FLOTASYON DENEY

1.DENEYN AMACI Fiziksel(klasik) yntemlerle zenginletirilemeyen minerallerin zenginletirilmesi ve flotasyona etki eden parametrelerin incelenmesi.Bu deneyin amac hesap yapmak deil, flotasyon ilemini gzlemlemektir.

2.TEMEL BLGLER Flotasyon gnmzde kullanlan en yaygn cevher zenginletirme metotlarndan biridir. Bu yntemle yeterli tane boyutuna getirilmi dk tenrl cevherlerden, ekonomik olarak metal retimi yaplabilecek tenrde konsantreler elde etmek mmkndr. Flotasyonla cevher zenginletirmenin temel prensibi; ince tlm malzemeyi suyla pulp haline getirmek, ilave kimyasal maddelerle deerli minerali ya da gang yzey kimyas asndan hidrofob (suyla slanmayan) veya hidrofil (suyla slanan) yapmak ve hidrofob rn pulp iinde yaratlan hava kpkleriyle yzdrmektir. Flotasyon ilemleri genellikle %30-40 pulp younluklarnda ve 15-20 C scaklklarnda yaplr. Cevherlere tip flotasyon ilemi uygulanarak konsantre elde edilmektedir. Bunlar esas flotasyon, temizleme flotasyonu ve sprme flotasyonudur. Gnmzde slfrl, oksitli cevherlere ve curuflara baaryla flotasyon uygulanabilmektedir.

Laboratuar tipi flotasyon makineleri hcre, kartrma motoru ve uskur ve de hava verme sisteminden oluur. Endstriyel flotasyon ilemleri ise ayn prensiplerle alan daha byk hacimli ve otomatik kpk syrma sistemli tanklarda yaplmaktadr. Flotasyonda elde edilen metal verimleri; cevher, konsantre ve artk arlklarnn metal tenrleriyle arplmasndan ortaya kan metalurjik denge tablolaryla verilmektedir. Flotasyon Hcresi Genelde slfrl cevherlerin ayrtrlmasnda kullanlr. Dnyada flotasyon zellikle bakr, kurun ve inko cevherlerinin zenginletirme yntemlerinden biridir. rnek: porfirik bakr cevherlerinde (hem oksitli hem slfrl) flotasyon ile slfrl ve oksitli olarak ayrmak mmkndr. Yzdrme ilemi sadece suyla yaplamadndan flotasyon iin malzeme iine reaktifler eklenir. Bunlar sras ile pH ayarlayc, bastrc, canlandrc, toplayc (kollektr), kprtcdr. Bu zenginletirme yntemi gravite ile yaplamayan zenginletirme iin uygulanr. Madencilik sektrnde nemli bir zenginletirme yntemidir. Flotasyon ile zenginletirmede verimli bir proses iin, tane iriliinin en fazla 45 mesh olmas gerekmektedir. Flotasyonun uygulanabilmesi iin aadaki artlarn ayn anda olumas gerekmektedir: Cevherdeki minerallerden birisi havaya kar yzey gerilime sahip olmaldr. Hidrofob mineraller hava kabarcklaryla tanabilmelidirler. Flotasyon svs, yzey gerilimini aktif yapan maddeler iermelidir.

Resim 1.Flotasyon hcresi

Resim 2.Flotasyon hcresi

Hidrofob ve Hidrofil Hidrofob ve hidrofil tanmlar, flotasyon iin en nemli zelliklerdir. Flotasyonda kolay yzen taneciklere hidrofob (su sevmeyen) denir. Eer mineral tanecii hidrofob deilse ve yine de yzdrlmek isteniyorsa, yzey kimyasnn reaktiflerle deitirilmesi gerekir. Bu taneciklerinin yzmesinin sebebi; yzey kimyasnn doal zellii sayesinde, hava kabarcklarna kolayca tutunmas ve yzeye kmasdr. Bu da, tanecik ile kabarck arasndaki adhezyon kuvvetinden kaynaklanr. Hidrofil zellikteki minerallerde ise, hava ile tanecik arasnda adhezyon kuvveti ok dk olduundan veya hi olmadndan, tanecik kabarca tutunamamakta ve sonu olarak batmaktadr.

