MONTRLER

08.05.2006

Modern ekran teknolojileri 1. Katot n tpl (CRT)

2. Dz panel ekranlar : 2.1 LCD (likit kristal), 2.2 Plazma 2.3 LED (k yayar diod) gibi teknolojilere sahiptir. Yada 2.1 Ik yayanlar 2.2 arka plan n zerinden geirenler

1. CRT (Cathode ray tube)

En yaygn, en ucuz monitrdr. smini televizyonlarn da en hayati paras olan ve Trke'de "tp" olarak nitelendirilen paradan alr.

Bu parann ngilizce ad "cathode ray tube" (katot n tp) eklindedir, CRT de bu kelimelerin ba harflerinden gelir.

 CRT monitrler standart renkli televizyon teknolojisi olan Tp teknolojisi ile alrlar. Televizyonlardan ayran en nemli zellikleri yksek resim kalitesi ve znrlkleridir. Temel olarak, elektronlarn tp boyunca yksek hzda frlatlmalar ve bunun sonucunda k olumas ilkesiyle alrlar.

 Bir CRT, uzun ve huni eklinde bir camdan ibarettir. Bir ampule benzer. Akm katota uygulandnda, tp ierisinde bir elektron demeti gnderilir. Elektron tabancasndan kan elektronlarn monitr yzeyindeki fosfor tabakasna arpmas sonucunda meydana gelen patlamayla birlikte oluan ma sonrasnda resim (pixel olarak) oluur.

 CRT iinde 3 tane elektron tabancas bulunmaktadr. Bunlar RED, GREEN, BLUE. Ksaca RGB olarak da bilinir.
Temel olarak RGB renk demetindeki her bir renk milyonlarca renkten meydana gelir.

Bu tabancalardan her biri ekran bir n demedi ile taramaktadr. Tarama ii monitrn her bir satr iin soldan saa doru yaplmaktadr. Tarama tazeleme hz Hz. (hertz) birimi ile llr. rn: 60 Hz.in anlam;saniyede 60 kez tarama yaplmasdr. Tarama hz saniyede 60 ile 85 kere yaplmaktadr. Bu hareket srekli yapldndan dolay ekran tam olarak grnty yanstmaktadr. Eer ekran kartn yenileme hz yeterli deilse ekranda bir titreme meydana gelir.

 Dot pitch aral : ekran zerindeki iki nokta arasndaki mesafedir.

Glgeleme maskesi :Dot pitch araln kontrol eder. Pixel zerinde : Krmz,mavi ve yeil renk grubunu ayr nokta halinde bulunur. Tabancadan kan nlarn, pixeldeki renk noktalarndan hangilerine hangi oranda deceini kontrol altna almak amacyla, elektron tabancas ile ekran arasna delikli bir metal eklinde olan glgeleme maskesi konulmutur.

2. LCD (Lquid crystal display)

Flat screen olarakta bilinirler. Yumuak ve dz ekranlardr. smini ngilizce ad olan "Liquid Crystal Display" (sv kristal ekran) kelimelerinin ba harflerinden almaktadr.

Liquid Crystal; Sv ile kat aras bir maddedir. Sv duruma daha yakn sya duyarl bir maddedir. Doada ok farkl ekillerde bulunur. LCD monitrlede Nematic ismi verilen safhadaki tr kullanlr. Bu tre zel olarak TN (Twisted Nematic) ismi verilmitir. Bu Liquid Crystal tr doada bkl kvrml halde bulunur,elektrik akmyla byk lde dzeltilir.

LCD Monitr iinde; ki ynlendirilmi cam levla . LCD sandviin iinde, gerilimi salayan elektrot ular yerletirilmi. Elektrotlara uygulanan gerilim ile Liquid Crystalin bir cam tabakadan dierine gemesi yer deitirmesi salanr Liquid Crystal, bloklar halinde tutacak ekilde toplanr. CRT lerdeki gibi patlama sonucu k olumaz k kayna olarak, PC Monitrlerinde fluorescent lambalar kullanlr. Flurescent lambalar monitrn, arkasnda arasnda ve nnde olmak zere her yerinde bulunur. LCD monitrler k retmezler ya yanstarak ya da farkl bir kaynaktan iine aktarlan ynlendirerek grnty olutururlar.

 Yalnzca bu sistemle(III YANSITMA) Renkli Grafik Ekran elde edilmesi mmkn deildir. Renkli grafik elde edebilmek iin farkl teknoloji mevcuttur. Common-Plane Passive-Matrix Active-Matrix

Common-Plane LCD
Az sayda pixele sahiptirler Saat, Reklam panolar vb. uygulamalarda kullanlr. Daha karmak Common-Plane LCD ekranlar ile hesap makinesi, hatrlatma cihazlar,avu ii oyun uygulamalarnda kullanlmaktadr.

Passive-Matrix LCD
ki para cam kullanlarak yaplr. Camlardan biri yatay dzlemde dieri ise dikey dzlemde kullanlan yar iletken zel bir maddeye geirgenlik salar. Liquid Crystal zgara eklinde uzanan iki cam paras arasnda kalr ve elektrik akm ile ynlendirilir.

Active-Matrix LCD
LCD monitrlerin bu eidi TFT (Thin Film Transistor) teknolojisi ile retilmitir. TFT ve Kondansatrlerin cam bir tabaka iinde birletirilmesi ve LCD yapnn iine konulmasyla bu yap ortaya kmtr. Her pixel 1 ile 4 arasnda deien TFT kalb ile kontrol edilir.

