HAKEML

5941 Sayl ek K anununda Dzenlenen dari ve Cezai Yaptrmlar*

Av. amil DEMR**

* Bu makale hakem incelemesinden gemitir ve TBTAKULAKBM Veri Tabannda indekslenmektedir. ** Ankara Barosu, LL.M.

HAKEML

5941 Sayl ek Kanununda Dzenlenen dari ve Cezai Yaptrmlar / . DEMR

z
5941 sayl ek Kanununda 6273 sayl Kanunla yaplan deiiklikle birlikte, cezai hkmlerin Anayasa m. 13, m. 38/8 ve m. 48/1e aykr olduu, borcunu demeyene hapis cezasna dnen adli para cezas vermenin hibir anlam olmad ynndeki eletiriler dorultusunda, ekin karlnn kmamas halinde uygulanan cezai yaptrmlar kaldrlmtr. Bunun yerine AB lkelerinde olduu gibi idari yaptrm niteliindeki ek dzenleme ve ek hesab ama yasa getirilmitir. Fakat bu durum istemeden de olsa borlunun haklarnn alacakldan daha ok korunmasna yol amtr. Ahde vefann bir ahlaki deer olarak nemini koruduu toplumlar asndan yeterli olabilecek idari yaptrmlar, borcunu stlenme ahlak sarslm Trk ticari hayatna uymad iin Trkiyede borcunu dememeyi alkanlk haline getirenler adeta Hintlilerin kutsal inei gibi dokunulmaz hale gelmitir. Bu bakmdan ekin karlnn denmemesi, sadece hukuki bir sorun deil, ayn zamanda sosyolojik bir sorundur. Anahtar Kelimeler: ek Kanunu, karlksz ek fiili, cezai yaptrm, idari yaptrm, bor iin hapis yasa.

2013/1 Ankara Barosu Dergisi

223

HAKEML

5941 Sayl ek Kanununda Dzenlenen dari ve Cezai Yaptrmlar / . DEMR

A d m i n i s t r at i v e a n d P e n a l S a nc t ion s E s ta bl i she d u nde r t he C he c k L aw N um be r e d 5 9 4 1

ABSTRACT
In accordance with the critics pointing out that penal provisions are incompatible with the articles numbered 13, 38/8 and 48/1 of the Constitution, that it is totally insignificant to give judicial fine convertible to imprisonment to those who do not pay their debts, the penal sanctions applied in case of dishonored checks have been abrogated together with the Law numbered 6273 which amended the Check Law numbered 5941. Instead, the interdictions to make out a check and open a check account have been introduced as in the EU countries. However, this situation has led to the protection of the rights of the debtor more than the creditor, although involuntarily. Since the administrative sanctions which might be enough for societies where the principle pacta sunt servanda keeps its importance as a moral value are not conform to the Turkish commercial life where the moral concerning to undertake liabilities has been outraged, those who get into the habit of not paying their debts in Turkey have become immune, almost as the sacred cow of Indians. In this regard, the non-payment of the check is not only a legal problem, but at the same time a sociological problem. Keywords: Check Law, dishonored check act, penal sanction, administrative sanction, interdiction of imprisonment for debt.

224

Ankara Barosu Dergisi 2013/1

HAKEML

5941 Sayl ek Kanununda Dzenlenen dari ve Cezai Yaptrmlar / . DEMR

GR

arlksz ek, btn hukuk sistemlerinde nlem alnmas gereken bir konu olarak gndeme gelmitir. Karlksz ekin hukuki sonular fiilin ilenmesini engellemediinden karlksz ekle ilgili olarak lkeler arasnda farkllk arz eden baz cezai ve idari yaptrmlar uygulanmaktadr. Ticari hayatta denmeyen borlarn tahsili iin ceza hkmlerinden yararlanlmasnn doru olup olmad srekli tartlan bir konudur. yle ki hapis cezas, kaldrlncaya kadar ekle demenin bir gvence unsuru olarak grlmekteydi. Bu nedenle de gnmzde karlksz ek saysndaki art ceza hkmlerinin kaldrlmasna balanmaktadr. Bir yandan ticari hayatta istikrar aray devam ederken dier yandan temellerini Roma hukukundan alan bor iin hapis yasa gibi kurallar, gemiten gnmze tartlagelmi ve yrrlkte olan mevzuat ekillendirmitir[1]. Ticari hayattaki drstl ve istikrar Ceza hukukuyla salamak serbest piyasa ekonomisinin gerekliliklerine uygun olmad gibi, Avrupa nsan Haklar Szlemesine ve Anayasaya aykrdr[2]. ekle ilgili olarak 3167 sayl ekle demelerin Dzenlenmesi ve ek Hamillerini Korunmas Hakkndaki Kanun 19.03.1985 tarihinde yrrle girinceye kadar kanuni bir dzenleme bulunmuyordu. Bu boluu doldurmak zere yrrle konan 3167 sayl Kanun, getirdii ar cezalara ramen karlksz ek suu bakmndan caydrc olamam, buna ek olarak meyyideye giden sre ve prosedr uzun srdnden mahkemelerin tkanmasna neden
[1] ztan, Frat: Kymetli Evrak Hukuku, Ankara 2012, s. 308; Domani, Hayri: denmeyen ekleri Dzenleyenlere 1-5 Yl Hapis Cezas ile ek Bedeli Kadar Ar Para Cezas ngren Yeni Kanun Tarihte ve Dnyada Benzeri Bulunmayan Bir Soygun ve Tefecilik Aracdr, Manisa Barosu Dergisi, 2002, S. 83. s. 10 vd.; Avc, Mustafa: Bor in Hapis Yasa etin zek Armaan, stanbul 2004, s. 114. vd.; Soyer-Gle, Sesim: Bor in Hapis Yasa ve Karlksz ek Suu, 2. B. Ankara 2011, s. 39; Babyk, sa: Karlksz ekte Hapis Cezasnn Kaldrlmas zerine Bir Deerlendirme, ABD, 2012/2, s. 308. en, Ersan/Malbelei, Erkam: Son Deiiklikler Inda Yeni ek Kanununda Karlksz ek, 3. B. Ankara 2012, s. 7; Soyer-Gle, s. 41-42, 47 vd.; ; Can, Mertol: Kymetli Evrak Hukuku (Ders Kitab), 2. B. Ankara 2012, s. 153; Bahtiyar, Mehmet: Kymetli Evrak Hukuku, 9. B. stanbul 2012, s. 158-159; Aar, Serkan/ Sandal, A. Evrim: Trk Ceza Kanunu ve 5941 Sayl ek Kanunu Kapsamnda Karlksz ek Suu ve Uygulamas, Ankara 2010, s. 136-137; Kahyaolu, Emin Cem: 5941 Sayl ek Kanunu le lgili Baz Tesbitler, Kazanc Hakemli Hukuk Dergisi 2010 Mart, Nisan S. 67, 68, s. 148; Donani, Hayri: Karlksz eke Hapis Cezas Anayasaya Aykrdr, Legal Hukuk Dergisi Kasm 2003 S. 11, s. 2737, zbek, Veli zer: Karlksz lemi Yaplmasna Sebebiyet Verme Suu (5941 Sayl ek Kanunu M.5/1-3) ve ek Dzenleme ve ek Hesab Ama Yasa (5941 Sayl ek Kanunu m.5/4-10) Ceza Hukuku Dergisi Yl-5 S. 14 12/2010, s. 9; Gnay, Meryem/Gnay, Mehmet: 5941 Sayl ek Kanununa Gre Karlksz ek Dzenleme Suu Trkiye Adalet Akademisi Dergisi 2010 S. 2, s. 324; Aar, Serkan: Karlksz ek su Olmaktan karlyor!, www.yaklasim.com (son eriim: 15.12.2012); Bykba, s. 308, 313.

[2]

