inin Sper G Olabilirlii

Akademi ve yazn dnyas uzunca zamandr in konusuyla hayli megul olmakta. Bunun sebebi phesiz inin dnya siyasetinde adndan olduka sz ettirir hale gelmesidir. in zellikle iktisadi alanda yakalad byme hzyla birok lke tarafndan gpta ile izlenmektedir. Bunun yan sra uluslararas siyasete baktmz zaman da, yine etkisi artan bir in grmek mmkndr. nk daha nce ABD, AB ve Rusya olarak adlandrabileceimiz byk gler snfna in de girmi ve artk grlerine nem verilmek zorunda hissedilen bir lke olmutur. inin bu baarl siyasi ve iktisadi gidiat birok farkl gr de beraberinde getirmi ve kimi akademisyen ve dnrler ini ABDnin varisi ilan etmilerdir. Buna gre in gerekletirdii iktisadi atlm ve barndrd nfus itibariyle dnyann sper gc olmaya aday en gl lkedir. Ancak bu gr ne kadar dorudur bence bunu tartmak gerek. Dolaysyla bu tartmaya en ufak bir katkm olabilecei hissiyle kendi fikirlerimi paylamak isterim. Hali hazrda dnyann tek sper gcnn ABD olduunu belirtmeye gerek yoktur sanrm. O halde bir sper g adaynn, bu adayln realize etmek iin yapmas gereken en nemli ey ABDyi bu koltuktan etmektir. Dolaysyla buradan hareketle unu sormalyz; in, ABDyi koltuundan edebilir mi? Peinen syleyeyim hayr! Nedenlerini aklamaya alalm. nl dnr bn Haldun en nemli eseri olan Mukaddimede, gnmzn nemli uluslararas ilikiler disiplinlerinden biri olan jeopolitik ile ilgili de ok nemli tespitler yapar. Corafyann, lkenin gvenlii, kltr ve gelimesinde ok nemli bir yeri olduunu vurgulayan bn Haldun; toplumsal karakter de diyebileceimiz asabbiyye kavram zerinde de corafyann etkisini inkar etmez. Bununla beraber devletin gcn kabul ettirmesine ilikin yapt yorumda ise; bir g nce askeri olarak kendini tesis eder, daha sonra kltrel ve ekonomik hegemonyasn kurar eklinde bir analizde bulunur.1 Yukardaki paragraf bizim ABD hegemonyasn anlamamza olduka yardmc olmaktadr. Gnmz itibariyle egemen olan ve atf yaplan, ekonomik veya toplumsal liberal deerlerin temel savunucusu ABD olarak kabul edilmektedir.2 Hal byleyken bu deerler ABD hegemonyasnn meruiyet aralarndan biri olmaktadr. O halde unu sormak gerekir: inin ABDyi koltuundan etmek adna, bu deerlerin yerine koyabilecei herhangi bir deeri var mdr? nsan haklar, zgrlkleri, kadn erkek eitlii ve sair Tm bu kavramlar ABD meneli olmasa bile artk onun hegemonya aralarndan biri haline gelmi ve ABD bu kavramlarla anlr olmutur. Dolaysyla hegemonya olmak isteyen devletin bunlarn yerine koyaca kendi meruiyet aralar olmas gerekir. inin bu tr aralara sahip olmad aktr. Yine jeopolitikten devam edersek; ABDnin sper g olmasyla ilgili yaplan yorumlarn ortak noktalarndan biri, ABDnin corafyasnn ona byk katk salad fikridir. Yani ABD, ykselii dneminde, Avrupa ktasndan, dolaysyla olas savalardan uzak (Monroe Doktrinin de etkisiyle),

mit Hassan & Turan Dursun: bn Haldun'da Uygarlklarn Ykselii ve k , Kaynak Yaynlar, 2009, s.79 2 Elbette ABDnin, bu deerlere ne kadar sadk olduu herkesin malumu ancak benim kastm uluslararas politikada kullanlan dil ve meruiyet arac olarak bu deerlerin ABD iin tad anlamdr. rnein: nsan haklarn korumak adna bir lkeyi igal etmek gibi.
1

