1.

BLM LME VE DEERLENDRME

A. Aadaki sorular yantlaynz. 1. Hava olaylarn corafyann hangi alt bilim dal incelemektedir? 2. Hidrosferden nasl yararlanmaktayz? 3. Atmosferle hidrosfer arasnda nasl bir iliki vardr? Belirtiniz. 4. Doal sistemler hangileridir? Bu sistemleri corafyann hangi dallar incelemektedir? 5. Corafi aratrmalarda en ok hangi bilim dallarndan yararlanlmaktadr? 6. Corafyann balca prensipleri nelerdir? 7. Hidroloji ve jeomorfolojinin inceleme alanlar nelerdir? B. Aadaki szck ve szck gruplarn kullanarak cmlelerdeki noktal alanlar tamamlaynz. atmosfer, ta kre, doal, canllar kresi, okyanus ve denizler, toprak corafyas, alt, beer, fiziki, jeomorfoloji, klimatoloji 1. Doal ortam hava kre, su kre ... ve ... oluturur. 2. ... Dnyay epeevre kuatan gaz kresidir. 3. Corafya ... ve ... sistemleri incelemek zere iki blme ayrlr. 4. Jeomorfoloji, doal sistemleri inceleyen ... corafyann alt daldr. 5. klim olaylarn, fiziki corafyann ... dal inceler. 6. ... ... ... su kreyi oluturan unsurlardandr. 7. Pedoloji ... yararland bilim dallarndan biridir. C. Aadaki ifadelerden doru olanlarn karsna D, yanl olanlara Y harfini yaznz. 1. Canllar kresi; bitkiler, hayvanlar, insanlar gibi doal ortamda yaayan canllarn oluturduu sistemdir. 2. Jeoloji, akarsu ve gllerin oluumunu inceler.

3. Litosfer Dnyann kat kabuudur. 4. Ekonomik faaliyetler doal sistemler iinde ele alnr. 5. Hidrografya evrenin oluumunu inceler. . Aadaki oktan semeli sorular yantlaynz. 1. I. insanlarn tneller yapmas II. insanlarn su kaynaklarna yakn yerlere yerlemeleri III. Buzullarla kapl olan Antarktikada yerleik hayatn olmamas Yukardakilerden hangileri doann insan yaamna etkisine rnektir? A) Yalnz I B) Yalnz II C) II ve III D) Yalnz III E) I, II ve III 2. Aadaki seeneklerin hangisinde corafyadaki bir blm, o blmn inceleme alan olmayan etkinlikle birlikte verilmitir? A) Delta oluumu - Jeomorfoloji B) Ya rejimi - Klimatoloji C) Dnyann ekli - Matematik corafya D) Yer alt sular - Hidrografya E) Depremler - Hidrografya 3. Kutuplara yakn lkelerde aadaki doal unsurlardan hangisi insan yaamn daha fazla etkiler? A) Bitkiler B) Gller C) Akarsular D) Buzullar E) Kayalar 4. Aadakilerden hangisi corafyann inceleme alan iinde yer alan doal sistemlerden biri deildir? A) Galaksiler B) Canllar kresi C) Ta kre D) Su kre E) Atmosfer 5. Yer kabuunun i ksmlar yksek scaklktadr ve buradaki btn maddeler erimi hldedir. Bu maddeler, bazen yer kabuundaki krklar boyunca yeryzne ykselir. Bu olaya volkanizma denir. Yeryzne kan maddeler bazen st ste birikerek kabartlar oluturur. Tek dalarn bir ksm bu ekilde olumutur. Gnmzde 550 kadar volkan hlen etkin durumdadr. Bunlarn % 60 Byk Okyanusun kylarnda, % 20si Akdeniz kuanda, kalan

ise okyanus ortasndaki srtlarda yer alr. Yukardaki metne gre aadaki yarglardan hangilerine varlmaz? I. Doal corafyann nedensellik ilkesiyle ilgili rnek vardr. II. Jeomorfolojinin inceleme alanlarndan biri rneklendirilmitir. III. insan ile doa arasndaki etkileime deinilmitir. IV. Corafyann dal ilkesiyle ilgili rnek vardr. A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II D) III ve IV E) II, III ve IV

2. BLM LME VE DEERLENDRME

A. Aadaki sorular yukardaki haritaya gre yantlaynz. 1. Ankara ile Eskiehir aras ku uuu uzunluu lnz. Bu iki ehir arasndaki gerek uzaklk ka kmdir? Bulunuz. 2. Haritada 3,3 cm2 olarak gsterilen bir yerin gerek alan ka km2dir? 3. zmitte yerel saat 12.00 iken Orduda katr? 4. Konya ile Idr arasndaki yerel saat fark yaklak olarak ne kadardr? 5. Idr, Sinop, Antalya, stanbul ve Sivas illeri hangi meridyen ve paraleller arasnda bulunmaktadr? Bu illerin corafi koordinatlarn yaklak olarak belirtiniz. 6. 38-40 kuzey paralelleri, 3436 dou meridyenleri ve 36-38 kuzey paralelleri, 28-30 dou meridyenleri arasnda yer alan iller hangileridir? 7. Haritada aralarnda 3 cm uzaklk olan iki yer arasndaki gerek uzaklk ka kmdir? 8. Haritada 4 cm olarak llen bir uzaklk, ikinci bir haritada 8

cm olarak llmse ikinci haritann leini bulunuz. 9. 21 Martta Gne, Konyada battktan ne kadar zaman sonra zmitte batacaktr? 10. zmir, Kayseri, Diyarbakr, Zonguldak ve Erzurum illerinden, aralarndaki yerel saat fark en az ve en fazla olanlar hangileridir?

B. Aadaki yantlaynz. 1. Rize ili ve evresini gsteren bir fiziki haritada yeil, sar, kahverengi ve bu renklerin tonlarnn kullanlmas, Rizenin yer ekilleriyle ilgili nasl bir bilgi verir? 2. Dnya haritalarndaki kara ve denizlerin boyutlarnda bozulma olmasnn nedeni nedir? 3. Bir izimin harita olabilmesi iin hangi zellikleri tamas gerekir? 4. Ayn byklkteki ktlara, kdn tamamn dolduracak ekilde izilen Asya, Trkiye ve Ankara haritalarn ayrnts en fazla olandan en az olana doru sralaynz. 5. Bir izohips haritasnda erilerin sk ve seyrek getii yerler hangi alanlardr? 6. Bir arazinin profilini karmak iin hangi tr haritalardan yararlanlr? C. Aadaki szck ve szck gruplarn kullanarak cmlelerdeki noktal alanlar tamamlaynz. azdr, lek, lejant, deimez, kk lekli, her yerde ayndr, ku bak grne gre izilmesi, lek, balk, lejant, ayrdr, ayndr, en fazladr, a cinsinden uzakldr, doruklar gsterir, deniz kysn gsterir 1. Byk lekli haritalarda ayrnt ... 2. Btn haritalarda uzaklk ve alan haritalardaki ... yararlanarak hesaplanabilir. 3. Ykseklik ve corafi koordinatlar haritann leine gre ... 4. Ayn saat diliminde bulunan lkelerin saat ayarlar ... 5. izohips haritalarnda i ie izilmi olan erilerden en ite olannn ykseklii ... 6. izohips haritalarnda erilerin nokta hlini ald yerler ...

7. izohips haritalarnda erilerin 0 metreyi gsterdii yerler ... 8. Enlem, bir noktann Ekvatora ... 9. Haritalardaki iaret ve renklerin hangi anlama geldii haritann ... ksmnda gsterilir. 10. Atlas ve duvar haritalar sorular ... haritalardr. . Aadaki ifadelerden doru olanlarn yanna D, yanl olanlarn yanna Y harfini yaznz. 1. Haritalar belirli bir lee gre izilir. 2. Kroki, bir eit haritadr. 3. Haritalardaki ayrnt lee gre deiir. 4. Projeksiyon, Dnyay en az hatayla gsterme yntemlerindendir. 5. Paraleller arasndaki uzaklk her yerde ayndr. 6. Bir meridyen zerindeki her yerde Gne, yl boyunca ayn saatte doar. 7. izohips haritalarnda eriler arasndaki uzaklk deimez. 8. Kk lekli haritalar ok ayrntldr. 9. 1 saat yerel saat fark bulunan iki yer arasnda 15 meridyen vardr. D. Aadaki oktan semeli sorular yantlaynz. 1. Ayn byklkteki ktlara, kdn tamamn dolduracak ekilde haritalar izilen aadaki yerlerden hangisinin lei daha kktr? A) Fransa B) in C) Trkiye D) Marmara Denizi E) Ankara 2.

hangisi en az hatayla gsterilmi olur? A) I B) II C) III D) IV E) V 3.

