Pamukkale niversitesi Eitim Fakltesi Dergisi Yl 2007 (2) 22.

Say

144

Etkili Bir eviri Eitimi

Faruk Ycel*
zet Bu makalede, ancak yirminci yzyln ikinci yarsndan balayarak bilimsel bir nitelik kazanmaya balayan eviri eitiminin sorunlar ele alnmaktadr. Bu erevede, yirmi birinci yzylda her alanda vazgeilmez bir ara konumuna gelen eviri etkinliinin, kresellemenin sonucunda oluan paradigma deiimine bal olarak eviri eitimine yansmalar sorgulanmaktadr. ve meslek dnyasnn eviriye olan youn gereksinmelerini karlayabilecek bir eviri eitiminin verilmesi iin rencilerin ok ynl biimde yetitirilip yaratclklarn gelitirmelerinin yollar burada tartlmaktadr. Bu balamda, zellikle yazl eviriye ynelik farkl altrmalarn etkili biimde kullanm nem kazanmaktadr. eviri eitiminde, eviriyi etkileyen etmenlerin ve normlarn metinden metne, toplumdan topluma deiebilecei vurgulanrken eviri amal metin oluturmalarda evirilerin ilevsellii gz nnde bulundurulmaldr. Eitimleri boyunca eviri olgusunun karmakln gstermek iin rencilerin, hedef kitlenin beklentilerini de hesaba katarak farkl amalar dorultusunda salt yabanc dil yetisini gelitirmenin tesinde eviri konusunda uzmanlamay da salayacak biimde ynlendirilmesi gerektii almada konu edilmektedir. Anahtar szckler: eviri Eitimi, Uzmanlama, eviri Odakl Metin Oluturma, eviri Eitimde levsellik.

An Effective Translator Training

Abstract This paper deals with the problems of translator training which has started to gain scientific significance only after the second half of the 20th century. In this respect, it has been explored how the translation activity, which has become an indispensable tool in all areas in the 21st century, reflects upon translator training in connection to the changes in paradigms as a result of globalization. In order to offer translator training which can meet the strong needs of business and professional world for translation, the ways that students can be educated to have multifaceted skills and to develop their creativity are discussed here. In this context, effective use of exercises which are particularly for written translation is gaining importance. While in translator training it is emphasized that factors and norms affecting translation might change from one text to another and from one society to another, the function of translation should be considered in structuring the translated text. It is also mentioned in the study that in order to show students the complexity of translation phenomenon in the course of their training, they be guided in such a way that their specialization in translation go beyond simple improvement of their foreign language and is maintained according to various purposes considering the expectations of the target reader. Keywords: Translator training, specialization, composition, functionality in translator training. translation-oriented text

Yrd. Do.Dr., Dokuz Eyll niversitesi Fen-Edebiyat Fakltesi, Almanca Mtercim-Tercmanlk ABD, zmir. e-posta: fauk.yucel@deu.edu.tr

Pamukkale niversitesi Eitim Fakltesi Dergisi Yl 2007 (2) 22. Say

145

Giri
eviribilimin aratrma alanlarndan biri olan ve eviriden ska yararlanan filoloji ve yabanc dil eitimindeki uygulamalardan daha kapsaml biimde ele alnmas gereken eviri eitimi; eviri eletirisi, eviri tarihi ve kuramna oranla daha ok uygulamaya ynelik bir niteli e sahiptir. eviri eitimini kuramsal bir dzlemde irdelemek ve bir yntem oluturabilmek iin eviribilimin dier aratrma alanlarndan yararlanmas kanlmazdr. Bu ayn zamanda eviri eitiminde bilimsel bir yaklamn gelitirilmesi iin de gereklidir. Ancak yirminci yzyln ikinci yarsnda bilimsel anlamda kendi snrlarn belirlemeye alan eviribilim ierisinde eviri eitiminin yeri ve ilevi hala belirsizliini korumaktadr. Bunun balca nedeni, uzun bir sre eviri edincinin bata yabanc dil olmak zere filoloji eitiminde evirinin dilsel aktarma odaklanan bir ara konumuna indirgenmesidir. Genel anlamda eviri e itimi, rencilere eviri edincini kazandrmaya ynelik olduundan, bu edincin salt dilsel yeterlilik anlamnda ele alnd grlmektedir. Bu balamda, yabanc dili olan bir insann eviri eitimine gerek duymadan eviri yapabilecei sav gnmzde de varln srdren egemen bir anlay yanstmaktadr. Oysa uzmanlamaya doru bir eilim gsteren eviri e itiminde uygulanan programlara ve bu konuda yaplan almalara bakldnda, evirinin hi de o kadar basit, baka bir syleyile, genel geer yaklamlarla aklanabilecek bir olgu olmad grlmektedir. zellikle kreselleme sreciyle birlikte teknolojik gelimeler, yirminci yzyln ikinci yarsnda uluslararas dzlemde etkin bir konuma gelen i ve medya dnyasnda iletiimin hzla artmasna kout olarak eviri alannda farkl gereksinmelerin ortaya kmasna neden olmutur. dnyasnda olduu kadar medya alannda da ulusal snrlar ap farkl dilleri konuan kltrlerdeki insanlara ulama gereksinimi, evirinin gnlk ve meslek hayatmzda vazgeilmez bir etmen olmasna yol amtr. Buna bal olarak, eviride daha nce karlalmayan sorunlarn eitlenmesi, evirinin geleneksel anlamda kabul edilenden daha karmak bir olgu ve sre olduu kansn glendirmitir. evirilerde ilevsellie ve etkililie bal olarak niteliin n plana kmas ve eviri eitiminde uzmanlamaya doru bir gelimenin grlmesi, bunun en belirgin gstergesidir. Artk eviri eitiminde her trl metnin evirisini yapmak yerine baz alan ve metin trlerine odaklanarak belli yntemlerin gelitirilmesine a rlk verilmektedir. Bu adan bakldnda, eviri eitiminin gnmz dnyasnn gereksinmelerine ve koullarna uygun olarak kendini sorgulamas ve yeniden yaplandrmas zorunlu olmutur. Szgelimi, eviri e itiminde daha nce olmayan ya da yeterince ele alnmayan bilgisayar/makine, mahkeme, tp evirmenlii gibi konularn eitimde gittike daha ok yer alr olduu grlebilmektedir. Bu makalede, eviri eitimini farkl dzeylerde veren filoloji, yabanc dil eitimi ve mtercim-tercmanlk gibi blmler arasndaki farkllklar eviri eitimi asndan irdelemek yerine, yazl eviri edincinin ok ynl altrmalarla nasl gelitirilebilecei ele alnacaktr. Bu balamda, eviri eitiminin bilimsel bir nitelik kazanmas iin baz sorular ortaya atlarak eitimi gelitirici uygulamalara dikkat ekilecektir. Yirminci yzyln ikinci yarsndan balayarak kreselle me srecine giren dnyada, eviri eitiminin daha bilimsel yaklamlarla ele alnmasn salayan kamusal alandaki gereksinmeler ve i dnyasndaki beklentilerin eviri eitimine