2013/1 Ankara Barosu Dergisi

225

HAKEML

5941 Sayl ek Kanununda Dzenlenen dari ve Cezai Yaptrmlar / . DEMR

olmutur. 3167 sayl Kanun 20.12.2009 tarihinde 5941 sayl Kanunla yrrlkten kaldrncaya kadar drt kez deiiklie uramtr. Neticede 3167 sayl Kanunun yrrlkten kaldrlmasnda uygulamada yaanan sorunlar etkili olmutur[3]. Gnmzdeki duruma gei niteliinde hkmler ieren 5941 sayl Kanunun da karlksz ek suundaki trmana engel olamayaca ortaya knca, 6273 sayl Kanunla[4] deiiklie gidilmitir. Deiiklikten nce karlksz ek bir su olarak deerlendirilmekte ve keideci karlksz kan her ek yapra iin adli para cezasyla cezalandrlmaktayd. Verilen adli para cezasnn denmemesi durumunda ise para cezas zorlama hapsine dnyordu[5]. Deiiklikle birlikte cezai hkmlerin Anayasa m. 13, m. 38/8 ve m. 48/1e aykr olduu, borcunu demeyene adli para cezas vermenin hibir anlam olmad ynndeki eletiriler dorultusunda, ekin karlnn kmamas halinde keidecinin cezai sorumluluu kaldrlm, yerine AB lkelerinde olduu gibi idari yaptrm niteliindeki ek dzenleme ve ek hesab ama yasa yaptrmlar getirilmitir[6]. Fakat bu durum istemeden de olsa borlunun haklarnn alacakldan daha ok korunmasna yol amtr[7]. Ahde vefann bir ahlaki deer olarak nemini koruduu toplumlar asndan yeterli olabilecek idari yaptrmlar, borcunu stlenme ahlak sarslm Trk ticari hayatna uymad iin Trkiyede borcunu dememeyi alkanlk haline getirenler adeta Hintlilerin kutsal inei gibi dokunulmaz hale gelmitir. Bu bakmdan ekin karlnn denmemesi, sadece hukuki bir sorun deil, ayn zamanda sosyolojik bir sorundur[8]. 5941sayl Kanunda 6273 sayl Kanunla yaplan deiiklik, idari yaptrmn uygulanmas asndan gerek ve tzel kii ayrm yapmas bakmndan da nemlidir. Buna gre tzel kiiliin ekinin karlksz kmas halinde, ek
[3] ztan, s. 309; en/Malbelei, s. 11; Can, s. 191-192; Bahtiyar, s. 159-161; Krca, smail: 5941 Sayl ek Kanunu (Konferans 22 Ocak 2010), Banka ve Ticaret Hukuku Aratrma Enstits, Ankara 2010, s. 5-6; Kahyaolu, s. 140; zbek, s. 7-8; Narbay, afak: 5941 Sayl ek Kanununun Getirdii Baz Yenilikler ve Bunlarn Deerlendirilmesi, Terazi Hukuk Dergisi Mart 2010 S. 43, s. 65-67; Gnay/Gnay, s. 325; Donay, Sheyl: Yeni ek Kanunu Hakknda Grler, Kazanc Hakemli Hukuk Dergisi 2010 MartNisan S. 67, 68, s. 172-173; Aar, agm.; Kayaniek, Murat: 5941 Sayl ek Kanununa likin Eletiriler ve Deiiklik nerileri (Uygulama Ve Doktrin), Trkiye Adalet Akademisi Dergisi, C. 1, Yl: 3, S. 8, s. 261. RG. 03.02.2012, 28193. ztan, s. 312; en/Malbelei, s. 7-8, 12; Can, s. 192; Krca, s. 23 vd.; Bilgen, Mahmut: Uygulamada Kambiyo Senetleri (Polie, Bono, ek), Ankara 2010, s. 340 vd.; Aar/ Sandal s. 90-101; Kahyaolu, s. 143-144; zbek, s. 8; Helvac, Mehmet: ek Kanunu Tasarsnn Genel Olarak Deerlendirilmesi , Prof. Dr. Reha Poroyun Ansna Armaan, Ankara 2009, s. 234 vd.; Gnay/Gnay, s. 336 vd.; Donay, s. 174 vd.; Aar, agm. Aar, agm.; Bykba, s. 311, 313. ztan, s. 309. Kahyaolu, s. 140-141.

[4] [5]

[6] [7] [8]

226

Ankara Barosu Dergisi 2013/1

HAKEML

5941 Sayl ek Kanununda Dzenlenen dari ve Cezai Yaptrmlar / . DEMR

dzenleme ve ek hesab ama yasa yaptrmlar sadece tzel kiiye uygulanacak, tzel kiinin temsilcisine uygulanmayacaktr. Kndaki karlksz ek dndaki baz fiiller de cezai sorumluluktan karlarak, birer idari yaptrma dntrlmtr[9]. nceleme konumuz Knunda dzenlenen cezai ve idari yaptrmlar olduundan, bu alma kapsamnda karlksz ekin TTK ve bankalar asndan oluturduu hukuki neticelere deinilmeyecektir[10]. almada srasyla karlksz ek fiilinin unsurlar, fiilin sorumlusu, uygulanacak yaptrm ve talep hakk sahibinin Cumhuriyet savclna yapt bavuru zerine uygulama bulacak usul hkmler incelenecek, 6273 sayl Kanunla deiik 5941 sayl Knun getirdii yenilikler zerinde durulacak, son olarak ekte sahtecilik ve tahrifat sularnn TCKnunda karlk geldii hkmlere deinilecektir.

I. 5941 Sayl ek Kanununda Dzenlenen dari Yaptrmlar ve Su Tipleri

A. Genel Olarak

01.02.2012 tarihinde yrrle giren 6273 sayl yasa ile 5941 sayl Knda ciddi deiikliklere gidilmitir. Bu deiikliklerden en nemlisi, K m. 5te ekin karlnn hesapta bulundurulmamas suunun yaptrm olarak dzenlenen adli para cezasnn kaldrlmas, bunun yerine idari bir meyyide olarak dzenlenen ek dzenleme ve ek hesab ama yasaklarnn getirilmesi ve bylece karlksz fiiline balanan yaptrmn idari yaptrma dntrlmesidir. phesiz yaplan deiikliklerin uygulamada ve dzenlenen fiillerin nitelenmesinde byk etkileri olmutur. Artk karlksz ek dzenlemek ceza hukuku kapsamnda bir su olmaktan kmtr. Bunun sonucu olarak dzenlenen fiilin ceza hukuku ve ceza usul hukuku terimleriyle ifade edilmesi olana da kalmamtr[11]. Deiiklikle birlikte ekin karlnn hesapta bulundurulmamas gibi z itibariyle bir zel hukuk uyumazl olan konuda, cezai yaptrm ngrlerek alacan bir nevi kiilerin zgrlkleriyle garanti altna alnmasna ynelik uygulamaya son verilmitir. Bu sayede uygulamann Anayasa m. 13, m. 38/8 ve ayn nitelikteki AHS 4 nolu protokol m. 1 hkmlerine aykr olduu ynndeki youn eletiriler, kanun koyucu nezdinde karln bulmutur.
[9] ztan, s. 312; en/Malbelei, s. 7-8, 12. [10] Bu hususta ayrntl deerlendirme iin bkz. ztan, s. 305 vd.; Pulal, Hasan: Kymetli evrak Hukukunun Esaslar, 3. B. Ankara 2013, s. 323 vd.; Poroy, Reha/Tekinalp, nal: Kymetli Evrak Hukuku Esaslar, 16. B. stanbul 2005, s. 282 vd.; Bahtiyar, s. 149 vd.; Can, s. 140 vd.; Kendigelen, Abuzer: ek Hukuku, 4. B. stanbul 2007, s. 292 vd. [11] Pulal, s. 333; ztan, s. 309; en/Malbelei, s. 15; Aar, agm.

2013/1 Ankara Barosu Dergisi

227

HAKEML

5941 Sayl ek Kanununda Dzenlenen dari ve Cezai Yaptrmlar / . DEMR

Buna ramen doktrinde hl karlksz eke ceza ngrlmesinin, bir borcun denmemesini cezalandrmaktan ok, ekonomik istikrar salamak olduuna ilikin grler de ileri srlmektedir. Fakat denmemesi halinde ekonomide benzer etkileri dourmasna ramen polie ve bono gibi kymetli evraklar iin benzeri meyyideler getirilmemi olmasna itiraz edilmemesi bu grlerin tutarlln sorgulatmaktadr[12]. Karlksz ek fiilinin ceza hukuku kapsamndan kmas, tamamen cezasz kald anlamna da gelmemektedir. ek dzenleme ve ek ama yasa gibi idari yaptrmlar bu alanda dzenin salanmas asndan belirli lde etkili olabilir. Bu etkinin artrlmas iin bankalarn daha sorumlu hareket etmesi, gerekli teminatlar alarak ek hesab amalar bir gerekliliktir. Aksi halde ekin de daha az itibar edilen polie ve bonoya benzer ekilde itibarszlamas sz konusu olacak ve kymetli evrak kabul ve tedavlndeki gven kayb ekonomiyi olumsuz ynde etkileyecektir[13]. B. Karlksz ek Fiili ve dari Yaptrm Uygulamas

5941 sayl Knda, 6273 sayl Kanunla yaplan deiiklikle bir ek sresinde bankaya ibraz edildiinde karlkszdr ilemi yaplmas halinde artk ceza hukuku kapsamnda bir sutan deil, kabahat olarak deerlendirilebilecek karlksz ek fiilinden bahsedilebilecektir[14]. Karlksz ek fiili ve idari nitelikteki yaptrm K m. 5/1de dzenlenmitir. Buna gre karlksz ek fiilinin oluabilmesi iin ekin zerinde yazl dzenleme tarihine gre sresinde bankaya ibraz edilmesi ve karlnn hesapta bulundurulmamas nedeniyle hakknda karlkszdr ilemi yaplm olmas gerekir. Karlksz ek fiilin ilenmesinde kast aranmaz[15]. Gerek kii olan ek hesab sahipleri, ek dzenlemek zere baka bir kiiyi temsilci veya vekil tayin edemezler. Bu kurala aykr olarak temsilci veya vekil sfatyla dzenlenen eklerden dolay doacak hukuki ve idari yaptrm sorumluluu ek hesab sahibine ait olacaktr (m. 5/3).

[12] [13] [14] [15]

Aar, agm.; en/Malbelei, s. 15-17. en/Malbelei, s. 11-26. ztan, s. 312; Pulal, s. 377; en/Malbelei, s. 11-26; Can, s. 141; Aar, agm. Pulal, s. 376-377; ztan, s. 312; en/Malbelei, s. 26 vd.; Keskin, Sanem lk: Karlksz ekten kaynaklanan Hukuki ve Cezai Sorumluluklar, Ankara 2011, s. 93; Kendigelen, s. 344.