Yukarda yz lmleri gsterilen blgelerin 1/10.000 lekli planlar izilirse bu haritalardaki ayrnt iin aadakilerden hangisi doru olur? A) I > II > III B) III > I > II C) I = II = III D) I = II > III E) II > I > III 4. 1 / 500.000 lekli bir haritada Eber Glnn alan 9 cm2, ikinci bir haritada Eber Gl 25 cm2 ile gsterilmitir. Buna gre ikinci haritann lei aadakilerden hangisidir? A) 1 / 30.000 B) 1 / 250.000 C) 1 / 50.000 D) 1 / 300.000 E) 1 / 500.000 5. 1 / 800.000 lekli bir Trkiye idari dal haritasndan aadaki bilgilerden hangisi elde edilemez? A) Gerek alan ile iz dm alan arasndaki farkn hesaplanmas B) Van Gl ile Tuz Gl arasndaki harita uzunluunun hesaplanmas C) Ankara ilinin alannn hesaplanmas D) Trkiyenin enlem ve boylam derecelerinin hesaplanmas E) stanbuldan Adanaya giden kara yolunun hangi ehirlerden getiinin belirlenmesi

8. Aada verilenlerden hangisi kk lekli haritalarn zelliklerinden deildir? A) Ayrnt azdr. B) Kara ve denizlerin boyutlarnda hata fazladr. C) Duvarda daha az yer kaplar. D) zohipsler arasndaki ykseklik Meridyenlerin birbirine fark ok azdr. paralel izildii bir Dnya E) Kesir lekli haritalarda haritasnda, paydadaki deer byktr. numaralandrlm yerlerden 7. I. Bir lee gre izilmesi

II. Yeryz ekillerinin izohips yntemiyle gsterilmesi III. Corafi blge ve blm snrlarn gstermesi IV. Ku bak izilmi olmas Yukardaki zelliklerden hangisi ya da hangilerinin her haritada mutlaka bulunmas gerekir? A) I ve II B) Yalnz III C) II ve IV D) Yalnz IV E) I ve IV 8.

Yukardaki izohips haritasnda numaralandrlm yerlerden hangisi yanl tanmlanmtr? A) I: Kapal ukurluk B) II: Yama C) III: Boyun D) IV: Vadi E) V: Srt 9.

Yukardaki izohips haritasnda eriler 75 mde bir verilmitir. Haritadaki verilere gre I. K - L arasndaki eim II. Taral blgenin alan III. A - B arasndaki eim IV. Bulunduu yarm kre bilgilerinden hangilerine ulalabilir? A) I, II ve III B) I ve II C) I, II, III, IV D) II ve IV E) I ve III

2. Dnyann kendi ekseni etrafndaki dn sonucunda hangi olaylar meydana gelir? 3. Dnyann Gnee en yakn ve en uzak olduu zamanlar hangileridir? Bu yaklama ve uzaklamann sonular nelerdir? 4. Dnyann yrngesi daire eklinde olsayd ne olurdu? 5. Dnenceler ve kutup dairelerinin belirlenmesinde neler esas alnmtr? 6. Eksen eiklii nedir ve ne kadardr? 7. Dnyann ekseni eik olmasyd hangi olaylar yaanmazd? 8. 23 Eyll ve 21 Martn balca zellikleri nelerdir? 9. 21 Aralk ve 21 Hazirann balca zellikleri nelerdir? 10. Gne nlar hangi blgelere dik der? 11. Ekvator ile ekliptik arasndaki a daha byk olsayd neler olurdu? 12. Cisimlerin glge boylar neye gre deiir? Glgeler, gnn hangi blmnde ksa, hangi blmnde uzundur? 13. Matematik iklim kuaklar hangileridir? Snrlar nerelerdir? 14. 21 Haziran ve 21 Aralkta hangi yne doru gidilirse gndz sresi uzar? Nedenini aklaynz. 15. Yeryznde gece ve gndz sreleri neye gre deimektedir? 16. Ekinoks nedir? Hangi gnlerde gerekleir?

6. Eksen ile ekliptik arasnda ; Ekvator ile ekliptik arasnda Ik a vardr. 7. Trkiye dnence dnda yer ald iin gne nlarn yln hibir gnnde almaz, glge boylar olmaz. 8. 36 kuzey paraleli zerinde yer alan Hatayn gne nlarn iki kez dik almas iin Ekvator ve ekliptik arasndaki a en az olmaldr. 9. Trkiyede cisimlerin glgeleri hibir zaman ynne dmez. 10. Trkiyede gndzler sonra uzamaya, sonra ise ksalmaya balar. 11. 21 Mart ve 23 Eyll gnlerinde Dnyann her yerinde sresi eittir. 12. Gney Yarm Kre'de yl iindeki en uzun glgeler oluur. C. Aadaki ifadelerden doru olanlarn yanna D, yanl olanlarn yanna Y harfini yaznz. 1. Mevsimlerin olumasnn nedeni Dnyann kendi etrafnda dnmesidir. 2. Dnyann ekseni eik olmasayd gece ve gndz sreleri yl boyunca eit olurdu. 3. Kuzey Yarm Krede yaz yaanrken Gney Yarm Krede k yaanmasnn nedeni Dnya ekseninin yrnge dzlemine eik olmasdr. 4. Yerel saat farklarnn olumasnn nedeni Dnyann Gne etrafnda dolanmasdr. 5. Gece ve gndzn birbirini izlemesinin nedeni Dnyann kendi ekseni etrafnda dnmesidir. 6. Dnyann yrngesi elips eklinde olduundan Dnyann Gne etrafndaki dn hz deimektedir. 7. 21 Haziranda gne nlar Olak Dnencesine dik der. . Aadaki oktan semeli sorular yantlaynz 1. Dnyann Gnee olan uzakl yl boyunca deiir. Bu mesafenin sabit kalabilmesi iin aadakilerden hangisinin gereklemesi gerekir? A) Dnyann Gne evresinde izledii yol deimelidir.

B. Aadaki szck ve szck gruplarn kullanarak cmlelerdeki noktal alanlar tamamlaynz. 21 Haziran, eksen, azalr, gece ve gndz, 21 Aralk, rzgr, okyanus akntlar, dinamik, gney, 37, scaklk, 23 27', 66 33', sfr, dik 1. Dnyann merkezi ve kutup noktalarndan getii kabul edilen izgiye denir. 2. Dnyann kendi ekseni 3. BLM LME VE etrafndaki dn hz, kutuplara gidildike DEERLENDRME 3. Gn iinde scakln deime A. Aadaki sorular nedeni dnmesidir. 4. Dnya, kendi ekseni etrafndan yantlaynz. ynlerinde 1. Dnyann geoit eklinde dnmeseydi ve kuaklar olmasnn balca sonular sapma olmaz, basn olumazd. nelerdir? 5. Dnyann Gnee yaklap uzaklamas, yeryznde etkilemez.