 Passive-Matrix yapda olduu gibi satr ve stunlara elektrik akm uygulanmaktadr. Elektrik akm ekran zerinde ilerlerken sadece doru adreslere urad noktalarda durur. Bu ilem her pixeli kontrol altnda tutan transistrler sayesinde gerekleir.Kondansatrlerin grevi ise iki tazeleme ilemi arasnda geen srede hedef pixel adresindeki elektrii zerinde tutarak sreklilii salamaktr. LCD ekranlarda her pixelin altnda alt pixel vardr. ana renk olan, krmz -,yeil ve mavi renkler alt pixeller zerinde tutulur. Active-Matrix ekranlarda her alt pixeldeki renklerin karm sonucunda 16.8 milyon renk elde edilmitir.

3. TFT 'Thin Film Transistor'

TFT pikselleri aktif olarak denetleyen elementleri tanmlar. Bu sebepten "aktif matris TFT" olarak da adlandrlrlar. Grnt nasl oluur: Her biri renk verebilen ok sayda pikselden oluan bir panel sayesinde. Bu amala bir ka adet florasan tpten gelen siyah k kullanlr. rnein tek bir pikselin aydnlanmas iin yaplmas gereken ey n gemesine izin verecek ya da vermeyecek bir kap veya diyafram koymaktr. Bu basit aklamayla anlatlabilmesine karn bunu gerekletiren teknoloji elbette ok karmak ve kapsaml. LCD (Liquid Crystal Display), sv kristal esasna dayal dz panel monitrler iin kullanlr. Sv kristaller molekler yaplarn deitirebilirler ve bu yzden farkl seviyelerde n ilerinden gemesini salayabilirler (ya da bloke edebilirler). Ynlendirici filtreler, renk filtreleri ve iki sralama katman, ne kadar n geeceini ve hangi renklerin yaratlacan belirler. Katmanlar iki cam panel arasnda konumlandrlr. Sralama katna zel bir voltaj verilerek elektrik alan oluturulur ve bylece sv kristaller hizalanr. Ekrandaki her nokta (piksel) katot n tpl ekranlarda olduu gibi 3 farkl bileene ihtiya duyar, biri krmz, biri yeil ve biri de mavi iin.

 En yaygn TFT teknolojisi Twisted Nematic olarak adlandrlr. ekil 2a: Standart bir TFT'nin (Twisted Nematic) alma ekli

 Voltaj verilmediinde , molekler yap normal durumunda ve 90 derece kvrktr. Arkadan aydnlatma lambasndan gelen k bylece yap iinden geebilir. ekil2b: Standart bir TFT'nin (Twisted Nematic) alma ekli Voltaj verilip bir elektrik alan yaratldnda sv kristaller dikey olarak hizalanacak ekilde kvrlrlar. Ynlendirilmi k ikinci kutup tarafndan emilir. Bu durumda k TFT ekrann dna kamaz.

LCD monitrlerin dier monitrlerden fark?

avantaj

ok incedirler, bu nedenle geleneksel CRT televizyonlarn ya da monitrlerin kullanlamayaca yerlere taklabilirler. Renk retimleri mkemmeldir. Renk kontrast iyidir, ancak mkemmel deildir. Fosfor temelli bir teknolojiye sahip olmadklar iin, ayn rengin ayn noktada uzun sre kalmasnn yarataca problemler LCD ekranlarda grlmez.

 ncedirler az enerji ile alrlar. Gzleri yormaz, radyasyon iermezler. nk elektron tpleri iermezler. CRT lere gre en byk avantaj titremenin olmamasdr. CRT ekran gibi srekli grnty tazelemek zorunda deildir.

dezavantaj olarak nitelendirilebilecek olan zellikler ise unlardr:

Ekran alan bana en yksek maliyetli grntleme seeneidir. Karanlk sahnelerde detaylar CRT televizyonlar ya da monitrler kadar iyi veremeyebilirler.

Monitrle iin kullanlan temel kavramlar

1.PKSEL : Ekrandaki grnt piksellerden meydana gelir. Pikseller ekran satrlar boyunca tm ekran kaplarlar. 800x600 znrlk iin:480.000 1600x1200 znrlk iin : 1.920.000

2.YENLEME HIZI : Ekrandaki grntlerin ne kadar sklkta yenilecini ifade eden kavramdr. Birimi HZ(Hertz) dir. 60Hz, 70Hz,85Hz kullanlmaktadr. 3.RENK DERNL : Her piksel farkl renklerde gsterilir. Buna renk derinlii denir. 4.ZNRLK: Nesnelerin ekranda daha detayl grnmesini salayan kavramdr. Ekran kartnz yeterli znrlkleri desteklese bile eer monitrnzn bykl gerekenden daha kk ise o zaman grntler ok kk grnecektir buda gzleri yorar. 800x600 znrlk iin en az 15 ekran 1024x768 ..17 1280x1024 ..19 1600x1200.21

 5. EKRAN BYKL : Monitrn bykl sol alt keden sa st kesine kadar llmek suretiyle ekran byklnn in cinsinden deeri ile ifade edilir. 1=2.54cm dir. 15 ile 42 arasnda monitrler var.En ok 15, 17,19,21 ler kullanlmakta. 17 =17x2.54=43.18cm

kaynakalar
www.tohmshardware.com