Pamukkale niversitesi Eitim Fakltesi Dergisi Yl 2007 (2) 22. Say

146

etkileri burada sorgulanacaktr. Baka bir syleyile, eviri eitimin geleneksel eviri yaklamndan farkl olarak amac nedir, bu srete eviri eitimi nasl biimlenmektedir gibi sorular bu makalede tartmaya alrken, eviri eitiminin erek kltrn/toplumun gereksinmelerine kout olarak nasl deitii vurgulanacaktr. almamzda bununla birlikte, zellikle yazl eviri becerisini gelitirici uygulamalara deinerek rencilerin eviri odakl metin oluturmada yaratclklarn nasl artracaklar ortaya koyulacaktr. eviri Eitimine likin Bilimsel Bir Bak Asnn Gelitirilmesi eviri eitimi, filoloji, yabanc dil ve mtercim-tercmanlk eitimi balamnda farkl dzlemlerde uygulama alanna sahip belli bir eitim program erevesi ierisinde ele alnrken bu eitimi alan kiilerin beklentilerinin ve toplumun gereksinmelerinin hesaba katlmas zorunludur. Bunu yaparken eviri eitimini oluturan etmenleri her ynyle ele alp hem kuramsal yaklamlarn hem de bu kuramsal yaklamlarn uygulamalarnn gz nnde bulundurulmas, bu alana rastlantlara ve kiisel abalara dayal bir anlayn tesinde bilimsel bir kimlik kazandrlmas iin nemlidir. eviri eitimi konusunda yaplan almalara bakldnda, eitimde karlalan sorunlara ynelik farkl yaklamlarn ileri srld, eviri eitimine ilikin kuramsal bir sylemin olumad grlmektedir. Ancak bu konuda getirilen yaklamlar, belli bir soruna odaklandklarndan dolay konuya snrl bir bak as salamaktadr. Trkiyedeki durumun yurt dndan pek farkl olduu sylenemez. eviri eitimindeki konularn eitlenmesi ve alanlara gre uzmanlamann nem kazanmas, eviri eitiminde temel bir anlaytan sz etmeyi gittike gletirmektedir. Wilssin de hakl olarak belirtti i gibi, eviri eitiminde geerli olabilecek ltler konusunda rastlantlara dayal olan bir belirsizlik hala srmektedir. eviri eitimi veren kurumlar arasnda ortak bir yaklamn olmamasn Wilss, bu alandaki kuralszla balamaktadr (Wilss, 1992, s. 186191). Bu kuralszl salt eviri eitimine duyulan ilgisizlikten ya da bu alanda yeterince almann yaplmamasyla aklayamayz. Szgelimi i dnyasnn kresel dzlemde hzl gelimesine kout olarak farkl alanlarda eviri gereksinimini karlayacak evirmenlere gerek duyulmasyla buna bal olarak taleplerin youn ve eitli olmas, henz gelimekte olan ve fazla bir gemii bulunmayan eviri eitiminin ksa srede bu taleplere yant verebilmesini olanaksz klmaktadr. Bu adan bakldnda, eviri eitiminin genel amac olan nitelikli evirileri yapabilecek evirmenlere duyulan talebin artmas ayn zamanda eviri eitiminin, uluslararas ilikilerin ve iinde yaanan toplumun beklentileri dorultusunda biimlenmesiyle de ilintilidir. Ancak ekonomik ve teknolojik anlamda gelimi bir toplumun eviriden beklentileriyle gelimekte olan bir toplumun beklentileri farkl olacandan, bu beklentilerin eviri eitimine yansmalar da farkl olacaktr. Her alanda olduu gibi eviri eitiminde de alt yap olanaklarn salayan ekonomik kaynaklarn ve yetimi insan saysnn, eitimi etkileyen etmenlerin banda geldii dnldnde, eviri eitiminin nitelii ile toplumlarn gelimilik dzeyleri arasnda bir koutluun olduunu kabul etmek durumundayz.