228

Ankara Barosu Dergisi 2013/1

HAKEML

5941 Sayl ek Kanununda Dzenlenen dari ve Cezai Yaptrmlar / . DEMR

1. Karlksz ek Fiilinin Unsurlar a. eklen ek Niteliini Haiz Senet

Karlksz ek fiilinin oluabilmesi iin ncelikle bankaya ibraz edilen senedin ek niteliini haiz olmas gerekir. TTK m. 780de sayl unsurlar tamayan bir senet, TTK m. 781e gre ek niteliinde deildir[16]. K m. 2/9 da bu hususu ayrca vurgulamtr. TTKnun unsurlar balkl 780. maddesine gre bir senedin ek saylabilmesi iin; inde Trke veya yabanc dilde ek kelimesi, Kaytsz ve artsz belirli bir bedelin denmesi iin havale, deyecek kiinin ticaret unvan, deme yerini, Dzenlenme tarihi ve yeri, Dzenleyenin imzas,

unsurlarndan tamamn ve TTK m. 781/2 ve 3. fkralardaki alternatif unsurlardan birini iermesi gerekir. Saylan zorunlu ve alternatif unsurlardan birisini iermeyen senet ek deildir (TTK m. 781/1). Bunlara ek olarak zel dzenleme niteliindeki K m. 2/6 ve m. 2/7de ekte bulunmas gereken baz unsurlar dzenlenmitir. Fakat bu unsurlar sadece ek hesab aan bankalar ilgilendirdiinden, eksiklikleri eki geersiz klmaz (m. 2/9). Madde gerekesinde de ifade edildii gibi K getirdii bu unsurlarla, TTKnda dzenlenen ekin kurucu unsurlarnda bir deiiklik yapmamtr. Getirilen unsurlar, TTKnda dzenlenen artlara ek olarak ek yapranda bulunmak zere dzenlenmitir. Buna gre, ek defterinin her bir yaprana, ek hesabnn numaras, ek hesabnn bulunduu banka ubesinin ad, ek hesab sahibi gerek kiinin ad ve soyad, tzel kiinin tam ad, ek hesab sahibi gerek veya tzel kiinin vergi kimlik numarasnn yazlmas gerekir (m. 2/7). ek tzel kii adna dzenleniyorsa, dzenleyen gerek kiinin ad ve soyad ekin zerine aka yazlr (m. 2/8)[17]. ekte bulunmas gereken unsurlarn eksiklii kadar, ekte bulunmas caiz olmayan bir unsurun eke eklenmesi de ek niteliinin kaybedilmesine
[16] ztan, s. 305, 309; Pulal, s. 254-264; Keskin, s. 20 vd.; Soyer-Gle, s. 118 vd.; Can, s. 146 vd.; Poroy/Tekinalp, s. 254 vd.; Bahtiyar, s. 122 vd.; Kendigelen, s. 69 vd.; Aar/ Sandal s. 30-34, 50; Alkan, Murat: ek Kanunu Kapsamndaki ek, Kazanc Hakemli Hukuk Dergisi 2009 Kasm, Aralk S. 63, 64, s. 10; Narbay, s. 72-74; Keskin-Kizirolu, Serap: 5941 SaylekKanununa GreKarlkszekSuu Kazanc HEBB (www. kazanci.com, eriim: 20.12.2012). [17] Pulal, s. 264-270, 338, 375, Keskin, s. 92; Can, s. 150-151, 154; Aar/Sandal s. 35-39; Alkan, s. 11 vd.

2013/1 Ankara Barosu Dergisi

229

HAKEML

5941 Sayl ek Kanununda Dzenlenen dari ve Cezai Yaptrmlar / . DEMR

yol aar. rnein ekin zerine denmesinin maln teslimi artna baland yazlmsa, artk kaytsz ve artsz belirli bir bedelin denmesi iin havale unsurunu iermediinden bu senet ek olma zelliini yitirir[18]. Aklamalardan anlalaca zere TTKnn belirledii unsurlar tamayan bir senedin bankaya ibraz edilmesi ve usulne uygun ekilde karlkszdr ilemi yaplmas halinde dahi unsurlar eksik senet asndan karlksz ek fiili olumaz[19]. Ayn ekilde karlkszdr ilemine tabi tutulan ekin dzenlenmesi suretiyle dolandrclk, belgede sahtecilik veya baka bir suun ilenmesi durumunda da karlksz ek fiilinin oluabilmesi iin ekin unsurlarnn tam olmas gerekir. Yani tamamen sahte, rnein renkli fotokopi yntemiyle oaltlm sahte belgeler nedeniyle ek dzenleme ve ek hesab ama yasa karar verilemez (m. 5/1). Grn itibariyle tm unsurlar tam olsa da bir senedin ek saylabilmesi iin banka tarafndan bastrlm olmas gerekir (m. 2/5). b) ekin Dzenleme Tarihine Gre Sresinde braz

Karlksz ek fiilinin bir unsuru olarak ekin kanuni ibraz sresinde ibraz edilmesi gerekir. Kanuni ibraz sresi getikten sonra muhatap banka tarafndan hakknda bir ekilde karlkszdr ilemi yaplan ekler bakmndan karlksz ek fiili olumaz[20]. 6102 sayl TTK m. 795/1 ekin grldnde deneceini ve buna aykr kaytlarn yazlmam saylacan; m. 795/2nin de dzenlenme gn olarak gsterilen gnden nce bankaya ibraz edilen ekin ibraz gn deneceini aka dzenlemesine ramen, K m. 3/8 ve m. 5/1, muacceliyet ve karlksz ek fiilinden sorumluluun doumu bakmndan farkl bir yol benimsemitir. K m. 3/8e gre, zerinde yazl dzenleme tarihinden nce ibraz edilen ekin karl, TTK m. 795e gre ksmen veya tamamen denmemi olmas halinde, bu ekle ilgili olarak icra takip yaplamaz. leri dzenleme tarihli bir ekle ilgili icra takibi yaplabilmesi, dzenleme tarihine gre bankaya ibraz edilmesi ve karlkszdr ilemine tabi tutulmas gerekir. Yine K m. 5/1, karlksz ek fiilinin oluumunu ekin zerinde yazl dzenleme tarihine gre kanuni sresinde ibrazna balamtr. K Geici m. 3/5 uyarnca, bu mutat ayrks durum 31.12.2017 tarihine kadar devam edecek, bir ekin dzenleme tarihinden nce denmek zere muhatap bankaya ibraz geersiz olacaktr. Dier bir ifadeyle karlksz ek fiilinin oluabilmesi iin yeni bir dzenlemeye gidilmedike 31.12.2017 tarihine kadar ekin zerinde yazl dzenleme tarihine gre kanuni sresinde ibraz gereklidir. Dzenleme tarihinden nce
[18] Pulal, s. 375-376. [19] ztan, s. 305, 309; Pulal, 254-264; en/Malbelei, s. 27-29; Bahtiyar, s. 161-162. [20] ztan, s. 310; Keskin, s. 92; Bahtiyar, s. 162; Kendigelen, s. 338; Aar/Sandal s. 54-57.

230

Ankara Barosu Dergisi 2013/1

HAKEML

5941 Sayl ek Kanununda Dzenlenen dari ve Cezai Yaptrmlar / . DEMR

ibraz edilen ekler asndan karlksz ek fiili olumaz ve bu fiile balanan meyyideler uygulanamaz. Her ne kadar ileri tarihli ek olarak ifade edilen uygulamann sona erecei tarih kanun koyucu tarafndan ngrlm olsa da daha nce iki kez uygulamann sresini uzatan 5838 ve 5941 kanunlar dikkate alndnda, fiili uygulamann Trk hukukuna zg bir ekilde yerleecei ve ekin lkemizde bir deme arac deil[21], bir kredi arac olarak kullanlmaya devam edecei kanaati uyanmaktadr[22]. Cumhuriyet savcsnn yetkili hamilin talebini zerine karlksz ek fiilin unsurlarn incelerken ibrazn sresinde olup olmadn resen dikkate almas ve ibraz sresi getii halde karlkszdr ilemi yaplan ekle ilgili talebi reddetmesi gerekir. Savcln ibraz sresi getikten sonra karlkszdr ilemi yaplan ek hakknda, ek dzenleme ve ek hesab ama yasa vermesi halinde, kanun yoluna gidilerek sulh Ceza mahkemesinden idari yaptrm kararnn kaldrlmas istenebilir (KK. m. 26; m. 27; m. 28/8,b). c) ekin Meru Hamil Tarafndan braz

Karlksz ek fiilinin oluabilmesi iin ekin dzenleme tarihine gre ibraz sresi ierisinde meru hamil tarafndan ibraz edilmesi gerekir. ekte meru hamil, TTK m. 646 ve 790 hkmlerine gre belirlenir. Bu husus ekin takas odasnda ibraz edilmesi halinde de geerlidir[23]. Banka grevlisi ekte varsa ciro silsilesini incelemek ve ekte meru hamil grnen ile ibraz edenin ayn kii olup olmadn -kimlik kontrol yaparak- aratrmak zorundadr[24]. ekin ciro silsilesi bozuksa veya meru hamil tarafndan ibraz edilmemise muhatap banka deme ve karlkszdr ilemi yapamaz. Meru hamil tarafndan ibraz edilmemi olmasna ramen hakknda karlkszdr ilemi yaplan ek ile ilgili olarak ek dzenleme ve ek hesab ama yasa verilemez. d) ekin braz Annda Karlnn Bulunmamas

