111/j.1096-3642.1891.tb00045.x.3. Mayr, G., Alvarenga, H. and Mourer-Chauvir, C. (2011). Out of Africa: Fossils shed light on the origin of the hoatzin, an iconic Neotropic bird. Naturwissenschaften:

e bulunduu iin, bu hayvan tr uzun sre belirli bir taksonomik snfa yerletirilememitir. Geleneksel olarak, Galliformes takmna konmulardr ama DNA analizleri, Cuculidea isimli bir eit guguk kuuna daha yakn olduklarn gstermitir. Birok adan dier kularla o kadar farkl zelliklere sahiptirler ki, hangi snfa sokulmalar gerektii konusunda uzmanlar arasndaki tartmalar halen de devam etmektedir. u anda kendilerine zg Opisthocomiformes takmna dahil edilmilerdir ve bu takmda yer alan tek yaayan trdrler. Hoatzinin baz zellikleri unlardr: Archaeopteryx gibi uu yetenei snrldr. Byrken uzun sre uamaz, bydkten sonra da yapt ey, umaktan ok rpnmaktr (Parker, W. K.,1891) Sindirim sistemleri dier kulardan tamamen farkldr ve sadece yaprakla beslenen ender kulardan biridir. Yumurtadan yeni kan yavrularn kanat ularnda grlen peneler, bir sre sonra yok olur ve tylere dnr. Bu durum, Hoatzinin pene gelitirme yetenei olduunu dndrmektedir. 2. Hoatzinin varl, Archaeopteryxin, kularn dinozora evriminde bir gei tr olduu teorisini zayflatmaz, aksine glendirir. Biyologlar ve ornitologlar (ku uzmanlar) iin Hoatzin, gnmzde yaayan ve Archaeopteryxe geliim sreci bakmndan baz benzerlikler gsteren nadir kulardan birisidir. Ancak ikisinin de kanatlarnda peneler bulunmas Archaeopteryxin, Hoatzinin dorudan atas olduunu gstermez ve insanlar sklkla bu yanlgya der. Bu, hatal bir kyaslama olur ve evrim kartlar da bu hatay ok gzel arptr. nk Archaeopteryxin tyl peneler ieren kanat yapsyla, Hoatzinde yavruyken grlen kanat ucu peneleri birbirinden farkldr. Evrimsel geliimleri ile ilgili birok hipotez olsa da, henz tatmin edici kesinlikte bir teori olumamtr. Hoatzinler, Archaeopteryxden sonra, baz dinozor-kularn evrimi sonucunda olumu olabilirler.

SORU

Zrafann boynu, zel bir dolam sistemi olmadan nasl evrilmi olabilir?

DDA

Bir zrafann kalbinin, kan kafa blgesine pompalayabilmesi iin epey byk olmas gerekir (yaklak 10.9 kg). Kan dolamn, boyunda yer alan bir dizi tek ynl kapakk kontrol eder ve beyin kknde de elastik kan damarlarnn oluturduu zel bir a bulunur. Bu kapakk ve elastik kan damarlar olmasayd, zrafann kafasnda oluan kan basnc, eildii zaman beynine hasar vermeye yetecek iddette olurdu. Tm bu yaplarn her biri yani byk bir kalp, ah damar kapakklar ve muhteem damar a ayn anda yerli yerinde olmaldr; aksi taktirde zrafa yaamn srdremez. Bu yaplar, aamal olarak evrilmi olamazlar.

CEVAP

zgr Dnce Hareketi

Darwin bu iddiay 1868 ylnda cevaplamt. ddia sahipleri, aamal kelimesinin teker teker anlamna geldiini dnr, fakat yle deildir. Farkl zellikler hem e zamanl, hem de aamal olarak evrilebilir; hatta tam da byle evrilmi olmaldr. Blml kapakklar, bir dereceye kadar kan basncn drebilir. Gei formu zelliinde bir kalp, daha ksa bir boyun iin
64

yeterli basnc retebilir. Ba blgesindeki daha kk bir kan damar a, o an iin daha az olan basnc idare edebilir. Evrim srecinde uzun boyunlar seildike, btn dier bileenler de bununla uyum ierisinde, ksm ksm modifiye olmutur. Dier bir deile, boyun uzunluundaki her artta, zrafann fizyolojisi de byle bir uzamay destekleyecek ekilde evrilmitir

SORU

Aakakann dili, nasl evrilmi olabilir?

DDA

Aakakann dili benzersiz bir yapya sahiptir, bu nedenle evrilmi olamaz. Eer dil, nceden gagann arkasna balanyor olsayd, u anki grnmn almas iin byk ve ani bir deiim geirmesi gerekirdi.

CEVAP

Bir aakakann dili (ve dilin sert kkrdak ve kemikten meydana gelen iskeletini oluturan hyoid apparatusu) allmadk biimde uzundur. Ama bunlar aslnda, btn kularda bulunan ayn temel anatomik yapnn uzam halidir. Dier kularnki gibi aakakann dili de, alt ene kemii, boaz kkrda ve kafatas tabanna balanr. Aakakan dilinin evrilmesi iin gerekli olan tek ey uzamasdr, ki bu da aamal olarak kolaylkla gerekleir. Yaratllarn iddialar, dil anatomisini doru kavrayamam olmalarndan ileri gelir. Dilin, burun deliklerine balanp geriye doru bydn sanrlar. Baz trlerde dilin arka ksm burun boluuna varacak kadar uzun olsa da, oraya bal deildir. Kaynak:1. Ryan, Rusty, 2003. Anatomy and evolution of the woodpeckers tongue.

SORU

Organ ve organ sistemleri, btn paralar yerine oturana kadar nasl ilev grm olabilir?

DDA

Organ ve organ sistemleri, tm paralar yerine oturana kadar faydaszdr. htiyalar olan egdml (koordineli) deiimi, evrimin tek bir admda yaratmas olanakszdr.

CEVAP

Argman Arivi

1. Bu iddia, inanlmazlk argmanna (ing. argument from incredulity) bir rnektir. Bu iddiann tm rneklerine, organ ve organ sistemlerinin aamal olarak evrilme yollarn ieren cevaplar vardr. Evrilemeyecekleri fikri genellikle, aadaki bir veya birka hatal dnceden kaynaklanr: a. Organ bileenlerinin aniden olumas gerektiine ilikin yanlg: Bu, yaratl bir dncenin rndr. Fakat evrim, yaratl deildir; organ bileenleri aamal olarak deiir. b. u anki hallerinden daha az gelimi yapda olan organlarn tamamen faydasz olduuna ilikin yanlg: Bu iddia geersizdir. Deri zerinde bulunan a duyarl bir blge, u anda sahip olduumuz gzler kadar faydal olmayabilir, ama hi yoktan iyidir. Bir zelliin evrilmesi iin gereken tek ey de, dierinden biraz daha iyi olmasdr. Bileenlerin birbirinden bamsz olarak evrilmi olmas gerektiine ilikin yanlg: Organ ya da organ sistemlerinin bileenleri arasnda e-gdml bir deiim olabilir. Gerekten de bileenler aamal olarak evrilirse, birbiriyle etkileim halinde olanlarn doal seilim srecinde birlikte evrim geirmemesi dnlemez. c. Bileenlerin ilev deitiremeyeceine ilikin yanlg: Birok organ ilev grmeye sfrdan balamaz. Aksine, farkl ilev gren bir bileen olarak balar ve aamal bir ekilde yeni bir ilev iin seilir. rnein, tetrapod bacaklar yzgelerden evrilmitir. Bu iddiann geersizliine dair rnekler oaltlabilir; topu bcei, zrafa boynu, aakakan dili ve zehirli ylanlarn dilerine ilikin benzer iddialara verilen cevaplar bu sitede bulabilir65

siniz. 2. Bazen, dzenleyici (reglatr) gende bir mutasyon olduu zaman, birden fazla e gdml deiiklik meydana gelmektedir.

SORU

Ylanlarn zehirleri ve oluklu dileri, nasl ayn anda evrilmi olabilir?

DDA

Zehirli ylanlarn oluklu dileri ve zehir bezleri vardr. Evrimin, bu iki yenilii ayn anda gerekletirmesi gerekirdi; aksi takdirde biri olmadan dierinin varl anlamsz olurdu.

CEVAP

Oluklu diler olsun veya olmasn, zehir anlamsz deildir. Gila canavarlarnn oluklu dileri olmamasna ramen zehir bezleri vardr. Dier zehirli ylanlarn da oluklu deil, kovuklu dileri vardr. Aada, oluklu dilere sahip olan zehirli ylanlarn evrimsel gei aamalarna ilikin olas sebepler sralanmtr: a. Zehirli olmayan ylanlarn da kurbanlarnn derisinin altna geen dileri vardr. b. Zehirli salya, kurbana dorudan etki edip daha hzl ldrd iin, baz ylanlar asndan avantaj haline gelmitir. c. Oluklu diler, zehrin gl bir ekilde avn kanna karmasna sebep olur. d. Oluklar, zamanla aamal bir ekilde kapanarak oluklu diler haline gelirler.

SORU

Krelmi organlarn da ilevleri yok mu?

DDA

nsandaki btn krelmi yaplarn ilevleri olduu ve hi de krelmi olmadklar gsterilmitir.

CEVAP

zgr Dnce Hareketi

1. Krelmi kelimesi, bir organn ie yaramad anlamna gelmez. Kalnt (krelti), kaybolan veya yok olan bir yapdan geriye kalan iz veya gzle grlr iaret anlamna gelir. Biyolojiden rnek vermek gerekirse, ylanlarn bacak kemikleri, kr kaya balklarnn gz kalntlar (Yamamoto and Jeffery 2000), atlarn fazladan ayak parma kemikleri, umayan kularn ve bceklerin kanat kntlar ve yarasalarn az dileri bu tanma uyar. Bu organlarn ilev gryor olmas, konuyla ilgisizdir. Yaratllarn tasarlandn iddia ettii bu organlarn, dier hayvanlardaki benzer yaplarla ayn ilevleri grmedikleri aktr. rnein bir ylan, bacak kemiklerini komak iin kullanmaz. Krelmi organlar, evrimin kantdr. nk canllar evrim srecinde yeni zellikler kazanrken, bu evrimsel deiikliklerin zaten mkemmel olmasn beklemeyiz. Yaratllar, krelmi organlar aklayamaz. 2. ok daha karmak ve bambaka bir ilev grmek zere evrilen bu yaplar eer hala ilev gryorsa bile, bu ok nemsiz ve kk bir ilevdir. ou krelmi organn hibir ilevi olmamakla birlikte, bir yapnn krelmi organ snfna girmesi iin tamamen ilevsiz olmas da art deildir. Ayn yapya sahip olan dier canllarda grd ve bir zamanlar, yani krelmeden nce kendisinin de grm olduu ilevi u anda yerine getirmiyor olmas yeterlidir. 3. Krelmi organlara sahip olmayan bireylerin de, en az sahip olanlar kadar hayatta kalma ve reme baars gsterdiinin deneylerle ortaya konmas, bu organlardan bazlarnn ilevsiz de olduunun gstergesidir.
66

Okuma nerileri: * Evrim artklar: Krelmi yaplar, felis agnosticus Video nerileri: * Evrim Gerekleri, 2. blm Kaynaklar:1. G. & C. Merriam. 1974. The Merriam-Webster Dictionary. New York: Simon & Schuster.2. Yamamoto, Y. and W. R. Jeffery., 2000. Central role for the lens in cave fish eye degeneration. Science 289: 631-633.

SORU

nsan apandisi ilev gryorsa, ona neden krelmi organ diyoruz?

DDA

nsan apandisi krelmi deildir. Lenf sisteminin bir paras olarak vcudun baklk sisteminde grev alr. Apandisteki lenf foliklleri antikor retir.

CEVAP

1. Krelmi kelimesi, ilevsiz anlamna gelmez. Apandis, sindirim sistemine ait dokulardan biridir; memelilerin kr barsann sonu ile kkendetir (homolog). Sindirim sisteminin bir organ olarak ilevini yapmad iin de o sistemin krelmi bir parasdr. Baka bir ilevi olmas, bunu deitirmez. 2. nsan apandisi ilevsiz olabilir. Yokluu, birey iin herhangi bir tehlike yaratmaz (ameliyatla alnmas srasnda oluabilecek skntlar hari). Varlnda ise, %7lik bir akut apandisit riski yaratr. Bu hastalk, modern cerrahi yntemleriyle tedavi edilmedii taktirde, birey iin genellikle lmle sonulanr.(1) 3. Bir organn, bambaka bir grevi yerine getirecek ekilde deimesi; rnein barsaklarn paras olan bir blmn lenf sisteminin bir paras haline gelmesi, evrim srecinden tam da beklenen ve onunla uyumlu olan bir durumdur. 4. Krelmi yaplar, indirgenemez karmaklk gibi tasarm iddialarn geersiz klar. Okuma nerileri: * Evrim artklar: Krelmi yaplar, felis agnosticus Video nerileri: * Evrim Gerekleri, 2. blm

Kaynak: 1. Hardin, D. M. Jr., 1999. Acute appendicitis: review and update. American Family Physician 60(7): 2027-2034.

SORU

Krelmi organlar evrimden ziyade, bozulmann kant deil midir?

DDA

Krelmi organlar (eer gerekten varlarsa), evrimin kant deildirler. Sadece termodinamiin 2. yasasnda tarif edilen bozulmay ifade ederler.

CEVAP

Argman Arivi

1. Krelmi organlar, sadece atrofiye uram olan organlar iermez. rnein, orta kulaktaki kemikler, atasal tetrapodlarn ene kemii kalntlardr. 2. Organ kayb, bazen canl iin faydal da olabilir. Balinalardaki bacak kayb, buna rnektir.
67

Yani organlarn kaybedilmesi, genellikle doal seilim ile ileyen bir evrim srecinin sonucudur. Organlarn relmemi olan ilkel formlar ile krelmi olan formlar arasndaki benzerlikler, evrimin kantdr. 3. Termodinamiin 2. yasas, bozulmadan fazlasna izin verir.

SORU

u anda faydasz olan krelmi organlarn bir zamanlar ilevi yok muydu?

DDA

Bir krelmi organn, bugn yoksa bile gemite bir faydas olduundan emin olabiliriz. Tanr ie yaramayan eyler yaratmaz, ama dnyaya gnah girdikten sonra her ey yozlamaya, bozulmaya balamtr. Bir organn ie yaramaz olduunu sylemek, evrimsel dncenin yansmasdr.

CEVAP

1. Bu, dogmatik bir iddiadr. Sadece kiisel dini inanlara dayanr, dolaysyla da kantlarla test edilmesi mmkn deildir. Ksaca, bilimsel olarak hibir anlam ifade etmemektedir. 2. Gnah ve ykmlarn dnyaya sadece ilk yaratl anndan sonra girdii dncesi, gnmzde ie yarayan btn ilevsel organlarn bir zamanlar ie yaramaz olduunu ifade eder. rnek: Gnahlar dnyaya henz girmemiken ve dolaysyla etrafta herhangi bir tehdit unsuru yokken, savunma sistemi hibir ie yaramyormu demektir. 3. Bir organa ie yaramaz derken sylenmek istenen tek ey, belirli bir ilevi olmaddr. 4. Krelmi kelimesi, ie yaramaz anlamna gelmez. Video nerileri: * Evrim Gerekleri, 2. blm

SORU

Evrim, fotosentezi aklayabiliyor mu?

DDA

Evrim, fotosentezin kkenini aklayamaz.

CEVAP

Bu iddia, inanlmazlk argmannna (ing. argument from incredulity) bir baka rnektir. Bir eyin nasl evrildiini bilmemek, bizim bilgimizin snrnn gstergesidir; evrimin deil. Fotosentezin evrimini aklamann kolay olmas beklenemez. Fotosentez 3 milyar yldan fazla bir sredir evrilmektedir ve kkeni karyotlardan bile ncesine dayanr.(1) Fotosentezin evrimi ilk balarda birok bakteri ubesi arasnda gen transferleriyle balar, bu da bizim genetik olarak izini srmemizi zorlatrr.(5) Fotosentezin farkl bileenlerinin birbirinden bamsz evrimsel gemileri vardr. Ancak fotosentezin nasl evrildiine dair almalarda ok miktarda ilerleme kaydedilmitir.(2;3;3;4;6) Kaynaklar:1. Awramik, S. M., 1992. The oldest records of photosynthesis. Photosynthesis Research 33: 75-89.2. Baymann, F., M. Brugna, U. Muhlenhoff and W. Nitschke., 2001. Daddy, where did (PS)I come from? Biochimica et Biophysica Acta 1507(1-3): 291-310.3. Blankenship, R. E., 1992. Origin and early evolution of photosynthesis. Photosynth Res. 33: 91-111.4. Blankenship, R. E. and H. Hartman, 1998. The origin and evolution of oxygenic photosynthesis. Trends in Biochemical Sciences 23(3): 94-97.5. Raymond, J., O. Zhaxybayeva, J. P. Gogarten and R. E. Blankenship, 2003. Evolution of photosynthetic prokaryotes: a maximum-likelihood mapping approach. Philosophical Transactions, Biological Sciences 358(1429): 223-230.6. Xiong, J. and C. E. Bauer, 2002.
68

zgr Dnce Hareketi

SORU

Evrim teorisine dayanan omurga tedavileri baarsz olmadlar m?

DDA

Baz srt rahatszlklar iin nerilen Williams fleksiyon egzersizleri, omurga eiminin olabildiince azaltlmas gerektiini belirtiyordu. Bu tedavi evrim teorisine, temelde de insanlarn drt ayakl hayvanlardan evrildii ve srt arlarnn dik durmaya balamamzn bir sonucu olduu grne dayanyordu. Bu tedavi protokol, iyilemeyi engelliyor ve byk arlara sebep oluyordu. Omurgann mevcut eiminin yeniden salanmasn neren, Robin McKenzienin tavsiye etmi olduu egzersizler ok daha etkilidir.

CEVAP

1. Williamsn srt arlar iin nerdii tedavi, evrim teorisine dayanmyordu. Srt arsna sahip olan gnmz insanlarna baklarak yaplan gzlemlere dayanyordu. Bu tedavinin dayand gerekelerden birisi, Afrika ve Asya kltrnde yaayan ve dolaysyla yerde oturmaya alkn olan insanlarn, genellikle sandalyede oturan batllara gre daha az srt ars ekiyor olmasyd. Dahas, Williams omurga eiminin srekli olarak deil, yalnzca omurgann arka tarafna doru olan bel ft balangc (posterior disc bulging) vakalarnda azaltlmasn tavsiye etmiti. Omurgann mevcut eimini bir ekilde deitirmenin -bu ister azaltmak, ister artrmak eklinde olsun, arya sebep olaca zaten biliniyordu. Yukardaki iddiay ne sren ve azl evrim kartlarndan biri olan Bergman bile, Williams fleksiyon egzersizlerinin omurilik kanal daralmas vakalarnda faydal olduunu kabul etmitir. 2. McKenzie egzersizinin daha etkili olmasnn sebebi, daha basit olmas, herhangi bir zel ekipman gerektirmemesi; dolaysyla hastalar tarafndan uygulanabilirliinin daha fazla olmasyd.

SORU

lm annda salglanan endorfin, cmert bir yaratcya m, yoksa evrime mi iaret eder?

DDA

Vcudumuz lrken endorfin salglayarak, lm annn daha az sarsc olmasn salar. Evrim bunu aklayamaz nk bir canlnn acsz bir ekilde lmesini salayacak herhangi bir seilim basks yoktur. Bu, merhametli bir tanrnn gstergesidir.

CEVAP

1. Endorfin seviyeleri, lme gre ok daha zayf etkisi olan travmalarda bile artar. Travma geirmi bir kiinin ac ve stresinin azaltlmas, onlar kanamay durdurmak veya yardm armak gibi hayati kararlar verebilecekleri kadar ilev grr hale getirir. ldrc travmalarda gzlenen endorfin salglamas, bu etkinin bir parasdr. 2. Travma srasndaki endorfin salnm, merhamet gstergesi deildir. Eer kii travmadan sonra hayatta kalmay baarrsa, bu sefer de azalan endorfin seviyesi kiide duygusal ac yaratabilir. Bu ac, sonunda post travmatik stres bozukluu veya alkolizm ile sonulanabilir.(1)

Kaynak: 1. Volpicelli, J., G. Balaraman, J. Hahn, H. Wallace and D. Bux, 1999. The role of uncontrollable trauma in the development of PTSD and alcohol addiction. Alcohol Research and Health 23(4): 256-262.

Argman Arivi

69

Davran ve Bili
SORU

Evrim, bilinci aklayabiliyor mu?

DDA

Evrim ne bilinci, ne de zgr iradeyi aklayabilir.

CEVAP

Kaynaklar: 1. Dennett, Daniel C., 1991. Consciousness Explained. Boston: Little, Brown and Company.2. Minsky, M., 1985. The Society of Mind. New York: Simon & Schuster.

1. Bu, cehalet kaynakl bir argmandr (ing. argument from ignorance). Bir eyin aklamasn bilmiyor olmamz, onun aklanamaz olduu anlamna gelmez. Bilincin ne olduunu bile yeni yeni renmeye baladmza gre, kkenini henz anlayamam olmamz hi de artc deildir. Hatta bilincin kkenine dair birtakm aklamalar yaplmaya balanmtr ama bunlar, burada zetlenemeyecek kadar karmaktr. Bilincin kkenine ilikin tam bir teoriye sahip olabilmemiz iin, daha birok deney ve gelitirme yaplmas gerekmektedir. Fakat bylesi bir teorinin mmkn olduunu dnmek iin de fazlasyla veriye sahibiz. Tarihte kkeni veya sebebi bilinmeyen birok fenomen, zaman ierisinde bilim insanlarnn almalar yoluyla artan bilgimize bal olarak, verilerle ve kantlarla kavranan gereklere dnmtr. Akl hastalklarnn, kiinin iine cin veya eytan girmesiyle akland; Dnyann evrenin merkezinde olduunun sanld; hastalklara mikroplarn deil, tanrnn gazabnn sebep olduunun dnld alar geride kalmtr. u anda birok kiiye soyut ve metafizik bir kavram gibi grnen bilincin de, ayn netlikte aklanaca gnler yakndr. 2. Bilincin aklanamaz olduu iddiasna katkda bulunan etkenlerden birisi de, birok insann bilince dair byle natralistik (doalc) bir aklama istemiyor oluudur. Ne de olsa doal bir bilin, ilahi bir ruh kavramyla eliir. Bu durum, insanlarn lmsz ve ilahi bir kkene sahip olma arzularn tehdit eder. Sadece bu adan yaklalarak yaplan bir aratrma bile bir kitap eder. Ancak u kadarn sylemek gerekir ki; a. davran ve kiiliin genetik eilimlerinden, beyin hasar gren kiilerde yaplan almalardan ve salkl insanlarda yaplan beyin grntleme ilemlerinden gelen ok sayda kant, bilincin doal bir olgu olduunu gstermektedir. b. bir eyin olmasn arzuladmz halinin, onun gerekte olan haliyle alakas yoktur.

SORU

Evrim, insan zekasn aklayabiliyor mu?

DDA

Evrim, insanlarn nasl bu kadar zeki olabildiini aklayamaz.

CEVAP

zgr Dnce Hareketi

Zekann, hayatta kalmay salayan belirgin avantajlar vardr, dolaysyla da evrim teorisi ile uyumludur. Aklama bekleyen soru ise, insan beyninin (vcuduna oranla) dier hayvanlara gre neden daha byk olduudur. Buna ilikin birok hipotez nerilmitir; bunlardan bazlar unlardr: Daha zeki olmak, daha etkili bir ekilde yiyecek aranmasn salar, zellikle de meyvelerin nerede yetitiini ve ne zaman olgunlatn hatrlamak asndan nemlidir.(2) Daha zeki olmak, daha etkin alet yapm ve kullanm salar.
70

 Daha zeki olmak, primatlarn oluturduu karmak sosyal gruplarn daha ilevsel olmasn salar. Bu, dil yeteneinin geliimiyle birlikte dnlebilir. Birbirilerini tamamen dlayan hipotezler olmamakla birlikte, bunlar arasnda en olas grneni sonuncusudur. Daha byk beyinlerin nasl evrildii, byk lde neoteni ile aklanabilir. Daha byk bir beynin evrilmesi iin ok byk bir genetik deiiklik olmas gerekmez; beynin biraz daha uzun sre bymesini salayacak ufak bir deiim yeterlidir.(1) Kaynaklar:1. Gould, Stephen Jay, 1977. The child as mans real father (nsann gerek babas olarak ocuk). In: Ever Since Darwin (Darwin ve sonras), New York: W. W. Norton, pp. 63-69. (Tbitak Yaynlarndan kan 3. basmda S.53)2. Kaplan, H., K. Hill, J. Lancaster and A. M. Hurtado, 2000. A theory of human life history evolution: diet, intelligence, and longevity. Evolutionary Anthropology 9: 156-185.

SORU

gdler, evrilmi olamayacak kadar karmak deil mi?

DDA

gdler, evrilmi olamayacak kadar karmaktr. Bilim insanlar, g ve yuva yapm gibi karmak igdleri aklayamaz.

CEVAP

1. Bu iddia, bir inanlmazlk argman (ing. argument from incredulity) rneidir. Bir kiinin, karmak igdlerin ortaya kmasna sebep olabilecek koullar kafasnda canlandramyor oluu, bu koullarn varln imkansz hale getirmez. 2. Btn igdler karmak deildir. Baz fobiler, baz basit uyaranlara verilen temel bir duygusal tepkiden baka bir ey deildir; rnein aniden gelen yksek bir sese verilen tepki gibi. Karmak tepkilerin kademe kademe olumamas iin de bir sebep yoktur. rnein baz arlar, kovandaki dier arlarla sadece ieklerle ilgili bilgi alverii yapar.(1) Karmak igdler, buna benzer ufak admlarla ortaya kabilir. Kaynak:1. Dornhaus, A. and L. Chittka, 1999. Evolutionary origins of bee dances. Nature 401: 38.

SORU

Evrim, dil yetisini aklayabiliyor mu?

DDA

Evrim, dil yeteneinin geliimini aklayamaz.

CEVAP

Argman Arivi

1. Dil yeteneinin nasl ortaya ktn kesin olarak bilmiyoruz, ancak akla yatkn birok hipotez mevcut. Ara aamalara, kademeli deiimle eriilmi olabilir. rnein: Primatlarn beyin hacmindeki art, dil yeteneinden nce ortaya kmtr; yani sebep, sosyal bir grupta ilev grebilmek veya yiyecek bulmak iin oluan uyarlanma olabilir. nsan beyni, neoteni nedeniyle beklenmedik lde bymtr; ocukluk dnemindeki hzl beyin bymesi daha uzun sre devam etmitir. Beyin hacmindeki art, dil yeteneiyle birlikte veya ondan nce gelimi olabilir. Dil yeteneinden nce de, vcut dili (ki zaten dil yetenei de olaslkla mimiklerin taklit edilmesiyle balamt) ve birtakm sesler yoluyla bir miktar iletiim kuruluyordu. Konuma dili, bu seslerin zerine kurulmu ya da vcut dilinden aktarlm olabilir; ayrca bunlarn her ikisi birden de etki etmi olabilir.
71

Kaynak:1. Baldwin, J. M., 1896. A new factor in evolution. American Naturalist 30: 441-451,536553.

lk sesli dilin ortaya kyla, konumay salayan ve kontrol eden ses yolu ve sinir balantlar evrilmeye balam olmaldr. Konuma, byk ihtimalle 1 milyon yl nce Homo erectus ile balamtr. Konuma, insan davranlarnn nemli bir paras haline geldii anda konuma yeteneinin kazanm, Baldwin etkisi nedeniyle kolaylkla gerekleir. renmenin esneklii, dil yeteneinin daha hzl bir doal seilime uramasna sebep olur. (1) 2. Konumann faydal olduu aktr, dolaysyla ne gibi seilim avantajlar yaratm olabileceini anlamamz da zor deildir. Hatta cevaplanmas gereken esas soru, empanzelerin neden dil yetenei gelitirerek evrilmediidir. Konuma yetenei, byk ihtimalle dier primatlarnkinden ok daha karmak olan (ki hala da yledir) bir sosyal yapya uyarlanmdr (adaptasyondur).

SORU

Evrim, ecinsellii aklayabiliyor mu?

DDA

Evrim ecinsellii aklayamaz. Kaltsal zellikler, reme baarsnn bir sonucu olarak evrilir, oysa ecinseller reyemez.

CEVAP

Bununla ilgili pek ok olas aklama mevcuttur: Her ne kadar ecinselliin genetik bir sebebi olma ihtimali yksekse de grnen o ki, onu ortaya karan sebeplerin birou genetik deildir.(4;5;6) Tamamen genetik kaynakl olmamas halinde, seilimden etkilenmeyecektir. Ecinseller de ocuk sahibi olabilmektedir. Cinsel eilim, biri olmazsa dieri olmal eklinde ileyen bir kaltsal zellik deildir; yani siyah ve beyaz tonlar (dii ve erkek e seimi) arasnda gri tonlar da bulunabilir.(4) Heteroseksel (kar cinse ilgi duyan) ynelimi olanlar da ecinsel genlere katkda bulunabilir (bkz. stteki madde: genetik zelliinin bulunmas halinde) ve ar utaki ecinseller bile bazen ocuk sahibi olabilmektedir. Heterosekselliini belirgin bir ekilde aa vuran kiiler bile ecinsel eilimlere sahip olabilir. Homofobik olan heteroseksel erkeklerin kendilerine gsterilen ecinsel resimlerden, homofobik olmayanlara kyasla ok daha fazla tahrik olduu gzlemlenmitir.(1) Ecinselliin toplum ierisinde ayplanyor olmas da, gizli ecinsellerin heteroseksel bireyler gibi davranmasna yol aarak, genlerinin poplasyonda artmasna katkda bulunuyor olabilir. Ecinsellik genleri genel anlamda faydal da olabilir. Bonobo maymunlarndaki ecinsel ilikiler, onlarn toplumsal yaplar iin bir imento grevi grr. Ecinselliin, insanlarda da buna benzer bir toplumsal ilevi bulunmas nedeniyle evrilmi olmas mmkndr.(6) Ne de olsa cinsellik, hala insanlarda toplumsal kenetlenmeyi salayan temel unsurlardan birisidir. Ecinselliin genetik kkeni, gl bir ekilde ve bir arada davurulduunda ecinsellik ile sonulanan bir dizi zellie de dayanyor olabilir. Bunlar, daha az iddetle veya dier yardmc zelliklerden bamsz bir ekilde davurulduunda trmzn gl yapsna katkda bulunan zelliklerdir. Bu kaltsal zellikleri belirleyen genler, varlklarn, genellikle bir araya gelerek hayatta kalma ve reme baarmz arttrdklar iin srdrrler. Erkeklerde ecinsellik ile balantl olan genetik eler, grne gre kadnlarn dourganln arttrmaktadr. Ecinsel erkeklerin anne tarafndan olan kadn akrabalarnn, heteroseksel erkeklerinkine oranla daha fazla ocuu olduu gzlemlenmitir.(3) Ecinselliin sadece insanlarda grlmedii, yzlerce hayvan trnde de var olduu aklda tutulmaldr.(2)
zgr Dnce Hareketi

Okuma nerisi:* Ecinsellik ve evrim, Evrim Aac

72

Kaynaklar:1. Adams, H. E., L. W. Wright Jr. and B. A. Lohr, 1996. Is homophobia associated with homosexual arousal? Journal of Abnormal Psychology 105(3): 440-445.2. Bagemihl, Bruce, 1998. Biological Exuberance: Animal Homosexuality and Natural Diversity. New York: St. Martin Press.3. Corna, F., A. Camperio-Ciani and C. Capiluppi, 2004. Evidence for maternally inherited factors favouring male homosexuality and promoting female fecundity.Proceedings: Biological Sciences 271: 2217-2221.4. Haynes, J. D., 1995. A critique of the possibility of genetic inheritance of homosexual orientation. Journal of Homosexuality 28(1-2): 91-113.5. Kendler, K. S., L. M. Thornton, S. E. Gilman and R. C. Kessler, 2000. Sexual orientation in a U.S. national sample of twin and nontwin sibling pairs. American Journal of Psychiatry 157(11): 1843-1846.6. Kirk, K. M., J. M. Bailey, M. P. Dunne and N. G. Martin, 2000. Measurement models for sexual orientation in a community twin sample. Behavior Genetics 30(4): 345-356.7. Kirkpatrick, R. C., 2000.

SORU

Evrim, ahlak; zellikle de zgecilii aklayabiliyor mu?

DDA

Evrim ahlak, zellikle de zgeci (ing. altruistic) davranlar aklayamaz. Evrimsel uyum sreci bencildir; bireyler sadece kendilerinin ve yavrularnn karlarn gzeterek kazanl kabilirler.

CEVAP

Argman Arivi

1. Bu iddia, sosyal canllarn durumlarn grmezden gelir. Aslnda ahlaka dair pek ok ey evrimle aklanabilir. nsanlar sosyal canllardr ve dier bireylerle girdikleri etkileimlerden fayda salarlar. Dolaysyla, dier bireylerle iyi geinmemizi salayan davranlar, doal seilim tarafndan desteklenmi olmaldr. Drstlk ve ibirlii, insanlarla tekrar tekrar iliki kurulmas sz konusu olduunda deer kazanan olgulardr.(3) birliine yatknlk, geni gruplar iinde avantaj salar.(2) Akraba seilimi, yakn akrabalara kar gsterdiimiz baz zgeci davranlar aklayabilir. Akrabalarmzla ortak olan birok birok gene sahip olduumuz iin akrabalara yardm etmek bu genlerin de karna olacaktr. Topluluklarda zgeci davranlar, zgeci davranan bireye de yarar; nk bu davran gren dier bireyler de ona kar daha zgeci davranmaya yatkn hale getirir.(6) Uzun vadede, cmert birey, artan itibarndan fayda grr. zgeci cezalandrmann, birbiriyle akrabal olmayan yabanclardan oluan gruplarda bile ibirliine olanak salad grlmtr. Fehr ve Gchterin (2002) almasnn zet ksmnn tamam alntlanmaya deer: nsann ibirlii evrimsel bir bulmacadr. Dier canllarn aksine insanlar, genellikle byk gruplar iinde bir daha hi karlamayacak da olsalar, ya da kazanacaklar itibar ok az olsa veya hi olmasa bile; genetik akrabalklar bulunmayan yabanclarla sklkla ibirliine girerler. Bu tarz ibirlii rntleri, evrimsel akraba seilimi teorisiyle ilikilendirilebilecek akraba kayrma gdleriyle, ya da sinyalleme teorisi (ing. signalling theory) veya karlkl zgecilik (ing. reciprocal altruism) teorisiyle ilikilendirilebilecek bencil gdlerle aklanamaz. Bu almada zgeci cezalandrmann, ibirliini aklamada nasl bir anahtar rol stlendiini deneysel olarak gsteriyoruz. zgeci cezalandrma, sonular kendileri iin olumsuzluk yaratacak ve kendilerine hibir maddi kazan salamayacak da olsa, bireylerin dier bireyleri cezalandrmas anlamna gelir. Bu almada, zgeci cezalandrmann mmkn olduu durumlarda ibirliinin nasl arttn, mmkn olmad durumlarda ise nasl ktn gsteriyoruz. Kantlar, zgeci cezalandrmann arkasndaki en olas mekanizmann, cezalandrlan bireye duyulan olumsuz hislerden kaynaklandna iaret ediyor. Sonular, insan ibirliinin evrimine ilikin gelecekte yaplacak olan almalarda zgeci cezalandrma zerine younlalmas gerektiini gsteriyor. 2. Bu iddia ayn zamanda bir inanlmazlk argmandr (ing. argument from incredulity). Bir konunun bilinen bir aklamasnn olmamas, hibir aklamasnn olamayaca anlamna gelmez;
73

ki yukarda grld zere, konuya dair pek ok aklama da bulunmaktadr.

Kaynaklar:1. Fehr, Ernst and Simon Gchter, 2002. Altruistic punishment in humans. Nature 415: 137-140.2. Hauert, C., S. De Monte, J. Hofbauer and K. Sigmund, 2002. Volunteering as Red Queen mechanism for cooperation in public goods games. Science 296: 1129-1132.3. Nowak, M. A., K. M. Page and K. Sigmund, 2000. Fairness versus reason in the ultimatum game. Science 289: 1773-1775.4. Sigmund, Karl, E. Fehr and M. A. Nowak, 2002.5. Wedekind, C. and V. A. Braithwaite, 2002. The long-term benefits of human generosity in indirect reciprocity. Current Biology 12: 1012-1015.6. Wedekind, C. and M. Milinski, 2000. Cooperation through image scoring in humans. Science 288: 850-852. Ayrca baknz; Nowak, M. A. and K. Sigmund, 2000. Shrewd investments. Science 288: 819-820.7. Wright, Robert, 1994.

SORU

Evrim, kiilii ve duygular aklayabiliyor mu?

DDA

Evrim, insanlar dier hayvanlardan ayran insan kiiliini, duygularn ve genel olarak insan zihnini aklamaz.

CEVAP

1. Beyin ve bilin bir kere evrildikten sonra, duygular, kiilikler ve zihin, bu evrimin kanlmaz bir sonucudur. Bu karakterlerin seilimsel avantaj olduu aikardr. Duygular bizi motive eder ve kilii olmayan insanlarn da e bulabilmesi zordur. 2. Kedileri, kpekleri ve hatta kular olan insanlar, bu canllarn da kiilikleri olduunu bilir.

SORU

Evrim, dinleri nasl aklyor peki?

DDA

Evrim, dinleri aklayamaz.

CEVAP

1. Dinlerin ortaya k ve geliimi, evrimsel teoriyle gayet uyumludur. Dinlerin baz nemli bileenleri byk ihtimalle insanln ortaya kndan da eskidir. rnein: lm korkusunun bariz sakalm avantajlar vardr ve byk ihtimalle dier duygular kadar eskidir. Zeka, hayal gcnn ortaya kmasna imkan verecek kadar evrilince, daha farkl seenekleri de dnebilir hale geldik. Dil iin gerekli olan sembolik dnebilme yeteneinin ortaya kyla, soyut varlklarn daha belirgin biimlerde dnlebilmesi de mmkn olmutur. Dil yetenei sayesinde, dier her ey gibi tanrlar hakknda konumak da mmkn hale gelmitir. Dinler bundan sonra, kltrel evrim yoluyla gelimilerdir. Bilinmeyenden korkmak, tanrlara inanmann arkasnda yatan bir baka sebeptir. Bir tanrnn kurban ya da dua gibi istekleriyle baa kmak, kiiye kontrol dndaki olaylara bir nebze de olsa mdahale edebiliyor hissi yaatabilir. 2. Dinler de evrilirler.(1;2) 3. Bu iddia, ayn zamanda bir inanlmazlk argmandr (ing. argument from incredulity). Bir konunun bilinen bir aklamasnn olmamas, hibir aklamasnn olamayaca anlamna gelmez. Kaynaklar:1. Cullen, B. 1998. Parasite ecology and the evolution of religion. In Heylighten, F. (ed.), The Evolution of Complexity. 2. Gottsch, J. D. 2001. Mutation, selection, and vertical transmission of theistic memes in religious canons. J Memetics 5.
74

zgr Dnce Hareketi

Ekoloji ve Poplasyon Biyolojisi

SORU

u mehur biberli gve (Biston betularia) hikayesinin hala bir geerlilii var m?

DDA

Mehur biberli gve (Biston betularia) hikayesine gre, gvelerin gizemli renklerinin onlar avclardan koruduu ve endstriyel kirlenmeye bal olarak habitatlarnn deimesiyle doal seilimin, bu gve toplululuklarnda farkl eitlerindeki renklerin grlme skln deitirdii sylenmektedir. Buna gre, aalarn rengi koyulatka, ak renkli gveler avclar tarafndan daha kolay farkedilip daha ok avlanm, bylece koyu renkteki gvelerin grlme skl artm; kirlilik azaldka da tam tersi olmutur. Bu hikaye artk desteklenmemektedir, nk yaplan deneylerde baz hatalarn olduu anlalm ve bu bulgular desteklemeyen veriler elde edilmitir.

CEVAP

Argman Arivi

1. Bu deneyler mkemmel olmasalar da ciddi bir hata barndrmyorlard. rnein bu almalardan birinde, deney gveleri gndz vakti salnmt. Oysa gece salnmalar, olaylarn doal akn etmesi asndan daha doru olurdu. Ama ayn ilem, sadece endstriyel kirlilik miktar bakmndan farkllk gsteren blgelerde de ayn ekilde tekrar edilmi; sonu olarak da farkl renkteki gvelerin av olma oranlarndaki deiiklii yaratan unsurlardan birinin endstriyel kirlenme olduu belirlenmitir. Benzer argmanlar, dier deneyler iin de sunulabilir. Hibir deney mkemmel olmasa (ve olamayacak olsa) da, bu mkemmel olmayan deneyler bile bir tezi destekleyen ya da desteklemeyen kantlar sunabilir. Biberli gveler konusunda ise birok deney yaplmtr ve hepsi de bu klasik rnei desteklemektedir.(2) 2. Biberli gve rnei, deneyler olmasayd da gayet somut bir temele oturuyor olurdu. Biberli gve melanizmi (koyu renklilii), kirlilik seviyelerine bal olarak artm ve azalmtr. ki farkl kta zerindeki pek ok blgede bunun byle olduu gsterilmitir.(1;2) 3. Biberli gve rnei, baka trlerde grlen renklenmelerle ilgili yaplan baka birok gzlem ve deneyle de uyumludur. rnein, avc kularn varl, farkl blgelerde farkl renkler sergileyen Heliconius cydnonun renklenme rntlerini etkiler. yle ki, zehirli olan Heliconius trlerini taklit edenler, kular tarafndan daha az tercih edildikleri iin; Heliconius cydno poplasyonlarnda bu zehirli trleri taklit eden renklenmelere sahip bireylerin skl artmtr.(4) Eer ortada biberli gve rneini destekleyecek hibir kant olmasayd dahi, dier gzlem ve deneylerden elde ettiimiz bilgilerin nda, doal seilimin biberli gvenin renklenmesi zerinde etkili olduunu syleyemek gayet tutarl olurdu. 4. Biberli gve rnei basit bir hikaye deildir. Bugn bilinen halinin tamam, bilimsel dergilerde binlerce sayfalk yer tutmaktadr. Bu makalelerin hepsini birden deerlendirebilmek iin literatrle ve doadaki gvelerle ili dl olmak gerekmektedir. Yine de tm aratrmalar ve onlarn karmlar zerine yaplan btn tartmalar ortadadr. Sahtekarlk ve suistimal sulamalar, bu sulamalarda bulunan kiilerin ilgili aratrmalar saptrmasndan ya da yok saymasndan kaynaklanmaktadr.(3) Literatrle ili dl olanlar, avc kularn varlnn biberli gvelerdeki renklenme sklklarn deitiren birincil etmen olduu konusunda herhangi bir phe duymamaktadr.(5) Herhangi karmak bir konuyu balang seviyesindeki kiilere retirken basitletirmekte fayda vardr. Biberli gve rnei, rencilere doann gerekte nasl ilediini anlatmak asndan ok deerli ve elverili bir hikayedir. retmenler, rencilerinin daha ileri seviyedeki konulara henz hazr olmadklarn dndkleri durumlarda, bu hikayeden karmak ksmlar kararak anlatmakta zgrdrler.(6)
75

Kaynaklar:1. Cook, L. M., 2003. The rise and fall of the carbonaria form of the peppered moth. Quarterly Review of Biology 78(4): 399-417.2. Grant, Bruce S., 1999. Fine tuning the peppered moth paradigm. Evolution 53(3): 980-984.3. Grant, Bruce, 2000. Letter: Charges of fraud misleading. Pratt Tribune, 13 Dec. 2000. Yeni basm 4. Kapan, Durrell D., 2001. Three-butterfly system provides a field test of mullerian mimicry. Nature 409: 338-340.5. Majerus, Michael E. N., 1999. (Letter). Quoted by Frack, Don. 1999. Peppered moths, round 2, part 2.6. Rudge, David Wyss, 2000.

SORU

Yeni bir trn ilk bireyi, iftleecek e bulmu olamaz ki?

DDA

Yeni bir trn ilk bireyinin iftleecek bir e bulmas pek olas deildir. Melezler de ksr olacana gre, bir trn yeni evrilmi olan bireyi, trn orijinal bireyleriyle baarl bir ekilde iftleerek yavru retemeyecektir. O bireyin yeni bir tr olmasna neden olan mutasyon, ayn anda kar cinste de gereklemi olmaldr.

CEVAP

Kaynaklar:1. Dieckmann, Ulf and Michael Doebeli. 1999. On the origin of species by sympatric speciation. Nature 400: 354-357.2. Kondrashov, Alexey S. and Fyodor A. Kondrashov. 1999. Interactions among quantitative traits in the course of sympatric speciation. Nature 400: 351-354.3. Otte, D. and J. A. Endler, eds. 1989. Speciation and Its Consequences. Sunderland, MA: Sinauer Assoc.

1. Bu iddia, trlemenin, bir bireyin baka bir tre ait bir birey dourmasyla aniden meydana gelen bir olay olduu varsaymna dayanr. Bu, hatal bir varsaymdr. Oysa ki bireyler deil, poplasyonlar evrilir; ve ou trleme de aamal bir ekilde gerekleir. rnein, yaygn bir trleme mekanizmas olan farklyurtlu trlemede, ayn tre ait iki poplasyon corafi olarak birbirlerinden ayrlr. Her iki poplasyonda da kk deiimler birikmeye balar; bu da, iki poplasyonun birbirinden gitgide farkllamasna yol aar. Sonunda bu farkllklar o kadar fazlalar ki, iki populasyonun bireyleri bir araya gelseler bile birbirileriyle iftleemeyecek hale gelir.(3) Trlemenin corafi ayrlm olmakszn gereklemesi de mmkndr (Aynyurtlu trleme) (1;2;3) , ancak sre hala aamaldr. 2. Bazen yeni trler aniden de ortaya kabilir. Ancak bu, zaten eeysiz reyen veya hermafroditik olan; yani zaten bireylerin remek iin e bulmasna gerek olmayan trlerde grlr.

SORU

nsan nfusundaki art oran, dnyann gen olduunu gstermez mi?

DDA

Makul bir poplasyon art hz (rnein % 0.5) dnldnde, mevcut poplasyon bykl, 4000 yl nce iki kiiyle balam olan bir populasyon byklyle uyumludur; milyonlarca yllk bir insanlk gemiiyle deil.

CEVAP

zgr Dnce Hareketi

Bu iddia, poplasyon art hznn her zaman sabit olduunu varsaymaktadr; ki bu, hatal bir varsaymdr. Savalar ve salgn hastalklar populasyonlarn zaman zaman azalmasna neden olmutur. Dahas, tarmsal hayata geiten nceki poplasyon byklkleri ciddi miktarda snrl, poplasyon art hz da herhangi bir yl iin yllk ortalama % 0 civarnda olmu olmaldr.
76

Hesaplamalarda poplasyon art hzn % 0.5 olarak semek iin hibir geerli neden yoktur. 1000-1800 yllar arasndaki poplasyon art hz, yllk %0.1227 civarndadr.(1) Bu hzda, tufandan kurtulan 8 kiiden bugnk poplasyon byklne ulalmas iin 16,660 yl gemesi gerekirdi. ddiada ne srlen deerdeki bir poplasyon art hz, gemite makul olmayan poplasyon byklklerine iaret eder. Biz, hesaplamalarda daha da bonkr olalm ve M.. 2350 tarihinden (yani Nuh Tufannn gerekletii ne srlen tarihten) itibaren 8 kiiyle balayalm. Poplasyon art hzn da yllk % 0.5 olarak alalm. Bu deerlerle hesap yaplrsa, N yl sonraki poplasyon bykl modeli yle olur: P(N) = 8 (1.005)N Giza Piramitleri M.. 2490 ylndan nce ina edilmitir, yani ne srlen tufan tarihinden bile nce. Ama tufandan 100 yl sonra ina edildiklerini varsaysak bile, o srada piramitlerin inas iin dnya zerinde sadece 13 kii olmas gerekirdi. M.. 1446da Msrdan hicretleri srasnda, Musann 600.000 adama (art kadn ve ocuklar da sayn) nderlik ettii sylenir; ancak yukardaki poplasyon modeline gre o srada dnya zerinde sadece 726 kii olmaldr. Tarihi Herodota gre M. 481de, Pers Kral Serhas (Xerxes) 2.641.000 kiilik bir ordu toplamtr; fakat o tarihte dnya zerindeki insan says yine yukardaki modele gre ancak 89.425 olabilir. Sonu olarak, rakamlar abartarak hesaplama yapsak bile, iddiada varsaylan bu poplasyon modeli geersiz kar. Kaynaklar:1. Encyclopaedia Britannica, 1984, Population. Encyclopaedia Britannica vol. 14: 816.

SORU

nsanln kkeni, Afrikal bir Havvaya (Mitokondriyal Havvaya) dayanmyor mu?

DDA

Birok farkl insandan alnan DNA rneklerinden yaplan analize gre, ortak atalarnn aa yukar ne zaman ve nerede yaadn bulmak mmkndr. Bilim insanlar bunu, eitli insan poplasyonlarndan aldklar mitokondriyal DNA (mtDNA) rneklerini kullanarak yapmlardr. mtDNA yalnzca anneden kaltlabildiine gre; bu, insanln mitokondriyal Havvasnn izini srebileceimiz anlamna gelir. Bu almalarn sonucuna gre mitokondriyal Havvann yaklak 200.000 yl nce Afrikada yaam olduu dnlmektedir(2), ancak bu ya hatal olabilir. Ayrca Asya ve Avrupada yaam olabilecei ileri srlmtr; ki bu da, Ar Dann yaknlarndan kken aldmz inanc ile uyumludur. Ksacas, Mitokondriyal Havva kutsal kitaplardaki Havva ile uyumludur.

CEVAP

Argman Arivi

1. Bu iddiada bahsedilen mitokondriyal Havva, en yakn ortak dii atamzdr; asl dii ata deildir. Ayn dnemde ve daha nceki dnemlerde yaam olan insanlar da mevcuttur. Bu mitokondriyal Havva ile ayn dnemde yaayan dier kadnlarn mtDNAlar, nesiller getike zamanla ortadan kaybolmutur. Mitokondriyal Havva, sadece bugnk mtDNAlarn en gen ortak atasna iaret eder, ki zaten kendisi insan bile olmayabilir. 2. Ayn prensipler, en yakn erkek ortak atay (Y-kromozomu Ademi) bulmak iin de kullanlmtr (Y-kromozomu sadece babadan erkek ocua geer). Buna gre onun da mitokondriyal Havvadan 84.000 yl sonra, yine Afrikada yaad tahmininde bulunulmutur.(4;6;7) 3. Bu sonular, mitokondriyal DNAnn babadan kaltmnn ihmal edilebilir olduu varsaymna dayanmaktadr, ancak bu varsaymn yeniden gzden geirilmesi gerekebilir. Erkek mtDNAs, spermin kuyruk ksmnda bulunur ve kuyruk genellikle spermin dlledii yumurtaya girmez; ancak nadiren bir ksmnn girdii de olur. Ayrca soylar aras bir miktar mtDNA rekombinasyo77

nu olmas da olasdr; ki bu da, hesaplamalarn sonularn deitirecektir.(1;3) Ancak bu zorluklarn kendileri de hesaba katlmtr.(5) Okuma nerileri: nsann evrimi Kaynaklar:1. Awadalla, P., A. Eyre-Walker and J. Maynard Smith, 1999. Linkage disequilibrium and recombination in hominid mitochondrial DNA. Science 286: 2524-2525.2. Cann, R. L., M. Stoneking and A. C. Wilson, 1987. Mitochondrial DNA and human evolution. Nature 325: 31-36. Ayrca baknz; Wainscoat, Jim, 1987. Out of the garden of Eden. Nature 325: 13.3. Eyre-Walker, A., N. H. Smith and J. Maynard Smith, 1999. How clonal are human mitochondria? Proceedings of the Royal Society of London: B 266: 477-483. http://www.biols.susx.ac.uk/CSE/members/aeyrewalker/ pdfs/EWPRS99a.pdf4. Hawkes, Nigel, 2000. Even early man was late for first date. Times (UK), 31 Oct. 2000, http://groups.yahoo.com/group/TNUKdigest/message/7085. Kivisild, T. et al., 2000. Questioning evidence for recombination in human mitochondrial DNA. Science 288: 1931, www. sciencemag.org/cgi/content/full/288/5473/1931a6. Underhill, P. A. et al., 2000. Y chromosome sequence variation and the history of human populations. Nature Genetics 26(3): 358-361.7. Yuehai Ke et al., 2001. African origin of modern humans in East Asia: A tale of 12,000 Y chromosomes. Science 292: 1151-1153. http://www.sciencemag.org/cgi/content/full/292/5519/1151 Ayrca baknz; Gibbons, A., 2001. Modern men trace ancestry to African migrants. Science 292: 1051-1052.

SORU

Mitokondriyal Havva yalnzca 6500 yl nce yaamad m?

DDA

Yeni almalar, mitokondrideki mutasyon hznn daha nce sanlan deerinden ok daha fazla olduunu gsteriyor.(4;1) Tm insanln ortak dii atas olan Mitokondriyal Havvann ya bu mutasyon hzna gre hesaplandnda; tersine altrlan molekler saatler, onun nceden iddia edildii gibi 200.000 yl nce deil, 6500 yl nce yaadn gstermektedir.

CEVAP

Bu iddia, mitokondriyal genomun (mtDNAnn) %7sinden azna tekabl eden mitokondri kontrol blgesinde meydana gelen yerine geme mutasyonu hznn, sanlandan 25 kat fazla olduunu gsteren Parsons ve dierlerinin almasna(3) dayandrlmaktadr. Gzden geirilen mtDNA almalar, kontrol blgelerinin, farkl poplasyonlardaki yerine geme mutasyonu hz bakmndan ok eitlilik gsterdiini ortaya koymu, ancak mtDNAnn geri kalannda byle bir eitlilik grlmemitir.(2) Kontrol blgesi hari braklarak yaplan hesaplamalar, en yakn ortak mitokondriyal atay 171.500 +/- 50.000 yl ncesine yerletirmitir. ddiada referans verilen Gibbons(1), heteroplazmiye neden olan mutasyonlar zerinde almtr. Ancak bu, sadece yerine geme mutasyonlarnn hzna dayanan mitokondriyal Havva aratrmalar iin geerli deildir. Mitokondriyal Havva aratrmalarna benzeyen bir dier alma da X kromozomunun, daha kk olan Y kromozomuyla rekombine olmayan blgesi zerine yaplmtr. Bu alma da, en yakn ortak atay 535.000 +/- 119.000 yl ncesine tarihlemitir.(3) Kadnlardan 2, erkeklerden de 1 tane X kromozomu kaltlabilirken; mitokondri sadece kadnlardan kaltlabilir. Bu durumda X kromozomlarnn poplasyon bykl, mitokondriyal genomunkinden 3 kat byk olduu iin; en yakn ortak ata, en yakn ortak mitokondriyal atadan (yani mitokondriyal Havvadan) yaklak olarak 3 kat daha yal olmaldr; ki hesaplar da bu karmla uyumludur.
zgr Dnce Hareketi

Kaynaklar:1. Gibbons, A. 1998. Calibrating the mitochondrial clock. Science 279: 28-29.2. Ing78

man, M., H. Kaessmann, S. Pbo and U. Gyllensten. 2000. Mitochondrial genome variation and the origin of modern humans. Nature 408: 708-713.3. Kaessmann, H., F. Heissig, A. von Haeseler and S. Pbo. 1999. DNA sequence variation in a non-coding region of low recombination on the human X chromosome. Nature Genetics 22: 78-81.4. Loewe, L. and S. Scherer. 1997. Mitochondrial Eve: the plot thickens. Trends in Ecology and Evolution 12(11): 422-4235. Parsons, T. J. et al. 1997. A high observed substitution rate in the human mitochondrial control region. Nature Genetics 15: 363-368.

SORU

Birbirine baml (mutualist) trler, nasl evrilmi olabilir?

DDA

Birok tr ifti, birbirlerine karlkl ve mutlak olarak bamldrlar. rnein incir aalar, tozlama iin incir maz arlarna; maz arlar da yaamak iin incirlere muhtatr.

CEVAP

Buna benzer pek ok rnekten biri de, avize aac (Yuka) ve avize aac gvesidir (Pronuba gvesi, Tegeticula yuccasella). Eer bu trlerden biri dierinden nce evrilmi olsayd, kendi bana sa kalamazd; birbirine baml trler ayn anda ortaya km olmaldr. Zorunlu mutualizm, zorunlu olmayan karlkl ilikilerden aamal olarak evrilebilir. rnein; avize aac, birok bcek tarafndan tozlatrlabiliyorken, sadece tek bir gveyi cezbedecek ekilde aamal olarak zelleebilir. Ayn ekilde, bir gve de birok avize aacn kullanabiliyorken, bu aalarn sadece belli bir trn kullanmaya aamal olarak zelleebilir. Aslnda baz avize iei trleri hala birden fazla gve tarafndan tozlatrlrmakta; avize aac gvesi (Tegeticula yuccasella) de birok avize aac trn tozlatrmaktadr.(1) Ayrca zorunlu mutualizm, genel itibaryla evrimi destekleyen bir olgudur. Okuma nerileri:* Dawkins, Richard, 1996. Olaslkszlk Dana Trmanmak isimli kitabndan blm. 8 ve 10. Kaynak:1. Powell, Jerry A. 1992. Interrelationships of yuccas and yucca moths. Trends in Ecology and Evolution 7(1): 10-15.

Argman Arivi

79

Geliim Biyolojisi
SORU

Ernst Haeckel, kendi embriyo izimlerini yanllamad m?

DDA

Haeckel, olduklarndan daha gereki grnmeleri iin, embriyo izimlerinde sahtecilik yapmt.

CEVAP

1. ncelikle u nemli tarihsel gerei aklayarak ie balayalm: Ernst Haeckelin izimleri hibir zaman Darwinin teorisinin bir paras olmamtr. Hatta Trlerin Kkeni kitabnda Darwinin evrim teorisi iin temel alm olduu embriyoloji kuram Haeckelin deil, evrime hi de scak bakmayan Karl von Baerin kuramdr. Kald ki Darwin, evrim kuramn ilk kez 1859 ylnda, yani Haeckelin izimlerini (1874) yaynlamasndan 15 yl nce aklamtr. Hatta Haeckel izimlerini yaynladnda, Trlerin Kkeninin 2. basks kal iki yl olmutu. Dolaysyla Haeckelin izimleriyle Darvinci evrim kuram arasnda ba kurmak, bunu yaparken de Haeckeli sahtekarlk ile sulayarak evrim kuramn karalamaya almak, tarihi gerekleri ve kaynaklar arptmaktan baka bir ey deildir. 2. Embriyolarn gerekten birbirine benzeyip benzemedii konusunun, Hackelin izimleriyle alakas yoktur. nemli olan, embriyolarn kendileridir. Bir grup olarak, erken dnem embriyolar birbirleriyle birok benzerlik gsterir. rnein, tm omurgallarda, notokord, vcut segmentleri, yutakta gelien solunga cepleri ve post-anal kuyruk geliimi grlr. Bu temel benzerlikler, ortak bir evrimsel tarihe iaret eder. Yumuakalar, eklembacakllar ve halkal solucanlar gibi dier soylarda da baka embriyolojik benzerlikler bulunur. Bu benzerlikler uzun sredir de bilinmektedir. rnein, 1849da Prof. Agassiz yle demitir: Bizim bulgularmz da gsteriyor ki, gen yarasalar veya kular ya da ylanlar, belirli byme dnemlerinde birbirlerine o kadar ok benzerler ki, birini dierinden ayrmak veya bir yarasayla bir ylan arasndaki fark grmek neredeyse imkanszlar. (1) 3. Embriyolar ayn zamanda baz farkllklar da gsterir ve Haeckel bunu gz ard etmitir. Ancak, hayvan trlerinin birbirileriyle evrimsel akrabalklar farkl dzeylerde olduu iin, embriyolojik yaplarnda da baz farkllklarn olmas zaten beklenen bir eydir. Akrabalk dzeyi belirlenirken hem benzerlikler, hem de farkllklar gz nnde bulundurulur. Birbirlerine daha uzaktan akraba olan canllarn daha az benzer olmas beklenir. 4. Haeckeln hatalar ortaya ktnda, yazarlar, dzeltilmi modelleri kullanmaya baladlar. Bilim, kendi kendini dzelten bir yapdadr. Kaynaklar:1. Scientific American, 1849. Young Mamalia. Scientific American 4(51) (8 Sep.): 403. Reprinted in Scientific American 281(3) (Sep. 1999): 10.2. Harun Yahya Safsatas ve Evrim Gerei kitabndaki ilgili blm; Trk Biyologlar Dernei yesi Prof. Dr. Haluk Ertann Bilim ve Gelecek dergisinin 39. saysnda (Mays 2007) yaynlanan yazsndan derlenmitir. Bilim ve Gelecek Kitapl (s.235)3. Michael K. Richardson ve Gerhard Keuck, Haeckels ABC of evolution and development, Biol. Rev. (2002) 77, 495-528

SORU

Yinelemeli olu teorisi (ing. Recaputilation theory) geersiz deil mi?

DDA

Yinelemeli olu teorisi (biyogenetik yasa, ing. Recaputilation theory) geersizdir. Bu bizgr Dnce Hareketi 80

yogenetik yasa, bireyoluun (ontogeninin) soyoluu (filogeniyi) yinelediini (yani, gelimekte olan bir organizmann embriyolojik aamalarnn, o organizmann evrimsel tarihini takip ettiini) savunur. Buna ramen, embriyolojik aamalar, hl evrime kant olarak sunulmaktadr.