Pamukkale niversitesi Eitim Fakltesi Dergisi Yl 2007 (2) 22. Say

147

Dolaysyla her toplumun kendi gereksinme ve koullarna uygun bir yaklam sunmas, eitimin baars asndan nemlidir. Baka bir anlatmla, baarl olmu bir toplumun eitim dizgesini rnek alarak ayn baary kendi eitim dizgesinde beklemek gereki bir sav deildir. Ataymann da altn izdii gibi, eviri eitiminin lkenin gereklerinden uzak olmamas gerekir. Aksi takdirde verilen eitim ilevsiz kalacaktr (Atayman, 1997, s. 13). Mezun olacak rencilerin niteliklerinin i dnyasnn ve toplumun koullarna yant verebilecek yeterlilikte olmamas, eitim srecinde, bu koullarn bir sonucu olan ilevsellie yeterince nem verilmemesinden kaynaklanmaktadr. eviri eitiminin gerek koullar iinde kalan bir uygulama alan olmasnn kanlmaz olduunu benzer bir yaklamla vurgulayan Kurultay, eviri e itiminin toplumun koullarna uyum salamasnn zorunlu olduunu savunmaktadr (Kurultay, 1997, s. 25). Konuyu somuta indirgeyecek olursak, farkl kltr ve dilleri iinde barndran gelimi Bat toplumlarnda ok dillilik gnlk hayatn ayrlmaz bir parasdr. Mahkeme, hastane, okul gibi kurumlarda yabanclarn yabanc dil sorunu ekmeleri, kurumlarn eviri yapabilecek uzmanlara, buna bal olarak bu uzmanlar yetitirecek olan eitim programlarna olan gereksinimlerini artrmtr. Ancak Batya oranla daha az yabancnn yaad Trkiyede belli kurumlarda evirmenlik yapacak olan insan says hala yetersizdir. Bu nedenle, eviri e itimi veren kurumlarn toplumun ve i dnyasnn beklentilerini karlayabilecek alanlara arlk verip eitimi ona gre biimlendirmeleri ve buna gre rencileri yetitirmeleri zorunludur. Bu beklentiler salt bir toplumda bulunan koullarla ilintili deildir. Her alanda olduu gibi eviri eitiminde de toplumsal koullarn yannda toplumun benimsedii deerler, eitimin niteliklerini etkileyebilmektedir. eviri eitiminin yetmili yllarda Bat ve Douda farkl bir geliim izgisi izlenmesi bunun en iyi kantdr 1 (Pym, 1998, s. 34-35). eviri Eitiminde Belirleyici ltler bersetzungsfertigkeit (eviri Edinci) adl kitabnda eviri srecinde temel bilgiye ynelik sorunun belirleyici olduunu syleyen Wilss, bilginin davransal dzeyde etkili (verhaltenswirksam) olabilmesi iin nedensellie dayal olan gerek bilgileri (kausale Faktenwissen) sorgulayan verileri ortaya karacak olan bilgi iin ne tr bir bilgi (Wissen was), stratejik eylem bilgisine ynelik olarak (strategische Handlungswissen) nasl bir bilgi (Wissen wie), son olarak da, ortamsal bilgiye (situatives Wissen) ulamak iin neden bilgi (Wissen wozu) sorularnn yantlanmas gerektiinin altn izmektedir (Wilss, 1992, s. 16). eviri srecini aydnlatmaya ynelik olan bu sorular eviri e itiminin irdelenmesi iin de
1 eviri Eitiminin temelini oluturan almalarn Douda ba lad bilinmektedir. Bunlar arasnda bilinen en eski evirinin yapld merkezler, drdnc yzylda inde devlete desteklenen Budist metinleri inceye eviren, dokuzuncu yzylda Badatta Bilgelik Evi adn tayan ve on nc yzylda saraylar tarafndan desteklenen kurululardr (Pym, 1998, s. 34). Ancak tarihte en ok dikkati eken on ikinci yzylda spanyada kurulan Toledo Okulu olmutur. Her ne kadar bu kurulular gnmz anlamdaki bir eviri eitiminden sz edilemezse de, bu kurulularda eviriye ilikin sorunlar n dizgeli biimde tartlmas ve evirinin bir e itim srecine ba l olduunun ayrmna varlmasn salamas bakmndan bunlarn eviri eitiminin temelini oluturduu sylenebilir. zellikle Toledo Okulunda farkl lkelerden gelen evirmenlerin/uzmanlarn toplanp yzlerce yaptn youn ve ortak bir almann sonunda retilmesi bu adan nemlidir (Mounin, 1967, s. 27).

Pamukkale niversitesi Eitim Fakltesi Dergisi Yl 2007 (2) 22. Say

148

geerli bir yaklamdr. rencilere metin tr ayrm yapmakszn btn eviri srelerinde bu sorularn nemi, farkl altrma ve uygulamalarla vurgulanmaldr. nk bu bilgiler, evirinin salt bir kaynak metne dayal olan dilsel bir aktarm olmadn gstermek iin gereklidir. imdi bu sorular, eviri eitimindeki ilevini gstermek iin srasyla ele alalm. ncelikle Ne tr bir bilgi sorusu, bir metinde bilgilerin hangi ve ne dzeyde bulunduuna iaret etmektedir. Burada evrilecek metin trnn nitelikleri n plandadr. Bu balamda, metnin ierik, konu, biim, zellikle szdizimsel ve anlamsal yaps gibi nitelikleri kaynak metni anlamamz iin nemli ltler olarak grlmektedir. Reissin metin trne ilikin snflandrmas bu andan yararldr. evrilecek metnin ierik, biim ve ar odakl olup olmad saptanrken bilginin mi, anlatmn m, ilevselliin mi belirleyici olduu irdelenmelidir. Burada aktarlan bilgide mantk, estetik ya da etkileimsel yapnn metinde ne kadar egemen olduu saptanmaldr. Bunun sonucunda, konunun mu, anlatcnn ya da davrann m odak alnd kaynak metnin zmlenmesinde ortaya kmaktadr (Reiss, 1986). Kaynak metindeki bilgilerin okura nasl sunulduu ise nasl bir bilgi sorusunun karln vermektedir. Szgelimi, eviri hakkndaki bir konunun dzeyi, baka bir syleyile, konunun karmak ya da yaln bir anlatma sahip olmas, seslendii okur kitlesine gre deiebilmektedir. Anlalrlk zellii dikkate alndnda byle bir metne, salt uzmanlar n anlayabilecei kuramsal veya akademik nitelik verilebilecei gibi, geni bir okur kitlesinin anlayabilecei ak ve yaln bir anlatm da kazandrlabilir. Metnin nerede yaymland gerek metnin dzeyi, gerekse hedef alnan okur kitlesi hakknda bize dolayl olarak bilgi verebilir. Uzmanlara ynelik yazlm bir kitapta kan bir yazyla konusu benzerlik gsterse de bir dergide yaymlanan bir yaznn biiminin/bieminin ayn olmas beklenemez. Okur kitlelerinin farkl olmas konunun farkl dzeyde oluturulmasna neden olacaktr. Szgelimi, Avrupa Birli i hakknda bir metinle karlaan bir rencinin, bu metnin tarm, hayvanclk, gmrk gibi uzmanlk gerektiren konulardan hangisinden sz ettiini saptadktan sonra bu metni anlamak iin, bu konuda kullanlan kavram ve terimlerin anlamlarn bilmesi gerekecektir. Aksi takdirde, bilmedii/anlamad bir metnin ieriksel edeerliliini eviriye yanstmas olanakszdr. Ancak burada sorun, salt kaynak metnin niteliklerinin tesinde, kaynak metnin eviri okuruna ne oranda aktar lacadr. Kaynak kltrde seslenilen okur kitlesi ile erek kltrdeki okurlarn eitim, bilgi ve kltr dzeylerinin deiebilecei gz nnde bulundurulup okurlarn hangi meslekten/alandan olduu eviriye balamadan nce belirlenerek evirinin anlalabilirlii iin baz deiikliklerin zorunlu olduu rencilere gsterilmelidir. Reissin de Textsorten, Textkonventionen und bersetzen (Metin Tr, Metin Gelenekleri ve eviri) adl makalesinde vurgulad gibi, kaynak metnin hangi amala evrildi ine bakarak erek metnin nasl bir nitelie sahip olaca konusunda alnacak kararlar belirlenmelidir (Reiss, 1995, s. 94). rnein, Avrupa Birliinde kan bir karar, bir gazetede kacak bir haber olarak kullanlacaksa kaynak metnin ieri inin yeni bir yapda erek okurlara sunulmas gerekir. Btn bu sorunlarn snf ortamnda tartlmasna zemin hazrlamak ve evirilerin farkl etmenlerin etkisinde olutuunu vurgulamak iin rencilere mutlaka evirinin erek kltrde nasl bir ilev grecei, kime ynelik olaca ve nerede kullanlaca gibi konularda ayrntl