Bir dier unsur olarak karlksz ek fiilinin oluabilmesi iin ekin ibraz annda karlnn hesapta bulunmamas gerekir. Burada nemli olan hesap sahibinin ekin karln deyecek paras olup olmad deil, ek hesabnda ekin karl parann bulunup bulunmaddr. Muhatap bankada bulunan baka bir hesapta eki karlayacak para bulunmas, bankaya virman yetkisi
[21] Poroy/Tekinalp, s. 251-252; Kendigelen, s. 16-17, 27; Bilgen, s. 348-35; Aar/Sandal, s. 30; Kahyaolu, s. 144; Narbay, s. 90-92; Keskin-Kizirolu, agm.; Bykba, s. 309. [22] Pulal, s. 324-330, 333-334, 376; ztan, s. 307-309; en/Malbelei, s. 29; Can, s. 142, 145 vd.; leri tarikli ekle ilgili grler ii bkz. Poroy/Tekinalp, s. 260 vd.; Bahtiyar, s. 162; Kendigelen, s. 195-198, Bykba, s. 309. [23] ztan, s. 310; Keskin, s. 93. [24] ztan, s. 310-311; Pulal, s. 361

2013/1 Ankara Barosu Dergisi

231

HAKEML

5941 Sayl ek Kanununda Dzenlenen dari ve Cezai Yaptrmlar / . DEMR

veya talimat verilmedii srece suun olumasn engellemez. Ayn ekilde ek hesabnda yeterli para olmasna ramen hesabn rehinli veya hacizli olmas halinde de ekin karl denemeyeceinden karlksz ek fiili oluur[25]. e) Hamilin eke Karlkszdr lemi Yaplmas Talebi ve Durumun Usulne Uygun Olarak Tespiti

Son olarak karlksz ek fiilinin olumas iin ekin karlnn ibraz annda hazr bulunmamas unsuru yannda, yetkili hamilin eke karlkszdr ilemi yaplmasn talep etmesi gerekir. Hamil dilerse karlksz ek ilemi yaptrmaz[26]. Karlkszdr ilemi, ekin arka yzne tahsil iin bankaya ibraz edildii tarih, hesap durumu, bankann ykmll erevesinde hamile dedii tutar ve ibraz edenin ad ve soyad yazlmak, bedel tzel kii adna tahsil ediliyorsa bu husus belirtilmek ve ibraz eden ile banka yetkilisi tarafndan birlikte imzalanmak suretiyle yaplr. Fakat hamilin, eke uygulanan karlkszdr ilemini onaylad anlamna gelen -banka grevlisi tarafndan ek zerine yazlan- hususlarn altn imzalamaktan kanmas halinde karlkszdr ilemi yaplamaz (m. 3/4)[27]. 2) Karlksz ek Fiilinden Doan dari Yaptrmn Sorumlusu

Knda 6273 sayl Kanun ile yaplan deiiklik, karlksz ek fiili nedeniyle ortaya kan ceza sorumluluunu ortadan kaldrarak idari yaptrm sorumluluuna dntrmtr. Buna gre dzenleme tarihine gre sresi iinde ibraz edildii halde dzenledikleri ekle ilgili olarak karlkszdr ilemi yaplan gerek ve tzel kiiler hakknda hamilin talepte bulunmas zerine, Cumhuriyet savcs tarafndan, her bir ekle ilgili olarak ek dzenleme ve ek hesab ama yasa karar verilir (m. 5/1). Deiiklikten nce cezai sorumluluk, tzel kiilerin mali sorumlularnn aratrlmas sonucunda tespit edilen bir gerek kiiye ait olmasna ramen; fiilin cezai sorumluluk gerektiren bir su olmaktan karlmas nedeniyle, artk tzel kiilik hakknda da dorudan idari yaptrm uygulanmasnn yolu almtr[28]. Gerek kii olan ek hesab sahipleri, ek dzenlemek zere baka bir kiiyi temsilci veya vekil tayin edemezler. Bu kurala aykr olarak temsilci veya vekil sfatyla dzenlenen eklerden dolay doacak hukuki ve idari yaptrm sorumluluu ek hesab sahibine ait olacaktr (m. 5/3).
[25] ztan, s. 310-311; Keskin, s. 93; Bahtiyar, s. 162-163; Kendigelen, s. 339-343; KeskinKizirolu, agm. [26] Pulal, s. 377-378; ztan, s. 307; Kendigelen, s. 343-344; Krca, s. 15; Aar/Sandal s. 57-59. [27] ztan, s. 307; Pulal, s. 376-377; Kendigelen, s. 343-344; Keskin-Kizirolu, agm. [28] Pulal, s. 334; ztan, s. 312; en/Malbelei, s. 32, 34; Aar, agm.

232

Ankara Barosu Dergisi 2013/1

HAKEML

5941 Sayl ek Kanununda Dzenlenen dari ve Cezai Yaptrmlar / . DEMR

3) Karlksz ek Fiilinin Sorumlusuna Uygulanacak ek Dzenleme ve ek Hesab Ama Yasa Karar ve Sonular a) ek Dzenleme ve ek Hesab Ama Yasa Karar

ek hakknda karlkszdr ilemi yapldktan sonra alt aylk hak drc sre iinde hamilin talepte bulunmas halinde, ek hesab sahibi gerek veya tzel kii hakknda, grevli Cumhuriyet savcs tarafndan, karlksz kan her bir ekle ilgili olarak ek dzenleme ve ek hesab ama yasa karar verilir. Bu kararlar, karlkszdr ilemine tabi tutulan ekin dzenlenmesi suretiyle dolandrclk, belgede sahtecilik veya baka bir suun ilenmesi hlinde de verilir (m. 5/1)[29]. KK. m. 25e gre Cumhuriyet savcsnn yasaklama kararnda u unsurlarn bulunmas gerekir: a. Hakknda ek dzenleme ve ek hesab ama yasa karar verilen kiinin kimlik ve adresi, b. ek dzenleme ve ek hesab ama yasa karar verilmesini gerektiren fiil, c. Karlksz ek fiilinin ilendiini ispata yarayacak btn deliller, d. Karar tarihi ve karar veren Cumhuriyet savcsnn kimlii. Kararda, ayrca karlksz ek fiili, ilendii yer ve zaman gsterilerek aklanr[30]. K m. 5/5 yaptrmlarn uygulanmasndaki gecikmeyi nlemek ve kararn kesinlemesinin nndeki engelleri kaldrmak zere olaan tebli usullerinin dna karak Cumhuriyet savcl tarafndan verilen ek dzenleme ve ek hesab ama yasa kararnn, hesap sahibi muhatap bankaya adres deiiklii bildirilmedike ilgilinin ek hesab ald srada bildirdii adrese Tebligat Kanunu m. 35e gre tebli edilecei dzenlenmitir. Tebligat Kanunu m. 35e gre tebligat yapmann bir sonucu olarak hesap sahibinin bankaya yanl adres bildirilmesi veya adresi fiilen terkedilmi olmas hallerinde tebligat, tebli usulne uyulmak artyla yaplm saylacaktr. b) ek Dzenleme ve ek Hesab Ama Yasa Kararnn Sonular

ek dzenleme ve ek hesab ama yasa kararnn bir sonucu olarak yasaklanm gerek veya tzel kii, elindeki btn ek yapraklarn ait olduu bankalara iade etmek zorundadr. Yasak karar kalkmadka bu kii adna yeni bir ek hesab alamaz (m. 5/6).
[29] ztan, s. 312; en/Malbelei, s. 26 vd.; Can, s. 193; Aar, agm. [30] Can, s. 194.

2013/1 Ankara Barosu Dergisi

233

HAKEML

5941 Sayl ek Kanununda Dzenlenen dari ve Cezai Yaptrmlar / . DEMR

Kanun koyucu yasaklanm kiilerin yeni karlksz ek fiilleri ilemesini nlemek iin hakknda ek dzenleme ve ek hesab ama yasa karar verilmi olan kiileri, kararn tebli edildii tarihten itibaren on gn iinde, dzenlemi olduklar ve fakat henz karl tahsil edilmemi olan ekleri, dzenleme tarihlerini, tutarlarn ve varsa lehtarlarn gstermek suretiyle, liste halinde muhatap bankaya bildirmekle ykml tutmutur (m. 5/7). K m. 5/8 uyarnca ek dzenleme ve ek hesab ama yasa kararna ilikin bilgiler, gvenli elektronik imza ile imzalandktan sonra, Adalet Bakanl Ulusal Yarg A Biliim Sistemi (UYAP) araclyla Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankasna elektronik ortamda bildirilir. Bu bildirimler ile bankalara yaplacak duyurulara ilikin esas ve usuller, Adalet Bakanlnn uygun gr alnarak Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas tarafndan belirlenir[31]. Kanun koyucu soruturma ve kovuturma aamasndaki karlksz ek sular asndan bir boluk domamas iin Geici m. 3te bir dzenleme yaparak, soruturma evrensindeki dosyalar hakknda Cumhuriyet savclarnn, kovuturma evresindeki dosyalar hakknda da mahkemelerin idari yaptrma karar vereceini; Yargtaydaki dosyalarn ise yeni dzenlemeye uygun karar verilmek zere hkm veren mahkemeye gnderilecei dzenlemitir. Bu dzenleme TCK m. 7 uyarnca lehe kanun hkmnn zaman bakmndan gemie etkili olmas ilkesinin bir grnmdr[32]. 4) ek Dzenleme ve ek Hesab Ama Yasana likin Sicil ve Sicilden Silinme

Karlksz ek fiili ceza hukuku kapsamnda deerlendirilebilecek bir su olmaktan ktndan, karlksz ek nedeniyle sabka kayd tutulmas uygulamas sona ermitir. K m. 2/2, m. 5/8 ve m. 6/1 gereince ek dzenleme ve ek hesab ama yasana ilikin kararlar artk adli sicil sistemi ierisinde kiilerin sabkalarna deil, TCMB tarafndan tutulacak bir sicile kaydedilecektir[33]. K m. 6/1e gre karlksz kalan ek bedeli, dzenleme tarihinden itibaren tarihinden 3095 sayl Kanuna gre ticari ilerde temerrt faiz oran zerinden ileyecek faizi ile birlikte tamamen dendiinde, Cumhuriyet savcs ek dzenleme ve ek hesab ama yasan kaldrr. Bu karar, TCMBna gre bildirilir ve iln olunur (m. 5/8; m. 6/1). Ayrca K m. 6/3e gre, ek dzenleme ve ek hesab ama yasana ilikin kayt, her halkarda girildii tarihten itibaren on yl gemesiyle TCMB tarafndan -karlnn faiziyle birlikte denip

[31] Pulal, s. 345; ztan, s. 315. [32] en/Malbelei, s. 35; Pulal, s. 383. [33] Pulal, s. 333; en/Malbelei, s. 39.