CEVAP

1. Haeckelin yinelemeli olu teorisi gnmzde geersiz saylmaktadr ve hibir zaman Darwinin teorisinin bir paras olmamtr. Dahas, Haeckel henz hayattayken bile bu yasaya kar klmtr. Haeckel, Lamarkc evrim gryle Darwinin kavramlarn bir araya getirip sentezlemeye alm ve evrim konusuyla yakndan ilgilenmitir. Ama kendisine atfedilen biyogenetik yasann kat halini savunmaya ok fazla gerek grmemitir.(1) Haeckelin yinelemeli olu teorisine gre, bir canlnn geliim srecindeki her aama, o canlnn evrimsel gemiinde bulunan daha ilkel canllarn erikin biimlerinden birini temsil eder. Yani canlnn embriyolojik geliimi, evrimsel basamaklarn takibeder. Buna gre bir insan embriyosu, yaamna bir kurtuk olarak balar, sonra solunga yaylar olan bir bala dnr, ondan sonra srngene dnr ve en son da insan haline gelir. Hatta baz doa bilimciler, yinelemeli geliimin, canlln zamanla giderek daha yksek biimlere doru deitiinin kant olduunu bile ne srmlerdir (ve buna gre de en yce canl insandr.) Bunlarn doru olmadn elbette bugn biliyoruz. Darwin, bir canlnn erken dnem embriyonik aamalarnn, evrimsel tarihinde kendisiyle yakn akraba olan trlerin yetikin halleriyle deil, bu trlerin erken embriyonik aamalaryla benzer olduunu ortaya koymutur ve onun grleri, modern evrimsel geliim biyolojisi tarafndan da dorulanmtr. Erken safhalardan itibaren omurgallarn anatomisi ile omurgaszlarn anatomisi birbirinden farkldr. Hatta omurgallarn iinde bile yinelemeli olu ile elien rnekler vardr. rnein, bir insan hibir zaman el oluturmak iin nce bir kanat ya da toynak gelitirmez. nsanlar, kular ve atlar, daha sonradan farkl ergin uzuvlarna dnecek olan ye kntlar ile yola balarlar. 2. Embriyolojik karakterler yine de, en az erikin karakterler kadar evrime kant tekil eder (rnein soyoluun ortaya knda). Embriyolar gerekten de morfolojilerinin, seici bask yerine soyolusal zellikler tarafndan ekillendirildii bir dnemden geerler. Dahas, zellikle sadece tekil zelliklere uygulandnda, bireyolu ve soyolu arasnda bir miktar paralellik de mevcuttur.(1) Bunun iin eitli nedenler ne srlmtr. rnein, dier organlarn geliiminde gerekli olan embriyonik yaplarn korunmasna yarayan bir seici bask mevcuttur.

Kaynaklar:1. Richardson, M. K. and G. Keuck, 2002.2. Evrimi Anlamak 3. Scott F Gilbert (2006). Ernst Haeckel and the Biogenetic Law. Developmental Biology, 8th edition. Sinauer Associates. Retrieved 2008-05-03. Eventually, the Biogenetic Law had become scientifically untenable.4. Lovtrup, S. (1978). On von Baerian and Haeckelian Recapitulation Systematic Zoology, 27(3) pp. 348-352 5. Kalinka, A. T.; Tomancak, P. (2012). The evolution of early animal embryos: Conservation or divergence?. Trends in Ecology & Evolution. doi:10.1016/j.tree.2012.03.007.

SORU

nsan embriyolarnn solunga yarklar var m?

DDA

nsan embriyolarnn solunga yarklar yoktur; yutak kesecikleri vardr. Bunlar, balklarda solunga yarklarna dnr; ama srngenlerde, memelilerde ve kularda, ilkel birer solunga bile olmayan bambaka yaplara doru geliim gsterir. Onlara solunga yar demek, Darvinci teoriye kant uydurmaktr. Solunga yarklarnn evrime kant oluturmasnn imkan yoktur.

CEVAP
Argman Arivi

Embriyolarda oluan yutak kesecikleri, teknik olarak solunga yar deildir; ama bunun za81

ten konumuzla ilgisi yok. Keseciklerin evrime kant gsterilmesinin sebebi; ayn yapnn tm omurgallarn embriyolarnda ortaya kyor olmasdr. Kendisi bir darvinist olmayan Agassiz bile yle demitir: nsanlar da dahil tm yksek omurgallar, hayatlarnn erken dnemlerinde solunga benzeri organlar yoluyla nefes alr. Bu solungalar, ksa bir sre sonra kaybolur ve yerlerini akcierlere brakrlar. (1) Darvinci evrim, ilgili canllarda tpatp ayn deil, benzer yaplar ngrr. nsanlardaki bu yutak keseciklerinin, balklardaki yutak kesecikleriyle benzer olmas, balklarla insanlarn ortak bir atay paylatnn kantlarndan biridir. Video nerisi: * Evrim Gerekleri, 4. blm Kaynaklar:1. Agassiz, Louis, 1874. Evolution and Permanence of Type, reprinted in Hull, David L., 1973, Darwin and His Critics, Cambridge, MA: Harvard University Press, p. 440.

SORU

Geliime byk katks olan genler, tm ube boyunca korunmaz m?

DDA

Evrim, farkl canl trlerinin farkl genetik programlara sahip olmalarn ngrr; ama geliimin erken dnemlerindeki ana etkilerin sorumlusu olan genler, farkl ubeler arasnda fazlasyla benzerdir. rnein, distal-less geni, birok farkl ubede uzuvlarn olumasn salar; ama bu uzuvlar yapsal veya evrimsel olarak kkende deildir (Wells, 2000).

CEVAP

1. Wellsin gzlemlediiyle evrimin ngrdkleri olduka uyumludur. Erken geliimsel etkilerden sorumlu olan genlerin ok fazla deiim geirmesi beklenmemelidir. nk geliimin erken dnemlerinde meydana gelen kk deiiklikler, daha sonraki byk deiiklikleri tetikler ve bu byk deiikliklerin de zararl olma ihtimali yksektir. Deiecek genlerin, erken dnem geliimsel genleri deitirip dzenleyecek genler olmas, daha akla yatkndr. Yani, bir uzvun uzamasn salayacak genler korunacak, ama onun biimini dzenleyen birok gen korunmayacaktr. 2. ubeler arasnda da kayda deer farkllklar vardr. Herhangi bir HOX geni, ubeler arasnda benzerlik gsterebilirken; farkl ubeler, ierdikleri HOX geninin hangisi olduuna ve her birinde bundan ka kopya bulunduuna bal olarak birbirilerinden ayrdedilebilirler.(1) Kaynak: 1. Carroll, Robert L. 1997. Patterns and Processes of Vertebrate Evolution, Cambridge and New York: Cambridge University Press. zellikle bkz. blm: 10.

SORU

Parmak geliimi, kularn dinozorlardan evrilmi olamayacan kantlamaz m?

DDA

Birok bilim insan, kularn terapod dinozorlardan evrildiine inanyor. Ama terapod dinozorlar, ilkel bir be-parmakl eldeki 4 ve 5 numaral parmaklarn kaybetmi; 1, 2 ve 3 numaral parmaklarla kalmlardr. Dier yandan kularda 2, 3 ve 4 numaral parmaklar vardr; yani 1 ve 5 yoktur. Bylesine byk bir anatomik farklla sahip bu iki grubun yakndan ilikili olmas neredeyse imkanszdr.

CEVAP

zgr Dnce Hareketi

Eskiden anatomi uzmanlar, anatomilerine bakarak kularn 1, 2, 3 numaral parmaklara sahip

82

olduklarn dnyordu; ancak bu kan, ku embriyolojisi temelinde yeniden gzden geirilmitir. Buna gre, ku parmaklarnn 2, 3 ve 4 numaral parmaklarn kaynamasndan tredii dnlmektedir. Dinozor parmaklarnn da ayn ekilde 2, 3 ve 4 kaynamasndan tremi ve parmak yapsnn geliiminde meydana gelen bir ereve kaymasnn da bu younlamann 1, 2 ve 3. parmaklara dnmesine sebep olmu olmas akla yatkndr. Buna benzer bir ereve kaymas, kivi kularnda da grlr. Onlarda da 2 ve 3; 1 ve 2 halini alr; 1. parmaa ait olan kaynama kaybolur.(2) Kaynaklar: 1. Feduccia, A. and J. Nowicki. 2002. The hand of birds revealed by early ostrich embryos. Naturwissenschaften 89: 391-393.2. Wagner, G. P. and J. A. Gauthier. 1999. 1,2,3=2,3,4: A solution to the problem of the homology of the digits in the avian hand. Proceedings of the National Academy of Science USA 96: 5111-5116.

SORU

Evrim teorisi, ku tylerinin evrimini nasl aklyor?

DDA

Evrim, ku tylerinin nasl olutuunu aklayamyor. Bu iddia apak bir yalandr; yaplan aklamalar ve kantlar grmezden gelmektir. nk evrim teorisi, ku tylerinin srngen pullarndan evrildiini kantlarla ortaya koymaktadr. Bunun nasl gerekletii, gnmz kularnn zerinde bulunan pul ve tylerin incelenmesiyle bile kolaylkla grlebilir, ayrca elimizdeki fosil kaytlar da zaten yeterince bilgi vermektedir. Modern kularda hem srngenlere ait pullar, hem de kulara zg telekler bulunur. Bu iki u arasndaki gei aamalar, ayn ku zerinde mevcuttur. Ayrca pullarla ku tylerinin zellikleri hem yapsal olarak, hem de geirdikleri embriyolojik sre bakmndan benzerdir. Eer bir penguen kanadn incelersek, ok sayda deiik yapyla karlarz; pullara benzeyen kk yaplardan balayarak, aka ku ty olanlara kadar eitli yaplar mevcuttur. Ku tyleri ve pullar, aslnda sadece bir temann deiik versiyonlardr; ikisi de boynuza benzer bir protein olan keratinden yaplmtr ve her ikisi de benzer embriyolojik yollardan geliir.(1.1) 2006da yaynlanan bir alma ile bir timsah trnn (Alligator mississippiensis), ty geliimini salayan genetik bilgiyi barndran genlere sahip olduu gsterildi.(2) Bu genetik bilginin, timsahn embriyolojik geliimi srasnda baskland, bylece timsah yavrusunda ty yerine pullarn olutuu ortaya kondu. Timsahlarla kularda byle kkende (homolog) bir zelliin bulunmas, ortak bir atadan evrildiklerinin kantdr. Tylerin pullardan evrilen yaplar olduu, kularn dinozorlardan evrildii gereiyle uyumludur. ou teropod olan birok tyl dinozor fosili bulunmutur. Bunlardan sadece birka tanesi unlardr: Velociraptor mongoliensis, Archaeopteryx, Anchiornis huxleyi, Yixianosaurus longimanus, Dilong paradoxus, Sinornithosaurus haoiana, Pedopenna daohugouensis, Jinfengopteryx elegans, Juravenator starki, Avimimus portentosus, Sinosauropteryx prima, Dilong paradoxus, Beipiaosaurus inexpectus vb. 2012 ylnda tanmlanan Yutyrannus huali ise, bugne kadar bulunan en byk tyl dinozordur.(3) Ortada tartmal denilebilecek tek konu, ilk tylerin evrilmesinin altnda yatan etkenin ne olduudur. Bu konuda yaygn olarak kabul edilen gr, vcudun ssn dzenlemek iin evrildiidir, ancak bunun yan sra birka farkl hipotez de nerilmitir. Gelecekte molekler biyoloji, geliim biyolojisi ve embriyoloji alannda yaplacak almalar, bu konuya daha da aklk getirecektir.
Argman Arivi

CEVAP

Kaynaklar:1. Harun Yahya Safsatas ve Evrim Gerei: Mark Vuletic; Yaratl safsatalara
83

yantlar-1 (Bilim ve Gelecek, S.7; ev.Redaksiyon: F.Halat) balkl derlemesinden (S.105); Bilim ve Gelecek Kitapl1.1. McGowan C.(1984). In the Beginning: A Scientist Shows Why the Creationists Are Wrong2. Aribaldi, Knapp ve Sawyer, 2006. Beta-keratin localization in developing alligator scales and feathers in relation to the development and evolution of feathers. J Submicrosc Cytol Pathol. 38(2-3):175-92.3. Xu, X.; Wang, K.; Zhang,K.; Ma, Q.; Xing, L.; Sullivan, C.; Hu, D.; Cheng, S. et al. (2012). A gigantic feathered dinosaur from the Lower Cretaceous of China (PDF). Nature 484: 9295

SORU

nsan ve kurbaalardaki parmak geliimleri birbirinden ok farkl deil mi? Nasl ortak bir atadan evrilmi olabiliriz?

DDA

Amfibilerin ve memelilerin ellerinde beer parmak vardr, bunun da ortak bir ataya iaret eden kkende bir yap olduu sylenir. Ancak bunlar, birbirinden tamamen farkl biimlerde geliirler. nsanlarda, apikal ektodermal kabart (AER) denilen uzuv knts kalnlar; sonrasnda da programlanm hcre lm, AERnin, parmaklar oluturmak zere bee blnmesini salar. Kurbaalarn parmaklar ise, balangtan itibaren dar doru byr.

CEVAP

Kurbaalar ve memeliler (ve dier tetrapodlar), uzuv geliimi iin ayn mekanizmay kullanrlar; buna, ayn HOX genlerinin ve ayn molekllerin kullanm da dahildir. Hepsinde de AER bulunur. nsanlar ve kurbaalar arasndaki fark, kurbaalarn perdeli ayaklara sahip olmasdr. nsans bir vcut yapsna gre programlanm olan bir hcre lm, kurbaalarn ayaklarndaki perde oluumunu yok ederdi.

SORU

Evrim dahilinde iki tarafl simetri olaslksz deil mi?

DDA

Eer tek bir gz evrilirse, hayvann iki deil, yalnzca bir gz olur. Ayn durum, kollar, ayaklar, kulaklar, kanatlar vb. iin de geerlidir. Evrim, bu vcut paralarnn tek seferde birer adet gelimesi gerektiini syler; ancak ou hayvanda iki tarafl simetri vardr. Tek yzgeli yunuslara veya tek kulakl maymun adamlara rastlamyoruz.

CEVAP

1. Gzler, bacaklar ve geri kalan her ey, her hayvanda yeni batan evrilmiyor. ki tarafl simetrinin evrimi, 500 milyon yldan da nce evrilmitir. Hayvanlar, o zamanlardan beri bu simetriye sahiptir. 2. ki tarafl simetri, sinyalleme molekllerinin, sadan ve soldan zde kmeler vermesiyle meydana gelir. Bir insann sol gz, (normalde) sa gzle ayn geliim sinyallerine maruz kalr; bylece iki gz de ayn ekilde byr. Bir gzn gelime biimini deitirecek tek bir mutasyon, iki gz de etkiler. Konu asimetrik gzler olduunda, simetrinin yerini alacak ve iki tarafa da farkl geliim sinyalleri gnderecek ek bir mekanizma evrilmelidir.

zgr Dnce Hareketi

84

JEOLOJ VE PALEONTOLOJ
Fosil Kaytlar Ve Tarihleme Teknikleri
SORU

Kambriyen patlamas, btn canllarn ayn anda yaratldnn kant deil mi?

DDA

Karmak yaam formlar, Kambriyen patlamasyla aniden ortaya kmtr ve atasal fosilleri yoktur. Bu da yaratl kantlar.

CEVAP

Argman Arivi

Yaamn Kambriyenden ok nce baladna ilikin kantlara rnekler artrlabilir: Kabuklu amiplerin yaklak 750 milyon yl nce yaad biliniyor.(19) Avustralyadaki Stirling Range formasyonunda 1.200 milyon yllk iz-fosiller vardr.(20) Nispeten daha karmak hcrelere sahip olan karyotlara ait fosillerin kimyasal zellikleri incelenmitir; buna gre, bu canllarn 2.700 milyon yl nce ortaya kt dnlmektedir.(2) Stromatolitler, 3.430 milyon yl ncesine ait mikrobik yaamn kantlarn barndrr.(1) 3.465 milyon yl ncesine ait olduu dnlen mikroorganizmalarn fosilleri bulunmutur. (21) 3.470 milyon yl nce yaam olan kkrt indirgeyen bakterilerin izotopik kantlar mevcuttur.(22) 3.480 milyon nce volkanik camlar andrm olan mikroorganizmalara dair muhtemel kantlar vardr.(12) 2. Kambriyen patlamasnda grlen fosillerin arasnda gei tr fosilleri vardr; rnein, solucanlarla eklembacakllar arasnda bir ara tr olan lobopodfosilleri gibi.(10) 3. Kambriyen patlamasnda sadece baz ubeler ortaya kar. zellikle btn bitkiler Kambriyenden sonra grlr; gnmzde en yaygn karasal yaam formu olan iekli bitkiler ise yalnzca 140 milyon yl nce ortaya kmtr; yani Kambriyen patlamasndan 390 milyon yl sonra.(3) Hayvanlardan bazlar Kambriyen dneminde hi grlmez. Slenteralar, sngerler ve byk ihtimalle birok baka hayvan ubesi, Kambriyenden nce yaamtr. Molekler kantlar, en az 6 hayvan ubesinin Kambriyen ncesine ait olduunu kantlamaktadr.(25)
85

1. Jeolojik devirler tablosunu inceleyerek okumanz nerilir. Kambriyen dnemi yaklak 545 milyon yl nce balar ve Kambriyen patlamasnn da ilk trilobitlerin grlmesiyle yaklak 530 milyon yl nce balad kabul edilir. Kambriyen patlamas, birok karmak hayvan trnn bir anda ortaya km gibi grnd bir olaydr.Fakat yaamn kkeni, Kambriyen patlamasna dayanmaz. indeki Doushantuo Oluumunda, 590 ila 560 milyon yl ncesine ait tek hcreli canllara dair kantlar bulunmutur.(7),(8)Ayrca 555 milyon yldan nce grlmeye balanan ok eitli yaam formlar mevcuttur.(17)

Yosun hayvancklar (Bryozoa) ilk kez Ordovisyen dnemde (495-471 milyon yl) ortaya kar. Birok yumuak vcutlu hayvan ubesi, fosil kaytlarnda ok daha sonra grlmeye balanr. Kambriyen dneminde birok yeni hayvan tr ortaya km olsa da, bu durum, btn hayvanlar iin geerli deildir. Bir kaynaa gre, 32 hayvan ubesinden sadece 11 tanesi Kambriyen dneminde, 1 tanesi Kambriyen ncesinde, 8 tanesi de Kambriyenden sonra ortaya kmtr, geriye kalan 12 ubenin ise fosil kaytlar yoktur.(9) stelik bu saylar sadece ubeleri ele alr. Memeliler, srngenler, kular, bcekler, rmcekler ve benzeri hayvan gruplarnn ouna Kambriyen Dneminde rastlanmaz. Kambriyende ortaya kan balklar bile, bugn yaayan balklardan ok farkldr. 4. Kambriyen patlamasnn ne kadar srd phelidir ve ok kesin snrlar bulunmaz; ancak 5-10 milyon yl makul bir sredir. Bazlarna gre patlama, 553 milyon yl nce balayp 40 milyon yl srmtr. Tahmini deer olarak 5 milyon yl gibi ksa bir sre bile seilse, bunu aniden veya bir anda eklinde tanmlamak mantkl deildir. 5. eitlenmenin greceli olarak aniden olmu olmasnn birok mantkl aklamas vardr: Ge Prekambriyen dnemde etkili avclarn evrilmesi, muhtemelen baka hayvanlarda sert vcut ksmlarnn birlikte evrimine sebep olmutur. Bu sert ksmlar, daha nceki yumuak vcutlu hayvanlara kyasla daha kolay fosilleir. Bylece bu dnemden sonra, karmza bir anda ok sayda fosil kar. Bu dnemde karmza ok sayda fosil kmas, hayvan saysnn arttna deil, daha fazla canlnn fosil kalntlar braktna iaret eder. lk karmak yapl canllar mikroskopik boyutlarda olmu olabilir. indeki Doushantuo Formasyonunda 0,2 mmden daha kk canllarn fosilleri bulunmutur ve bunlar Kambriyenden 40-55 milyon ncesine aittir.(8)Yani ilk evrimsel dnemlerin byk ounluu, gremeyeceimiz kadar kk boyutlarda gereklemi olabilir. Dnya, Kambriyenin balarnda kresel bir buz devrinden yeni kyordu.(13),(14)Kambriyen patlamasndan nce kartopuna benzetilebilecek bir Dnya, karmakln gelimesini engellemi veya poplasyon saylarn aada tutmu; bylelikle fosilleri bugn bulmay beklemeyeceimiz kadar ender hale getirmi olabilir. Kartopu Dnyadan sonra daha msait bir ortam olumu ve bu da, canlln evrilmesi iin yepyeni yaam alanlar yaratm olmaldr. Bir hayvann temel vcut yapsn kontrol eden Hox genleri, byk ihtimalle ilk olarak bu zamanlarda evrilmeye balamt. Bu genlerin geliimi, vcut planlar iin gerekli olan hammaddelerin tam da bu aamada eitlenmesine izin vermi olmaldr.(6) Atmosferik oksijen, Kambriyenin balarnda artm olabilir.(5),(15),(23) Plankton yiyiciler, hzla okyanus dibine ken dk taneleri retmeye balad; bu da okyanuslarn koullarn, zellikle de oksijenlenme oranlarn byk lde deitirdi.(15) Kambriyenin balarnda, s denizlerde ok byk miktarlarda fosfat keltileri olumaya balad.(11),(16) 6. Kambriyen yaam yine de, bugn bildiimizden ok farklyd. Kambriyenin erken dnemlerinde veya onun da ncesinde birok ube ortaya km olsa da, ube dzeyindeki evrimsel deiikliklerin ou fosil kaydnda ok daha sonra grlmeye balanr.(4)Karmaklk dzeyi iin hcre saysn kriter sayacak olursak, Kambriyenin balarndan beri karmakln srekli art gstermekte olduunu grrz.(24)Yani yaratllarn iddia ettii gibi, canllarn, ortaya ktklar gnden beri hi deimeden bugne kadar gelmi olmalar sz konusu deildir. 7. Yaam formlarnda grlen geni apl eitlenmeler, baka dnemlerde de meydana gelmitir. En kapsaml olanlarndan bir tanesi, Kambriyenden sonra balayan ve yaklak 45 milyon yl sren Ordovisiyen dnemdir.(18)

zgr Dnce Hareketi

Kaynaklar:1. Allwood, A. C. et al. 2006. Stromatolite reef from the Early Archaean era of Australia. Nature 441: 714-718. See also Awramik, Stanley M. 2006. Respect for stromatolites. Nature 441: 700-701.2. Brocks, J. J., G. A. Logan, R. Buick and R. E. Summons, 1999. Archean molecular fossils and the early rise of eukaryotes. Science 285: 1033-1036. See also Knoll, A. H., 1999. A new molecular window on early life. Science 285: 1025-1026.3. Brown, Kathryn S., 1999. Deep Green rewrites evolutionary history of plants. Science 285: 990-991.4. Budd, Graham E. and Sren Jensen. 2000. A critical reappraisal of the fossil record of the bilaterian phyla. Biological Reviews
86

75: 253-295.5. Canfield, D. E. and A. Teske, 1996. Late Proterozoic rise in atmospheric oxygen concentration inferred from phylogenetic and sulphur-isotope studies. Nature 382: 127-132. See also: Knoll, A. H., 1996. Breathing room for early animals. Nature 382: 111-112.6. Carroll, Robert L., 1997. Patterns and Processes of Vertebrate Evolution. Cambridge University Press.7. Chen, J.-Y. et al., 2000. Precambrian animal diversity: Putative phosphatized embryos from the Doushantuo Formation of China. Proceedings of the National Academy of Science USA 97(9): 4457-4462.8. Chen, J.-Y. et al., 2004. Small bilaterian fossils from 40 to 55 million years before the Cambrian. Science 305: 218-222. Ayrca bkz: Stokstad, E., 2004. Controversial fossil could shed light on early animals blueprint. Science 304: 1425.9. Collins, Allen G., 1994. Metazoa: Fossil record. http:// www.ucmp.berkeley.edu/phyla/metazoafr.html10. Conway Morris, Simon, 1998. The Crucible of Creation, Oxford.11. Cook, P. J. and J. H. Shergold (eds.), 1986. Phosphate Deposits of the World, Volume 1. Proterozoic and Cambrian Phosphorites. Cambridge University Press.12. Furnes, H., N. R. Banerjee, K. Muehlenbachs, H. Staudigel and M. de Wit, 2004. Early life recorded in Archean pillow lavas. Science 304: 578-581.13. Hoffman, Paul F. et al., 1998. A Neoproterozoic snowball earth. Science 281: 1342-1346. Ayrca bkz: Kerr, Richard A., 1998. Did an ancient deep freeze nearly doom life?Science 281: 1259,1261.14. Kerr, Richard A., 2000. An appealing snowball earth thats still hard to swallow. Science 287: 1734-1736.15. Logan, G. A., J. M. Hayes, G. B. Hieshima and R. E. Summons, 1995. Terminal Proterozoic reorganization of biogeochemical cycles. Nature 376: 53-56. See also Walter, M., 1995. Faecal pellets in world events. Nature 376: 16-17.16. Lipps, J. H. and P. W. Signor (eds.), 1992. Origin and Early Evolution of the Metazoa. New York: Plenum Press.17. Martin, M. W. et al., 2000. Age of Neoproterozoic bilatarian body and trace fossils, White Sea, Russia: Implications for metazoan evolution. Science 288: 841-845. See also Kerr, Richard A., 2000. Stretching the reign of early animals. Science 288: 789.18. Miller, Arnold I., 1997. Dissecting global diversity patterns: Examples from the Ordovician radiation. Annual Review of Ecology and Systematics 28: 85-104.19. Porter, Susannah M. and Andrew H. Knoll, 2000. Testate amoebae in the Neoproterozoic Era: evidence from vase-shaped microfossils in the Chuar Group, Grand Canyon. Paleobiology 26(3): 360-385.20. Rasmussen, B., S. Bengtson, I. R. Fletcher and N. J. McNaughton, 2002. Discoidal impressions and trace-like fossils more than 1200 million years old. Science 296: 1112-1115.21. Schopf, J. W., 1993. Microfossils of the Early Archean Apex Chert: New evidence of the antiquity of life. Science 260: 640-646.22. Shen, Y., R. Buick and D. E. Canfield, 2001. Isotopic evidence for microbial sulphate reduction in the early Archaean era. Nature 410: 77-81.23. Thomas, A. L. R., 1997. The breath of life -- did increased oxygen levels trigger the Cambrian Explosion? Trends in Ecology and Evolution 12: 44-45.24. Valentine, James W., Allen G. Collins and C. Porter Meyer, 1994. Morphological complexity increase in metazoans. Paleobiology 20(2): 131-142.25. Wang, D. Y.-C., S. Kumar and S. B. Hedges, 1999. Divergence time estimates for the early history of animal phyla and the origin of plants, animals and fungi. Proceedings of the Royal Society of London, Series B, Biological Sciences 266: 163-71.

SORU

Kambriyen patlamas, evrimin aas yapsna uygun mu?

DDA

Kambriyen patlamasnda btn byk hayvan gruplar, fosil kaytlarnda ayn anda ve tam olarak ekillenmi halleriyle karmza kar. Evrim teorisinin iddia ettii gibi, ortak bir atadan dallanarak evrildiklerini gsteren bir evrim aac grnts yoktur.

CEVAP

Argman Arivi

1. Kambriyen patlamas, btn hayvan gruplarnn bir anda ve tam olarak ekillenmi halleriyle ortaya ktklarn gstermez. Milyonlarca yl ierisinde ortaya kan baz hayvan gruplar (ki bunlarn iinde bitkiler, mantarlar ve mikroplar yoktur) bugn grdmz hallerinden ok farklyd. 2. Kambriyen dnemi, kabuk ve di gibi sert vcut ksmlarnn ilk kez grld dnemdir.
87

Bundan nce yaayan hayvanlarda, fosillemeye msait olan bu sert vcut ksmlar bulunmad iin Kambriyen ncesine ait fosil kaytlarnda eksiklikler vardr; ama yine de fosiller mevcuttur. 3. Kambriyen ncesine ait fosiller, Kambriyende bir anda ortaya kan bir kkene deil; evrimin aas yapsyla uyumlu bir kkene iaret eder. rnein, bakteriler, ok hcreli canllardan ok nce ortaya kmtr. Halkieriidlere ve eklembacakllara geii kantlayan fosiller mevcuttur. 4. Genetik kantlar da Prekambriyen dnemde ortaya km olan, dallanan bir aas yapya iaret eder. rnein, bitkilerin ortak bir atadan dallanmas, mantarlarn hayvanlar aleminden ayrlmasndan nce ortaya kmtr.

SORU

Evrim doruysa, fosil kaydnda neden ok fazla boluk var? Daha fazla gei tr fosili olmas gerekmez miydi?

DDA

Hi gei tr fosili yoktur. Evrim teorisine gre, bir canl tr ile atalar arasndaki fosil kaytlarnda devamllk olmaldr. Bunun yerine, fosil kaytlarnda dzenli boluklar gryoruz.

CEVAP

1.Aksine ok sayda gei tr fosili vardr. Yaratllarn, tm kantlar grmezden geliyor olmalarn bir kenara brakrsak, var olmadklarna dair iddialarnda bir nebze de olsa hakl kabilmeleri iin, gei szcnn u ekilde tanmlanm olmas gerekirdi: Bir canlnn dorudan atas ve baka bir canlnn da dorudan oul soyu olan fosile, gei tr denir. Ancak gei trnn anlam bu deildir. Evrim teorisi balamnda gei tr fosili ile kastedilen gerek bilimsel tanm udur: Evrimsel tarihinde, hem kendisinden daha eski hem de daha yeni olan canllarn sahip olduu zelliklerden bazlarn kendi yapsnda bulunduran bir canlnn fosili. 2. Gei fosillerinin arasnda boluklar bulunabilir, bunda herhangi bir tuhaflk yoktur. Milyonlarca yldan beri yer altnda bulunan fosillerin, kusursuz bir ekilde detayl bir dizilie sahip olmalarn zaten beklemeyiz. Ne var ki, trler ve cinsler arasnda baz gzel fosil dizileri de bulmuyor deiliz. Ayrca daha byk taksonlar arasnda da boluklar gayet gzel bir ekilde dolduran birok dizilime rastlyoruz. Aadakiler, trler ve cinsler arasndaki fosil geilerine rnektir: a. nsann atalar:nsann atalarna ait birok fosil bulunmaktadr ve trler arasndaki deiimler ylesine kademeli bir ekilde gereklemitir ki, aralarnda ayrm yapabilmek her zaman kolay deildir. b. Titanoterlerin boynuzlar, sfrdan balayarak, aamal olarak gittike daha byk boyutlara ulamtr. Ayn zamanda dier ba ve boyun zellikleri de evrilmitir. Bu zellikler, koyunlarda grlen toslama hareketinin uyarlanmlardr.(22) c. Aamal bir gei fosili dizisi, birer foraminifertr olan Globigerinoides trilobus ve Orbulina universay birbirine balar.(18) Daha sonraki dnemde grlen O. universa fosilinde, Globigerinoides-benzeri bir kabuun etrafn saran, baka bir kresel kabuk bulunur. Bu, bir zelliin kaybolduuna deil, eklendiine iaret eden bir kanttr ve tm byk tropik okyanus havzalarnda grlr. Tablodagrlebilecei gibi, baz ara morfolojik trler, iki tr birbirine balar. d. Fosil kaytlar, bir trilobit cinsi olan Phacops trleri arasndaki geileri gstermektedir. e. Planktonik foraminiferler.(16)Bunlar, kesintili aamalln bir rneidir. 10 milyon yllk foraminifer fosil kayd, uzun durgunluk dnemlerini ve grece daha hzl, ama yine de sral morfolojik deiim dnemlerini gstermektedir. f. Rhizosolenia diyatomunun fosilleri olduka yaygndr ve bir trleme olaynn kaydn da ieren, yaklak 2 milyon yllk, kesintisiz bir kayda sahiptirler.
88

zgr Dnce Hareketi

g. Turkana Glndeki yumuaka trleri(14) h. Senozoik dneme ait deniz ostrakodlar (3) i. Eosen dnemine ait bir primat cinsi olan Cantius (9),(10),(11) j. Chesapecten cinsine dahil olan deniztaraklarnn eklem yerlerindeki genlerden birisi, 13 milyon yldan daha uzun sredir, aamal olarak deiim gstermektedir. Ayrca, kabuklarnn zerindeki oluklar da deimektedir.(25) k. Gryphaea (sarmal istiridye), Jura dneminin balarnda daha byk ve geni, ama ayn zamanda daha ince ve daha dz hale gelmitir.(12)

Aadakiler, familya, takm ve snflar arasndaki fosil geilerine rnektir: a. nsann atalar. Bacaklar ve leen kemikleri dik yrdne iaret etse de, Australopithecusun muhtemelen krelmi olan n kolunda, yrrken parmak boumlarndan yardm aldna iaret eden sivri bir knt vard.(20) b. Dinozorlar ve kular arasndaki geiler. c. Haasiophis terrasanctus, olduka gelimi arka bacaklara sahip, ilkel bir su ylandr. Bu fosil, ylanlarn, bacakl atalaryla olan ilikisini gsterir.(24) Pachyrhacis de, Haasiophis ile akraba olan bacakl ylanlara bir baka rnektir.(1) d. Mozazorlarn eneleri, ylanlarn ve kertenkelelerin eneleriyle benzerlik gsterir. Ylanlarn esneyebilen eneleri gibi, mozazorlarn da olduka esnek alt eneleri vardr; ancak, ylanlarnkinin aksine st eneleri esnek deildir. Mozazorlarn dier baz kafatas zellikleri de ylanlarn ve kertenkelelerinkiyle benzerlikler gstermektedir.(1),(13),(24) e. Mezonikidler ve balinalar arasndaki geiler f. Balklar ve tetrapodlar arasndaki geiler g. Kandilartlardan (bir tr kara memelisi), suda yaayan modern manatilere gei. Bilhassa, Pezosiren portelli apak bir sireniandr, ama arka bacaklar ve krek kemikleri klmemitir.(4),(5) h. Orta Devon dnemine ait bir bitki olan Runcaria, tohumlu bitkilerin bir nclyd. Kat bir tohum zarf ve poleni tohuma ynlendirecek bir sistem haricinde, tohumlu bir bitkinin her zelliine sahipti.(8) i. Erken Kretase dneminden kalma bir kehribarn iindeki Melittosphex burmensis isimli ar tr, crabronid yaban arlaryla gnmz arlar arasndaki bir gei trnden beklenebilecek, ilkel zelliklere sahiptir.(19) Aadakiler, alem ve ubeler arasndaki fosil geilerine rnektir: a. Kambriyen dnemine ait Halkiera ve Wiwaxia fosilleri, onlar birbirlerine ve Mollusca, Brachiopoda ve Annelidann modern ubelerine balayan zelliklere sahiptir.zellikle bir halkeriid tr, her iki utaki srt ksmlarnda bulunan Brachiopod benzeri kabuklara sahiptir. Bu yap, hala yaayan Brachiopod trlerinden biri olan Neocraniann gelimemi aamalarnda da grlr. Annelidann bir alt snf olan deniz halkal solucanlarile ayn yapya sahip olan sert kllar ierir. Wiwaxia ve Halkierada da ayn ii bo kabuk yaps bulunur; bu yap, deniz halkal solucanlarn yapsna benzer. Wiwaxiann alt ksmnda, yumuakalarn yerde srnmelerine yarayan gvde tabanlarn andran yumuak bir taban bulunur ve enesi de yumuakalarn azlarna benzer. lkel bir yumuaka grubu olan Aplacopharanlarn Wiwaxialarn kabuklarna benzer dikenlerle kapl, yumuak bir vcutlar vardr.(2) b. Kambriyen ve Kambriyen ncesine ait fosiller olan Anomalocaris ve Opabinia, artropodlar ve lobopodlar aras gei trleridir. c. Modern derisi dikenlilerile dier deuterostomlar arasnda bir gei tr olan atasal bir derisi dikenli tr kefedilmitir.(21) Ayrca bkz: imdiye kadar milyarlarca ara form bulunmu olmalyd ama hala yoklar. Kaynaklar: 1. Caldwell, M. W. and M. S. Y. Lee, 1997. A snake with legs from the marine Cretaceous of the Middle East. Nature 386: 705-709.2. Conway Morris, Simon, 1998. The Crucible of Creation, Oxford University Press.3. Cronin, T. M., 1985. Speciation and stasis in marine ostracoda: climatic modulation
89

Argman Arivi

of evolution. Science 227: 60-63.4. Domning, Daryl P., 2001a. The earliest known fully quadupedal sirenian. Nature 413: 625-627.5. Domning, Daryl P., 2001b. New intermediate form ties seacows firmly to land. Reports of the National Center for Science Education 21(5-6): 38-42.6. Eldredge, Niles, 1972. Systematics and evolution of Phacops rana (Green, 1832) and Phacops iowensis Delo, 1935 (Trilobita) from the Middle Devonian of North America. Bulletin of the American Museum of Natural History 147(2): 45-114.7. Eldredge, Niles, 1974. Stability, diversity, and speciation in Paleozoic epeiric seas. Journal of Paleontology 48(3): 540-548.8. Gerrienne, P. et al. 2004. Runcaria, a Middle Devonian seed plant precursor. Science 306: 856-858.9. Gingerich, P. D., 1976. Paleontology and phylogeny: Patterns of evolution of the species level in early Tertiary mammals. American Journal of Science 276(1): 1-28.10. Gingerich, P. D., 1980. Evolutionary patterns in early Cenozoic mammals. Annual Review of Earth and Planetary Sciences 8: 407-424.11. Gingerich, P. D., 1983. Evidence for evolution from the vertebrate fossil record. Journal of Geological Education 31: 140-144.12. Hallam, A., 1968. Morphology, palaeoecology and evolution of the genus Gryphaea in the British Lias. Philosophical Transactions of the Royal Society of London B254: 91-128.13. Lee, Michael S. Y., Gorden L. Bell Jr. and Michael W. Caldwell, 1999. The origin of snake feeding. Nature 400: 655-659.14. Lewin, R., 1981. No gap here in the fossil record. Science 214: 645-646.15. Lindsay, Don, 1997. A smooth fossil transition: Orbulina, a foram.16. Malmgren, B. A., W. A. Berggren and G. P. Lohmann, 1984. Species formation through punctuated gradualism in planktonic foraminifera. Science 225: 317-319.17. Miller, Kenneth R., 1999. Finding Darwins God. New York: HarperCollins.18. Pearson, P. N., N. J. Shackleton and M. A. Hall. 1997. Stable isotopic evidence for the sympatric divergence of Globigerinoides trilobus and Orbulina universa(planktonic foraminifera). Journal of the Geological Society, London 154: 295-302.19. Poinar, G. O. Jr. and B. N. Danforth. 2006. A fossil bee from Early Cretaceous Burmese amber. Science 314: 614.20. Richmond B. G. and D. S. Strait, 2000. Evidence that humans evolved from a knuckle-walking ancestor. Nature 404: 382-385. bkz:Collard, M. and L. C. Aiello, 2000. From forelimbs to two legs. Nature 404: 339-340.21. Shu, D.-G. et al., 2004. Ancestral echinoderms from the Chengjiang deposits of China. Nature 430: 422-428.22. Stanley, Steven M., 1974. Relative growth of the titanothere horn: A new approach to an old problem. Evolution 28: 447-457.23. Strapple, R. R., 1978. Tracing three trilobites. Earth Science 31(4): 149-152.24. Tchernov, E. et al., 2000. A fossil snake with limbs. Science 287: 2010-2012. See also Greene, H. W. and D. Cundall, 2000. Limbless tetrapods and snakes with legs.Science 287: 1939-1941.25. Ward, L. W. and B. W. Blackwelder, 1975. Chesapecten, A new genus of Pectinidae (Mollusca: Bivalvia) from the Miocene and Pliocene of eastern North America. U.S. Geological Survey Professional Paper 861.

SORU

imdiye kadar milyarlarca ara form bulunmu olmalyd ama hala yoklar.

DDA

u anda var olan ve imdiye kadar var olmu olan tm trleri gz nne aldmzda, fosil kaytlarnda milyarlarca gei tr fosili bulunmas gerekirdi; bunlarn en azndan onbinlercesini bulmu olmalydk.

CEVAP

zgr Dnce Hareketi

1. Fosillerin ok yaygn bulunmasna engel olan baz nemli etkenler vardr: Fosillemenin kendisi zaten yaygn bir hadise deildir. Fosiller bulunduklar yerden uzaklamadan veya rmeden nce, onlar koruyacak koullarn olumas gerekir. Bu tr koullar, yalnzca, nehir deltalar, turbalklar ve katran ukurlar gibi yaam alanlarnda yaygn bir ekilde oluur. Bu alanlarda veya bu alanlara yakn yerlerde yaamayan canllar nadiren fosilleecek kadar korunurlar. Birok hayvan cinsi hassastr ve uygun bir biimde korunamaz. Birok tr, kk blgelerde yaar. Onlarn fosilleme ans nispeten daha azdr. Yeni trlerin evrimi, jeolojik adan bakldnda olduka hzldr; o yzden, trler aras gei
90

ok yaygn olmayacaktr. Bir zamanlar saylar milyarlar bulan gezgin gvercinlerin nesli, yaklak 200 yl nce tkenmitir. Ka tane gezgin gvercin fosili bulabiliriz ki? Eer onlar bile zor bulunuyorlarsa, daha da kk poplasyonlara ait olup, milyonlarca yl boyunca potansiyel erozyona maruz kalm olan fosilleri bulmay nasl bekleyebiliriz? 2. Fosilleri yok eden baka sreler de vardr. Erozyon (veya en bata tortulama eksiklii), genellikle jeolojik kaytlarn yz milyonlarca yllk ksmlarn veya daha fazlasn siler; yani jeolojik kaytlarn her yerinde boluklar vardr. Fosiller fazla derine gmlmlerse de, scaklk veya basn tarafndan yok edilebilirler. 3. Fosiller zor oluur, fakat fosil keifleri onlardan daha da nadir gerekleir. ou zaman, sadece erozyon tarafndan aa karlm fosilleri buluruz ve bu da sadece, eer fosillerin kendilerini andrmayacak kadar yakn zamanda gerekleen bir erozyon olmusa geerlidir.klimler deitike trler de hareket eder; o yzden, geilerin tamamnn yalnzca bir noktada younlam olmasn bekleyemeyiz. Geileri bulabilmek iin, ou zaman bir ktann drt bir yanndan fosillerin toplanmas gerekir. Yalnzca Avrupa ve Kuzey Amerika, fosiller asndan olduka iyi taranmtr; bunun sebebi de ou paleontoloun bu ktalarda yaam olmasdr. stelik, blgesel politikalar da fosillerin toplanmasna mdahalede bulunmaktadr. indeki baz muhteem fosiller yalnzca son zamanlarda bulunabilmitir, nk yakn zamana kadar blgedeki paleontoloji aratrmalar, siyasi sebeplerle engellenmekteydi. 4. Yetersizlik yalnzca fosillerde deildir; paleontolog ve taksonomist ktl da yaanmaktadr. Sadece bir soy iin gerekli materyallerin hazrlanmas ve analiz edilmesi, 10 yllk bir emek gerektirebilmektedir. Mzelerin ekmecelerinde duran ve bilgi sahibi bir uzman tarafndan incelenmemi olduklar iin henz tanmlanmam olan yzlerce gei tr fosili bulunmaktadr. 5. Fosillerin tanmlar, genellikle profesyonel literatrle snrl kalmakta ve halk tarafndan benimsenmemektedir. Bu durum, zellikle, en iyi kaytlara sahip olan deniz mikrofosilleri iin geerlidir. 6. Eer fosilleme ok rastlanan bir ey olsayd ve gen dnya yaratll doru olsayd, hayvanlarn Nuhun Gemisiyle baka ktalara g ettiine iaret eden bulgulara rastlamamz gerekirdi. Ayrca bkz: Evrim doruysa, fosil kaydnda neden ok fazla boluk var? Daha fazla gei tr fosili olmas gerekmez miydi?

SORU

Gei fosilleri, dorudan atasalln kant mdr?

DDA

Gei fosil dizileri, dorudan atasallk gstermezler. rnein, evrim taraftarlarnn bulunabilecek en iyi gei fosili serisi olarak kabul ettikleri balina gei fosillerinde, fosiller en iyi ihtimalle nesli tkenmi olan yan soylara aittir. Soya dahil olan her canlya ait birer fosil bulmu olsaydk bile, bu canlnn dorudan atasn belirleyemezdik. Fosiller teorik olarak bile, ortak atadan kken alp deierek tremeye dair kant olamazlar.

CEVAP

Argman Arivi

Herhangi bir rnty veya ablonu teyit etmek iin, mkemmel bir bilgiye sahip olmak art deildir. rnein, Jpiterin Gnein etrafnda dnn teyit etmek iin, ona 12 yl boyunca gznz bile krpmadan, kesintisiz olarak bakmanz gerekmez. Ortak atadan treme, zaman iinde ortaya kan kademeli bir deiim ve farkllama ablonu anlamna gelir. Bulunmu olan yzbinlerce fosil, bu ablona uymaktadr ve nerilen dier ablonlarn hibirisiyle uyumlu deildir (zellikle de, var olan tm yaam formlarnn, canlln tarihi boyunca hi deimeden olageldiini neren iddialarla eliirler). Henz bulunmam olan fosillerin bu rntden ciddi bir sapma gstermesi ihtimali; Jpiterin
91

siz bakmyorken Gne Sistemini bir utan bir uca zigzaglar izerek dolamas ihtimali kadardr. Bu nedenle, bu olasl ciddiye almak anlamszdr. Gei fosili, baka iki fosil arasndaki ara zelliklere sahip bir canlya ait fosil anlamna gelir. Bu fosiller, iki fosil arasndaki benzerlikleri net olarak gsterirler; bazen de belirgin zelliklerin nasl ortaya ktn anlamamz salarlar.rnein, srngenlerden memelilere geii gsteren gei fosilleri, i kulak kemiklerinin nasl gelitiini gsterir. Fosiller, ister dorudan atasallk, ister baka trden bir akrabalk ilikisi iinde olsunlar; bu rnty daima sergilerler. Bu tip soyu tkenmi yan soylarn yaygn olmasn bekleriz. Dolaysyla eer bulunan gei fosillerinin ou nesli tkenmi yan soylara ait olmasayd, ite o zaman evrimle elien bir kant olduklar ileri srlebilirdi. Video nerisi: *Evrim Gerekleri, 3. blm

SORU

Omurgaszlar ve omurgallar arasnda boluklar var mdr?

DDA

Omurgaszlar ve omurgallar arasnda hibir gei fosili bulunmamtr.

CEVAP

1. Omurgal ile omurgaszlar arasnda gei zellii gsteren canllara ilikin Kambriyen dnemine ait fosiller bulunmutur: a. Pikaia, erken omurgasz kordallardandr. lk nce blmeli solucan olarak tanmlanmtr ancak daha sonraki analizler notokord sahibi olduunu gstermitir. b. Yunnanozoon, bir erken kordaldr. c. Haikouella, Yunnanozoon benzeri bir kordaldr ancak ayn zamanda kalbe ve greli olarak daha byk bir beyne sahiptir.(2) d. Konodont hayvanlar, kemikli dilere sahiptiler ancak vcutlarnn geri kalan yumuakt. Ayrca notokorda da sahiptiler.(1),(4) e. Cathamyrus diadexus, bilinen en eski kordaldr (535 My yaamtr).(5) f. Myllokunmingia ve Haikouichtys, belirgin bir ba ksmna, kemikli iskelete ve dilere sahip olmayan iki erken omurgal rneidir. Blmeli kaslarnn zigzag dzenlenme iermesi ve solunga yaplarnn basit bir aklktan fazlas olmas bakmndan, erken omurgasz kordallardan farklydlar.(3) 2. Gnmzde de yaayan omurgasz kordallar ve deniz dibinde yaayan yar-omurgal canllarn (rnein asalak balk, bofa bal) kendileri de birer gei trdr. Kaynaklar:1. Briggs, D. E. G., E. N. K. Clarkson and R. J. Aldridge, 1983. The conodont animal. Lethaia 16: 1-14.2. Chen, J.-Y., D.-Y. Huang and C.-W. Li, 1999. An early Cambrian craniate-like chordate. Nature 402: 518-522.3. Monastersky, R., 1999.4. Sansom, I. J., M. P. Smith, H. A. Armstrong and M. M. Smith, 1992. Presence of the earliest vertebrate hard tissues in conodonts. Science 256: 1308-1311.5. Shu, D.-G., S. Conway Morris and X.-L. Zhang, 1996. A Pikaia-like chordate from the Lower Cambrian of China. Nature 384: 157-158.

SORU

Balklar ve amfibiler arasnda boluklar yok mudur?

DDA

Balklar ve birou tetrapodolan amfibiler arasnda hibir gei fosili bulunmamtr.

zgr Dnce Hareketi 92

CEVAP

1. Balklar ve amfibiler arasnda birok iyi gei fosili bulunmutur: Paleoniscoids, Osteolepis, Acanthostega, Ichthyostega, Eusthenopteron, Tiktaalik, Sterropterygion, Panderichthys, Eryops, Elpistostege, Obruchevichthys, Hynerpeton, Tulerpeton, Labyrinthodonts, Lungfish (akcierli balk) a. ou balk, vcutlarnn dnda bulunan n ve arka burun deliklerine (=nostril) sahiptir. Tetrapodlarda arka nostril, az boluuna alan bir i delik olan koana halini almtr. inde bulunan 395 milyon yllk Kenichtys fosili, st enesinin snrnda bulunan nostrilleri sebebiyle tam olarak balklarla amfibiler arasnda bir gei trdr.(7) b. n yzgecinde 8 adet kemikli parmak bulunan loblu bir balk fosili de bulunmutur. Bu fosil sadece bir gei formu tekil etmekle kalmaz; parmaklarn, karaya kan drtayakllardan nce evrildiini de gsterir.(4) c. Kendisini n yelerini kullanarak itebilen ancak bu yelerini yrmek iin ileri geri oynatamayan bir sucul drtayaklya ait olduuna dair zellikler sergileyen, Devoniyan dneminden kalma bir humerus kemii bulunmutur.(6) d. Yaklak 60 cm boyundaki bir dier Devonyan dnemi fosili Acanthostega, muhtemelen nehirlerde yaamt.(1)Ayrca bileksiz ve eklemsiz, ancak polidaktilyelere sahipti.(2)Tamamen deilse bile hayatn ounlukla suda geiriyor olmalyd. Balk benzeri i solungalara sahipti(3), omurgas ve yeleri fazla arlk kaldramayacak durumdayd. Ayrca balklardaki gibi zengi kemiine ve yanal alglama sistemine sahipti. e. Devonyan akntlarnda yaam dier bir drtayakl da Ichtyostegadr. Yaklak 1.5 m uzunluunda ve byk ihtimalle iki yaaml olan Ichtyostega arka bacaklarnda yedi parmaa sahipti (n ayaklar bilinmiyor). yeleri ve omurgas Acanthostegannkinden daha salamd ve gs kafesi son derece bykt. Kuyruunda balk benzeri dikenler olsa da bunlar Acanthostegannkilerden kk ve azd. Kafatas birok ilkel balk zellii gsterse de byk ihtimalle i solungalara sahip deildi.(5) 2. Acanthostega ve Ichtyostega ile aa yukar ayn dnemde yaam olan Tulerpeton ise n ayaklarnda alt, arka ayaklarnda yedi parmaa sahipti. Omuzlar Acanthostegadan daha glyd, bu da Tulerpetonun daha az sucul olduu anlamna geliyor. Ayrca kafatas da Karbonifer amfibilerine,Acanthostega ve Ichtyostegadan daha ok benziyordu. Okuma nerileri: * imizdeki Balk (nsan Vcudunun 3,5 Milyar Yllk Tarihine Seyahat) kitap yorumu, felis agnosticus Video nerisi: * Discovering Religion,Gei Trleri

Kaynaklar:1. Coates, M. I. 1996. The Devonian tetrapod Acanthostega gunnari Jarvik: postcranial anatomy, basal tetrapod interrelationships and patterns of skeletal evolution. Transactions of the Royal Society of Edinburgh: Earth Sciences 87: 363-421.2. Coates, M. I. and J. A. Clack, 1990. Polydactyly in the earliest known tetrapod limbs. Nature 347: 66-69.3. Coates, M. I. and J. A. Clack, 1991. Fish-like gills and breathing in the earliest known tetrapod. Nature 352: 234-236.4. Daeschler, Edward B. and Neil Shubin, 1998. Fish with fingers? Nature 391: 133.5. Murphy, Dennis C., 2002. Devonian times: Ichthyostega stensioei.6. Shubin, N. H., E. B. Daeschler and M. I. Coates, 2004. The early evolution of the tetrapod humerus. Science 304: 90-93. Ayrca bkz: Clack, J. A., 2004. From fins to fingers. Science 304: 57-58.7. Zhu, Min and Per E. Ahlberg, 2004. The origin of the internal nostril of tetrapods. Nature 432: 94-97. See also: Janvier, Philippe, 2004. Wandering nostrils. Nature 432: 23-24.

SORU
Argman Arivi

Amfibiler ve srngenler arasnda boluklar yok mudur?

93

CEVAP

Amfibilerle srngenler arasnda, ak seik bir gei tr fosili bulunamamtr. Bu iki grup arasndaki gei trlerini birbirinden ayrmak olduka sorunludur, nk kemik yaplar ok benzerdir. Bir fosilin bir srngene mi, yoksa bir amfibiye mi ait olduunun anlalmasnn bu kadar zor olmas, onun bu ikisi arasnda bir gei tr olduu anlamna gelmez. Amfibileri (ilkel tetrapodlar) srngenlerden (amniyotlar) ayran temel zellik amniyondur ve o da fosillemez. Elimizde Permiyen dneminden kalma birok canlnn fosili bulunmaktadr; bunlardan bazlar erken dnem amniyotlardr, bazlar deildir. ki grup arasnda, balklar ve tetrapodlar arasndaki Acanthostega veya memelilerle srngenler arasndaki Morganucodon kadar belirgin geiler yoktur. Ancak ayn belirsizlik, amfibilerle srngenler arasnda belirgin bir boluk da olmad anlamna gelir.

SORU

Srngenler ve memeliler arasnda boluk yok mudur?

DDA

Srngenler ve memeliler arasnda hibir gei tr fosili yoktur; byk bir uurum vardr. Aksine, srngenden memeliye geii gsteren mkemmel bir fosil kayd vardr. Aadaki fosiller yalnzca rnektir. zele inilecek olursa, bu fosiller bir ene eklemi tipinin bir dierine dnmn belgelemektedir. Srngenlerin orta kulanda 1, alt enelerinde de birka tane kemik vardr. Memelilerin ise orta kulanda 3, alt enelerinde de yalnzca 1 tane kemik bulunur. Bu trler, geisel ene-kulak dzenlenmeleri gsterir.(1),(5) Fosil dizilimleri, kafatas, omurga, kaburga ve ayak baparma gibi dier yaplarda da gei aamalar gsterir. a. Sphenacodon (ge dnem Pensilvanyenden erken dnem Permiyene kadar, 270 My): Alt ene birden fazla kemikten olumaktadr; ene eklemi tamamen srngensidir. Kulak zar yoktur. b. Biarmosuchia (ge Permiyen): lk terapsidalardan biridir. ene eklemi daha ok memelilerinkine benzer. Arka yeleri daha diktir. c. Procynasuchus (en ge dnem Permiyen): lkel bir sinodonttur.Alt ene kemiklerinin birou, ene ekleminin yaknndaki bir yapda toplanmtr. d. Thrinaxodon (erken dnem Triyasik): Daha gelimi bir sinodonttur. Alt enede bir kulak zar gelimi, bylece havadaki titreimlerin yaratt sesleri duyabilmesi mmkn hale gelmitir. Keli ve eklemli ene kemikleri titreerek, ayn anda hem ene kemii hem de ses iletimi ilevi grmtr. Drt bacann drd de diktir. e. Probainogathus (orta Triyasik dnem, 235 My): ki adet ene eklemine sahiptir: memeli ve srngensi.(4) f. Diarthrognatus (erken dnem Jura, 209 My): Gelimi bir sinodonttur. Hala iki tane ene eklemi vardr; ama srngensi eklem, neredeyse tamamen iitme grevini stlenmitir. g. Morganucodon (erken dnem Jura, 220 My): Hala srngensi ene ekleminin kalntlarna sahiptir.(2) h. Hadrocodium (erken dnem Jura): Orta kulak kemikleri, eneden kafatasna doru kaymtr.(3),(5)

CEVAP

Kaynaklar:1. Hunt, K. 1997.2. Kermack, K. A., F. Mussett and H. W. Rigney, 1981. The skull of Morganucodon. Zoological Journal of the Linnean Society 71: 1-158.3. Luo, Z.-X., A. W. Crompton and A.-L. Sun, 2001. A new mammaliaform from the Early Jurassic and evolution of mammalian characteristics. Science 292: 1535-1540.4. White, T., 2002a. Palaeos Vertebrates 420.500: Cynodontia: Probainognathia.5. White, T., 2002b. Palaeos Vertebrates 420.300: Mammaliformes: Symmetrodonta.
94

zgr Dnce Hareketi

SORU

Srngenler ve kular arasnda boluk yok mudur?

DDA

Srngenler ve kular arasnda herhangi bir gei tr fosili yoktur.