Pamukkale niversitesi Eitim Fakltesi Dergisi Yl 2007 (2) 22. Say

149

bir yol haritas gsterilmelidir. Gabriann da altn izdii gibi, rencilere metinle birlikte eviriye balamadan nce evirinin amac verilmelidir (Gabrian, 1986, s. 52). Aksi takdirde eitmen, rencinin eviriyi olumsuz anlamda salt metin dzeyinde grmesine yol aacaktr. Bu da onun eviride baz kararlar alp bilinli ve esnek davranmasn engelleyecektir. rencilere bu becerinin kazandrlmas iin bir metnin erek dile farkl ilevlerle evirtilip ortaya kan eviriler arasndaki farklar zerinde durmak gerektii konusunda2 ncl bilgilerin verilmesi eviri eitiminin temel uygulamalarndan biri olmaldr. Btn bu almalar, evirinin erek kltrde grecei ilevi yanstan Wilssin neden sorusunun karldr. Bu soru, her evirinin, erek kltrde belli bir gereksinimi ve amac karlamak iin yapldnn gstergesidir. Neden sorusu ayn zamanda evirinin erek kltrde ngrlen hangi ilevi yerine getirdiine de iaret etmektedir. Grld gibi, Wilssin sorularnn irdelenmesi, eviri eitimi asndan son derece nemlidir. Eitmen, rencilerin eviri olgusuna farkl alardan ve btnsel bir ereve ierisinde bakmalarn salayarak renciye metin bilgisinin dnda tarih, kltr ve siyaset bilgilerinin bir eviriye nasl yansd ve bir evirmeni nasl etkileyebileceini somut rnekler kullanarak gstermelidir. Burada zerinde durulmas gereken konu, rencilerin eviriyi etkileyen birok etmeni hesaba katarak eviri olgusuna yaklamalardr. rencinin eviride hangi etmelerin/normlarn belirleyici olduunu bilmesi, ayn zamanda, Wittenin hakl olarak ileri srd gibi, kendi edimlerini aklayabilmesine, nedenlerini ortaya koyabilmesine ve bunlar savunabilmesine zemin hazrlayacaktr (Witte, 1987, s. 229). Bylece rencilerin daha esnek dnmelerine ve yeni bir metin olutururken yaratclklarn gelitirmelerine olanak tannacaktr. Btn bu irdelemeler ve sorgulamalar, rencilerin, evirinin erek kltrden ba msz bir olgu olmadnn bilincine varmalaryla eviriyi ve evirmeni etkileyen kltrel, siyasal, ekonomik normlarn belirleyiciliini vurgulam olur.3 eviri Eitiminde Uygulamaya Ynelik Metin Odakl neriler eviri eitimi alan rencilerin ok ynl eitilmeleri gerektii gibi, bu eitimin de rencinin ilgisi dorultusunda gelitirilmesi gerekir. Genelde ikinci retim ylndan sonra rencilerin belli alanlarda uzmanla p sz konusu alandaki bilgi ve becerilerini derinletirmeleri beklenmektedir. 4 Kukusuz, bir zgn metnin
Vermeerin Skopos eviri kuramn, eviride amaca bal olan ilevi k noktas alarak, evirinin baar sn metne yklenen ilevle rt mesine gre deerlendirmesi nedeniyle eviri eitimindeki uygulamalarda kullanabiliriz. Bu ba ar Skoposta ileri srlen kltrler aras iletiimin de gereidir (Reiss ve Vermeer, 1991). renciler, Skopos kuramnda ileri srlen yaklamlar renmekle evirmenin insanlarla olan iletiimi gz ard etmemesi gerektiinin ayrmna varacaklardr. Skopos kuram hakknda ayrntl bilgi iin bkz. Vermeer, 1983; 1991; 1994; 2004. 3 eviribilimde erek odakl kuramlar olarak kabul edilen Vermeerin Skopos, Even-Zoharn oguldizge ve Tourynin Betimleyici almalarn bu ba lamda irdeleyip eviriyi etkileyen erek kltr normlarn gz nnde bulundurmak gerekir. I n-Bengi, eviri eitiminde yntemsel bir yakla mn gerekli olduunun altn izerek erek odakl eviri kuramlarnn eviri eitimine nasl yansdn rencileriyle yapt bir almayla somutla trmaktadr (In-Bengi, 1995, s. 125-144). 4 rnein, renci szl eviride ba arlysa bu alandaki almalara younlamaldr. Burada ardl ve ezamanl eviri gibi ayrmlar bulunsa da, bunlar da kendi iinde blmlere ayrlmaktadr. Ardl eviriler kulaktan kulaa, telefonda, mahkemede yeminli olarak yaplan eviriler olarak bilinmekte ve her alann kendine gre farkl yntem ve bilgi birikiminin gerektiini gstermektedir. Ayn konu yazl eviriler iin de geerlidir. Yazl evirilerde kullanlan metinleri genel olarak kurgusal ve kurgusal olmayan metinler olarak
2