B) Dnyann kendi etrafndaki dn yn deimelidir. C) Dnyann ekli deimelidir. D) Dnyann Gne sistemindeki yeri deimelidir. E) Ayn Dnya evresinde izledii yol deimelidir. 2. Ankarada yatay bir yzeye yerletirilen bir metre boyundaki bir cismin glge boyunun I. 21 Mart II. 21 Haziran III. 21 Aralk gnlerindeki uzunluu, en uzun olanndan en ksa olanna doru sralanm biimiyle aadakilerin hangisinde doru verilmitir? A) I, II, III B) III, II, I C) II. III. I D) I, III, II E) III, I, II 3. Gne nlarnn Olak Dnencesine dik dt gn iin aadakilerden hangisi sylenemez? A) Gney Kutup Noktasnda yaklak 6 aylk gece sresinin balangcdr. B) Olak Dnencesinde yerel saatle 12.00de ve yatay yzeylerde cisimlerin glgesi olumaz. C) Kuzeye gidildike gece sresi uzar. D) Ekvatorda 12 saat gndz yaanr. E) Kuzey Yarm Krede k balangcdr. 4. Kuzey Kutup Noktasnda srekli gndz yaand dnem iin aadakilerden hangisi sylenemez? A) Kuzey Yarm Krede gndz sresi 12 saatten fazladr. B) Gney Yarm Kredeki en dk scaklklar bu dnemde yaanr. C) Kuzey Yarm Krede yln en ksa glgeleri bu dnemde oluur. D) Gney Yarm Krede yln en uzun gecesi bu dnemde oluur. E) Kuzey Yarm Krede bu dnemden sonra glgeler srekli ksalr. 5. Aadakilerden hangisi 21 Mart, 21 Haziran, 23 Eyll ve 21 Aralkta yaanan ortak bir durumdur? A) Her iki yarm kredeki gndz sresi eittir. B) Her iki yarm kredeki scaklk ortalamalar ayndr.

C) Ekvatordaki gndz sresi 1. Is ile scaklk arasndaki fark ayndr. nedir? D) Her iki yarm kredeki glge 2. Scaklk enleme gre nasl boylar ayndr. deiir? E) Kutup noktalarndaki gece 3. 2860 m ykseklikteki bir yerde sresi eittir. scaklk 13,4C olarak llmtr. Bu yerin indirgenmi 6. I. Kutuplarda kalc karn deniz scakl ka Cdir? seviyesinden balamas 4. Havadaki nemin az olmas II. Kzldenizdeki tuz orannn scakl nasl etkiler? Baltk Denizine gre fazla olmas 5. Hava durumu ve iklim III. Kutuplara gidildike gece ile arasndaki fark nedir? gndz arasndaki zaman farknn 6. Orta kuak karalarnn bat ve artmas dou kylarnda scaklk neden Yukarda verilen bilgilerden farkldr? hangileri Dnyann eklinin 7. Dnya yllk ortalama scaklk sonularndandr? dalnda, Kuzey Yarm Krede A) Yalnz I B) Yalnz II scaklk deerlerinin Gney Yarm C) Yalnz III D) I ve II Kreden yksek olmasnn E) II ve III nedenleri nelerdir? 7. Dnyann ekseni ekliptie 23 27' eiktir. Dnya, Gne etrafnda dolanmaktadr. Aadakilerden hangisi bu olgularn sonularndan deildir? A) Scakln yl boyunca deimesi B) Glge boylarnn yl boyunca deimesi C) Yerel saat farklarnn olumas D) Gndz sresinin yl boyunca deimesi E) Gne nlarnn yalnzca dnenceler arasna dik dmesi B. Aadaki szck ve szck gruplarn kullanarak cmlelerdeki noktal alanlar tamamlaynz. ller, scaklk, basn ve rzgrlar, nem ve ya, Dnyann kendi ekseni etrafnda dnmesi, iklim, Troposfer, scaklk azalr, scak, souk 1. Gnlk scaklk farklarnn yksek olduu yerler .. 3. klim elemanlar . .. 4. Hava olaylarnn uzun yllar ortalamasna 5. klim olaylar atmosferin 8. katmannda gerekleir. 6. Atmosfer olmasayd gndz ok gece ok .. olurdu. 7. Hava daha ok yerden snd iin ykseklere kldka 8. Scakln gn iinde Yukardaki Dnya ekli deimesinin nedeni zerinde gsterilen A merkezi . iin aadakilerden hangisi sylenemez? C. Aadaki ifadelerden A) En ksa glge boylar 21 doru olanlarn yanna D, Haziranda oluur. yanl olanlarn yanna Y B) 21 Aralkta kuzeye gidildike harfini yaznz. gndz sresi uzar. 1. Gneten gelen zararl nlar C) Yatay yzeylere gne nlar atmosferin Troposfer tabakasnda hibir zaman dik dmez. tutulur. D) Kuzeyindeki yerlere gre gece 2. Ksa bir sre iinde yaanan ve gndz arasndaki zaman fark hava koullarna hava durumu azdr. denir. E) Yaz mevsimi Gney Yarm 3. Karalar denizlere gre daha Kredeki bir merkeze gre daha ge snr. uzundur. 4. Scaklk arttka atmosfer basnc da artmaktadr. A. Aadaki sorular yantlaynz.

5. Nem orannn fazla olduu yerlerde gnlk scaklk fark azdr. 6. Kuzey Yarm Krede gneyden gelen okyanus akntlar scakl artrr. 7. Gney Yarm Krede gneyden esen rzgrlar scakl artrr. 8. Yeryzndeki en yksek scaklklar Yenge Dnencesinin evresinde yaanr. . Aadaki oktan semeli sorular yantlaynz. 1. klim olaylarnn atmosferin en alt katman olan troposferde grlmesinin nedeni aadakilerden hangisidir? A) Alt katmanda basncn yksek olmas B) Su buharnn tamamnn, gazlarn byk bir ksmnn burada olmas C) Zararl nlarn bu katmana gelmeden tutulmas D) Bitki rtsnn bu blmde olmas E) Ykseklere kldka scakln azalmas 2. Gney Yarm Krede kuzeyden esen rzgrlarn scakl ykseltmesi aadakilerden hangisiyle scaklk arasndaki ilikiye rnektir? A) Ykselti B) Karasallk C) Boylam D) Enlem E) Basn

5. Ayn enlemler arasnda yer A) 1920 B) 1400 C) alan Kuzeybat Avrupa 1040 kylarnn, Kuzeydou Asya D) 960 E) 820 kylarndan daha scak olmasnn temel nedeni aadakilerden hangisidir? A) Okyanus akntlar B) Nem oranlarnn farkl oluu LME VE C) evrelerindeki karalarn etkisi DEERLENDRME D) Gne nlarnn dme as E) Denizlerin tuzluluk oran A. Aadaki sorular yantlaynz. 6. Scaklk, kutuplara gidildike dzenli bir biimde azalmaz. 1. Ykseklik hava basncn nasl Aadaki durumlardan etkiler? hangisinde scaklk kutuplara 2. Atmosferdeki gazlarn miktar gidildike dzenli bir biimde bugnknn iki misli olsayd hava azalrd? basnc nasl deiirdi? A) Dnyann ekli deiseydi 3. Termik ve dinamik basn B) Ekvator ile ekliptik arasndaki merkezleri nasl oluur? a deiseydi 4. Rzgrlarn Kuzey Yarm C) Tropikal kuak genileseydi Krede saa, Gney Yarm D) Yer ekillerinde farkllk Krede sola sapmasnn nedeni olmasayd nedir? E) Bitki rtleri olmasayd 5. Rzgrn ynn neler etkiler? 6. Rzgrn hzn neler etkiler? 7. Aada ayn iklim tipinin etkili 7. Muson rzgrlarnn olduu iki ayr yrenin yllk olumasnn nedenleri nelerdir? ortalama scaklk grafii 8. Gnlk rzgrlar hangileridir? verilmitir. Neden oluurlar? 9. Fhn rzgrlar nasl olumaktadr? B. Aadaki szck ve szck gruplarn kullanarak cmlelerdeki noktal alanlar tamamlaynz. dinamik, gndz denizden karaya doru eser, gece karadan denize doru eser, deiir, deimez, azalr, artar, alizeler, ya brakr, fn rzgrlar 1. Dnya, kendi etrafnda dnmeseydi basn merkezi olumazd. 2. Scaklk deitike basn 3. Basn fark arttka rzgrn iddeti 4. Basn merkezleri arasndaki uzaklk arttka rzgrn iddeti 5. 30 enlemlerinden Ekvatora yl boyunca eser, karalarn dou kylarna 6. Bir yama boyunca ykselip dier yamata alalan rzgrlara denir. 7. Deniz meltemi,