CEVAP

Getiimiz 20 ila 30 ylda bulunan yzlerce yeni ku fosili, teropod dinozorlarla (Allosaurus gibi) modern kular arasndaki baz gei trlerinin grlmesini salamtr: Sinosauropteryx prima:lkel tylerle kapl bir dinozordur, ama yapsal olarak, tysz dinozorlar olan Ornitholestes ve Compsognathus ile benzerlik tamaktadr.(1); (9) Ornitomimozorlar, terizinozorlar ve oviraptorozorlar: * Bir oviraptorozor olan Caudipteryx, saakl tylerle kapl bir vcuda ve kanatlaryla kuyruunda da eksenli tylere sahipti.(12) * Bir terizinozor olan Beipiaosaurusun da tylere sahip olduu bilinmektedir.(21) * Bu dinozorlar, daha baka kusal zelliklere de sahipti. (Disiz azlar, hava boluklarna sahip kafatas ve omurga, uzam kanatlar gibi) * Oviraptoridlerin ayn zamanda ku yumurtasna benzeyen yumurtalar ve kuluka alkanlklar da vard.(7) Deinoninkozorlar (troodontidler ve dromaeozorlar): Bunlar, kulara en yakn olduu bilinen dinozorlardr. * En ilkel troodontid olan Sinovenator, zellikle Archaeopteryxe benzemektedir.(24) * Bir baka troodontid olan Byronosaurus, ilkel kularn sahip olduu azn neredeyse aynsna sahipti.(13) * En ilkel dromaeozor olan Microraptor, ayn zamanda kulara en ok benzeyen dromaeozordur; kanatlarnda, bacaklarnda ve kuyruunda tyler bulunduuna dair phe gtrmez bulgulara rastlanmtr.(11; 19) * Sinornithosaurus da tylerle kaplyd ve kendisinden sonra gelen dromaeozorlardan ok kularnkine benzeyen bir kafatasna sahipti.(33; 20; 23) Protarchaeopteryx, alvarezzoridler, Yixianosaurus ve Avimimus: Bunlar, fosil dizilimindeki yerleri belirsiz olan ve kua benzeyen dinozorlardr. Her biri de kulara, deinonikozorlardan ok daha yakndr. * Protarchaeopteryx, kuyruk tylerine, geni dilere ve uzatlm kanatlara sahipti.(12) * Yixianosaurus, belli belirsiz korunmu tylere ve kularnkine yakn ebatlarda ellere/kanatlara sahipti.(19) * Alvarezzoridler ve Avimimus da farkl kusal zelliklere sahipti.(5;18) Archaeopteryx: Bu nl fosil ku olarak tanmlanmt; ama baz ynleriyle kulara, yukarda bahsedilen cinslerden daha az benzemektedir ve belirgin dinozor zelliklerine de sahiptir. Shenzhouraptor(27),Rahonavis(10),YandangornisveJixiangornis: Tm bu kular bilhassa omurga, gs kafesi ve kanat kemiklerinin zellikleri bakmndan, Archaeopteryxten daha gelimitir. Sapeornis(28),Omnivoropteryx, ve confuciusornitidler (rn.,ConfuciusornisveChangchengorn is):(6) Bunlar, geni pigostillere sahip olan ilk kulardr. Kulara benzemelerini salayan dier zelliklerden bazlar da unlardr: 7 tane kuyruk sokumu omuru, omurgal bir gs kafesi (baz trlerde) ve ters dnm ayak baparma Sinornis(16; 17), Gobipteryx(4) ve Protopteryx(26) gibi, en az 19 ilkel ku trn de barndran enantiornitinler: Enantiornitinlerde, 12 veya daha az sayda srt omuru, V eklinde bir furkula (lades kemii) ve kanatlardaki kemik saysnda azalma gibi, kusal zellikler ortaya kmtr. Patagopteryx, Apsaravis ve yanornitidler:(2; 8) Bu grupta, omurgadaki ve gs kafesinin geliimindeki deiimler de dahil, ok daha fazla kua benzer zellik ortaya kmtr.
95

Argman Arivi

Hesperornis,Ichthyornis,Gansus, veLimenavis: Bu kular, neredeyse modern trler kadar gelimitir. Yeni zellikler arasnda, dilerin yok olmas ve bacak kemiklerinin deimesi saylabilir. Modern kular

Kaynaklar: 1. Chen, P., Z. Dong and S. Zhen, 1998. An exceptionally well-preserved theropod dinosaur from the Yixian Formation of China.Nature391: 147-152. 2. Chiappe, L. M., 2002. Osteology of the flightlessPatagopteryx deferrariisifrom the Late Cretaceous of Patagonia (Argentina). In Chiappe and Witmer, pp. 281-316. 3. Chiappe, L. M. and L. M. Witmer (eds.),Mesozoic Birds: Above the Heads of Dinosaurs. Berkeley: Univ. of California Press. 4. Chiappe, L. M., M. A. Norell and J. M. Clark, 2001. A new skull ofGobipteryx minuta(Aves: Enantiornithes) from the Cretaceous of the Gobi Desert.American Museum Novitates3346: 1-15. 5. Chiappe, L. M., M. A. Norell and J. M. Clark, 2002. The Cretaceous, short-armed Alvarezsauridae. In: Chiappe and Witmer, pp. 87-120. 6. Chiappe, L. M., S. Ji, Q. Ji and M. A. Norell, 1999. Anatomy and systematics of the Confuciusornithidae (Theropoda: Aves) from the Late Mesozoic of northeastern China.Bulletin of the American Museum of Natural History242: 1-89.http://diglib1.amnh.org/bulletins/i0003-0090-242-010001.pdf 7. Clark, J. M., M. A. Norell and L. M. Chiappe, 1999. An oviraptorid skeleton from the Late Cretaceous of Ukhaa Tolgod, Mongolia, preserved in an avianlike brooding position over an oviraptorid nest.American Museum Novitates3265: 1-36. 8. Clarke, J. A. and M. A. Norell, 2002. The morphology and phylogenetic position ofApsaravis ukhaanafrom the late Cretaceous of Mongolia.American Museum Novitates3387: 1-46. 9. Currie, P. J. and P. Chen, 2001. Anatomy ofSinosauropteryx primafrom Liaoning, northeastern China.Canadian Journal of Earth Sciences38: 1705-1727. 10. Forster, C. A., S. D. Sampson, L. M. Chiappe and D. W. Krause, 1998. The theropod ancestry of birds: New evidence from the Late Cretaceous of Madagascar.Science279: 1915-1919. 11. Hwang, S. H., M. A. Norell, Ji Q. and Gao K., 2002. New specimens ofMicroraptor zhaoianus(Theropoda: Dromaeosauridae) from northeastern China.American Museum Novitates3381: 1-44. 12. Ji, Q., P. Currie, M. A. Norell and S-A. Ji, 1998. Two feathered dinosaurs from northeastern China. Nature393: 753-761. 13. Makovicky, P. J., M. A. Norell, J. M. Clark and T. Rowe, 2003. Osteology and relationships ofByronosaurus jaffei(Theropoda: Troodontidae).American Museum Novitates3402, 1-32. 14. Maryanska, T., H. Osmlska and M. Wolsan, 2002. Avialan status for oviraptorosauria.Acta Palaeontologica Polonica47(1): 97-116. 15. Paul, Gregory S., 2002.Dinosaurs of the Air. Baltimore: Johns Hopkins University Press. 16. Sereno, P. C. and C. Rao, 1992. Early evolution of avian flight and perching: New evidence from the Lower Creates of China.Science255: 845-848. 17. Sereno, P. C., C. Rao and J. Li, 2002.Sinornis santensis(Aves: Enantiornithes) from the Early Cretaceous of Northeastern China. In: Chiappe and Witmer, pp. 184-208. 18. Vickers-Rich, P., L. M. Chiappe and S. Kurzanov, 2002. The enigmatic birdlike dinosaurAvimimus portentosus. In: Chiappe and Witmer, pp. 65-86. 19. Xu, X. and X. Wang, 2003. A new maniraptorian dinosaur from the Early Cretaceous Yixian Formation of Western Liaoning.Vertebrate Palasiatica41(3): 195-202. 20. Xu, X. and X-C. Wu, 2001. Cranial morphology ofSinornithosaurus milleniiXu et al. 1999 (Dinosauria: Theropoda: Dromaeosauridae) from the Yixian Formation of Liaoning, China.Canadian Journal of Earth Sciences38: 1739-1752. 21. Xu, X., Z. Tang and X. Wang, 1999a. A therizinosaurid dinosaur with integumentary structures from China.Nature399: 350-354. 22. Xu, X., X-L. Wang and X-C. Wu, 1999b. A dromaeosaur dinosaur with a filamentous integument
zgr Dnce Hareketi 96

from the Yixian Formation of China.Nature401: 262-266. 23. Xu, X., Z. Zhou and R. O. Prum, 2001. Branched integumental structures inSinornithosaurusand the origin of feathers.Nature410: 200-204. 24. Xu, X., M. A. Norell, X. Wang, P. J. Makovicky and X. Wu, 2002. A basal troodontid from the Early Cretaceous of China.Nature415: 780-784. 25. Xu, X., Z. Zhou, X. Wang, X. Kuang, F. Zhang and X. Du, 2003. Four-winged dinosaurs from China. Nature421: 335-340. 26. Zhang, F. and Z. Zhou, 2000. A primitive enantiornithine bird and the origin of feathers.Science290: 1955-1959. 27. Zhou, Z. and F. Zhang, 2002. A long-tailed, seed-eating bird from the Early Cretaceous of China. Nature418: 405-409. 28. Zhou, Z. and F. Zhang, 2003. Anatomy of the primitive birdSapeornis chaoyangensisfrom the Early Cretaceous of Liaoning, China.Canadian Journal of Earth Sciences40: 731-747.

SORU

Archaeopteryxin, modern kularn atas olmad doru mu?

DDA

Modern kularn kkeni, byk ihtimalle Archaeopteryxe dayanmyordu. Yani Archaeopteryx, modern kularn atas deildir.Bu yzden Archaeopteryxin dinozorlarla kular arasndaki kayp halka olduunu sylemek de yanltr.

CEVAP

1.Gei tr, atasal anlamna gelmez. Gei tr fosili, kendisinden nce veya sonra yaam olan canllarn zelliklerinin bir karmn ieren canly ifade eder. Archaeopteryxin modern kularn atas olduunu sylemek hatal bir ifadedir, ancak bir gei tr olmadn sylemek de yanltr. Archaeopteryxin dinozorlarla modern kular arasndaki bir ara basamak olduu tartlmaz bir gerektir. Bu da onu bir gei tr yapar ve dinozorlarla kular arasndaki akrabala ilikin bir kant haline getirir. 2. Yeni bulunan dier pek ok dinozor, ku ve dinozor-ku aras canlfosili de mevcut boluklar doldurmakta ve Archaeopteryxe ilikin bildiklerimizin doru olduunu gsteren kantlar sunmaktadr. Archaeopteryxin ku ve dinozor zellikleri ile ilgili daha detayl bilgi iin bir sonraki iddiaya baknz. Video nerileri: Discovering Religion - Archaeopteryx

SORU

Archaeopteryx tam bir ku deil mi? Neden bir gei tr olduunu sylyorsunuz?

DDA

Dinozorlarla kular arasnda bir ara form olduu sylenen Archaeopteryxsadece bir kutu. Gelimi kanatlar ve tyleri vard.

CEVAP

Archaeopteryx, uzun sre bilinen en eski ku olarak tanmland. Fakat kutan ok dinozor zelliklerine sahip olduu iin teknik olarak Avialae soyuna dahil edildi.
Argman Arivi

Sahip olduu temel ku zellikleri unlardr: Uzun, hariciburun delikleri vardr.

97

 ene kemiklerinden olan quadrat kemii ve quadratojugal kemii birbirine bal deildir. Damak kemiinde 3 uzant bulunur. Dilerinin hepsi trtkszdr. Omurgalarnn st arka blmnde, yan tarafta byk oluklar bulunur. Archaeopteryxin dier kusal zellikleri, birok uamayan dinozorda da mevcuttur. Bu zellikler: Tyler Ortada atallanan bir furcula (lades kemii) Uzam olan ve geriye doru uzanan bir pubis (kask kemii)

Archaeopteryxe atfedilen geriye kvrk hallux (ayak ba parma), daha gncel ve eksiksiz bir rneinden elde edilen verilere gre geriye kvrlmaktan ziyade, merkezden da doru alan bir yapdadr. Bu da, Archaeopteryxin kendi seimiyle aasl olduuna dair daha nceki varsaymlar destekler (4; ayrca bkz:5). Dinozorsu zellikleri ise unlardr: gagas yoktur premaxilla ve st ene(maxilla) kemiklerinde diler vardr burun delikleri olduka ndedir ve gzlerinden byk bir preorbital delik ile ayrlmtr boyun, kafatasna geriden baldr servikal omurgann merkezinde ibkey artikler boluklar vardr uzun kemikli bir kuyruu vardr; pigostil yoktur kaburgalar incedir, eklem veya unsinat proese sahip deildir, gs kafesiyle eklenlenmi durumda deildir kuyruk sokumu kemii(sacrum) 6 adet omur ierir gs kafesi kemeri dardr metakarpaller serbest haldedir (3. metakarpal hari), el bilek eklemi esnektir birbirinden ayrk olan 3 parmanda peneler bulunur pelvik kemer ve uyluk kemii(femur), birok ayrnt bakmndan arkozorlarnkine (archosaurus) benzer pelvis kemikleri birbirine kaynak durumda deildir Bunlar haricinde de kulardan farkl olduunu gsteren yzden fazla ilave zellii vardr(1;7).Ek olarak Archaeopteryx, korakoid kemik, n kol kemii (humerus) ve beyin yaps bakmndan da dinozorlarla kular arasnda bir ara basamaktr (3;6). Video nerileri: Discovering Religion - Archaeopteryx

Kaynaklar:1. Chiappe, L. M. 2002. Basal bird phylogeny. In: Chiappe and Witmer, pp. 448472.2. Chiappe, L. M. and L. M. Witmer (eds.). 2002. Mesozoic Birds: Above the Heads of Dinosaurs. Berkeley: Univ. of California Press.3. Elzanowski, A. 2002. Archaeopterygidae (Upper Jurassic of Germany). In: Chiappe and Witmer, pp. 129-159.4. Mayr, Gerald, Burkhard Pohl, and D. Stefan Peters. 2005. A well-preserved Archaeopteryx specimen with theropod features. Science 310: 1483-1486.5. Middleton, K. M. 2002. Evolution of the perching foot in theropods. Journal of Vertebrate Paleontology 22: 88A.6. Nedin, Chris. 1999.7. Norell, M. A. and J. A. Clarke. 2001. Fossil that fills a critical gap in avian evolution. Nature 409: 181-184.

SORU

Memeliler ve balinalar arasnda boluklar yok mudur?

DDA

Fosil kaydnda memeliler ve balinalar arasnda boluklar vardr.

zgr Dnce Hareketi 98

CEVAP

Bir kara memelisinden balinalara gei dizisi olduka salamdr. Bunlardan bazlarnn resimleri iin bkz: Babinski (2003)veya Zimmer (1998) a. Pakicetus inachus: Son erken yosen dnemi.(2; 8) b. Ambulocetus natans: Erken ve orta yosen dnemine aittir ve Pakicetusun hemen stndedir. Yzmeye uyarlanm, ksa n ve arka bacaklara sahipti; omurgasn aa yukar hareket ettirmesi, daha kolay yzmesini salyordu. Grnen o ki, yzd kadar karada da yryebiliyordu.(8) c. Indocetus ramani: lk orta yosen dnemi.(4) d. Dorudon: Ge yosen dneminin baskn deniz memelisi. Kk arka ayaklar, hareket kabiliyetinin bir paras deildi. e. Basilosaurus: Orta yosen ve daha sonras. Yapsal olarak tamamlanm bacaklara sahip, tamamen suda yaayan bir balinayd.(3) f. Hava delii ok daha ileride olan ve yapsal zellikleri kara hayvanlarnda bulunup da sonraki balinalarda bulunmayan, erken dnem bir izgili balina.(9) Balinalarn yaayan en yakn akrabalar, su aygrlardr. Antrakoterler olarak da bilinen bir fosil grubu, su aygrlaryla balinalar birbirine balamaktadr.(1) Balinalarla su aygrlarnn ortak atas, muhtemelen ilkel bir ift toynaklyd. lkel balinalar olanArtiocetus ve Rodhocetusun bilek kemikleri, ayrt edici ift toynakl zellikleri gstermektedir.(6) Video nerisi: *Discovering Religion, Gei Trleri Kaynaklar: 1. Boisserie, Jean-Renaud, Fabrice Lihoreau and Michel Brunet. 2005. The position of Hippopotamidae within Cetartiodactyla.Proceedings of the National Academy of Science USA102(5): 15371541. 2. Gingerich, P. D. et al., 1983. Origin of whales in epicontinental remnant seas: New evidence from the Early Eocene of Pakistan.Science220: 403-406. 3. Gingerich, P. D., B. H. Smith, and E. L. Simons, 1990. Hind limb of EoceneBasilosaurus: Evidence of feet in whales.Science249: 154-157. 4. Gingerich, P. D. et al., 1993. Partial skeletons ofIndocetus ramani[Mammalia, Cetacea] from the Lower Middle Eocene Domanda Shale in the Sulaiman Range of Punjab [Pakistan].Contributions from the Museum of Paleontology of the University of Michigan 28: 393-416 5. Gingerich, P. D. et al., 1994. New whale from the Eocene of Pakistan and the origin of cetacean swimming.Nature368: 844-847. 6. Gingerich, P. D. et al. 2001. Origin of whales from early artiodactyls: Hands and feet of Eocene Protocetidae from Pakistan.Science293: 2239-2242. See also: Rose, K. D. 2001. The ancestry of whales.Science293: 2216-2217. 7. Thewissen, J. G. M. and S. T. Hussain, 1993. Origin of underwater hearing in whales.Nature361: 444-445. 8. Thewissen, J. G. M., S. T. Hussain and M. Arif, 1994. Fossil evidence for the origin of aquatic locomotion in archaeocete whales.Science263: 210-212. See also Berta, A., 1994. What is a whale?Science263: 180-181. 9. Stricherz, Vince, 1998 (10 Oct.). Burke displays fossil of toothless whale.Ayrca bkz. http://more. abcnews.go.com/sections/science/DailyNews/baleen980916.html
Argman Arivi 99

SORU

At fosillerinde evrim emaresi yok mudur?

DDA

Fosil kaytlar, kk bir hayvandan modern atlara doru, aamal bir gelime gstermemektedir. Atlarn soyaac basit ve dz deildir. Baz bilim insanlar, Eohippusun modern atlarn atas olmadn sylemektedir; farkl fosil tipleri de aamal deiime deil, duraanla iaret etmektedir.

CEVAP

1. Fosil kaytlarnda, Hyracotherium(Eohippus)dan Equusa doru aamal, izgisel bir geliim yoktur. Olmas gerektiini dnmemiz iin bir sebep de yoktur. Atgillerin fosil kaytlar, eitli soylarn farkl dallara ayrldn gstermektedir. Evrimleri, dmdz bir ekilde gereklememitir. zellikler, farkl oranlarda evrilmi ve zaman zaman da tersine dnmtr veya belli zellikler kaybedilmitir. Baz trler aamal olarak, bazlar ise birdenbire gelimitir. Tm bunlar, evrimden ve genel anlamda da biyolojiden beklediimiz dzensizlikle uyum iindedir. 2. Baz yaratllar, at ailesi iindeki tm trlerin ayn eitten olduunu dnmektedir. Nuh Tufan zamanndaki Hyracotheriumdan, modern at ve eeklere doru gerekleen mikroevrim srecinin 400 yldan daha az olduuna inanmaktadrlar.(1) Bylesine ksa zamanda bu kadar byk bir deiim, hibir bilim insannn kabul edemeyecei kadar fazladr. Kaynak:1. Wood, T. C. and D. P. Cavanaugh, 2003. An evaluation of lineages and trajectories as baraminological membership criteria. Occas. Papers of the BSG 2: 1-6.

SORU

Bitkilerin atasal fosilleri nerede?

DDA

Fosil kaydnda modern bitki gruplarnn kkenine ilikin hibir bulgu yoktur.

CEVAP

Fosil kayd, pek ok modern bitki grubunun kkenine ilikin bulgularla doludur. Aadaki gruplar, bunlardan sadece bazlar ve en nemli olanlardr: 1. Karasal bitkiler: Kkenlerini gsteren birok fosil vardr. Fosil kantlarn ve molekler verilerin bir arada deerlendirilmesiyle, ilk kara bitkilerinin cier otlar (Marchantiophyta) olduu anlalyor.(6)Ordovisyen Dneme denk gelen ve yaklak 460 milyon yl ncesine ait olan bir mantar tr, modern arbuskler mikorizal funguslar ile ayn ekle sahiptir; bu da, ilk kaya bitkilerinin mantarlarla buna benzer bir simbiyotik (ortakyaamsal) ilikiye sahip olduuna iaret eder.(7) 2. Tohumlu bitkiler: lk aalar, ayn zamanda tohumlu bitkilerle de ortak zellikler tayan ilk tohumsuz sporla reyen bitkilerdendi.(5) 3. Kapal tohumlular (Angiospermler): Bu gruba ait bildiimiz en eski ve ilkel trler, Archaefructusun Jura devrine ait fosilleridir.(9)Ren, tozlamaya uyarlanm baz Jura devri sinekleri tanmlamtr; bu durum, kapal tohumlularn o devirde oktan ortaya km olduuna iaret eder. Dilcher (2000), kapal tohumlularn paleobotanisini ksaca deerlendirmitir. Evrimlerine ilikin en arpc olaylar, yaplarndaki kapal karpellerin, ift tarafl olarak simetrik ieklerinin ve byk meyvelerinin ortaya kmasdr. 4. Monokotiller (tek enekler): Bu grubun ilk trlerine ait fosiller yetersiz de olsa mevcuttur. (3)
zgr Dnce Hareketi

Kaynaklar:1. Bateman, R. M. et al., 1998. Early evolution of land plants: Phylogeny, physiology, and ecology of the primary terrestrial radiation. Annual Review of Ecology and Systematics 29:
100

263-292.2. Dilcher, David, 2000. Toward a new synthesis: major evolutionary trends in the angiosperm fossil record. Proceedings of the National Academy of Science USA 97: 7030-7036. http:// www.pnas.org/cgi/content/abstract/97/13/70303. Gandolfo, M. A., K. C. Nixon, W. L. Crepet, D. W. Stevenson and E. M. Friis, 1998. Oldest known fossils of monocotyledons. Nature 394: 532533.4. Kenrick, P. and P. R. Crane, 1997. The origin and early evolution of plants on land. Nature 389: 33-39.5. Meyer-Berthaud, B., S. E. Scheckler and J. Wendt, 1999. Archaeopteris is the earliest known modern tree. Nature 398: 700-701.6. Qiu, Y.-L., Y. Cho, J. C. Cox and J. D. Palmer, 1998. The gain of three mitochondrial introns identifies liverworts as the earliest land plants. Nature 394: 671-674.7. Redecker, D., R. Kodner and L. E. Graham, 2000. Glomalean fungi from the Ordovician. Science 289: 1920-1921. See also: Blackwell, M., 2000. Terrestrial life -- fungal from the start? Science 289: 1884-1885.8. Ren, Dong, 1998. Flower-associated Brachycera flies as fossil evidence for Jurassic angiosperm origins. Science 280: 85-88. See also: Labandeira, C. C., 1998. How old is the flower and the fly? Science 280: 57-59.9. Sun, Ge, et al., 2002. Archefructaceae, a new basal angiosperm family. Science 296: 899-904. See also: Stokstad, Erik, 2002. Fossil plants hints how first flowers bloomed. Science 296: 821.

SORU

Bceklerin atasal fosilleri nerede?

DDA

ok fazla bcek fosili vardr, ancak bceklerin evrimsel kkenine ilikin fosil kayd tamamen botur.

CEVAP

Karbonifer Dneminde meydana gelen byk ayrmadan ncesine ait bcek fosillerinin says, iddiada sylendii gibi ok fazla olmaktan epeyce uzaktr. Genetik verilere gre bceklerin kkeninin, Silryen Dneminin (434-421 milyon yl aras) balarna dayand dnlmektedir. Ancak 2004 yl itibariyle bulunan 2heksapodfosili, Rhynie rtlerinden gelmitir ve yaklak 396-497 milyon yl ncesine aittir.(1;4)Devoniyen Dnemine ait de sadece 2 bcek fosili bulunmutur.(3)Bu fosillerden ikisi yalnzca alt eneden ibarettir; bir dieri de ezilmi bir kafa fosilidir. Ksacas, bceklerin ilk 85 milyon yllk gemiine ilikin sadece 4 fosil korunarak gnmze kadar ulaabilmitir ve bunlardan da 3 tanesi blk prktr. Bylesine bir enderlik sz konusuyken, bceklerin kkeni konusunda bilgi veren fosillere sahip olmamamz gayet doaldr. Kaynaklar:1. Engel, M. S. and D. A. Grimaldi, 2004. New light shed on the oldest insect. Nature 427: 627-630.2. Gaunt, M. W. and M. A. Miles, 2002. An insect molecular clock dates the origin of the insects and accords with palaeontological and biogeographic landmarks.Molecular Biology and Evolution 19(5): 748-761.3. Labandeira, C. C., B. S. Beall and F. M. Hueber, 1988. Early insect diversification: evidence from a Lower Devonian bristletail from Quebec. Science 242: 913-916.4. Whalley, P. and E. A. Jarzembowski, 1981. A new assessment of Rhyniella, the earliest known insect, from the Devonian of Rhynie, Scotland. Nature 291: 317.

Argman Arivi

101

SORU

Eklembacakllar bir anda ortaya kmam mdr?

DDA

Eklembacakllar, fosil kaytlarnda birden ortaya kyor. Onlara doru ilerleyen herhangi bir gei tr yok.

CEVAP

Kambriyen ve Kambriyen ncesi dnemde yaam olan Anomalocarisin, eklembacakllarla akraba olduuna iaret eden blmeli uzantlar vard; ama ayn zamanda lobopodbacaklarna da sahipti. Grne gre, onun akrabas olan Opabiniann da lobopod bacaklar vard. Nadir bulunan dier Kambriyen ve Kambriyen ncesi fosiller de bu ilikilere k tutacak gibi grnmektedir. rnein, bir dier Kambriyen ncesi hayvan olan Sprigginann kafasnda, trilobitlerinkine benzeyen bir zrh bulunmaktayd.(1) Okuma nerileri: * Eklembacakllarn yks, Evrimi Anlamak sitesi Kaynaklar:1. Conway Morris, Simon. 1998. The Crucible of Creation, Oxford University Press.

SORU

Fosiller katmanlardan tarihlenir; ama katmanlar da zaten fosillerden tarihlenmiyor mu?

DDA

Fosiller, iinde bulunduklar katmanlarn sra ve yan tayin etmek iin kullanlrlar. Ama fosil dzeni, zaten bu katmanlarn srasna ve evrim varsaymna dayanr. Dolaysyla evrimin kant olarak fosil dizilerini gstermek, dairesel akl yrtmedir.

CEVAP

1. Birok katman, fosillere baklarak tarihlendirilmez. Katmanlarn greli ya, yani bir katmann dier bir katmandan eski veya yeni olduu, hangi katmann dierinin stnde bulunduuna baklarak belirlenir. Baz katmanlar ise, radyometrik tarihleme yntemleriyle mutlak olarak tarihlendirilir. Bu yntemler, stratigrafiyi belirlemek iin byk lde yeterlidir. Baz fosiller, sadece belli katmanlarda grlmektedir. Bu tr fosiller, kstas olarak kullanlabilir. Bir katmanda bu tr belirleyici fosiller varsa, bunlar, katmann yan belirlemek zere deerlendirilebilir. nk bu fosillerin denk geldii katman, zaten daha nceden baka yntemlerle tarihlendirilmi olan bir katmana karlk gelmektedir. 2. Jeolojik kolon, katmanlarn greli yalar ve eitli katmanlarda grlenbaskn fosiller, evrim teorisinin kefinden nce belirlenmitir.

SORU

Fosillerin ou, olmamalar gereken yerlerde kmyor mu?

DDA

Uygunsuz biimlerde veya beklenenden farkl yataki katmanlarda ortaya kan 200den fazla fosil yaynlanmtr.

CEVAP

zgr Dnce Hareketi

1. Gerekten uygunsuz ve yersiz olan fosillerin says, yok denecek kadar azdr. Fosillerin, eskisini andrarak daha yeni bir oluum ierisinde yeniden birikmesi sk grlen bir durumdur. Yeniden birikmi olan bu tr fosiller, yaplarndaki fazladan anma nedeniyle ou zaman ko102

laylkla tehis edilebilir. Ayrca polen, spor ve bunlar gibi ok kk fosiller, rzgar veya suyun etkisiyle ufak atlaklarn iine srklenerek daha eski oluumlarn ierisinde kalabilir. Geriye kalan az saydaki anomalinin sebebi ise; gerek menzilli esneme, fosilin yanl tanmlanmas veya fosilin bulunma yeri hakkndaki hatal bilgilerdir. 2. Birok trn fosil kayd olduka aralkldr. Bir trn bilinen en eski fosili, genellikle trn ilk ortaya kt andan epeyce sonra grlr; benzer ekilde, trn bilinen son (en yeni) fosili de, neslinin tkendii zamandan ncesine denk gelir. Yeni fosillerin kefiyle, trlerin bilinen yaylmn geniletmek gayet mmkndr. Bu tr yeni keiflere anomali gzyle bakmak yersizdir. 3. Kataloglanan 250 milyon ve kefedilen bundan da fazla sayda fosille kyaslandnda, 200 anomali bile nemsiz saylabilecek kadar azdr.

SORU

Yeni fosiller olumamaktadr.

DDA

Yeni fosiller az olumakta veya hi olumamaktadr. Yani mevcut fosiller, gemite yaanan arpc ekilde deiik koullarda (rnein kresel bir tufanda) olumu olmaldr.

CEVAP

Fosilleri meydana getiren mekanizmalar devam etmektedir. Fosiller ok sk karmza kmaz, nk oluum sreleri belli koullara baldr ve genellikle de grlmesi zor yerlerde bulunurlar; fakat bu, yeni fosillerin olumad anlamna gelmez. Yakn tarihlerde La Brea Katran ukurlarnda, birok hayvan ve bitki (ve en az bir tane de insan) hapsolarak fosillemitir. Pompeide M.S. 79 ylndan kalma fosillemi bedenler bulunmutur. Not: Pompei kenti, M.S. 79 ylnda Vezv yanardann patlamas sonucunda ksmen yok olmu, kl ve pomza birikintisi altnda kalmtr.) Nehirlerden gelen sedimentler, deltalarda hala l canl bedenlerinin zerini kaplamaktadr. Bcek ve bitki kalntlar, gayzer kelleriyle kaplanmaktadr.

SORU

Da zirvelerinde bulunan deniz canllarnn fosilleri, kresel bir tufann gstergesi deil mi?

DDA

Denizkabuklar ve deniz canllarna ait dier fosiller da zirvelerinde bulunmutur, en yksek zirvelerde bile. Bunlar, dalarn bir zamanlar sular altnda olduunu gsterir; ki bu da kresel bir tufann (Nuh Tufannn) kantdr.

CEVAP

Argman Arivi

1. Da zirvelerindeki deniz kabuklar, karalarn ykselmesi ile kolayca aklanmaktadr. Bu olduka yava bir sre olsa da, bugn bile devam etmekte ve gzlemlenebilmektedir. Bu sre, yalnzca da zirvelerinde bulunan deniz kabuklarnn deil, bu dalarn dier jeolojik ve paleontolojik zelliklerinin geliiminin de sebebidir. Fosillerin bulunduu yerler, gerekten de bir zamanlar suyla kaplyd; ama bu blgeler o zamanlar birer da deil, s denizlerdi. 2. Bir sel afeti, da zirvelerinde bulunan deniz kabuklarn aklayamaz nk: Seller, dalar andrr ve sedimentlerinin vadilerde kelmesine sebep olur. Fosiller ounlukla, canlnn yaad blgede kar, bir sel tarafndan her tarafa salm durumda deillerdir. Bu gerek, 16. yzylda Leonardo da Vinci tarafndan ortaya konmu ve o zamandan beri de bilinmektedir.(1) Deniz canllarna ait fosil izleri ve oyuklar gibi dier kantlar da, hangi blgenin bir zamanlar
103

deniz altnda olduunu gstermektedir. Daha nce denizle kapl olmayan yerlerde deniz kabuklar bulunmamtr. Ayrca bkz:Fosil kaytlar, kutsal kitaplarda tarif edilen kresel selin (Tufann) bir sonucu deil mi? Kaynak:1. Gould, Stephen J., 1998. The upwardly mobile fossils of Leonardos living earth. In: Leonardos Mountain of Clams and the Diet of Worms, New York: Three Rivers Press, pp. 17-44.

SORU

Paleontologlar, bir hayvan fosilinin tamamn tek bir kemikten yeniden kurmuyorlar m?

DDA

Evrim teorisinin dayandrld fosillerin birou, en dayanksz kalntlardan yeniden ina edilir; bu bazen tek bir di veya kemik olabilir. Bu tr fosillerden elde edilen sonular tahminden teye gitmez.

CEVAP

1. Evrim, tamamlanmam fosillere dayanmaz. Hi fosil olmasayd da modern yaama ait kantlar teoriyi fazlasyla salam yapard. Kald ki, eksiksiz olan ve evrimi destekleyen haddinden fazla iskelet fosili de vardr. rnein, balina gei dizisi. 2. Yaltlm da olsa tek bir kemik, artc derecede fazla bilgi verebilir. rnein, bir di, hayvann neyle beslendiini ve vcut bykln gsterebilir. Bu bilgilerin nda da, hayvann ekolojik evresinin bir paras olduunu anlarz. 3. Kemikler hibir zaman tek balarna deerlendirilmez; daha eksiksiz iskeletlerdeki kemiklerle kyaslanarak incelenirler. Basit bir rnek vermek gerekirse; Iguanadon uyluk kemiine (femur) benzeyen ama ondan biraz daha kk olan bir kemik bulunmusa, yeniden ina edilen iskelet daha kk bir Iguanadona benzeyecektir. Fakat tam bir yeniden kurulum, ancak bulunan kemiin elinizdeki eksiksiz bir iskeletle elemesi halinde yaplabilir. Tek bir di veya kemie bakarak bir fosil hakknda birok karm yapma yetenei, bir anatomi uzman ve paleontolog olan Georges Cuvier ile nlenmitir. rnein, 1804 ylnda kendinden emin bir ekilde, Fransada bulunan bir fosilin sadece dilerine bakarak, bunlarn o zamanlar Fransada varl bilinmeyen bir keseli sana ait olduunu duyurmutu.(1)stelik de Cuvier, bir yaratlyd. Kaynak:1. Zimmer, Carl, 1998. At the Waters Edge. New York: Touchstone.

SORU

Radyometrik tarihleme, kayalarn kapal sistemler olduu varsaymna dayanr. Bu varsaym geersiz deil midir?

DDA

Radyometrik tarihleme, yalar tespit edilen kayalarn kapal sistemler olduunu ne sren hatal bir varsayma dayanr.Bu iddia, tm tarihi boyunca eldeki rnee hibir ana veya yavru izotopun eklenmediini veya karlmadn varsayar.

CEVAP

zgr Dnce Hareketi

1. Mutlak anlamda kapal sistemler, ideal laboratuvar koullarnda bile mevcut deildir. Yine de pek ok kaya, kapal sistem kabul edilmeye yle yakndr ki, farkl radyometrik tarihleme yntemleri birbiriyle sadece %1lik bir fark ierecek kadar yakn sonular verir. 2. Baz kayalar dardan gelecek kontaminasyona (kirlenmeye) ak olabilir, ama hepsi deildir. Ya tespitlerinin ou birden fazla farkl mineral ve kaya rneklerinden yaplr ve birbiriyle
104

%1 ile %3 arasnda uyumlu sonular retir. Dardan gelecek kontaminasyonun tm rnekleri ayn oranda etkilemesi son derece dk bir olaslktr. 3. zokron (e ya erisi) yntemleri, kontaminasyonu tespit edebilir ve bir dereceye kadar da dzeltir. zokronlar birok rnekten tespit edilir ve dzgn grnmesine ramen yanl olan bir izokron olumas iin, kontaminasyonun tm rnekleri ayn ekilde etkilemi olmas gerekir. Uranyum-kurun (U-Pb) tarihlemesinde sistemin kapall, bir konkordiya diyagram ile test edilebilir. Bylece iki farkl uranyum izotopu (238U ve 235U) bulunmasndan ve bunlarn da kurunun iki farkl izotopuna (srasyla 206Pb ve 207Pb) bozunmasndan yararlanlm olur. Eer sistem kapal kalmsa, 206Pb / 238U ile 207Pb / 235U erisi, nceden bilinen konkordiya izgisine denk der. rnekler uyumsuz bile olsa ou zaman gvenilir tarihler elde edilebilmektedir (Faure 1998, 287-290). 4. Jeokronoloji uzmanlar, kontaminasyon tehlikesinin farkndadrlar ve bunu en aza indirmek iin ellerinden geleni yaparlar. rnein, havayla temasa gemi rnekleri kullanmazlar. Kaynaklar:1. Faure, Gunter, 1998. Jeokimyann Prensipleri ve Uygulamalar (Principles and Applications of Geochemistry) , 2. bask, Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall.

SORU

Karbon tarihleme yntemi yanl sonu vermiyor mu?

DDA

Karbon14 tarihleme yntemi gvenilir sonular vermez.

CEVAP

1. Doru kullanlmadnda her yntem kt sonular verecektir. Radyokarbon tarihleme ynteminin snrlar bilinmektedir. Bu snrlarn dndaki herhangi bir lm byk olaslkla geersiz olacaktr. Radyokarbon tarihleme yntemi 50,000 yla kadar olan ya belirlemeleri iin uygundur; daha eski (rnein 1 milyon yllk) yaplar iin uygun deildir. nk 50,000 yldan daha yal rnekler, daha nce bozunmu karbon nedeni ile doru sonu vermeyeceklerdir. Dolaysyla daha yal yaplar tarihlendirmek iin kullanlmas halinde yanl sonular ortaya kar. Buna ek olarak, endstri devrimi sonrasnda atmosfere ar miktarda 12C salnmas ve 1950lerde yaplan nkleer denemeler neticesinde ar miktarda 14C olumas nedeniyle, 150 yandan gen rnekler de radyokarbon tarihleme yntemine uygun deildirler.(2) Yaratllar, Karbon14 ynteminin yanlln ne srerken, yntemin yanl kullanldn dikkate almazlar. Yaratllar, milyonlarca yllk rnekleri Karbon14 yntemi ile tarihlendirmek (rnein Trias dneminden kalma bir tahta paras) ya da organik maddelerle kontamine olmu rnekleri tarihlendirmeye almak gibi hatalar (veya bilinli arptmalar) ok sk yaparlar. Bu gibi vakalarda hata Karbon14 ynteminde deil, yaratllardadr. 2. Radyokarbon tarihleme, defalarca test edilerek doruluu ispatlanm bir yntemdir. Yntemin kalibrasyonu iin 11,000 yl eskiye kadar neredeyse birebir ayn sonular veren aa halkalar kullanlmtr. Ayrca ya bilinen tarihi kaytlarla da test edilmitir. l Deniz Yazmalar ve Msrda bulunan mezarlardan alnan tahta paras gibi tarihi bilinen rnekler zerinde Karbon14 tarihleme ile yaplan almalar da doru ve tarih bilgilerimizle tutarl sonular vermitir.(3;4)Tek bir malzemeden birden fazla rnek alnarak yaplan tarihleme almalar da birbirleri ile ayn sonular vermitir. Karbon14 tarihleme yntemi, dier tarihleme yntemleri ile uyumludur.(1) Okuma ve video nerileri: Yeni balayanlar iin Dnyann ya, felis agnosticus
Argman Arivi 105

Kaynaklar:1. Bard, Edouard, Bruno Hamelin, Richard G. Fairbanks and Alan Zindler, 1990. Ca-

libration of the 14C timescale over the past 30,000 years using mass spectrometric U-Th ages from Barbados corals. Nature 345: 405-410.2. Faure, Gunter, 1998. Principles and Applications of Geochemistry, 2nd ed. Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall.3. MNSU, n.d. Radio-carbon dating.4. Watson, Kathie, 2001. Radiometric time scale.

SORU

Radyometrik tarihleme, ilk artlarn bilindii varsaymna dayanr. Bu varsaym, geersiz deil midir?

DDA

Radyometrik tarihleme, ilk koullarn bilindiini ve balangtayavru bileenlerden hibirinin mineralde bulunmadn varsayar.

CEVAP

1. zokron yntemleri, balangtaki ana ve yavru konsantrasyonlarn bilindiini varsaymaz. Temel radyometrik tarihlemede, bir ana izotop (buna P diyelim), bir yavru izotopa (buna da D diyelim) ngrlebilir bir oranda bozunur. Ya tayini, rnekteki yavru izotopun ana izotopa olan oranna baklarak yaplr. Fakat bunun iin, elimizdeki rnein balangta ne kadar yavru izotop ierdiine dair bir varsaymda bulunmamz gerekir. (Ayrca her iki izotopun da eldeki rnee girmediinden ve rnei terketmediinden emin olmamz gerekir.) zokron tarihleme ile yavru izotopun ayns olan bir elementin farkl bir izotopunu (buna D2 diyelim) da hesaplarz ve ayn materyal havuzundan, ayn zaman diliminde olumu olan ok sayda farkl mineralin lmlerini yaparz.Yavru izotop miktarna dair bir varsaymda bulunmak yerine, sadece D/D2 nin balangta tm rneklerde sabit olduunu dnerek lm yaparz. Birok farkl rnek iin yatay eksende (x ekseni) P/D2 yi ve dikey eksende (y ekseni) D/D2 yi izersek, balangta yatay bir izgi elde ederiz. Zaman iinde P, Dye bozunduka izgi dz kalr, fakat eimi artar. rnein ya bu eimden hesaplanabilir. Yavru elementin (D) balang konsantrasyonu ise izginin y eksenini kestii noktadr. Eer D/D2 balangtaki tm rneklerde ayn deilse, data noktalar izokron diyagramda dz bir izgiye karlk gelmek yerine, dank bir yap sergiler. 2. Baz radyometrik tarihleme tekniklerinde, farzedilen balang koullar gayet makuldr. rnein:Potasyum - Argon(K-Ar) tarihlemesi, minerallerin ilerinde argon bulunmakszn olutuunu farzeder. Nitekim, argon soy bir gaz (tepkimeye girmeyen gaz) olduu iin, kristal oluumunun genellikle dnda kalacaktr. Bu varsaym, belirgin miktarda argon yavru rnleri iermeyen dk-potasyumlu minerallerdeki (mesela kuartz gibi) argonun aranmasyla test edilebilir. 40Ar/39Ar tarihlemesi ve K-Ar izokron tarihlemesi ayn zamanda balangtaki fazlalk argonun varln da tespit edebilir.Konkordiya yntemi, kristalleirken kurunu reddeden minerallerde (ounlukla da zirkonda) kulanlr.Radyokarbon tarihlemesi, bir bitki ya da hayvann yaamn srdrd srada atmosferde bulunan grece karbon-14 miktarna dayanr. Bu biraz deiebilir, fakat dier tekniklerle (rnein dendrokronoloji) yaplan kalibrasyon, bu farkllklarn dzeltilmesine imkan verir.Fizyon-izi ya tayini, yeni katlam minerallerin ilerinde fizyon-izi tamadklar varsaymna dayanr.

SORU

Radyometrik tarihlendirme yntemleri, rneklerin kontamine olmad varsaymna ve sabit bozunma oranlarna dayanr. Peki ya bunlar yanlsa?

DDA

Radyometrik tarihlendirme yntemlerinde kullanlan veriler yanltr. ncelenen rnekler kontamine olabilir; ayrca, izotoplarn bozunma oranlar da zaten sabit deildir. Bu nedenle Dnyann ya sylendii gibi 4.55 milyar yl olamaz.
zgr Dnce Hareketi 106

CEVAP

1. Farkl ve birbirinden bamsz radyometrik tekniklerle yaplan bamsz lmler birbirleri ile uyumlu sonular vermektedir.(1;3;2)Bu sonular, bozunma oranlar varsaymlarndaki sistematik hatalarla ya da ans faktr ile aklanamazlar. 2. Radyometrik yntemlerle elde edilen tarihler dier radyometrik olmayan yntemlerle elde edilen tarihlerle uyum iindedir. 3. rnein; Havai ada takm, Pasifik okyanus plakasnn scak bir blge zerinde yava fakat gzlenebilir bir hzda hareket etmesi sonucu olumutur. Adalarn radyometrik tarihleme ile elde edilen yalar, scak blge zerinde olduklar zamanlarla ve hzlar ile uyumludur.(4) Radyometrik tarihleme, sadece Dnyann eimi ve yrngesinin dmerkezlilii gibi hassas astronomik faktrlere dayanan Milankovitch dngleri ile uyumludur.(5) Radyometrik tarihleme, lminesans tarihleme yntemi ile uyumludur.(6;7) Radyometrik tarihleme yntemi, daha derinde olan daha yaldr prensibinin geerli olduu greli tarihleme yntemleriile uyumlu sonular vermektedir.(3) Ayrca bkz: Dnyann yal olduunu nereden biliyorsunuz? Birok delil, Dnyann gen olduunu gsteriyor.

4. Radyometrik izokron tarihleme yntemleri, kontaminasyon olup olmadn tespit edebilecek tekniklerdir. Bunun yan sra saysz teorik hesaplamalar, deneyler ve astronomik gzlemler, bozunma oranlarnn sabit olduuna iaret eder. 5. Bozunma oranlar sabittir. Jeolojik tarihleme iin kullanlan izotoplarn bozunma oranlarnda, hibir koul altnda nemli bir deiiklik olduu gzlenmemitir. Emery (1972), bozunma oranlarnn deiimi zerine deneysel ve teorik limitleri aratran kapsaml bir almadr. Emery ile bildirilen en yksek deiimler bile, hem jeolojik tarihleme ile ilgisizdir; hem de Gen Dnya yanllarnn, Dnyann yan kendi ilerine gelen deere ekmelerine yetmeyecek kadar kk deerlerdir. Bozunma oranlar ok deiken olan izotoplar, jeolojik tarihlemede kullanlmaz. 6. Radyometrik tarihlemenin tutarsz sonular verdiini ne sren yaratl iddialar, istisnai olan tek tk birka rnee dayanr.Yaratllar, birbirleri ile uyumlu ok sayda radyometrik tarihleme sonularn grmezden gelirler (rnein; Harland et al. 1990). Radyometrik tarihleme yntemlerine ilikin u iddialara verilen cevaplara da baknz: Radyometrik tarihlendirme, kayalarn kapal sistemler olduu varsaymna dayanr. Bu varsaym, geersiz deil midir? Radyometrik tarihlendirme, ilk artlarn bilindii varsaymna dayanr.Bu varsaym, geersiz deil midir? Kozmik nlar ve serbest haldeki ntrinolar, U (Uranyum)ve Ar (Argon) bozunumunu etkilemez mi? Karbon14 tarihleme yntemi yanl sonu vermiyor mu? Kaynaklar:1 Dalrymple, G. Brent, 2000. Radiometric dating does work! Some examples and a critique of a failed creationist strategy. Reports of the National Center for Science Education 20(3): 14-17.2 Meert, Joe, 2000. Consistent radiometric dates.3 Lindsay, Don, 1999. Are radioactive dating methods consistent with each other? http://www.don-lindsay-archive.org/creation/crater_chain.html4 Rubin, Ken, 2001. The formation of the Hawaiian Islands. http://www. soest.hawaii.edu/GG/HCV/haw_formation.html5 Hilgen, F. J., W. Krijgsman, C. G. Langereis and L. J. Lourens, 1997. Breakthrough made in dating of the geological record. EOS 78(28): 285,288289.6 Thompson, Tim, n.d. Luminescence and radiometric dating. http://www.tim-thompson. com/luminescence.html7 Thorne, A. et al., 1999. Australias oldest human remains: Age of the Lake Mungo 3 skeleton. Journal of Human Evolution 36(6): 591-612.8 Harland, W. B., R. L. Armstrong, A. V. Cox, L. E. Craig, A. G. Smith, and D. G. Smith, 1990. A Geologic Time Scale 1989. Cambridge: Cambridge University Press.

Argman Arivi

107

SORU

Jeolojik kolonda grlen sralama, her zaman tutarl mdr?

DDA

Jeolojik kolondaki katmanlar bazen sral deildir. Jeofizikilerin bunlar aklamak iin kulland mekanizmalar problemlidir. Faylarn birbiri zerine binmesi, byk miktarda dknt oluturmu olmaldr. Jeologlar bunu grmemektedir. Kvrmlanmann (ing. folding) olmas iin yksek kuvvetler gerekmi olmaldr ve jeologlar bu kuvvetleri aklamakta glk ekerler.

CEVAP

1. Kvrmlar, sras bozulmu tabakalamalarn (A-B-C-B-A gibi) sorumlusudur. Faylar, B-C-AB-C eklinde diziler oluturur. Bu sonular, o kadar ok kantla desteklenmi durumdadr ki, geerlilikleri alenen ortadadr. Kvrmlar ve faylar, ou zaman tabakann kesitinde rahatlkla grlebilir. Bunlar, bazen de jeolojik haritalama yntemleri ile dorulanr. Dalga izleri (ing. ripple marks) ve amur atlaklar gibi yapsal zellikler, tabakalarn balangta yatay konumda olduklarn gsterir. 2. Byk kuvvetler jeofizikte problem deildir. Birincisi, byk kuvvetler mevcuttur. Depremler, yer kabuunun kilometrelerce blmn her seferinde yaklak 1-2 metre kadar oynatabilir. kincisi, kuvvetler ok uzun zaman dilimlerinde etkilerini devam ettirirler. Aniden eildiklerinde atlayabilecek kayalar yz milyonlarca yl boyunca s ve sabit basn altnda kaldklarnda, kademe kademe deforme olurlar. Faylar, gerekten de fay hatt boyunca dknt olutururlar ve bu tabaka bazen ok incedir. Tm fay izgileri boyunca yksek miktarda dknt beklemek iin bir neden yoktur. 3. Jeolojik kolon, ar rselenmi olan blgeler hari, hibir zaman srasn kaybetmi deildir.

SORU

Jeolojik kolon, evrimin gerek olduu varsaymna dayanmaz m?

DDA

Jeolojik kolonun tamam, evrimin gerek olduu varsaymna dayanr.

CEVAP

1. Jeolojik kolon, balangta yaratl jeologlar tarafndan ortaya konmutur. rnein, Kambriyen Dnemini tanmlayp isimlendirmi olan Adam Sedgwick, evrim teorisinin lgnca bir ryadan fazla birey olmadn sylemitir.(1)Jeolojik kolon, faunalarn birbirini takip etmesi, canllarn tabakalar boyunca deiim gstermesi; ve bunun da, blgeden blgeye geite tutarl bir ekilde gerekleiyor olduu gzlemlerine dayanr. William Strata Smith (1769-1839), Darwinin biyolojik evrim teorisini ortaya koymasndan yllar nce faunalarn birbirini takip ettiinin farkna varmtr.Evrim, bir varsaym deil, jeolojik kolondan elde edilenler de dahil olmak zere birok kantla desteklenmi olan bilimsel bir gerektir. 2. Jeolojik kolonun geerlilii evrim teorisi ile deil; fizik prensiplerine dayanan radyometrik tarihleme ile dorulanr. Dahas, farkl tarihleme teknikleri hem birbirleri ile, hem de stratigrafinin nclerinin tespit ettii sralama ile tutarllk iindedir. Kaynak:1. Ritland, R. (1982).
zgr Dnce Hareketi

108

SORU

Peki, birden fazla tabakay aprazlama kesen fosiller neyin nesidir?

DDA

Birden fazla tabakay aprazlama kesen ok katmanl fosiller var. Bunlar nasl aklyorsunuz?

CEVAP

ok katmanl fosil terimi, yaratllarn uydurduu ve jeoloji biliminde kullanlmayan bir terimdir. Fakat, bu terimi kullananlarn birok tabakada ayn anda bulunan fosilleri kastettikleri anlalmaktadr. Sz konusu fosil trleri 19. yzyldan beri jeologlar iin bir muamma deildir, gnmzde de olmad aktr. nk bunlarn doal aklamalar mevcuttur. * Aa fosilleri iin aklama : Aa kkleri, altlarndaki yumuak amurun iine doru byrler. Bu nedenle birden fazla tabakada bulunmalar doaldr. * Dier fosiller iin aklama: Eimli tabakalarda bulunan fosiller, birden fazla tabakay kesebilir. Bunlar gnmzde de oluurken gzlemlemek mmkndr.

SORU

Birok delil, Dnyann gen olduunu gsteriyor.Yal olduunu nereden biliyorsunuz?

DDA

Birok delil, Dnyann gen olduunu gsteriyor. Dnya hesaplandndan daha gen ise, evrim iin yeterli sre gememitir. O nedenle bir yaratc olmaldr.

CEVAP

Argman Arivi

Bu soruya ksa bir yant vermek mmkn deil. ncelikle, Dnyann ve Gne Sisteminin genel olarak kabul edilen yann 4.55 milyar ( +/- % 1) yl olduunu belirtmek gerekli. Bilim insanlar bu sayya eitli kant ve ya tayini yntemlerini kullanarak ulayorlar. Gen Dnya argmanlar, genellikle kastl ekilde ve ska yanl olarak seilmi verilerden elde edilen uygunsuz karm yntemlerine dayanyor. Dnyann yan sadece Dnya zerinde bulunan kayalardan ve topraktan, dier bir deyile; genel olarak dnyaya ait malzemelerden belirlemek mmkn deildir. Dnyann oluumu srasnda yzeyinin erimi halde olduuna dair kantlar mevcuttur. Sonradan Dnyann ilk kabuu, erozyonlar ve kabuksal geri dnm sreleri nedeniyle tamamen yok olmutur.Bu yzden Dnyann ya, zerindeki kayalara ve keltilere baklarak kesin olarak tespit edilemez; ancak kesin bir alt snr oluturur. Dnya zerinde u ana kadar bulunan en eski kayalarn ya, radyometrik tarihleme yntemleri ile yaklak 3.8 3.9 milyar yl aralnda olarak tespit edilmitir. Bu kayalarn bazlar kelti kayalardr ve bu kayalar ierisinde yalar 4.1 ila 4.2 milyar yl arasnda deien mineraller vardr. Bu kadar eski kayalar nadiren bulunurlar, ancak Kuzey Amerika, Grnland, Avustralya, Afrika ve Asyada en az 3.6 milyar yl yanda olan kayalarbulunmutur. Bu rakamlar Dnyann yan bize kesin olarak vermeseler de, en azndan bir alt snr izerler. Gezegenimiz, zerinde bulunan en yal oluumlardan daha eski olmaldr. Bu alt snr ise, kayalardan bamsz olarak elde edilen ve Dnyann gerek ya olan 4.55 milyar yl ile uyum iindedir. Dnyann yan tespit etmenin en dorudan yntemi, Dnyadan ve gktalarndan elde edilen Pb/Pb e ya erilerinin izilmesidir. Radyometrik Tarihleme ad verilen bu yntem, en basit anlatm ile; birtakm yaplarda (toprak, kayalar, Dnyaya den gktalar vb.) bulunan bir radyoaktif izotop miktarnn, radyoaktif bozunma rn olan bir elementin miktarna oranlanmasna dayanr.
109

Ayrca bkz: Dnya o kadar yalysa, Dnyann bozulan manyetik alannn da bir zamanlar kabul edilemeyecek kadar yksek olmu olmas gerekmez mi? Radyometrik tarihleme, kayalarn kapal sistemler olduu varsaymna dayanmaz m? Radyometrik tarihleme, ilk artlarn bilindii varsaymna dayanmaz m? Karbon14 tarihleme yntemi yanl sonu vermiyor mu?

zgr Dnce Hareketi

110

Antropoloji ve Arkeoloji
SORU

Maymundan geliyorsak, neden hala maymunlar var?

DDA

Evrim teorisi insann maymundan geldiini syler. Madem maymundan geliyoruz, bugnk maymunlar neden insana dnmyor? Dnyada neden hala maymunlar var?

CEVAP

1. Evrim teorisi, insanlarn maymundan geldiini sylemez.Bu soru; Bugnk empanzeler neden orangutana dnmyor? veya Bugnk muzlar neden karpuza dnmyor? veyaEer Amerikal ve Avustralyallarn ou Avrupallarn torunlarysa, neden hala Avrupallar var? gibi sorularla edeerdir. nsanlar ve maymunlar, poplasyonlar ikiye (ve daha fazla) soya ayrlm olan ortak bir atann torunlardr.Yaratllarn kendileri de bu iddiann geersizliinin farkndadrlar.(1) Gnmzde yaayan modern canl trleri, evrimsel tarihlerinde bulunanortak atalara sahiptir ve hibir modern canl tr, bir dierinden evrilmemitir. Dolaysyla insan, maymunlarn hibir trnden gelmemektedir, nk insann kendisi de aslnda bir maymundur.nsann en yakn kuzenleri, bonobo maymunlar ve empanzelerdir. Daha sonra orangutanlar gelir ve bu byle, geriye doru gider. nsan, muz bitkisiyle de, kaplanla da, kaplumbaayla da kuzendir.(2) nsann evrim srecini bilimsel verileriyle doru bir ekilde renmek, bu tr sorularn da cevaplanmasn salayacaktr. (bkz. aadaki okuma ve video nerileri) 2. nsana dnmek, evrimin nihai hedefi deildir, nk zaten byle bir hedef bulunmaz. bkz:Evrimin, trleri ilerletmesi gerekmiyor mu? Okuma nerileri: * nsann evrimi * Evrim halen devam ediyorsa neden dnyada hala maymunlar var? *Tm hominid fosilleri ya tamamen insan, ya da tamamen insans maymun deil mi? Video nerisi: * Richard Dawkins: Evrim Varsa Neden Hl Maymunlar Var?

Kaynaklar:1. AIG, n.d. Arguments we think creationists should NOT use.2.ODT Evrim Aac topluluu

SORU

Tm hominid fosilleri ya tamamen insan, ya da tamamen insans maymun deil mi?

DDA

Tm hominid fosilleri ya tamamen insand ya da tamamen insans maymundu. kisi aras formlar hi grlmemitir.

CEVAP

Argman Arivi

1. Modern insanlar, australopithesinler ve dier hominidler arasnda gayet gzel gei fosilleri bulunur. Bu gei ylesine aamaldr ki, hangisine insan hangisine insans maymun denilebileceinin izgisini ekmek gtr.Bu ara fosiller unlar ierir: - Australopithecus afarensis, gnmzden 3.9 ila 3.0 milyon yl nce yaamtr. Kafatas bir
111

empanzeninkine benzer ancak dileri daha ok insan dileri gibidir. ou (muhtemelen btn) yaratllar, bu tr insans maymun olarak adlandracaklardr; ancak A. afarensis iki ayak zerinde yrmekteydi. - Australopithecus africanus, gnmzden 3 ila 2 milyon yl nce yaamt. Beyin hacmi 420 ila 500 cc arasndayd ve A. afarensisten biraz daha bykeydi, dileri ise insan dilerine daha da ok benziyordu. - Homo habilis, 2.4 ila 1.5 milyon yl nce yaamt. Australopithesinlere benzese de alet kullanmt, beyni daha bykt (ortalama 650 cc) ve daha az kk bir yze sahipti. - Homo erectus, 1.8 ila 0.3 milyon yl nce yaamt. Erken H. erectuslarda beyin hacmi ortalama 900 cc iken, ge H. erectuslarda 1100 ccdir. (Modern insanlarn beyin hacmi 1350 ccdir.) - Erken Pleistosen dneminde yaam Homo sapiens ise, anatomik olarak daha modern olan ge Pleistosen Homo sapiensi ile arkaik Afrika fosilleri arasnda hem morfolojik, hem de kronolojik olarak tam bir gei trdr.(8) - Neandertal ve modern insan zelliklerini bir arada barndran (ve olaslkla iki trn de dorudan atas olan) bir hominid tr bulunmutur. stelik bu yukarda saylanlar arasnda daha baka gei formlar da bulunur.(3) 2. Yaratllarn kendileri de hangi ara fosilin insan, hangisinin insans maymun olarak snflandrlmas gerektii konusunda anlaamazlar.(2) 3. nsanlar ve dier insans maymunlar arasndaki akrabala iaret eden bol miktarda genetik kant bulunur: nsanlar 23 kromozom iftine sahipken, insans maymunlar 24 kromozom iftine sahiptir. nsanlarn ve insans maymunlarn 22 kromozom ifti birbirine benzerken, kalan iki insans maymun kromozomu birleerek insandaki kromozom 2yi oluturmutur. Bu kromozomun her bir yars, insans maymunlardaki dier iki kromozom ile benzerdir.(9) ki kromozumun birlemesiyle ortaya kan bir kromozomda, bu birlemeye dair kant olacak bir iz grmeyi bekleriz. Kromozomlarn ularnda, tekrar eden telomer dizileri ve ayrt edici bir telomer ncesi blge mevcuttur. Bu dizilerin insandaki kromozom2nin ortasnda bulunmu olmas, tam da bu beklentimizi dorulayan bir kanttr.(5) nsan ve empanze genomlar arasnda, ortak olan yalanc genler(rnein endojen retrovirsler) de dahil olmak zere saysz dizi benzerlikleri bulunur.(7),(6) Video nerileri: * Evrim Gerekleri, 6. blm Kaynaklar:1. Avarello, R., A. Pedicini, A. Caiulo, O. Zuffardi, M. Fraccaro, 1992. Evidence for an ancestral alphoid domain on the long arm of human chromosome 2. Hum Genet 89(2): 247249.2. Bermudez de Castro, J. M. et al., 1997. A hominid from the Lower Pleistocene of Atapuerca, Spain: Possible ancestor to Neandertals and modern humans. Science 276: 1392-1395.3. Foley, Jim, 1996-2003.4. Foley, Jim, 2002. Comparison of all skulls5. IJdo, J. W., A. Baldini, D. C. Ward, S. T. Reeders and R. A. Wells, 1991. Origin of human chromosome 2: an ancestral telomere-telomere fusion. Proceedings of the National Academy of Science USA 88(20): 9051-9055.6. Max, Edward E., 2003. Plagiarized errors and molecular genetics.7. Taylor, D. M. 2003. Alignment of Chimp_rp4342n4 against human chromosome 15. Ayrca bkz: Taylor, D. M. 2003 (Jun 3). Re: Evolutionary Misconceptions on Evolution.8. White, Tim D. et al., 2003. Pleistocene Homo sapiens from Middle Awash, Ethiopia. Nature 423: 742-747.9. Yunis, J. J. and O. Prakash, 1982. The origin of man: a chromosomal pictorial legacy. Science 215: 1525-1530.

SORU

Piltdown Adam sahte deil miydi?

DDA

1912 ylnda Charles Dawson ve Arthur Smith Woodward, ngilteredeki Piltdownda

zgr Dnce Hareketi 112

bulunan bir aklta ukurunda, bir kafatas ve ene kemii kefettiklerini duyurdular. ene kemii, maymunsu zelliklere sahipti, ancak dilerdeki anmalar insandakilere benziyordu. Kafatas ise modern insan kafatasyla uyumluydu. Bulunan bu kemiklerin, 500 bin yl nce yaam, maymunsu bir insana ait olduuna karar verildi; ve ona Piltdown adam olarak da bilinen Eoanthropus dawsoni ismi verildi. Ancak, 1950lerin banda, ene kemiinin boyal, dilerin de istenen grntye erimek iin trplenmi olduu; kafatas kemiinin ise gncel bir insan fosiline ait olduu saptand. Ksaca Piltdown adam bir dzmece idi. ngiliz bilimciler, grmek istediklerini grmt. Bu dzenbazln bu kadar ge ortaya kmas, bilim insanlarnn nyarglarnn esiri olduklarnn bir gstergesidir.

CEVAP

1. Piltdown adamnn dzmece olduunu ortaya karanlar, yine bilim insanlardr. Bunun iin 40 yl gemi olmas ok olumlu bir sonu olmasa da, bilimsel srecin nasl ilediine gzel bir rnektir. Bu olayda da grld gibi bilim, hatalar her zaman dzeltir. nyarglar, her tr aratrma alan iin nemli bir problemdir. Ancak bilim dnyasnda bu duruma daha az rastlanr. Bunun nedeni, ekiplerde farkl nyarglar olan farkl bilim insanlarnn alyor olmas ve karar verme srecinde mutlaka fiziksel kantlarn incelenmesi gerekliliidir. Piltdown adam ilk ortaya ktnda, Amerika ve Avrupadaki pek ok bilim insan ve kuruluundan ciddi eletiriler alm; fosil, dier mevcut hominid fosillerinde izlenen evrimsel rntye uymad ve ablona oturmad iin de bir dzmece olduu ortaya karlmtr. 2. Bilim insanlar en fazla, kabul gren mevcut fikirleri rttklerinde (eer kantlarla destekleyebilirlerse) ve yeni aratrmalara nclk edecek yeni teoriler nerdiklerinde dllendirilirler. Bu nedenle bilim dnyas, en ok kendi meslektalarna kar acmaszca eletiriler yapabilen insanlarla dolu olan bir dnyadr. 3. Ortaya karlm bir dzmece, arkeoloji biliminin gvenilirliini zedelemez. Yaratllarn da buna benzer pek ok dzmeceleri mevcuttur: Paluksi ayak izleri, Kalaversal kafataslar, Malait Adam gibi. ddialarn gvenilirliini gsteren ey, byle bir dzmece ortaya ktnda buna kar ne tavr alnddr. Piltdown adamnn dzmece olduu anlaldnda, bilim insanlar onu tehir etmi ve referans olarak kullanmay brakmtr. Yaratllara ait dzmeceler ise yine yaratllar tarafndan sanki hala gerekmi gibi anlatlmaktadr. Kaynak:1. Harter, Richard, 1996. Piltdown Man: The bogus bones caper.