Pamukkale niversitesi Eitim Fakltesi Dergisi Yl 2007 (2) 22. Say

150

oluturulmas iin gerekli olan dilsel yeterlilik ve bilgi alanndaki donamn bu metni eviren kiinin de uzmanlk gerektiren belli niteliklere sahip olmasn zorunlu klmaktadr. Bir eviri metni oluturan bir evirmenden sonuta kaynak metin yazarnn yaptlarn yorumlayacak kadar bir kltrel alt yapya sahip olmas beklenir. Baka bir syleyile, evirmen de bir yazar gibi yeni bir metin oluturup onu kendi kltrne kazandrmaktadr. Bir metnin daha nce baka bir dilde yazlm olmas, evirmenin kaynak metni esas alarak her metni oluturabilecei anlamna gelmemektedir. nk bir evirmenin herhangi bir metni oluturabilmek iin, sz konusu metnin ieriksel ve biimsel olarak hangi niteliklere sahip olduunu bilmesi kanlmazdr. Barczaitisin bu balamda belirttii gibi, evirmenler, bir metnin yap ve amacn bilen uzmanlardr (Barczaitis, 2002, s. 175). Bu da eviri eitimi alan rencilerin bir metni eviri odakl zmleyebilme becerisini kazanmasyla gelitirilebilir. Bu beceriyi ve bilinci gelitirmek iin rencilerin, metinlerin nitelik ve ilevlerini bilmenin tesinde bir metnin nasl farkl biimde evrilebilecei becerisini kazanmalar gerekmektedir. Mezun olup i hayatna atlacak olan renciler, salt eitim aldklar alanlarda deil, hi ilgilenmedikleri ya da az bildikleri alanlarda da metin evirileriyle kar karya kalabileceklerdir. Byle bir durumu gz nnde bulunduran bir evirmenin ksa bir srede var olan sorunlara zm getirebilmesi iin e itimi srecinde kendini yeni alanlara/durumlara adapte edebilme becerisini kazanmas salanmaldr. Bu da ancak kendisine retilen metin zmleme ve evirme/yazma becerilerini yaratc biimde kullanabilmesine baldr. Bunun iin rencilere, bir metni farkl beklentiler ve amalar dorultusunda nasl evirebileceklerinin eitimi verilmelidir. Burada ama, ncenin eviri E itiminde Nereden Balyoruz adl makalesinde altn izdii gibi, bir () metnin nerede, nasl, hangi amala kullanlacan syleyerek rencileri grevlendirmek(tir). () evirinin iletiimsel bir amala, yani bir kullanc iin ve belli bir ilevi yerine getirmek zere yapldnn bilinmesi (), (nci, 1997, s. 84) rencilerin bilinli biimde metin retme becerilerini gelitirmelerini salayacaktr. Bu beceriyi gelitirici almalar genel olarak drt gruba ayrmak olasdr: 1. Kaynak ve erek dildeki metinleri karlatrma yntemi: Bu yntem, iki metinde grlen farkllklar, aykrlklar saptayp bunlarn nedenlerini sorgulamay iermektedir. Burada ama, daha ok erek metinde grlen sapmalarn hangi
ayrmak olasdr. Ancak bunlar da kendi iinde farkl trlere ayrlmaktadr. Szgelimi, yaznsal metinleri roman, yk gibi dzyaz biiminde olan metinlere ya da dzyazdan farkl olarak tiyatro, iir gibi dilin farkl kullanmlarna gre ayrmak olasdr. Yaznsal olmayan metinler ise ierdikleri bilgiye gre teknik, alan, kullanmal k, gncel metinler olarak snflandr labilir. Bu genel snflandrmann dnda zellikle yirminci yzyln ikinci yarsnda grsel ve iitsel aralarn artmasyla eviri alan iin farkl alanlar ortaya kmtr. Televizyon, radyo, sinema, internet gibi aralar, daha ok uluslararas etkileime ak olduundan bu alanlarda uzmanla m evirmenlere gereksinim artmtr. Kullanlan her arataki metinlerin olu turulmasnda olduu gibi, film, belgesel, reklam, haber program gibi grsel aralarda da kendi iinde farkl alanlara gre eviri etkinliinden farkl biimde yararlanlmaktadr. Bu adan bakldnda, eviri eitimi veren kurumlarn bu alanlar da kapsayan bir program sunmalar gnmzn koullar gerei bir zorunluluktur. Ancak burada her alan eit dzeyde retmek yerine, baz alanlar belirleyip o alanlarda daha da younlam bir eitim vermek nem kazanmaktadr. Burada rencilere, belli bir dzeye geldikten sonra yeteneklerine ve ilgilerine gre eitim program dahilinde olan baz alanlarda daha ok eitim alma olana sunulmaldr.

Pamukkale niversitesi Eitim Fakltesi Dergisi Yl 2007 (2) 22. Say

151

younlukta olduunun belirlenmesiyle bunlar niteliklerine ve younluklarna gre gruplandrmaktr. rencilerden, erek metindeki sapmalar hata zmlemesi asndan deil, bu sapmalarn kaynak metin okurundan farkl olarak erek okurda ne gibi almlama koullar yarattn belirlemeleri istenmelidir. Dolaysyla her iki metnin iki dilde nasl bir etki ve arm yaratt burada esas alnmaldr. Bu aamada salt eviri metinlerin deil, bu metinleri irdeleyen almalarn da kullanlmas yararl olacaktr. Szgelimi, bir yaznsal yapt hakknda kan ikincin kaynaklara bavurarak okurlarn ya da uzmanlarn bu metni nasl almladklar irdelenebilir. Bir metnin birden ok evirisini kar latrmak da bu yntem erevesinde ele alnabilir. Farkl kiiler ve zamanlarda yaplan evirileri kaynak metinle karlatrmak, rencilerin zamanla deien toplumsal ve mesleki normlarnn, evirmenin kararlar na ve yorum farkllklarna nasl yansdn grmelerine yol aacaktr. 2. eviride dil ii alma yapma yntemi: rencilere her evirinin belli ilevler ve amalar dorultusunda yapldn gstermenin en somut yolu, evrilecek metinlerin deiime urayabileceini vurgulamaktr. Bu nedenle, rencilerden bireysel ya da grup almas dzeyinde bir metni farkl biimlerde evirtme almalar yaplmaldr. rnein, derste rencilerden bir metni farkl biimde evirmeleri istenebilir. Burada nemli olan, rencinin bir metni farkl yaplara dntrebilme becerisini gelitirmektir. Metin dntrme, ierik odakl olabilecei gibi ieri in dna kma biiminde de gerekleebilir. Bu balamda, rencilerden bir metnin biimini deitirerek metni yeniden oluturmalar istenebilir. rnein, bir dilekeyi ya da bir iiri dz bir metne, bir aratrma raporunu bir zete dntrrken ierikteki bilgilerin korunmasna dikkat edilmelidir. Burada bir metni amlayarak ya da ksaltarak nasl evrilebilecei tartlabilir. Farkl bir dnemde yazlm bir metni gnmze uyarlayarak, baka bir syleyile, gncelleyerek evirtme de bu alma kapsamnda ilenebilir. Bunun tersini yaparak bir gncel metni tarihselletirmek de olasdr.5 rencilerin bu yolla, metinlerin nasl olutuklar dneme ve kltre nasl bal olduunu grmelerini salanm olacaktr. Metin dntrmede uygulanabilecek ikinci yakla m ise, farkl aralar kullanarak bir metni evrilmesidir. Szgelimi, duyulan bir metni erek dile yazl olarak evirmek ya da yazlm bir metni szl olarak ifade edebilmek zellikle televizyon gibi aralarn kullanlmasyla gerekletirilebilir. Burada zamann iyi kullanlmas iin, ksa sreli bellein, hzl okumann, eviride ksaltarak not alma tekniklerinin gelitirilmesinin nemi ortaya kmaktadr. 3. eviride dil d alma yapma yntemi: eviri eitiminde zerinde durulmas gereken konulardan biri, eviri e itimi srasnda kaynak kltre olduu kadar erek kltre ilikin bilgileri de metin dzleminde irdeleyip gelitirmektir. eviri etkinliinin gnmzde kltrler aras bir etkinlik olarak deerlendirilmesi, kukusuz eviri eitimini de etkilemitir. eviriyi ve onun eitimini kltrden ayr
eviride metinlerin uyarlanarak gncelletirilmesi ya da tarihselletirilmesi konusunda daha ayrntl bilgi iin bkz. Michael Schreiber: bersetzung und Bearbeitung: zur Differenzierung und Abgrenzung des bersetzungsbegriffs. Tbingen, 1993.
5