Aadakilerden hangisi bu merkezlerde en scak ve en souk aylarn farkl olmasnn temel nedenidir? A) Nem oranlarnn B) Bitki rtlerinin 3. Orta Anadoluda dalarn C) Yllk ya miktarlarnn gney yamalarndaki bitkiler, D) Ekvatora uzaklklarnn kuzey yamalarndakilere gre E) Yarm krelerinin daha erken olgunlamaktadr. Bu durum scaklkla 8. Trkiyenin herhangi bir izoterm aadakilerden hangisi indirgenmi haritasnda scakln arasndaki ilikiye rnektir? dalna; A) Ykseklik B) Bak durumu I. Enlem C) Karasallk D) Rzgr II. Karasallk E) Bitki rts III. Ykseklik hangilerinin 4. Yeryzndeki scaklk dal etmenlerinden incelendiinde genel olarak etkisinden sz edilemez? B) Yalnz II Ekvatordan kutuplara gidildike A) Yalnz I C) Yalnz III D) I ve II scakln azald grlr. E) II ve III Aadakilerden hangisi bu durumun temel nedenidir? A) Dnyann ekli B) Yer 9. Gerek scakl 14C, indirgenmi scakl 19,2C ekilleri olan bir yerin deniz C) Ykseklik D) Bak durumu Aadaki ifadelerden seviyesinden ykseklii ka C. E) Nem oran doru olanlarn yanna D, metredir?

yanl olanlarn yanna Y harfini yaznz. 1. Rzgr, basn farkndan oluur. 2. Rzgr, alak basntan yksek basnca eser. 3. Kutup ve bat rzgrlar 60 enlemlerinde karlar. 4. Dnyann kendi etrafndaki dn yn deiseydi rzgrlarn da sapma yn deiirdi. 5. Rzgrn en fazla estii yne, hkim rzgr yn denir. 6. Rzgr frekans glnden yararlanarak rzgrn iddeti renilebilir. 7. Arazinin engebesi arttka rzgrn iddeti artar. 8. Bat rzgrlar, karalarn dousuna ya brakr. 9. Muson rzgrlar yazn denizden, kn karadan eser. 10. Kutup rzgrlar, estii her yere yl boyunca ya brakr. 11. Vadi meltemi, geceleri vadiden yksek yerlere eser.

B) Deniz meltemi C) Musonlar D) Kutup rzgrlar E) Bat rzgrlar 4. Aada musonlarnn gsterilmitir. yaz esme

Haritada numaralarla gsterilen yerlerde srekli rzgrlardan hangileri etkilidir? Alizeler Bat Kutup ve k III ve A) I ve II I ynleri IV II ve B) I ve II V IV III ve C) V I ve II IV III, IV ve D) II I V E) II ve III I ve V IV 7. Muson rzgrlarnn yazn bol ya getirirken kn kuru esmesinin temel nedeni aadakilerden hangisidir? A) Buharlamann kn az oluu B) Kn blgenin alak basn etkisine girmesi C) Musonlarn yazn denizden, kn karadan esmesi D) Kn scakln dk olmas E) Kn havann nem tayabilme kapasitesinin azalmas 8. Rzgrlarn etki alan, basn merkezlerinin bulunduu yerler arasndaki uzakla baldr. Buna gre aadaki rzgrlardan hangisinin etki alan daha geni, esi sresi daha uzundur? A) Lodos B) Poyraz C) Musonlar D) Deniz meltemi E) Alizeler

I. Kara ve denizlerin farkl snmas II. Dnya ekseninin eiklii ve Dnyann Gne etrafnda dolanmas III. Dnyann kendi ekseni etrafnda dnmesi IV. Asya ktasnn en byk kara paras olmas Musonlarn yaz ve k dnemlerinde birbirinin tersi ynnde esmesinin temel nedeni yukardaki . Aadaki oktan semeli etmenlerden hangi ikisidir? A) I ve II B) II ve III sorular yantlaynz. C) I ve III D) II ve IV 1. Rzgr oluumunda temel E) I ve IV etmen basn farkdr. Dnyann Yandaki ekline bal olarak meydana 5. ekilde bir gelen scaklk farklar, kara ve basn denizin yl ve gn iinde farkl snmas, basn farknn balca merkezindeki hava nedenleridir. Aadaki rzgrlardan hareketlerinin oklarla hangisi gnlk basn yn gsterilmitir. farklarndan oluur? A) Meltemler B) Alizeler C) Bat rzgrlar D) Musonlar Bu ekle gre yreyle ilgili aadaki bilgilerinden E) Kutup rzgrlar hangilerine ulalabilir? 2. Aadaki zelliklerden I. Bulunduu yarm kre hangisi sadece yerel II. Dikey hava hareketlerinin nasl olduu rzgrlara zgdr? A) Basn farklarndan olumalar III. Yatay hava hareketlerinin B) Etki alanlarnn dar, esme nasl olduu A) I ve II B) II ve III srelerinin ksa olmas D) I, II ve III C) Basn fark arttka iddetinin C) I ve III E) Yalnz I artmas D) Denizden esen rzgrlarn 6. nemli olmas E) Ynleri zerinde yer ekillerinin etkili olmas 3. Rzgrlarn esme sresi ve etki alan, basn merkezlerinin sreklilii ve konumuna baldr. Buna gre aadaki rzgrlardan hangisinin esme sresi daha ksa, etki alan daha dardr? A) Alizeler

LME VE DEERLENDRME
A. Aadaki yantlaynz. sorular

1. Havann neme doymas iin hangi koullar gerekir? 2. Hangi durumda havann maksimum nemi artar? 3. Sis olay hangi durumlarda gerekleir? 4. Scaklk arttka bal nem nasl deiir? 5. Cephe yalar nasl oluur? 6. Yeryznn en az ya alan yerlerini belirterek buralarn zelliklerini aklaynz. 7. Orografik yalarn oluumuna etki eden faktrler nelerdir? 8. Mutlak nemle bal nem arasnda nasl bir iliki vardr?

B. Aadaki szck ve szck gruplarn kullanarak cmlelerdeki noktal alanlar tamamlaynz. scaklk artnca nem a oluur, scaklk artnca bal nem artar, bal, mutlak maksimum, konveksiyonel, orografik, scakln 0Cun altna dmesi gerekir, orta, alak, yksek 1. Gnn ilk saatlerindeki sis lene doru dalr. nk 2. nem, havadaki mutlak nemin orandr. 3. Isnan hava ykselirken sour, doyma noktasn anca yalara neden olur. 4. Kar yamas iin 5. Bulutlar olutuklar ykseklie gre , ve olmak zere gruba ayrlr. 6. basn alanlar yeryznn en az ya alan yerleridir.

D) Scak bir hava karlarsa E) Nem a artarsa

ktlesiyle 6.

2. Aada scaklk ve nemle ilgili verilen bilgilerden hangisi yanltr? A) Souk hava neme daha kolay doyar. B) Scaklk dtke havann bal nemi de der. C) Scakl den nemli hava ya brakabilir. D) Scak havann nem tama kapasitesi yksektir. E) Havann nem tama kapasitesi ile scaklk doru orantldr.

3. Yan oluma koullarndan biri de scakln dmesidir. Kutup blgelerinde ve yksek dalarn doruklarnda scaklk dk olduu hlde ya ok azdr. Bu durumun nedeni aadakilerden hangisidir? A) Nemin az olmas B) iddetli rzgrlarn grlmesi C) Hava ktlelerinin durgun C. Aadaki ifadelerden olmas doru olanlarn yanna D, D) Bitki rtsnn clz olmas yanl olanlarn yanna Y E) Maksimum nemin artmas harfini yaznz. 1. 1 m3 havann alabilecei en 4. Aadakilerden hangisi fazla neme maksimum nem yeryzndeki ya daln denir. en az etkiler? 2. Hava, neme doyma noktasna A) Bitki rts yaklayorsa bal nem azalr. B) Ykselti 3. iy olayna daha ok ilkbahar C) Denize yaknlk ve yaz sabahlarnda rastlanr. D) Yer ekilleri 4. 30 enlemleri yl boyunca E) Srekli basn merkezleri ya alr. 5. Kutuplara gidildike ya 5. Mutlak nem, havadaki nem dzenli bir ekilde artar. miktardr. 6. Scak yerlerin nem tama Maksimum nem, havann kapasitesi yksektir. tayabilecei nem miktardr. 7. Ya miktar higrometre ile Bal nem, mutlak nemin llr. maksimum neme orandr. 8. Kra ve kr oluumunda 1m3 havasnda 4,2 gram nem scaklk 0Cun stndedir. bulunan bir havann bal nemi % 9. Gneydou Asya yl boyunca 25tir. ya alr. Bu hava ktlesiyle ilgili aadaki yarglardan hangisi . Aadaki oktan semeli yanltr? sorular yantlaynz. A) Havann nem a 12,6 gramdr. 1. Scaklk arttka havann nem B) Havann maksimum nemi 16,8 tama kapasitesi artar. gramdr. Buna gre bal nemi % 60 C) Mutlak nem artarsa bal nem olan bir hava ktlesi hangi de artar. durumda ya brakr? D) Maksimum nem artarsa hava A) Scakl artarsa doyma noktasna yaklar. B) Alalrsa E) Bu koullarda havann ya C) Bir yama boyunca ykselirse brakmas beklenmez.