234

Ankara Barosu Dergisi 2013/1

HAKEML

5941 Sayl ek Kanununda Dzenlenen dari ve Cezai Yaptrmlar / . DEMR

denmediine baklmakszn- kendiliinden silinir ve bu ilem iln olunur[34]. Sicilden silinme suretiyle yasaklarn kalkmas ister deme yaplmas ister on yllk srenin dolmas gereklemi olsun, bankalarn eski yasakllarla tekrar ek ilikisine girme zorunluluu olmamal, banka ek hesab ama ve ek defteri verme konusunda takdir hakkna sahip olmaldr[35]. Karlksz ek fiili nedeniyle Cumhuriyet savclna bavuran talep hakk sahibi, yasak kararlarn veren yer Cumhuriyet basavclna bavurarak talebini geri alabilir. Bu durumda ekin denmesinin sonularn dzenleyen K m. 6/1 hkm uygulanr (m. 6/2)[36]. Sicilin TCMB nezdinde tutulmasna ilikin uygulama daha nce mahkm olarak bu mahkmiyetleri adli sicil kaytlarna ilenmi olanlar bakmndan lehte bir deiiklik olduundan, karlksz ek suundan dolay mahkm olanlarn tamamnn sabka kaytlarnn adli sicilden silinerek, TCMBnda tutalan sicile ilenmesi gerekir[37]. C. Usule likin Hkmler 1) Grev ve Yetki

Knun karlksz ek fiilini idari yaptrma balanan bir fiil olarak dzenlemesinin sonucu olarak ek dzenleme ve ek hesab ama yasa karar vermekle grevli merci adli yarg mahkemeleri olmaktan km, bu grev yetkili Cumhuriyet savclklarna verilmitir. Cumhuriyet savclnn idari yaptrma karar verebilmesi iin ekin kanuni ibraz sresi iinde ibraz edilmesi, eke karlkszdr ilemi yaplmas ve hamilin alt ay iinde yetkili Cumhuriyet savclndan talepte bulunmas gerekir (m. 5/1). Buna karn 6273 sayl Kanunla K m. 7de dzenlenen dier su tipleri bakmndan m. 7/9 dnda bir deiiklie gidilmediinden, bu su tipleri asndan grevli mahkeme, 5235 sayl Adli Yarg lk Derece Mahkemeleri ile Blge Adliye Mahkemelerinin Kurulu, Grev ve Yetkileri Hakknda Kanuna gre belirlenir. Buna gre K m. 7/1, m. 7/2, m. 7/3, m. 7/4, m. 7/5 ve m. 7/7de dzenlenen sular iin sulh ceza mahkemeleri; m. 7/6 ve m. 7/8 dzenlenen sular iin ise asliye ceza mahkemeleri grevlidir[38]. K m. 5/1, ek dzenleme ve ek hesab ama yasa karar vermekle yetkili Cumhuriyet savclklarn dzenlemitir. Buna gre ek dzenleme ve ek hesab ama yasa kararn;
[34] [35] [36] [37] [38] ztan, s. 313-314; en/Malbelei, s. 39, 43, 44; Aar, agm. ztan, s. 314; Bahtiyar, s.163-164. ztan, s. 314. en/Malbelei, s. 39; Bahtiyar, s. 164. en/Malbelei, s. 45.

2013/1 Ankara Barosu Dergisi

235

HAKEML

5941 Sayl ek Kanununda Dzenlenen dari ve Cezai Yaptrmlar / . DEMR

ekin bankaya ibraz edildii yer Cumhuriyet savcs, ek hesabnn ald banka ubesinin bulunduu yer Cumhuriyet savcs, ek hesab sahibinin veya talepte bulunann yerleim yeri Cumhuriyet savcs

verilebilir. Grld gibi talepte bulunana yetkili savcl belirleme bakmndan drt seenek tannmtr. 2) Talep Hakk

K m. 5/1 e gre sresi iinde ibraz edilen bir ek hakknda karlkszdr ilemi yaplmsa, hamilin alt ay iinde talepte bulunmas zerine yetkili Cumhuriyet savcl tarafndan ek dzenleme ve ek hesab ama yasa karar verilir. Buradan da anlalaca zere karlksz ek fiilinde talep hakk, dzgn ciro silsilesiyle eki elinde bulunduran ve eke karlkszdr ilemi yaptran meru hamildir. ek karlkszdr ilemi grdkten sonra yaplan ciroyla ancak alacak devredilebilir fakat talep hakk devredilemez. Talep hakknn eke karlkszdr ilemi yapld tarihten itibaren alt aylk sre ierisinde kullanlmas gerekir. Alt aylk sre hak drc sre olup savclk tarafndan resen dikkate alnr[39]. 3) Kanun Yolu

5941 sayl Knda 6273 sayl kanunla yaplan deiiklikten sonra Cumhuriyet savcl tarafndan uygulanacak ek dzenleme ve ek hesab ama yasa kararlarna kar gidilebilecek kanun yoluna ilikin bavurular, 5326 sayl Kabahatler Kanununa gre yaplr (m. 5/10). Kabahatler Kanunu (KK) m. 27 ila m. 31 arasnda dzenlenen kanun yoluna ilikin hkmlere gre, kanun yoluna gitmek isteyenler Cumhuriyet savcl tarafndan verilen idari yaptrm kararnn tebliinden itibaren en ge on be gn ierisinde Sulh Ceza mahkemesine bavuru yapabilirler[40]. Kararn tebliinden itibaren on be gnlk sre ierisinde kanun yoluna gidilmezse, Cumhuriyet savcsnn verdii karar kesinleir (KK m. 27/1). dari yaptrm kararna kar bir mcbir sebep nedeniyle sresinde kanun yoluna gidilememise mcbir sebebin ortadan kalkt tarihten itibaren en ge yedi gn iinde sulh ceza mahkemesine bavurulabilir. Bu bavuru, kararn kesinlemesini engellemez. Fakat bavuruyu inceleyen mahkeme kararn yerine getirilmesini durdurabilir (KK m. 27/2). Sulh ceza mahkemesine yaplacak bavuru, iki nsha dilekeyle idari yaptrma maruz kalan kii tarafndan bizzat yaplabilecei gibi kanuni temsilci veya avukat vastasyla da yaplabilir (KK m. 27/3). Dilekede, Cumhuriyet savcl tarafndan verilen ek dzenleme ve ek hesab ama yasa kararlarna ilikin bilgiler ve
[39] en/Malbelei, s. 47, 50-52, 79; Bahtiyar, s. 163. [40] ztan, s. 313; en/Malbelei, s. 52-53; Can, s. 195-196; Aar, agm.

236

Ankara Barosu Dergisi 2013/1

HAKEML

5941 Sayl ek Kanununda Dzenlenen dari ve Cezai Yaptrmlar / . DEMR

karara kar ileri srlen deliller aka gsterilir. Eer mcbir sebebin varl nedeniyle gecikmi bir bavuru yaplyorsa dilekede ayrca, bavurunun sresinde yaplmasn engelleyen mcbir sebep ve mcbir sebebe ilikin dayanaklar da gsterilir (KK m. 27/4). Talebi inceleyen sulh ceza mahkemesi, savcln verdii idari yaptrm uygulanmasna ilikin kararnn usul ve kanuna uygun olup olmamas durumlarna gre, yasaklama kararnn kaldrlmasna veya bavurunun reddine karar verir (KK m. 28/8,a,b). Mahkemenin verdii son karara, tebliinden itibaren yedi gn iinde CMKna gre itiraz edilebilir. tiraz dosya zerinden inceleyen mahkeme, itirazn kabulne veya reddine karar vererek karar taraflara tebli eder (KK m. 29). Kanun yolu neticesinde mahkeme tarafndan verilen karar, ek dzenleme ve ek hesab ama yasa kararnn hukuka uygun olmad ynndeyse, Cumhuriyet savcl idari yaptrm kararn kaldrr ve TCMB nezdinde gerekli bildirimleri yapar (K m. 5/8; m. 6). D. 5941 Sayl ek Kanununda Dzenlenen Sular