kendi iine dnk bir politika izleyerek tehlikelerden uzak kalmay becermitir. Bunun yan sra, ABDnin etrafnda kendisini herhangi bir ynden tehdit edebilecek herhangi bir devletin olmay da ayrca bir itici g olmutur. Oysa in iin bu durum hi de byle deildir. in ABDnin aksine, Rusya, Hindistan ve Japonya gibi son derece tehdit unsuru olabilecek devletlere ok yakn bir corafyadadr. Bunun yan sra gnmzn teknolojik gelimiliinin bir sonucu olarak, inin corafi olarak ABD benzeri bir gvenlie sahip olmas zaten mmkn deildir. nk gnmz dnyasnda, gemilerin alabildii yollar, bu yollar alma srelerinin azalmas, fzelerin menzili gibi unsurlar mesafelerin dolaysyla corafyann nemini (en azndan gvenlik asndan) azaltmtr. P. Kennedy, nl kitab Byk Glerin Ykseli Ve kleri nde temel olarak denizlere hakim olann dnya hegemonu olduunu savunur. Bunun yan sra hegemonlarn yer deitirmelerinin iki yolla olduunu belirterek, bunun ya sava ya da rtl bir anlama neticesinde olduunu syler. Tarih zaten savalar neticesinde meydana gelen hegemonlarla doludur. rtl bir anlama sonucu hegemonun yer deitirmesinin en gzel rnei ise ikinci dnya sava sonrasnda ngilterenin koltuunu ABDye brakmasdr. ABD ile in arasnda bu yntemlerden hangisi benimsenecektir acaba? Sava ynteminin kullanlacan sylemek zordur. nk bu iki lke ekonomik anlamda, birbirine olduka baml hale gelmilerdir. ki lke birbirilerinin d ticaretinde birinci sradadrlar. Birinin ekonomisinde meydana gelecek bir ykmn dierini son derece derinden etkilemesi akken, bu iki lkenin birbiriyle savaa girmesini beklemek sanrm pek gereki olmayacaktr. Bunun yan sra sava olmadan bir yer deitirmenin olacana ilikin de henz bir iaret dahi yoktur. Zira hali hazrda ABD yine en fazla silahlanan lkedir. stelik onun silahlanmaya ayrd bte, en yakn takipisi olan inin ayrdnn 6 misli daha fazlayken, yine ABDnin ayrd bte, geri kalan tm lkelerin ayrd btelerin toplamndan da fazladr.3 Ayrca ABDnin, Ortadoudaki gcn daha ok Asya-pasifik hattna yneltmesi de yine ine koltuunu devretmeye hazr olmadnn gstergesidir. Zaten tm tartmalara ramen in, henz d politikada revizyonist bir dil gelitirmi deildir, sistemden memnun grnmektedir.4 politikada da in pek rahat grnmemektedir. D. Trkistan, Tibet gibi sorunlar inin tabir-i caizse yumuak karn durumundadr. Bunun yannda kalabalk nfus her ne kadar iyi bir ey gibi sunulsa da bir o kadar da tehlike barndrmaktadr. rnein, he ne kadar in muazzam bir ekonomiye sahip olsa da, inin kii bana den milli gelirini on dolar artrabilmesi, on be milyar dolar gibi devasa bir ek bte gerektirmektedir. Ayrca inin uygulad siyasal sistem, sahip olduu devlet yaps ve uygulad sosyal politikalarn, in halknda olumlu bir etki brakt sylenemez yani in devletinin bir meruiyet krizi yaamas da son derece ihtimal dahilindedir. inin bir sper g veya hegemon aday kabul edildii bir gerektir. Ancak unu da kabul etmek gerekir ki ekonomik byme dnda herhangi bir konuda inin ABD ile bir yara girebilmesi pek mmkn grnmemektedir. Zira g deiimi teorisinde de belirtildii gibi, bir byk gcn( sper g adaynn), baat gc( sper gc) tehdit edebilmesi iin, baat gcn toplam gcnn en az

3 4

http://tr.wikipedia.org/wiki/Askeri_harcamalara_g%C3%B6re_%C3%BClkeler_listesi Atilla Sandkl: Gelecein Sper Gc in, Bilge Strateji, gz 2009, s.61

%80nine ulam olmas ve revizyonist olmas gerekir. Oysa inin rakamlar ve sylemleri asla byle bir izlenim vermemektedir.