Yksek basn merkezlerinde alalc hava, alak basn merkezlerinde ykselici hava etkilidir. Buna gre haritada numaral blgelerden hangilerinde havada nem a oluur? A) I ve III B) II ve IV C) I, II ve IV D) III ve V E) IV ve V 7. Alalan hava ktlelerinde bal nem azalr ve hava neme doyma noktasndan uzaklar. Alalan hava ktlelerinin nem a oluturmasnn nedeni aadakilerden hangisidir? A) Rzgr oluturmas B) Buharlamay gletirmesi C) Havann skmas D) Basnc artrmas E) Hava scakln ykseltmesi

LME VE DEERLENDRME
A. Aadaki yantlaynz. sorulan

1. Ekvatoral iklimde, ya ve scaklkta iki dnemde art olmasnn nedeni nedir? 2. Subtropikal iklimin ya zellii nasldr? 3. Muson ikliminde en fazla yan yazn dmesinin nedeni nedir? 4. Muson ikliminin doal bitki rts nedir? 5. Akdeniz iklimi nerelerde etkilidir? 6. Okyanusal iklimin genel zellikleri nasldr ve bitki rts nedir? 7. l iklimi nerelerde etkilidir? 8. Her mevsim ya alan iklim tipleri hangileridir? B. Aadaki szck ve szck gruplarn kullanarak cmlelerdeki noktal alanlar tamamlaynz.

konveksiyonel, savan, yal, 2. kurak, 10C, okyanusal, ilkbahar, nem azdr 1. Ekvatoral iklimde yl boyunca yalar grlr. 2. subtropikal iklimin bitki rtsdr. 3. Akdeniz ikliminde yazlar scak ve , klar lk ve 4. iklim orta kuak karalarnn batsnda etkilidir. 5. Karasal iklimde en fazla ya der. 6. llerde gnlk scaklk fark yksektir. nk 7. Tundra ikliminde en scak ayn ortalamas gemez.

A) Yeryz ekillerine B) Toprak trlerine C) klim zelliklerinin benzerliine D) Denize uzaklklarna E) Boylam deerlerinin ayn olmasna

8. Bat rzgrlar Alak basn Scak okyanus akntlar Yukardaki etmenlere gre biimlenmi iklim tipinin doal bitki rts aadakilerden hangisidir? A) Geni yaprakl orman B) Tundra 3. Bir blgenin iklim tipi C) Bozkr tanmlanrken D) Savan aadakilerden hangisinin E) Kark yaprakl ormanlar belirtilmesi yeterli bir lttr? 9. Aada baz iklim tiplerinin A) Yer ekilleri etkili olduklar yerler C. Aadaki ifadelerden B) Denize yaknl gsterilmitir. doru olanlarn yanma D, C) Ortalama ykseklii yanl olanlarn yanma Y D) Scaklk ve ya dal E) Matematik konumu harfini yaznz. 1. Ekvatoral ve okyanusal II. Akdeniz iklimlerin ya rejimleri 4. I. Muson III. Savan IV. Ilman karasal dzenlidir. iklim 2. Subtropikal iklim orta kuakta Yukardaki blgelerinden hangileri en grlr. 3. Orta kuakta l iklimi fazla ya yazn alr? Bu iklim tipleri aadakilerden A) Yalnz I B) Yalnz III grlmez. hangisinde verilmitir? C) Yalnz IV D) I ve III 4. Makiler, kzlam ormanlarnn __I__ __II__ __III__ E) II ve IV tahrip edilmesiyle ortaya A) Ekvatora Savan Muson l kmtr. Karasal Okyanus l 5. Akdeniz iklimi Gney Yarm 5. Aadaki iklim tiplerinden B) al hangisinin etkili olduu Krede grlmez. C) Akdeniz Tundra Savan 6. Karasal iklimde yllk scaklk yerlerde yllk yan tm D) Ekvatora Karasal Savan yazn der? l farklar fazladr. E) Tundra l Ekvatora 7. Kutuplar yeryznn en az A) Ekvatoral B) Savan l C) Okyanusal D) Ilman karasal ya alan blgelerindendir. E) Akdeniz 8. Kutup alt (tundra) ikliminin 6. Ykseklik arttka iklimin insan bitki rts ormandr. 9. Bozkr iklimi yalnzca Asyada yaam zerindeki olumsuz etkisi de artar. nk yksek yerlerde LME VE grlr. scaklk dk olduundan DEERLENDRME . Aadaki oktan semeli yerleim alan snrlanr, tarm yaplamaz ve orman yetimez. sorular yantlaynz. A. Aadaki sorular Aadaki iklim blgelerinden yantlaynz. ykseklere 1. Ya ve scaklk deerleri hangisinde ile rejimleri ayn olan iki farkl kldka nfus genel olarak 1. Yerin i ie katmanlardan yrenin aadaki artar? olutuunu nasl anlarz? B) Ekvatoral zelliklerinden hangilerinin A) Muson 2. Paleozoikin balca zellikleri C) Akdeniz D) Okyanusal ayn olmas beklenir? nelerdir? E) Ilman karasal A) Bitki rtlerinin 3. Mezozoikte oluan balca B) Ykseltilerinin kvrm dalar hangileridir? 7. Farkl yarm krede ve farkl 4. C) Yer ekillerinin Skan yer kabuunun konuma sahip olmalarna ramen kvrlmas ya da krlmas neye D) Basn deerlerinin talya ve Orta ilide maki bitki baldr? E) Matematik konumlarnn rtsnn yaygn olduu 5. Deprem ka ekilde gzlenmitir. gerekleir? Nedenlerini Bu iki lkenin doal bitki belirtiniz. rtlerinin benzer olmas 6. Yer kabuuna neden yk aadakilerden hangisine biner? Aklaynz. baldr? Yukarda ya ve scaklk grafii verilen merkez, aadaki iklim blgelerinden hangisinde yer almaktadr? A) Tundra B) Ekvatoral C) Akdeniz D) Okyanusal E) Muson

7. Yer kabuunun iindeki kzgn maddeler nereden yeryzne kar? 8. S, orta derinlikte ve derin depremlerden hangisinin ykc etkisi daha fazladr? 9. Ta kmr hangi jeolojik dnemle ilgili nasl bir bilgi vermektedir? 10. Mezozoik jeolojik dnemlerin en nemli olaylarn belirtiniz. 11. Jeolojik dnemlerle ilgili bilgiler nasl elde edilmektedir? 12. Levha tektonii teorisi nedir? Aklaynz. 13. Volkanik olaylar daha ok hangi blgelerde grlmektedir? Neden? 14. Yer kabuunun geni apl ykselmesi ya da kmesinin nedenleri nelerdir? 15. Yer kabuunu oluturan levhalarn birbirine yaklamas hangi olaylara neden olur? B. Aadaki szck ve szck gruplarn kullanarak cmlelerdeki noktal alanlar tamamlaynz. i kuvvetler olumazd, d kuvvetler olumazd, deniz tabannda olduunu kantlar, deniz seviyesinin ykseldiini kantlar, yer krenin i ksmlarnn yksek scaklkta olmasdr, Gneten gelen enerjidir, krlma, kvrlma, eski arazilerdir, levha snrlardr, mezozoikte, neozoikte, alalmaktadr, ykselmektedir, orojenik, epirojenik, volkanik, eski arazilerde 1. Yerin i ksmlar tamamen soumu olsayd 2. Yksek dalarda deniz canllarna ait fosillere rastlanmas, bu yerlerin eskiden 3. kuvvetlerin olumasnn nedeni 4. Yanlardan skan tortul tabakalar esnek bir yapdaysa gerekleir. 5. Yeryznde depremlerin en ok grld yerler 6. stanbul ve anakkale boazlar ile Ege Denizi olumutur. 7. Eskiden buzul altnda olan yerler buzullar eridiinden hafifledi ve bu yerler gnmzde 8. Alp-Himalaya dalar hareketler sonucu olumutur.