5441 sayl K m. 5/1de karlksz ekle ilgili idari yaptrmlar ngrm, Kanunda ayrca bu idari yaptrmlar destekleyecek ekilde ve ekin itibarnn artrlmas ve kayt d ekonominin denetim altna alnmasna ynelik cezai hkmler de getirilmitir[41]. Aada K m. 7 ile dzenlenen sular ve unsurlar incelenecektir. K m. 7/1 tacirin ticari iletmesiyle ilgili i ve ilemlerinde, tacir olmayan kiinin ek defterini kullanarak ek dzenlemesi ve dzenletmesi fiili iin alt aydan iki yla kadar hapis cezas ngrmtr. Bu su kasten ilenebileceinden tacire ait olmayan ekin ne ekilde elde edildiinin ve ek dzenlendiinin nemi yoktur. Su tacirin, tacir olmayan kiinin ekini ticari faaliyetinde kullanmasyla oluur[42]. K m. 7/2 tacir olmayan bir kiiye, tacir kiiye verilmesi gereken ek defterini veren banka grevlisinin elli gnden yz elli gne kadar adli para cezasyla cezalandrlacan dzenlemitir. Failin suu ileyebilmesi iin ncelikle banka grevlisi olmas ve bavuru sahiplerine ek defteri verme yetkisine sahip olmas gerekir. Ayrca banka grevlisi tacir olmadn bildii bir kiiye, tacir kiiye verilmesi gereken ek defterini vermesi gerekir. Suun ilenmesi iin ek hesab amak ve bavuru kabul etmek

[41] en/Malbelei, s. 59. [42] Pulal, s. 334; en/Malbelei, s. 59.

2013/1 Ankara Barosu Dergisi

237

HAKEML

5941 Sayl ek Kanununda Dzenlenen dari ve Cezai Yaptrmlar / . DEMR

gibi hazrlk ilemleri yapmak gerektiinden bu su teebbse uygun ve kasten ilenebilen bir sutur[43]. K m. 7/3, K m. 2/3te dzenlenen ykmllklere aykr olarak bankaya gerek d beyanda bulunan kiinin, aydan iki yla kadar hapis cezas ile cezalandrlacan dzenlemitir. Bu su, fail bankaya bilerek ve isteyerek geree aykr beyanda bulunabileceinden kasten ilenebilecek bir sutur[44]. Ayrca K m. 7/3, ek bavurusunda bulunanlardan beyanname almadan veya beyanname almasna ramen, hakknda ek dzenleme ve ek hesab ama yasa bulunan kiilere veya bu kiilerin ynetim organnda grev yapt veya temsilcisi ya da imza yetkilisi olduu tzel kiilere ek defteri veren banka grevlilerinin, elli gnden yz elli gne kadar adli para cezas ile cezalandrlacan dzenlemitir. Su ilenii itibariyle hazrlk hareketlerini gerektirdiinden teebbse uygun ve kasten ilenebilecek bir sutur[45]. K m. 7/4 ksmen veya tamamen karl bulunmayan bir ekle ilgili olarak, ibraz eden hamil talep etmesine ramen, karlkszdr ilemi yapmayan banka grevlisinin, ikyet zerine bir yla kadar hapis cezas ile cezalandrlacan dzenlemitir. Bu su banka grevlisinin ekin ksmen veya tamamen karlksz olduunu bilmesine ramen, kasten eke karlkszdr ilemi yapmamasyla oluan bir sutur[46]. K m. 7/5 karl tahsil edilmek zere bankaya ibraz edilen ekin karl hesapta bulunmasna ramen, hamile deme yapmayan ya da bankann kanunen demekle ykml olduu miktar demeyen banka grevlisinin, ikyet zerine bir yla kadar hapis cezas ile cezalandrlacan dzenlemitir. Bu fkrada dzenlenen su sadece banka grevlisi tarafndan ve kasten ilenebilecek bir sutur[47]. K m. 7/6 hakknda ek dzenleme ve ek hesab ama yasa karar verilmi olan bir kiinin, ek dzenlemesi halinde, iledii fiil daha ar cezay gerektiren baka bir su oluturmad takdirde, bir yldan yla kadar hapis cezas ile cezalandrlaca dzenlenmitir. Bu su kasten ilenebilecek teebbse uygun olmayan bir sutur[48]. K m. 7/7 hakknda ek dzenleme ve ek hesab ama yasa karar verilmi olan bir kii adna bilerek ve isteyerek ek hesab aan banka
en/Malbelei, s. 59-60; Pulal, s. 334; Krca, s. 10. Pulal, s. 334; en/Malbelei, s. 60. en/Malbelei, s. 60; Pulal, s. 334. ztan, s. 307; en/Malbelei, s. 82-83. en/Malbelei, s. 60-61. Pulal, s. 334; ztan, s. 312; en/Malbelei, s. 61; Can, s. 195; Aar/Sandal s. 133.

[43] [44] [45] [46] [47] [48]

238

Ankara Barosu Dergisi 2013/1

HAKEML

5941 Sayl ek Kanununda Dzenlenen dari ve Cezai Yaptrmlar / . DEMR

grevlisinin, aydan bir yla kadar hapis cezas ile cezalandrlacan dzenlemitir. Bu fkrada dzenlenen su sadece banka grevlisi tarafndan ve kasten ilenebilecek bir sutur[49]. Suun ilenmesi bavuru kabul etmek ve ilemleri balatmak gibi hazrlk hareketlerini gerektirdiinden teebbse uygundur. K m. 7/8 ek defteri basmaya veya bastrmaya kanunen yetkili klnanlar dnda ek defteri basanlarn ve bastranlarn iki yldan be yla kadar hapis ve bin be yz gne kadar adli para cezasyla cezalandrlaca dzenlemitir. Burada dzenlenen su esasnda bir tr sahtecilik suudur ve kanunen yetkilendirilmemi kiilerce kasten ve teebbse uygun olabilecek ekilde, sahte ek baslmas ve bastrlmas fiilini cezalandrmaktadr[50]. K m. 7/9 hamiline ibresi ek zerinde aka baslm ek kullanmadan, hamiline ek dzenleyen kiinin, bu ekilde dzenledii her bir ekle yapra iin, Cumhuriyet savcs tarafndan yz Trk Lirasndan bin Trk Lirasna kadar idari para cezas ile cezalandrlacan dzenlemitir. Bu fiil 6273 sayl yasayla yaplan deiiklikten nce bir yla kadar hapis cezas gerektiren bir su olarak dzenlenmiti. Fakat ticari hayatta hamiline ek yazmak yaygn bir uygulama olduundan ok fazla kii hakknda soruturma ve kovuturma balatlmas, fiilin su olmaktan karlarak idari yaptrma balanmasna neden olmutur[51]. K m. 7/10, K m. 2ye gre salanmas ve saklanmas gereken bilgi ve belgelere ilikin hkmne aykr hareket eden veya ekin karlksz kmas halinde hesap sahibinin banka kaytlarndaki adreslerini, hamil tarafndan istenmesine ramen vermeyen bankaya, Cumhuriyet savcs tarafndan be yz Trk Lirasndan be bin Trk Lirasna kadar idari para cezas verilecei dzenlenmitir[52]. Bu fkrada dzenlenen fiil her ne kadar bir banka grevlisi tarafndan ilenebilecek olsa da kanun koyucu idari yaptrm bankaya uygulamay tercih etmitir.

[49] ztan, s. 316; en/Malbelei, s. 62; Can, s. 195. [50] en/Malbelei, s. 62. [51] Pulal, s. 333, 339; en/Malbelei, s. 62-63; Krca, s. 11; Aar/Sandal s. 132; Ayrntl deerlendirme iin bkz. Gedik, Doan: Hamiline ek Defteri Yapran Kullanmadan Hamiline ek Dzenleme Suu, Terazi Hukuk Dergisi Mays 2011 S. 57, s. 20-27; Narbay, s. 80. [52] ztan, s. 316; en/Malbelei, s. 64.

2013/1 Ankara Barosu Dergisi

239

HAKEML

5941 Sayl ek Kanununda Dzenlenen dari ve Cezai Yaptrmlar / . DEMR

II. 5941 Sayl Kanunun Getirdii Yenilikler

3167 sayl Kanun, 5941 sayl Kanunla yrrlkten kaldrlm, 5941 sayl K ise 6273 sayl kanunla byk lde deiiklie uramtr. Bu durumda Anayasa m. 37/1 ve TCK m. 7 uyarnca zaman bakmndan lehe olan hkmlerin uygulanmas ve uygulamaya yansyan dier farkllklarn ortaya konabilmesi iin[53] 5941 sayl K ile getirilen yeniliklere ksaca deinmek gerekmitir. A. Bankann Ykmllkleri ek Hesaplar ve Defterleri Bakmndan

5941 sayl K ile bankalarn ek hesab aarken isteyecekleri belgelerin kapsam ve bu belgeleri saklama ykmll geniletilmi, hesap sahibine bankaya adres bildirme ykmll, bankaya ise hamilin talebi halinde bu adresi verme ykmll getirilmitir. Yeni K ile tacir eki, tacir olmayan kii eki ve hamiline ek gibi ek eitleri dzenlenmi ve birbirinden ayrt edilmesi salanmtr. ek defteri almak isteyenlere ek dzenleme ve ek hesab ama yasaklarnn olup olmadnn anlalmasn kolaylatracak ekilde beyan ykmllkleri getirilmitir. ek defterinin eklinin TCMB tarafndan belirlenecei ve emre yazl ek ile hamiline yazl ek arasndaki farkn anlalabilmesi iin hamiline ekin maktu olarak baslaca dzenlenmitir. Bankann demekle ykml olduu tutardan be yl boyunca sorumlu olmas nedeniyle ekin zerine basld tarih de eklenmitir (m. 3/9)[54]. B. ekin braz, denmesi, Karlksz Olduunun Tespit edilmesi ve Gecikme Cezas Bakmndan