3.FLOTASYON REAKTFLER Toplayclar (Kollektrler) Toplayc reaktifler, mineral yzeyine balanarak yzeyi hidrokarbon

tabakasyla kaplayan ve mineralin hava kabarcna yapmasn temin eden kimyasal maddelerdir. Tabii flotasyon kabiliyetine sahip katlar, yzeylerinde iyon karakter tamayan maddelerdir. Bu tip maddelere kat hidrokarbonlar (ozokerit, parafin, asfalt) rnek olarak gsterilebilir. Mineral yzeyi bir hidrokarbon rts ile kaplanrsa, kpe yapabilme zellii kazanr. Bu sebeple, kollektr moleklnn bir hidrokarbon grubu ihtiva etmesi gerekir. Bir reaktifin hidrokarbon grubu ilave etmesi, kollektr olabilmesi iin yeterli deildir. Bu maddenin ayn zamanda mineral yzeyine balanacak zellikte olmas gereklidir. Saf hidrokarbon yalar, mineral yzeyine balanamadklar iin, kollektr kabul edilemezler. Bu sebeple, ikinci art olarak kollektrn istenen mineralin yzeyi ile, kimyasal veya fizikokimyasal bakmdan ilgisi
3

olmas gerekir. nc art, su iinde dalabilmesi veya daha iyisi, eriyerek zelti meydana getirmesidir. Nihayet, organik maddenin flotasyon reaktifi olarak kullanlabilmesi iin dk fiyatl olmas gerekir. Kollektrler anyonik (ya asitleri, ksantatlar) veya katyonik (aminler) olabilirler. Anyonik kollektrler organik asitlerle, bunlarn tuzlarndan meydana gelir. Bu bileiklerde, hidrojen veya alkali metal, bir polar grup, oksijen atomu, kkrt atomu, karbon atomu veya bunlarn meydana getirdii eitli balantlar olabilir. Polar grubun cinsine gre, eitli organik asitlerden ve bunlarn tuzlarndan bahsedilebilir. Katyonik kollektrler, azota balanm hidrokarbon zincirinin meydana getirdii kollektrlerdir. Azota, birden drde kadar eitli hidrokarbon zincirleri balanarak, deiik amin tipleri meydana gelir. Beinci balant daima hidroksil iyonudur. Bastrclar Bu kimyasal maddeler yzmesi istenmeyen mineralleri hidrofil hale getirerek bastrrlar (NaCN, Na2S gibi). Kpk Yapclar Ortamda mineral taneciini yzeye tayacak nitelikte kpkler oluturmak iin ilave edilirler. am ya ve deiik bileimlerdeki alkoller kprtc olarak kullanlabilirler. eitli kollektrler ve kontrol reaktiflerinin yardm ile, baz mineraller slanabilir zellikte tutulurken, bazlarna havaya yapabilir yzey zellii kazandrlr. Bylece flotasyonun birinci kademesi meydana getirilmi olur. Kprtc denilen kimyasal maddeler yardm ile temin edilir.

Kprtcler, flotasyon devrelerinde zel olarak kpk meydana getiren kimyasal maddelerdir. Kollektrlerin bazlar da kpk meydana getirir. Bu tip kollektrlerle yaplan flotasyonda ayrca kprtc kullanlmayabilir veya kpk artlarn dzenlemek iin bir miktar kprtc kullanlabilir. Fakat kpk meydana getiren kollektrler flotasyon artlarn deitirdiklerinden, kprtc olarak kullanlmazlar. Ayarlayclar Bu reaktifler ortam PHn dzenlemek (Na2CO3, CaCO3, NaOH vb), defloklasyonu (Na2SiO3) veya canlandrmay (CuSO4) salamak amacyla ilave edilirler. Flotasyon plpndeki btn mineraller kollektrlerle kaplanarak flotasyona uygun yzey zellikleri kazanrsa, muhtelif minerallerin flotasyon usul ile birbirinden ayrlmas mmkn olmaz. eitli mineralleri birbirinden ayrmak iin, baz mineraller kollektrle kaplanarak kpe yapabilir bir zellik kazanrken, dierlerinin kollektrn etkisinde kalmayarak, slanabilme zelliklerini muhafaza etmeleri istenir. Bundan baka, kollektr bahsinde grld gibi, baz kollektrler mineral yzeyi ile dorudan doruya bir reaksiyona gidemezler. Reaksiyonun olabilmesi iin, dier baz iyonlarn yardmc etkisine ihtiya vardr. Nihayet, su iinde erimi bulunan iyonlar (Ca ++, SO4-2, CO2 vs.) kollektrle kaplanma ilemini gletirir veya nleyebilirler, bunlarn etkisini azaltan iyonlarn flotasyon plpne katlmas gerekebilir. Bu sebeple, kollektrler dnda, kontrol reaktifleri ad verilen genellikle inorganik olan, kimyasal reaktiflerin flotasyonda kullanlmas gereklidir.