9. Krater, kaldera, maar, volkan konisi gibi ekillere daha ok rastlanr. 10. nsanlar, zamannda ortaya kmtr. C. Aadaki ifadelerden doru olanlarn yanna D, yanl olanlarn yanna Y harfini yaznz. 1. Depremin iddeti llemez. 2. Aktif fay alanlar deprem olma olasl fazla olan yerlerdir. 3. lk insanlar birinci jeolojik zamanda ortaya kt. 4. Scak su kaynaklarna daha ok eski arazilerde rastlanr. 5. Yk artan yer kabuu mantoya daha ok batar. 6. Yer kabuu tek para hl indedir. 7. Gen araziler ayn zamanda nemli deprem alanlardr. 8.Aktif volkanlara daha ok Byk Okyanus kylarnda rastlanr. 9. Dalk alanlarda deprem grlmez. 10. Yer kabuu i ie katmandan olumutur. 11. D glerin ufalanm materyalleri tamas, tanan blgede yer kabuunun hafiflemesine neden olur. 12. Dnya haritas eskiden beri hi deimedi. . Aadaki oktan semeli sorular yantlaynz. 1. Yerin i ksmnn yksek scaklkta olmas, orojenez, epirojenez, volkanizma ve deprem gibi i gleri oluturur. Aadaki oluumlardan hangisi i glerle ilgili deildir? A) Yer kabuundaki krlmalar B) Sradalarn oluumu C) Kta ykselmesi D) Krater olumas E) Yer alt maaras olumas 2. Birbirine doru hareket eden levhalar arasndaki tortul tabakalarn skarak kvrlmas ya da krlmas olayna orojenez denir. Buna gre orojenik hareketlerin devam ettii bir yer iin aadakilerden hangisi kesin olarak sylenebilir? A) Eski kara ktlesidir. B) Akarsu andrmas, rzgr andrmasndan azdr.

C) Deprem ve volkanik olaylarn grld yerlerdendir. D) Okyanuslarn ortasdr. E) Ortalama ykseltisi azdr. 3. Hafifleyen karann ykselmesi, arlaan karann kmesine epirojenez denir. Aadakilerden hangisi epirojenik hareketlerin olumasna dorudan etkide bulunmaz? A) Buzul erimesi B) Volkanik olaylar C) Kayalarn ufalanmas D) D kuvvetlerin erozyonu E) Buzul oluumu 4. Jeolojik dnemler, o dnemde meydana gelen nemli olaylarla tanmlanr. Aadakilerden hangisi Nezozoik Dnemin zelliklerindendir? A) Yer kabuunun ktalara blnmesi B) Linyit, petrol ve tuz yataklarnn oluumu C)Ta kmr yataklarnn oluumu D) iddetli volkanizma E) Atlas ve Hint okyanuslarnn belirginlemesi 5. Yer kabuu eitli byklkteki levhalardan oluur. Bu levhalarn arpt yerlerde sradalar ve depremler meydana gelir. Levhalarn birbirinden koptuu yerlerde ise volkanik olaylar fazladr. Buna gre aada verilen bilgilerden hangisi yanltr? A) Yerin i ksmlar yksek scaklkta olduu iin yer kabuu hareketlidir. B) Scak su kaynaklarna, levhalarn arpt ve birbirinden ayrld yerlerde daha ok rastlanr. C) Levhalarn birbirine yaklat yerlerdeki yer kabuu ykselir. D) gler yalnzca karalarda etkilidir. E) Yeryz srekli hareket ve deiim hlindedir. 6. Aadakilerden hangisi yer kabuunun yapsyla ilgili verilen doru bir bilgidir? A) Kalnl karalarda az, okyanus tabanlarnda oktur. B) Byk ve kk levhalar hlindedir. C) Mantodaki hareketlere bal olarak paralarn yerleri sabittir.

D) lk olutuu zaman paral bir dalmaya, ria, elverili, elverili hldeydi. deil E) Kaplad alan hi deimedi. 1. Akarsuyun denge profiline andrmann rastlanr. 7. Aada deprem bakmndan 2 rzgr biriktirmesiyle oluan tehlikeli alanlar gsterilmitir. hilal biimindeki kumullardr. 3 karstik ekillerin en kdr. 4. Hrg kaya buzul ekillerindendir. 5. Kyya paralel uzanan dalarn kmesiyle kylar oluur. 6. Polyelerin bir ksm tarma C. Aadaki ifadelerden doru olanlarn yanma D, yanl olanlarn yanna Y Bu yerlerle ilgili aadaki harfini yaznz. yarglardan hangisine varlabilir? 1. Irmak adalarna eimin A) Fay hatlar oktur. azald yerlerde rastlanr. B) Eski kta alanlardr. 2. Peri bacalar akarsu biriktirme C) Levhalarn uzaklama ekilleridir. alanlardr. 3. Mendereslerin olutuu D) Yakn zamanda olutuu iin yerlerde akarsularn boyu uzar. dzlkler geni alanlar kaplar. 4. Birikinti konisi akarsu E) klim koullar benzerdir. andrmasyla oluur. 5. Dolin, kayalarn znmesiyle oluan anaklardr. LME VE DEERLENDRME 6. Dolinlerin birlemesiyle uvalalar oluur. A. Aadaki sorular 7. Yardang, rzgr biriktirme yantlaynz. ekillerindendir. 8. Yl boyunca erimeyen 1. Bir akarsuda bklmlerin ok karlara toktaan kar denir. olmas akarsu ve akarsuyun 9. Falezlere daha ok delta akt blgenin yapsyla ilgili ovalarnda rastlanr. hangi bilgileri verir? 10. Heyelan olayna daha ok 2. Birikinti konisi nerelerde kurak yerlerde rastlanr. oluur? 11. Gelgit olay Ay ve Gnein 3. Dev kazanna nerelerde ekim gcnden kaynaklanr. rastlanr? 12. Boyuna kylarda girinti ve 4. Delta ovasnn olumas iin knt fazladr. hangi koullar gerekir? 13. Gelgitin ok olduu 5. Krgbayrn geni bir yer kylardaki akarsu azlarnda kaplad arazileri yerleme, hali oluur. ulam ve tarm bakmndan 14. Ria ky tipine yalnzca scak deerlendiriniz. kuakta rastlanr. 6. Karstik arazilere nerelerde rastlanr? . Aadaki oktan semeli 7. Karstik biriktirme ekillerinin sorular yantlaynz. balcalar hangileridir? 1. Yandaki ekilde 8. Mantarkaya nasl oluur? Yeilrmakn deni9. Vadi, rt, sirk ve takke ze dkld yerde buzullar nedir? Aklaynz. oluan aramba 10. Lagn ve tombolo nedir? Deltas gsterilmiNasl oluur? tir. 11. Falez nedir? Falezlere Bu blge iin aadakilerden nerelerde rastlanr? hangisi sylenemez? 12. Skyer ve fiyort ky tiplerine A) Akarsu bol miktarda nerelerde rastlanr? alvyon tamtr. B) Kyda gelgit genlii B. Aadaki szck ve fazladr. szck gruplarn kullanarak C) Kyda gl akntlar cmlelerdeki noktal alanlar yoktur. tamamlaynz. D) Akarsuyun yatak eimi Son evresinde, ilk evresinde, azalmtr. mantarkaya, barkan, lapya, dol E) Akarsuyun ak hz in, andrma, biriktirme, azalmtr.