SORU

Nebraska adam, evrimcilerin senaryosu mudur?

DDA

Nebraska adam (Hesperopithecus haroldcooki), sonradan bir pekariye ait olduu anlalan tek bir di rneine baklarak tanmlanmtr. Bu sahte di btn bir tr tanmlamak iin kullanlm, bu ilkel insana ve ailesine dair izimler ve grseller bile hazrlanmtr.

CEVAP

Argman Arivi

Sz konusu die, bilim insanlar tarafndan hibir zaman gereinden fazla nem verilmemitir. Dii tanmlayan Osborn, diin bir hominide mi yoksa baka bir primat trne mi ait olduuna karar veremezken; bakalar, bunun bir primata ait olup olmadndan bile emin deildiler. Yaplan izimler, popler yaynlar iin hazrlanmt ve hayal rn olduklar da aka zerlerinde belirtilmiti. Nebraska adam, evrim ve bilim kart bir rnek olmann aksine bilimin iyi ilediinin bir rneidir. nemli karmlar olabilecek ilgi ekici bir keif yaplmt. Kaif, kefini bilim camiasna duyurdu ve birok baka uzmana dkm rneklerini yollad. Bilim insanlar en bandan beri
113

pheciydiler. Gn getike daha ok kant birikti ve sonunda ilk yorumun yanl olduu ortaya kt. Son olarak, sz konusu rnekle ilgili bir dzeltme makalesi yaynland.

SORU

3,6 milyon yllk ayak izleri, modern insannkiyle ayn deil mi?

DDA

Laetoli blgesinde bulunan ayak izleri 3,6 milyon yanda olduu hesaplanan bir tabakann zerindeydi ve en nemlisi, gnmz insannn brakaca izlerden tamamen farkszd.

CEVAP

1976 ylnda Laetolide hominidlere ait olduu dnlen 3,7 milyon yl yanda bir dizi ayak izi bulundu. Aratrma ekibi, bu ayak izlerini Sadiman Yanardann 20 km yaknnda kefetti. Ayak izleri, toz halindeki volkanik kl iinde korunarak gnmze kadar ulamt. Bu izlerin farkl bireye ait olduu anlalyordu. Uzunluk, genilik, ayak as ve adm aral gibi verilerden yola klarak, iz sahiplerinin 1-1,5 metre boylarnda, iki ayak zerinde yryen canllar olduklar anlald. Bu izlerin insan ayak izlerine benziyor olmalar, zamannda birok tartmaya yol amt. Yaratllar, bunlarn modern insana ait olduunu ve dolaysyla da modern insann 3,7 milyar yl nce de yaadn iddia etti (evrim kuramna gre modern insann ortaya k o kadar geriye gitmez, bulunan en eski rnekler 200 bin yl ncesine aittir). Gnmzde bu izlerin tam olarak hangi hominid trne ait olduu konusunda tartmalar sryor olsa da, ou antropolog bu izlerin insann atalarndan biri olan Australopithecus afarensise ait olduunu kabul etmektedir. Tuttle (1990) ise, bu izlerin fazlasyla insans olduunu ve baka bir Australopithecus trne ya da Homo trlerinden birine ait olmas gerektiini ne srmtr. Blgede yaygn olarak Australopithecus trne ait fosillerin bulunmu olmas da bu sav destekler. Cibutide bulunan ve bu tre ait olan ayak kemikleriyle karlatrlmasndan kan sonular da yine, izlerin bu tre ait olduunu dndrr. Ayrca bu izler, modern insann ayak izinden kk de olsa farklar ierir. Yaratllar, btn bulgu ve genel kabul gren savlar yok sayp, sadece Tuttlen iddiasn temel alr; dahas onun iddiasn da arptrlar. zetle ayak izlerinin modern insana ait olmad, bilim dnyasnda tartlan bir konu deildir; yalnzca hangi hominid trne ait olduu konusunda henz kesin bir kanya varlamamtr.Okuma nerileri: nsann evrimi,felis agnosticus Kaynaklar:1. Foley, Jim, 2004.2. Tuttle, R. H., 1990. The pitted pattern of Laetoli feet. Natural History (March): 61-64.3. Harun Yahya Safsatas ve Evrim Gerei kitabndaki ilgili blm; Boazii . Molekler Biyoloji ve Genetik Blm-Mehmet Doan; Bilim ve Gelecek Kitapl (s.178)

SORU

ki ayaklln insana zg olmas evrimi rtmez mi?

DDA

ki ayakllk, insana zg oluuyla insan evriminin kant olarak gsterilir. Oysa iki ayaklln evrimi hibir zaman gereklememitir, gereklemesi de mmkn deildir. Bir canl ya tam dik, ya da tam drt aya zerinde yryebilir.

CEVAP

zgr Dnce Hareketi

1. Bu iddia, her eyden nce cehalet kaynakl bir argmandr (ing. argument from ignorance). ki ayakllk (bipedalizm) kronolojik olarak tanmlanabilen ve evrimi iyi gzlemlenebilen bir
114

sretir. 2. Kuyruksuz maymunlar (empanze, goril vb) ile insan (Homo sapiens) ve insans trler (Homo habilis, Homo erectus vb) arasndaki en nemli anatomik farklardan biri, insanslarn iki ayakl ve dik yryebilmesidir. Bunun, elbette en tipik rnei insandr. Kuyruksuz maymunlarla insanslar arasndaki fark, kuyruksuz maymunlarda insanlardakine zt bir pelvis ve kol-bacak geliiminin gereklemi olmasdr. nsanslardaki geliim, iki ayakl ve dik durua olanak veren kemik dzenlenimine ve yaplanmasna yol amken; insanslarn yakn akrabas olan kuyruksuz maymunlarda iki ayakllk, zt geliim ve dzenlenim nedeniyle hi meydana gelmemitir. Bir sre iki ayak zerinde dik durabilseler de, bir insan kadar yetkin bir ekilde iki ayak zerinde yryemezler. 3. nsann bir nceki atas saylabilecek bir insans tr olan Homo erectus, arkaik Homo sapiens olarak isimlendirilen ok sayda ara tre ayrlabilir ve bu ayrm, iki ayaklln insan iin sz konusu olan tam haline evrilmesi asndan da gzlemlenebilmektedir. u anda iki ayakl tr olarak sadece insan grnse de, H.erectus ve H.habilis gibi nceki formlarn iki ayakl olduu, eldeki ok sayda kanta dayanan ve bilim dnyasnda kabul edilen bir gerektir (zaten Homo erectus kelimesi bile dik duran insan anlamna gelir). Hem modern paleontoloji, hem de biyomekanik bilimlerinden gelen veriler, kuyruksuz maymunlarla insanslar arasnda olaslkla uyumsal bir farkllama olduuna iaret eder. 4. Konuya ilikin gl bir bilimsel hipoteze gre, iki ayakllk, n uzuvlar serbest kollar haline getirmi; bylece sosyal bir birim iinde yaayan insan ve insanslar, besinleri birime -zellikle de birlikte olunan ee ve yavrulara- kolay tama ve alet yapabilme gibi zellikler kazanmtr. Yiyecek paylam, empanzelerde dahi gerekleen, diiye-anneye baml gruplarda belirgin olan ve hatta bir tr arkadalk ayrm da oluturan, karmak bir sosyal olgudur. Byle bir olgunun, artan beyin bykl ile birlikte iki ayakllkla kazanaca karmaklk ve tamlk, insan ve insanslarn evrimi iin tipik zelliklerdir. 5. Bir canlnn ya dik ya da drt ayak zerinde yryebilecei iddias, bipedalizmi yalnzca yrme eylemini salayan bir durum olarak gren; bipedalizmin salad karmak sosyal yaplanmay, avantajlar ve bunlarn evrimsel geliimini gz ard eden bilgisizliin, niteliksiz bir popletirmesinden baka bir ey deildir.

Alnt Kayna:Hacettepe niv. Biyoloji Blm retim yesi Ergi Deniz zsoy; Harun Yahya Safsatas ve Evrim Gerei kitabndaki ilgili blm;Bilim ve Gelecek Kitapl (s.156) Okuma nerileri: Drt Ayak yi, ki Ayak Daha yi!, Evrimi Anlamak ki ayak zerinde dik yrmemiz, bizi omurga krklarna yatkn hale getiriyor, felis agnosticus Kaynaklar:1. Bauer, Harold (1976). Chimpanzee bipedal locomotion in the Gombe National Park, East Africa. Primates 18 (4): 913.doi:10.1007/BF02382940.

SORU

Peki, dinozor ayak izlerinin yannda bulunan insan ayak izlerine ne diyorsunuz?

DDA

Evrimciler dinozorlarla insanlarn ayn dnemde yaamadn syler.Peki, dinozor ayak izlerinin yannda bulunan insan ayak izlerine ne diyorsunuz?

CEVAP

Argman Arivi

Teksastaki Glen Rose nehir yatanda bulunan ayak izleri, insana ait deildir. Bu izlerin bazlar dinozorlara ait anm izler, dierleri de sonradan insanlar tarafndan elle kaznarak ve oyularak yaplm izlerdir.
115

Jeofizik ve Levha Tektonii

SORU

Levha tektonii teorisi geerli midir?

DDA

Levha tektonii teorisi yanltr.

CEVAP

Levha tektoniinin doruluundan 1960lara kadar emin deildik. Ancak bu konuda elde edilen kantlar, kar konulamayacak boyutlara ulamtr. Levhalarn hareketleri dorudan llebilmektedir.(2) Kuzey ve Gney Amerikann kta sahanlklarnn dou kenarlar, Afrika ve Avrupa kta sahanlklarnn bat kenarlar ile akmaktadr.(1) Orta Atlanik srt da ayn ekle sahiptir. Afrika ve Gney Amerika ktalarndaki bitki ve fosil dalmlar, jeolojik oluumlar ve gemiteki iklimlerinin benzer olduuna iaret eden veriler, bu ktalarn bir zamanlar bir arada olduunu gstermektedir.(2) Yeni kayalar oluum aamasndalarken, Dnyann o andaki manyetik alann kayt ederler. Dnyann manyetik alannn kutuplar da zaman zaman yer deitirir (rnein, mknatslar kuzeyi deil gneyi iaret etmeye balar). Deniz tabanndaki kayalarda gzlenen manyetik alan izleri, birbirlerinin, yaylan merkez etrafndaki yansmalardr.(1;2)Paleomanyetik almalar, farkl ktalarda farkl kutupsal gezinimler olduunu gstermitir. Bu da ktalarn birbirlerine gre hareket ettiklerine iaret eder.(1;2) Okyanus kelleri (sedimentleri), deniz havzalarnn grece olarak gen olduklarna iaret edecek ekilde gen ve incedir.(3) Deprem haritalar, levha snrlarn ve dalm levhalarnn izledii yolu gstermektedir.(2;3) Levhalarn zerinden getikleri scak noktalar, volkanik ada gruplar gibi izler brakrlar.(2) Kaynaklar:1. Bishop, A. C., 1981. The development of the concept of continental drift. In The Evolving Earth, ed. L. R. M. Cocks, London: British Museum, 155-164.2. Davidson, Jon P., Walter E. Reed, and Paul M. Davis, 1997. Exploring Earth: An Introduction to Physical Geology. Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall.3. Graham, A. L., 1981. Plate tectonics. In The Evolving Earth, ed. L. R. M. Cocks, London: British Museum, 165-178.

SORU

Kozmik nlar ve serbest haldeki ntrinolar, U (Uranyum) ve Ar (Argon) bozunumunu etkilemez mi?

DDA

Yakn spernovalar veya dnyann manyetik alannn tersine dnmesi nedeniyle oluabilecek olan kozmik nlar ve serbest ntrinolar, radyoaktif elementlerin bozunum hzlarn etkileyerek; Karbon-14, Uranyum-Kurun ve Potasyum-Argon tarihlemesi gibi radyometrik tarihleme metodlarn geersiz klar.

CEVAP

zgr Dnce Hareketi

1. Kozmik nlarn veya ntrinolarn radyoaktif elementlerin bozunum srelerini etkilediine dair tek bir kant bile yoktur. Hatta aadaki veriler, bunun tam tersini gstermektedir: Standart nkleer fizyon reaktrlerinde youn bir ntrino mas olduu halde paralanmaya uramayan uranyum, normal hzda bozunuma uramaktadr.
116

 Baz uzay aralarnn g kayna nkleer bozunmadr ve ok youn kozmik n alanlarnn yaknndan geerler (rnein Jpiterin evresi). Eer kozmik nlar, bozunma srelerini etkiliyor olsayd, retilen g beklenenden farkl olurdu. Havayla temasa gememi kayalar elde etmek iin; radyometrik tarihlemede kullanlacak olan kaya rnekleri, kayalklarn kozmik nlardan ok az etkilenmi olan dip ksmlarndan seilir. 2. Nkleer bozunma derecelerini birok byklk kertesinde etkileyecek kadar yksek dzeydeki bir radyasyon (yaratllarn gen Dnya iddialarndaki zaman leklerine izin verecek kadar byk bir etki) dnyadaki btn yaam yok ederdi. 3. Dnyann manyetik alannn tersine dnmesi, kozmik nlarn veya ntrinolarn olumasna sebep olmaz. Daha fazla kozmik nn Dnya yzeyine ulamasna izin verebilir, fakat bundan te bir etkisi olmaz. Kald ki, tarihleme iin kullanlan kayalarn zaten birou, varolduklar srenin byk bir blmnde gml kalmlardr. 4. Karbon-14 tarihlemesi, bamsz saatler tarafndan kalibre edilir.(ayrca bkz: Karbon tarihleme yntemi yanl sonu vermiyor mu?) FZK

Argman Arivi

117

FZK
SORU

Uzay, zaman, enerji ve fizik kurallar nereden geldiler?

DDA

Kozmologlar, uzayn, zamann, enerjinin ve fizik yasalarnn nerden geldiini aklayamyor.

CEVAP

Bilimin eleyerek ve biriktirerek ilerlediini biliyoruz. Bunun yan sra, kozmolojinin bir bilim olduunu ve dier btn bilimler gibi, kendine zg sorunsallara sahip olduunu da biliyoruz. Bunlardan en nemlisi de, uzay, zaman, madde, enerji gibi olgularn kaynann bilinmemesidir. Bilinmeyenlerin ortaya kmas, belli sreler gerektirir. Deney ve gzlem ise, bu srelerin balcalardr. Burada sz konusu olan sorunsal, kozmologlarn 1, 2 ya da 5 ylda altndan kalkabilecei bir ey deildir ve bilim insanlar, filozoflar ve teologlar tarafndan farkl biimlerde dile getirilmitir. Kimleri bu soruna tanr cevabn vererek yaklamaya almtr. Ancak bu yaklam, soruya cevap vermek deil, sadece bir gizemin yerine bir bakasn koymaktr. Fizik yasalar, devingendir, yani birbirileriyle etkileim halindedir. Evrenin 1 saniye ncesi, 1 saniye sonrasnn artlar zerinde etkilidir. Evrenimizin balangcndan itibaren gelien artlar, gnmz fizik yasalarnn ortaya kmasnda, hep birlikte etkili olmulardr. Uzay, zaman ve enerji ise elimizdeki bilgilere gre Byk Patlama ile ortaya kmtr. Ancak bunun nasl olduu, ncesi ve sfr an; yani sz konusu mekanizma henz tam anlamyla aydnlatlamamtr. Bunun iin de yeni bir kuantum ktleekim kuramna gereksinim vardr ve bu soruyu cevaplamak adna deney ve gzlemler srmektedir. Ama, gizemin yerine gizem deil, snanabilir, objektif ve kabul edilebilir yasalar koymaktr. imdi bahsettiimiz bu devingen yap ile ilgili bir rnek verelim: Richard Feynmann ift yark deneyini aklamak iin formle ettii Alternatif Gemiler formlasyonu bunlardan birisidir. Basite aklamak gerekirse, klasik fizie gre nesneler hareket halindeyken, balang ve sonu hedefleri arasnda tek bir yol, tek bir yrnge izlerler. Ancak 1999da Avusturyada bir grup fizikinin gerekletirdii ift yark deneyinde, durumun aslnda ok daha farkl olduu anlalmtr. Futbol topu biimindeki bir dizi molekl (molekllerin her biri 60 karbon atomundan olumaktadr) ift yarkl bir engele doru frlatrlar ve molekllerin her iki yarktan da geerek hedefe ulatklarn ak bir ekilde gzlemlerler. Yani madde, mikro dzeyde, A noktasndan B noktasna ulaana kadar olaslk dahilindeki btn yollardan gemektedir. Byk Patlama (Big Bang) kuram sayesinde, evrenimizin balangta tpk deneyde kullanlan molekller gibi mikro dzeyde olduunu bildiimizden, bu snanm ve dorulanm oklu Gemi kuramn evrenimize uyguladmzda, gnmzdeki fizik yasalarnn tm olas gemilerden devinerek olutuu sonucu kmaktadr. Bu kuram ve deney sonular dorultusunda evrenin, balangtan bugne (yani aadan yukar) deil; bugnden balayp olas tm gemileri ele alarak balangca kadar (yani yukardan aa) izini srmek uzayn, zamann, enerjinin ve fizik yasalarnn nereden geldiini anlayabilmemizi salayacaktr. Sonu olarak, gizemin yerine yine baka bir gizem koyarak soruya cevap bulmaya alanlarn aksine kozmologlar, somut kant, deney ve lmlere dayal bilimsel aratrmalarn srdrerek fizik yasalarnn nereden geldiini aklayabileceklerdir. Kaynak:Ford, W. K. (2011). 101 Soruda Kuantum; ift yark deneyi nedir? Neden nemlidir? (s. 212/214) Alfa Yaynlar
zgr Dnce Hareketi 118

SORU

Evren, insan hayatna olanak verecek ekilde ince ayarlanm deil midir?

DDA

Evren, insan yaamna izin verecek ekilde ok hassas bir dengeye sahiptir. Temel sabitlerinden yalnzca bir tanesi bile deise, yaam imkansz hale gelirdi. Bu da, tanrnn dnyay insann rahat yaamas iin yarattna delildir. (Bu iddia, ayn zamanda zayf antropik ilke olarak da bilinir.)

CEVAP

ncelikle unu bilmeliyiz ki; evren insana deil, insan evrene baml sreler sonunda evrilmitir. nsan, evrene sonradan gelmi ve ardndan yaanabilir snrda bulunan bir gezegene yerlemi deildir. nsan tr, gezegen zerinde gelien artlar sonucu, belli bir evrim aac bnyesinde gnmzdeki anatomik ve fizyolojik zelliklerini kazanmtr. ddiadaki hassas denge ibaresine gelecek olursak, antropik ilke, Evren baka trl olusayd zaten bu sorular soramazdk, nk var olmazdk. eklinde kestirme bir yant verir. Ancak bu yanttan tatmin olmayan fizikiler yeni kuramlar gelitirmilerdir. Bunlardan birisi oklu Evrenlerdir. Bu kurama gre, byk patlamada simetri krnm ile ortaya kan madde, ime (enflasyon) dnemine girerek genilemeye balar. Ancak bu kuantum dalgalanmas ile ortaya kp genilemeye balayan tek evren bizimki deildir. (Bunu biliyoruz, nk oklu Evren kavram, Hugh Everettinkuantum fiziinin -zellikle ift yark deneyininfarkl bir aklamasndan domutur.)Bununla birlikte baz erken evrenler genilemeye balamadan snp yok olurken, bizim evrenimiz gibi kritik bykle ulaan evrenler genilemeye devam ederek yldzlar, gezegenleri ve bizim gibi canl varlklarn olumasn salayabilir. Bu yzden hassas denge tamamen yaanabilir snr(Goldilocks Blgesi) ile ilgilidir. Bu snrdaki gezegenlerin yzey scaklklar ideal dzeyde olduundan, yzeylerinde, insan yaam iin yeteri kadar sv bulunur. Madde bir kere ortaya ktktan sonra, milyarlarca yldzn iinde, Goldilocks Blgesindeki bir gezegende DNAnn ortaya kmas, yalnzca bir istatistik meselesidir. Kaynaklar:1. Cankoak, K. /T Fizik Mhendislii Blm, (2012). Byk patlamann 10 byk srr. Tempo Dergisi; 43.say, s. 882. Hawking, S., Mlodinow, L. (2012). Byk Tasarm. s. 121155, Doan Yaynlar3. oklu Evrenler, J. Gribbin (Alfa Bilim dizisi), 2012

SORU

Byk Patlama (Big Bang) teorisi geersiz deil mi?

DDA

Byk Patlama (Big Bang) teorisi, maddenin Evrende beklenmeyen bir ekilde dzensiz dalm ve bir karanlk madde ihtiyac gibi zlemeyen tutarszlklar yznden sarslmtr. Kimi gkbilimciler, bu teorinin artk geerli olmadn dnyor.

CEVAP

Argman Arivi

Byk Patlama, u an iin evrenimizin balangcna ve geliimine dair, genileme teorisi ile beraber en tutarl bak asn oluturmaktadr. Fakat gnmz fizii, iinde yaadmz Evrenin Byk Patlama ile baladn deil,Byk Patlama ile genilemeye baladn syler.(1)Byk Patlama, ciddi miktarlarda kantla desteklenmektedir; Einsteinn genel grelilik kuram, Evrenin duraan olamayacan syler; ya genilemeli ya da daralmaldr. Bir galaksi ne kadar uzaktaysa, bizden o kadar hzl uzaklar (Hubble yasas). Bu da, Evrenin genilediine iaret etmektedir. Genileyen bir Evren ise uzak gemite Evrenin kk ve youn olduunu anlatmaktadr. Byk Patlama modeli, kozmik mikrodalga arkaplan (KMA) masnn vekara cisim ma119

snn, yaklak 3 Kelvin (K) scaklkla, her ynden gelmesi gerektiini ngrr. Biz de 2.73 Kle tam bir kara cisim mas gzlemliyoruz. KMA mas izotropiktir; 1/105 lik her ynde ayndr. Bugnk Evrende, maddenin dzensiz dalmn aklamak iin az miktarda dzensizliin olmas gerekmektedir. Bu tr bir dzensizlik gzlemlenmitir; hem de ngrlen miktarda. Byk patlama, balangta var olan hidrojen, dteryum, helyum ve lityumun gzlemlenmi bolluunu ngrr. Baka hibir model, bunu baaramamtr. Byk patlama, Evrenin zaman iinde deiimini ngrr. Ik hz snrl olduundan, uzak mesafelere bakmak, bir anlamda da gemie bakmamza olanak salar. Dier birok eyin yannda, Evren henz genken, kuasarlarn daha yaygn, yldzlarn da daha mavi olduunu gryoruz. Bunlar Byk Patlamann kantlar deil; bizzat Byk Patlama teorisinin ngrleridir. KMA masnn evrenin her yerinden gzleniyor olmas, aslnda bata Byk Patlama teorisi iin bir engeldi. nk bu gzlem, evrenin her tarafnn ayn younlukta olmasn gerektiriyordu; ki bu kolay aklanr bir durum deildi. te bu fenomen, ime kuram ile akland ve baaryla lld. Alan Guthun ortaya att ime kuramna gre evren, ilk 10.-35 saniyelerde, fotonlarn evrenin her tarafna eit sekilde dalabildii ok kk bir boyuttan, ok kk bir zaman dilimi iinde bir portakal byklne geniledi (enflasyon dnemi). Bylelikle evrenin her noktasnda termal dengenin nasl salanm olduu akla kavutu. Henz zlmemi olan bir dier kozmolojik problem ise karanlk maddenin kaynadr. Gzlemlenebilir evrende yaplan lmler, galaksilerin hesaplanabilen maddeden daha fazla bir maddenin ekim etkisi yznden ok hzl dndklerini ortaya karmtr. Kaynan bilmediimiz bu maddeye karanlk madde adn vermekteyiz. te yandan, yine son yllarda yaplan lmler gstermitir ki, itici bir karanlk enerji sayesinde evren hzlanarak genilemektedir. Evrenin enerji younluunun, kaynan bilemediimiz ama lebildiimiz bu karanlk madde (%23) ve karanlk enerjinin (%73) dnda kalp da tanmlayabildiimiz ksm %4 kadardr. Btn bu kozmolojik verileri tutarllk iinde aklayabilen eitli fizik modelleri vardr, ancak bunlar henz test edilmemilerdir. Gnmzde parack fiziinin ve kozmolojik aratrmalarn temel ura alanlarndan biri de karanlk madde ve karanlk enerji kaynaklarn belirleyebilmek ve tutarl bir kuramsal modele oturtabilmektir.Ayrca bkz: Evrenin enerjisi, nasl hilikten gelmi olabilir? Kaynaklar:1. Cankoak, K. (T Fizik Mhendislii Blm, (2012). Byk patlamann 10 byk srr. Tempo Dergisi; 43. say, s. 882. Guth, A. 1997. The Inflationary Universe. Reading, MA: Addison-Wesley.3.Zohar, D., Marshall I.(2006). Kim Korkar Schrdingerin Kedisinden Adan Zye Yeni Bilimin Klavuzu. Paradigma Yaynlar

SORU

Evrenin enerjisi, nasl hilikten gelmi olabilir?

DDA

Termodinamiin 1. yasas, maddenin/enerjinin hilikten oluamayacan syler. yleyse, Evrenin kendisi de doal yollarla olumu olamaz.

CEVAP

zgr Dnce Hareketi

Evrenin hilikten olumas, termodinamiin 1. yasasn inemez. Bir ktleekim alannn ktleekimsel potansiyel enerjisi, negatif enerjidir. Btn ktleekimsel potansiyel enerji, evrendeki btn dier enerjilere eklendii zaman, sonu sfr olabilir.(3;4) Aslnda balang iin kullanlan hilik terimi, biraz ar bir terimdir. Bizlerin hilik olarak niteledii durum, maddenin ve anti maddenin bir denge halidir. Biliyoruz ki, evrenimizin balangcnda, madde ve anti maddeden eit miktarda bulunuyordu. te burada bir simetri sz ko120

nusudur. Bu simetrinin, yani denge halinin bozulmas, bizleri hilikten farkl bir tanm yapmaya iter. Bildiimiz gibi, madde evreninde bulunuyoruz. Bu madde evreninin ortaya k, balangtaki simetrinin bozulmas ile gereklemitir. Ksacas, tm maddesel evrenin bir anda, hibir sebep yokken ortaya kmas sz konusu deildir. (Simetri krnmnn mekanizmas, gnmzde CERNde, LHC laboratuvarnda aratrlmaktadr) Stephen Hawkingin Evreni Tanr m Yaratt? adl belgeselindeki u alnt cevab tamamlayacaktr:Evrendeki pozitif ve negatif enerjinin sfra denk olduunu bildiimiz iin, artk geriye neyin veya belki de kimin tm sreci balattn anlamaya almak kalyor. Bir evrenin kendiliinden ortaya kmasna ne sebep olabilir? lkin kafa kartrc bir sorun gibi gzkyor. Neticede gnlk yaantmzda bir eyler aniden karmzda cisimlemez. Cannz istediinde, parmaklarnz klatarak ortaya bir fincan kahve karamazsnz deil mi? Dier malzemelerden onu meydana getirmeniz gerekir. Kahve ekirdekleri, su, belki st ve eker gibi. Bu kahve fincanndan st moleklleri boyunca atomik seviyeye inip ve oradan da atom alt seviyeye getiinizde en azndan ksa bir sre iin hilikten bir eylerin ortaya kabildii bir dnyaya ularsnz. Bunun sebebi bu lekte proton gibi paracklarn Kuantum Mekanii adn verdiimiz doa yasalarna gre hareket etmesidir. Ve sahiden tesadfi bir ekilde ortaya kabilirler. Ksa bir sreliine ortaya karlar ve tekrar baka bir yerde ortaya kmak iin tekrar kaybolurlar. Evrenin bir zamanlar bir protondan daha kk olduunu bildiimiz iin, bu olaanst bir ey demektir. Bu, evrenin kendisinin, btn bu akllara durgunluk veren enginliinin ve karmaklnn bilinen doa yasalarn ihlal etmeksizin bir anda bir denge durumundan ortaya kabilecei anlamna gelir. Ayrca bkz:Uzay, zaman, enerji ve fizik kurallar nereden geldiler?

Argman Arivi

Her eyden nce, evrenin balangc ile ilgili sk yaplan bir yanla dikkat ekmek gerekir. inde yaadmz evren srekli genilemektedir. Bu demektir ki ok uzun bir zaman nce (tam olarak 13.7 milyar yl nce) evren ok kk bir noktadayd (bir atomdan daha kkt). Yaplan hesaplamalar, sfr zamandan sonraki saniyenin on binde birinde bugn grdmz Evrenin tm ierii atom ekirdei younluunda scak bir madde ynna sktn gsteriyor. Ama bu noktada imdiki fizik kuramlarmz ilemez hale geliyor. Henz daha geriye giden tutarl ve dier her eyi aklayan bir kuram kmad ortaya. Dolaysyla gnmz fizii balangc aklayamyor, ancak ok sayda kuram var. Belki de bunlardan birisi balangc (eer varsa) aklayacak. rnein, bir kuantum ktleekim kuram ispatlanabilirse (rnein M-teori ile), zamann douundaki tekillik sorunu zlebilir. nk kuantum fizii bize zamann dier her ey gibi kuantize olduunu syler. Baka bir deyile, zamann blnemeyen en kk olas bir birimi vardr. Elbette bu temel zaman birimi ok kktr: 10-43 saniye. Ama bu, sfr deildir. Bu yzden gnlk yaantmzda zamann taneselliini fark etmeyiz. Bu, herhangi bir tatmin edici kuantum ktleekim teorisinin bize Evrenin sfr zamanda sonsuz younlukta ki bir tekillikten deil, ok yksek bir younluk durumunda (ama sonlu), kuantumun ncs Max Planck onuruna Planck zaman olarak bilinen 10-43 saniye yayla baladn syleyecei anlamna gelir. Bunun lm aletlerimizin kusurlu olmasndan dolay deil, evrenin ileyi eklinin temel bir zellii olmasndan dolay olduunu hatrlatalm. Bu elenik deiken iftlerinin en nemlilerinden biri enerji/zamandr. Kuantum belirsizlii, elektron gibi bir nesnenin kesin bir enerjiye sahip olmasnn imknsz olduunu syler; ne kadar enerji tad hakknda hep biraz belirsizlik vardr. Ama kuantum belirsizlii, bize ayn zamanda, bo uzayn bile enerjisinin kesin bir deere sahip olmasnn imknsz olduunu syler ve sfr, kesin bir deerdir. Kuantum fiziine gre, bo uzay, yani vakum olarak dndmz ey, aslnda bu ekilde olumu ksa mrl varlklarn kaynamasdr. Onlar sadece teorik bir tahmin deildirler; elektron gibi gerek ykl paracklar etrafndaki bu sanal parack bulutunun varl, elektrik ve manyetik glerin llen kuvvetini aklamada nemlidir. Bu nedenle belki de evren bir kuantum dalgalanmasndan baka bir ey deildir. Yukarda bahsedildii gibi, insan beyninin elektron gibi kuantum varlklarnn gerekten ne olduunu anlamas iin bir yol yoktur. Kuantum fizii, cep telefonlarndan DNAya kadar her eyin nasl altn aklayabilse de, gerekte neden byle olduunun cevabn veremez. Buradaki
121

temel gizem de, bir elektronun iki delikten ayn anda gemesi (dier bir deyile Schrdingerin kedisi) paradoksudur. Hangi delikten getiine baktnzda elektronlar ekranda giriim deseni oluturmazlar, yani belli bir duruma kerler. Kopenhag yorumuna gre, elektron gibi kuantum varlklarnn siz onlara bakmyorken ne yaptklarn sormak anlamszdr. Ancak kuantum fiziinin tek yorumu bu deildir. 1957 ylnda Everettle balayp, DeWittle devam eden ve en son Deutschun toparlad bir dier yoruma gre, elektronun nerede olduuna baktnzda dalga fonksiyonu kmez ama gzlemci de dahil tm Evren blnr. st ste binme durumlar, aslnda oklu Evrenlerdir (Multiverse). Ayrntlarna burada girmeyeceiz bu kuramn (bkz. Gribbinin oklu Evrenler kitab) birok eitlemesi vardr.(5) oklu Evrenlerde zel bir evren olmad gibi, tek bir oklu Evren modeli de yoktur. Belki de her bir karadelik baka bir evrene olan balantdr. Konumuz asndan nemli olan nokta udur ki, gnmz fizii kesinlikle Evrenin Byk patlama ile baladn sylemez. Sadece zamanda 13.7 milyar yl geriye gittiimizde atomdan daha kk ve ok scak bir evrenle karlaacamz syler.

Kaynaklar:1. Cankoak, K. (T Fizik Mhendislii Blm, (2012). Byk patlamann 10 byk srr. Tempo Dergisi; 43.say, s. 882. Hawking, S., Evreni Tanr m Yaratt? belgeseli3. Guth, Alan H., 1997. The Inflationary Universe. Reading, MA: Addison-Wesley.4.Tryon, Edward P., 1973. Is the universe a vacuum fluctuation?Nature246: 396-397.5. oklu Evrenler, J. Gribbin (Alfa Bilim dizisi), 2012

SORU

Karmaklk, basitlikten nasl meydana gelmi olabilir?

DDA

Karmaklk, basitlikten meydana gelmez.

CEVAP

zgr Dnce Hareketi

Karmaklk her zaman basitlikten meydana gelir. Mandelbrot Kmesi, bunun bir rneidir.(2) Buna gnlk hayatmzdan rnekler vermek gerekirse; Tabannn her noktasna eit dzeyde s uygulanan bir kabn iindeki suyun, duraan sudakinden daha karmak konveksiyon akmlar gelitirmesi; Karmak kasrgalarn benzer ilkelerle meydana gelmesi; Karmak gezegensel halka sistemlerinin, basit yerekimi yasalarndan meydana gelmesi; Karmak karnca yuvalarnn, basit davranlarla oluturulmas; Karmak organizmalarn, daha basit tohumlardan veya embriyolardan meydana gelmesi Bunlarla birlikte, evrenimizin basitlikten geldiini sylemek biraz fazla ileriye gitmek olur. Evrenimizin btn bu ktlesi, Byk Patlama annda, uzaydaki bir noktada skmt; bu skkl aklayan bir kuantum ktleekim kuramna ihtiya duymaktayz. 21. yzylda bu kuram hala aryor oluumuz bile, bu noktann karmaklk dzeyinin gstergesidir. Aranan kuram bulunduunda, Byk Patlamay hazrlayan ortamn kozmolojik bir resmini elde edeceiz ve bu resmin karmakln, gnmz evreninin karmaklyla karlatrmaya alacaz. Evren yaklak 13,7 milyar yl nce Byk Patlama ile baladnda her ey ok farklyd. Balangta evrende hi madde yoktu. te yandan, evrende var olan ve her yerde karmza kan 4 temel kuvvet, ilk nano saniyelerde hep bir aradaydlar. Modern kozmolojik kurama gre, ilk saniyelerde evrende o kadar byk bir scaklk vard ki, tm maddeler ayrt edilemez bir kuark orbas halindeydi. Evrenin ya, bir saniyenin milyarlarca kere milyar kadar kk bir kesiti kadarken, ktleekim kuvveti dier kuvvetlerden ayrt. Bylece, maddenin temel yap talar olan kuarklar ve leptonlar olutu. Bir sonraki aamada aniden genileyen (ime dnemi) evren, hzla soumaya balad ve ilk nano saniyelerin sonunda, bugn her yerde karmza kan dier 3 temel kuvvet (elektromanyetik, zayf ve gl kuvvet) birbirlerinden ayrt. Bu srece kendiliinden simetri krnm diyoruz. Burada dikkat etmemiz gereken nokta, ktleekimi gibi uzun menzilli, yani evrenin her tarafn122

da etkili olabilen bir kuvvetin, yaylarak yerel yaplarn olumasnda n ayak olmasdr. Basit olarak ifade ettiimiz bu sz konusu kuark orbas, birbirinden ayrlan kuvvetler vastasyla, fiziksel yasalar dorultusunda bir araya gelerek karmakdiye nitelendirdiimiz yaplar oluturmutur. Her ey bir yana, karmaklk asndan kriter alnacak herhangi bir birim olmad iin, yapacamz deerlendirmeler, evrenin sadece kstl bir blgesi iin geerli olacaktr. Gzlemlenebilir evren olarak ifade ettiimiz, kavramdan hareketle, evrenin geriye kalan hakkndaki ngrlerimiz, karmaklnn artt ynnde mi, azald ynnde mi geliecek bilmiyoruz. Bu da, gelecek adna ngrde bulunabilmemiz iin bir lt olabilir.

Kaynaklar:1. Adami, C., C. Ofria and T. C. Collier, 2000. Evolution of biological complexity. Proceedings of the National Academy of Science USA 97(9): 4463-4468.2. Dewey, David, 1996. Introduction to the Mandelbrot set.3. Lenski, R. E., C. Ofria, T. C. Collier and C. Adami, 1999. Genome complexity, robustness and genetic interactions in digital organisms. Nature 400: 661-664.4. Nobel Foundation 1977. The Nobel Prize in chemistry 1977.Prigogine, Ilya, 1977.5. Time, structure, and fluctuations6. Wicken, Jeffrey S., 1979. The generation of complexity in evolution: A thermodynamic and information-theoretical discussion. Journal of Theoretical Biology 77: 349-365.

SORU

Evrim, termodinamiin 2. yasasn ihlal etmiyor mu? Ne de olsa dzen, dzensizlikten gelemez.

DDA

Termodinamiin 2. yasas, her eyin dzensizlie ynelim gsterdiini, bunun da evrimsel geliimi imkansz kldn syler. Evren, kapal bir sistemdir, bu yzden de termodinamiin 2. yasas uyarnca Evrendeki her ey bozulma eilimi gsterir. Bu yasa, evrenseldir.

CEVAP

Argman Arivi

1. Termodinamiin 2. yasas evrensel geerliliktedir. Ama herkesin grebilecei gibi, bu, her eyin her yerde ve her zaman dalyor olduu anlamna gelmez. 2. yasa, baka bir yerdeki art dengelemek adna, entropide azalmaya izin verir. Bu yasa, dzenden dzensizliin imkansz olduunu sylemez; dzenden doan dzensizlik srekli meydana gelen bir eydir. 2. Sabit hacimli bir kapal sistemin entropisi duraandr. Ama evren geniledii iin, maksimum entropisi de srekli olarak artmakta ve dzenin olumas iin artarak daha fazla alan yaratmaktadr.(1) 3. Dzensizlik ve entropi ayn ey deildir.(2)Termodinamiin 2. yasas, entropiyle ilgilidir. Dalma eilimine sahip maddelerle ilgili bir yasa yoktur. 4. Termodinamiin 2. yasas, her eyin dalma eilimi gsterip evrimsel gelimenin imkansz olduunu sylemez. Syledii ey, snn souk bir cisimden scak bir cisme kendiliinden gemeyecei veya ayn ekilde, kapal bir sistemdeki total entropinin (kullanlabilir enerji ls) dmeyeceidir. Bu, art dzenini engellemez, nk; Dnya, kapal bir sistem deildir; dk entropiye sahip olan gne nlarla Dnyaya gelir ve yksek entropiye sahip olan s da Dnyadan salr. Bu enerji ak ve ona elik eden entropideki deiimler, Dnya zerindeki entropide yaanan blgesel dleri glendirebilir ve glendirecektir de. Dzensizlik ve entropi ayn ey deildir. Bu ikisi bazen uyumlu hareket ederler, ama bazen de entropi arttka dzen artar.(3;5)Entropi, dzen salamakta bile kullanlabilir; molekllerin boyutlarna gre sralanmas buna rnektir.(6) Hatta bir kapal sistemde, eer sistemin baka bir yerinde artm olan entropi tarafndan dengeleniyorlarsa, dk entropi cepleri bile oluabilir. Ksacas, dzensizlikten doan dzen, Dnyada srekli gerekleen bir olaydr.
123

5. Evrimin olmas iin gerekli olan sreler yalnzca reme, kaltsal eitlilik ve seilimdir. Bunlarn gerekletii de defalarca gzlemlendiine gre, hibir fiziksel yasann evrime engel olmad ortadadr. Evrim ve entropi arasndaki balantlar derinlemesine incelenmi ve evrimin aleyhine hibir sonu alnmamtr.(7) Kimi bilim insanlar, evrime ve yaamn kkenine entropinin rehberlik ettiini ne srmtr. (8) Bazlar, 2. yasaya gre, organizmalarn bilgi ieriinin trlemeye bal olduunu grmtr. (4) Yani gazlar nasl bo bir kab doldurmak iin genleiyorsa, organizmalar da bo hcreleri doldurmak iin trlemektedir. Bakalar da, fazlaca dzenli karmak sistemlerin, enerjiyi daha verimli kullanabilmek (ve toplam entropiyi ykseltmek) iin ortaya kp evrildiini ne srmtr.(9) 6. Bizzat yaratllar da artan dzenin mmkn olduunu kabul etmilerdir. Bunu izah etmek iin de yasaya, kurgusal istisnalar sokmulardr. 7. Yaratllar kendileri, termodinamiin 2. yasasyla dorudan elien iddialar ortaya atmlardr; rnein, Nuh Tufan srasnda fosillerin hidrolojik snflandrmas gibi.

Kaynaklar:1. Stenger, Victor J., 1995. The Unconscious Quantum, Amherst, NY: Prometheus.2. Styer, Daniel F. 2000. Insight into entropy. American Journal of Physics 68(12): 1090-1096.3. Aranda-Espinoza, H., Y. Chen, N. Dan, T. C. Lubensky, P. Nelson, L. Ramos and D. A. Weitz, 1999. Electrostatic repulsion of positively charged vesicles and negatively charged objects. Science 285: 394-397.4. Brooks, D. R. and E. O. Wiley, 1988. Evolution As Entropy, University of Chicago Press.5. Kestenbaum, David, 1998. Gentle force of entropy bridges disciplines. Science 279: 1849.6. Han, J. and H. G. Craighead, 2000. Separation of long DNA molecules in a microfabricated entropic trap array. Science 288: 1026-1029.7. Demetrius, Lloyd, 2000. Theromodynamics and evolution. Journal of Theoretical Biology 206(1): 1-16.8. McShea, Daniel W., 1998. Possible largest-scale trends in organismal evolution: eight live hypotheses. Annual Review of Ecology and Systematics 29: 293-318.9. Schneider, Eric D. and James J. Kay, 1994. Life as a manifestation of the second law of thermodynamics. Mathematical and Computer Modelling 19(6-8): 25-48.

SORU

Her eyin Teorisinin bulunmas olanakl m?

DDA

Evreni aklamaya alan btn mevcut teorileri birletirecei varsaylan Her eyin Teorisinin bulunmas mmkn deildir.

CEVAP

zgr Dnce Hareketi

u anda evreni aklayan iki temel fizik teorisi vardr. Birincisi, yldzlar, gezegenler ve galaksiler gibi ok byk boyutlu cisimleri aklayabilen, Einsteinn genel grelilik teorisi, ikincisi ise atomlar gibi ok kk boyuttaki maddeleri aklayabilen kuantum mekaniidir. Bu iki teori de ayn evreni akladna gre, ikisi tek bir teori olacak ekilde birletirildiinde evreni btnyle anlamak mmkn olmaldr. Ancak bu birletirme, bugne kadar baarlabilmi deildir. Yaplan birka denemede baz olaslklar bulunmu ancak bunlarn sonsuz deerler vermekte olduu grlmtr. Oysa olaslk 0dan kk, 1den byk olmamaldr. Sicim teorisinden yararlanlarak yaplan zmlemelerde, bu sonsuz deerlerden kurtulunup, makul sonular elde edilebilmitir. Her eyin Teorisine en yakn aday Sicim teorisi; ya da onun modern versiyonu olan M-teorisidir. Bu teori, elektron gibi temel paracklar matematiksel noktalar olarak ele almak yerine; onlar sra-dan sicimler olarak isimlendirip, titreen bir yapnn dngleri olarak tanmlar.(Ancak henz tam bir kuram saylmadndan ba harfiyle hitap edilmektedir.) 5 adet sicim teorisini (tip I, tip IIa, tip IIb, HO, HE) ve sperekim kuramn birletirme abasndadr. Fizikiler bugn Evrende bulduumuz tm kuvvetlerin, ok yksek enerjilerde alan tek bir sper kuvvetten ayrlm olduu konusunda hemfikirdirler. Ancak en byk sorun, ktleeki124

mini dierleri gibi ayn matematiksel pakete yerletirmektir. Bu nedenle kuantum ktleekimi, bugn aratrma dnyasnn gncel bir konusudur. Kuantum ktleekimi aratrmalar sonulanrsa Byk Patlama anndaki tekilliklerden kurtulmak mmkn olacak ve evrendeki tm kuvvet ve paracklar (sz konusu olan Sicim ve Membran teorileri) Her eyin Teorisinde tek bir denklem dizisinde tanmlanabilecektir. Kaynaklar:1. Cankoak, K. /T Fizik Mhendislii Blm, (2012). Byk patlamann 10 byk srr. Tempo Dergisi; 43.say, s. 88

SORU

Bir sisteme enerji ak olmas o enerjinin kullanlabilecei anlamna gelmez. Enerjiyi dntren bir mekanizma da gereklidir. Bu sistem olmadan evrim nasl alr?

DDA

Bir sistemin iine gelen enerji ak, o enerjiyi yararl hale getirmek iin yeterli deildir. Ayn zamanda, bir enerji dntrme mekanizmas gereklidir. Bu sistem olmadan evrim ileyemez.

CEVAP

1. Her atom, bir enerji dntrme mekanizmas olabilir. Atomlar, k enerjisi, termal enerji ve kimyasal potansiyel enerji arasnda rutin olarak deiim gsterirler. Enerji deiim mekanizmas, her yerde vardr. 2. Bir enerji dnm sistemi gerekten olmasayd, bu yalnzca evrimi deil; yaamn kendisini de geersiz klard. Enerjinin dnm, yaamn bir zelliidir; yani dnm sistemi zaten evrimle uyumlu alr.

SORU

Dnya o kadar yalysa, Dnyann bozulan manyetik alannn da bir zamanlar kabul edilemeyecek kadar yksek olmu olmas gerekmez mi?

DDA

Dnyann manyetik alan, bu gezegenin gen olduuna iaret eden oranlarda azalma gsteriyor.(1)

CEVAP

Argman Arivi

1. Dnyann manyetik alannn, tarih boyunca saysz kez younluk bakmndan eitlilik gstermi olduu, kutupluluk asndan da tam tersine dnd bilinmektedir. Bu, Dnyann dahili zelliklerine dair geleneksel modellerle(3) ve jeofiziksel kantlarla(5) tamamen uyumludur. 1590 ve 1840 yllar arasnda yaplan lmler, manyetik alann alan yn ve younluunda ya ufak bir deiim olduunu, ya da hibir deiim olmadn gstermektedir. Manyetik alandaki eitlilik, greceli olarak yakn zamana aittir; bunun da alandaki kutupluluun tersine dndne iaret ettii dnlmektedir.(4) 2. Dnyann manyetik alannn deneysel lmleri, ssel bir bozunum gstermemektedir. Evet, ssel bir kavis, tarihsel lmlere uyabilir; ama bu ssel kavis, herhangi bir nokta dizisine de uyabilir. Dz bir izgi, daha iyi uyum salar. 3. T. G. Barnes, Dnyann zelliklerinin miad dolmu bir modelini temel almtr. Bu eski modele gre, kresel bir idareci (yani Dnyann ekirdei) basit bir elektrik akm bozunumuna uramaktadr. Ancak kantlar, Elsassern dinamo modelini desteklemektedir. Elsasserin modeline gre, manyetik alan bir dinamodan kaynaklanr. Akmn byk bir ksm da s iletimi, yani konveksiyon yoluyla oluur. Barnes, Elsassern itibarn sarsmak iin Cowlingden alnt yapmtr; ama Cowlingin teoremi de zaten dinamolu Dnya modeliyle uyumludur.
125

4. Barnes, toplam manyetik alann yalnzca iki kutuplu bileenini ler; ama iki kutuplu alan, toplam alan kuvveti iin bir lt deildir. Toplam manyetik alann kuvveti sabit kalsa da, iki kutuplu alanda eitlilikler grlebilir.

Kaynaklar:1. Barnes, Thomas G. 1973. Origin and destiny of Earths magnetic field, ICR Technical Monograph No. 4.2. Gee, J. S. et al. 2000. Geomagnetic intensity variations over the past 780 kyr obtained from near-seafloor magnetic anomalies. Nature 408: 827-832.3. Glatzmaier, G. A. and P. H. Roberts. 1995. A three-dimensional self-consistent computer simulation of a geomagnetic field reversal. Nature 377: 203-209.4. Gubbins, David, Adrian L. Jones and Christopher C. Finlay. 2006. Fall in Earths magnetic field is erratic. Science 312: 900-902. Ayrca bkz: Kono, Masaru. 2006. Ships logs and archeomagnetism. Science 312: 865-866.5. Song, X. and P. G. Richards. 1996. Seismological evidence for differential rotation of the earths inner core. Nature 382: 221-224.

zgr Dnce Hareketi

126

FELSEFE ve BLMSEL YNTEM

Etik
SORU

Darwin, Trk dman deil miydi?

DDA

Darwin Trk dmanyd. W. Grahame 3 Temmuz 1881 ylnda yazd mektupta bunu aka ifade etmitir.

CEVAP

1. Sz konusu mektupta yer alan mehur paragrafn doru evirisi ile yaratllarn bilinli olarak yanl evirdii hali birbirinden olduka farkldr. nsanlarn ngilizce bilmemelerinden bu ekilde faydalanarak onlara yanl bilgi aktarmak ve kantlar arptmak, yaratllarn sk bavurduu bir yntemdir. Orijinal metin yledir: The more civilized so-called Caucasian races have beaten the Turkish hollow in the struggle for existence. Looking to the world at no very distant date, what an endless number of the lower races will have been eliminated by the higher civilized races throughout the world.

Doru evirisi: Kafkas rklar olarak bilinen daha uygar rklar, var olma mcadelesinde Trkleri geride brakmtr. Dnyann ok da uzak olmayan bir geleceine bakarsak, daha dk uygarlk seviyesindeki ne kadar ok rk, daha yksek uygarlk seviyesindeki rklar tarafndan tm dnyada ortadan kaldrlacaktr. Bir de iddiaya konu olan yaratllarn evirisine bakalm: Avrupa rklar olarak bilinen medeni rklar, yaam mcadelesinde Trk barbarlna kar galip gelmilerdir. Dnyann ok uzak olmayan bir geleceine baktmda, bu tr aa rklarn ounun medenilemi yksek rklar tarafndan yok edileceini gryorum.

Argman Arivi

Grld gibi ngilizce metinde ne Trklerin barbar olduundan, ne aa ve yksek rklardan, ne de bunlarn yok edilmesi gerektiinden bahsedilmemektedir. Darwin sadece dierlerinden daha gelimi rklar (daha uygar toplumlar) ifadesini kullanm ve gayet de tutarl bir tespitte bulunmutur. nsanlk tarihinde az gelimi toplumlar, gerekten de daha gelimi toplumlar tarafndan smrlm ve farkl biimlerde smrlmeye de devam etmektedir. Bu ekilde ortadan kaldrlan veya kaldrlmaya allan toplumlar olmutur. Bunun gncel rnekleri de fazlasyla mevcuttur. Bu geree parmak basmak, bir insan rk yapmaz. Evrim kartlar, sz konusu yanl eviriyi ne srerek bu arptmay daha da ileri gtrr; sanki Darwin bu sylediklerinin gereklemi olmasndan memnunmu; bunlar, onun insanlk iin istedii ideallermi gibi sunarlar. evirinin aka yanl olmas bir yana, Darwinin eserlerine ve ifade tarzna biraz da olsa aina olan bir kii, bu tr kelimelerin zaten onun tarzna da uygun olmadn hemen anlayacaktr. O, kendisine en ar hakaretleri edip onu lmle tehdit edenlere bile bu ekilde hitap etmemitir. Kulland en ar kelimeler, kle olarak kullanlan yerli halklara ikence eden (zellikle de spanyol ve Portekizli) kle sahipleri ve tccarlarna yneliktir.
127

ne srlen iddialar aratrmadan kabul eden kiiler, bu tr basit ve bilinli eviri hatalarndan kaynaklanan evrim kart propagandalara kolaylkla kanmaktadr.Yaratllar, yine buna benzer arptmalar yoluyla Darwinin rk olduunu da ne srerler. Bu iddiaya sitemizde verilen bir cevap zaten vardr. (bkz: Darwin de zaten rk deil miydi? ) 2. Darwin, gerekten de rk ve Trk dman olmu olsayd ne deiirdi? Bu da apayr bir konudur. Grdmz gibi gerekler byle deil, ama olmu olsayd da bu, evrim teorisini ve ona dair bilimsel kantlarn geerliliini zerre kadar etkilemezdi. Darwinin veya kiilerin ahsi fikirlerinin, evrimle veya bilimsel gereklerle ilgisi yoktur. Bu durum, ad hominem argman kullanlarak yaplan klasik bir mantk hatasdr. Kaynaklar:1. Harun Yahya Safsatas ve Evrim Gerei kitabndaki ilgili blmden alntlar iermektedir; Bilim ve Gelecek Kitapl (s.244)1.1. Kitaptaki ilgili blmde bulunan yazlar, Trk Biyologlar Dernei yesi sayn Prof. Dr. Haluk Ertann Cumhuriyet Bilim&Teknoloji ekinde kan yazsnn derlemesi niteliindedir. 9 ubat 2007,1038/212. felis agnosticus, Darwin rk ve Trk dman myd?

SORU

Darwin de zaten rk deil miydi?

DDA

Charles Darwin rkyd; Afrika ve Avustralya yerlilerine yabaniler, vahiler, barbarlar diye hitabetmiti. 1.Hayr, hatta tam tersiydi. Yaratllar, eitli arptmalar kullanarak Darwinin rk olduunu ne srerler. (ayrca bkz: Darwin, Trk dman myd?) Darwin rk olmad gibi, klecilikle mcadeleyi nesiller boyu srdren bir aileden gelmekteydi ve kendisi de ateli bir klelik kartyd. Irkln beslendii ortam yaratan temel etmen, klecilikti. Misyoner din adamlar ise ekilen aclarn perde arkasndaki ortaklaryd. Hatta Darwin, Beagle gemisiyle kt yolculuk srasnda kz kardei Catherine Darwine yazd mektupta (1833) yle demitir:...ngiltere klelii tamamen kaldran ilk Avrupa ulusu olsa, bu onun iin ne kadar vnlecek bir ey olur! ngiltereden ayrlmadan nce, kleliin olduu lkelerde yaadktan sonra tm dncelerimin deiecei bana sylenmit; u anda farknda olduum tek deiiklik, zenci karakteri hakknda bende ok yksek bir takdirin olutuudur. Byle neeli, iten, drst ifadeli ve bylesine salkl, kasl bedenlere sahip bir zenci grp ona kar sevecenlik duymamak olanakszdr... stelik Darwin bunlar, evrim kart (yaratl) bilim adamlarnn, zencilerle beyazlarn farkl rklar olduunu ve Tanr tarafndan farkl zamanlarda yaratldklarn iddia ettikleri bir dnemde sylemitir. Darwinin zamannda ngiliz halknn ounluu, zencileri aa bir rk olarak grmekteydi. Bu ada yaam bir insan olarak Darwin, zamanna gre olduka ileri ve eitliki grlere sahipti. Yaad dnemde dini akmlardan da beslenen bu rk grler gz nne alndnda, kendisine yaplan rklk sulamalarnn ne kadar yersiz ve hakszca olduunu daha da net bir ekilde kavrayabiliriz. 2. Evrim teorisi, insan rklarn aa veya yukar olarak ayrmad gibi; sadece insanlar deil, btn canllar birbiriyle akraba yapan, doaya ve canllara olan bak amz tamamen deitiren ve hepsini ortak gemiimizin birer paras yapan kapsayc bir bak as sunar. Ayrca bkz: Evrim, insanlar rkla tevik etmiyor mu? 3. Darwinin Doal Seilim Yoluyla Trlerin Kkeni ya da Hayat Kavgasnda Avantajl Irklarn Korunumu zerine isimli kitabnda yer alan avantajl rklarn korunumu ifadesindeki rk kavram, insan rklarn deil, canl trlerini ve eitlilii ifade eder; doada ortaya kan eitliliin bazlarnn artlara bal olarak daha baarl bir ekilde srdrldne ilikin bilimsel gerein altn izer. Hatta kitapta, insann evrimine dair yok denecek kadar az bilgi vardr; daha ok hayvan trleri ele alnr.
128

CEVAP

zgr Dnce Hareketi

4. Darwin, gerekten de rk ve Trk dman olmu olsayd ne deiirdi? Bu da apayr bir konudur. Grdmz gibi gerekler byle deil, ama byle olmu olsayd da bu, evrim teorisini ve ona dair bilimsel kantlarn geerliliini zerre kadar etkilemezdi. Darwinin veya kiilerin ahsi fikirlerinin, evrimle veya bilimsel gereklerle ilgisi yoktur. Bu durum, ad hominem argmankullanlarak yaplan klasik bir mantk hatasdr.

Kaynaklar:1. Darwin, Charles. 1913. Voyage Round the World of H.M.S. Beagle, 11th ed. London, John Murray.2. Harun Yahya Safsatas ve Evrim Gerei kitabndaki ilgili blmden alntlar iermektedir; Bilim ve Gelecek Kitapl (s.244)2.1. Kitaptaki ilgili blmde bulunan yazlar, Trk Biyologlar Dernei yesi sayn Prof. Dr. Haluk Ertann Cumhuriyet Bilim&Teknoloji ekinde kan yazsnn derlemesi niteliindedir. 9 ubat 2007,1038/213. Darwin 1913, z. 21. blm4. felis agnosticus, Darwin rk ve Trk dman myd?

SORU

Evrim, sosyal darvinizme yol amaz m?

DDA

Darvinizm, zayf olann baarsz olup lmesi gerektiini savunan sosyal darvinizme yol aar.

CEVAP

1. Bu iddia, bir doallk safsatas (ing. Naturalistic fallacy) rneidir. Yani doada olan ve doal olarak gerekleen bir olguyu, olmas gerekenmi gibi sunmaktr. rnein; Trkiyede kadna iddet, yaanan bir gerektir; o halde kadna iddet uygulamak dorudur ve su olmamaldr eklinde bir akl yrtme, bir doallk safsatasdr. Bu balamda evrim de doada gerekleen olaylar tanmlar; onlarn nasl olmalar gerektii konusunda herhangi bir yargda bulunmaz. Yani sosyal darvinizm de, evrim teorisinin tam da bu ekilde yorumlanmasyla ortaya km olan bir doallk safsatasdr. 2. Sosyal darvinizmin k noktas sanld gibi Darwin deil, Herbert Spencer ve Hobbesa kadar izi srlebilen Protestan yeniliki gelenektir ve Spencerin evrim hakkndaki dnceleri de Darwinci deil, Lamarkdr. Darvinizm ile sosyal darvinizm arasndaki tek balant, isimden kaynaklanmaktadr. 3. Evrimsel biyolojinin farkl ekillerde yorumlanmasndan kaynaklanan ok deiik politik ve dini grler vardr. Bu grlerden bazlar da, daha fazla ibirlii yaplmas gerektiini savunmaktadr. 4. Evrim, bir trn uzun vadeli sakalmnn genetik eitlilik ile gl bir ekilde ilintili olduunu sylemektedir. Oysa btn sosyal darvinist politika ve programlar, genetik eitliliin azaltlmasn savunmakta ve bu nedenle olas bir evresel deiiklikte uzun vadeli sakalm ansn azaltmaktadrlar. nsanln sakalm amalandnda, en bata evrimin kendisinin doru bir ekilde anlalmas, btn sosyal darvinizm denemelerinin de nn kesecektir. jenik ve sosyal darvinist iddialar, evrimden ziyade ounlukla genetik biliminin ykselii ile balantldr. Ayrca bkz: En glnn hayatta kalmas demek, gl olan hakldr anlamna gelmez mi? Okuma nerileri: Darvinizm nedir? Doaya Ynelim Safsatas

Argman Arivi

129

SORU

Evrim, insanlar rkla tevik etmiyor mu?

DDA

Evrim, insanlar rkla tevik eder.

CEVAP

1. Doru olarak anlaldnda ve renildiinde, evrim rkl reddeder. nsanlar Darwinden nce, deiik bitki ve hayvanlar kendi zel eitlerine gre deerlendirdikleri tipolojik dnme biimi kullanyorlard. Bu dnce biimi, insan rklarnn birbirlerinden ayr ve farkl trler olduu yanlgsna yol amt. Darvinizm, bu tipolojik dnme eklini ortadan kaldrmaya yardmc olarak, rkln temellerini de sarsmaktadr. 2. Genetik almalar, insann genetik yapsnn olduka homojen olduunu gstermekte ve insanlarn aslnda tek bir rk olduuna iaret etmektedir. Evrim rkl deil, tam aksini retmektedir. 3. Irklk, evrim teorisinden binlerce yl nce ortaya kmtr ve gc Darwinden bu yana olduka azalmtr. En azndan klelik, gnmzde ok daha az grlmektedir. Eer evrim rkl tevik ediyor olsayd, kleliin azalmas deil, artmas gerekirdi. 4. Darwin adalarna gre ok daha az rkdr, hatta klelik kartdr. bkz: Darwin de zaten rk deil miydi? 5. Yaratllk, z itibariyle dinsel gericilikten kken alr ve ondan ayr tutulamaz. Dinsel gericilik de en az rklk kadar nefret dolu ve tehlikelidir.