Pamukkale niversitesi Eitim Fakltesi Dergisi Yl 2007 (2) 22. Say

152

dnmek olas deildir. nk eviriyi biimlendiren normlar evirinin yapld kltr tarafndan belirlenmektedir. rencilere verilen eviri eitimi srecinde bu normlarn saptanp eviriye nasl yansd farkl metin zmlemelerinde vurgulanmaldr. Bu ba lamda, bir metnin erek kltrde ilevini yerine getirebilmesi iin, metnin hangi ortamda, kimler iin ve nas l sunulaca son derece nemlidir. eviri e itiminin sonucunda uzmanlaacak olan bir renci, Lwenin de altn izdii gibi, bir evirmende bulunmas gereken kltr ii ve kltrler aras temel bilgileri zmsemelidir. Burada kltr, geni anlamda bireysel, mesleksel, evresel ve toplumsal olarak bilinen, tannan ve uygulanan olarak yorumlanmaktadr (Lwe, 2002, s. 154-155). Bu etmen her iki kltr de iine alan bir konu olduundan bir metni evirirken son derece nemlidir. Bir metinde dile getirilmeyen ya da dolayl olarak dile getirilen dil d etmenleri rencilerin tanyp ilevsel edeerini erek kltre nasl aktarlacan renmeleri eviri eitimi asndan en temel almalar olarak nitelendirilebilir. zellikle kltr ve tarih koullu olan romanlar ve aratrma gibi nesnel ierikli metinlerde bu tr etmenlerle ska karlalmaktadr. Dolaysyla rencilerin erek ve kaynak kltre ilikin bilgilerini srekli artrmak iin karlatrmal kltr konularnn ilenmesi eviri eitiminin nemli bir paras durumuna getirilmelidir. rnein kltr oluturan inan, deer ve davranlar somutlatrmada filmlerden yararlanlabilir. rencilerin aratrma becerilerini bu erevede artrmak iin kltr yanstan deyim, deyi, atasz gibi sz beklerini kullanrken, ierikleri benzer olan konularn kltrlere zg dilsel imge ve kalplarla iki dilde nasl farkl biimde dile getirildii vurgulanmaldr. Bu ayn zamanda rencilerin kltr koullu metinleri evirirken erek kltr odakl bir yaklamn gerekli olduunu grmelerini de salayacaktr. Burada zerinde durulmas gereken konu, eviride yaplan bir kltr hatas dil hatasna gre balanamaz bir olgu olmasdr (Vermeer, 1989; Akt. Lwe, 2002, s. 160). ou zaman bilgi yetersizliinin sonucu olarak ortaya kan bu tr hatalar, kltrler aras iletiimi zorlatran, sonradan dzeltilmesi g olan yanl anlamalara yol aabilmektedir. Bengi-ner, eviri eitimi kurumlarnda rencilerin eviri edinlerini oluturma ve gelitirme srecinde eviri iin belirlenen ama ve kltr-baml koullarn dikkate alnmas(nn) gerekli (Benginer, 2003, s. 59) olduunu vurgulayarak Skopos kuramna gnderme yapmaktadr. Skopos kuram her ne kadar greceli eviri anlay asndan baz eviri kuramclar tarafndan eletirilse de, bu kuramn eviri eitiminde rencilerin, evirilerin koullara gre deiebileceini, bazen de deimesi gerektiini kavramalar asndan yararldr. 4. Erek dilde metin oluturma yntemi: Her ne kadar eviri bir rnek metne dayanarak olusa da, bir evirinin de erek dil/kltr gelene inden kopuk olduu sylenemez. Dildeki btn metinler belli bir srecin ve gereksinimin sonucunda olutuundan, metinlerdeki biimsel ve biemsel nitelikler belli bir gelenee baldr. Geleneklerin etkisiyle baz kavramlar ya da baz anlatm biimleri kltrel yaknlklar bulunan diller arasnda bile farkllk gsterebilir. Szgelimi, bir lm, basal ilan ya da bir kutlama, davet, bavuru yazs her dilde bir gelenein sonucu olarak farkl biimlerde dile getirilir. Baz bilgiler n plana kabilecei gibi, baz bilgiler nemini yitirebilir. Bu ayn zamanda metinleri olutururken baz kalplarn kullanlmasn zorunlu klmtr. Bu kalplar ilevsel bir