2. Baz yer ekillerinin oluumu gelgit genliinin az ya da ok olmasna baldr Gelgit genlii, aadaki yer ekillerinden hangilerinin oluumunda temel rol oynar? A) Lagn - Tombolo B) Falez - Ky oku C) Hali - Delta D) Ria - Dalmaya E) Fiyort - Ky sekisi 3. Toprak ktlesinin, bazen de tabakalarn eim dorultusunda aniden kaymasna heyelan denir. Aadakilerden hangisi heyelanlarn sk grld yerlerin zelliklerinden deildir? I. Eimin fazla olmas il. Topran kuru ve taneli olmas III. stte geirimli, altta geirimsiz tabakalarn bulunmas IV. Tabakalarn eim dorultusunda uzanmas A) Yalnz I B) Yalnz II C) Yalnz IV D) I ve II E) III ve IV 4. Yer ekillerini biimlendiren balca d gler rzgr, buzu! ve sulardr. Aadaki yer ekillerinden hangisini akarsular oluturmutur? A) Hrg kaya B) Mantarkaya C) Asl vadi D) Peneplen E) Moren 5. Kayalarn daha ok fiziksel (mekanik) yolla ufaland yerler iin aadakilerden hangisi sylenebilir? A) Her mevsim ya alr. B) Bitki rts grdr. C) Orta kuaktadr. D) Scaklk farklar fazladr. E) Deniz kysndadr, 6. Aadakilerden hangisinde bir yer ekli o ekli oluturan d gle birlikte verilmemitir? A) Vadi Akarsu ve Buzullar B) Sirk gl Buzullar C) Falez Dalgalar D) Barkan Rzgrlar E) Traverten Rzgrlar 7. Bklmler oluturan bir akarsu iin aa- dakilerden hangisi kesin olarak sylenebilir? A) Akm yksektir.

B) Yatak eimi azdr. C) Ak hz fazladr D) Rejimi dzensizdir. E) Delta oluturmaktadr. 8. Kylarn zellikleri gz nne alnrsa aadaki ky tiplerinden hangisinde doal limanlarn en az olmas beklenir? A) Boyuna ky B) Dalmaya tipi ky C) Enine ky D) Fiyort tipi ky E) Ria tipi ky Karadeniz Terme 162 Baz yerleim birimleri akarsu boyunca kurulmutur. Yerleim birimi, akarsu boyunca byd iin yerleim biriminin uzan dorultusu akarsuyun uzan ynne paraleldir. Daha ok dar vadilerde grlen bu tr yerleim birimleri izgisel yerlemeler olarak da adlandrlr (6.15.Fotoraf). Baz toplu yerlemeler ise daire eklindedir. Meskenler genelde merkezde bulunan bir meydan veya kylerde okul, cami, eme gibi yaplarn evresinde dairesel ekilde kurulmutur. Bu yerleme ekli genellikle dz bir arazide veya ovalar da grlr (6.16.Fotoraf). LME VE DEERLENDRME A. Aadaki sorular yantlaynz. 1. Meskenlerde kullanlan malzeme seiminde neler etkili olmaktadr? 2. Yerleim birimlerinin toplu ya da dank olmasnda en nemli faktrler nelerdir? 3. Yerleim birimlerinin krsal ya da kentsel olarak ayrmnda hangi ltler kullanlmaktadr? 4. lk yerlemelerin kurulduu yerlerin balca zellikleri nelerdir? 5. Ky alt yerlemelerindeki balca ekonomik etkinlikler nelerdir? 6. izgisel yerlemelere daha ok nerelerde rastlanr? 7. Yerlemeyi snrlandran koullar nelerdir? B. Aadaki szck ve szck gruplarn kullanarak

cmlelerdeki noktal alanlar tamamlaynz. azdr, ahap, toplu, sanayi ehri, tarm, kerpi, ekonomik 1. Su kaynaklarnn az olduu yerlerde yerlemeler genelde yerleme eklindedir. 2. Orman alanlarndaki meskenlerin yapmnda daha ok kullanlr. 3. Fabrikalarn ok olduu ehirlere denir. 4. lk yerlemeler uygun yerlerde gelimitir. 5. Tarm, hayvanclk ve madencilik gibi etkinlikleri beer sistemlerin blm inceler. C. Aadaki ifadelerden doru olanlarn yanna D, yanl olanlarn yanna Y harfini yaznz. 1. Meskenlerde kullanlan malzemeyi ve evlerin araziye dal biimini nfus corafyas inceler. ( ) 2. Engebeli arazilerde daha ok dairesel yerlemeler olumutur. ( ) 3. Kerpi yaplara daha ok kurak ve yar kurak blgelerde rastlanr. ( ) 4. Indus, Ganj, Nil ve Mezopotamya ilk yerleik hayatn grld yerlerdendir. ( ) 5. Yerlemelerde kullanlan malzemenin jeolojik yapyla ilgisi yoktur. ( ) 6. ller, yerlemeye eiverile olmayan alanlardr. ( ) 7. Nfusu 5000 ile 10.000 arasnda olan yerleim birimlerine ky denir. ( ) 8. Enlem, yerlemeyi snrlandrmaz. ( ) 173 . Aadaki oktan semeli sorular yantlaynz. 1. Bir yrede dank yerlemenin yaygn ol-masnda aadakilerden hangisinin etkisi yoktur? A) Yer ekillerinin engebeli olmas B) Tarm alanlarnn dar olmas C) Doal nfus art hznn fazla olmas D) Tarm alanlarnn birbirinden uzak olmas

E) Su kaynaklarnn yeterli olmas 2. I. Dalk alanlar II. Yksek platolar III. Alvyal ovalar IV. Karstik yreler V. Akarsu boylar Yukardaki yerlerden hangi ikisi yerlemeye elverili alanlardandr? A) ve II B) II ve IV C) ve IV D) II ve III E) III ve V Yukardaki haritada numaralarla gsterilen yerlerden hangileri yerlemeye en az elve-rilidir? A) ve II B) ve III C) II ve III D) II ve IV E) III ve IV Yeryznn ok scak, yal, kurak, yar kurak ve souk alanlar genelde yerlemeye elverili deildir. Buna gre aadaki alanlarn hangisinde yerlemeler, ar scak ve yalar nedeniyle genelde 2000 metrenin zerindeki alanlarda toplanmtr? A) Kuzey Amerikada B) Ekvator evresinde C) Asyann i kesimlerinde D) Avustralyada E) Kutuplar evresinde I. Muson Asyas II. l blgeleri III. Ekvatoral iklim blgesi IV. Tundra iklim blgesi Yukardaki yerlerden hangileri yeryznde- ki ilk yerlemelerin bulunduu alanlardandr? A) Yalnz I C) Yalnz II E) III ve IV B) I ve II D) II ve IV I. Muson Asyas II. Tropik ller III. Bat Avrupa IV. Orta Asya Yukarda verilen corafi alanlardan hangileri yerlemeye elverili deildir? A) Yalnz II B) I ve II C) Yalnz III D) II ve III E) II ve IV I. Akarsu boylar II. Yksek enlemler III. Alvyal ovalar IV. Dalk alanlar Yukardaki yerlerden hangileri ilk yerleim birimlerinin kurulduu alanlardandr? A) ve II B) II ve III C) III ve IV D) I ve III E) II ve IV

Aadakilerden hangisi beer corafyann inceleme alanlarndan deildir? A) Nfus B) Yerleme C) Tarm D) klim E) Turizm I. Nfus II. Kaplad alan III. Ekonomik etkinlik IV. Konut tipleri Yukardakilerden hangileri, kirve kent yerleim birimlerinin birbirinden ayrt edilmesinin ltlerinden deildir? A) ve II B) ve III C) II ve III D) ve IV E) II ve IV 174 LME VE DEERLENDRME A. Aadaki sorular yantlaynz. 1. Yaadnz yerin corafi konumunu defterinize yaznz. 2. evrenizde balca hangi yer ekillerinin bulunduunu gzlemleyerek defterinize yaznz. 3. Yaadnz yerde hangi iklim tr etkilidir? Bu iklimin zelliklerini Ankarann iklim zellikleriyle kar-latrnz. 4. Yaadnz yerdeki balca turizm varlklarn listeleyiniz. 5. Yaadnz yerin nfusunu Ankarann nfusuyla karlatrnz. B. Aada verilen cmlelerdeki noktal alanlar tamamlaynz. 1. Yaadm yerin evresindeki balca iller 2. Yaadm yerde yan en ok dt mevsim 3. Yaadm yerin bitki rts Bu bitki rts Ankaradaki bitki rtsyle gstermektedir. 4. Yaadm yerde en ok yetitirilen tarm rnleri 5. Ankaradaki balca turistik yerler 6. Yaadm yerde gelien balca sanayi kollar C. Aadaki ifadelerden doru olanlarn yanna D, yanl olanlarn yanna Y harfini yaznz. 1. Yaadm yer, yer alt kaynaklar bakmndan zengindir. ( ) 2. Ankara bir ovada kurulmutur. ( )