Gerek 3167 sayl Kanun gerekse 5941 sayl Kanun ekin karlnn bulunmamas halinde hamile bankann sorumlu olaca bir tutar deneceini dzenlemitir. Fakat 5941 sayl Kanun 3167 sayl Kanundan farkl olarak ksmen karl bulunan ekler bakmndan bankann sorumlu olduu tutarn ek tutarnn karlanamayan ksmyla snrl olmak zere hamile deneceini dzenlemitir (m. 3/2). 3167 sayl Kanundan farkl olarak ekin bankaya ibrazndan sonra, karlkszdr ilemi yaplmas srasnda gerek kiinin ya da tzel kiinin temsilcisinin de ad-soyad yazarak eki banka grevlisiyle birlikte imzalayaca, hamilin imzalamaktan kanmas halinde karlkszdr ilemi yaplmayaca dzenlenmitir (m. 3/4). Bir yenilik olarak banka, karl bulunmasna ramen ek tutarn veya demekle ykml olduu miktar

[53] en/Malbelei, s. 65. [54] ztan, s. 311; Pulal, s. 333, 343-344; en/Malbelei, s. 66-68.

240

Ankara Barosu Dergisi 2013/1

HAKEML

5941 Sayl ek Kanununda Dzenlenen dari ve Cezai Yaptrmlar / . DEMR

demeyi geciktirirse her geen gn iin binde gecikme cezas demeyecei dzenlenmitir (m. 3/7)[55]. 6102 sayl TTK m. 795/1 ekin grldnde deneceini ve buna aykr kaytlarn yazlmam saylacan m. 795/2nin de dzenlenme gn olarak gsterilen gnden nce bankaya ibraz edilen ekin ibraz gn deneceini aka dzenlemitir. Buna karn K m. 3/8, dzenleme tarihinden nce ibraz edilen ekin karl, TTK m. 795e gre ksmen veya tamamen denmemi olmas halinde, bu ekle ilgili olarak icrai takip yaplamayacan, ileri dzenleme tarihli bir ekle ilgili icra takibi yaplabilmesi dzenleme tarihine gre bankaya ibraz edilmesi ve karlkszdr ilemine tabi tutulmas gerektiini dzenlemitir. TTK ile eliki oluturan bu durum K Geici m. 3/5 uyarnca, 31.12.2017 tarihine kadar devam edecektir[56]. C. Bankalarn Bildirim Ykmll Bakmndan

K m. 4/1 bankalara, hamiline ek defterinin bal bulunduu hesap ve hesap sahipleriyle ilgili bilgilerin Gelir daresi Bakanlna belirli dnemlerde elektronik olarak bildirilmesi ykmll getirmitir. Ayn ekilde K m. 4/3 bankalar zel olarak baslm hamiline ek yapra kullanmadan hamiline ek dzenlediini tespit ettikleri mterilerini delilleriyle birlikte Cumhuriyet savclna ve Gelir daresi Bakanlna bildirmekle ykml tutulmulardr. Fakat bankalarn bu ykmll ne kadar sre ierisinde yerine getirecei dzenlenmedii gibi ykmlle uymamaya da bir meyyide balanmamtr[57]. Ticari faaliyetle dorudan ilgisi olmayanlar korumak ve ticari faaliyet kapsamnda tacir olmayanlarn eklerinin kullanlmasn engellemek amacyla[58] tacir tzel kii veya onun faaliyetleri ile ilikilendirilmek zere, tzel kiinin gerek kii ortaklar, ortaklarn ilgili bulunduu veya tzel kiinin veya ortaklarnn etkisi altnda bulundurduu gerek kiiler ile tzel kiinin ynetim organnda grev alan veya temsilcisi sfatn tayan gerek kiiler adna alm olan ek hesaplarnn tacir tzel kiiye ait kabul edilecei dzenlenmitir. Bankalar bahse konu ilikinin varlna dair emarelere rastlamalar halinde, durumu Gelir daresi Bakanlna bildirmekle ykmldrler (m. 4/2).

[55] [56] [57] [58]

en/Malbelei, s. 69. Pulal, s. 333; en/Malbelei, s. 69-70. Pulal, s. 355. en/Malbelei, s. 70-71.

2013/1 Ankara Barosu Dergisi

241

HAKEML

5941 Sayl ek Kanununda Dzenlenen dari ve Cezai Yaptrmlar / . DEMR

D. Karlksz ek Fiilinin Sorumlusunun Tayini Bakmndan

Knda 6273 sayl Kanun ile yaplan deiiklik, karlksz ek fiili nedeniyle ortaya kan ceza sorumluluunu ortadan kaldrarak idari yaptrm sorumluluuna dntrmtr. 5941 sayl K, karlksz ek fiilinin sorumlusunu tespitte ekin dzenlendii ana deil, ibraz edildii ana ncelik vererek, 3167 sayl Kanundan farkl olarak eki dzenleyenin ve imzalayann deil, ek hesab sahibinin ve ekin karln hesapta bulundurmayann sorumluluunu benimsemitir[59]. Bu deiiklik ileri tarihli ek uygulamasnn Knda kabul grmesinin, karlksz ek fiilinin unsurlarna olan yansmasdr. 6273 sayl Kanun ile yaplan deiiklikten nce cezai sorumluluk, tzel kiilerin mali sorumlularn aratrlmas ile tespit edilen bir gerek kiiye ait olmasna ramen, fiilin cezai sorumluluk gerektiren bir su olmaktan karlmas nedeniyle, artk tzel kiilik hakknda da dorudan idari yaptrm uygulanmasnn yolu almtr[60]. Gerek kii olan ek hesab sahipleri, ek dzenlemek zere baka bir kiiyi temsilci veya vekil tayin edemezler. Bu kurala aykr olarak temsilci veya vekil sfatyla dzenlenen eklerden dolay doacak hukuki ve idari yaptrm sorumluluu ek hesab sahibine ait olacaktr (m. 5/3). E. Yasaklarn Kaldrlmas Bakmndan

3167 Sayl Kanun ceza davasnn dmesi ve hkmn ortadan kalmasna ilikin artlar dzerken, 5941 sayl Knda 6273 sayl Kanun ile yaplan deiiklikle fiilin ve yaptrmn nitelii deitiinden, kanunda ek dzenleme ve ek ama yasann kaldrlmas dzenlenmitir. K m. 6/1, karlksz kalan ek bedeli, dzenleme tarihinden itibaren tarihinden 3095 sayl Kanuna gre ticari ilerde temerrt faiz oran zerinden ileyecek faizi ile birlikte tamamen dendiinde, Cumhuriyet savcsnn ek dzenleme ve ek hesab ama yasan kaldraca dzenlenmitir. Cumhuriyet savcsnn karar, TCMBna gre bildirilir ve iln olunur. Ayrca K m. 6/3e gre, idari yaptrm niteliindeki ek dzenleme ve ek hesab ama yasana ilikin kayt, her halkarda girildii tarihten itibaren on yl gemesiyle TCMB tarafndan karlnn faiziyle birlikte denip denmediine baklmakszn kendiliinden silinir ve bu ilem iln olunur. 3167 sayl kanunda dzenlenen ek tazminat 5941 sayl Kda dzenlenmeyerek kaldrlmtr. Fakat bu tazminat TTK m. 783/3te Muhatap nezdinde karl ksmen veya tamamen bulunmayan bir ek dzenleyen kii, ekin karlksz kalan bedelinin yzde onunu demekle ykml olduktan baka,
[59] ztan, s. 312; en/Malbelei, s. 73, 77. [60] ztan, s. 312; en/Malbelei, s. 32, 34, 78.

242

Ankara Barosu Dergisi 2013/1

HAKEML

5941 Sayl ek Kanununda Dzenlenen dari ve Cezai Yaptrmlar / . DEMR

hamilin bu yzden urad zarar da tazmin eder eklinde bir medeni ceza olarak dzenleme bulmutur[61].

III. ekte Sahtecilik ve Tahrifat Sular ve Cezai Yaptrmlar

A. ekte Sahtecilik

Sahte ek ile kastedilen bir ek zerindeki imza veya beyanlarn sahte olmasdr. rnein bir eke dzenleyenin veya cirantalarn imzalarnn taklit edilerek atlmas halinde ekte imza sahtecilii yaplm olur. Yine alnt bir ekin doldurularak imzalanmas halinde ekin tamam bakmnda sahtecilik yaplm olur[62]. Sahtecilik eylemine giden srete ekin alnmas hrszlk (TCK m. 141 vd.), eki sahte beyan veya dzenleyenin veya cirantann imzasn taklit ederek imzalamak suretiyle resmi evrakta sahtecilik (TCK m. 201; m. 204), sahtecilik yaplm eki kullanarak bakalarn aldatmak ve haksz menfaat temin etmek suretiyle de dolandrclk (TCK m. 157 vd.; m. 121) sular ilenmi olur[63]. B. ekte Tahrifat

Tahrif edilmi ek, dzenleyenin elinden km gerek ek unsurlarnn, imza veya beyanlar bakmndan herhangi bir ekilde deitirildii ektir. ekin tahrif edilmesiyle, dzenleyenin beyanlar ile tahrifattan sonraki grnm arasnda fark ortaya kar. ekte tahrifata gsterilebilecek en yaygn rnekler, ekin dzenleme tarihinde ve ekin tutarnda yaplan deiikliklerdir[64]. ekte sahtecilik gibi ekte tahrifat da tamamlanan eylemlere gre bata resmi evrakta sahtecilik (TCK m. 201; m. 204) olmak zere dier birok sula birlikte deerlendirilebilir[65].