Balca kontrol reaktifleri unlardr: 1. Bastrc Reaktifler: Mineral yzeyinde kollektr adsorpsiyonunu azaltan reaktiflerdir. 2. Canlandrc Reaktifler: Mineral yzeyinde kollektr adsorpsiyonunu artran reaktiflerdir. 3. Dier Kontrol Reaktifleri: Bu snfta suyun sertliini gideren ve flotasyona zararl dier iyonlar balayan iyonlar balayan reaktifler, plp iindeki baz minerallerin floklasyonunu, bazlarnnsa dispersiyonunu temin eden reaktifler gibi eitli kimyasal bileikler bahis konusudur.

4.KOLON FLOTASYONU Flotasyon teknolojisindeki en nemli gelime, phesiz ki kolon flotasyonudur. Bu kolonlarn verimlilii, klasik flotasyondan hcresine gre ok daha yksektir ve bu sebeple, endstride kullanm alan bulmutur. Kolonlar temel olarak iki blmden olumaktadrlar. Kabarcklar retilip kolonun altndan beslenir. Malzeme ise, genelde kolonun yksekliinin 2/3'nden kolona beslenir. Malzeme ile taneciklerin karlat blge, toplama blgesidir. Kolonun altndan gelen kabarcklar orta bir blgede bu taneciklerle buluurlar. Bu noktada yzey kimyas uygun olan tanecikler, kabarcklarla yzeye tanrken, kabarcklara tutunamayan tanecikler, kolonun altna ker. kinci blge ise; kolonun stnde, kpn biriktii kpk blgesidir. Kpk blgesi srekli olarak, ters akml olarak ykanr. Bu ekilde, kpklerle ile beraber ykselmi gang mineralleri ykanarak uzaklatrlr. Flotasyon kolonlarn, klasik flotasyon hcrelerinden ayran en nemli zellikler: Kpk blgesindeki ykama suyu Mekanik kartrmann olmamas Kabarck retici bir sistemin varl Avantajlar: Klasik flotasyon hcrelerine gre verimi daha yksektir. Dk yatrm ve iletme maliyeti Basit tasarm sayesinde kararl alma Tesiste az yer igal etmesi

Dezavantajlar:

Yksekliinin tesislerde sorun karmas Kabarck reticinin bakm Ykama suyu maliyeti

5.DENEYN YAPILII 1. lk nce flotasyon hcresine su konuldu. 2.Suyun iersine cevher konuldu 3.Kartrc ald 5dk beklendi 4.Daha sonra toplayc reaktif eklendi ve 5 dakika daha kartrld 5.Yzeyleri hidrofob hale gelen minarelerin kpk oluumunu salayan kprtc reaktif olan amya kullanld 6.Birka saniye sonra hava verildi ve kpk olumaya balad. 7.Flotasyon hcresinin st ksmnda toplanan kpk bir syrc yardmyla bir kaba alnd.

Flotasyon metodu ile mineralleri birbirinden ayrmada ana kademe vardr: 1. Mineral paracklarnn yzeylerini zel kimyasal maddelerle deitirerek, bir ksmnn ise yzemez duruma getirilmesi. 2. Yzebilir mineralin hava kabarcna ilimesi, yzemeyen mineralin kabarcktan uzaklamas. 3. Yzebilen mineralin yzemeyen mineralden ayrlmas.

6.SONULAR Bu deneyde hava hz kpk ykseklii ve kprtc dozajnn cevherin flotasyon performasyonuna etkileri ve kpk grnts ile flotasyon performans arasndaki ilikiler incelenmitir. Kabarck oluum hz ile flotasyon performans arasnda uyumlu bir iliki belirlenmi ancak kabarck alan ile flotasyon performans arasndaki ilikiler sanml olmutur.

7.FLOTASYON DENEY RAPOR VERLER SORU 1:Bir flotasyon deneyinde HCI ve H2SO4 Ph ayarlamas iin kullanlrlar.Na2SiO3 slfrl minerallerin flotasyonunda bastrc olarak,KEX slfrl minerallerin flotasyonunda reaktif olarak,amya kprtc olarak kullanlrlar.Kurun flotasyonunda ise bastrc olarak ZnSO4,canlandrc olarak ise CuSO4 kullanlr.

8.KAYNAKLAR
1. ATAK, S., Flotasyon lkeleri ve Uygulamas, T Kitap Yaynlar No:34, 1990, s.72,73,97,98,117 2. BOR, F.Y., retim Metalurjisi Laboratuar El Kitab, T Kitap Yaynlar No:23, 1988, s.44-47 3. KAYTAZ, Y., Cevher Hazrlama, 1.Bask, 1990, s.111