3. Yaadm yer ulam bakmndan gelimitir. ( ) 4. Ankara madencilik blgesidir. ( ) 5. Yaadm yer Trkiyenin seyrek nfuslu alanlarndadr. ( ) 6. Yaadm yerde nfus art fazladr. ( ) 7. Yaadm yer su kaynaklar bakmndan zengindir. ( ) 184 . Aadaki oktan semeli sorular yantlaynz. 1. Aadakilerden hangisi hem Ankarada hem de Trkiyenin her yerinde grlebilen yer ekillerindendir? A) Akarsu vadisi B) Buzul vadisi C) Kumul D) Dolin E) M ren 2. Aadakilerden hangisi Ankarann iklim zelliklerinden deildir? A) Yazlar kuraktr. B) En fazla ya ilkbaharda der. C) Kn don olay grlr. D) Her mevsim ya grlr. E) Yllk scaklk fark kylara gre yksektir. 3. Ankara evresinde daha ok tahl tarm yapl-maktadr. Aadaki yrelerden hangisinde buna benzer bir durum gzlenir? A) Dou Karadeniz kylar B) Antalya kylar C) zmir evresi D) Adana kylar E) Konya evresi 4. Ankara evresinde bozkrlar arasnda yer yer aalara rastlanmas aadakilerden hangisini kantlar? A) Karadeniz ikliminin etkisinde kaldn B) Eskiden ormanlarn daha geni yer kapladn C) Bozkrlarn her yerde bulunduunu D) Trkiye genelinde iklimin deitiini E) Trkiyenin yksekliinin arttn 5. Aada Ankara ilinin ya ve scaklk grafii

Bu grafie gre aadaki yarglardan hangisine varlamaz? A) Yllk ya miktar 200 mmden fazladr. B) Yazlar scak ve kuraktr. C) Yalar yl boyunca yamur eklindedir. D) Yllk scaklk fark 20Ctan fazladr. E) Ya rejimi dzensizdir. 6. Ankara evresinde turungil ve zeytin yetitirilmez. Bu durum aadaki illerden hangisinin ev-resinde de yaanr? A) Kayseri B) Mersin C) Antalya D) zmir E) Mula 7. Ankara evresinde yaplan aadaki hay-vanclk trlerinden hangisinin Trkiyede daha snrl alanlarda olmas beklenir? A) Arclk B) Kmes hayvancl C) Koyun besicilii D) Tiftik keisi besicilii E) Kl keisi besicilii 185 LME VE DEERLENDRME A. Aadaki sorular yantlaynz. 1. Corafi blgelerin snrlar neye gre belirlenir? Aklaynz. 2. Hangi blgelerin snrlar ile idari snrlar akr? Aklaynz. 3. Souk iklim blgesinde topraklar bulunan lkelere rnek veriniz. B. Aadaki szck ve szck gruplarn kullanarak cmlelerdeki noktal alanlar tamamlaynz. deiir, iklim, nfus, yer ekilleri, ekonomik etkinlikler, su kaynaklar, doal koullar, beer koullar 1. Blge snrlar zamanla 2. Doal koullara gre blgelerin belirlenmesinde gz nnde bulundurulan koullar 3 dikkate alnarak belirlenen blge snrlar ksa sre iinde deimez. 4. Blgeler belirlenirken doal, ve zellikler gz nnde bulundurulur. C. Aadaki ifadelerden doru olanlarn yanma D, yanl

olanlarn yanma Y harfini yaznz. 1. Btn blge snrlar ayn ltlere gre belirlenir. 2. Baz blge snrlar ksa srede deimez. 3. Yeryznde yalnzca be blge belirlenebilir. 4. Bir lke birden fazla blgede bulunabilir. . Aadaki oktan semeli sorular yantlaynz. 1. Yeryzn bir btn olarak incelediimizde baz zellikler ynnden benzer alanlar olduu grlmektedir. Bu benzer zellikleri doal ve beer olmak zere iki ana grupta toplayabiliriz. Aadakilerden hangisi blgeleri birbirinden ayran doal etmenlerden deildir? A) Yer ekilleri B) klim koullar C) Bitki rts D) Su kaynaklar E) Nfus ve yerleme 2. I. Corafi blgeler belirlenirken yalnzca doal koullar gz nnde bulundurulur. II. Bir blgenin her yerinde doal ve beer zellikler ayndr. III. Baz blgelerin snrlar deiir. IV. dari blgelerden bazlarnn snrlar siyasi blgelerin snrlaryla akr. Yukarda verilen yeryznn doal ve beer blgeleriyle ilgili bilgilerden hangileri yanltr? A) ve II B) II ve III C) III ve IV D) I ve III E) II ve IV ( ) ( ) ( ) ( ) Aadakilerden hangisinde idari snrlar ve blge snrlar akk olan blgeler bir arada verilmitir? A) Birlemi Milletler yesi lkeler - Bamsz lkeler B) Yal blgeler Ykseklii az olan blgeler C) Kurak blgeler - Petrol blgeleri D) Sanayi blgeleri - Nfusu seyrek olan blgeler E) Tarm blgeleri Ykseklii fazla olan blgeler Aadakilerden hangisi yeryznn doal ve beer olarak blgelere ayrlmasyla ilgili verilmi yanl bir bilgidir?

A) Ekonomik etkinliklerle ilgili blgeler, beer blgelerdir. B) Btn blgelerin snrlar kesindir ve deimez. C) Bir alan, birden fazla zellikteki blge iinde yer alabilir. D) Yer ekilleri bakmndan benzer alanlar, doal blgeler arasnda yer alr. E) Doal ve beer blgeler, farkl zellikler gsterir. 195 Ses Kirlilii 1990 ylnda stanbulda yaplan bir aratrmada grlt kirliliine neden olan faktrler ve oranlar u ekilde sralanmtr: sokak %50, tren ve tramvay %18, uak %13, sanayi %6, evredeki inaatlar %3, komular %3,5, ak hava %2,5 ve dierleri %4. Grltnn ar boyutlara ulamas, ar iitme bozukluklar, iitme kayb, ruhsal bozukluklar, dikkat, kayb ve fiziksel bozukluklara yol amaktadr. 35-65 dB (desibel) aras grltler psikolojik rahatszlklara, I 65-90 dB aras grltler huzur bozukluklarna, 90-120 dB aras grltler organ ve kulak rahatszlklarna neden olmaktadr. Bir uan 140 dBlik bir grlt kirliliine yol at dnlrse bu tehlike korkutucu boyutlarda olabilir. Basndan (2) Tartma Doaya zarar vermeden doadan yararlanmak mmkn mdr? Nasl? Tartnz. LME VE DEERLENDRME A. Aadaki sorular yantlaynz. 1. Besinlerimizin ana kayna nedir? Belirtiniz. 2. Doadaki hangi unsurlar olmazsa yaammz srdremeyiz? Aklaynz. 3. nsanlar doann hangi elerini kirletmektedir? 4. Topran kirlenmesi canllar nasl etkiler? Aklaynz. 5. nsann doaya olumsuz etkilerine bir rnek veriniz. B. Aadaki szck ve szck gruplarn kullanarak cmlelerdeki noktal alanlar tamamlaynz. insanlar bitki ve hayvanlarla beslenirler, bitki ve hayvanlar bulac hastalklar yayarlar,

radyoaktif maddeler genetik hastalklara neden olur, doay kirleterek, doadan yararlanarak, radyoaktif maddeler havada asl kalr 1. Bitki ve hayvanlarn kirlenen ortamdan zarar grmeleri insanlar da etkiler. nk 2. Nkleer kirlenmenin etkisi gelecek kuaklara da tanmaktadr. nk 3. nsan kendi yaam ortamn yok etmektedir. C. Aadaki ifadelerden doru olanlarn yanna D, yanl olanlarn yanna Y harfini yaznz. 1. nsanlar yaamlarn srdrebilmek iin doaya zarar vermek zorundadrlar. ( ) 2. Doaya verilen zarar Sanayi Devriminden sonra azalmtr. ( ) 3. lk insanlar doal evreyi korumak iin daha ok nlem almlardr. ( ) 4. nsanlarn doaya verdii zararlar azaltlabilir. ( ) 202