6. Irklk, aadaki rneklerden de anlalaca zere, tarihsel anlamda yaratllkla olduka ilintilidir.(2) a. Gen Dnya yaratllarnn Darwini saylan G. McCready Price, Darwinden ok daha rkdr. Organik Evrimin Hayaleti isimli kitabnda zenci ve Moollardan bahsetmitir(3) ve aadaki dizeleri yazmtr: Gneye gen zavall kk adam, Nemli ormanda kayboldu. Kzgn gneten karard teni Scaktan kavruldu salar Ve bombo kald zihni b. Gney Afrikadaki uzun sren Aparteid rejimi srasnda evrimin retilmesi yasakt. 1948de hazrlanan ve 1967-1993 yllar arasnda kabul edilen Ulusal Hristiyan Eitim Sistemi, birok rk sylemin yan sra, u ifadeyi de ierir: Gney Afrikadaki sosyal ve ekonomik yaant ierisindeki stn veya aa konumlarna almalar iin, beyaz ocuklar zenci ocuklardan ayr bir eitim alarak toplum yaamna hazrlanmal ve btn eitim, Ulusal Hristiyan kriterlerine gre verilmelidir. (1) Bu siyaset anlay, evrim gereini yadsm, beyaz olmayanlar olumsuz ekilde tanmlayan bir tarih eitimini uygulamaya koymu, ncil eitimini, yaratl retileri ve dinsel rgtlenmeleri de zorunlu klmtr.(1) c. ncil Kua olarak da isimlendirilen A.B.D.nin gney eyaletleri, kleliin kaldrlmamas iin iddetle mcadele etmilerdir. 7. Her ey bir yana, bu iddiann evrim bilimiyle hibir ilgisi yoktur.
zgr Dnce Hareketi 130

Kaynaklar:1. Esterhuysen, Amanda and Jeannette Smith, 1998. Evolution: the forbidden word? South African Archaeological Bulletin 53: 135-137. Quoted from Stear, J., 2004. Its official! Racism

is an integral part of creationist dogma.2. Moore, R., 2004.3. Numbers, Ronald L., 1992, The Creationists, New York: Knopf.

SORU

Evrim, jenii tevik etmez mi?

DDA

Evrim jenii tevik eder.

CEVAP

1. jenik, evrimden bamsz genetik prensiplere dayanmaktadr. jenik ve evrim, ancak jenik ve yaratllk kadar ilikilidir ve aslna bakarsanz gen Dnya yaratllarndan en az biri (rnein William J. Tinkle), jenii ve seici insan remesini savunmaktadr.(1) 2. Seimli ksrlatrma ve rklar aras birlemenin sonular gibi, jenik argmanlarnn da birou kt biyoloji bilgisine dayanr. jeniin dayand varsaymlar rtmenin tek yolu bata evrimin retilmesi olmak zere, daha iyi bir biyoloji eitiminden geer. Kaynak:1. Numbers, Ronald L. 1992. The Creationists. New York: Knopf.

SORU

Evrim, ahlaksz bir dnya grnn temelini oluturmaz m?

DDA

Evrim, ahlaksz bir dnya grnn temelini oluturur.

CEVAP

Kaynaklar:1. Rotblat, Joseph. 1999. A Hippocratic Oath for scientists. Science 286: 1475.2. Wedekind, C. and M. Milinski. 2000. Cooperation through image scoring in humans. Science 288: 850852. See also Nowak, M. A. and K. Sigmund, 2000. Shrewd investments. Science 288: 819-820.
Argman Arivi 131

1. Evrim aklaycdr. Eer doay doru bir ekilde aklamaya almak ahlakszlk ise, o zaman evrim ahlakszcadr. 2. Evrimden tretilecek herhangi bir ahlaki dnce, insanlarn sosyal hayvanlar haline gelecek ekilde evrildiklerini gz nnde bulundurmaldr. Sosyal bir ortamda ibirlii ve hatta zgecilik (ing. altruism) bile, canllarn seilim gcn artrmaktadr.(2) Evrim sreci, insanlarn Altn Kural ve ona benzer ahlaki ilkeler gelitiren sosyal hayvanlar olmalarna yol amtr. 3. jenik ve sosyal darvinizmgibi baz kt ahlaki fikirler, evrimin yanl anlalmas ve yorumlanmasndan kaynaklanr. Bu tarz yanl anlalmalarn nn alabilmek iin evrimin iyi ve doru bir ekilde retilmesi ok nemlidir. Ayrca bkz: * Darwin rk myd? *En glnn hayatta kalmas demek, gl olan hakldranlamna gelmez mi? 4. ddialarn aksine, yaratlln eitli sorunlar vardr. ncelikle yaratl dnce, dinsel banazlk zerine kurulu olmasndan tr birok standarda gre ahlaktan yoksundur. 5. Kt ahlaka kar en iyi silah, ahlakszl aa karmak ve tehir etmektir. Evrim (genel olarak bilim) bilginin effaf bir ekilde halka ulatrlmas kltrne dayanmaktadr. 6. Bilim insanlar kendi kendilerinin en acmasz eletirmenleridir. Deiik durumlar iin eitli etik kurallar gelitirmilerdir ve bir genel etik oluturulmas ynnde de almalar srmektedir.(1) Yaratllarda ise buna benzer bir alma veya yaklam yoktur. 7. Baz insanlar bakalarn kt gstererek kendilerini daha iyi hissetmektedirler. Ahlakla gerekten ilgilenen kiiler, bakalarndan nce kendi ahlak deerlerini gzden geirmelidirler.

SORU

Evrim retilmeye balandndan beri, su oranlarnn artt syleniyor. Bu, doru mu?

DDA

Evrimin devlet okullarnda retilmeye balanmasndan bu yana su oranlar ve dier toplumsal sapknlklar artmtr.

CEVAP

1. Su oranlarnn deiimi, genel olarak toplumun ortalama ya ile ilintilidir. Su oranlar ile evrimin retilmesi arasnda pozitif bir korelasyon olduuna dair hibir bulgu yoktur. ABDde, evrimin retilmeye henz balanmad 1870-1910 yllar arasndaki dnemde, su oranlar ok daha yksekti. Oysa, 1989 ylndan bu yana su oranlar dmektedir.Ayrca blgesel almalar, evrimin retilmesi ile su oranlar arasnda negatif bir korelasyon olduunu gstermektedir. Evrimin genel olarak kabul grd dnyann dier gelimi demokrasilerinde, daha az cinayet ve ocuk sular, daha az sayda gen yetikin lmleri, cinsel yolla bulaan hastalk, erken hamilelik ve krtaja rastlanmaktadr.(1) ABDdeki gney eyaletleri, yaratlla daha eilimlidir ve bu eyaletler genel olarak daha yksek su oranlarna sahiptirler. 2. Korelasyon, neden-sonu ilikisini ifade etmez. Evrimin retilmeye balanmasndan bu yana kanser nedeni ile lm oranlar azalm, uak yolcululuklar yaygnlam ve dnyann scakl ykselmitir; fakat bu deiimlerin hibirini evrimin retilmesine balayamayz. 3. Toplumsal sorunlar, insanlarn ve dier canllarn kkeni hakkndaki bilimsel verileri kabul etmek veya etmemekle ilgili deildir. Ama bilimsel verilerin reddediliyor oluu bir sorundur ve kayna da toplumsal sorunlardr.

Kaynaklar:1. Paul, Gregory S. 2005. Cross-national correlation of quantifiable societal health with popular religiosity and secularism in the prosperous democracies. Journal of Religion and Society 7: 1-17.

SORU

Evrim, bizim birer hayvan olduumuzu ve de o ekilde davranmamz gerektiini sylemez mi?

DDA

Evrim insanlarn birer hayvan olduunu retir. Bu yzden, evrim renen kiiler hayvan gibi davranmaya balarlarsa armamalyz.

CEVAP

1. Evrim, insanlarn hayvan olduunu retmez. Bunu biyolojinin kendisi retir. Daha ak olmak gerekirse, insanlar bir primat trdr. Primat bir memeli snfna, memeliler omurgallar ubesine, omurgallar da hayvanlar alemine dahildir. Bu bilgi 2000 yldan fazla zamandr bilinmektedir. 2. Hayvan gibi davranmak cmlesi hibir ey ifade etmemektedir, nk farkl hayvanlar farkl davranlar sergilerler. renme ve kltrel normlara gre davran deitirme yetenei, insan davrannn bir parasdr. Evrim, insanlarn insan gibi davrandn retir.3. Yaratllk, canllar arasndaki benzerliklerin tasarlanm olduunu; tanrnn bedenlerimizi hayvanlarnkine benzer ekilde tasarladn retir. Eer yaratc bizi hayvanlara benzer ekilde tasarladysa, o zaman yaratllk da bize hayvan gibi davranmamz gerektiini retiyor demektir.
zgr Dnce Hareketi 132

SORU

Evrimciler, ecinsellii onaylamyor mu?

DDA

Ecinsellik, ecinselliin birok trde yaygn olduunu syleyen ou evrimci tarafndan kabul edilebilir, hatta arzu edilebilir grlmektedir.

CEVAP

1. Ecinselliin kabul edilebilir olmasnn evrimle bir alakas yoktur. Ecinselliin kabul edilebilir olmas, sevgi hakknda yapmack laflar etmek yerine, ecinsellerin de dier herkes gibi gerek sevgiyi hakettiini farketmekle ilgilidir. Kutsal kitaplara en az yaratllar kadar inanan birok insann yan sra evrimciler ve tutucu olmayan dier btn insanlar, birtakm din mritlerinin kendilerince yapt s ve yapay tanmlarla kendilerini snrlandrmamay seer ve bunlar doru bulmaz. nk ecinselliin ahlakszca olduu yargsnn tek kayna, bu tr tanmlardr. Evrimcilerin ecinsellii zellikle arzulanan bir ey olarak grdklerine dair ise hibir gsterge yoktur.2.Ecinselliin doadaki yaygnl, ecinselliin doal olduunu ortaya koyar.(1)Bu da ecinsellie duyulan nefretin dayand dini olmayan tek argman rtr. Ayrca bkz: Evrim, ecinsellii aklayabiliyor mu?3. Ecinsellie dini nedenlerle kar kanlarn, genellikle dinen yasak ve gnah olan baka eylere ayn iddetle kar kmamalar da dikkate deer bir ikiyzllktr. Bu da ecinsellii dini sebeplerden tr ayplayanlarn bunu, dinleri yle syledii iin deil, kendileri yle istedikleri iin yaptklarn gsterir. Bakalarn ayplayan kiilerin nce kendi yarglarnn ne kadar ahlakl olduunu gzden geirmeleri gerekmektedir. Kaynak:1. Bagemihl, Bruce. 1998. Biological Exuberance: Animal Homosexuality and Natural Diversity. New York: St. Martin Press.

SORU

Evrim teorisi, nne gelenle birlikte olmaya ve ehvete zendirmez mi?

DDA

Evrim teorisi, darvinizm ad altnda birok yavru dnyaya getirmenin canllarn asl amac olduunu ima ederek nne gelenle birlikte olmak ve ehvet dknl gibi kavramlar ycelterek, insanlar bu eylemlere tevik eder.

CEVAP

1. Bir kavram tanmlamak ve akla kavuturmak, onu yceltmek ve tevik etmek anlamna gelmez. Bir olgunun doada nasl ilediine dair aklamay, nasl olmas gerektiine yormak, bir doaya ynelim safsatasdr (ing. Naturalistic Fallacy). Mikrop teorisi, bulac hastala yakalanmay ne kadar yceltip tevik ediyorsa, evrim teorisi de ehvet dknln o kadar yceltip tevik eder.2. Bir problemin zm, o problemin nce kaynan anlamaktan geer. Yaratllarn, davrann kaynan inkar ederek davransal problemleri etkili bir biimde zmesi pek mmkn grnmemektedir.

SORU

En glnn hayatta kalmas demek, gl olan hakldr anlamna gelmez mi?

DDA

Gl olann hayatta kalmas, gl olan her zaman hakldr dncesinin iyi bir davran modeli olduunu sylemekle edeerdir.
Argman Arivi 133

CEVAP

1. Bu iddia doallk safsatasna (ing. Naturalistic fallacy) bir rnektir. Yani doada olan ve doal olarak gerekleen bir olguyu, olmas gerekenmi gibi sunmaktrBir rnek vermek gerekirse; eer birinin kolu krksa, krk kalmas gerektiini sylemek ile edeerdir. Oysa bir eyin nasl olduu, nasl olmas gerektiini ima etmez. Evrim tanmlaycdr; doada gerekleen olaylar tanmlar, nasl olmalar gerektii konusunda yargda bulunmaz.(Ayrca bkz:Evrim, sosyal darvinizme yol amaz m?) 2. Sosyal bir canl olan insan, dier bireylerle ibirlii yaparak ve zgeci davranarak evresine uyumunu arttrr, yani gl hale gelir. Dolaysyla glnn hayatta kalmas ifadesi ahlaki adan bir dayanak olarak kabul edilecek olsayd bile; ibirlii yapmay ve zgeci davranmay destekliyor olurdu.

SORU

Darwin lm deindeyken evrim fikrinden vazgemedi mi?

DDA

Darwin lm deinde evrim fikrinden vazgemitir.

CEVAP

1. Darwinin lm deinde evrim teorisinden vazgetii hikayesi bir yalandr. Bu aslsz iddia, Darwini lm deinde ziyaret ettiini syleyen Lady Hope tarafndan ortaya atlmtr. Lady Hope, lm deindeki Darwinin, evrim fikrini ortaya atmaktan pimanlk duyduunu ve saya inanp onu kurtarcs olarak kabul ettiini sylediini aktarmtr. Ancak son gnlerinde Darwinin yanndan hi ayrlmam olan kz Henrietta, bu aslsz iddiay yalanlamtr. Henriettann aktardna gre Lady Hope, Darwini hastal sresince hi ziyaret etmemi ve Darwin de bu sre iinde Lady Hopeu hi grmemitir. Henrietta, babasnn lm deindeyken bilimsel grlerinden asla vazgemediini ve byle bir konuma olduu hikayesinin, olaslkla A.B.D. kaynakl bir yalan olduunu dndklerini sylemitir. Bu iddiann geersiz olduunu sadece Henrietta deil, Darwin ailesinin dier yeleri de ifade etmitir. Darwinin olu Francis, 1918 ylnda u aklamay yapmtr: Lady Hopeun babamn dini grleri hakknda aktardklar tamamen gerekddr. Lady Hopeu halka ak bir ekilde sahtekarlkla suladm, ancak imdiye kadar kendisinden herhangi bir yant alamadm. Charles Darwinin Yaam ve Mektuplar isimli eserde (1. Blm, s. 304 317), babamn agnostik grleri aktarlmtr. Darwinin hayatta kalan son ocuu olan Leonard da, Lady Hopeun iddiasn halsinasyon ve tamamen hayal rn olarak tanmlamtr. Lady Hopeun uydurduu bu hikaye, Darwinin lmnden sonra da birok akademisyen ve haberci tarafndan aratrlm ve doruluuna ilikin herhangi bir kanta rastlanmamtr. Hatta en etkili yaratl organizasyonlardan birisi olan Answers in Genesis bile bu hikayeyi iddetle reddetmi ve yalanlamtr.[3] 2. Btn her ey bir yana, eer bu hikaye doru olmu olsayd bile evrimin gereklii konusuyla ilgisiz olurdu. Evrim, herhangi bir kii ya da ideolojik otoritenin fikirlerine deil, birok farkl bilim alanndan elde edilen bilimsel kantlara dayanmaktadr.

Kaynaklar:1. Clark, Ronald W., 1984. The Survival of Charles Darwin: A biography of a man and an idea. New York: Random House.2. Yates, Simon, 1994. The Lady Hope story: A widespread falsehood.3. Tommy Mitchell (March 31, 2009). Darwins Deathbed Conversiona Legend?. Answers in Genesis. Retrieved April 19, 2012.
zgr Dnce Hareketi 134

SORU

Biyoloji, evrim konusuna girilmeden de retilemez mi?

DDA

Evrimin bilim derslerinde retilmesi gerekmez. Biyolojinin nemli blmleri; rnein, organizmalarn canllklarn nasl srdrd, nasl snflandrldklar, birbirileriyle nasl bir etkleim iinde olduklar gibi konular evrimle ilgili deildir.

CEVAP

1. Evrim bilgisi iermeyen bir biyoloji eitimi biyoloji deil, doa tarihidir. Elbette doa tarihi de nemli bilgiler ierir ve retilmelidir; fakat evrim, btn biyoloji bilgilerini birbirine balayan birletiren bir kuramdr. Sadece bu bilgileri sunmakla kalmaz; onlarn anlalmasn ve ierdikleri mevcut verilerin nereden ve nasl elde edildiklerinin de kavranmasn salar. Evrimi anlatmadan biyoloji eitimi vermek, periyodik tabloyu anlatmadan kimya eitimi vermeye benzer.

2. Evrim nemlidir, nk bilim nemlidir. Birok insan, bilimin eitli konularndan kendi grlerini destekleyenleri iyi, desteklemeyenleri de kt olarak keyfi bir biimde snflandrp, maazadan rn seer gibi bilimsel kuram seilebilecei yanlgs iindedir. Bilimsel gerekler kiisel seimlere deil, doada gzlemlediimiz verilere ve kantlara dayanr. Bu gerekleri tarafsz ve yargsz bir ekilde gen beyinlere aktarmak, her eitimcinin vicdani ve mesleki grevidir. Biyolojide evrim eitiminin neminin farknda olan ve aralarnda Trkiye Bilimler Akademisinin (TBA) de bulunduu birok lkenin bilim kuruluu, Akademileraras Panelin (IAP) Evrim Eitimi Bildirgesini imzalamtr. (Okumak iin tklayn) Bildirgede yetkililer, retmenler ve veliler, tm ocuklar bilimsel yntemler ve bulular konusunda eitmeye ve doa bilimlerini daha iyi anlamalarna yardmc olmaya arlmakta; bunun iin de dnyann kkeni ve evrimine ilikin kanta dayal olgularn retilmesinin nemi vurgulanmaktadr. Bata ABD olmak zere birok lkede g kazanan tutucu akmlar, bilim eitimi yerine dogmatik elerin eitim sistemlerine girmesi ynnde aba gstermeye balamtr. Bu ynde hedef alnan ilk bilimsel kavram da genellikle evrim olmaktadr. Bugn dnyann eitli yerlerindeki okullarn fen derslerinde, dnyada yaamn kkenleri ve evrimi konusunda bilimsel kant, veri ve test edilebilir kuramlarn retilmedii, bunlarn reddedildii ya da bilimsel olarak test edilemeyen kuramlarla kartrld grlmektedir. Ancak, yaamn kkenine ve evrimin ayrntlarna ilikin yantlanmam baz sorulara karn, evrimsel deiimi destekleyen ve bugn hl yanllanmam olan bilimsel kantlar bulunmaktadr. Bugn iin asl nemli olan ise, bilimsel sorgulama biiminin okullarda retilmesinin srdrlmesidir: Bilim 1) dnyay gzlemleyerek ve 2) test edilebilir ve yanllanmaya ak hipotezler oluturarak doal olaylara daha derin aklamalar getirir.(1) Ayrca bkz: Evrim teorisi, yararsz bir teori midir? Kart gr de retmek gerekmez mi?

Okuma nerileri: * Bir problem zm metodu olarak evrim kuram, Evrim alkanlar Blogu * Evrim hayatmz nasl etkiler, Evrimi Anlamak Kaynak:1.Trkiye Bilimler Akademisi

Argman Arivi

135

SORU

Kart gr de retmek gerekmez mi?

DDA

rencilere tartmal konularn tm taraflar retilmelidir. Evrim, kart gr de anlatlmadan retilmemelidir.

CEVAP

1. Evrim teorisinin, ortak ata ve doal seilim gibi temel olgularna dair hibir bilimsel anlamazlk yoktur. Kart gr de retin kampanyas, szdebilimi snflara sokma abasndan baka bir ey deildir. Evrim-yaratllk tartmasna dair sosyolojik olgular, ancak tarih dersleri ve benzerleri iin uygun olabilir.Eer snflarmzda iyi ve kaliteli bilimsel eitim vermeyi amalyorsak, ayn standartlar yaratllk iin de uygulamal ve bilim bile olmayan bu safsatay okullarmza sokmamalyz. 2. Evrim teorisinin, aynyurtluve farklyurtlu trlemenin greceli katklar gibi kimi ayrntlarna dair tartmalar devam etmektedir. Bu gibi tartmalarda bahsedilen konunun ne olduunu anlamak iin dahi bir biyoloji temeli gerekir. Ancak bunlar, balang seviyesindeki dersler iin uygun deildir. niversite seviyesindeki biyoloji derslerinde gsterilmelidirler ki zaten gsterilmektedirler de. 3. Evrim, tarihin neredeyse en nefret edilen bilimsel teorisi olmutur. Birok insan evrim teorisinin ahlak, medeniyeti ve ruhlarn tehlikeye soktuunu dnr ve evrimin gerek olduuna inanmak istemez. Trlerin Kkeni, yaynland gnden itibaren en gl politikac ve dini liderlerin bazlar tarafndan srekli eletirilmi, meydan okumalara maruz kalmtr, ki toplumun genelinden gelen saldr ve itirazlar saymaya gerek bile yok. Evrimin tek dayana kantlardr. Eer kantlar bu kadar gl olmasayd, evrim teorisi onyllar nce parampara edilip rafa kaldrlm olurdu. Ancak bunca nyarg ve saldrya ramen hala dimdik ayaktadr ve bilim dnyas, artk evrimin doruluunu sorgulamaya deil, ondan elde edilen verilerle insan ve dier canllar hakknda baka nelerin kefedebileceine ynelmi durumdadr. Bununla birlikte dier tm teoriler gibi evrim teorisi de bilimsel saldrya aktr. Yerlemi bir teoride byk deiiklikler ve yenilikler yapmak tm bilimcilerin ryasdr. Bilimciler, evrim teorisinin detaylarnda kaydadeer baz deiiklikler de yapmlardr; ancak teoriyi temelden pe atmay gerektirecek bir durum sz konusu olmamtr. Ayrca, bilimci olmayanlarn sahip olduklar duygusal kar kma gds birok bilimcide de bulunur. Eer gvenilir bir alternatif teori ortaya ksayd, biyologlar bu konuda yayn yapmak iin birbirleriyle yaryor olurdu. Evrim teorisi bugn hi olmad kadar gldr. Temellerine dair tek bir bilimsel itiraz olmakszn dnyann drt bir yannda kabul grmektedir. Evrim teorisini kuatan tartmalar, onu gelmi gemi en ince elenip sk dokunmu teori haline getirmitir ve o, bu incelemelerin hepsinden baaryla gemitir. 4. Kart grn retilmesini savunanlar, evrime szmona alternatif olduklar ileri srlen btn fikirlerin retilmesini de savunuyorlar m? Kart gr hakkndaki herhangi bir ders, kukusuz kart gr iindeki her farkl gr de kapsamaldr. rnein, evrenin ka yanda olduu ve hangi kutsal kitabn yaratcy en iyi tasvir ettii gibi en temel konularda bile birbiriyle elien birok yaratl grbulunmaktadr. Yaratlln dayana duygusal ve dini olduundan ve bu olgular da toplumdan topluma, bireyden bireye deitiinden dolay yaratllk, tartmal olmaya mahkumdur. Bilimsel kuramlar ve yasalar ise somut olan ve greceli olmayan kantlara dayandklar iin, kiisel yarglardan bamszdr. Okuma nerileri:* retmenler her iki taraf da retmeli ve rencilerin kendi balarna karar vermesine izin vermelidir., Evrime dair yanl kanlar, Evrimi anlamak.*Akademiler Aras Panelin Evrim Eitimi Bildirgesi*AAASin, Akll Tasarm ve Yaratllk hakkndaki karar bildirgesi Video nerisi: *Dnyada ve Trkiyede Evrim Kartlnn Tarihi Sempzozyumundan
136

zgr Dnce Hareketi

SORU

Marx, Darwini takdir ediyordu ve onunla iletiim halindeydi.

DDA

Karl Marx, Kapital isimli eserinin ikinci basksn imzalayarak Darwine yollam ve eserini Darwine ithaf etmek istemitir. Fakat Darwin kibar bir mektup yazarak bu istei geri evirmitir.

CEVAP

1. Darwinin, kendisine ithaf edilmek istenen ateizm ile ilgili isimsiz bir kitabn yazarna, bu istei geri eviren bir mektup yazd dorudur. Ancak mektubun yazld kii Karl Marx deil, Edward Avelingdir. Aveling, Karl Marxn kz olan Elanor Marx ile evliydi ve mektuplar, lmnden sonra doal olarak ei Elanora miras kalmt. Sonradan Marxn dier mektup ve yazlar ile karan bu mektubun, Karl Marxa yazlm olduu varsayld. Bu hikaye zellikle Sovyet Rusyada ideolojik olarak beenildi ve oka yinelenir hale geldi. Daha sonralar Darwinin yaz ve mektuplar arasnda, Aveling tarafndan yazlm ve rencinin Darwini (The Students Darwin) isimli kitabn Darwine ithaf etmek istediini belirttii bir mektup bulunmutur. Darwin, Avelingin bu isteini geri evirmi; mektubun devamnda da bilimin, dini konular dorudan ele almasn doru bulmadna ilikin aklamalar yapmtr.(2),(1) 2. Darwin, Kapitalin bir kopyasna sahipti ancak ldnde kitabn hi almam olduu grld; yani Darwin Kapitali hi okumamt. 3. Her ey bir yana, bu konunun evrim bilimiyle hibir ilgisi yoktur. Kaynaklar:1. Carter, Richard. 2000. Marx of Respect.2. Colp, Ralph Jr. 1982. The myth of the Darwin-Marx letter. History of Political Economy 14(4): 461-482.

SORU

Hitler, grlerini darvinizme dayandrmam myd?

DDA

Adolf Hitler, darvinizmin rk fikirlerini kendi soykrm pratiklerini hakl karmak iin kullanmtr.

CEVAP

Argman Arivi

1. Hitler grlerini darvinizme deil, bir ilahi hak felsefesine dayandrmtr:Bylelikle, halk felsefe kati suretle rklarn eitliine inanmaz, farkllklaryla beraber rklarn stn ve dk deerlerinin farkndadr. Ve bu bilgi nda, daha iyi ve glnn zaferini desteklemekle, evrene hkmeden ebedi iradeye uygun olarak zayf ve gsz olann itaatini emretmekle ykmldr.(3)(s. 383) Kavgamn ilk basks, Hitlerin bir zamanlar gen Dnya grne inanyor olabileceini gstermektedir:..bu gezegen gelecekte canllardan yoksun bir ekilde bolukta dnp duracaktr, tpk binlerce yl nce yapt gibi.. (sayfa 65; ikinci baskda bu cmledeki binlerce, milyonlarca olarak deitirilmitir ve 11. blmde ise baka bir balamda yine yaamdan yz binlerce yllk olarak bahsetmektedir.) Kitaptaki baka pasajlar da Hitlerin yaratl eilimleri olduunu destekleyecek niteliktedir: nsan kltrnn varln, onun dayanak noktalarn yok ederek kertmeye almak halk felsefenin gznde en alaka sutur. Tanrnn en yce suretine el srmeye kalkanlar, bu mucizenin cmert Yaratcsna saygszlk etmi olur ve cennetten kovulur.(3)(s. 383) nsanlarmzn ve rkmzn varln ve remesini gvenceye almann kavgasn vermeliyiz, ki bylelikle insanlarmz evrenin Yaratcs tarafndan verilmi grevi yerine getirmek iin olgunlaabilsinler.(3) (s. 214) Hitlerden Hristiyanlka atfta bulunduu birok alnt yapmak mmkndr. rnein:Bu yz137

den bugn Yce Yaratcnn emirlerine uygun olarak davrandma inanyorum: kendimi Yahudilere kar savunarak, Tanrnn plan iin savayorum.(3, s. 65)yilik dolu Tanr tarafndan bu dnyaya verilen en stn insanlar koruma ve ilerletme grevi, son derece asil bir grevdir.(3, s.398) Tanrsz Harekete kar Katolik destee ar kampanyas, anslye Adolf Hitlerin kuvvetleri tarafndan getiimiz aramba gn balatld.(4) Elbette bunlar, Hitlerin, grlerini evrime dayandrmadn gsterdii gibi, yaratlla dayandrd anlamna da gelmez. Hitlerin fikirleri hem din hem de biyolojinin arptlmasdr. 2. Nazi partisi genel olarak darvinizmi reddetmi, Hristiyanlk desteklemitir. 1935te, ktphanelere datlan resmi Nazi dergisi Die Bchereida reddedilen grlerin bir listesi yaynlanmt. Buna u da dahildi: erii ilkel darvinizm ve monizmin (Haeckel) sahte bilimsel aydnlanmas ile oluturulmu felsefi ve sosyal makaleler.(2) Dahas, zerinde tarih olmayan bir Halk Ktphaneleri ve Ticari Ktphaneler iin Kara Listede u aadakiler kesinlikle ktphaneden karlmal olarak gemektedir: Hristiyan dini ve Hristiyanlk kurumu, tanr inanc ve halkn kutsal kabul ettii dier eylerle dalga geen veya bunlar klten eyler.(1) 3. Soykrm ve rkklk, Darwinden ok nceden beri vard ve bunlarn darvinizmin katklarna hi de ihtiyalar yoktu. te yandan Hal seferleri ve spanyollarn Orta Amerikay igali gibi tarihteki pek ok olayda ise din, aka bu savalar hakl karmak iin kullanlmtr. 4. Evrim sosyal darvinizmi, rklveya jeniitevik etmez. Kaynaklar:1. Blacklist for Public Libraries and Commercial Lending Libraries. Quoted from University of Arizona Library, Lists of Banned Books, 1932-1939, transl. RolandRichter2. Die Bcherei 2:6 (1935). Quoted from University of Arizona Library, Lists of Banned Books, 19321939, transl. Roland Richter3. Hitler, A. 1943. Mein Kampf. Transl. R. Manheim. Boston: Houghton Mifflin.4. Associated Press. 1933. Hitler aims blow at Godless move, Lansing State Journal (Michigan), Feb. 23, 1933.

zgr Dnce Hareketi

138

Bilim Felsefesi
SORU

Evrim sadece bir teori deil mi?

DDA

Evrim yalnzca bir teoridir, bir gerek deildir.

CEVAP

1. Teori szc, konu bilim olduunda belirsizlik ifade etmez. Bir fenomen snfn aklamak iin bavurulan ilkelere dayanan, tutarl bir genel nerme grubu anlamna gelir.(1) Evrim teorisi konusundaki baz kavramlar aadaki gibidir ve hepsi de birer gerektir: Dnyada yaam 2 milyar yldan fazla bir zaman nce ortaya kmtr. Hayatn balangcndan bu yana yaam formlar deimi ve eitlenmitir. Trler, birbirlerine, bir ya da birka ortak atadan gelen ortak kkenlerle baldr. Doal seilim, trlerin deiimlerini etkileyen, nemli bir etkendir.Evrim teorisi kullanlarak, daha birok baka gerek de aklanabilmektedir. 2. Evrim teorisi, kendisini pratikte de kantlamtr. Epidemiyolojide, haereyle mcadelede, ila yapmnda ve dier alanlarda faydal uygulamalar vardr.(2)(3)(5) bkz:Evrim teorisi, yararsz bir teori midir?

3. Teorinin yannda, bir de evrim gerei, yani hayatn zaman iinde byk oranda deitiine dair gzlem de vardr. Evrim gerei, Darwinin teorisinden nce de biliniyordu. Evrim teorisi, gerei aklar. bkz:Biyoloji, evrim konusuna girilmeden de retilemez mi? 4. Eer, sadece bir teori eklindeki itiraz gereki olsayd, yaratllarn ayn ekilde yerekimi teorisi, atom teorisi, mikrop teorisi ve (kalklsn temel ta olan) limit teorisinden de feragat etmesi gerekirdi. Evrim teorisi de bunlardan daha az geerli deildir. Hatta yerekimi teorisi hala ciddi eletiriler almaktadr;(4) fakat yerekimi fenomeni de tpk evrim gibi, yine de bir gerektir. 5. Yaratllk ne bir teori, ne de bir gerektir; en iyi ihtimalle, olsa olsa bir fikirdir. Hibir eyi aklamad iin de bilimsel olarak yararszdr. Okuma nerisi: *Teoriler, Kanunlar ve Bilimsel Gerekler Hakknda Aklamalar Video nerisi: * Bilimin semantii, Discovering Religion

Kaynaklar:1. Barnhart, Clarence L., ed. 1948. The American College Dictionary, New York: Random House.2. Bull, J. J. and H. A. Wichman. 2001. Applied evolution. Annual Review of Ecology and Systematics 32: 183-217.3. Eisen, J. A. and M. Wu. 2002. Phylogenetic analysis and gene functional predictions: Phylogenomics in action. Theoretical Population Biology 61: 481-487.4. Milgrom, Mordehai. 2002. Does dark matter really exist? Scientific American 287(2) (Aug.): 42-52.5. Searls, D. 2003. Pharmacophylogenomics: Genes, evolution and drug targets. Nature Reviews Drug Discovery 2: 613-623. http://www.nature.com/nature/view/030731.html

Argman Arivi

139

SORU

Evrim, kantlanamam mdr?

DDA

Evrim kantlanmamtr ve kantlanamaz da. Brakn deneysel olarak test etmeyi, ufak deiimler haricinde evrimi gzlemleyemeyiz bile.

CEVAP

zgr Dnce Hareketi

Gerek dnyadaki hibir ey mutlak kesinlik ile kantlanamaz. Ancak, kesinliin yksek dzeylerine ulalabilir. Evrim sz konusu olduunda, farkl bilim alanlarndan gelen ok sayda veri mevcuttur. Evrimi bu yksek kesinlik dzeyinde destekleyen her trden kapsaml kant bulunur ve her biri de, dierlerini test eder.(3) Btn canllardaki kopyalama, kaltm, kataliz ve metabolizma mekanizmalar, temel bir btnsellik gsterir. Ortak ata kavram, i ie gemi hiyerarik bir yap veya grup ierisinde gruplama ngrr. zgn, tutarl ve iyi tanmlanm bir hiyerari ieren bylesi bir yap, yaam aacnda gerekten de mevcuttur. Farkl alanlardan gelen kantlarn hepsi, yaam aac iin ayn yaplanmaya iaret eder. Morfolojik, biyokimyasal veya genetik zelliklere baktmzda, hepsi de temelde ayn sonucu verir. Fosil canllar, ayn yaam aac ierisine tutarl bir biimde oturur. Fosil kaydnda birok gei tr bulunur. Fosiller, tarihsel bir srada karmza kar ve ortak ata kavramyla uyumlu olan yz milyonlarca yllk deiime iaret eder; ani bir yaratla deil. Pek ok canlda grmeyen gzler veya umaya yaramayan kanatlargibi krelmi zellikler bulunur. Atavizmzaman zaman gerekleir. (Atavizm, uzak atalarda bulunan ama yakn atalarda kaybedilmi olduu iin bulunmayan birtakm zelliklerin, yeni kuaklarda tekrar ortaya kmasdr.) Sadece canllarn evrimsel gemileriyle uyumlu olan atavizmlerin gerekletiini grrz. Ontojeni (embriyoloji ve geliim biyolojisi balamndaki tanmyla), bir canlnn evrimine ilikin tarihsel sreler hakknda bilgi verir. rnein, balina ve ylan embriyolarnda, doumdan hemen nce kaybolan arka yeler (bacaklar) bulunur. Trlerin dalm, evrimsel gemileriyle uyumludur. rnein, keseli hayvanlarn ou Avustralya ktasyla snrldr; istisnalar da ktasal srklenme ile aklanmaktadr. Uzak adalarda ou zaman, alkanlk ve d grn olarak birbirinden ok farkl olup, genetik olarak birbirine ok benzeyen trler bulunur. rnein, sincaplarn eitlenme zaman, tektonik ve okyanus suyu seviyesindeki deiimlerin yaand dneme denk gelir.(2) Bylesi bir tutarllk, fosil trlerin denkleme dahil edilmesi halinde de devam etmektedir. Evrim, yeni yaplarn nceden var olan baka yaplardan uyarlandn; dolaysyla da yaplar arasndaki benzerliklerin ilevden ok, evrimsel gemii yanstmas gerektiini ngrr. rnein insan elleri, yarasa kanatlar, at bacaklar, balina yzgeleri ve kstebeklerin n yeleri, farkl ilev gryor olmalarna ramen benzer kemik yaplarna sahiptirler. Ayn ilke, molekler dzeyde de geerlidir. nsanlar, meyve sinekleri veya yuvarlak solucanlarla, %70den fazla ortak gene sahiptir. ki canl birbirinden bamsz olarak ayn zellii gelitirdii zaman, genellikle farkl yaplar meydana gelir. rnein, kularn, yarasalarn, pterozorlarn ve bceklerin kanat yaplar birbirinden farkldr. Szlme eylemi, bunlara ek olarak baka biimlerde de gerekletirilebilir. Yine ayn ekilde bu durum, molekler dzeyde de geerlidir. Evrimsel gemi nedeniyle oluan snrlamalar, bazen uygun olmayan yap ve ilevlerin ortaya kmasna neden olur. rnein, insann grtlak ve solunum sistemi, ayn anda nefes alp yutmasna engeldir ve boulma riski yaratr. Uygun olmayan yaplar, molekler dzeyde de ortaya kmaktadr. rnein, DNA, ilevsiz olan birok dizi de barndrr. Baz ilevsiz DNA ksmlar; rnein transpozonlar, psdogenler (yalanc genler) ve endojen
140

virsler, ortak ataya iaret eden bir kaltm rnts ierirler. Trlemegzlemlenmitir. Evrimin gnlk hayatta ortaya kan yanlarnn (kaltsal genetik deiim, morfolojik eitlilik ve deiim, ilevsel deiim ve doal seilim), ortak ata kavram ile uyumlu bir dzeyde olduu grlmektedir. Bunlara ek olarak, farkl alanlardan gelen kantlar birbiriyle uyumludur ve hepsi de ayn byk resme iaret etmektedir. rnein, maya genomundaki gen ikilenmesine (duplikasyonu) ilikin kantlar, mayalarn glukozu fermente etme yeteneklerinin 8 milyon yl nce evrildiini gsterir. Fosil kaytlarna gre, fermente edilebilir meyveler de yaklak ayn dnemde yaygnlamtr. Bu dnemde meydana gelen byk deiikliklere ilikin genetik kantlar, meyveli bitkilerde ve meyve sineklerinde de mevcuttur.(1) Kantlar kapsaml ve tutarldr, tartmasz ekilde de evrime iaret ederler. Bu tutarllk, doal seilim tarafndan ynlendirilen ortak ata kavram, zaman iinde gerekleen deiim ve uyarlanm (adaptasyon)iin de geerlidir. Btn bunlarn birer veri olmadn sylemek, mantksz ve akl ddr. Ayrca bkz:Hi kimse evrimi gerekleirken dorudan gzlemlemedi, yleyse doru olduunu nereden biliyorsunuz? Okuma nerileri: *Evrime kantlar nelerdir?, Evrim alkanlar Blogu Video nerileri: * Evrim Gerekleri belgesel serisi

Kaynaklar: 1. Benner, S. A., M. D. Caraco, J. M. Thomson and E. A. Gaucher. 2002. Planetary biology-paleontological, geological, and molecular histories of life. Science 296: 864-868. 2. Mercer, John M. and V. Louise Roth. 2003. The effects of Cenozoic global change on squirrel phylogeny. Science 299: 1568-1572. 3. Theobald, D. 2004.

SORU

Evrim teorisi yanllanamaz m?

DDA

Bilimsel teoriler yanllanabilir olmaldr. Fakat her trl veri, evrim teorisine uydurulabilir. Yani evrim yanllanamaz ve bu yzden de tam anlamyla bilimsel bir teori deildir.

CEVAP

Argman Arivi

1. Gereklemesi halinde evrimi yanllayabilecek birok kant olabilirdi, ama bunlar u an iin yoktur. rnein: Statik (sabit, deimeyen) bir fosil kayd olsayd Vcudunda farkl ve alakasz soylardan gelen eitli canl trlerinin vcut paralarn bir arada barndran ve bunlarn da lateral gen transferi ile aklanamad canllar bulsaydk (Kimeralar, denizkzlar, insan bal atlar, timsah kafal rdekler..vs gibi) Mutasyonlarn birikmesini engelleyecek bir mekanizma olsayd Organizmalarn bir tanr tarafndan yaratldn gzlemleseydik 2. Bu iddiann yaratllardan geliyor olmas da ayrca tuhaftr. Ne de olsa yaratllk akmnn neredeyse tamam, evrimin sonunda yanllandn ve rtldn iddia ettikleri argmanlara dayanr. 3. Evrimin yanllanmas, ancak bilimsel yntemlerle olabilir, yaratllarn hibir bilimsel ve141

riye dayanmayan iddia ve yorumlaryla deil. Ayrca bkz: Evrim, yakn gelecekte hepten terkedilmeyecek mi?

SORU

Evrim teorisi, yararsz bir teori midir?

DDA

Evrim teorisi yararszdr; hibir pratik uygulamas yoktur.

CEVAP

2. Evrimsel teori, hayatmzn birok alannda deerlendirilerek kullanlmtr.(5)(11)rnein: Milyarlarca dolarlk bir sanayi olan biyobiliim (biyoenformatik) sektr, byk oranda genetik dizilerin karlatrlmalarna dayanr. Hastalk yapc etmenler ve zararllar, onlara kar kullandmz ila ve zehirlere zamanla diren gelitirirler. Evrim teorisi, diren geliimi ile mcadelede tp ve tarm gibi alanlarda iimize yarar.(5) Evrimsel teori, balklkta rn verimini dzenlemek iin kullanlmaktadr.(7) Yapay seilim, tarih ncesi alardan beri kullanlmaktadr. Ancak, Nicel zellik Lokus analizlerinin kullanmyla ok daha verimli hale gelmitir. nsan poplasyonlarndaki parazitlerin hastalk oluturma derecelerinin evrimi hakknda elde edilen bilgiler, toplum sal uygulamalarnda ynlendirici ve yardmcdr.(12) Evrim teorisi, nesli tehlike altnda olan canllarn korunmasnda da etkin rol oynar. rnein, Kakapo kuunun daha fazla dii birey retebilmesi iin gerekli koullar, evrim teorisine dayanan karmlar sayesinde ngrlm ve bu ku tr, soyu tkenmeden kurtarlmtr.(19) 3. Evrimin temel ilkesi olan ortak ata kavramna dayanan filogenetik (soyolu) analizler, faydal olduklarn gstermilerdir: levleri bilinen genlerin izlerinin srlmesi ve bunlarn bilinmeyen genlerle karlatrarak aralarndaki ilikinin belirlenmesi; bilinmeyen genlerin ilevleri hakknda ngrlerde bulunmamz salar. Bu ngrler, yeni ila aratrmalar iin vazgeilmezdir.(4)(10)(18) Filogenetik analizler, epidemiyolojinin standart bir parasdr; nk hastalklarn biriktii yerlerin tanmlanmasn ve bazen de bir hastaln adm adm nasl bulatnn belirlenmesini salar.rnein; * 20. yzylda yaplan bir filogenetik analiz sayesinde, Floridadaki bir di hekiminin hastalarna HIV bulatrd; HIV-1 ve HIV-2nin empanze ve mangabey maymunlarndan insanlara getii bulunmutur. * Amerikada ocuk felci hastal ortadan kaldrlmaya allrken ortaya kan yeni vakalarn, henz virse kar alanmam poplasyonlardan kaynakland da yine bu virse ilikin filogenetik analizlerle belirlenmitir.(5)
142

1. Evrimsel teori, biyoloji bilimine ait olgular birbirine balayan bir iskelet grevi grr. Canllar, fosiller, biyocorafya, ila direnci, u yaplar (tavuskuunun kuyruu gibi), parazitlerin farkl hastalk oluturma dereceleri ve benzeri daha birok olgu arasndaki benzerlik ve farkllklar aklar. Evrim teorisi olmadan da biyoloji hakknda ok ey renmek mmkndr; ama renilenleri anlamak mmkn deildir.Evrimin bu aklayc yaps, pratikte de faydal bir aratr. ncelikle, birleik bir teoriyi renmek daha kolaydr; nk veriler, ayr ayr duran bilgi krntlar eklinde deil, birbirilerine bal bir btnsellik iindedirler. kincisi, bir teorinin var olmas, teorinin ierdii eksiklikleri grebilmek adna faydaldr. Bylece yeni aratrmalar iin verimli alanlar olumu olur.

zgr Dnce Hareketi

* 2002 ylnda bir bakasna bilinli olarak HIV bulatran bir adamn suunun kantlanp mahkum edilmesi iin kullanlmtr.(21) * Ayn ilkelerle biyolojik silahlarn kaynaklar da belirlenebilir.(8) Hastalk yapc bir canlnn geirdii deiimleri belirlemek iin kullanlan filogenetik analizler, belli bir blge iin uygun bir ann gelitirilmesine yarayabilir.(13) Ribotipleme (ing. ribotyping), bir canlnn ribozomal RNAsnn yaam aac zerindeki yerini belirleyerek bu canly tanmlamak veya hi deilse evrimsel tarihindeki en yakn akrabasn belirlemek iin kullanlan bir tekniktir. Laboratuvar ortamnda retilemeyen veya baka yntemlerle tanmlanamayan canllar zerinde bile kullanlabilir. Ribotipleme ve dier genotipleme yntemleri, insan hastalklarnda daha nceden bilinmeyen hastalk yapc etkenlerin bulunmasnda kullanlmaktadr.(5)(17) Ortak bir atadan kken alan proteinler, katlanmalarn koruma eiliminde olacaktr. Bu nedenle filogenetik analizler, protein katlanmalarnn (ing. protein folds) belirlenmesine yardmc olur.(3) 4. Ynlendirilmi evrim, molekllerin veya molekl yapm yollarnn daha fazla/daha kaliteli rn verecekleri ekilde retilmesine imkan salar. Bu molekllere aadaki yaplar da dahildir: enzimler(1) pigmentler(1) antibiyotikler aromalar biyopolimerler zararl maddeleri ayrtracak bakteri sular Ynlendirilmi evrim, doal enzimlerin katlanma ve ilevsel zelliklerinin incelenmesinde de kullanlabilir.(20) 5. Doal seilimin, eitliliin ve rekombinasyonun evrimsel ilkeleri, genetik algoritmalarn temelini oluturur. Genetik algoritmalar, birok pratik uygulama alan bulunan bir mhendislik tekniidir. Bu uygulamalardan bazlar; havaclk ve uzay mhendislii, mimarlk, astrofizik, finans, jeofizik, malzeme mhendislii, rnt tanma, robotik, programlama ve sistem mhendisliidir.(15) 6. Evrim bilimi iin gelitirilmi olan aralar, baka alanlarda da kullanlr. rnein: Varyans ve dorusal uyumlama analizleri de dahil olmak zere birok istatistiksel teknik, bata Ronald Fisher ve Karl Pearson olmak zere evrimsel biyologlar tarafndan gelitirilmitir. Bugn bu istatistiksel tekniklerin daha da yaygn kullanm alanlar mevcuttur. Biyoloji iin gelitirilen filogenetik tekniklerin aynlar, bir el yazmasnn btn kopyalarnn ve dolaysyla da dillerin tarihsel gemiini srmek iin kullanlabilir.(2)(14)(9) 7. yi bilimin, merakmz gidermek dnda baka bir uygulama alanna sahip olmas art deildir. Astronomi, paleontoloji, doa tarihi ve dier bilim dallarnn birounun fazlaca pratik uygulamalar yoktur. oumuz iin zaten bilginin kendisi, yeterince deerlidir.

Argman Arivi

8. Bugn ok az uygulama alanna sahip veya hi sahip olmayan bilim dallar, gelecekte yepyeni kullanm alanlarna kavuabilir; zellikle de bu alanlar gelitike ve onlara ilikin bilgilerimiz daha da arttka. Pratik uygulamalar, genellikle bir zamanlar uygulanabilir grnmeyen fikirlerin zerine kuruludur. Ayrca bilimin bir alannda gerekleen bir ilerleme, dier alanlarn da aydnlanmasna sebep olabilir. Evrim, biyoloji iin bir iskelet grevi grr; bu iskelet, biyolojinin dier alanlarn destekleyecek ve gelimesine yardmc olacak zelliktedir.
143

9. Evrim kart fikirler, bin yldr ortalktadr ve henz hibir pratik uygulamaya hibir katkda bulunmamtr.Okuma nerileri:Bir problem zm metodu olarak evrim kuram, Evrim alkanlar Blogu Evrim hayatmz nasl etkiler, Evrimi Anlamak

Kaynaklar:1. Arnold, Frances H. 2001. Combinatorial and computational challenges for biocatalyst design. Nature 409: 253-257.2. Barbrook, Adrian C., Christopher J. Howe, Norman Blake, and Peter Robinson, 1998. The phylogeny of The Canterbury Tales. Nature 394: 839.3. Benner, Steven A. 2001. Natural progression. Nature 409: 459.4. Branca, Malorye. 2002. Sorting the microbes from the trees. Bio-IT Bulletin, Apr. 07.5. Bull, J. J. and H. A. Wichman. 2001. Applied evolution. Annual Review of Ecology and Systematics 32: 183-217.6. Cherry, J. R., and A. L. Fidantsef. 2003. Directed evolution of industrial enzymes: an update. Current Opinion in Biotechnology 14: 438-443.7. Conover, D. O. and S. B. Munch. 2002. Sustaining fisheries yields over evolutionary time scales. Science 297: 94-96. Ayrca bkz. pp. 31-32.8. Cummings, C. A. and D. A. Relman. 2002. Microbial forensics-- cross-examining pathogens. Science 296: 1976-1979.9. Dunn, M., A. Terrill, G. Reesink, R. A. Foley and S. C. Levinson. 2005. Structural phylogenetics and the reconstruction of ancient language history. Science 309: 2072-2075. See also: Gray, Russell. 2005. Pushing the time barrier in the quest for language roots. Science 309: 2007-2008.10. Eisen, J. and M. Wu. 2002. Phylogenetic analysis and gene functional predictions: Phylogenomics in action. Theoretical Population Biology 61: 481-487.11. Futuyma, D. J. 1995. The uses of evolutionary biology. Science 267: 41-42.12. Galvani, Alison P. 2003. Epidemiology meets evolutionary ecology. Trends in Ecology and Evolution 18(3): 132-139.13. Gaschen, B. et al.. 2002. Diversity considerations in HIV-1 vaccine selection. Science 296: 2354-2360.14. Howe, Christopher J. et al. 2001. Manuscript evolution. Trends in Genetics 17: 147-152.15. Marczyk, Adam. 2004. Genetic algorithms and evolutionary computation.16. Nesse, Randolph M. and George C. Williams. 1994. Why We Get Sick. New York: Times Books.17. Relman, David A. 1999. The search for unrecognized pathogens. Science 284: 1308-1310.18. Searls, D., 2003. Pharmacophylogenomics: Genes, evolution and drug targets. Nature Reviews Drug Discovery 2: 613-623.19. Sutherland, William J., 2002. Science, sex and the kakapo. Nature 419: 265-266.20. Taylor, Sean V., Peter Kast, and Donald Hilvert. 2001. Investigating and engineering enzymes by genetic selection. Angewandte Chemie International Edition 40: 3310-3335.21. Vogel, Gretchen. 1998. HIV strain analysis debuts in murder trial. Science 282: 851-852.

SORU

Evrim, ngrlerde bulunmaz m?

DDA

Gerek bilim, ngrlerde bulunur.Evrim sadece gemite olan tanmlar, dolaysyla herhangi bir ngrde bulunamaz.

CEVAP

zgr Dnce Hareketi

1. Evrim ve dier bilimler arasndaki ngr gc bir dereceye kadar benzer olsa da ayn deildir. Tm teoriler sadeletirilmitir; yok saylabilecek tm d deikenleri kastl olarak yok sayarlar. Ancak bu konu d deikenler, ngrleri etkiler. rnein, yrngedeki bir gezegenin gelecekteki pozisyonunu tahmin edebilirsiniz; ancak Gne Sistemindeki kk cisimciklerin etkilerini tahmin edemeyeceiniz iin, ngrnz muhtemelen hatal olacaktr. Evrim, balang koullarndan ve d faktrlerden daha abuk etkilenir; dolaysyla ne tr mutasyonlarn oluaca ve hangi zelliklerin hayatta kalaca gibi ngrler mantkszdr. Bununla beraber, gelecekle ilgili genel tahminlerde bulunurken evrim kullanlabilir. rnein, hastalklarn, geni apta kullanlan yeni antibiyotiklere kar direnli hale geleceini tahmin edebiliriz.(bkz:Antibiyotik direnci ve DDT bakl, evrime kant mdr?) 2. Bilimin ngr gc,baka trl ifade edemeyeceimiz birtakm konular aklayabilme g144

cnden kaynaklanr. Bu ngrlerin, gelecekte gerekleecek olaylar hakknda olmas art deildir. Bunlar, gemite yaanm olan fakat henz hakknda bilgi sahibi olmadmz konularla ilgili tahminler de olabilir. 3. Evrim, birok ngrnn temelini oluturmaktadr. rnein: Darwin, Afrika maymunlaryla olan kkendelik (homoloji) rntlerine dayanarak, insann atalarnn Afrikada ortaya km olduklarn ngrd. Bu ngr daha sonra, fosiller ve genetik kantlarla desteklendi.(2) Evrim teorisi, hzla deien ve farkl koullarn bulunduu ortamlarda, mutasyon hznn daha yksek olmas gerektiini ngrd. Kronik kistik fibroz hastalarnda bakterilerin akcierlere nfus etmesi vakalarnda gerekten de byle olduu anlalmtr.(5) Avc av dinamikleri, av olan canlnn evrimine ilikin ngrlen verilerle uyumlu ekilde deimitir.(8) 1954 ylnda Ernst Mayr, trlemenin ok daha hzl bir genetik evrim gerektirdiini ngrmtr. Bir filogenetik (soyolu) analiz, bu ngry desteklemektedir.(7) eitli yazarlar, omurgal hayvanlarn atalarnn zelliklerine ilikin ngrlerde bulunmutur. Detayl bir alma sonrasnda, bu ngrlerle tam tamna rten Haikouella fosili kefedilmitir.(3) Evrim, karakter verilerinin farkl dizilimlerinin yine ayn soyolu aalarn ortaya karacan tahmin etmitir. Bu ngr, Penny ve dierleri tarafndan(6) farkl protein dizilimleriyle kayt d olarak defalarca kantlanmtr. Bcek kanatlar, solungalardan evrilmitir ve bu srete de su yzeyinde kaymay salayan bir ara aamadan gemitir. lkel su yzeyinde kayma koullar, ta sinekleri arasnda olduka yaygn olduu iin, J.H. Marden; ta sineklerinin dier ilkel zelliklerini de srdrme eiliminde olduklarn ngrmtr. Bu ngr, ta sineklerinde fonksiyonel hemosiyanin bulunduunun kefedilmesini salamtr. Hemosiyanin, dier eklembacakllarda oksijen tanmas iin kullanlan ancak daha nce hibir bcekte rastlanmayan bir proteindir(1)(4) Evrim, bu ve bunlara benzer dier ngrlerle, ila aratrmalar ve direnli hastalklardan korunma gibi alanlarda uygulamaya konulabilir ve konulmutur da. 4. Eer yaratllar, gelecee ynelik tahmin yapma gcnn dk olmas nedeniyle evrimi bir bilim dal olarak saymyorlarsa; o zaman zellikle arkeoloji ve astronomi gibi baz dier alanlar da bilimden saymyorlar demektir. Video nerisi: Evrimin ngr Gc Kaynaklar:1. Hagner-Holler, Silke et al. 2004. A respiratory hemocyanin from an insect. Proceedings of the National Academy of Science USA 101: 871-874.2. Ingman, M., H. Kaessmann, S. Paaba and U. Gyllensten. 2000. Mitochondrial genome variation and the origin of modern humans. Nature 408: 708-713 . See also: Blair Hedges, S. 2000. A start for population genomics. Nature 408: 552-553. See also: Thomson, Jeremy, 2000 (7 Dec.). Humans did come out of Africa, says DNA. Nature Science Update3. Mallatt, J. and J.-Y. Chen. 2003. Fossil sister group of craniates: Predicted and found. Journal of Morphology 258(1): 1-31.4. Marden, Jim, 2005. Flap those gills and fly: Comment (#46024: 10/29).5. Oliver, Antonio et al. 2000. High frequency of hypermutable Pseudomonas aeruginosa in cystic fibrosis lung infection. Science 288: 1251-1253. See also Rainey, P. B. and R. Moxon. 2000. When being hyper keeps you fit. Science 288: 1186-1187. See also: LeClerc, J. E. and T. A. Cebula. 2000. Pseudomonas survival strategies in cystic fibrosis (letter), 2000.Science 289: 391-392.6. Penny, David, L. R. Foulds, and M. D. Hendy. 1982. Testing the theory of evolution by comparing phylogenetic trees constructed from five different protein sequences. Nature 297: 197-200.7. Webster, Andrea J., Robert J. H. Payne, and Mark Pagel. 2003. Molecular phylogenies link rates of evolution and speciation. Science 301: 478.8. Yoshida, T., L. E. Jones, S. P. Ellner, G. F. Fussmann and N. G. Hairston Jr. 2003. Rapid evolution drives ecological dynamics in a predatorprey system. Nature 424: 303-306.
Argman Arivi 145

SORU

Evrimin tanm belirsiz midir?

DDA

Evrimin tanm mulaktr ve gerek olduu iddias da gcn bu anlam belirsizliinden alr. Genellikle bir poplasyondaki kaltmsal zelliklerde zaman ierisinde meydana gelen deiim olarak tanmlanr (sklkla alel sklklarndaki deiim olarak ifade edilir) ve bu herkes tarafndan gerek olarak kabul edilir. Ancak bu, makroevrim veya ortak atadan tremenin gerek olduu anlamna gelmez.

CEVAP

1. Kullanlan dil, zaman zaman belirsiz olabilir (rnein; set kelimesinin anlamlar, orijinal Oxford ngilizce szlnde 22 sayfadan fazla yer tutmaktadr.) Evrim kelimesi de bu belirsizliin talihsiz rneklerinden biridir. nk zaman iinde gerekleen biyolojik deiimi ifade etmek iin kullanlrken, ayn zamanda da evrim teorisinin ksaltlm hali olarak kullanlr; ki bu durumda ok geni bir gzlem ve fikirler yelpazesini de iine alr. Ayrca evrim kelimesibunlarn haricindeki her alanda ve gndelik konuma dilinde bile, temelde deiimi ifade etmek iin de kullanlr. Fakat kelimenin belirsizlii, kullanld alann ieriine gre kolaylkla ortadan kaldrlabilir; en azndan biyolojik evrim hakknda bir eyler bilen insanlar iin byle bir belirsizlik yoktur. erii kartrmak gerekten de yersizdir ve alel sklndaki deiim de tek bana evrim teorisini tanmlayan bir cmle deildir. 2. Evrim teorisinin salaml, tanmnn belirsizliine dayanmaz. Aksine dier bilim insanlar da anlayabilsin diye yazlan bilimsel makaleler, belirsizlii olabildiince ortadan kaldracak ekilde hazrlanmaya allr. Kantlar ok gldr: Evrim sadece bir teori deildir ve ortak atadan treme gibi birtakm nemli kavramlar da veri ve kantlarla desteklenmi olan gereklerdir. 3. Yaratllar, bazen belirsizlii kendi karlar uruna ktye kullanrlar. rnein, kozmolojik deiimi veya yldzlarn, gezegenlerin, galaksilerin evrimini de evrim teorisinin bir parasym gibi ifade ederler (mesela K. Hovind bunlardan biridir). Bu dpedz cehalet ve bilinli bir sahtekrlk; veya her ikisi birdendir.

SORU

Evrimin deney ortamnda tekrarlanamamas, bilimsellikle elimez mi?

DDA

Bilim, tekrarlanabilen deneylere ihtiya duyar. Evrim tekrarlanamaz, bu yzden de bilim deildir.

CEVAP

zgr Dnce Hareketi

1. Bilim, gzlemlerin tekrarlanabilir olmasn gerektirir. Evrimin dayand gzlemler, ki bunlar arasnda karlatrmal anatomi, genetik ve fosiller saylabilir; tekrarlanabilir zelliktedir. Birok durumda, gzlemleri kendiniz bile tekrarlayabilirsiniz. 2. Ayrca evrim, hem laboratuvar ortamnda, hem de doal yaamda, mutasyonlar ve doal seilim de dahil olmak zere tekrarlanabilir deneylerle de desteklenmektedir. Ayrca bkz: Hi kimse evrimi gerekleirken dorudan gzlemlemedi, yleyse doru olduunu nereden biliyorsunuz? Okuma nerileri: Evrimi Deneyle Gzlemek ve renmek steyenlere: Lenski Deneyi, Evrim Aac
146

 Lepistes deneyi ve evrim, felis agnosticus Midyelerin hzl evrimi: Midyenin fendi yengeci yendi, Evrimi Anlamak blogu Fukuimann mutant kelebekleri Video nerileri: *Evrim Gerekleri, 3. blm

SORU

Evrimin aklayamad birok konu yok mu?

DDA

Evrim; yerekimi, yaamn kkeni, biyolojik karmaklk ve ahlak gibi birok konuyu aklayamamaktadr.