[61] ztan, s. 314-315; Pulal, s. 335; en/Malbelei, s. 39, 43, 44, 81, 82. [62] Pulal, s. 311; Keskin, s. 122; Can, s. 155; ekte yaplabilecek sahtecilik trleri iin bkz. Aydn, Sema: Sahte ve Tahrif Edilmiekin denmesinden Doan Sorumluluk Kazanc HEBB (www.kazanci.com, eriim: 20.12.2012). [63] ztan, s. 311. [64] Pulal, s. 311; Can, s. 155; ekte yaplabilecek tahrifat trleri iin bkz. Aydn, agm. [65] Bkz. ztan, s. 311.

2013/1 Ankara Barosu Dergisi

243

HAKEML

5941 Sayl ek Kanununda Dzenlenen dari ve Cezai Yaptrmlar / . DEMR

SONU

arlksz ek ekonomik hayat gelitike her geen gn etkisini artran bir sorun olmaya devam etmektedir. Kanun koyucunun deiik zamanlarda gerek dorudan gerekse dolayl olarak getirdii cezai dzenlemelerin zellikle kriz dnemlerinde yaanan toplu k srasnda hibir caydrclnn kalmad yaanarak grlmtr. Sorunun borcuna sadk olup olmama eilimi ve ticaret yapmay bilip bilmemekle dorudan ilgisi vardr. Borcuna sadk olmayanlarn ve ticarette baarsz olanlarn saysal okluu, zamanla bu kesimin sesini madur olarak duyurabilmesini salam, ortaya kan bu durum alacakllarn ngremedikleri ve fakat madurlar sevindiren dzenlemelerin yaplmasn hzlandrmtr. Olmas gereken hukuk bakmndan deerlendirildiinde karlksz ek dzenlemenin ceza hukuku kapsamndan karlmasnda bir saknca grlmemektedir. Ancak bu durum sorunun esas kayna grmezden gelindii srece vicdanlar rahatsz edecektir. Karlksz ek sorununun kroniklemesine ileri tarihli ek uygulamas neden olmutur. leri tarihli ek, ok miktarda ek defteri alarak vurgun yapmak isteyenlere ihtiyalar olan zaman salad gibi, de kalka bak srtnda ticaret yapanlarn da teledikleri borlar nedeniyle kk bir dalgalanmada hesaplarn armalarna neden olmaktadr. ek, lkemizde gerek fonksiyonu olan deme arac fonksiyonundan fiilen uzaklam, kanun koyucunun gn kurtaran dzenlemeleri, dzensizlii merulatrm, bylece karlksz ek sorunun esas kayna uzun sre grmezden gelinmitir. Bu artlar altnda nlem ad altnda yaplacak dzenlemeler hibir kesimi memnun etmeyecektir. leri tarihli ek uygulamas gerek manada kalkmadan ne idari ne de cezai yaptrmlardan beklenen fayda salanabilir.

244

Ankara Barosu Dergisi 2013/1

HAKEML

5941 Sayl ek Kanununda Dzenlenen dari ve Cezai Yaptrmlar / . DEMR

KAYNAKA
Aar, Serkan: Karlksz ek su Olmaktan karlyor!, (www.yaklasim.com, eriim: 15.12.2012). Aar, Serkan/Sandal, A. Evrim: Trk Ceza Kanunu ve 5941 Sayl ek Kanunu Kapsamnda Karlksz ek Suu ve Uygulamas, Ankara 2010. Alkan, Murat: ek Kanunu Kapsamndaki ek, Kazanc Hakemli Hukuk Dergisi 2009 Kasm, Aralk S. 63, 64, s. 7-38. Avc, Mustafa: Bor in Hapis Yasa etin zek Armaan, stanbul 2004, s. 105 vd. Aydn, Sema: Sahte ve Tahrif Edilmiekin denmesinden Doan Sorumluluk KHEBB (www.kazanci.com, eriim: 20.12.2012). Bahtiyar, Mehmet: Kymetli Evrak Hukuku, 9. B. stanbul 2012. Babyk, sa: Karlksz ekte Hapis Cezasnn Kaldrlmas zerine Bir Deerlendirme, ABD, 2012/2, s. 305-319. Bilgen, Mahmut: Uygulamada Kambiyo Senetleri (Polie, Bono, ek), Ankara 2010. Can, Mertol: Kymetli Evrak Hukuku (Ders Kitab), 2. B. Ankara 2012. Donani, Hayri: Karlksz eke Hapis Cezas Anayasaya Aykrdr, Legal Hukuk Dergisi Kasm 2003 S. 11, s. 2737-2743. Domani, Hayri: denmeyen ekleri Dzenleyenlere 1-5 Yl Hapis Cezas ile ek Bedeli Kadar Ar Para Cezas ngren Yeni Kanun Tarihte ve Dnyada Benzeri Bulunmayan Bir Soygun ve Tefecilik Aracdr, Manisa Barosu Dergisi, 2002, S. 83. s. 9-44. Donay, Sheyl: Yeni ek Kanunu Hakknda Grler, Kazanc Hakemli Hukuk Dergisi 2010 MartNisan S. 67, 68, s. 172-194. Gedik, Doan: Hamiline ek Defteri Yapran Kullanmadan Hamiline ek Dzenleme Suu, Terazi Hukuk Dergisi Mays 2011 Say-57. Gnay, Meryem/Gnay, Mehmet: 5941 Sayl ek Kanununa Gre Karlksz ek Dzenleme Suu Trkiye Adalet Akademisi Dergisi, 2010 S. 2, s. 323-346. Helvac, Mehmet: ek Kanunu Tasarsnn Genel Olarak Deerlendirilmesi , Prof. Dr. Reha Poroyun Ansna Armaan, Ankara 2009, s. 229-251. Kahyaolu, Emin Cem: 5941 Sayl ek Kanunu le lgili Baz Tesbitler, Kazanc Hakemli Hukuk Dergisi 2010 Mart, Nisan S. 67, 68, s. 140-148. Kayaniek, Murat: 5941 Sayl ek Kanununa likin Eletiriler ve Deiiklik nerileri (Uygulama ve Doktrin), Trkiye Adalet Akademisi Dergisi, C. 1, Yl: 3, S. 8, s. 261-292. Kendigelen, Abuzer: ek Hukuku, 4. B. stanbul 2007. Keskin, Sanem lk: Karlksz ekten kaynaklanan Hukuki ve Cezai Sorumluluklar, Ankara 2011. Keskin-Kizirolu, Serap: 5941 SaylekKanununa GreKarlkszekSuu Kazanc KHEBB (www.kazanci.com, eriim: 20.12.2012).

2013/1 Ankara Barosu Dergisi

245

HAKEML

5941 Sayl ek Kanununda Dzenlenen dari ve Cezai Yaptrmlar / . DEMR

Krca, smail: 5941 Sayl ek Kanunu (Konferans 22 Ocak 2010), Banka ve Ticaret Hukuku Aratrma Enstits, Ankara 2010. Narbay, afak: 5941 Sayl ek Kanununun Getirdii Baz Yenilikler ve Bunlarn Deerlendirilmesi, Terazi Hukuk Dergisi Mart 2010 S. 43, s. 65-97. Pulal, Hasan: Kymetli evrak Hukukunun Esaslar, 3. B. Ankara 2013. Poroy, Reha/Tekinalp, nal: Kymetli Evrak Hukuku Esaslar, 16. B. stanbul 2005. en, Ersan/Malbelei, Erkam: Son Deiiklikler Inda Yeni ek Kanununda Karlksz ek, 3. B. Ankara 2012 Soyer-Gle, Sesim: Bor in Hapis Yasa ve Karlksz ek Suu, 2. B. Ankara 2011. zbek, Veli zer: Karlksz lemi Yaplmasna Sebebiyet Verme Suu (5941 Sayl ek Kanunu M.5/1-3) ve ek Dzenleme ve ek Hesab Ama Yasa (5941 Sayl ek Kanunu m.5/4-10) Ceza Hukuku Dergisi Yl-5 S. 14 12/2010, s. 7-28. ztan, Frat: Kymetli Evrak Hukuku, Ankara 2012

246

Ankara Barosu Dergisi 2013/1

HAKEML

5941 Sayl ek Kanununda Dzenlenen dari ve Cezai Yaptrmlar / . DEMR

KISALTMALAR
ABD : Ankara Barosu Dergisi agm. : ad geen makale AHS : Avrupa nsan Haklar Szlemesi B. : Bas C. : Cilt CMK : Ceza Muhakemesi Kanunu K : ek Kanunu KK : Kabahatler Kanunu KHEBB : Kazanc Hukuk Eserleri Bilgi Bankas m. : madde RG. : Resmi Gazete s. : sayfa S. : Say TCMB : Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas TCK : Trk Ceza Kanunu TTK : Trk Ticaret Kanunu vd. : ve devam

2013/1 Ankara Barosu Dergisi

247