Pamukkale niversitesi Eitim Fakltesi Dergisi Yl 2007 (2) 22. Say

153

yapy yanstabilecei gibi, kltrel baz deerlerin n planda olmasyla aklanabilir. Dn davetiyelerinde ya da lm ilanlarnda aile adlarnn yazlmas, bunlarn yer ve zaman da belirten bilgilerle birlikte hangi dzende yazlaca gibi ayrntlarn yer alaca bu tr metinleri evirecek evirmenlerin bilmeleri gereken hazrlklar iermektedir. Bu balamda, her iki dilde ayn ilevi gren metinlerin nasl oluturulduunu rencilerin somut rneklerden yola karak karlatrmal biimde irdelemeleri salanmal dr. Uzmanlk bilgisi gerektiren alan metinlerinin zmlenmesi iin sz konusu olan dilsel yeterlilie ve alan bilgisine ilikin niteliklere ayn alanda yaplan eviriler iin de gereksinim duyulmaktadr. nk belli bir syleme dayal olan alan metinlerinin kendilerine zg bir kavram ve terim dnyas vardr. Bunlar alandan alana gre deiebilecei gibi, dilden dile gre de farkllklar gstermektedir. rnein bu tr metinlerde anlatcnn vurgulanmas, edilgen yaplarn, anlatm zamannn kullanm biimleri ya da metindeki giri-gelimesonu blmleri arasndaki sylem farklar deiebilir. Bu tr metinler, genellikle metnin olutuu alandaki uzman kiiler ya da bu alanlarda uzmanlam evirmenler tarafndan evrilmektedir. rencilerden ilgi alanlarna gre tp, hukuk, uluslar aras ilikiler, ticaret gibi baz konulara younlamalar istenerek bu tr metinlerin sylem dnyalarn ve kalplam anlatm biimlerini renmeleri salanmaldr. Metinlerle alan evirmenleri an koullarna uygun olarak eitmek iin rencilerin eviri amal metin zmleme tekniklerini gelitirmeleri bir zorunluluktur. Ancak eviri etkinli i salt metinlere bal olan bir olgu deildir. Metnin oluumunu etkileyen toplumsal ve mesleki normlar da dikkate alnmaldr. Burada iverenin beklentileri de eviriye yansmaktadr.6 evirmene grev veren iveren, evrilecek metnin oluumu konusunda belirleyici olabilir. rne in yaynevi; kendi yayn politikas, dnya gr, seslendii okur kitlesi dorultusunda evirmenin eviri kararlarn biimlendirebilir. Bu adan bakldnda, rencilerin i dnyasnn koullarn ve kendisini hangi grevlerin beklediini grmesi, mezun olduktan sonra bu koullara daha hazrlkl olmalarn salayacaktr. Eitim sreci boyunca rencilerin ileride karlaabilecekleri olas sorunlar ele almak yararl olacaktr. Bu balamda rencileri grup almalarna ynlendirerek snf iinde roller da tarak i dnyasnn koullarn canlandrmalar salanabilir. Her grubun yapm olduu farkl ynlendirmeler ve bu ynlendirmelerin neden ve sonularnn tartlmasyla renciler, konuyu daha iyi alglayacaklardr. Bu erevede, Akbulutun eviri E itiminde renciye eviri Edinci Kazandrma: evirmen Kararlar ve Dayanaklar adl almasndaki uygulamann amacn dile getirirken belirttii gibi, rencilere, () snf iinde piyasa koullarna benzetim yaparak eviri amacn deitir(menin) () (Akbulut, 1995, s. 18) yararl olaca kansndayz. Grup almalar ayn zamanda
eviri eitiminde kullanlan kitaplarn seimi de dikkatli biimde yap lmaldr. Bu konuda Trkede oldu u kadar yabanc dilde de sorunlar ya and bilinmektedir. Dizdarn bu ba lamda vurgulad gibi, baz yazarlar ve eitmenler, konuyu basitletirmek, tarafsz klmak yerine onu saydam klmaya almaldr. nk bu tr kitaplar rencilerin ba msz d nmelerini zorla trmaktadr (Dizdar, 1998, s. 259).
6

Pamukkale niversitesi Eitim Fakltesi Dergisi Yl 2007 (2) 22. Say

154

rencilerin kendilerine olan gvenlerini, tartma, kendini savunabilme becerilerini artracaktr. Bu almalar proje balamnda daha kapsaml olarak da yaplabilir. Daha ak bir syleyile, renciler kendilerine verilen grevleri gerekletirebilmek iin kaynak aratrmasna ve i dnyasnn gerek koullarna bavurabilir. Sonu eviri eitiminin snrlar bu almada da grld gibi ok genitir. Dil ii ve dil d etmenlerin zmlenmesi ve bunun yannda eviri eitiminin disiplinler aras bir anlay dorultusunda biimlenmesi son derece nemlidir. eviri eitiminde uluslararas ilikileri ve koullar belirleyici olsa da, bu eitim, toplumun gereksinmelerine yant vermelidir. Verilen eitimin nitelii, rencilerin yaratc glerini etkili biimde kullanabilmelerine baldr. Bu da rencilerin eitimin sonunda her konuda ve trdeki metinleri evirebilme becerisine sahip olmas yla ya da bir yabanc dili ok iyi bilmesine deil, belli bir konuda ve metin trnde uzmanlamas anlamna gelmektedir. rencinin bir konuda yetkin dzeyde yetimesi, onun kendine olan gvenini artraca gibi, yapt iin sorumluluunu tamasna ve eviride ald kararlar gerektiinde savunabilmesine yol aacaktr. eviri etkinliini biimlendiren metin ve kltr bilgileri eviri eitiminin farkl aamalarnda irdelenirken rencilerin eviriyi etkileyen toplumsal ve mesleki normlarn ayrmna varmalar salanmaldr. 1970lerden sonra eviride iletiimsel yaklamlarn geerlilik kazanmasyla evirilerde hedef kitleye ynelik yaklamlarn arlk kazand grlmektedir. Buna bal olarak eviriler, hedef kltrn gereksinmelerine gre biimlenerek etki alann geniletmitir. Dolaysyla okurlarn eviriyi nasl almladklar ve eviriden nasl etkilendikleri konusu, evirilerin gittike daha ok bu a dan tartlmasna neden olmutur. eviri eitiminde, renciler, bir metni eviri odakl biimde zmlerken her metnin olutuu koullara gre almlandnn ayrmna varmaldr. Bu balamda, eitim sresince bir metni evirirken mutlaka hedef kitlenin ve zamana gre deiebilen koullarn/beklentilerinin deiebilecei vurgulanmaldr. Bu adan bakldnda, eitmenler, metinlerin duraan bir yapda olmadn gsteren rneklerden yola karak bir metnin farkl zamanlarda yaplm evirilerinin renciler tarafndan karlatrlmasn ya da eski metinlerin gncelletirilmesini istemeleri yararl olacaktr. rencilere, zellikle bir metni kendi dillerinde ve yabanc bir dilde farkl yaplarda yeniden oluturma becerileri kazandrlrken, metin geleneklerinin oluturduu baz biim ve ieriklere bal kalmalar vurgulanmaldr. Bundan dolay eviri eitiminde irdelenen metinler, gerek/baslm olan doru metinler arasndan seilmelidir. rencilerin mesleki beceri ve bilgilerini gelitirebilmelerinin en temel ltlerinden biri de, eitiminin mutlaka renci odakl olmasdr. Eitmenlerin, rencilere kendi zmlerini rnek, ba ka bir syleyile, eviride en doru metin anlay gstermek yerine rencinin kendi zm yolunu bulmas, gelitirmesi iin uygun bir ortam hazrlamalar gerekmektedir. Kaynaka
Akbulut, A. N. (1995). eviri Eitiminde renciye eviri Edinci Kazandrma: evirmen Kararlar ve Dayanaklar. I. Bengi-ner (Ed.), eviribilim 1, eviri Eitiminde Yntem nerileri (ss. 13-24). Ankara: A.. TMER.