CEVAP

1. Hibir teori her eyi aklayamaz ve bu evrim iin de geerlidir. Evrim, biyolojinin alandr ve dolaysyla da kozmoloji ve fizik gibi kimi alanlarda uygulanamaz bile. Evrim, biyolojide geni bir yelpazede geerlidir ve birok olguyu da baarl bir ekilde aklar.(1) 2. Evrim, kimi insanlarn aklayamadn iddia ettii baz olgular (rnein, ahlakvebiyolojik karmaklk) kabataslak da olsa aslnda aklayabilir. Bu iddiay ne sren insanlar, muhtemelen devlerini yapmadan gelmilerdir.

Kaynaklar: 1. Theobald, Douglas. 2004. 29+ Evidences for macroevolution: The scientific case for common descent.

SORU

Birok bilim insan, evrimin sorunlar ierdiini sylemiyor mu?

DDA

Birok bilim insan, evrimin ciddi sorunlar ierdiini sylyor. Bu sorunlara, teoride yer alan en nemli ve temel konular da dahildir.

CEVAP

Evrim teorisinin bilinen ciddi bir sorunu yoktur. Olduuna ynelik iddialar, birbiriyle rten iki ana gruba ayrlr: a) Olduu varsaylan baz sorunlar, evrim mekanizmalarnn detaylar ile ilgilidir. Bilimin her alannda cevaplanmam detaylar olmutur, olacaktr da. Evrim de istisna deildir. Yaratllar, bilim insanlarnn bu detaylarla ilgili fikir ayrlklarn cmbzlayp; onlar, sanki evrim teorisinin temeline ynelikmi gibi sunmaya alrlar. bkz: Yaratl olmayan birok bilim insannn sylediklerinden de evrimi rten alntlar yaplmyor mu? b) Varsaylan sorunlarla ilgili ne srlen iddialarn bazlar da, bilimsel aklamann ierii hakknda yeterli bilgi sahibi olunmamasndan, aklamann yanl anlalmasndan veya yanl bilgiye dayanmasndan kaynaklanr. Ayrca bkz: 300den fazla bilim insannn, darvinizme pheli yaklat syleniyor. Bilim insanlarnn artk evrim teorisini terk ettikleri doru mu? Evrim, yakn gelecekte hepten terkedilmeyecek mi?
Argman Arivi 147

SORU

Evrimin ierdii sorunlar, yaratlln kant deil midir?

DDA

Evrimin ierdii sorunlar, yaratlln kantlardr.

CEVAP

1. Bu iddia olduka yanl bir ekilde, var olan modellerin yalnzca evrim ve yaratllkla snrl olduunu varsayar. Bilimsel veya deil, birok farkl model ne srlmtr. Tm modellerin iinden yalnzca bir tanesinde sorunlarn bulunmas, geri kalan modellerin doru olduu sonucunu karmamz iin sebep deildir. Bir baka alternatif de, henz ortaya kmam bir modelin doru olabileceidir. 2. Eer bu iddia doruysa, ayn sebepten dolay onun kart da doru olmak zorundadr. Yaratllar, yaratllkla ilgili sorunlar (ki dalar kadardr), evrime kant olarak kabul etmeye hazr m? 3. Evrimin ierdii sylenen sorunlarn birou aslnda sorun bile deildir. Bu internet sitesinin byk bir ksm da bunun sebeplerini gstermeye adanmtr.

SORU

300den fazla bilim insannn, darvinizme pheli yaklat syleniyor. Bilim insanlarnn artk evrim teorisini terk ettikleri doru mu?

DDA

Birok bilim insan evrimi reddediyor ve yaratll destekliyor. Her disiplinden gelen 300den fazla bilim insan, rastgele mutasyonun ve doal seilimin, yaamn karmakln aklamadaki yeterliliine duyduklar pheyi ifade etmek iin bir bildiri imzalad. 1. Bu iddia, en basit tabirle bir yalandr. bkz: Dnya Akademiler Birliinin hazrlad Evrim Eitimi bildirisi 2. Birok bilim insannn evrimi reddettii ynndeki genel iddiann eletirisi, Discovery Instituteun (DI) hazrlad listeye dahil olan bilim insanlarn da kapsar. (darvinizm) phecilie temel olacak gvenilir kantlarn yokluunda, pheci iddialarn da deeri yoktur. Yukardaki iddiay destekleyen bylesi bir kant mevcut deildir. Bu tr kantlarn olmadna dairDI tarafndanne srlen iddialar, evrimsel biyolojiyi anlayanlar tarafndan srekli incelenip rtlmektedir. Evrimi kabul eden bilim insanlarnn saysyla kyaslandnda, 400 bilim insan olduka nemsiz bir miktardr. Ulusal Bilim Eitimi Merkezi (The National Center for Science Education, NCSE), DInn hazrlad listenin bir parodisi olarak, evrimi destekleyen ve isim olarak Steve veya onun varyantlarna sahip olan 500 bilim insannn listesini hazrlamt.(3) DInn 400 kiilik listesinde ise yalnzca be tane Steve vard. Evrim kart bir belge olarak, DInn listesi fazla abartlmaktadr (aada aklanyor). 3. mzaclarn, zerinde anlatklar ifade,evrim kart bir ierie sahip deildir. yle yazldr:Rastgele mutasyon ve doal seilim kabiliyetinin hayatn karmakln aklayabilecei ynndeki iddialar konusunda pheciyiz. Darvinci teori iin sunulan kantlara dair detayl incelemeler yaplmasnn desteklenmesi taraftaryz.(Discovery Institute, 2004) Bilim insanlar, kantlar incelemek ve her eye pheyle yaklamak konusunda eitildikleri iin, en cokulu evrimciler bile bu metnin altna imza atabilir. Elbette, yaamn karmaklna yalnzca rastgele mutasyon ve doal seilimin katkda bulunmad biliniyor; genetik srklenme ve ortakyaam (simbiyoz) gibi mekanizmalar da olduka nemlidir.
148

CEVAP

zgr Dnce Hareketi

Steve Projesindeki bilim insanlar tarafndan imzalanan ifade ok daha aktr:Evrim, biyoloji bilimlerinin esasl, iyi desteklenmi ve birletirici bir prensibidir. Bilimsel kantlar da tm canllarn ortak bir atay paylat eklindeki gr kar konulamaz bir biimde destekler. Evrimin rntlerine ve srelerine dair mantkl tartmalar gereklese de, evrimin var olduuyla veya onun oluunun ana mekanizmasnn doal seilim olduuyla ilgili ciddi bir bilimsel phe yoktur. Akll tasarm da ieren, ancak bununla snrl olmayan yaratl szdebilimin devlet okullarndaki bilim mfredatna girmesine izin vermek, bilimsel olarak uygunsuz, pedagojik olarak ise sorumsuzluktur.(3) DIun listesindeki birok kii evrim kart olsa da; ounun, trlerin deimezlii ve dnyann gen olmas gibi iddialara katlmyor olmas kuvvetle muhtemeldir. (2) Bir baka listede ise, DI, neo-darvinizmin bir ya da daha fazla ynn eletiren evrim teorisinin yzletii sorunlar tartan veya biyolojinin, kkenleri aklarken gz nnde bulundurmas gereken nemli yeni kantlar ortaya koyan muhalif grlerin yer ald yaynlarn kaynakasn sunuyor. Bu yaynlarn yazarlaryla iletiime geildiinde, hibiri, almalarnn akll tasarm desteklediini veya evrime muhalif olduunu sylememitir(1). DInn iddiada bahsi geen 400 kiilik listesindeki imzaclardan biri olan Bob Davidson, evrimin bilimsel kantlarnn kar konulamaz olduunu ve artk DInn hem bilime hem de dine hakaret tekil ettiini dndn ifade etmitir. (4) 4. DInn listesindeki imzaclarn ou (%80 civar) biyolog deildir; hatta bazlar bilim insan bile deildir. Evrim hakknda yorum yapmak iin sokaktaki ortalama insandan daha vasfl olan aznl ise matematikiler, elektrik mhendisleri, felsefeciler vb. oluturur. 5. 1991 Gallup anketine gre, ABDdeki bilim insan ve mhendislerin yalnzca yaklak %5i yaratldr. (8)(9) Ancak bu say, yaamn kkenleriyle ilgili olmayan alanlarda alanlar da kapsar, -bilgisayar uzmanlar, makine mhendisleri gibi. Yalnzca dnya ve yaamla ilgili alanlarda alanlar hesaba kattmzda, yaklak 480.000 bilim insan olduunu ve bunlardan sadece 700nn yaratl bilimine inandn veya onu geerli bir teori saydn grrz. (8) Bu da, ilgili bilim insanlarnn %0.15inden daha aznn yaratlla inand anlamna gelir. Ayrca bunlar, herhangi bir bakagelimi lkedekinden ok daha fazla sayda yaratl barndran ABDdeki rakamlardr. Dier lkelerde, ilgili alanlarda alan ve yaratll kabul eden bilim insanlarnn oran %0.1in de altndadr. Buna ek olarak, birok bilimsel kurulu kanta o kadar ok inanr ki, bu hususta basn aklamalar bile nerederler. (7) En saygn bilim kurulularndan biri olan Ulusal Bilim Akademisi (The National Academy of Sciences NAS), srf bu konuya zel bir Web sitesi hazrlamtr. (6) Nobel dll 72 kii, 17 eyalet bilim akademisi ve baka 7 bilim kuruluundan oluan bir heyet, bir bilirkii raporu hazrlayp Yce Divana sunmutur. (5) Bu rapor, bilimi dinden ayran eyin ne olduu ve yaratlln neden bilim olmad konularna aklk getirmektedir. 6. Bir eye inanan bilim insanlarnn veya profesrlerin says deil, bu kiilerin o eye inanrken neyi temel aldklar incelenmelidir. Evrimi reddeden birok kii, bunu, kanta dayanarak deil, kiisel dini inanlarn temel alarak yapmaktadr. Kantlar, evrimi destekler. Nesnel karmlarn temel almas gereken ey ise kiisel hkmler deil,var olan kantlardr. 7. Bilim insanlarnn evrimi reddettikleri veya yaratll destekledikleri ynndeki iddialar, sklkla ya abartlm ya da sahtedir. Birok bilim insan, evrimin kimi ynlerine, zellikle de son zamanlardaki hipotezlere kukuyla yaklamaktadr. bkz: Birok bilim insan, evrimin sorunlar ierdiini sylemiyor mu?Btn iyi bilim insanlar, evrime (ve dier her eye) kar pheci yaklar ve ne kadar uzak olursa olsun, evrime yneltilmi ciddi muhalefetlerin ortaya kabilecei ihtimaline aktrlar. Yaratllar, sklkla bu tr salkl phecilik ifadelerini, evrimin tartmal bir kavram olduu eklinde yorumluyorlar. Fakat evrimin, yllar yl bu tr sorgulamalara direndii gereinin, aslnda ancak ve ancak bulgularn kesinliiyle doru orantl olduu anlamna geldiini anlayamyorlar. Kaynaklar:1. Branch, Glenn. 2002. Analysis of the Discovery Institutes Bibliography of Supplementary Resources for Ohio Science Instruction. Reports of the National Center for Science Education 22(4): 12-18,234.2. Evans, Skip. 2001. Doubting Darwinism through creative license.http://
149

Argman Arivi

www.ncseweb.org/resources/articles/7306_pr87_11292001__doubting_dar_11_29_2001.asp3. NCSE. 2003. Project Steve, http://www.ncseweb.org/article.asp?category=184. Westneat, Danny. 2005. Evolving opinion of one man. Seattle Times, Aug. 24, 2005.http://seattletimes.nwsource. com/html/localnews/2002450329_danny24.html5. Edwards v. Aguillard. 1986. U.S. Supreme Court amicus curiae brief of 72 Nobel laureates (and others). (Case 482 U.S. 578, 1987)http:// www.talkorigins.org/faqs/edwards-v-aguillard/amicus1.html6. NAS. 1999.7. NCSE. n.d., Voices for evolution. http://www.ncseweb.org/article.asp?category=28. Robinson, B. A. 1995. Public beliefs about evolution and creation. http://www.religioustolerance.org/ev_publi.htm9. Witham, Larry. 1997. Many scientists see Gods hand in evolution. Reports of the National Center for Science Education 17(6): 33. http://www.ncseweb.org/resources/rncse_content/vol17/5319_many_scientists_see_god39s__12_30_1899.asp

SORU

Darwinin kendisi bile, gzn evrimi konusunda yanldn kabul etmemi miydi?

DDA

Charles Darwin, yazd u satrlarla evrimin yetersizliini kabul etmitir:Gzn odan farkl uzaklklara uydurmas, ieri girecek k miktarn ayarlamas, kresel ve renksel sapmaydzeltmesi gibi esiz dzenlenilerinin tmnn; doal semeyle oluabildiini dnmenin pek abes grndn ak yreklilikle itiraf ederim.(1)

CEVAP

Bu sz, balamndan koparlarak alnmtr. Darwin, ileri srd bu problemi kendisi zaten yantlamtr. Paragraf yle devam eder:Ancak mantm diyor ki, mkemmel ve karmak bir gzden olduka kusurlu ve basit bir gze ok sayda aamayla geiin mmkn olduu ve bu aamalarn hepsinin de sahibine fayda salam olduu gsterilebilirse; dahas, gz gerekten de ufak deiimler geiriyorsa ve de bu deiimler kaltlyorsa (ki durum gerekten de byledir); ve eer bir organdaki her eitlilik ve deiim, ortam artlar deitiinde canlya fayda salyorsa; o zaman hayal gcmz tarafndan kavranmas ne kadar g olursa olsun, mkemmel ve karmak bir gzn doal seilimle olumadna inanmak gerekten zordur. Bir sinirin nasl olup da a duyarl hale geldii sorusu;bizi, ilk yaamn nasl ortaya kt sorusundan daha fazla ilgilendirmez. Fakat birok veriye gre, duyarl olan her sinir hcresinin a ve sesi oluturan havadaki titreimlere de duyarl hale gelmesi, hi de olanaksz grnmemektedir.(2) Darwin sayfa boyunca, ara aamalarn geerliliini gsteren canl organizmalardan rnekler vererek, sfr gz ve insan gz arasndaki ara aamalarn makul bir dizisini tanmlamaya devam eder. Bir almadan alnt yapmak yerine onun zetini karmak, almann ieriinin anlaldn gsterir. Yaratllarn ou alnt yapmakla yetinir, nk yazarn gerekte neden bahsettii hakknda en ufak bir fikre sahip deillerdir. Hatta ou yaratl, almann orijinalini dahi okumadan alnt yapar. Darwinin, gzn evrimine ilikin yazdklarndan yaplan bu alnt da buna gzel bir rnektir. Yaznn tamamn; yani cmlenin arkasndan gelen aklamalar okuyan ve anlayan hibir drst insan, zaten cmleyi yaratllarn kulland ekilde kullanmayacaktr. Eer bir kii, okuduu veya dinledii almay zetleyebilecek kadar anlamamsa, onun hakknda yorum da yapmamaldr. Ayrca bkz: Gz, evrilmi olamayacak kadar karmak bir organdr Video nerileri: Richard Dawkins Gzn Evrimini Anlatyor Kaynaklar: 1. Darwin, C. 1872, Onur Yaynlar, 2. bask, 6. Blm. s 212,213. Orijinal metin: Darwin, C. 1872. The Origin of Species, 6th ed. London: Senate, chpt. 6, http://www.talkorigins.org/faqs/origin/
zgr Dnce Hareketi 150

chapter6.html veya http://www.literature.org/authors/darwin-charles/the-origin-of-species/ chapter-06.html 2. Bahsi geen ksm orijinal metinden daha anlalr bir dille kendi yaptmz eviridir. Trlerin Kkeninin Trke evirisinde ise yle gemektedir:Saduyu bana yle diyor: Basit ve eksik bir gzden karmak ve yetkin bir gze kan ve her biri gz tayan yarata yararl aamalarn varl (durum kesinlike budur) gsterilebilirse; daha sonra, gzn durmadan deitii ve deiimlerin soyaekildii (durum gerekten byledir) ortaya konulabilirse; ve bu trl deiimler deien yaam koullarnda bir hayvana yararlysa, o zaman, yetkin ve karmak bir gzn doal semeyle olutuuna, bu bizim hayal gcmz asa bile, inanmann gl teorim iin ykc saylmamaldr. Bir sinirin nasl olup da a duyarl duruma geldii sorusu, bizi yaamn kendisinin nasl tredii sorusundan hi de daha ok ilgilendirmez; ama hibir siniri olmayp da a duyarl olan aa baz yaratklarn etindeki (sarco) belirli duygan elerin birlemesi ve bu zel duyarl tayan sinirlerin gelimesi olanaksz grnmemektedir. (Darwin, C. 1872, Onur Yaynlar, 2. bask, 6. Blm. s 212,213.)

SORU

Trlerin Kkeni, trleme konusuna deiniyor mu?

DDA

Trlerin Kkeni, sahip olduu isimle verdii sz tutmuyor; trleme konusuna deinmiyor. 1. ok fazla deindii sylenemez, doru. Ancak, biyoloji, Darwinle balamad gibi onunla da bitmemitir. O gnden bugne, bu konuda birok ey renilmitir. 2. Darwin, bir trn, aamal ama zaman iinde keskin bir ekilde nasl biimlendiini enine boyuna anlatmtr. Yeni trler bylesi bir soydan dallanmam olsayd bile, birok insan bu sreci, yeni trlerin oluum biimi olarak dnrd. 3. Darwin, trlemede doal seilimin en temel role sahip olduunu ne srmtr; ancak, mekanizma zerinde fazla detayl bir ekilde durmamtr. u anda, trlemenin ounun doal seilime deil, corafi izolasyona ve genetik srklenmeye (farklyurtlu trleme) bal olarak gerekletii dnlmektedir. Ancak, doal seilimin hl farkl konaklar zerinde zellemeye bal trleme gibi farkl trlemelerde rol oynad(1) ve ayran trlere daha byk bir eitlilik salad dnlmektedir.(3) Darwin, Trlerin Kkeninin Giri blmnde yle der:Pek ok ey karanlk kalmakta ve uzun zaman karanlk kalacak ise de, baarabildiim en titiz almadan ve en nesnel yarglamadan sonra, doa bilginlerinin yakn zamana kadar kabul ettikleri, ve eskiden benim de kabul ettiim grn, - yani, her trn balbana yaratlm olduu grnn- yanll konusunda hi phem yoktur. Trlerin deimez olmadna, tersine, ayn cinsten denilenlerin tpk herhangi bir trn onaylanm eitlerinin o trn dlleri olmas gibi, baka ve genellikle tkenmi bir trn dorudan doruya dlleri olduuna kesinlikle inanyorum. Bundan baka, Doal Semenin, deiiklik geirmenin biricik yolu deilse bile, balca yolu olduu kansndaym. (4) 4. Darwin dier almalarnda, corafi izolasyonun rol de dahil olmak zere, trleme zerine yazmtr.(2) Kaynaklar:1. Filchak, Kenneth E., Joseph B. Roethele and Jeffrey L. Feder. 2000. Natural selection and sympatric divergence in the apple maggot Rhagoletis pomonella. Nature 407: 739-742.2. Kottler, Malcolm J. 1978. Charles Darwins biological species concept and theory of geographic speciation: the Transmutation Notebooks. Annals of Science 35: 275-297.3. Presgraves, D. C., L. Balagopalan, S. M. Abmayr and H. A. Orr. 2003. Adaptive evolution drives divergence of a hybrid inviability gene between two species of Drosophila. Nature 423: 715-719.4. Darwin, C. (1859). Trlerin Kkeni. ev. ner nalan. 2. bask. Onur Yaynlar,1976
Argman Arivi 151

CEVAP

SORU

Neden imdiye kadar hibir kademeli biyokimyasal evrim modeli yaynlanmad?

DDA

Profesyonel literatr, biyokimyasal sistemlerin evrimi konusunda sessiz kalmaktadr. (Behe, Michael J. 1996. Darwins Black Box, New York: The Free Press, 68, 72, 97, 114, 115-116, 138, 185-186.)

CEVAP

1. Bu iddia, en basit haliyle yanltr. Michael Behenin eksik olduunu iddia ettii literatrlerde yzlerce makale bulunmaktadr. rnein, David Ussery, sillerin evrimine dair 107 tane, kamnn evrimine dair 125 tane, bir btn olarak phtlama sisteminin evrimine dair 27 tane, kesecik aktarmnn evrimine dair 130 tane ve baklk sisteminin molekler evrimine dair de 84 tane makale bulmutur.(1)

2. Behe, hcredeki molekler ileyie dair anlaymz abartarak, iddiasn daha dramatik gstermeye almaktadr. rnein, Getiimiz krk ylda, biyokimya, hcrenin srlarn ortaya kard, demektedir (1996, 232). Ama bizim kavraymz, henz ok yenidir. Behenin kitabn yazmasndan bu yana geen yllarda, dergiler, yeni bilgileri ortaya karan binlerce aratrma makalesiyle dolmutur ve daha birok bilgi de gn yzne karlmay beklemektedir. 1998de Escherichia coli bakterisinin genomunun tamam zldnde, genlerinin te birinin ilevi hl bilinmiyordu; ve E. coli, insan hcrelerinden ok daha basit bir yapya sahiptir. 3. Behenin akll tasarm zerine yapt almalar, bilimsel literatrde hibir yayn retememitir. Aslna baklrsa, akll tasarm savunanlardan, bu konuda bugne kadar hibir bilimsel yayn kmamtr.(2) 4. Ayrca Michael Behe, 2010 ylnda The Quaterly Review of Biology dergisinde yaynlam olduu Deneysel Evrim, Fonksiyon Kaybettirici Mutasyonlar ve Adaptif Evrimin lk Kural balkl makalesiyle 1996dan beri srdrmekte olduu evrim kartlndan vazgeerek, evrimi kabul eden bilim insanlar arasndaki yerini almtr.

Kaynaklar:1. Ussery, David. 1999. A biochemists response to The biochemical challenge to evolution. Bios 70: 40-45.2. Gilchrist, George W. 1997. The elusive scientific basis of intelligent design theory. Reports of the National Center for Science Education 17(3): 14-15.

SORU

Canlla ilikin, yaratllk ve evrimden baka bir model yok mudur?

DDA

Canllarn kkenlerine ilikin var olan iki model, yalnzca evrim ve yaratllktr.

CEVAP

1. Yaratla denk birok farkl model bulunmaktadr. Yalnzca ncil temelli yaratllk bile yermerkezcilii (geosentrizm), gen dnya yaratlln, gn-a yaratlln, ilerlemeci yaratll, akll tasarm yaratlln ve daha fazlasn iermektedir. Dier kltrlerden ve dinlerden gelen yzlerce farkl yaratl eidi de vardr. Yaratl modellerine en sert eletirilerden bazlar, baka modellere inananlar tarafndan gelmektedir. 2. Darwinci evrime veya onun kimi blmlerine alternatif olarak sunulabilecek, yaratl olmayan birok fikir de olasdr ve gemite olduka ilgi grmtr. Bunlardan bazlar yledir: Ortogenez
152

zgr Dnce Hareketi

3. Yaratl ve evrim, birbirine denk deildir. Yalnzca, teistik evrim gibi modellerde bir arada bulunabilirler.

Neo-Lamarcklk Sre yapsalclk Sramaclk (ing. saltationism)

SORU

Peki ya akll tasarm? O da evrim kadar bilimsel deil mi?

DDA

Akll tasarm teorisi bilimseldir. (Dembski, William A., 1998.)

CEVAP

1. Tasarm fikrine ait terimler tanmlanmamtr. Szde teorideki tasarm kelimesinin, bu kelimenin gerek anlamyla uzaktan yakndan alakas yoktur. Tasarm, bir etkenin, bir ama dorultusunda bir eyi dzenlemesi/ayarlamas eklinde tanmlanr. Ama byle bir kavram, akll tasarm balamnda tanmlanan ayrt edici tasarm srecinin hibir yerinde karmza kmaz. Dembski, akll tasarm bir inanlmazlk argman (ing. argument from incredulity) haline getirerek, tasarmn ne olmadn tanmlar (bilinen dzenlilik ve ans); fakat tasarmn ne olduunuhibir zaman sylemez. Bir soruna getirilen zm nerisi, o sorunun deikenlerini hedef almaldr; yoksa alakasz olmaktan veya konuya yle bir el sallamaktan teye geemez. Tasarmla ilgili bir teori, bir ekilde etkeni ve amac hesaba katmaldr; aksi halde tasarmla ilgisi olduu sylenemez. Hibir akll tasarm teorisyeni, tasarmn bilimsel aklamasn yapmaya alrken etkeni ve amac hesaba katmam, bazlar da bunlarn hesaba bile katlamayacan aka sylemitir.(2)Dolaysyla eer akll tasarm teorisi, tasarm kantlayabiliyor olsayd bile hibir anlam ifade etmeyecekti; nk alldk anlamdaki tasarmla en ufak bir ilgisi olmayacakt. ndirgenemez karmaklkda tasarmla hibir alakas olmamas nedeniyle bir inanlmazlk argman olup,bilim olarak tam bir fiyaskodur. 2. Akll tasarm, zneldir. Dembskinin matematiksel olarak etrefilli formlasyonunda bile tarif ettii karmakln tanm, ancak verilerden sonra belirlenebilir; bu da tanmlama ilemini, nesnel olmas gerekirken znel hale getirir. Dembski u anda grnte belirlenmi karmakla kar gerekte belirlenmi karmaklktan bahseder ve bunlardan sadece ikincisi tasarmla ilgilidir. Ancak pratikte, ikisini birbirinden ayrmak imkanszdr.(3) 3. Akll tasarm, manta aykr sonular ierir. Grne gre rmcek alar, belirlenmi karmakln standartlarna uyar, bu da rmceklerin akll olduu karmna yol aar. Bunun yerine, karmakln, rmceklere ve onlarn kabiliyetlerine iledii de iddia edilebilir. Ama bu iddia ortaya atldnda, rmcein tasarmcsnn akll olmad, onun da akll bir ekilde tasarland ve hatta belki de akll olann, rmcein tasarmcsnn tasarmcs olduu iddias da ne srlebilir. Yani ya rmcekler aklldr; ya akll tasarm teorisi, tm mevcut tasarmn evrene sadece bir kez (balangta) girmi olduunu neren clz bir Deizme doru klmelidir; ya da belirlenmi karmaklk gibi terimlerin hibir kullanl tanm yoktur. 4. Akll tasarm hareketinin, bilimle badamak gibi bir amac yoktur. Harekete nclk eden ve onu ynlendiren Phillip Johnson, bu hareketin bilimle deil, din ve felsefeyle ilgili olduunu defalarca belirtmitir.(1) Okuma nerileri:*Dnyann en byk bilim kuruluu AAASin Akll Tasarma ilikin karar Kaynaklar:1. Belz, Joel. 1996. Witnesses for the prosecution. World Magazine 11(28): 18. 2. Dembski, William A., 2002. No Free Lunch. Lanham, MD: Rowman & Littlefield.3. Elsberry, Wesley R., n.d. What does intelligent agency by proxy do for the design inference?
153

Argman Arivi

SORU

Hurdala isabet eden bir kasrga, ans eseri bir Boeing 747 oluturabilir mi? (Hoyle argman)

DDA

Dzen, kendiliinden dzensizlikten gelemez. Hurdalkta esen bir kasrga, asla bir Boeing 747 ua oluturamaz (Hoyle, Fred, 1983. The Intelligent Universe. New York: Holt, Rinehart and Winston, pp. 18-19.)

CEVAP

1. Bu iddia, evrim teorisi ile ilgisizdir. nk evrim zaten, belirli paralarn bir araya gelmesiyle deil; var olan yaplarn zerine, seici kademeli deiikliklerin eklenmesi yoluyla gerekleir. Bylesi bir evrimsel srete dzen oluabilir, ve oluur da. 2. Hoyle bu benzetmeyi, ona daha iyi uyarlanabilecek bir konu olan abiyogenez, yani yaamn ortaya k iin ne srmt, evrim sreci iin deil. Ancak altyapsndaki genel ilkeler yine de hataldr. Dzen, kendiliinden dzensizlikten srekli olumaktadr. Kasrgann kendisi bile kendiliinden oluan dzene bir rnektir. nsan gibi karmak bir yap, cansz organik maddelerden kendiliinden olumaz. Ama onun kadar karmak olmayan ve kendisini kopyalayabilen basit bir molekl, bu maddelerden pekala oluabilir. Ve bu molekl bir kez ortaya kt zaman da, evrimle gitgide karmaklaarak sonunda insan gibi karmak bir yapnn ortaya kmasn salam olur. nl evrimsel biyolog John Maynard Smithin de dedii gibi: Hibir biyolog, karmak yaplarn tek bir aamada ortaya ktn iddia etmez. Hcre bazndaki basit canllk, ara aamalarla, kademeli olarak karmakla doru geliir. Evrim kartlar, iddialarnda bu nemli ayrnty ou zaman grmezden gelir. 3. Gzden kaan bir dier nemli nokta da, cansz bir nesne olan bir Boeing 747 ile kendisini kopyalama zellii bulunan DNA moleklne sahip bir canl yapnn, ayn kurallara tabi olmayacadr. Video nerileri: * Richard Dawkins; Evrenle Bymek belgeselinden ilgili blm Kaynaklar:1. A memorable misunderstanding Fred Hoyles Boeing-story in the Evolution/Creation literature by Gert Korthof2. Evolution Encyclopedia Vol. 13. Dawkins, R. (1986). Kr Saati; (1996). Olaslkszlk Dana Trmanmak.

SORU

Evrimciler, yaratllarla tartmaktan neden kanyor?

DDA

Evrimciler, yaratllarn meydan okuyarak ileri srdkleri tartmalar neden kabul etmiyor?

CEVAP

zgr Dnce Hareketi

1. Bilimsel konular tartmak iin uygun ortam, bilim konferanslar ve meslektalarn incelemesinden geen bilimsel yaynlardr. Byle bir ortamda, iddialar herkes tarafndan rahata gzden geirilebilir. Yaratllar, birka istisna haricinde, byle yerlerde tartmay kabul etmezler. 2. Bilimsel bir ortamda yaplmayan halka ak tartmalar, genellikle katlanlarn argman kalitesiyle deil, toplulua hitabetme yetenekleriyle llr ve kazanan taraf bu kriterlere gre belirlenir. 3. Yaratllarn hem szl, hem de yazl tartma sluplar, genellikle konularn incelenmesi
154

iin yeterli zamana imkan tanmaz. nde gelen yaratllarn sklkla kulland taktik, dzinelerce yanl bilgiyi hzla sralayarak gevezelik etmek, bilgilerin yanll konusunda bilimsel bilgiye sahip olmayan seyircinin dikkatini datp kafalarn kartrmak ve karlarndaki bilim insanna ok ksa bir srede yakalayp dorusunu aklamak iin arka arkaya hatal bilgiler sunmaktr. Kar tarafn, bunlarn hepsine, annda (veya verilen ksa srede) cevap vermesi zaten imkanszdr. Bu taktik, seyircinin gznde, yaratl soru sormu ve kar taraf cevap verememi izleniminin olumasn salar. 4. Yukardaki hususlara ramen, hem gerek hayatta, hem de internet ortamlarnda birok tartma yaplmaktadr.

SORU

Evrimciler, evrimi kantlamak iin Hovindin ortaya att dll bahse neden hala cevap vermedi?

DDA

Evrimciler, Kent Hovind tarafndan teklif edilen 250.000$ dll evrimi kantlama bahsine neden hala cevap vermedi?

CEVAP

Argman Arivi

1. Bu bahis, evrimin doru ya da yanl olduuna ilikin net bir sonuca ulalamayacak ekilde tasarlanmtr. Birincisi Hovind, evrim kelimesinin anlamn arptarak, onu kozmoloji ve abiyogenez de dahil olmak zere birok bilim dalyla birletirmektedir. kincisi, dorulugundan zaten emin olmadmz (ve evrimle de hibir ilikisi bulunmayan), evrenin hilikten geldiine ynelik kant gsterilmesini istemektedir. ncs ve de en nemlisi, Hovind evrimin, gzlemlenen fenomenlerin ortaya kmas iin mmkn olan tek yol olduuna ynelik ispat talep etmitir. Bir evrensel negatifi kantlamak imkanszdr. Hatta bilim insanlar zaten u anda bile, abiyogenez iin panspermiya gibi ciddi alternatifler dnmektedirler. Btn bunlarn evrim kuram ile ilgisi yoktur. Hovindin bahsi, evrimin (ve tm baslanglarn) herhangi bir tanr olmadan gereklemi olduuna ynelik kant talep etmektedir. Ancak evrim, Hovindin de farknda olduu zere, zaten Tanry inkar etmez. Tanrnn yokluunu kantlamann mmkn olmadn syleyen de yine Hovindin kendisidir. Dolaysyla Hovind, bu bahsin gerekliliklerinin salanmasnn imkansz olduunu ve bahsin hatal kurgulandn kendisi ima etmektedir.(1) 2.Karara varma srecinin de adaletsiz olaca aktr. Karar verecek olan hakimler Hovind tarafndan seilmitir, dolaysyla byk ihtimalle tarafl olacaklardr. Hovind, tarafsz hakimlerin seilmesini reddetmitir.(3) Ayrca Hovindin, hakimlerin sahip olmas gereken zellikler hakknda gemi eitimi veya deneyimi bulunmad iin, kendi eliyle setii bu kiilerin vasfsz ve yetersiz olmalar da pekala mmkndr. Hatta, hakimlerin hi var olmadna ynelik ipular bile grlmtr. rnein, Pensacolada kan ve Hovindin uzman komitesinin dikkatine balkl reklama tek bir kiiden bile cevap gelmemitir.(5) Hovind, nemli kantlar kabul etmeyeceini batan kendisi bildirmitir. rnein, trleme biiminde gereklemi olan makroevrimi, evrime kant olarak saymayacan sylemitir. 3. Btn bunlara ramen birok kii Hovindin bahsine cevap vermi, ancak ya batan savlm ya da grmezden gelinmilerdir: Lenny Flank, Hovindden, tamamen farkl bir hayvan eidi syleminin ne anlama geldiini net bir ekilde aklamasn istedi, ancak kendisinden sadece cevap nitelii tamayan karlklar ald.(2) Kevin R. Henke, dl kazanmak iin gereken artlar renmek iin giriimde bulundu. Hovind, dln alnabilmesi iin Big Bangin yeniden canlandrlmas gerektiini syledi. Sonradan Hovindin ekip yelerinden biri, koullarn teknik olarak uygulanamaz ve finansal olarak da imkansz olduu kararna vard. Hovind, bir kpek ile muzun ortak soydan geldiinin kant iin
155

2.000 $teklif etmeye gnllyd, fakat yarglarn tarafsz olmas gerektii sylenince bundan vazgeti.(3) Dr. Barend Vlaardingerbroek, adalet ile ilgili koullar ve konular akla kavuturmak iin Hovind ile iletiime gemeye alt, ancak Hovind onu bandan savd. Fakat bu arada Hovindin, beenmedii veya iine gelmeyen her kant, daha yarglarn grmesine bile frsat kalmadan reddetme hakkna sahip olduunu renmi oldu.(5) Thomas, bahse karlk vermek iin Hovinde bir kant listesi gnderdi, akabinde kendisinden hibir cevap alamad.(4) Ian Wood, Hovinde evrime ynelik kantlar gnderdi. Ancak daha sonra, Hovindin bu kantlar yarg heyetine sunduu konusunda yalan sylemi olduunu rendi.(6) Adam Kisby, Hovindin bahsine, Hovindin kendi koullarnda ve Hovindin listeledii alternatifleri mantkl bir ekilde rterek karlk verdi. Hovind bunlarn hepsini, hibir geerli itiraz sunmadan geersiz sayd (Kisby 2005). Kisbynin ispat kusurlu idiyse bile, ne Hovind ne de onun karar komitesi, olduunu iddia ettikleri kusurlar ortaya koyacak kadar dahi inceleme yapmadlar. Ksacas bu bahis, koca bir dzmeceden baka bir ey deildir.

Kaynaklar:1. David. 2005. Hovind indirectly admits that his $250,000 Offer is impossible, and is flawed. http://true.wxcs.com/hovind/flaw-impossible.htm, transcribing an interview with Hovind on Truthradio, April 5, 2005.2. Flank, Lenny. n.d. Dr. Hovind, created kinds, and his $250,000 reward . . . 3. Kolosick, Jama. n.d. Kent Hovinds $250,000 award to prove evolution!4. Thomas. n.d. Dr. Kent Hovind5. Vlaardingerbroek, Barend. n.d. Kent Hovinds bogus challenge (letter). 6. Wood, Ian. n.d. Is Kent Hovind a liar too?

SORU

Evrimciler, Walt Brownn meydan okumasn neden kabul etmiyorlar?

DDA

Walt Brown, bir evrimciyle yazl bir mnazara yapmak iin ortaya bir teklif att. Bu tartma, daha sonra yaynlanacakt. 15 yldan fazla zaman geti ve hala hi kimse bu teklife karlk vermedi.

CEVAP

1. Brownn bu tartmayla ilgili art kotuu 22 maddenin baz ynleri, onunla bir tartma yapmay ekici olmaktan karmaktadr. Tartma iin hem donanml, hem istekli, hem de tarafsz olabilecek bir hakem bulmak ok zordur. Brown, hibir sebep gstermeksizin, rakibinin bir doktoraya sahip olmas gerektiini sylemektedir. Yaratllk, teolojiden baka bir ey olmad ve Brown da yapt karmlara temel olarak teolojiyi ald halde; tartmaya teolojiyi kartrmayacan ileri srmektedir. 2. Walt Brownla tartmak isteyenler olmutur, ancak Brown bunu reddetmitir. Joe Meert, Brownn meydan okumasn kabul ederek konrat 1996da imzalamtr. Kontrat artlarna uygun olarak, kresel apta bir tufana iaret eden kantlarn tartmaya ak olduunu ve bu ortamda tartlmas gerektiini sylemitir. Fakat Brown, kararl bir ekilde Meertla tartmay reddetmitir.(1) 3. Brownn kendisi, bilimsel kongreler veya hakemli yaynlar gibi bilimsel sorulara cevap aramaya uygun zeminlerde tartmay reddetmektedir. Kaynak:1. Meert, Joe. 2003. Walt Browns pseudochallenge. http://gondwanaresearch.com/hp/ walt_brown.htm
zgr Dnce Hareketi 156

SORU

Evrimciler, Mastropaolonun Yaam Bilim dl meydan okumasn neden reddediyor?

DDA

nde gelen evrimcilerden birou, Mastropaolonun Yaam Bilim dl meydan okumasnda yer almay reddetti. Bu bahsin artlarna gre; evrimci ve yaratl, ortaya 10,000er dolar para koyacaklard; kantlarn bir mahkeme salonunda, ortaklaa kararlatrdklar tarafsz bir hakime sunacaklard; hakim, hangi tarafn bilimi, hangi tarafn dini savunduuna karar verecekti ve bilimi savunduuna karar verilen taraf, 20.000 dolar kazanacakt.

CEVAP

1. Bu tr durumlar iin yle bir sz vardr: Asla bir domuzla gremeyin, ikiniz de kirlenirsiniz; ve sonra fark edersiniz ki, domuz da zaten bundan holanyor. Bu meydan okumann kendisi, Mastropaolonun bilimsel yetersizliini gstermektedir. (nk bir bilim insan, kantlar tartmak iin bir mahkeme salonuna ihtiya olmadn bilir. Bu dln artlarndan birisinde, kantn bilimsel olmas, yani nesnel, geerli, gvenilir ve kalibre edilebilir olmas gerektii belirtilmitir. Kalibrasyon, kantlara deil, ancak ekipmanlara uygulanabilir.) Bu meydan okumay grmezden gelen insanlar, bir pagan dinine inanan Tartmadan Korkanlar olarak yaftalanmtr.(1) Bu tr ifadeler, bu meydan okumay yaam bilimlerinin alanndan karp, dorudan ait olduu safsata diyarna yerletirmitir. Evrim teorisinin e kaifi Alfred Russel Wallace bir keresinde, Dnyann yuvarlakln gsterebilmek iin bir baka safsatac olan John Hampdenn meydan okumasn kabul etmiti. Ancak, Hampdenn sonradan gelen tacizleri, Wallace, bu meydan okumay kabul etmenin byk bir hata olduunu dnmeye itmiti.(2) 2. Bu meydan okumann yasal olarak karl yoktur. ki insan, bir mahkemenin kendi davalarnda ylece karara varmasn isteyemez. Davalar mahkemelere bir taraf dierini dava ederse gelir ve sonrasnda da hakim seimi sz konusu olamaz. 3. Benzer bir meydan okumaya cevap verilmitir. McLean-Arkansas davas, yaratlln din mi yoksa bilim mi olduu sorusuyla ilgiliydi; Yarg Overton, din olduuna karar vermiti. 4. Bylesi bir bahse gre din, her zaman kaybeden tarafta olacaktr. Bu da Mastropaoloyu olduka yakksz biimde din dman haline getirir.

Kaynaklar:1. Brayton, Ed. 2004 (Jan. 22). (1/13, 1/19, and 1/22). The JoMo Creationist Challenge.2. Raby, Peter. 2001. Alfred Russel Wallace: A Life. New Jersy: Princeton University Press.

SORU

Yaratllarn bilim dergilerinde yayn yapmalar neden engelleniyor?

DDA

Yaratllar, genel kabul gren bilim evrelerine kabul edilmiyor, nk nemli ve gvenilir bilim dergilerinde yayn yapmalarna izin verilmiyor.

CEVAP

Argman Arivi

1. Yaratlln ncelikleri, siyaset ve dini ideolojileri yaymaktr. Bilim, yaratllar iin zaten ilk sraya alnacak kadar nem arzetmez. Saygn bilimsel yaynlarda yer almamalarnn temel sebebi, bunun iin zaten aba harcamyor olmalardr. 68 yaynn editrlerinin yapt bir incelemeye gre, yaklak 135 bin sunumdan sadece 18 tanesinin yaratll savunan zellikte olduu belirlenmitir.(2) rnek: Rahip William McLean ile Arkansas Eitim Kurulu arasndaki yaratllk davasnda, yaratllar, bilimsel yaynlarn kendi makalelerini deerlendirmeyi reddettiini iddia etti. Ama iddia ettikleri trden bir makaleyi mahkemeye kant olarak sunmalar istendiinde bunu
157

yapamadlar, nk zaten yle bir makale yoktu.

2. Yaratllar dier ortamlarda yayn yapmakta zgrdr, kitaplar veya kendi yaynlar gibi. Bu ortamlar, yazarlar ve editrleri kadar saygndr. Darwinin balca eserlerinin kitap eklinde yaynlandn unutmamak gerekir.

3. Yaratllar gerekten bilimle uratklarnda, saygn ve meslektalarn incelemesinden gemi olan bilimsel yaynlarda yer alrlar da. rnein; Steven A. Austin, Gordon W. Franz, ve Eric G. Frost: Amoss Earthquake: An Extraordinary Middle East Seismic Event of 750 B.C. (International Geology Review 42: 657, 2000) Leonard Brand: Flood deposition interpretation of Coconino Sandstone (Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology 28: 25-38, 1979; Geology 19: 1201-1204, 1991; Journal of Paleontology 70: 1004-1011, 1996) Harold G. Coffin: deposition environments of fossil trees (Journal of Paleontology 50: 539-543, 1976; Geology 11: 298-299, 1983) Robert Gentry: polonium haloes (American Journal of Physics, Proceedings 33: 878A, 1965; Science 184: 62-64, 1974; Science 194: 315-318, 1976) Grant Lambert: DNA error rates (Journal of Theoretical Biology 107: 387-403, 1984) Jan Peckzis: mass estimates of dinosaurs (Journal of Theoretical Biology 132: 509-510, 1988; Journal of Paleontology 63: 947-950, 1989; Journal of Vertebrate Paleontology 14: 520-533, 1995) Sigfried Scherer: ducks as a single kind (Journal fr Ornithologie 123: 357-380, 1982; Zeitschrift fr zoologische Systematik und Evolutionsforschung 24: 1-19, 1986) Ayrca ou yaratl, yaratlla hi ilgisi olmayan konularda da birok bilimsel makale yaynlamtr. 4. Bilimsel ieriinin vasat olmas halinde, bilim insanlarnn kendi makaleleri de meslektalar tarafndan incelenen dergilerde yaynlanmaz. Meslektalar tarafndan incelenme sreci; standardn altnda bulunan birok almann yaynlanmasn engeller, buna benim gibi yaratl olmayanlarnkiler de dahildir. (Bu ilem elbette mkemmel deildir ve olduka snrlayc bir alan yaratr. Dolaysyla, bazen fena olmayan makalelerin reddedilip, pek iyi olmayanlarn yaynland da olur. Ancak bu srecin iliyor olmas, genel anlamda kaliteyi yksek seviyede tutar.) zetle, yaratllarn karlat engeller, nde gelen bilim insanlarnn karlatklarndan farkl deildir. 5. Yaratllar, bakalarnn nemli grler ieren makalelerinin, kendi yaratl yaynlarnda kmasna izin vermez. rnein, yaratl bir yayn olan Creation Research Society Quarterly, Glenn Mortonun makalelerini geri evirmiti. Yaratllarn bunun iin ne srd gereke de Mortonun makalelerinin, Tufann dnya apnda meydana gelmi olmas gerektii ynndeki kendi dncelerine aykr ve Carl Froedenin jeoloji alanndaki hatalarn eletiren ierikte olmasyd.(1) Bu tavr, yaratllarn bilimsel verilerle deil, sadece kendi dini ideolojileriyle ilgilendiklerini ve ancak bu ynde veri sunan almalar yaynlanmaya deer bulduklarn gsterir; bilime ve kantlara bak alarn zetler.

Video nerisi: Richard Dawkins, Harun Yahyann Yaratl Atlas zerine Kaynaklar:1.Morton, Glenn. 1998, The letter the Creation Research Society Quarterly didnt want you to read.2. Scott, E. C. and H. P. Cole. 1985. The elusive scientific basis of creation science, Quarterly Review of Biology 60: 21-30.
zgr Dnce Hareketi 158

SORU

Evrim, natralizme (doalcla) gereksinim duymaz m?

DDA

Evrim, materyalisttir; yntemsel bir doalcla gereksinim duyar. lahi bir d etken ihtimalini mantksz bir biimde reddeder.

CEVAP

1. Bilimin sahip olduu doalclk, yntemsel doalclktr. Doann var olan tek gereklik olduunu varsaymaz; yalnzca doann, bizim sahip olduumuz tek nesnel standartlar btn olduunu ifade eder. Doastclk, bir nyargyla gz ard edilmez; darda braklmtr nk hibir zaman gvenilir bir ekilde ispatlanamamtr. Doalcl kullanan, ama doadan daha fazlasnn olduuna inanan birok bilim insan vardr. 2. Evrim, hibir ekilde, ilahi bile olsa bir d etken ihtimalini reddetmez. Bir d etkinin varlna dair kantlar gzlemlendiinde, o da dahil edilir. Bilimde, test edilebilecek kantlar brakmayan hibir ey barnamaz. leri srlebilen ama hibir zaman desteklenemeyen hipotezler, bilimin bir paras deildir. Ancak, bu test edilemeyen fenomenler, yalnzca bilimsel dnceden karlr; hayatmzdan tamamen atldklar anlamna gelmez. nsanlar onlar istedikleri gibi kabul etmekte veya reddetmekte zgrdr ve bilimin de bu konuda varabilecei kesin bir yarg yoktur. Bilim, yalnzca ilahi bir mdahalenin varln reddetmez; ayn zamanda, bylesi bir mdahalenin reddedilmesini de reddeder. 3. Evrim, iinde bulunduu doalclkta yalnz deildir. Tm bilimler, tm mhendislikler, tm retimler ve dier birok insan faaliyeti, ayn derecede doalcdr. Eer evrimi, srf bu felsefe yznden terk etmeye kalkarsak, ayn ekilde navigasyonu, meteorolojiyi, iftilii, mimarl, matbaacl, hukuu ve esas itibariyle her eyi de ayn sebepten bir kenara brakmamz icabeder. 4. Akll tasarm da felsefi bir doalclk barndrr. Yukarda da ifade edildii gibi, tm bilimler, sanayi, tarm ve daha birok ey, doay temel alr. Bu durum, evrimcileri, dier bilim insanlarn, mhendisleri, reticileri ve iftileri, materyalizmin tesine bakp zel yaamlarnda ruhanilie ulamaktan alkoymaz. Dier yandan, akll tasarm cephesinin bu adm atmakta baarsz olduu grlmektedir. Onlar, ruhaniliklerini desteklemek iin nesnel ve maddesel kantlara ihtiya duyuyor gibidir. Ama bu elbette, onlarn ruhaniliini de doalc yapar. Materyalizme dair ettikleri onca ikayete ramen, bu iddiann sahibi Dembski ve Johnson gibi insanlar, materyalizmi dinin alanna doru geniletmeye almaktadrlar.

SORU

Bilim natralist (doalc) deil midir?

DDA

Bilim doalcla, yani var olan her eyin doada grdklerimizden ibaret olduuna ynelik kantlanmam varsayma dayanr.

CEVAP

Argman Arivi

1. Bilimin benimsedii doalclk, yntemsel bir doalclktr. Yntemsel doalclk, var olan her eyin doada grdklerimizden ibaret olduunu deil; sahip olduumuz tek nesnel standartn doa olduunu syler. Doast, a priori olarak bertaraf edilemez; bilimsel olarak aratrlabilecek olan gzleme dayal sonular ileri sryorsa, bunlar bilimsel olarak aratrlr.(1)(2) ok az ilgi grr nk hibir zaman gvenilir bir ekilde gzlemlenemez. Buna ramen, doalcl kullanan ama doadan fazlas olduuna da inanan birok bilim insan vardr. 2. Doalcln bylesi, yaratllar da dahil olmak zere gnlk hayatta herkes tarafndan
159

kullanlmaktadr. nsanlar, doalc varsaymlar yapmadan hayatta kalamazlar. Yaratlln kendisi bile, kutsal kitaplarn son okunduu andan bu yana hi deimedii ynndeki doalc varsayma dayanmaktadr. 3. Doalclk ie yarar. Yntemsel doalcl kullanarak sanayi, ila, tarm ve birok alanda muazzam gelimelere imza atm bulunuyoruz. Doastclk ise bizi hibir yere gtrmez, gtrmemitir de. rnein Newton, teolojiye fizikten ok daha fazla zaman ayrm, teoloji konusunda ok daha fazla kitap yazmtr. Ancak teolojik almalarnn ou unutulmutur; nk tarihe zel bir meraknz yoksa, bunlar hatrlamak iin de herhangi bir sebebiniz olmamtr. Ancak fizie zel bir ilgisi olmayan insanlar bile, Newtonun ismini hayatnda en az bir kez duymutur. 4. Doastclk ok tartmaldr. Oysa bilimsel bulgular somut kantlara dayanr ve bilim dnyasndaki tartmalar, bu kantlarn ortaya konmasyla kolaylkla zmlenebilir. nsanlar, doast konular hakknda birbirinden ok farkl ve uyumsuzolan fikirlere sahiptir; ve grnen o ki, ortak bir karara varma konusunda bugne dek bulduklar en etkili zm yolu da genellikle kart fikri veya sahibini ldrmektir. Ayrca bkz: Evrim, natralizme (doalcla) gereksinim duymaz m? Bilim insanlar, natralizmi (doalcl) desteklemeye; yaratll ise reddetmeye meyillidir.

Kaynaklar:1. Astin, J. A., E. Harkness and E. Ernst. 2000. The efficacy of distant healing: a systematic review of randomized trials. Annals of Internal Medicine 132(11): 903-910.2. Enright, J. T. 1999. Testing dowsing: The failure of the Munich experiments. Skeptical Inquirer 23(1): 39-46.

SORU

Bilim insanlar, natralizmi (doalcl) desteklemeye; yaratll ise reddetmeye meyillidir.

DDA

Bilim insanlar, natralistik (doalc) grleri desteklemeye, yaratllk gibi natralistik olmayanlar ise reddetmeye meyillidir.

CEVAP

1. Bu iddia, olduka dindar bilim insanlarnn da bulunduu ve bu kiilerin kendi zel hayatlarnda doalc olmayan fikirleri kabul ettikleri gereiyle kolayca rtlebilir. 2. Byk topluluklardaki insanlarn gdleri kiiden kiiye deiiyor olsa da, insanlar bilim insan yapan en byk itici g, meraktr. Bunun, doalcl desteklemekle ilgisi yoktur. 3. Bilim, doalcl ama olarak nermez. En byk itici gler, merak, profesyonel onur ve maddi dllerdir. Onur iin iindedir nk bilim insanlar, ilerini herkesin grebilecei ekilde yapmak zorundadr. Bu nedenle, ortaya koyduklar ilerin iyi grnmesini isterler; zellikle de zorluklara meydan okuyacak nitelikteki almalara ynelmeye eilimlidirler. Maddi dllerin yolu genellikle fon bavurularndan, yani fon acentalarn memnun etmekten geer; bu da, aratrma sonularnn pratik uygulama bakmndan bir deeri olmas gerektii anlamna gelir. 4. Doalclk, ou bilim insan iin bir ynelim olmasa da; doalcln reddedilii, evrim kartlar iin belirgin bir tutumdur. rnein, Yaratl Aratrma Enstits (Institute for Creation Research) bnyesindeki renciler, ncilin yanlmazl ve evrim kartln ieren bir inan bildirgesine imza atarlar.(3) Jonathan Wells, srf evrimi yalanlayabilmek iin biyoloji diplomas almtr.(4) stelik de Wells bunu, Mesih olarak grd Rahip Moonun tevikiyle yapmtr. William Dembski de, en stn ynelimin dini gdler olduunu dnenler arasndadr.(2) Ma160

zgr Dnce Hareketi

teryalizmin ykl, akll tasarm hareketinin alma prensibi olan Wedge Stratejisinin temel ynelimidir.(1) Belki de yaratllar, bilim insanlarnn art niyetle ve gizli amalar uruna altklarn iddia ederken, aslnda sadece kendi niyetlerini yanstyorlardr. Kaynaklar:1. CRSC. 1998. The Wedge Strategy. 2. Dembski, William A. and Jay Wesley Richards. 2001. Unapologetic Apologetics, Downers Grove, IL: Intervarsity Press.3. ICR. 2000. ICR tenets of creationism.4. Wells, Jonathan. n.d. Darwinism: Why I went for a second Ph.D. Ayrca bkz: Anonymous. n.d. Dr. Jonathan Wells returns to UTS.5. Wells, Jonathan. 1991. Marriage and the family: the Unification blessing.

SORU

Natralist (doalc) bilim, doast bir aklamay hepten yok sayarak, olas bir aklamay gzden karm olmuyor mu?

DDA

Eer bir fenomenin doru aklamas doast olacak olsa; natralist bilimsel yntem onu gzden karacaktr. Yaratl aklamalar daha en batan gz ard edilmise, kantlarn da her zaman doalc alternatifi desteklemesi kanlmazdr. (Johnson, 1990)

CEVAP

1. Bugne kadar hi kimse, doast kavramnn ie yarar bir tanmn yapamamtr. Doaya etki eden bir ey, doann kendisinin de bir paras haline gelir. Dolaysyla, doada grdmz herhangi bir eye dair aklama, tanm gerei zaten doaldr. 2. Doastn gzlemleyemeyiz; yani, doast aklamaya ulaabilmemizin tek yolu, tm doal aklamalar ortadan kaldrmaktr. Ama tm olaslklar ortadan kaldrp kaldrmadmz da hibir zaman bilemeyiz. Dolaysyla doast bir aklama doru olsa bile, ona asla eriemeyiz.

3. Diyelim ki doast bir aklamann doru olduunu varsaydk. Doast bir aklamay bir dierinden ayrdetmek, prensipte bile mmkn deildir. Aralarnda birok bilim insannn da bulunduu ou kii, konu inan olduunda, belirli doast aklamalar kabul etmeye gnlldr. nanlar iin zel bir ayrcalk talep etmedikleri mddete bunda hibir sorun da yoktur. Ancak baz insanlar, kendi inandklar fikirlere bakalar da inanmad srece tatmin olmaz. Doastn bilimin bir paras haline getirmek isteyenler, bu gruba dahildir. Hakllklarn doal kantlarla destekleyemedikleri iin de, eitli yollarla g elde etmeye altklar baka yollara bavururlar. (Bu bir abart deildir. Bu tr insanlar, fikirlerini empose etmek uruna srekli olarak siyasi g elde etme abas iindedir.) 4. Doast bir aklamay gzden karmak, neyi deitirir ki? Doast aklamalar genellenemez; bu nedenle de baka bir alanda hibir anlam ifade etmezler. Bilimin kullanll ve ie yararl, ierdii bulgularn farkl alanlarda da uygulanabiliyor olmasndan ileri gelir. Doast bir aklama ise, zaten hibir iimize yaramayacaktr. 5. Bununla birlikte, doast aklamalar da mmkn olduunca incelenmektedir. rnein bilim insanlar, dua yoluyla iyiletirme,(1) kresel apta bir tufan ve Dnyann ya gibi yaratl (yani doast) iddialar incelemi ve gerekli cevab vermilerdir. Zaten tam da bu tr iddialara, Argman Arivi sitemizde (yani burada) verilmi cevaplar bulunmaktadr. Kaynaklar:1. Benson, H. et al. 2006. Study of the Therapeutic Effects of Intercessory Prayer (STEP) in cardiac bypass patients: a multicenter randomized trial of uncertainty and certainty of receiving intercessory prayer. American Heart Journal 151(4): 934-942.
Argman Arivi 161

SORU

Bilim insanlarnn elde ettikleri sonular, ondan kazanacaklar paraya bamldr ve nesnel deildir. Onlara nasl gvenebiliriz?

DDA

Bilim insanlarnn elde ettii sonular, ondan alacaklar paraya bamldr, nesnel deildir. Dolaysyla da gvenilmezdir.

CEVAP

1. Bilim insanlar en fazla, kabul gren mevcut fikirleri rttklerinde (eer kantlarla destekleyebilirlerse) ve yeni aratrmalara nclk edecek yeni teoriler nerdiklerinde dllendirilirler. Dolaysyla ciddi bir maddi kazan elde edilebilmesi iin, u anda zaten kabul gren evrim teorisini rtecek trde fikirler gereklidir. 2. ou bilim insan, endstri piyasasnda alarak daha fazla para kazanabilir. Ama onun yerine bilimsel alma yapmay tercih ederler, nk bundan zevk alrlar. Ayrca bkz: *Bilim insanlar, bandan beri bulmay umduklar kantlar bulmazlar m? *Bilim insanlar dogmalara meydan okumama basksyla hareket etmez mi?

SORU

Bilim insanlar dogmalara meydan okumama basksyla hareket etmez mi?

DDA

Bilim insanlar, evrim gibi mevcut dogmalara meydan okumama basksyla hareket ederler.

CEVAP

1. Bilimin uygulad bask evrimin geerliliini azaltmaz, tam tersine onu glendirir. Bilim insanlar, yaygn olarak kabul gren (evrim gibi) mevcut ilkeleri destekledikleri zaman deil, yeni fikirler bulduklar zaman dllendirilirler. Bu sebeple de eilimleri, iddiada ne srlenin aksine, daha yeni ve faydal, veya mevcut teorileri deitirebilecek yeterlilikte keifler yapma ynndedir. Eer bir bilim insan evrimi yanllayacak bir kant bulursa, dnya apnda prestij ve hreti de garantilemi olacaktr.

2. Yaratllar, bilim insanlarndan ok daha fazla bask altndadr. Tm dnya grleri evrimi geersiz klan kantlar bulma basks altnda olduu iin, bunu kabul etmemek konusunda da son derece inatdrlar. Hibir kantn kendi doktrinlerini deitiremeyeceine dair yeminli ifade vermi olan ok sayda yaratl vardr.(1) Bunlardan hi deilse bir tanesi, gerei bulmak iin deil, darvinizmi yok etmek iin bilim insan olduunu itiraf etmitir.(2) Mevcut dogmalara ballk, yaratllar tarafndan olduka baarl bir ekilde tekelletirilmitir. Not:Darvinizm teriminin anlam zamanla deimitir ve kullanan kiinin setii anlama gre de deiebilmektedir. ABDde sklkla yaratllar tarafndan ateizmi veya natralizmi ima eden anlamlarda kullanlrken; ngilterede herhangi bir yan anlam iermeksizin evrim teorisini, zellikle de doal seilim yoluyla evrimi tanmlamak iin kullanlr. Konunun daha iyi anlalmas iinu yazyokumanz nerilir. Ayrca bkz:Bilim insanlarnn elde ettikleri sonular, ondan kazanacaklar paraya bamldr ve nesnel deildir. Onlara nasl gvenebiliriz?Evrimciler ve dier bilim insanlar, kantlar kendi nyarglarna gre yorumlamyor mu?
zgr Dnce Hareketi

Kaynaklar:1. AIG. n.d. Statement of faith.2. Wells, Jonathan. n.d. Darwinism: Why I went for a second Ph.D. Ayrca bkz: Anonymous. n.d. Dr. Jonathan Wells Returns to UTS.
162

SORU

Yaratl olmayan birok bilim insannn sylediklerinden de evrimi rten alntlar yaplmyor mu?

DDA

Yaratl olmayan birok bilim insanndan yaplan alntlar, evrimcilerin kendilerinin bile evrim teorisine pheli yaklatklarn gsteriyor.

CEVAP

1. Yaplan alntlarn, yazarn sylediinden farkl bir izlenim uyandracak ekilde ktye kullanlmas ok kolaydr. Birok insan, yazlarnda grlerini uzun paragraflarla gelitirerek aklar; dolaysyla aradan cmbzlanarak seilen tek bir cmlenin btn yazy zetlemesi ok zordur. Birok bilim insan kendi grlerine kar eytann avukatln yapar; dolaysyla aradan seilen birtakm cmleler, gerekte savunduklar grn tam tersi olabilir. Bazen, yaznn tamamn gerekten de zetleyen gzel alnt cmleleri bulunabilir, fakat bunlarn yakalanmas ve belirlenmesi zor olabilir, veya bilinli olarak grmezden gelinebilir. Konunun esas ile tam zt fikirde olan bir alnt semek ise fazlasyla kolaydr. Bu nedenle alntlar, sunulan kaynaklar iinde belki de en fazla pheyle yaklalmas gerekenlerdir.

2. Yaratllar, otoriteye bavurarak alnt yaparlar. yle grnyor ki, yazl olan her kelimeyi salam bir otorite olarak alglyorlar. Fakat bilimde en st otorite her zaman kantn kendisidir, bu nedenle yazarn atfta bulunduu ey de yine o kanttr. Alntlar, kantlarn yerine geemez. Otoriteye bavurmak, hatal bir alnt kullanm eklidir. Baarl yazlarn ou, bakalarnn almalarndan bahsederken o almann bir zetini sunan ve sonra da zgn metne kaynak gsteren yazlardr. Profesyonel bilim yazlarnda baka bir kaynaktan dorudan bir alnt yapmak yerine, birden fazla ve kolaylkla ulalabilen kaynaklarn gsterilmesi tercih edilir. 3. Bir almadan alnt yapmak yerine onun zetini karmak, almann ieriinin anlaldn gsterir. Yaratllarn ou alnt yapmakla yetinir, nk yazarn gerekte neden bahsettii hakknda en ufak bir fikre sahip deillerdir. Hatta ou yaratl, almann orijinalini dahi okumadan alnt yapar. Darwinin, gzn evrimine ilikin yazdklarndan seilen alnt cmlesi, buna gzel bir rnektir. Alntnn yapld yaznn tamamn; yani cmlenin arkasndan gelen aklamay okuyan (ve anlayan) hibir drst insan, zaten cmleyi yaratllarn kulland ekilde kullanmayacaktr. Eer bir kii, okuduu veya dinledii almay zetleyebilecek kadar anlamamsa, onun hakknda yorum da yapmamaldr.

4. Bazen, doru balamda kullanlan dzgn bir alnt bile insanlar yanl ynlendirmek iin kullanlabilir. ou alntnn miyad dolmutur; gnmzde artk hakknda geni bilgi sahibi olduumuz konulardan, bunlar sanki hala cevapsz konularm gibi bahseder. Baz alntlar da yaratllara aittir; ama saygn bilim insanlarnn makaleleriyle ayn kaynaka ierisinde verildiklerinde, sanki onlarla eit geerlilik seviyesindeymi gibi gsterilmeye allr. Ayrca bkz: Bilim insanlarnn artk evrim teorisini terk ettikleri doru mu? Birok bilim insan, evrimin sorunlar ierdiini sylemiyor mu? Video nerisi: Richard Dawkins, Harun Yahyann Yaratl Atlas zerine

Argman Arivi

163

SORU

Evrim, yakn gelecekte hepten terk edilmeyecek mi?

DDA

Evrim teorisi, u anda krizdedir; yaknda toptan reddedilecektir.

CEVAP

1. Evrim, tm bilim tarihinde en gl ekilde desteklenen teorilerden biridir. Krizde olmann yanndan bile gememektedir. 2. Bu iddia, Darwinden nce bile srekli ne srlmekteydi. Tm bu sre zarfnda, evrim teorisi sadece ve sadece daha ok glenmitir. Evrim teorisinin geliiminin ncesinde, bu alanla ilgili bilim insanlarnn neredeyse %100 yaratlyd. u anda bu oran, %1den ok daha azdr. Evrim teorisini destekleyen kantlar arttka, bu say da srekli olarak dmektedir. O yzden, bilim insanlarnn evrim teorisini terk ederek yaratll setii iddias doru deildir. bkz:Birok nl bilim insan yaratl deil miydi? 3. Bu iddia, evrimin yanllanamayaca eklindeki bir baka yaygn yaratl iddiayla eliir. Okuma nerisi: Dnyann en byk bilim kuruluu AAASin Akll Tasarma ilikin karar Kaynaklar:1. Morton, G. R. 2002a. The imminent demise of evolution: The longest running falsehood in creationism2. Morton, G. R. 2002b. Mortons Demon (Post of the month, Feb. 2002).

SORU

Yaratllar da yetkin ve drst bilimciler deil mi? Nasl yanlyor olabilirler?

DDA

Yaratllar da yetkin ve drst bilimciler deil mi? Nasl yanlyor olabilirler?

CEVAP

Bir argmann kalitesi, iddia sahibinin iinin ehli olup olmamasyla ilgili deildir. yle olsayd bile, zaten birok nl yaratlnn sicili de pek parlak deildir. Dahas, birok yaratl, balamd alnt yapmak, kaynak uydurmak veya kaynaklarda sylenenleri arptarak insanlara yalan yanl bir ekilde sunmak gibi drst olmayan taktiklere bavurur.Yaratllk, bir akm olarak, en saygn ve yetkin kurulular/bireyler tarafndan yarglanmaktadr ve hep de yarglanmaya devam edecektir. Ayrca bkz: * Birok nl bilim insan yaratl deil miydi? * Peki ya akll tasarm? O da evrim kadar bilimsel deil mi? * Kart gr de retmek gerekmez mi? * Birok nl bilim insan, yaratl deil miydi?

SORU

Birok nl bilim insan yaratl deil miydi?

DDA

Gemite yaratla inanm birok nl bilim insan vardr. zellikle aadaki bilim insanlar yaratldr: Louis Agassiz (1807-1873; Buzul jeolojisi) Charles Babbage(1792-1871; Bilgisayar bilimi) Francis Bacon (1561-1626; Bilimsel metod)
zgr Dnce Hareketi 164

Robert Boyle (1627-1691; Gaz dinamii) David Brewster (1781-1868; Optik minerolojisi) Georges Cuvier (1769-1832; Karlatrmal anatomi) Leonardo da Vinci (1452-1519; Hidrolik bilimi) Humphrey Davy (1778-1829; Termokinetik) Henri Fabre(1823-1915; Yaayan bceklerin etomolojisi) Michael Faraday (1791-1867; Elektromanyetik ) John Ambrose Fleming (1849-1945; Elektronik) Joseph Henry (1797-1878; Mucit) William Herschel (1738-1822; Galaktik astronomi) James Joule (1818-1889; Tersinir Termodinamik) Lord Kelvin(1824-1907; Enerjetik) Johann Kepler (1571-1630; Astronomi mekanii) Carolus Linnaeus(1707-1778; Sistematik biyoloji) Joseph Lister (1827-1912; Antiseptik cerrahi) Matthew Maury (1806-1873; Oinografi) James Clerk Maxwell (1831-1879; Elektrodinamik) Gregor Mendel (1822-1884; Genetik) Samuel F. B. Morse (1791-1872; Telgrafn mucidi) Isaac Newton (1642-1727; Matematik) Blaise Pascal (1623-1662; Hidrostatik) Louis Pasteur(1822-1895; Bakteriyoloji) William Ramsay (1852-1916; zotop kimyas) John Ray (1627-1705; Doa tarihi) Lord Rayleigh (1842-1919; Boyutsal analiz) Bernhard Riemann (1826- 1866; kliti olmayan Geometri) James Simpson (1811-1870; Jinekoloji) Nicholas Steno(1631-1686; Stratigrafi) George Stokes (1819-1903; Sv mekanii) Rudolph Virchow (1821-1902; Patoloji) John Woodward (1665-1728; Paleontoloji) Bunlardan Agassiz, Pasteur, Lord Kelvin, Maxwell, Dawson, Virchow, Fabre ve Fleming, gl birer evrim kartydlar.

CEVAP

Argman Arivi

1. Evrimin geerlilii kantlara dayanr; insanlarn kiisel duygu ve fikirlerine deil. Evrimi destekleyen ok sayda gl kant mevcuttur, aksi olan evrim kartlna ilikin ise hibir geerli kant bulunmamaktadr. 2. Yukardaki listede ad geen bilim insanlarnn birou, evrim teorisi henz ortaya konmadan nce yaamlard, dolaysyla iddiada ne srld zere evrim kart olmalar zaten mmkn deildi. Dierleri ise teoriye aina olmakla birlikte, kantlar hakknda bilgi sahibi olacak kadar konuyla ilgili deillerdi. Evrim teorisi, bu bilim insanlarnn ounun uzmanlnn dndadr. Birka yzyl ncesine kadar; yani evrim teorisinin nerilmesinden ve ona ilikin kantlarn ortaya konmasndan nce, bilim dnyasnn biyoloji ve jeoloji gibi evrim konusuyla dorudan balantl olan alanlar da dahil olmak zere neredeyse tm alanlarndaki bilim insanlar yaratlyd. Bugn ise, biyoloji alanyla ilgili veya yakn olan dallarda alan bilim insanlarnn neredeyse tamam evrimi kabul etmektedir. Bylesi bir dnm, ancak ok kuvvetli kantlarn varlnda gerekleebilir. Gnmzde yaayan btn bilim insanlarnn yanlg ierisinde olduklarn iddia etmenin, abese bir dnme ekli olduu da aktr. 3. ddiada ismi geen bilim insanlarnn hepsi, evrime inanmasalar da yntemsel doalclk da dahil olmak zere bilimsel ynteme tam bir ballk iindeydiler. Aslnda bu bilim insanlarnn her biri, bugnk yaratllarn sklkla ne srd; bilimin doalc uygulamalarnn ateiste
165

olduu iddiasn da rten birer rnektir. 4. Evrim, tanr inancyla elimek zorunda deildir. Yukardaki bilim insanlarnn ou, evrim kart anlamna gelecek ekilde birer yaratl deildi. Tanrya inanyor olmak, evrim ve dier bilimsel gerekleri yadsmay gerektirmez. Ayrca bkz. Yaratllar da yetkin ve drst bilimciler deil mi? Nasl yanlyor olabilirler?

SORU

Ockhamn Usturas, en basit aklamann tercih edildiini sylememi miydi? En basit aklama da yaratl deil mi?

DDA

Ockhamn Usturas, en basit aklamann tercih edilmesi gerektiini syler. Bu aklama, yaratltr.

CEVAP

1. Ockhamn Usturas, en basit aklamann tercih edilmesi gerektiini sylemez. Olgularn, gerekenin tesinde oalmamas gerektiini syler (non sunt multiplicanda entia praeter necessitatem). Dier bir deyile, eer var olan prensipler bir aklama getirebiliyorsa, yeni prensiplere bavurulmamas gerektiini syler. Ancak, eer daha basit olan aklama tm detaylar kapsayamyorsa, o halde ek olgular gereklidir. 2. Yaratllk bir aklama deildir. Bir aklama, bir eyin neden dier trl deil de bu trl olduunu anlatr. Ama yaratllk dier alternatifleri eleyemez, nk yaratc Tanr her eye kadirdir. Bu yzden, yaratllk, herhangi bir argmana yeni hibir ey ekleyemez. yleyse, yaratllk gereksiz bir olgudur ve Ockhamn Usturasna gre, ortadan kaldrlmaldr.

SORU

Evrim sadece yanllanamaz bir totolojiden ibaret deil mi?

DDA

Doal seilim ya da gl olann hayatta kalmas bir totolojidir (dier bir deile dngsel bir akl yrtmedir). nk en ok yavruyu en gl bireylerin yapacan syler; ama bir yandan da en gl bireyleri, en ok yavru yapanlar eklinde tanmlar.

CEVAP

zgr Dnce Hareketi

1. Evrimi gl olann hayatta kalmas olarak alglamak, hatal bir dnme eklidir. Darwinin kendisi, Trlerin Kkeni adl eserinin birinci basmnda bu ifadeyi kullanmamtr. Darwinin syledii, kaltsal eitliliklerin farkl reme baarlarna yol aacadr. Bu, ne bir totoloji, ne de dngsel akl yrtmedir. Bu, deneysel olarak gsterilebilen ve defalarca da gsterilmi olan bir ngrdr.(4) 2. Bu iddia sahipleri gl olmak ve hayatta kalmak kavramlarn gl olan hayatta kalandr, hayatta kalan ise gl olandr eklinde basitletirerek evrimin dngsel bir akl yrtme ya da totoloji olduunu iddia etmektedirler. Oysa gl olan her zaman hayatta kalr ya da hayatta kalanlarn tamam gl olanlardr nermeleri her zaman doru deildir. rnein gl olan bireyin yok olacan ne sren hipotez ve teoriler de ne srlmtr, bunlardan bazlar unlardr: Alpheus Hyatt, soylarn da tpk bireyler gibi genlik, erikinlik, yallk ve lm gibi aamalardan getiklerini, bu dngnn sonuna doru da gl bireylerin dierlerine gre daha nce yok olacaklarn ifade eden bir hipotez ne srmtr.(2)(1) Ortogenez, baz eilimlerin zararl ve hatta canlnn soyunun tkenmesine yol aacak zellikte olsalar bile, ilerlemeye ve gelimeye devam edeceklerini ileri srer.rnein bu hipotez, devasa boynuzlar olan rlanda geyiklerinin soyunun, boynuz ebatlarnn artk srdrlemeyecek ka166

dar artm olmas nedeniyle tkendiini syler.Ayrca bkz: Dorusal evrim olarak da bilinen uzun sreli eilimler (ortogenez), evrim kuramyla elimiyor mu? Gl bireyler, yaadklar ortama en ideal ekilde uyum salam bireyler olarak tanmlanabilir. Bir ortama bylesine iyi uyum salam olmak, baka ortamlara da baarsz bir ekilde uyumlu olmay beraberinde getirir. Bu en gl bireyler, ortam koullar deitii zaman oluan yeni ortama uyumlu olmayacaklardr. Dolaysyla eski ortamda daha gsz saylan fakat bu yeni ortama daha iyi uyarlanm olan canllar hayatta kalacaktr. 3. Darwine gre en gl olanlar hayatta kalanlar deil, zellikleri nedeni ile hayatta kalmas beklenebilecek olanlardr. rnein, vahi kpekler zellikle kemik ilii indeksine gre zayf olan impalalar avlar.(3) Bu tanma gre en gl olann hayatta kalmas, bir totoloji deildir. Hayatta kalma bireyin yaam mr ile deil, bir sonraki nesle greli olarak yapt katklar balamnda da tanmlanabilir. Byle tanmlanmas halinde de en glnn hayatta kalmas, Darwinin syledikleri ile hemen hemen ayndr ve bir totoloji deildir.Ayrca bkz: En glnn hayatta kalmas demek, gl olan hakldr anlamna gelmez mi?

Kaynaklar:1. Lefalophodon. n.d. Alpheus Hyatt (1838-1902).2. Hyatt, Alpheus. 1866. On the paralellism between the different stages of life in the individual and those in the entire group of the molluscous order Tetrabranchiata.Memoirs Read Before the Boston Society of Natural History 1: 193-209.3. Pole, A., I. J. Gordon and M. L. Gorman. 2003. African wild dogs test the survival of the fittest paradigm. Proceedings of the Royal Society, Biological Sciences270(Suppl. 1): S57.4. Weiner, Jonathan. 1994. The Beak of the Finch. New York: Knopf.

SORU

Karl Popper, darvinizmin test edilemez olduunu sylemedi mi?

DDA

Bilim filozofu Sir Karl Poppera gre, bir teorinin bilim olarak adlandrlabilmesi iin yanllanabilir olmas gereklidir. Popper 1976 ylnda, Darvinizm test edilebilir bir bilimsel teori deil, metafiziksel (doast) bir aratrma programdr. demitir.

CEVAP

Argman Arivi

1. Poppern yanllanamazla dair ifadesi, genellikle algland kadar kapsaml deil; aksine olduka lml bir yaklamd. (Zaten daha sonra da bu ifadesinde yer alan birok nemli nokta konusunda deien fikirlerini de yaynlamtr. bkz. aadaki 2. madde) Popper, bu ifadeyi evrim gereinin tamam iin deil, sadece doal seilim iin kullanm ve hatta doal seilimin de bir yere kadar deneysel olarak gzlemlenebileceini, ancak bunun ok da kayda deer bir oran olmayacan belirtmiti. Dahas, doal seilim teorisinin faydal bir teori olduunu da eklemiti. Metafiziksel bir aratrma program kavram, onun tanmna gre kt bir ey deildi; ortaya birtakm ngrler sunarak verimli aratrmalar yaplmasna nclk eden ve bilim iin de gerekli olan bir uygulamayd. Popper, darvinizm iin ayn tarihte unlar sylemitir:Buna ramen, teori ok deerlidir. Bu teori olmasayd, bilgilerimiz Darwinden gnmze dein nasl bu kadar artard, bilemiyorum. Mesela, penisiline diren gelitirmi olan bakterilerle yaplan deneyleri aklamaya alrken, doal seilim teorisinden olduka fazla yararlandmz aktr. Her ne kadar metafiziksel olsa da, son derece somut ve deneyimli aratrmalara ok fazla k tutmaktadr. Canllarn yeni bir ortama (rnein penisilin ieren bir ortama) uyarlanma (adaptasyon) srecine dair almalarmz aklc bir ekilde yrtmemize olanak tanr: Uyarlanm mekanizmasnn varlna ilikin bir ngrde bulunur, sonra iler haldeyken bu mekanizmay detayl bir ekilde incelememizi salar ve stelik de bugne kadar bunu baarabilen tek teoridir.(2) Popper son olarak da, teizmin uyarlanmay aklama konusunda daha en batan baarsz bir giriim olduunu, nk nihai bir aklamaya varlm izlenimini uyandrdn ekler.(2) 2. Popper, bundan 2 yl sonra fikrini deitirerek doal seilimin test edilebilir olduunu kabul
167

etmitir. Aada, Doal Seilim ve Doal Seilimin Bilimsel Stats adl yayndaki yazsndan bir alnt yer almaktadr:Burada darvinizmden bahsederken, teorinin bugnk halinden; yani Mendelin kaltm teorisi, mutasyon ve gen havuzundaki genlerin rekombinasyonu teorisi ve de ifresi zlen genetik kod tarafndan desteklenmekte olan Darwinin doal seilim teorisinden bahsediyorum. Bu, muazzam dzeyde etkileyici ve gl bir teoridir. Evrimi tamamen aklad iddias elbette fazlasyla cesurdur ve kanksanm olmaktan uzaktr. Bilimsel teorilerin hepsi birer varsaymdr, hatta en zorlu testlerden baaryla gemi olanlar bile yledir. Tpk dnyadaki btn yaamn birka, hatta byk olaslkla da tek bir ilkel tek hcreli canldan evrilmi olduunu syleyen evrim teorisinin kendisi gibi, modern darvinizm de Mendelin teorisiyle defalarca test edilerek desteklenmitir.Fakat, Darwinin evrim teorisine yapt en byk katk olan doal seilim teorisini test etmek zordur. Baz testler, hatta baz deneysel testler yapmak mmkndr; dahas, endstriyel melanizm gibi birtakm mehur fenomenlerde olduu gibi, doal seilimi gzlerimizin nnde gerekleirken bile gzlemleyebiliriz. Yine de, doal seilim teorisine ynelik ciddi testlere daha az rastlarz; hatta fizik ve kimya alanlarnda onunla karlatrlabilecek nitelikte olan teorilerden bile daha az rastlarz.Doal seilimin test edilmesinin zor oluu, anti-darvinistlerin ve hatta baz byk darvinistlerin, onun bir totoloji olduunu iddia etmelerine sebep olmutur (bkz. Evrim sadece yanllanamaz bir totolojiden ibaret deil mi?) Tm masalar masadr gibi bir totoloji elbette test edilemez; aklayc bir yan da yoktur. te bu nedenle baz nemli ada darvinistlerin bile, teoriyi, en ok yavruyu yapan canllar, en ok yavruyu yapanlardr eklindeki bir totolojiyle ayn kapya kacak biimde tanmlyor olmalar artc deildir. C.H. Waddington, bir ifadesinde, doal seilimin bir totoloji olduundan bahseder; ancak ayn ifadenin devamnda teorinin muazzam bir aklayc gce sahip olduuna deinir. Totoloji olan bir eyin, aklayclk gc sfr olmaldr; bu da sz konusu ifadelerde bir tutarszlk olduuna iaret eder. Ne var ki, Ronald Fisher, J.B.S. Haldane, George Gaylord Simpson vb. byk darvinistlerin almalarnda da benzer ifadelere rastlanmaktadr.Bu soruna deinmemin sebebi, benim de zanllar arasnda yer alyor olmamdr. Bu otoritelerin sylediklerinden etkilenerek, ben de gemite teoriyi neredeyse totolojik olarak tanmlamtm. Test edilemedii halde (totoloji olmas nedeniyle) neden bilimsel anlamda ok nemli bir teori olduunu da aklamaya alyordum. Benim vardm sonu, doal seilim doktrininin ok baarl bir metafiziksel aratrma program olduu ynndeydi. Birok alanda ayrntl sorunlar ortaya karr ve bize bu sorunlara ynelik zmlerden ne gibi nitelikler beklememiz gerektiini syler.Ben doal seilimin hala bir aratrma program olarak bu ekilde ilediine inanyorum. Bununla beraber, test edilebilirlii ve teorinin mantksal stats hakkndaki fikirlerim tamamen deiti; ve aslna bakarsanz eski sylemlerimi geri alabildiim iin de mutluyum. Umuyorum ki gemiteki ifadelerimi bu ynde deitirmi olmam, doal seilim teorisinin deerinin anlalmasna ufak da olsa bir katkda bulunur.(1)(3) Ayrca bkz:Evrimin deney ortamnda tekrarlanamamas, bilimsellikle elimez mi? Kaynaklar:1. 1.Miller, David. 1985. Popper Selections.2. Popper, Karl. 1976. Unended Quest: An Intellectual Autobiography Glasgow: Fontana/Collins.3. Popper, Karl. 1978. Natural selection and the emergence of mind. Dialectica 32: 339-355. (alnt)

SORU

Bilim insanlar, bandan beri bulmay umduklar kantlar bulmazlar m?

DDA

Bilim insanlar, bandan beri bulmay umduklar kantlar arar ve bulurlar. Beklentilerinin aksini ispatlayacak trdeki kantlar ya aramazlar, ya da bulduklarnda onlar grmezden gelirler.

CEVAP

zgr Dnce Hareketi

1. Bilimsel veriler test edilir. Bunun ok nemli iki sonucu vardr: Birincisi, bilim insanlar bul168

duklar sonulara meydan okunacan bilirler; bu nedenle sunduklar kantlarn, bulduklar sonular gerekten de destekleyen trde kantlar olmalar iin ok alrlar. kincisi ise, yaynland halde kantlarla desteklenmemi olan fikirlerin reddedilecek olmasdr; zellikle de farkl kltrel nyarglarn bulunduu ortam ve zamanlarda. 2. Bilim insanlar ou kiiden daha nesnel bir bak asna sahip olacak ekilde eitilirler. Beklentileri, verdikleri kararlar zaman zaman etkiliyor olsa da; bu etki nemsenmeyecek kadar azdr. Kesin olan bir ey varsa o da udur: bilim insanlarnn birou, yaratllarn aksine, dnyadaki btn dier biyolog ve jeologlar kantlar konusunda yanltmay baaramayacaktr. 3. 19. yzyln balarnda bilim insanlar, yaratl ve kresel tufana ilikin kantlar bulmay umuyorlard. Oysa onun yerine evrimi destekleyen kantlar buldular; ki zaten evrim teorisi de bu sebeple yzyln sonunda yaygn olarak kabul edilen bir teori haline geldi. 4. Yaratllar, bulmak istediklerini bulurlar. Tm dnya grleri evrimi rten kantlar bulmaya dayand iin; gerek kantlar grmezden gelmeye doal olarak meillidirler. Dier yandan bilim insanlar, mevcut bir teoriyi geersiz klma zelliine sahip olan her trl kanta kaplarn amtr. Ayrca bkz: Bilim insanlarnn elde ettikleri sonular, ondan kazanacaklar paraya bamldr ve nesnel deildir. Onlara nasl gvenebiliriz?

SORU

Evrimciler ve dier bilim insanlar, kantlar kendi nyarglarna gre yorumlamyor mu?

DDA

Bilim insanlarnn karmlar, nyarglarna dayanr. Yalnzca varsaydklar fikirleri kantlarlar.

CEVAP

Argman Arivi

1. Bilim insanlarnn karmlar, kantlara dayanmaktadr ve kantlar da herkesin grebilecei ekilde ortadadr. Bilim insanlar, fikirlerinin onlarla ayn nyarglara sahip olmayan bilim insanlar tarafndan yaplacak testlerden gemesi gerektiini bilir. Bunu yapmann en iyi yolu, konuyu, kant temelinde olabildiince gl klmaktr; bylece nyarglar da hibir nem arz etmeyecektir. Zaten bilim insanlarnn kendileri de nyarglar reddetmektedirler. (Bilimdeki nyarglara kar yrtlen savan nde gelen neferlerinden biri olan Stephen J. Gould, iddetli bir yaratllk kartdr.) Bilim tarihi, kendi nyarglarna kart olan fikirleri kabul etmi bilim insanlaryla doludur. Bunlar arasnda, nesil tkenmesinin gereklii, meteorlarn gereklii, meteorlarn kitlesel yok olu sebebi olmas, buz devirleri, ktasal srklenme, transpozonlar, bakterilerin lsere sebep olmas, prionlarn doas ve elbette, evrimin kendisi vardr. Bilim insanlarnn sahip olduklar nyarglar tarafndan aldatlmaya kar baklklar yoktur; ama eninde sonunda kantlar hangi yn gsteriyorsa, o yn takibedilir. Bilim insanlar sonular deerlendirirken, znel yarglarn bir kenara brakabilmek iin titizlikle abalarlar; btne bakldnda, kendi eilimlerini trpleme konusunda da iyi bir i karrlar. Hatta o kadar ki, yaratllarn esas kar ktklar ey; bilim insanlarnn, kantlar belirli dini nyarglara gre yorumlamyor olmalardr. 2. Bu iddiann ne kadar ikiyzlce olduunu yeterince vurgulamak bile mmkn deil.nde gelen yaratl platformlardan birisi olan Sorularla Yaratl (Answers in Genesis) sitesindeki nancn Tanm blmnden bir cmleyi ele alalm:Tanm gerei, eer Kutsal Kitapta verilen bilgilerle eliiyorsa; tarih ve kronoloji de dahil olmak zere herhangi bir alanda aklanm, alglanm veya ne srlm olan hibir kant geerli olamaz.(1)Yaratl Aratrmalar Enstitsnn (The Institute for Creation Research) de benzer bir inan tanm vardr.(2) zetle yaratllar, karmlarnn dini kabuller erevesindeki kendi nyarglar tarafndan
169

belirlendiini zaten ak ak kabul ve ifade ederler. Ayn sulamay, stelik de geersiz bir ekilde bilim insanlarna yapyor olmalar, en basit haliyle ikiyzllktr. Kaynaklar:1. Answers In Genesis. n.d. Statement of faith.2. ICR. 2000. ICR tenets of Creationism.

SORU

Kantlarn yorumlanmas ile bir eyin dorudan gzlemlenmesi arasnda hi mi fark yoktur?

DDA

Evrimin kantlar gzlemlenmemitir. ne srlen iddialar, gzlemleme ile yorumlamay birbirine kartrmaktadr. Gzlemlenen ey, hipotezlere uyacak ekilde yorumlanmak zorundadr.

CEVAP

1. Btn gzlemler yorumlama gerektirir. Gznzn nndeki bir nesneyi grmek gibi, grnte basit olan bir olay bile; o nesnenin ne olduu, hangi zellikleri sergiledii, ne kadar uzakta durduu vb sorularn cevaplarnn belirlenebilmeisi iin fazlasyla yorumlama gerektirir.(1) Bildiimiz her eyi, srf yoruma dayandklar iin pe atmak gln olurdu. 2. Evrimin kantlarnn ou, bu iddiann varsayd trden bir yorumlamaya dayanmamaktadr. Kantlar, aadakilere benzer ifadelerden olumaktadr: belirli trilobit trleri, belirli jeolojik oluumlarda bulunur; dnyann dier yerlerindeki keseli trlerinden ok daha fazlas Avustralyada bulunmaktadr; deney tplerinin iindeki bakterilerin, zamanla eitli ekillerde deiim gsterebildikleri gzlemlenmitir; sinekler, dier bceklerde olmayan kimi zelliklere sahiptir;...ve bunlara benzeyen, hibiri de dieriyle elimeyen milyonlarca baka veri. Yaratllarn kar kt trden yorumlamalar, tm bu kantlarn birbiriyle ve evrimle nasl uyutuuna yneliktir. Yaratllar, kantlar inkar etmez (en azndan, birounu); bunlarn, evrim iin kant tekil ettiini inkar ederler. Bir veri, belli bir teoriye uyuyor ve rakip teorilere uymuyorsa veya onlarn bir paras deilse, uyduu bu teoriye kant olarak dnlebilir. (Aslnda en gzeli, bir verinin henz bulunmadan nce teori tarafndan ngrlm olmasdr. Ama bu, verinin kant haline gelmesi iin art deildir.) Yukarda bahsedilen milyonlarca veri, bu kriterlere uymakta ve evrim iin kant tekil etmektedir. 3. Tm bunlarn dnda, yaratlln dayand yorumlamalar, bir btn oluturacak ekilde birbirine uymayan, olduka pheli ve znel fikirleri temel almaktadr. Kaynak:1. Sacks, Oliver. 1995. An Anthropologist on Mars. New York: Vintage Books.

SORU

Evrenin tarihiyle ilgili iddialarnz var, bunlar nereden biliyorsunuz? O srada orada mydnz?

DDA

Btn bunlar gerekleirken orada mydnz ki bu kadar emin konuuyorsunuz? (Yaamn tarihiyle ilgili herhangi bir iddiaya cevap olarak.)

CEVAP

zgr Dnce Hareketi

1. Evet, nk oras, burasdr. Gemite yaanan olaylar, bugne dek ulaan izler brakr; biz de bugn bu kantlar inceleyebiliriz ve inceliyoruz da.
170

2. Eer bu iddia, yaamn kkenine ilikin herhangi bir bilimsel konuya ynelik geerli bir eletiri olsayd; her ikisi de bugn yaayan kimsenin tank olmad olaylara dayand iin ayn ekilde yaratll ve rgtl dinleri de hkmsz klard. 3. Daha kullanl ve daha kapsayc olan yle bir soru sorulabilir: Btn bunlar nasl ve neye dayanarak biliyorsunuz? Bir iddiay ne sren kii, eer bu soruyu yantlayamyorsa; ne srd iddiann da temelsiz olduunu varsayabilirsiniz. (elbette geici olarak, nk soruya cevap verebilecek bir bakas kabilir.) Eer aldnz cevap znelse rnein, cevap veren kiinin dini inanlarna dayanyorsa- bu iddiann o kiiden baka hi kimse iin geerli olmayabileceini bilirsiniz. Eer verilen cevab anlamazsanz, bu, o konu zerinde biraz daha almanz gerektiine iaret eder. Eer iyi bir cevap gelirse de bu, o iddiay ciddiye almanz gerektii anlamna gelir.

SORU

Bilimsel teorilerin srekli deitiini gz nnde bulundurursak, bilimin bugn sylediklerine nasl gvenebiliriz?

DDA

Bilimsel teoriler her zaman deimektedir. Bilim insanlarnn szlerine gvenemeyiz, nk syledikleri ve savunduklar fikirleri, yarn bile deitirebilirler.

CEVAP

1. Bilim, bilinmeyen alanlarda zorlu sorulara cevaplar arar ve bilim insanlar da insandr; bu nedenle bilimsel bulgularn kusursuz olmamas kanlmazdr. Ancak bilim, srekli olarak daha fazlasn arayarak ve inceleyerek iler; bu da sonularn, yeni eklenen her bulguyla tekrar tekrar gzden geirilmesi anlamna gelir. Baz bulgularn deimesinin sebebi, dzeltilmeleridir. Bu dzeltme sreci, bilimi, insan uralar iindeki en baarl alanlardan biri klar. Asl gvenilmemesi gerekenler, kendilerinin her zaman hakl olduunu iddia edenlerdir. 2. Kantlar biriktike, bilimsel bulgular da zamanla daha kesin bir hal alr. Birka on yl boyunca yaplan incelemelerden baaryla gemi olan teoriler, detaylar konusunda kimi rtulara tabi tutulabilir; ama batan aa deimeleri ounlukla (neredeyse hibir zaman) sz konusu bile deildir.

SORU

Evrilmi bir akl yanlabilir. O halde, bu akln ortaya koyduu sonular da gvenilmez deil midir?

DDA

Eer aklmz doal yollarla daha dk seviyedeki hayvanlardan evrilmise, o halde akllarmz yanlabilir demektir. Dolaysla evrimin kendisi de dahil vardmz btn sonular birer yanlg olabilir. Darwin bir mektubunda yle yazmtr: Benimle birlikte, daha ilkel hayvanlardan evrilen insan aklnn yapt karmlarn herhangi bir deeri veya gvenilirlii olup olmadna dair korkun pheler de domu oldu. (1)

CEVAP

Argman Arivi

1. Akln yanlabilecei zaten bilinen bir eydir. Sradan birhafza ve mantk, alr derecede sk hata yapabilir.(2)(4) Hastalklar, daha da fazla sorun yaratabilir.(3) Bu yanlabilirlik, aklmzn kayna ne olursa olsun mevcuttur. phe, hayatn her alannda mevcuttur. Hibir ey kesin olarak kantlanamaz. Buna ramen birok ey yeterince kesindir ki bunlara veri diyebiliyoruz; ve yanl olduklarna dair gerek bir
171

kant grene kadar da yanl olmalar ihtimalini n planda tutmuyoruz. Bylesi bir tutum iinde olmasak, zaten hibirimiz hayatmza salkl bir ekilde devam edemezdik. 2. Aklmzn yanlabilirlii, yaratllk iin ok daha byk bir sorundur. nk ondan gerekten emin olan, ieriklerini birer veri olarak kabul eden kii says yok denecek kadar azdr; hatta o mkemmel olmayan aklmz bile ilahi bir gle yaratlm olduuna inanmaz. 3. Darwin bu argman yalnzca bilimin alannda olmayan konular iin sylemitir, bilimsel veriler iin deil. Kaynaklar: 1. Darwin, C. 1881. Letter to W. Graham. In F. Darwin, ed.,The Life and Letters of Charles Darwin. 2. New York, D. Appleton & Co., 1905. 2. Gilovich, Thomas. 1991.How We Know What Isnt So, New York: Free Press. 3. Sacks, Oliver. 1970.The Man Who Mistook His Wife for a Hat, New York: HarperCollins. 4. Schacter, Daniel L. 2001.The Seven Sins of Memory, New York: Houghton Mifflin.

SORU

Alannda uzman olmayan amatrler tarafndan sunulan argmanlarn nasl bir geerlilii olabilir?

DDA

Amatrler tarafndan gelitirilip ortaya atlan argmanlar, bu kiilerin ou bilimsel anlamda uzman ve ehil olmadklar iin geerli saylamazlar.

CEVAP

1. Bir insann yetkinlii nemlidir, ama bir argman deerlendirirken gz nne alnacak tek zellik de deildir. Dnya hakkndaki argmanlarn en byk otoritesi yine dnyann bize sunduu kantlardr. Eer bir argman, gerek ve gvenilir verilere dayanyorsa (rnein, dorulanabilir bilgi veya gvenilir kaynaklar ieriyorsa), argman sahibinin kimliinden bamsz olarak kendi bana bir hkme sahiptir. Yetkinlik, kiinin isminin nndeki vasflardan ok daha fazlasn gerektirir. Yetkinliin belki de en nemli gstergesi, kendisiyle ayn alanda alan meslektalarnn o kiiyi nasl deerlendirdiidir. Kiinin gemiteki almalarnn geerlilii de bir dier nemli unsurdur. 2. Argman onaylayan veya reddeden kiilerin ne kadar uzman ve yetkin olduklar da nemlidir.Bir argman, meslektalar arasndaki incelemeden baaryla gemi ve ayakta kalmsa, gvenilirlik derecesine zgn sahibinin yan sra onu onaylam olan dier uzmanlar da eklenir. Ne kadar fazla kii tarafndan deerlendirilip ayakta kalrsa, o kadar salam ve gvenilir hale gelir. 3. Yetkinlik konusunda ileri srlen bu iddia yaratlla uygulanacak olursa, zaten yaratll annda rtecektir. nk herhangi bir argman ortaya atan her yaratlya karlk, onun argmannn tam tersini syleyen veya reddeden; ondan ok daha yetkin ve alannn uzman olan binlerce bilim insan vardr.

SORU

Evrim teorisi, dokunulmazl olan bir kutsal haline mi gelmitir?

DDA

Evrim teorisi, bilimsel olmayan eitli nedenlerden dolay bir din haline gelmitir. Teoriye kart deliller gstererek pheleri aklamak, bunu yapanlarn dnsel anlamda zayf ve cahil bir kii gibi yaftalanmasna sebep olmaktadr.

CEVAP
zgr Dnce Hareketi 172

1. Evrim teorisi dokunulmazla sahip bir kutsal olmaktan ok uzaktr. Darwin tarafndan ortaya atlmasndan bu yana, teorinin nemli ksmlarnda birtakm dikkate deer deiiklikler yaplmtr. Mendel kaltm: Darwin, genlerin hem canlnn yaad evreye uyum salayarak, hem de evreden etkilenerek kaltldn dnmt (bu, kendisinin pangenez olarak isimlendirdii bir tr lamark kaltm modeliydi) Trleme: Darwinin yeni trlerin olumasna neyin sebep olduuna dair grleri (yani doal seilim), corafi yaltm savunan birok biyolog tarafndan kabul grmemiti. Darwinin gr, ancak yeni yeni birok dier sebep arasndan sivrilir hale gelmitir. Transpozonlar: Barbara McClintock, genlerin genom iinde bir yerden baka bir yere hareket edebildiklerini gstererek Nobel dln kazanmtr. Organellerin simbiyotik kkeni: Lynn Margulis, karyot hcrelerin atalarnn, simbiyotik birliktelik oluturacak ekilde bir araya gelen prokaryot hcrelerden kken aldn nermitir.(2) Genetik srklenme: Sewall Wrightn bu fikrine gre, poplasyonlardaki genetik deiimin ou doal seilimden ziyade rastgele srklenmenin sonucudur. Ntral kuram, poplasyonlardaki genetik eitliliin byk blmnn seilimle deil, mutasyon ve genetik srklenme ile olutuunu ileri srer.(3)(1) Priyonlar: Genetik materyal olmakszn, molekler dizilimin katalitik bir deiime uramas yoluyla kendisini kopyalayan, tamamen yeni bir yaam formunun kefi. Bu bulu da Stanley B. Prusinera Nobel dln kazandrmtr. Yatay gen transferi: Genetik malzemenin bir ksm, dorudan birincil atadan deil, daha uzak bir atadan kaltlr.(4)Evrim teorisinin baz alanlarndaki fikir ayrlklar bugn de devam etmektedir. Ancak bunlar, uzmanlk seviyesinin altndaki kiilerin ok nadiren karlaaca trde eylerdir. bkz: Birok bilim insan, evrimin sorunlar ierdiini sylemiyor mu? Evrim muazzam sayda deneye tabi olmutur, ki bunlardan bazlar da deneysel yolla dorulamann ne kadar gerekli olduunu gstermitir. Bilimsel bir teoriyi dorulayarak yenilemek, (dorulanm olan) teoriyi daha da glendirir. Evrim teorisinin bugnk salaml ve gc, bugne kadar tabi tutulduu testler ve dorulamalardan ileri gelir. Eer evrim teorisi dokunulmazla sahip bir kutsal deer olsayd, deney ve testlere tabi tutulmaz ve bilim insanlar arasndaki saygnln yitirirdi. 2. Evrim kartlar, evrimi eletirdikleri iin deil, konutuklar konu hakknda bilgi sahibi olmadklar iin dnsel anlamda zayf ve bilgisiz olarak etiketlenirler. Bu sadece evrim konusuna zel bir durum deildir. Yeterince ve doru bir ekilde bilgi sahibi olmad bir konu hakknda iddetli eletiri ve itirazlar ne sren her insan byle etiketlenir. Yaratllarn hala, termodinamiin 2. yasas, gei fosillerinin bulunmamas, indirgenemez karmaklk vb konularda aka bilimd olan ve bilgisizlikten kaynaklanan iddialar ne sryor olmalar ok sk rastladmz bir durumdur. vgy hakedenler, evrim teorisine gerekten yeni katklarda bulunmu olan Barbara McClintock ve Stanley Prusiner gibi bilim insanlardr. Kaynaklar:1. Kimura, M. 1983. The Neutral Theory of Molecular Evolution, Cambridge: Cambridge University Press.2. Margulis, Lynn. 1981. Symbiosis in Cell Evolution, San Francisco: W. H. Freeman & Co.3. Ohta, Tomoko. 1992. The nearly neutral theory of molecular evolution. Annual Review of Ecology and Systematics 23: 263-286.4. Woese, Carl R. 2000. Interpreting the universal phylogenetic tree. Proceedings of the National Academy of Science USA 97(15): 8392-8396

SORU

Darwin, psikonevroz maduru deil miydi?

DDA

Charles Darwin, Beagle gemisiyle yolculuundan dndkten ksa bir sre sonra kronik bir hastala yakaland ve hayatnn ounu engelli olarak geirdi. Hastaln belirtileri olan depresyon, kusma, arpnt vb skntlar, baka herhangi bir hastalkla uyumayan
Argman Arivi 173

ve dolaysyla psikolojik bir bozuklua iaret eden bulgulard. Bu rahatszlnn sebebi, teorisinin yanl kmas ihtimalinden veya Tanry inkar etmi olmaktan duyduu endie olabilir.

CEVAP

1. Darwinin hastal hakknda birbiri ile elien birok tehis konulmutur.(1)(6) Darwinin rahatszlnn organik bir sebebinin olmas gayet mmkndr. Nitekim Chagas hastal(2)(5) ve sistemik laktoz intolerans(4), bu semptomlarn ounu aklamaktadr. Bazlar, belirtilerin agorafobi ile seyreden panik atak olabileceini nermi olsa da(3) bunlarn, yukarda saylan organik rahatszlklarn dorudan ortaya kan belirtileri veya sonular olmalar da gayet mmkndr. rnein, nispeten inzivaya ekilmi bir hayat tarz ve nadiren beliren depresyon, kronik hastalklarda grlen normal belirtilerdir. Beagle gemisiyle evinden ayrlp aylarca deniz seyahati yapan ve yllarca evini ve ailesini grmeyen bir kiide anksiyete gibi belirtilerin ortaya kmas gayet normaldir. Belirtilerin ortaya kma zaman, psikosomatik sebeplerle hi uyumlu olmad gibi, sistemik laktoz intolerans ile de tam bir uyum iindedir.(4) Darwinin rahatszl bir anskiyete bozukluu bile olsa, bunun psikotik bir hastalkla alakas yoktur. Bu, beynin ateleme blgelerindeki sinapslarn gereinden fazla uyarlmasna yol aan genetik bir durumdur. Hatta bu duruma, tipik olarak zeka dzeyi ortalamann zerinde olan kiilerde rastlanr. 2. Her ey bir yana, evrim teorisi zaten kantlara dayanmaktadr, Darwinin otoritesine deil. Darwinin zel hayatyla veya salk gemiiyle ilgili ayrntlar, tarih alannda incelenecek bir konu olabilirler; fakat bunlarn bilimsel gereklerle herhangi bir ilgisi bulunmamaktadr.

3. Baz insanlar, kendilerini ok zayf dren koullarda yaamalarna ramen byk iler baarabilir: John Nash izofreni maduruydu, fakat Oyun teorisinin uygulamar konusunda Ekonomi bilimleri alannda Nobel dl kazand. Stephen Hawking, fizikle ilgili almalarnn ounu ALS (Amyotrofik lateral skleroz) hastal yznden tekerlekli sandalyeye baml hale geldikten sonra yapt. Florance Nightingale, ngiliz halk sal sistemindeki gelitirmelerin ounu engelliyken yapt. Darwin kronik olarak hastayken, orkideler, kabuklu deniz canllar, duygularn ifadesi, bcek yiyen bitkiler, toprak solucanlar gibi ok eitli konularda birok nemli kitap yazd ve aratrma yapt.

Kaynaklar: 1. Alder, J., R. Colp Jr., G. M. FitzGibbon, A. G. Gordon, T. J. Barloon, and R. Noyes Jr. 1997. The dueling diagnoses of Darwin.Journal of the American Medical Association277: 1275-1277. 2. Alder, S. 1959. Darwins illness.Nature184: 1102-1103. 3. Barloon, T. J. and R. Noyes, Jr. 1997. Charles Darwin and panic disorder.Journal of the American Medical Association277: 138-141. 4. Campbell, A. K. and S. B. Matthews. 2005. Darwins illness revealed.Postgraduate Medical Journal81: 248-251. 5. Pasnau, Robert O. 1990. Darwins illness: A biophychosocial perspective.Psychosomatics31: 121128. 6. Smith, F. et al. 1990. Darwins illness.Lancet336: 1139-1140.

zgr Dnce Hareketi

174

Teoloji ve Varlk Felsefesi

SORU

Evrimi kabul etmek iin ateist olmak gerekmez mi?

DDA

Evrimi kabul etmek iin ateist olmak gerekir.

CEVAP

1. Bu iddia aka yanl olmasna ramen artc bir ekilde ok sk olarak tekrarlanmaktadr. Evrim bir tanrya gereksinim duymaz, ancak tanrnn var olmadn da sylemez. Bu anlamda dier bilim dallarndan farkl deildir. Evrim, biyokimya, iftilik, mhendislik, tesisatlk, sanat, hukuk vb dier alanlardan daha fazla ateist bir dnce deildir.

2. Birok, evrimci ateist deildir. Eer bu iddiay ciddiye alacak olursanz, aada verilen insanlarn da ateist olduklarn kabul etmek zorundasnz demektir. Birka rnek vermek gerekirse: *Sir Ronald Fisher Evrimsel dnce tarihinin en tannm teorik biyoloudur. Sir Fisher, ngiltere Kilisesi cemaatinin yesi olan bir Hristiyandr. Ayrca sosyal grleri 14. Louisin bile sanda kalan bir muhafazakardr. *Papa John Paul II Sosyal muhafazakardr. *Pierre Teilhard de Chardin Tanrnn evrimi ynlendirdii fikrini reten bir rahip ve paleontologtur. *ABD Bakan Jimmy Carter Dindar bir Gney Baptist kilisesi mensubudur. 3. 10.000den fazla din adam, u cmleleri de ieren bir bildirgeyi imzalamtr: Deiik gelenek ve mezheplerden gelen Hristiyan din adamlar olarak, ncilin ebedi gerekliinin modern bilimin keifleri ile bir arada var olabileceine inanyoruz. Bizler, sk incelemeler karsnda ayakta kalm olan ve insanln sahip olduu birok bilgi ve baarnn stne ina edildii evrim teorisinin temel bir bilimsel gerek olduuna inanyoruz.(1) 4. Ateizmden tedirgin olan biri, yaratllk fikrinden daha da fazla tedirgin olmaldr. Yaratllk iddialarnn yanl olduunu ve yaratl yntemlerin drst olmadn fark eden insanlar, kendilerini bir inan krizinin eiinde bulabilirler. Bu farkndalk, baz insanlarn dini inanlarn tamamen terk etmelerine; bazlarnn da dini metinleri farkl ekillerde yorumlamalarna sebep olmutur.(3)(5) 5. Dinsel konularn sadece tek bir yorumlan eklini doru ve evrensel sayan yaratllk, aka dier yorumlamalarn yanl olduunu sylemektir. rnein, gen-dnya yaratllar, Evrenin 10 bin yldan daha yal olduunu kabul eden btn dini yorumlar;(4) tasarm yanllar da Tanrnn evrimi ynlendirdii eklindeki yorumu reddederler.(2) Tanr hakkndaki dnceleri bir yaratldan farkl olan bir kimseye, yaratlln kendisi bile ateiste gelebilir.

Kaynaklar:1. Clergy Letter Project. 2005. An open letter concerning religion and science.2. Dembski, William A. 1996. What every theologian should know about creation, evolution and design.3. Greene, Todd S. n.d. My motivation.4. Sarfati, Jonathan. 2004. Refuting Compromise. Green Forest, AR: Master Books.5. Morton, Glenn R. 2000. The transformation of a Young-earth Creationist. Perspectives on Science and Christian Faith 52(2): 81-83.

Argman Arivi

175

SORU

Evrim ktne gre ateizm de kmemi midir?

DDA

Evrim ktne gre ateizm de kmemi midir?Yaratl internet sitelerinde evrim teorisinin kt, bu teorinin ateizmin dayana olduu, dolaysyla ateizmin de kt syleniyor. Bu konuda da bir sr bilimsel alntlar yaplyor. Bunlara ramen nasl hala evrime inanp ateizmi savunabiliyorsunuz?

CEVAP

1.Her eyden nce u yanlgy bir kez daha dzeltmek gerekiyor: Evrim teorisi kmemitir. kmedii gibi, ortaya kan her yeni bilimsel kantla pekimi ve gelimi; u anda da eskisinden ok daha gl bir ekilde ayakta durmakta ve biyoloji biliminin temel dayanan oluturmaktadr. Sitemizde bu konuya dair birok iddiaya zaten cevap verilmitir. bkz:Evrim kantlanamam mdr?,Bilim insanlarnn artk evrim teorisini terk ettikleri doru mu?,Evrim sadece bir teori deil mi?vb.2.Evrim teorisi, ateizmin dayana deildir.Ateizmin tarihi, evrim teorisinin bulunmasndan ok ncesine dayanr. Evrim konusunda ok fazla bilgisi olmayan kiiler de ateist olabilir, olmaktadr da.3.Ateist olmad halde evrim zerine almalar yapan bilim insanlar vardr. Bilimsel bak as, inanlar ile kantlara dayal bilimsel verileri birbirinden ayr tutmay gerektirir. Ayrca bkz:Evrimi kabul etmek iin ateist olmak gerekmez mi? Evrimin doruluunu kavrayp kabullenmi olan dini kurumlar bile vardr. rnein, Katolik kilisesi, bir sre nce bu konuda bir aklama yaparak, evrim teorisini kabul ettiklerini ve bu teorinin Hristiyanlk inancyla elimediini beyan etmitir.4.Evrim teorisi, bilimin alanndadr ve bilimsel verilerden bahsederken inanmak kelimesini kullanmak doru deildir. Ancak bilim, bize doada gerekleen olaylar ve gzlemlenen olgular hakknda somut bilgi sunan tek gvenilir kaynaktr. Bu nedenle de bilimsel verilere dayanarak inanlarmz ynlendirebilir, bunlara dair birok karm yapabiliriz. Evrim teorisinin yeryzndeki canlln geliimi ve deiimi, zellikle de insann ortaya k ile ilgili sunduu veriler, byk dinin kutsal metinleriyle byk oranda eliir. Bu nedenle inanl kesimin bu gerei kabullenmesi zor olmaktadr.5. Yaratllar, ou zaman hibir bilimsel geerlilii olmayan, bazen de bilimsel grnen, hatta baz bilim insanlarnn almalarndan alntlanan kaynaklar sunarlar. Okuyucu kitlelerinin, bu verilen kaynaklar aratrmayacana, veya aratrsa bile yabanc dildeki terminoloji nedeniyle naslsa bir ey anlamayacana ve ssl laflarla gereklerin arptldn farketmeyeceklerine gvenirler. Ne yazk ki inanan kesimin mevcut n yargs ve insanlarn merak eksiklii nedeniyle ou zaman bu amalarna da ularlar. Dahas, niversite ncesi eitim kurumlarndabata biyoloji olmak zere ocuklara verilen feneitimi eksik ve yetersiz olduu iin, aratrma yapmaya istekli olan kiiler bile bu abalarnda baarsz olabilmektedir.bkz:Yaratl olmayan birok bilim insannn sylediklerinden de evrimi rten alntlar yaplmyor mu?

SORU

Evrenin her noktasn aratrmadan tanrnn var olmad nasl sylenebilir?

DDA

Evrenin her noktasn aratrmadan tanrnn var olmad sylenemez.

CEVAP

zgr Dnce Hareketi

Evrenin henz bilmediimiz yerlerinde, henz varlndan haberdar olmadmz ve tanmlanmam birok ey olabilir. Hatta bilim insanlar yaptklar keiflerle neredeyse her gn, yeni bir bilinmeyeni bilinir klmaktadr. Bilmediimiz birok ey olduu bir gerektir. Yokluu a priori olarak bilinemeyecek olan, hayatmza mdahale etmeyen ve evrenin bir yerlerinde var olduu
176

dnlen bir tanrnn var olmad kantlanamaz. Ama bylesi bir tanrnn zaten varl da kantlanamaz. nk yokluu kantlanamaz zellikteki bir eyin, varln da kantlamak mmkn deildir. Kant denilen ey, somut gzlem ve deneylere dayanmaldr, yani incelenecek bir rnee ve onu incelemek iin de eitli lm tekniklerine ihtiya duyar. Elimizde bylesi somut bir rnek ve lm teknii olmad gibi, tanr kavramnn tanm bile kiiden kiiye deimektedir. Dolaysyla bu tarz bir iddia, zaten kendi ierisinde bir ksr dngden ibarettir. Ancak snrlar izili, gzlem altna alnabilecek bir yer ya da blge iin, o blgeyle alakal olarak tanmlanm kavramlarn var olup olmad sylenebilir. rnein, Dnya gezegeninde ehirden ehre uup, zor durumda kalan insanlara yardm eden bir Spermen yoktur. Evrenin bir yerlerinde bir Spermenin olma ihtimali % 0 olmasa da, bizim ilgilendiimiz anlamda bir Spermen yoktur.(1) Bunu rahatlkla ve evrenin her yerini aratrmadan da syleyebiliriz. Ayn ekilde kanatl atlarn, uan aydanlklarn, perilerin, hayaletlerin ve benzerlerinin olmadn da syleyebiliriz. Eer uygun gerekelerimiz varsa, en azndan hayatlarmzamdahale eden, kitap ve peygamber gnderen bir tanrnn var olmadn da rahatlkla syleyebiliriz. nk bu tanr zatenkendi tanm gerei, iddiada nerildii zere evrenin sadece belli bir yerinde belli bir sreliine bulunma zorunluluu iinde deildir. Dolaysyla daevrenin her noktasn aratrmam olmamzdan bamsz olmaldr. Kaynak:1.Trk, A. (2012). Ateizmi Anlamak. Propaganda Yaynlar

SORU

Her eyin bir sebebi olduuna gre, ilk eyin sebebi Tanr olmak zorunda deil midir?

DDA

Her eyin bir sebebi olduuna gre, ilk eyin sebebi Tanr olmakzorunda deil midir? Tanr batan var olmaldr ki, evreni balatan bir ilk sebep olabilsin.

CEVAP

Argman Arivi

Her eyin bir ilk sebebi olmas gerektiine dayanan bu iddiaya felsefede kozmolojik argman (veya ilk sebep argman) denilir. En basit ekliyle yle ifade edilebilir: 1. Her eyin bir sebebi vardr. 2. Hibir ey kendi kendisinin sebebi olamaz. 3. yleyse, sebebi olan her eye, kendisi haricinde bir ey tarafndan sebep olunmu demektir. 4. Nedensellik zinciri zamanda sonsuza kadar gidemez. 5. Nedensellik zinciri sonsuza gidemezse, demek ki bir ilk sebep olmak zorundadr. 6. Tanr, sebebi olmayan ilk sebep demektir. 7. Demek ki Tanr vardr. Bu argman farkl biimlerde, ncllerin sralar deitirilerek de ileri srlebilmektedir, fakat sonuta z yukarda ifade edilen mantk yrtmede yatmaktadr. Kozmolojik argmann temel zayfl, yukarda saylan baz ncllerinin geersizlii, veya geerli olup olmadklarnn gsterilmi olmamasdr. Tanry kendi kendisinin sebebi olan ey olarak tanmlayanlar, 2 ve 3 numaral nclleri argmandan karabilmektedirler. Bu yzden, argmann daha sofistike biimlerinde, ilk ncl deitirilmi ve Baz eylerin sebebi vardr ekline dntrlmtr. Kozmolojik argumann rtlmesinde, u noktalar nemlidir: 1. Tm olaylarn gerekten sebebi var mdr? 2. lk sebep semavi dinlerin tanrs mdr? 3. Argman kendi iinde tutarl mdr? rnein 1 numaral ncl olan Her eyin bir sebebi vardr ifadesi, kendi iinde elikilidir (her eyin bir sebebi olmal deyip, tanrya sebepsiz demek, ak bir elikidir.) Ayrca her eyin bir sebebi olduu nermesi, doruluu kendiliinden menkul bir nerme deildir ve kanta ihtiya gsterir. nsanlar her eyin bir sebebi olduuna inanmay seebilir, ama bu onu gerek yapmaz.
177

Modern kuantum fizii, bize sebepsiz var oluyor gibi gzken pek ok olgu sunmaktadr. 4 numaral ncl de ayn ekilde zan altndadr, nk kantlanmadan argmana alnmtr. Nedensellik zinciri pekala da sonsuza kadar gidebilir ve aksini dnmek iin ortada bir sebep bulunmamaktadr. 6 numaral nclde ise, tanr kavram keyfi bir biimde tanmlanmtr. Aslnda tanr kavramnn keyfi biimde tanmlanmas, teizmde ok sk karlalan bir tavrdr. Tanrya sebebi olmayan ilk sebep deyip, bu tanmn semavi dinlerin tanrsn ifade ettiini savunmak, en kibar ifadesiyle safadr. Son zamanlarda, Big Bang teorisinin nda baz teologlar, bu argman daha deiik biimde formlize etmenin de yoluna gitmilerdir. rnein bu argmann Big Bang teorisine dayal ekli yledir: 1. Var olmaya balayan her eyin bir sebebi vardr. 2. Evren var olmaya balamtr (Big Bang ile). 3. Demek ki evrenin bir sebebi vardr (Tanr). Burada da Big Bang teorisi doru kabul edilirse (2 numaral ncl), 1 ve 3 numaral ncller zan altndadr. 1 numaral ifade, doruluu mehul bir ifadedir. Gnmzde modern fizikte atomalt parcacklar ile ilgili deneylerde, sebepsiz olarak meydana gelen pek ok kuantum olay gzlenmektedir. Kuantum dnyasnda paracklar, sebepsiz yere var olmakta ve yok olmaktadrlar. Dolaysyla, var olmaya balayan her eyin bir sebebi olmas gerektiini farzetmemiz iin yeterli bir kant olmad gibi, bunun aksini dnmemiz iin veriler vardr. 3 numaral nclde ise, yine tanr kavramnn tanm keyfi biimde yaplmtr. Evrenin sebebi = Tanr derseniz, ite o zaman bu argman bir ey ifade eder. Ama tanry evrenin sebebine indirgemek, sadece semavi dinlerin tanrsndan uzaklamak anlamna gelmez; ayn zamanda tanr kavramn tamamen bulank bir hale getirir. nk evrenin sebebi, eer varsa, pek ok ey olabilir. Bunu dinlerin tanrsna indirgemeye alp iin iinden syrlmak, felsefi adan geersiz bir yaklamdr. Bir bilinmeyenin yerine, tanm bulank bir baka bilinmeyeni koymak, salkl ve tutarl bir mantk yrtme deildir, dolaysyla da hibir eye cevap vermez. Eer ama, sebebi olmayan eylerden kurtulmak ve her eyin sebebi olduu konusunda ikna edici bir aklamaya kavumaksa, kendisi sebepsiz olan bir kavram iin iine katarak bu nasl baarlacaktr? Tanr sebepsizdir demek, evren sebepsizdir demekten daha m aklaycdr? Eer bir kavram, bir aklamann aklayclna hibir ey katmyorsa, yani sfr gibi etkisiz bir elemansa; o zaman bu kavram aklamaya almann bir anlam yoktur. Bu ilke, Tanr problemine ve kozmolojik kanta uygulandnda, evrene sebepsiz demek, Tanrya sebepsiz demekten daha basit bir aklama olduu iin, Tanr kavramndan vazgememiz gerektii anlamna gelecektir. Ksacas, kozmolojik argman zannedilenin aksine olduka rk bir argmandr. Ayrca sitemizin Fizik blmndeki iddialara verilen cevaplar da okumanz nerilir. Okuma ve video nerisi: Stephen Hawkingin Evreni Tanr yaratmad aklamas,Garajmdaki Ejder Stephen Hawking - Evreni Tanr m Yaratt?(video)

SORU

Evrimin ierdii materyalizm veya doalclk, tanrnn varln reddetmez mi?

DDA

Evrimin ierdii materyalizm veya yntemsel doalclk, Tanrnn roln dlar. Yntemsel doalclk, bizden bilim uruna, maddesel dnyann dnda hibir ey yokmu gibi davranmamz bekler.(1)

CEVAP

zgr Dnce Hareketi

1. Bu, en basit haliyle, bir yalandr. Hem evrimi hem de Tanry kucaklayan ok sayda bilim insan vardr. Tanrnn yalnzca, evrimin de alma imkan bulduu bu evreni yarattna de178

il, ayn zamanda srekli olarak kendilerinin ve baka insanlarn hayatlarna da mdahalede bulunduuna inanmaktadrlar. Aksi takdirde Dembski, Johnson ve dierlerinin ortaya att bu iddia, baka insanlarn dini inanlarn ak bir ekilde reddetmek anlamna gelirdi. 2. Bu iddiann geerlilii, evrimle snrl deildir. Ayn mantkla, herhangi bir bilimde veya yaamn herhangi bir alannda materyalizme veya yntemsel doalcla inanan insanlar iin de geerlidir. Bu iddiaya gre, Tanrnn gezegenleri yrngelerinde tutmadna, rzgarlar yaratmadna veya gazl iecekleri kprtmediine inanan herkes ateist olmaldr. Bunun byle olmad aktr. nl birok bilim insan, almalarnda, evrim biliminin kulland trden bir doalcl kullanan, olduka dindar insanlardr. (Ayrca bkz: Tarihte inanl birok bilim insan yok muydu?) 3. Nesnel bir gzle baktmzda, bu iddiay ne sren insanlarn, Tanry savunmaktan ok reddettiini grrz. Teistik evrimin, ateistik evrimden hibir farknn olmadn; nk teistik evrimin, Tanrnn dorudan mdahale etmediini savunduunu sylerler. Onlara gre, dorudan doast olaylara imza atmayan bir tanr, tanr bile deildir. Johnsona ve onun ne srd bu iddiaya inanan insanlara gre Tanr, hayatmzn neredeyse tamamyla ilgisizdir. Kaynak:1. Dembski, William A. 1996. What every theologian should know about creation, evolution and design.