Pamukkale niversitesi Eitim Fakltesi Dergisi Yl 2007 (2) 22. Say

155

Atayman, V. (1997). Kltr Politikalar Asndan eviri Eitimi ya da eviri Eitiminde Kltrel Birikim Sorunu. T. Kurultay/ . Birkandan (Ed.), Forum: Trkiyede eviri Eitimi. Nereden Nereye (ss. 13-22). stanbul: Sel Yaynclk. Barczaitis, R. (2002). Kompetenz der bersetzerischen Textproduktion. J. Best ve S. Kalina (Ed.), bersetzen und Dolmetschen: eine Orienrtierungshilfe (ss. 174-183). Tbingen; Basel: Francke Verlag. Bengi-ner, I. (1995). eviri Eitiminde Kaynak Metni Yorumlama ve eviri Metni Oluturmaya Ynelik Yntem Araylar: Geni Bir Bak As. I. Bengi-ner (Ed.), eviribilim 1, eviri Eitiminde Yntem nerileri (ss. 125-144). Ankara: A.. TMER. Bengi-ner, I. (2003). Sylem ve eviri. A. Kocaman (Ed.), Sylem zerine (ss. 56-81). Ankara: ODT Gelitirme Vakf. Yaynclk ve letiim A.. Yaynlar. Dizdar, D. (1998). Wer hat den berblick? berlegungen zum Unterrichtsfach Translationstheorie. M. Amman ve ark. (Ed.), TEXTconTEXT (ss. 251-261). Nr. 3, Vol. 12 = NF 2, Heidelberg: Julius Groos Verlag. Gabrian, B. (1986). Ziel und Ziellosigkeit des bersetzungsunterrichts. J. Holz-Maentaerri ve ark. (Ed.), TEXTconTEXT (ss. 48-62). Nr. 3, Heidelberg: Julius Groos Verlag. nci, . (1997). eviri Eitimine Nereden Balyoruz. T. Kurultay ve . Birkandan (Ed.), Forum: Trkiyede eviri Eitimi. Nereden Nereye (ss. 83-87). stanbul: Sel Yaynclk. Kurultay, T. (1997). Neler Olmazsa eviri Eitimi Olmaz? eviri Eitiminde Temel lkeler Belirlemeye Ynelik Bir Deneme. T. Kurultay ve . Birkandan (Ed.), Forum: Trkiyede eviri Eitimi. Nereden Nereye (ss. 23-30). stanbul: Sel Yaynclk. Lwe, B. (2002). Translatorische Kulturkompetenz: Inhalte-Erwerb-Besonderheiten. J. Best ve S. Kalina (Ed.), bersetzen und Dolmetschen: eine Orienrtierungshilfe (ss. 148-161). Tbingen; Basel: Francke Verlag. Mounin, G. (1967). Geschichte, Theorie, Anwendung. Mnchen: Nymphenburger Verlag. Pym, A. (1998). Ausbildungssituation in aller Welt (ngilizceden ev.: H.G. Hnig). Mary SnellHornby ve ark. (Ed.). Handbuch Translation (ss. 33-36). Tbingen: Stauffenburg Verlag. Reiss, K. (1986). Mglichkeiten und Grenzen der bersetzungskritik. Kategorien und Kriterien fr eine sachgerechte Beurteilung von bersetzungen. Mnchen: Max Hueber Verlag. Reiss, K. ve H. J. Vermeer (1991). Grundlegung einer allgemeinen Translationstheorie. Tbingen: Max Niemeyer Verlag. Reiss, K. (1995). Textsorten, Textsortenkonventionen und bersetzen. Grundlegungen der bersetzungswissenschaft. Wiener Vorlesungen. M. Snell-Hornby ve M. Kadric (Ed.), Grundlegungen der bersetzungswissenschaft. Wiener Vorlesungen (ss. 92-105). Wien: WUV-Uni.-Verlag. Schreiber, M. (1993). bersetzung und Bearbeitung: zur Differenzierung und Abgrenzung des bersetzungsbegriffs. Tbingen: Gunter Narr Verlag. Vermeer, H. J. (1983). Aufsaetze zur Translationstheorie. Heidelberg: belirtilmemi. Vermeer, H. J. (1991). evirmek ve Anlamak. Biimsel lev Arasndaki Bamllklar ve Anlamann Kltrel nkoullar. (Almancadan derleyerek eviren: Turgay Kurultay), Metis eviri: 16, 41-49. Vermeer, H. J. (1994). bersetzen als kultureller Transfer. Mary Snell-Hornby (Ed.), bersetzungswissenschaft. Eine Neuorientierung (ss. 30-53). Tbingen/Basel: Francke Verlag. Vermeer, H. J. (2004). evirinin Doas Bir zet. (ev. . Bahadr D. Dizdar), Mehmet Rifat (Ed.), eviri(bilim) Nedir? Bakasnn Bak (ss. 257-266). stanbul: Dnya Yaynclk. Wilss, W. (1992). bersetzungsfertigkeit. Annaeherungen an einen komplexen bersetzungspraktischen Begriff. Tbingen: Gunter Narr Verlag. Witte, H. (1987). Translatorausbildung: Textanalyse und Textproduktion bungen zum translationsbezogenen Umgang mit Texten am Beispiel der Grundsprache. J. HolzMaentaerri ve ark. (Ed.), TEXTconTEXT, Nr. 4 Volume 2, 227-240.