SORU

Peki cinleri nasl aklyorsunuz?

DDA

Peki cinleri nasl aklyorsunuz? Ben cin grdm. Sakn bana cin yoktur demeyin.

CEVAP

Argman Arivi

Cin diye bir ey yoktur. Daha da ak fikirli yaklamak gerekirse, Noel baba, boynuzlu atlar ve benzeri doast yaratklar ne kadar gerekse, cinler de o kadar gerektir. Cin grdn zannedenlerin, nasl aklayacaklarn bilemedikleri bir tecrbe yaam olduklar aktr ve akl yrtme yoluyla da sebepleri kolaylkla aklanabilmektedir. Zor aklanacak ya da kiinin kendisinin aklayamad tecrbeler, insanlarn bu konuda eitli speklasyonlar yapmasna sebep olur. Genellikle iinde yaanan toplumun kltr ve inanlar da bu speklasyonlar ekillendirir. rnein ABDde benzer tecrbeler yaayan pek ok kii, gkyznde grdkleri cisimlerin veya deyenimledikleri tecrbelerin kaynann UFO veya uzayl olduuna inanr, uzayllar tarafndan karldklarna samimiyetle inanan pek ok insan vardr. Meksikadaki insanlar Meryem Anay grdklerine inanr. Birok Hristiyan, tanrnn veya sann kendilerine gelerek onlarla konutuuna inanr. Kabile dinlerine inanan kiiler, atalarnn ruhlarn grdklerine ve onlarla hayvanlar yoluyla iletiim kurduklarna inanr. Kimisi vampir veya hayalet grr, kimisi eytan grr; bizim lkemizde de cin grlr. Bu, gayet doal bir kltrel sapmadr. Ama elbette kontroll deney koullarnda bu doast olaylarn hibiri gereklemez; her zaman doal bir aklamas olduu ortaya kar. Batdabu tr doast iddialar incelemeyi kendine misyon edinmikurumlar vardr. Doast herhangi bir iddiay kontroll ve bilimsel deney koullarnda kantlayabilene para dlleri verilmesi vaadedilir. rnein James Randinin Milyon dolarlk meydan okuma (Million Dollar Challenge) dl bunlardan birisidir. James Randi Vakf, kontroll deney koullarnda herhangi bir doast iddiaykantlayabilene 1 milyon dolarlk dl vaadetmektedir. Uzun yllardr devam eden bu yarmada, brakn dl kazanmay, bavuran on binlerce kiinin hibiri iki aamal testin ilk aamasn bile gemeyi baaramamtr. Bu tr paranormal olaylar ve onlarla ilgili anlatlan hikayeler, ocukluk dneminden balayarak insanlara keyifle kark bir korku duygusu yaatr. Korku filmleri izlenince hissedilen heyecan ve merak duygusuna benzer bir his yaratr, bu nedenle de inanmay seen kiiler iin btn
179

inan eitleri gibi rahatlatc ve keyif verici etkisi vardr. Ancak var olmayan, hayali eyleri sorgulayp merak etmek yerine, evrenin var olan heyecan verici konularna ilgi duyup aratrmak, phesiz ok daha gereki ve faydal bir yaklam olacaktr. nsan beyni ve ileyii hakkndaki bilgilerimiz arttka, gemite cin veya eytan gibi doast olgulara atfedilen olaylar aklanmtr.Bilimsel gereklerden kopu ve kant ve gzleme dayal verileri yok saymak, saplmamas gereken ve sonu paranoya ile balayan ciddi ruh hastalklarna kadar varabilen tehlikeli bir yoldur. Kaynak:Trk, A. (2012). Ateizmi Anlamak. Propaganda Yaynlar

SORU

lmden sonra yaam yoksa, lnce bize ne olacak?

DDA

lmden sonra mutlaka baka bir yaam olmal. Eer br dnya yoksa, lnce bize ve ruhumuza ne olacak? ldkten sonra yok oluyor olamayz.

CEVAP

zgr Dnce Hareketi

Bilim insanlar, beynimizin evrimi ve kltrel evrimimize dair bildiklerimize bakarak, teki dnya inancnn ilk kez ryalar eklinde ortaya ktn tahmin ediyor. Birok dinde teki dnya kavram, lmden sonra ruhun bedenden ayrlmas ve baka bir dnyada/bedende yeniden hayat bulmas eklinde tanmlanmaktadr. Bu nedenle konuya iki farkl adan yaklalr. Birisi, lmden sonra bedenimize ne olaca, dieri de ruhumuza ne olacadr. Ama konuyu bilimsel anlamda ele alabilmek iin, her eyden nce lmn tanmn doru yapmak gerekiyor:lm, yaayan bir organizmann onu canl tutan tm biyolojik fonksiyonlarnn durmas anlamna gelir. Doal koullar altnda, lmn gereklemesinden ksa bir sre sonra bedenimiz rmeye balar ve biyojeokimyasal dngye katlarak ekosistemin bir paras haline gelir. Buna dini inanc olan kiiler bile genellikle kar kmamaktadr. Ancak kabullenilmesi zor olan ve bu nedenle de teki dnya inancn besleyen ey; tanm kiiden kiiye ve inantan inanca deien ruh kavramdr. Doast inanlarn ouna gre ruh, lmszdr. Ancak, varl dahi kantlanmam olan bir eye lmsz demek, aka bir mantk hatasdr. Ayrca belirttiimiz gibi ruh kavramnn tanm da belirsizdir. Kimileri bunu bilin, farkndalk, zeka, z vb kelimelerle tanmlamaya alr. Gnmzn bilimsel tanmna gre ise, beyin dediimiz organn, duygular, hafza, akl yrtme ve karar verme gibi baz fonksiyonlarna verdiimiz isimdir. Dnce dediimiz kavram, beyindeki hcrelere ulaan elektrokimyasal sinyallere verilen biyokimyasal tepkilerin tmdr. Dolaysyla, vcudumuzu bir makina gibi dnrsek, bu makina ilemez hale geldiinde (yani ldmzde), onun bir paras olan beynin de fonksiyonlar duracaktr. Artk hissetmeyecek, bilinli olmayak, hibir eyin farkna varmayacaktr. Bu ekilde tanmlanan bir ruh kavram iin kolaylkla u cmleyi kurabiliriz: ldmzde, ruhumuz da lecektir. Ruh hipotezi, nrobilim tarafndan rtlmtr.Ruhumuzun, yani bizi temsil eden aklmzn, beyin olmadan var olamayaca gsterilmitir. Yaralanma, fel, demans (bunama) veya Alzheimer gibi sebeplerle beyin lm gerekletii zaman, aklmz da onunla birlikte lr. Beyin ilemedii zaman geriye ne akl kalr, ne de ruh.(1) Yani aslnda bu ekilde tanmlanan bir ruh, bedenden nce bile lebilir. Kendi kendisini anlamaya alan ve bu yetenee sahip belki de tek canl yap olan beyni inceleyen bilisel bilimler gelitike, kukusuz beynimiz ve ileyii hakknda daha da fazla bilgiye sahip olacak ve ruh kavramnn ok daha farkl tanmlarn yapabileceiz. teki dnya inanc ve bu inanc douran eitli arzu ve korkular (yok olma korkusu, yalnzlk korkusu, anlamszlk korkusu ve ilahi adalet kavramyla gelen adaletin yerini bulmasna duyulan arzu, sonsuza kadar yaama/var olma arzusu gibi) sadece beden ve ruh lmne ilikin cevaplarla tatmin
180

edilemeyecek olsa da, insanlara byk lde aklama sunacaktr. Evrende deneyimlediimiz her eyin, doast aklamalara gerek duymadan bilimsel verilerle aklanabildii aklda tutulmaldr. Kaynak:1. Shermer, M.(2012). Climbing Mount Immortality: Death, Cognition and the Making of Civilization.; Scientific American

SORU

Bilim artk Tanry buldu, siz nasl hala inanmazsnz?

DDA

Bilim, Tanrnn varln kantlamtr. Oysa bilimi savunan ateistler, hala inanmamakta direnirler.

CEVAP

Bilimin Tanry bulduu ve modern bilimin, (zellikle de fizik ve kozmolojinin),pek ok bilim insann Tanrya yaklatrd iddias doru deildir. Hatta bilim insanlar arasnda inanl olanlarn oran olduka dktr. Saylarla konumak gerekirse; Nature dergisinin kendi alannda uzman bilim insanlaryla belli aralklarla yapt ve bu kiilerin dini inancn sorgulayan bir anketi mevcuttur. Aada bu anketin3 deiik tarihte yaplan sonular yer almaktadr: Tanr inanc konusunda, 1914 ylnda bilim insanlarnn %27.7siinanl, %52.7si inansz ve %20.9u agnostik idi. 1933 ylnda inanl oran %15, inansz oran %68 ve agnostik oran %17 kmt. 1998 ylnda tekrarlanan ayn anket ise inanl orann %7, inansz orann %72.2 ve agnostik orann da %20.8 olarak gsteriyordu.

Argman Arivi

nsan ruhunun lmszl konusunda ise, 1914 ylnda bilim insanlarnn %35.2si inanl, %25.4u inansz ve %43.7si ise agnostikidi. 1933 ylnda inanl oran %18, inansz oran %53 ve agnostikoran %29 kmt. 1998 ylnda tekrarlanan ayn anket ise inanl orann %7.9, inansz orann %76.7 ve agnostik orann da %23.3 olarak gsteriyordu. Ancak burada nemli bir konuyu da hatrlatmak gerekiyor: Bilimin, tanrnn varln veya yokluunu kantlamak gibi bir amac ve hedefi yoktur; nk bilim, metafizikle veya kiisel inanlarla ilgilenmez. Bilim, doada var olan, gzlemleyebildiimiz ve test edilebilir olgular zerinde alr. Ayrca bkz: Bilim insanlarnn amac, tanry gereksiz klmak mdr? Bununla birlikte, gnmzn yeniateizmi, felsefeye dayal eskiateizmden farkl olarak, bilimi referans alarak ilerleyen bir akmdr.Fizik ve kozmoloji bilimleri, felsefenin bir trl iinden kamad yaratc bir g olmadan her ey nasl var oldu? gibi sorulara, snanm ve tatmin edici cevaplar verebilmektedir. bkz: Evrenin enerjisi, nasl hilikten gelmi olabilir? Dolaysyla iddiann tersine, bilim dnyasndaki gelimelerin birou, tanr hipotezini rtyor gibi grnmektedir. Fakat, bilim ile ortalama vatanda arasndaki uurumun gitgide artt gnmzde baz demagog ve arlatanlar, anlalmas zor olan birtakm bilimsel verileri keyfi olarak arptp, konuya daha az aina olan insanlara hatal yorumlamalarla sunmaktadr. Bu kiilerin birou, bilimin gnmzdeki prestijinden ve gcnden pay toplama ve bunlar kendi kiisel inanlar iin kullanma abasndadr. Ortaya kan bu bilgi kirliliinin bir sonucu olarak da sz konusu bilimsel veriler ya hi bilinmemekte, ya da yanl bilinmektedir. Ve son olarak, insanlarn psikolojik olarak kendilerini gzleyen ve koruyan bir gce inanma yatknlklar, bilimin Tanry bulduu iddialarn popler ve kullanl klmaktadr.
181

Okuma ve video nerisi:Stepthen Hawkingin Evreni Tanr yaratmad aklamas (Garajmdaki Ejder)Stephen Hawking - Evreni Tanr m Yaratt? (video) Kaynak:Nature, Vol. 394, No. 6691, p. 313 (1998) Macmillan Publishers Ltd.

SORU

Darwin, bir ateistin dnsel anlamda tatmin olmasn kolaylatrm mdr?

DDA

Evrim, biyolojik kkenlerimize dair doalc bir aklama bularak ateizmi desteklemekte, tevik etmektedir. Dawkins, Ateizm, Darwinden nce de kabul edilebilir bir dnce idiyse de; Darwin, ateistlerin dnsel anlamda tatmin olmasn da mmkn klmtr(2) diyerek, buna iaret etmitir.

CEVAP

1. Ateizmin, kkenlere dair doalc aklamalara ihtiyac yoktur. Zaten dnyada hi kimse de her eyin kkenini aklayamaz. Aklanmam bir ey daha brakmak nemli deildir. Dawkinsin iddias, Boluklarn Tanrs argmannn dier yzdr. 2. Kkenlere dair getirilen doalc aklamalar, ateizmi zorunlu klmaz. Eer yaratc bir tanr varsa, evrim ve onun ilemesini salayan kurallar da dahil her eyin yaratlndan sorumlu olabilir. 3. Doalc aklamalara bavuran tek kii Darwin deildi. Ondan nce birok kii, Evrenin kimi ksmlarna aklama getirirken, Tanr seeneini ortadan kaldrmtr.Pierre-Simon Laplace, Gne Sisteminin kkenlerine ve kararllna dair doal bir aklama sunmutur. Friedrich Whler reyi sentezleyerek, organik maddelerin yapsnda bir eit ilahi faktrn ya da mistik gcn bulunmadn gstermitir. David Hume, yaamn kkeni iin tasarma gerek olmadn ne srmtr. Darwin, mekanizmay sunarak, yalnzca son boluklardan birini kapatmtr. Darwinden nce de dnsel anlamda tatminkar bir ateist olmak mmknd.(3) 4. Eer kii ateist olmak istiyorsa, bunda hibir sorun yoktur. Kimi insanlarn bunu onaylamamas, sadece onlarda bir sorun olduunu gstermektedir. 5. Genelde ok fazla dnsel sahtekarlk barndrmas sebebiyle, yaratllk, kimi insanlar ateizme ynlendirebilmektedir.(1) Bu durumda, yaratlln ateizmi desteklediini ve tevik ettiini bile syleyebiliriz. Ayrca bkz: Evrimi kabul etmek iin ateist olmaz gerekmez mi?

Kaynaklar:1. Babinski, Ed. 1995. Leaving the Fold: Testimonies of Former Fundamentalists. Buffalo, NY: Prometheus Books.2. Dawkins, Richard. 1986. The Blind Watchmaker (Kr Saati).New York: Norton.3. Gliboff, S. 2000. Paleys design argument as an inference to the best explanation, or, Dawkins dilemma. Studies in History and Philosophy of Biological and Biomedical Sciences 31(4): 579-597.

SORU

Nuhun Gemisi bulundu mu? Televizyonda bununla ilgili bir ey grmtm.

DDA

Nuhun gemisini gren pek ok kii var. Berosus ( M.. 275), Ermenistandaki Gordyeans dalarnda geminin kalntlarn grdn yazmt. Flavius Joseph, Bariste gemiyi grdnden bahsediyordu. Medzpinli Aziz Yakupun srarla Ar Dana trmanmaya altn yazan pek ok yazar var. Bu yazarlara gore, melekler ona trmanmay durdurmasn emretmiler ve gemizgr Dnce Hareketi 182

den de bir tahta parasn ona vermiler . Tarihteki baz kaytlar, Ermenilerin gemiden haberdar olduklarn ve onun tahtalarn ellernde tuttuklarn ifade ediyor. Harold Williams, 1952 ylnda Haji Yearam tarafndan 1916 ylnda anlatlm bir hikayeyi yazya dkt. Bu hikayeye gore Yearam, 1856 ylnda bilim insanna rehberlik ederek onlar gemiye gtrm. Dan zirvesinde, gemiyi buzula saplanm halde grnce bilim insanlar ok sinirlenmi ve gemiyi ortadan kaldrmak istemiler, ama baarsz olmular. Bunun zerine gemiyi sr olarak saklamaya orackta yemin etmiler ve srr tutmayan olursa, onu ldrme karar almlar. 1918 ylnda, Williams bir gazete makalesinde, lm deinde olan bir bilim insannn, Yearamn anlatt bu hikayeye uygun gnah karttn okumu. ngiliz kaif James Bryce, 1876 ylnda Ar danda, 4000 metre ykseklikte, insan eliyle ilenmi 120 cm uzunluunda bir kalas bulmu. 1883 ylnda olas noktalarn tespit etmeye alan Trkiye Ar Da Aratrma Komitesi, ucu bir buzuldan 6-7 metre kadar dar km olan bir gemi paras kefetmi. 1887 ylnda, Badatl prens Nuri, 3. denemesinde Nuhun Gemisini Ar dann zirvesinde kefetmi. Blgede yaayan bir Ermeni olan Georgie Hagopyan, daha bir ocukken, 1908 ve 1910 yllarnda amcasnn eliinde gemiyi grmeye gitmi. Gemi bir uurumun kenarnda durmaktaym ve tahtalar da adeta ta haline gelmimi. 1916 ylnda Vladimir Roskovitsky, kendisinin de iinde bulunduu bir Rus havaclar grubuna, neredeyse hi bozulmam geminin, Ar dandaki bir gl kenarnda karaya oturmu halde bulunduunu anlatm. Blgeye bir ay sonar bir keif ekibi gitmi. ekilen fotoraflar ve yaplan izimler ara gnderilmi, ama birka gn sonra Bolevik devrimi gereklemi ve tm deliller devrim srasnda kaybolmu. Daha sonra verilen ifadelerin %95inin hayal rn olduuna karar verilmesine karn, pek ok Rus askeri, geminin 1917 ylnda yaplan bir keif gezisinde bulunduuna ilikin hikayeler duymulardr. 1916 ylnda 6 Trk askeri, Ar dana trmanm ve burada Nuhun gemisini grmler. Gemiyi birka kez gren iki Amerikal pilot, bir keresinde yanlarnda bir fotoraf getirmiler. ekilen fotoraf, 1943 ylnda Stars and Stripes isimli gazetenin Tunus basksnda yaynlanm. Bu makaleyi anmsayan pek ok kii var, ama elimizde bir kopyas yok. 1953 ylnda George Green, helikopterden Nuhun gemisinin fotorafn ekti, ancak resimlerle ilgilenen olmad ve u an btn resimler kayp.

CEVAP

1. Nuhun gemisini grdn iddia edenlerin ortak bir zellikleri var, o da bu grdkleri eyi asla kantlayamyor olmalar. ounun herhangi bir ahidi yok. Fotoraflar ve gazetede yaynlanan makalelerin hemen hibiri ortada yok, olanlar da son derece bulank ve anlalmaz. Geminin varlna ait fiziksel kantlar ya ortada yok, ya da dzmece olduklar ortaya km durumda. 2. Geminin varlna ilikin verilen bilgiler birbiriyle elikili. Her bir iddia, geminin dada farkl bir noktada olduunu sylyor, hatta bazlar farkl dalarda olduunu iddia etmekte. Geminin durumu da grg tanklarnn iddialarna gre byk farkllklar gsteriyor. Kimilerine gre gemi gayet iyi durumdayken, kimilerine gre tamamen paralanarak kereste ynna dnm halde. 3. Nuhun gemisi, insanlarn hikaye uydurmay sevdikleri bir konudur. Bu nedenle grg tanklarnn bazlar, dini drtlerin etkisi altnda hikayeler uyduruyorlar. Baz iddia sahipleri ise kolay yoldan para kazanma peinde. Kimilerinin amac da sadece ilgi ekmek ve nl olmak. Gemi ok nl olduu iin, pek ok kii mphem delilleri, hikayelerini dorulayack ynde yo183

Argman Arivi

rumlamay tercih ediyor. rnein, bulank bir fotoraf veya bir sis bulutunu kant olarak gsteriyorlar.

Kaynak:Bailey, Lloyd R., 1989. Noah: The Person and the Story in History and Tradition, University of South Carolina Press.

SORU

Fosil kaytlar, Tekvinde tarif edilen kresel selin (Tufann) bir sonucu deil mi?

DDA

Fosil kaytlar, Tekvinde tarif edilen kresel selin (Tufann) bir sonucu deil mi?

CEVAP

Hayr. Kresel apta bir tufan, jeolojik kaytlarda gzlemlenen fosillerin tasnifini aklayamaz. Bu, evrim teorisi ortaya atlmadan nce de biliniyordu. Yaratl modeller, genellikle, herhangi bir ngrde bulunmak asndan ok belirsiz olduklar iin eletirilirler. Ancak, kutsal kitaplardaki tufan hikayelerinin edebi yorumlamalar, bizim gerekte gzlemlediklerimizden farkldr. Belirli fiziksel sonular test edilebilir, ki bunlardan bazlar aada incelenmitir.Ancak burada, tufan modellerinden ikisi gz nne alnmamtr. Birincisi, kresel deil, blgesel bir tufann gereklemi olduu iddiasdr. ncildeki Yaratl blmnn 6.ve 8. blmleri, vaizlerin anlatt bir hikaye olarak yorumlanabilir; yle ki, tufana urayan dnya, yalnzca Nuhun bildii blgeleri kapsyor olabilir. Yaratllar, literalist nyarglarna uymad iin blgesel tufan modeline de zaten kar karlar; fakat bu tr bir modelle elien herhangi bir fiziksel kant yoktur. kincisi, tm hikaye, bir dizi doast mucize olarak grlp gz ard edilebilir. Bu tr bir argmana kar kmann imkan yoktur. Ancak, bir eyi gerekletirdii sylenen, sonrasnda ise kantlarn her birini sanki baka bir ey gereklemi gibi grnmesini salayacak ekilde dzenleyen bir tanrnn da varl merak uyandrmaldr. 4000 yl nce ve hatta getiimiz Perembe gn bile bir tufann gereklemi olmas, akabinde de Tanrnn bu tufana dair anlar da dahil tm kantlar silmi olmas kesinlikle mmkndr. Ama bu tr hikayeler doru olsa bile, bunlarn ne anlam vardr? * Ayrca u iddiaya verilen bilimsel cevab da okuyabilirsiniz: Birok delil, Dnyann gen olduunu gsteriyor.Yal olduunu nereden biliyorsunuz? 1.Geminin nas Ahap, gemi yapmnda kullanlabilecek en iyi malzeme deildir. Bir geminin, paralar bir arada duracak ekilde ina edilmesi yeterli deildir; deien basncn, gvdesinde boluklar amasna engel olacak kadar da salam olmas gerekir. Ksacas ahap, eklemler arasnda ayrmay nleyebilecek kadar gl deildir; zellikle de Nuhun Gemisinin karlat sylenen frtnal denizlerde. Video nerisi: Nuhun Gemisi, BBC belgeseli 2. Hayvanlarla lgili Sorunlar Tm hayvan eitlerini geminin etrafnda toplamak, olduka nemli sorunlar dourur.Hayvanlar gemiye nasl yklenmi olabilir? Tm hayvanlar gemiye bindirmek, imkansz olmasa da fazlasyla elverisiz lojistik sorunlara yol aard. Hayvanlarn gemiye smas iin ne kadar boluk olduunu hesaplamadan nce, yaatllarn kulland eit szcnn anlamn, gemide ka eit hayvann olduunu ve onlarn da ne kadar byk olduklarn belirlememiz gerekir. Bilim insanlar hayvanlar eit olarak deil, belirli zelliklerine gre taksonomik olarak snflandrr ve bunlarn arasnda yaratllarn kendilerinin bile tanmlayamadklar eit kavramna en ok benzeyeni trdr. Kuranda Nuh Tufanyla ilgili blmlerde tr, cins,
184

zgr Dnce Hareketi

eit, evcil hayvanlargibi farkl szckler birbirine kartrlm, belirsiz hale getirilmitir. (Farkl mealleri incelemek iin bkz:kuranmeali.org) ncile gre Nuh, Tufan srasnda yaayan tm hayvanlardan birer rnek almtr. Seim neye gre yaplm olabilir ve eer byleyse bu hayvanlar tarif edilen byklkteki bir gemiye nasl sm olabilir? Hayvanlar, cinslere gre deil de trlere gre mi toplanmlardr? Yoksa familyalara veya ubelere gre mi? Yalnzca memeliler, kular ve srngenler deil de tm kara hayvanlar m toplanmtr?Eer yaratllarn iddia ettii gibi fosillerin bulunduu tm tabakalar Tufan tarafndan doldurulmusa, fosil haline gelen tm hayvanlarn o dnemde hayatta olduu sonucuna varrz. Dolaysyla da nesli tkenmi olan tm kara hayvanlarnn, gemide birer temsilcisinin bulunmu olmas gerekir. Nesli uzun sre nce tkenmi hayvanlar gemiye almamak nemli miktarda boluk yaratr myd?Bu durumda dier hayvan trleri nasl hayatta kalabilmitir? Elle toplanamayacak hayvan trleri (rnein bakteriler, virsler, okyanuslarn fersahlarca altnda yaayan ve u anda bile yeni yeni kefettiimiz deniz canllar..vb) nasl toplanabilmitir? Burada nemli ve kutsal kitaplarn yazld dnemde bilinmemesi nedeniyle ayetlerde tutarszlk yaratan bir konu daha vardr: Her hayvan trnn diisi ve erkei bulunmaz. Baz canllar eeysiz rer, dolaysyla burada tanmlanan diili erkekli iftler ibaresi bilimsel olarak geersizdir. Ayrca, nesli tkenen trlerin, neslinin tkendii bilinen trlerden ok daha fazla olduunu belirtmekte de fayda var. 100 yldan daha fazla sredir sabit bir ekilde yeni dinozor trleri kefedilmektedir ve gelecekte bu keiflerin miktarnn deceine dair de hibir emare yoktur. Hayvanlarn beslenmesi sorunu nasl alm ve dier bakmlar nasl yaplm olabilir? zel beslenme biimleri, taze yiyecek, yiyeceklerin korunmas ve haere kontrol, havalandrma, temizlik, hayvanlarn gezdirilmesi ve bakm gibi sorunlar vardr ve tm bunlarn halledilebilmesi iin de insan gcne ihtiya duyulmaktadr. Bunlarn yan sra, u sorular da cevaplanmaldr: Trler aras rekabet, birounun neslinin tkenmesine sebep olmalyd; nasl oldu da bu gereklemedi? Modern bitki trleri nasl hayatta kald? Nasl oldu da tm balklar hayatta kald? Mercanlar gibi hassas deniz canllar nasl hayatta kald? Hastalk yapan bakteri ve virsler nasl hayatta kald? Yaam sresi ksa olan trler nasl hayatta kald? Yerle bir olmu bir yaam alannda birka trden fazlas nasl hayatta kald? Yrtclar nasl hayatta kald? Birka trden daha fazlas nasl oldu da poplasyonlara tesir eden ve rastgele gerekleen etkenleri atlatp hayatta kald? Hayvanlar bugnk eitliliklerine nasl ulat? Hayvanlar Ararattan g ettiklerinde, ekolojik dayanmalar nasl korundu? Sonu olarak, kutsal kitaplarda belirtilen boyutlardaki bir gemi, zellikle de bugn nesli tkenmi olan hayvanlarn da geminin iinde olmas gerektii gz nne alnrsa, dnyay yeniden iskan etmeye yetecek kadar hayvan ve yiyecei barndrabilecek byklkte olamaz. 3. Tufann Kendisi ile ilgili sorunlar: Tufana sebep olan sular nereden geldi ve nereye gitti? Neden buz ekirdei dizilerinde, bir tufann gerekletiine dair kantlar gremiyoruz? Dalarn greli yalarn nasl aklyorsunuz? Kutup buz rtleri nasl olutu? Neden tufan, deniz tabanlarnda herhangi bir iz brakmad? Aa halkas tarihlemelerinde tufana dair neden hibir ize rastlanmyor? Neden jeolojik alar tm dnyada tutarldr? Fosil kaytlar, evrime uygun bir ekilde nasl dzenlendi? Nasl oluyor da yzey ekilleri yzeyin ok daha aasndan grlebiliyor?
185

Argman Arivi

Kresel bir tufan, asal uyumsuzluklar nasl aklar? Dalar ve vadiler nasl olutu? Granit kayalar ne zaman olutu? Sadece tek bir tufan nasl oluyor da bylesine detayl bir katmanlamaya sebep olabiliyor? keltilerin oluumunu nasl aklyorsunuz? Bir tufan, katmanl fosil ormanlarn nasl oluturabilir? Tm o scaklk nereye gitti? Kireta tortular nasl olutu? Bir tufan, tebeiri nasl oluturabilir? Tufan, kat tuz katmanlarn nasl oluturmu olabilir? Tufandan bu yana geen ksa srede, tortul keltiler nasl oldu da yeniden kristalleti ve plastik bir ekilde biim deitirdi? Hematit katmanlar nasl olutu? Fosil minerallemesini nasl aklyorsunuz? Bir tufan, koral saatlerin doruluunu nasl aklyor? Tm bu fosillemi hayvanlar, hayattayken neredeydiler? Fosil kaytlarndaki tm bu organik maddeler nereden geldi? Suda yaayan hayvanlarn fosillerinin greceli yaygnln nasl aklyorsunuz? Birka kii bu sorulara cevap sunmaya alm, ama hibiri de fikirlerinin vard sonular gz nnde bulundurmamtr. Kresel apta gerekleen bir tufan, bugn bizim grdmz kantlarn aksini iaret eden kantlara yol amalyd. Kutsal kitaplarda tariflenen trde bir tufann olduunu kantlamak iin yaratllarn tm bu sorulara, Mucize ite! Allahn iine akl sr ermez.. demek yerine, aklc ve mantkl cevaplar getirmesi gerekmektedir. imdiye kadar bilimsel anlamda tutarl saylabilecek olan bylesi bir cevap gelmi deildir.

4. Tarihsel skntlar: O dnemlerde var olan Msr ve Mezopotamya uygarlklarna ait kaytlarda neden Tufandan hi bahsedilmemi? nsan nfusu nasl oldu da bu kadar hzl bir ekilde yeniden artt? Neden Yaratln doru olmasn ummalyz? Belki de en nemli teolojik soru: Tufan hikayesi gerekten de her eye gc yeten bir tanrya m iaret ediyor? Eer Tanrnn gc her eye yetiyorsa, neden yalnzca ldrmek istediklerini dorudan ldrmedi? Neden ek olarak saysz mucizeye ihtiya duyan, dolambal bir yola bavurdu? Cevabnz uysa: Ama, kt insanlar yok etmek ve bylece onlara bir ders vermekti.; o halde sizce btn bu taktikler ie yaram mdr?

SORU

Natralist (doalc) olan evrim, deizmin tanrs haricindeki tm dier tanr kavramlarn geersiz klmaz m?

DDA

Deist inancna gre tanmlanan bir tanr, balangta evreni ve doa yasalarn balatan ve yaratan, ondan sonra da evrene hibir ekilde mdahale etmeyen bir varlktr. Natralist (doalc) olan evrim, sadece deizmin tanrs ile uyumlu olabilir.

CEVAP

zgr Dnce Hareketi

1. Bu iddia, mantken sadece evrime deil, doalcln uygulanabildii elektrik, ekoloji, yerekimi, iklim, optik, okyanus akntlar vb hemen her eye yneltilebilir. ddia sahibi burada, ya tm doay reddetmek; ya da tm tanr fikirlerini reddetmek eklinde ortaya kan etkili bir yanl ikilem kurgulamtr. Bu iddia, evrim teorisi ortaya kt gnden beri, dinine bal birok ciddi teist tarafndan reddedilmitir. Onlar, Tanr ve doann birbiriyle zt eyler olmadna, Tanrnn evrimle uyumlu
186

bir biimde de hkmn yerine getirebileceine ve tanr inancnn evrimle elimediine inanrlar. rnein baz insanlar, Tanrnn kiisel dzeyde insanlara g ve ilham verdiine inanr. 2. ddia sahibinin Tanrya bak as, aslnda Onu reddetmektedir; nk doast olmann, Tanrnn vazgeilmez bir zellii olduunu ne srmektedir. evremizde doast hibir ey gereklemedii ve gerekleemeyecei iin; bu iddiaya gre Tanr, hayatmzn bir paras deildir. Dolaysyla bu iddiay ne sren bir kii, kendisini ateist olarak tanmlasa yeridir.

3. Doast boyutta faal olup doada faal olmamay seen bir tanr, ktlk sorununun n plana kmasna neden olur. Bu iddia, aclar yaratann da Tanrnn kendisi olduu ve istese bunlara engel olabilecei ama olmad anlamna gelir. zetle, faal olmay nedeniyle bylesi bir Tanr, var olan ktln de tek sorumlusu haline gelir.

SORU

Eer insanlar ans eseri olumu olsayd, hayatn ne anlam kalrd?

DDA

Eer insanlar ans eseri olumu olsayd, hayatn hibir amac veya anlam kalmazd.

CEVAP

1. Bu ama, herhangi bir yerden gelebilir. Ayn olgu, farkl insanlar iin farkl anlamlar ifade edebilir ; hatta ayn kii iin bile farkl zamanlarda farkl anlamlar ierebilir. Eer siz, kendi hayatnz ile ilgili bireyler yapmak istiyorsanz, ite o zaman hayatnzn bir anlam olur. 2. Amalar, kkenler ile belirlenmez. Kkeni tesadfe dayanan eylerin bile amac olabilir. rnein kutup yldz, bulunduu konuma ans eseri gelmitir; fakat insanlar onun iin yine de baz amalar belirlemitir; yn bulmak iin bu yldz kullanmak gibi. 3. nsanlarn oluumunun ansa dayandn yaratllarn ou da dahil olmak zere hemen herkes kabul etmektedir. Cinsel rekombinasyon srecinde ebeveynlerden hangi genlerin alnaca da ounlukla ansa baldr. Dolaysyla bizi biz yapan genlerin hangileri olacan belirleyen de yine byk oranda anstr. Annede bulunan bir genetik hastaln, doacak bebee gemesi veya baskn olmayan bir genin 3. nesil yavruda ortaya kmas gibi. Bu gerek, bizlerin hayatn anlamsz veya amasz klmaz. 4. Evrim teorisi, insanlarn sadece ansa bal olarak olutuunu sylemez.

SORU

Hayvanlarn ahlak, estetik duygusu, lkleri veya dinleri var mdr?

DDA

Evrim insanlarn da birer hayvan olduunu syler. Fakat insanlarn ahlaki deerleri, estetik duygular, amalar ve dinleri vardr; oysa hayvanlarda bunlar bulunmaz.

CEVAP

1. nsanlarn bir hayvan tr olduunu sadece evrim teorisi deil, temel biyoloji bilimi syler. nsanlar bir primat trdr. Primat bir memeli snfna, memeliler omurgallar ubesine, omurgallar da hayvanlar alemine dahildir. Bu bilgi 2000 yldan fazla zamandr bilinmektedir. 2. Hayvanlarn bu zelliklere sahip olmadn kim sylyor? Birok hayvan, zgeci davranlar sergiler. Bazlar llerine sayg gsterir. Baz yazarlar, biraz aka yollu da olsa, hayvanlarn insanlardan ok daha ahlakl olduunu bile sylemitir.
Argman Arivi

Video nerileri: Frans de Waal: Hayvanlarda Ahlaki Davran

187

SORU

Kendini, maymundan gelmi olmaya layk gryor musun?

DDA

Evrim teorisi, insanlarn maymundan geldiini sylyor. Gerekten de maymundan gelmi olmak istiyor musun?

CEVAP

1. ncelikle u bilgiyi hatrlatmakta fayda vardr: nsan maymundan gelmemektedir. Eer bunun byle olduunu veya evrim teorisinin bunu ima ettiini sanyorsanz, ltfen linkteki cevab okuyunuz: Maymundan geliyorsak, neden hala maymunlar var? 2. Evrimsel sre balamnda maymunlarla da, tavanlarla da, muz bitkisiyle de akrabayz. Fakat maymunlarla akraba olmann nesi yanl? Yoruba geleneinde ikizlerin dorudan maymunlardan geldiine inanlr ve iyi ansa alamet saylrlar.(1)Maymunlarla evrimsel kken bakmndan akraba olmak, sizi maymun ya da olduunuzdan daha farkl bir insan yapmaz. 3. Arzularmz, doada var olan gerekleri deitirmez. Gerek olgularn, srf biz istedik diye bizim arzularmz dorultusunda deieceklerine inanmak; veya onlar iimize gelmedii iin reddedip yok saymak, kibirden baka bir ey deildir. Bu, insann kendisini her trl canldan stn grmesidir. Ayrca bkz:Evrim, bizim birer hayvan olduumuzu ve de o ekilde davranmamz gerektiini sylemez mi? Okuma nerileri: Evrim halen devam ediyorsa neden hala maymunlar var? Video nerileri: Frans de Waal: Hayvanlarda Ahlaki Davran Kaynak:1. Courlander, Harold. 1996. A Treasury of African Folklore, New York: Marlowe & Co.

SORU

Evrim bir din midir?

DDA

Evrim bir dindir, nk deer yarglarn ve nihai anlamlar kapsar.

CEVAP

zgr Dnce Hareketi

1. Evrim, yalnzca doann bir blmn tanmlar. Doann o blmnn pek ok insan iin nemli olduu gerei, evrimi bir din haline getirmez. Dinin baz niteliklerini ve evrimle nasl mukayese edildiini gz nnde bulundurun: Din, nihai gerei aklama iddiasndadr. Evrim ise, yaamn geliimiyle snrldr (buna hayatn kkeni bile dahil deildir). Din, insann nihai gereklikteki roln ve yerini tanmlamaya alr. Evrim ise yalnzca bugnle ve yeni evremizle ilikili biyolojik arka planmz tanmlar. Din, daima doast gc veya gleri yceltmeyi ve/veya onlara inanc ierir. Evrimse bunu yapmaz. Dinler, inanlar etrafnda ina edilmi sosyal yapya sahiptir. Bilim bir btn olarak sosyal bir yapya sahip olmasna ramen; ne evrimsel biyologlara zel byle bir yap vardr, ne de bilim insan olmak iin byle bir yapya katlmak zorunludur. Dinler, takipilerine ahlaki buyruklarn dayatr. Evrim ise bunu yapmaz. Ancak evrim, Thomas Henry Huxley, Herbert Spencer ve E.O Wilson(2) gibi baz kiiler tarafndan yanl bir ekilde ahlaki deerlerin temeli olarak kullanlmtr. Dinler, riteller ve dinsel trenler ierir. niversite mezuniyet trenleri haricinde, evrim re188

niminde veya almalarnda bununla mukayese edilebilecek baka hibir ey yoktur. Dinsel fikirler olduka duraandr, ancak yeni bir mezhebe ayrldklarnda deiirler. Evrimsel biyolojideki fikirler ise, yeni bir kant bulunduunda sratle deiirler. 2. Bir dinin taraftarlar olmamas mmkn m? Dinleri sorulduunda, birok insan, hatta belki de evrimi kabul eden insanlarn ou; kendilerini Hristiyan, Budist veya Hindu olarak tanmlayacaktr.Hibiri, dinlerinin evrim olduunu sylemeyecektir. ayet evrim bir din ise, tm takipileri tarafndan reddedilen tek dindir. 3. Evrim, cokuyla peinden gidilen bir eyin veya drst bir ie balln metaforu olarak ele alndnda bir din olarak dnlebilir. Ancak bu, pul toplamaya, iek sulamaya veya hemen hemen her faaliyete uygulanabilir. Evrime din demek, dini etkin bir ekilde anlamsz klar. 4. Evrim kuram ahlaki ve dinsel grlerin biyolojik temeli zerinde inceleme yapmak ve kuramlar yrtmek iin bir temel olarak kullanlmtr.(3) Dini aratrmak, o aratrmay din yapmaz. ncil metinlerinin kkenini incelemek iin arkeolojiden yararlanmak, arkeolojiyi ne kadar din yaparsa; dini grlerin kkenlerini incelemek iin evrimi kullanmak da evrimi o kadar din yapar. 5. Evrimin din olduu gr mahkemelerce reddedilmitir: Argmann maksad gerei evrimin bir din olduunu ya da dinsel inan olduunu varsayarsak; are, evrim retimini durdurmaktr, bunun yerine bir baka din (yaratlla gnderme yaplyor) kurmak deildir. Ancak dava hukukunda ve hatta saduyu gereince de, evrimin bir din olmad ve evrim retiminin Kurulu Hkmn ihlal etmedii aka saptanmtr. Eppersona kar Arkansas, Willoughbye kar Stever ve Wrighte kar Houston Ba. Okul Blg. Davalar emsal olarak verilmitir.(1) Ayrca bkz: Evrim teorisi, dokunulmazl olan bir kutsal haline mi gelmitir? Kaynaklar: 1. McLean v. Arkansas Board of Education. 1982. 2. Ruse, Michael. 2000. Creationists correct?: Darwinians wrongly mix science with morality, politics. National Post, 13 May 2000. 3. Sober, Elliott and David Sloan Wilson. 1998. Unto Others: The evolution and psychology of unselfish behavior. Cambridge, MA: Harvard University Press.

SORU

Erkeklerin kadnlardan daha az sayda kaburgaya sahip olmas, yaradln kant deil midir?

DDA

Semavi dinlere gre Havva, Ademin kaburgasndan yaratlmtr. Bu nedenle de erkeklerin kaburga says kadnlarnkinden azdr.

CEVAP

Argman Arivi

1. Erkeklerin ve kadnlarn kaburga saylar ayndr. 2. Eski Ahitin yaratl hikayesinde geen bu iddia, Kuranda aka bu ekilde belirtilmemitir; ama hadislerde geer. Eski Ahitte bu hikaye yle anlatlr: Rab Tanr Ademe derin bir uyku verdi. Adem uyurken, Rab Tanr onun kaburga kemiklerinden birini alp yerini etle kapad.Ademden ald kaburga kemiinden bir kadn yaratarak onu Ademe getirdi.Adem,te, bu benim kemiklerimden alnm kemik, etimden alnm ettir dedi, Ona Kadn denilecek, nk o adamdan alnd. (Tekvin: 2/2123) Kuranda ise Havva szc gemez ve kendisinden de pek fazla sz edilmez, ayrca Ademin kaburgasndan yaratldndan da aka bahsedilmez. Fakat kendisinden Ademin ei olarak bahsedilir ve yaratlna dair dolayl atfta bulunulur: Ey insanlar! Sizi bir tek nefisten yaratan ve ondan da eini yaratan; ikisinden birok erkek ve kadn meydana getirip yayan Rabbinize kar gelmekten saknn. (Nisa 1). Sizi bir tek nefisten yaratan, onunla sknet bulsun diye
189

eini de ondan yaratan Allahtr... (Araf 189). Buna ramen slamda da, Havvann Ademin kaburga kemiinden yaratld inanc yaygndr. Bu, slamn kendisinden nce gelen Semavi dinleri ve sonradan tahrif edildiklerini dnse bile o dinlerin kitaplarn kabul etmesinden; dolaysyla ilerinde geen pek ok bilgiyi de geerli saymasndan kaynaklanr. Elbette bu inancn bir dier sebebi de, konuyla ilgili hadislerin bulunmasdr. rnein:Kadn bir kaburga kemii gibidir. Kadn bir kaburga kemiinden, bir eri kaburga kemiinden yaratld, onu dorultmaya kalkarsan krarsn, krlmas da boanmasdr.(Mslim, Reda 64; Nesai, Nikah 15; Ahmed b. Hanbel, II, 168. ).Resulullah (aleyhissaltu vesselm) buyurdular ki: Kadnlara hayrhah olun, zira kadn bir eyei kemiinden yaratlmtr. Eyei kemiinin en eri yeri yukar ksmdr. Onu dorultmaya kalkarsan krarsn. Kendi hline brakrsan eri halde kalr. yleyse kadnlara hayrhah olun. [Buhar, Nikh 79, Enbiya 1, Edeb 31, 85, Rikk 23; Mslim, Rad 65, (1468); Tirmiz, Talk 12, (1188).] Baz slam yorumcular, -zellikle de gnmzde- bu hadisleri mecazi anlamda yorumlamaktadr; yani Muhammedin, kadnlarn krlganlklarna, zayflklarna ve hatta aklszlklarna vurgu yapmak istedii iin bu benzetmeyi yaptn savunurlar. Fakat bu tr yorumlarn, insanlarn hem anatomilerine, hem de genel anlamda tm biyolojik zelliklerine ilikin bilgilerimizin artt modern alarda yaygnlam olmas, dikkatlerden kamamaktadr. Bu tavr, Havvann Ademin kaburgasndan yaratld bilgisinin Kuranda gememesini bir frsat bilip, dine kar yaplabilecek eletiri imkanlarndan bir tanesini ortadan kaldrma ve bu arada dier dinlerin geersizliini de vurgulama abas gibi gzkmektedir. Okuma nerileri: Erkegi stn ve kadn aa klmak asndan Adem ve Havva masalnn nemi, lhan Arsel

SORU

Semavi dinler, Dnyann dz olduunu mu retiyordu?

DDA

Kilisenin, Dnyann dz olduunu rettii iddias doru deildir. Hristiyan teologlarndan sadece ikisi (Lactantius ve Cosmas Indicopleustes) bu fikri savunmutur; ki onlar da genel olarak nemsenmemi ve etkili olamamlardr. Dnyann dz olduu sav, dinin bilim kart olduunu iddia eden darvinizmin rettii bir sylencedir. Ayrca, Hristiyanlkta byle bir inan var olmu olsa da bu, slam balamaz. slamda ve Kuranda dnyann dz olduu iddias yer almaz.

CEVAP

1. Dnyann dz olduunun Hristiyan teologlarndan sadece ikisi tarafndan savunulduunu iddia eden kii olan Jonathan Wells, teoloji konusunda doktoras olmasna ramen, Dnyann dz olduundan bahseden u teologlardan habersizdir: Antiochlu Theophilus, Irenaeus, Tertullian, Methodius, Mopsuestial Theodore, John Chrysostom, Kudsl Cyril, Ephraim Syrus, skenderiyeli Athanasius, Tarsuslu Diodorus, Salamisli Epiphanius, Poitiersli Hilary ve Gabalal Severianus. Dnyann dz olduu iddiasnn bir ounluk fikri ve kilisenin de resmi gr olmad dorudur; bu gr Orta a srasnda ve sonrasnda, eitimli kesim arasnda neredeyse ortadan kalkmtr. Fakat Hristiyanln kurucularndan olan pek ok kii, dz Dnyacdr.(1) 2. Dz Dnya iddialarnn darvinizmle ilgisi yoktur. Bu iddialar, Darwinden yzyllar nce ortaya km ve bilimin ilerlemesiyle hurafe dzeyine drlmtr. Dinin bilime olan dmanca tavrn gstermek iin kimsenin sylence retmeye ihtiyac yoktur. Kilisenin Gnmerkezlilik fikrine olan tavr, bu durumun bir baka iyi bilinen rneidir.
190

zgr Dnce Hareketi

3. Kurandaki pek ok ayette geen ifadeler, bu kitab yazan kiinin zihninde Dnyann dz olduu kabulnn yer aldn dolayl olarak gsterir. Hatta baz ifadelerde bu ok daha aktr. rnein Kuranda, Allahn yeri bir yayg gibi uzatp yayd ifadeleri yer alr (Hicr 19, Nuh 19). Baz yeni meallerde, yayg yerine sergi kelimesi de kullanlmaktadr. Kuranda ayrca, gkten bir kubbe olarak bahsedilir; bu kubbenin, insanlar geceleri yollarn bulabilsinler diye kandillerle (ay ve yldzlarla) donatld, altnda kalan bolukta kularn utuu ve yer sarslmasn diye denge dalarn dikildii anlatlr. (Fussilet 12, Nahl 15, Hicr 19, Lokman 10, Nuh 19, Rad 2, Nebe 6-13). Bunun dnda, Kuranda gnein suya batt bir yer olduu ve oraya yryerek ulalabileceinden de bahsedilir: Sonunda gnein batt yere ulanca onu, kara balkl bir suda batyor grd. (Kehf 86). 4. Bugn bile Dnyann dz olduuna inanan insanlar vardr. Bunlardan en arpc ve gncel olan, slam dnyasndan gelmitir. Suudi Arabistann en nemli din otoritesi kabul edilen eyh Abdul Aziz Bin Baz tarafndan Dnyann dz olduu fetvas verilmi ve buna inanmayanlarn dinsiz kabul edilerek, eriat yasalar gerei cezalandrlmas gerektii bildirilmitir. (bkz. video nerileri) Okuma nerileri: Evrenin genilemesi, Mucize Yalanlar sitesi 7 rakam nereden gelir

Video nerileri: Muhammedin dz dnyas Gemite Bilimin Basklan, Discovering Religion Irak Televizyonunda Dnya Dz m Yuvarlak m Tartmas

Kaynaklar:1. Schadewald, Robert. 1999 (Oct. 24, 16:15). Re: Wells speech at Burlington Edison High School, USENET post to talk.origins, Message-Id<3.0.1.32.19991024161523.01174958@ gold.tc.umn.edu>.2. Trk, A. (2012). Ateizmi Anlamak. Propaganda Yaynlar

SORU

Kuranda evrenin genilediinden bahsedilmiyor mu?

DDA

Kuran, genileyen bir evrenden bahseder: G biz elimizle kurduk ve phesiz onu genileticiyiz.(Zariyat; 47)Bu, Kurann Tanr katndan olduunu ve modern bilimle uyumlu olduunu gsterir.

CEVAP

1. Yukardaki meal yanltr veya en iyi ihtimalle zorlamadr. Modern bilim, evrenin genilediini bulduktan sonra, evirilerde deiiklikler yaplarak gnmz bilgilerine uyarlanmtr. Eski tercmelerde genileme kelimesi kullanlmamtr. Ayetin daha iyi ve daha eski tercmeleri, biz phesiz geni kudret sahibiyiz(1) veya bu genilii kuran biziz eklindedir.(2) Hatta Diyanet lerinin resmi (yeni) Kuran Mealinde ayet u anda yle kabul edilmitir: G kudretimizle biz kurduk ve phesiz bizim (her eye) gcmz yeter. Ancak bu mealler, srekli olarak deitirilip uyarlanmakta olduu iin, yarn bu yazlanlarn da deimesi mmkndr. Kuranda yazl olan Arapa kelimeler srekli deimediine gre, bu uyarlama gereinin ve yapay grnen devinimin sebebi sorgulanmaldr.
Argman Arivi

2. ncilin Yeaya (42:5) blmndeki cmle yledir: Gkleri yaratp geren, yeryzn ve rnn seren, dnyadaki insanlara soluk, orada yaayanlara ruh veren RAB Tanr diyor ki..
191

Kuranda bahsi geen suredeki bir sonraki ayet (Zariyat 48), biz yeri dedik demektedir. Zariyat 47 ve 48 birlikte dnldnde; bunlarn Yeayadaki blme ne kadar benzedii gze arpar. Eer bu ayetlerden bir ilahi anlam karlacaksa, bu eref Kurandan nce ncile gitmelidir.

3. Sz konusu ayetin bu anlamda tercme edilip yorumlanmas, evrenin geniledii bilgisinin bilimsel gzlemlerle ortaya konmasndan sonra gereklemitir. Eer Allah, Kuranda genileyen bir evrenden bahsetmek istediyse, bu ayetin bu kadar farkl ekillerde yorumlanabiliyor olmas bile Allahn kendisini aka ifade edemediini gstermektedir. Okuma nerileri: Evrenin genilemesi, Mucize Yalanlar sitesi Kaynaklar:1. Pangloss, 2003.2. Pickthall, Marmaduke, n.d. The Meaning of the Glorious Koran, New York: Dorset Press.

SORU

Kurandaki insan embriyolojisiyle ilgili bilgiler, bugnk bilgilerimizle uyumlu deil mi?

DDA

M.S. 7. yzyln kitab olan Kuran, insan embriyolojisini artc bir dorulukla tarif etmektedir. nsanlarn, birbirine karan svlardan (yumurta ve sperm) yaratldn sylemektedir (Tark 6-7). Hac 5. ve Mminun 13-14. ayetler, embriyolojik gelimenin aamalarn tarif etmektedir.

CEVAP

1. Kuranda geen embriyoloji bilgileri, o dnemde zaten bilinen eski Yunan bilgilerinin birer kopyasdr. Kuranda geen nutfe kelimesinin anlam semendir; dolaysyla iddiada bahsedildii gibi hem yumurtaya, hem sperme iaret etmez. Tark 7de, bu svnn srt ile gs kafesi arasndan kt yazldr. Oysa biz bugn biliyoruz ki semen, testislerde retilir, yani oradan kar; srt ile gs kafesi arasndan deil. Hipokrat, spermin vcuttaki btn svdan gelip, bbreklerden geerek penise ulatn dnyordu. 5. yzylda inanlan bu yaygn gr, hatal da olsa kabul gryordu ve dolaysyla ayetlere de bu ekilde girmi olmas doaldr. Mminun suresindeki 12-14 aras ayetlerde ise, Allahn insan amurdan yaratp gvenli bir karargahta nutfe (meni) haline getirdii; sonra bu spermi bir kan phtsna (alaka) dntrd; bu phty bir et parasna evirdii; bu et parasn kemiklere dntrd; bu kemikleri etle kaplad; ve sonra da bunu insan haline getirdii anlatlr. Bu aklama, eski Yunan hekimi Galenin insan embriyosunun geliimiyle ilgili M.S. 150 civarnda (yani Kurandan yaklak 5 yzyl nce) yazd 4 aamal tarife uyar. Dolaysyla tarifteki hem doru hem de yanl bilgilerin tamam, zamann Yunan fikirlerini yanstr. Muhammedin evresindekilerden biri, randaki Gundeapur akademisinde okumu olan Harith Ibn Kaladadr. Bu kiinin, Aristo, Hipokrat ve Galenin fikirlerinden haberdar olmamas pek mmkn olmasa gerek. 2. Kuran, btn bunlarn yan sra, insanlarn topraktan (Hud 61), balktan (Hicr 26), amurdan (Mminun 12), tozdan (Rum 20), sudan (Furkan 54) ve hibir eyden (Meryem 67) yaratldn da sylemektedir. Herhangi bir gr bilimsel gereklere uyarlamak isteyen herkes iin ortada pek ok seenek var gibi gzkmektedir.

zgr Dnce Hareketi

192

SORU

Tarihte inanl birok bilim insan yok muydu?

DDA

Tarihte, inanl birok bilim insan vard. zellikle Avrupadaki Aydnlanma a, slam alimlerinin fikirlerinden yararlanan bilim insanlar sayesinde olmuken, dini neden bilimin nnde bir engel gibi gsteriyorsunuz?

CEVAP

Argman Arivi

Buna ksaca, kiinin tad inancn bilim yapmasna engel olmamasn gstererek cevap verebiliriz (en azndan tarihe mal olmu, fakat inanl olan bilim insanlar iin byledir, aada belirtildii zere hakim olan dinsel fikirler nedeniyle bilim yapmaktan vazgeenler de olabilir). Bunun aksine din, tarih boyunca bilimsel ilerlemenin nndeki balca engellerden biri olarak karmza kar. Bir dier nemli husussa, bilimin ve ortaya konan bulularn/fikirlerin, insanln ortak mal olduudur. Avrupallar slam alimlerinin fikirlerinden yararlanarak yeni rnler ortaya koyduklar gibi, Arap alimleri de Muhammed zamanndan nce, Nesturi Hristiyanlarnn Sryaniceye evirdii Yunan eserlerinden faydalanmlardr. Arap Yarm Adasndaki youn ticaret trafii ve onun getirdii kltrel ve dnsel eitlilik sayesinde, birok kltrn Arap dncesine katkda bulunmas kanlmaz olmutur.(1) Alimler ister dnyay ve evreni aklamak, isterse olan bitenin ardndaki yce nedeni anlamak iin aratrma yapyor olsunlar; hibiri bir dinin emsiyesi altna sokulamazlar. Bu nedenle slam alimleri, Hristiyan alimleri vb. yapay etiketler, bilim dnyas adna hibir ey ifade etmez. Bilim din, dinsel retiler veya kutsal metinlerle yaplan bir ey olmad iin, bir bilim insann inand din ile tanmlamak gayet anlamszdr. zellikle de gnmzde ska karlatmz slam alimleri gibi ifadeleri kullanan kiilerin niyetlerini anlamak zor deildir. yle ki, M.S 758-1258 tarihleri arasnda, slam aleminde yukarda bahsedilen kltrel eitlilik nedeniyle bir aydnlanma a yaanm, bu dnemde yetien alimler Yunan ve Hint kaynaklarndan yararlanarak nemli bulu ve fikirler ortaya koymutur. (4) Ancak 11. yzyln sonlarndan itibaren, bilimsel konularn Kurana dayandrlmas; bylelikle de kendisine Kuran temel alan ve dine faydas olmayan bilginin yararsz saylaca fikriyle hareket eden Gazalinin rnek alnmas nedeniyle; slam corafyasnda hem bilimsel, hem de dnsel anlamda gerileme balar.(3) Kiileri dinleriyle etiketlemeyi seenler, bu ksack aydnlanma anda gerekleen gelimeleri tm slam tarihine mal etmeye alarak; sonrasndan gelen karanlk dnemin aybn rtmeyi amalamaktadr. Sz konusu iddiay dile getirenler, benzer bir ekilde baka bilim insanlarnn da, rnein Isaac Newtonn da inanl olduundan bahsederler. Fakat Newton ayn zamanda youn olarak simyayla ilgileniyordu. (O dnemlerde simya ile bilim arasnda net bir ayrm yoktu. Gnmzde simyann yerini kimya almtr.) Newtonn bilim adamlndan phe etmeyip de inanl olmasndan kendilerine pay karanlar, muhtemelen Newtonn simyager ynn de savunmayacaklardr! Kald ki Newton yaklak 300 yl nce yaamt; yani dinselliin yaygn bir ekilde her alana hkmettii, pozitif bilimlerin henz emekleme anda olduu zamanlarda. Fakat bugne dndmzde, artk inansz bilim insanlarnn says da artm durumdadr. Uluslararas Bilimler Akademisinin yapt aratrmaya gre biyologlarn yzde 65,2si, fizikilerin de yzde 79unun tanrya inanmad grlmtr.(2) Nature dergisinin farkl zamanlarda yapt anketlerde de bilim insanlar arasndaki inanllarn oran dk kmtr. Galileo, Dnyann Gnein etrafnda dndn sylediinde kiliseyle att ve ev hapsine mahkum edildi. nk ortaya koyduu fikir, Dnyay duraan ve dz kabul eden, dnya merkezli skolastik dnceye taban tabana ztt. 30 yllk aratrmalar sonras Charles Darwin, almalarnn toplam olan eseri Trlerin Kkenini basmay uzun sre ertelemitir. Nedeni ise fikirlerinin dnemin hakim olan inanlaryla atacann farknda olmasyd. nsann ortak atadan evrildii gerei, insan yaratlmlarn mkemmeli mertebesindenhayvanlar alemine indiriyordu. Galileodan sonra ikinci byk darbe! Darwin kitabn yaymladktan sonra ne yazk ki dnemin hakim dinsel inanlar
193

karsnda atas bir maymun eklindeki saldrlardan kaamamtr. Ayrca bkz. Evrimin ierdii materyalizm veya doalclk, tanrnn varln reddetmez mi? Video ve okuma nerileri: Gemite Bilimin Basklan, Discovering Religion slam Dnyasnda, Bilim ve Felsefenin Tarihe Karmas: Gazzl

Kaynaklar: 1. ztrk, Turan, 2006. Orta ada Bilim. Evrim, Bilim ve Eitim, Nazm Kitapl, s. 172,173 2. zdemir, zlem. Bilim ve Gelecek Dergisi, say 81 3. Aydn, Hasan. Klasik slam Dncesinde Bilgi ve Bilim Kart Bir Dnr: Gazzl 4. Robinson, Francis (1996). The Cambridge Illustrated History of the Islamic World edited by Francis Robinson. Cambridge University Press. pp.228229.

SORU

Bilim insanlarnn amac, Tanry gereksiz klmak mdr?

DDA

Evrimciler ve kozmologlar bata olmak zere birok bilim insannn amac; Tanry aklamann dnda brakarak Evreniaklamaktr. Tanry gereksiz hale getirmek istiyorlar.(Morris, Henry M. 2003. The bounds of the dominion mandate. Back To Genesis 175)

CEVAP

1. Bilim insanlarnn amac, Evreni aklamaktr, o kadar. Eer bunu yapmann en iyi yolu, denklemlere Tanry dahil etmek olsayd, bu da yaplrd. Ancak, yaratllara gre bile Tanr esrarengizdir; bu nedenle de dahil edilmesi halinde ortaya kan ey, kullansz ve cevaplayc olmayan bir aklamadr. 2. Olan biteni Tanry iin iine katmadan aklamak, Tanry gereksiz klmaz. Birok insan, Tanrnn var olmas durumunun bilimsel karmlarna bakmakszn, onu kiisel hayatlarnda ok nemli bir yere koyar. Buna karn, Morrisin iddias, kiisel olduu mddete bir Tanrnn hibir deerinin olmad ynndedir. 3. Birok bilim insan, Tanrya smsk baldr. Birou, elde ettikleri bulgular, Tanrnn yceliine yormaktadr.(1)(2) 4. Fakat evrenin olumas iin Tanrya gerek olmadn syleyen bilim insanlar da vardr. (bkz. Stephen Hawking) Ayrca bkz: Tarihte inanl birok bilim insan yok muydu? Video nerisi: *Stephen Hawking - Evreni Tanr m Yaratt? Kaynaklar:1. Campagna, Tony. 2002. Bob Bakker on creationism.2. Livingstone, D. N. 1984.

zgr Dnce Hareketi

194