Bilkent niversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstits

CEMAL SREYA RNDE BEDENN YAZINSALLAMASI

MEHMET SELM ERGL

Trk Edebiyat Disiplininde Yksek Lisans Derecesi Kazanma Ykmllklerinin Parasdr

TRK EDEBYATI BLM Bilkent niversitesi, Ankara Haziran 2003

Btn haklar sakldr. Kaynak gstermek kouluyla alnt ve gnderme yaplabilir. Mehmet Selim Ergl

Olumuza, Cem vana

Bu tezi okuduumu, kapsam ve nitelik bakmndan Trk Edebiyatnda Master derecesi iin yeterli bulduumu beyan ederim. Prof. Talt Halman Tez Danman

Bu tezi okuduumu, kapsam ve nitelik bakmndan Trk Edebiyatnda Master derecesi iin yeterli bulduumu beyan ederim. Yrd. Do. Dr. Laurent Mignon Tez Jrisi yesi

Bu tezi okuduumu, kapsam ve nitelik bakmndan Trk Edebiyatnda Master derecesi iin yeterli bulduumu beyan ederim. Yrd. Do. Dr. Mehmet Bar Gmba Tez Jrisi yesi

Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstits Mdrnn onay Prof. Dr. Krat Aydoan Enstit Mdr

ZET Trkiyenin nde gelen airlerinden Cemal Sreyann (1931-1990) iirinde yaznsallaan beden, kadn bedenidir. Cemal Sreya iirinde yaznsallaan bedenler kategori altnda ele alnabilir: Anlatcnn bir apkn olarak konumland iirlerdeki teki beden, anlatcyla ak yaayan ve hemen her zaman idealize edilen kusursuz beden ile cinsel imknlar vurgulanmayan ve bu yzden kusuru da gsterilen kusurlu beden. Cemal Sreyann hemen hemen btn ilk dnem iirlerinde baka bir bedenle karlalmakta, baz iirlerde ise birden ok beden sz konusu edilmektedir. Bu dikkat, bu iirlerdeki apknlk sistemini zmlemeye ynelmemize neden olmutur. Cemal Sreyann, erotik vurgu tasn tamasn, aka ilikin iirlerinin ounda kadn bedeni kusursuz bir form olarak betimlenmitir. Bu anlay, Antik Yunan sanatnn estetik idealiyle benzerlikler tamaktadr. Cemal Sreyann iirinde kusurlu beden, yoksul ve ezilen kadnlar niteler. Bu noktada kusur, anlatclarn politik tutumunu da simgeler. Erotizm, Cemal Sreya iirinin ayrc zellii saylagelmitir. Cemal Sreya iirinde bedenin erotik balam iinde yaznsallamasnn drt boyutu olduu ileri srlebilir: Alegorik, metaforik ve rtk erotizm ile priapik elere de yer verilen u-anlatm. Ancak, Cemal Sreyann saylan zellikleri tayan iirleri ile naif, toplumsal, duygusal ve anlatcnn edilgin noktalara ekildii, adanmaya ynelik iirleri i ie ve yan yana varlklarn srdrmlerdir. Bu anlamda, Cemal Sreya iirinde erotizmin dorusal deiiminden sz edilemez. Ancak apknlk gibi baz sylemlerin zamanla nitelik deitirdikleri ve geri ekildikleri gzlenmektedir. Buna karn Cemal Sreyann iiri, kendi kartn da barndran, kendini ve kartn deilleyen, ama birden ok sylemi de tayagelen bir iirdir. Anahtar szckler: Cemal Sreya, iir, erotizm, beden

ABSTRACT Cemal Sreya (1931-1990), one of Turkeys major poets, explores the female body in his works. The bodies in Sreyas poetry can be studied under three headings: Poems about the other body where the narrator is constructed as a libertine, about the idealized perfect body which is in love with the narrator and about the imperfect body which is not sexualized and thus can be depicted as imperfect. Different bodies are mentioned in almost all of Cemal Sreyas early poems. Sometimes more than one body is encountered in the same poem. This issue has led us to explore the system of libertinism. The female body is represented as a perfect form in most of Cemal Sreyas love poems, even if their focus is not on eroticism. This approach has similarities with the aesthetic ideal of ancient Greek art. The imperfect body represents the poor and oppressed woman in Cemal Sreyas poetry. Physical imperfection also symbolizes the political views of the narrator. Eroticism has always been considered the distinctive feature of Cemal Sreyas poetry. It can be argued that the literary body in Cemal Sreyas poetry has four different dimensions: Allegorical, metaphorical, hidden and priapic. Nonetheless poems with the above characteristics have always existed side by side with naive, social and sentimental poems as well as with verses where a submissive poet expresses his dedication to one particular woman. Hence one cannot speak of a linear evolution in Cemal Sreyas poetic discourse on eroticism. Even so, his discourse on libertinism has gradually changed and become marginal in his later work. Cemal Sreyas poetry includes various discourses that include opposite and contrary elements. Keywords: Cemal Sreya, poetry, eroticism, body

TEEKKR

Olum, her gece saat sularnda uyanarak bana bir tezim olduunu hatrlatt. Eim Sibel, olum kadar bana da annelik etti. Onlar seviyor ve kucaklyorum. Deerli hocam Hilmi Yavuza, tez yazma srecindeki sabr ve ilgisi iin; titizlii ve bilimsel dikkatini kskandm deerli hocam Sha Ouzerteme, stmdeki emei iin; deerli hocam Talt Halmana, edebiyata olan mthi sevgisi ve hizmeti iin (rencisi ve bir iir iisi olarak); deerli hocam Bar Gmbaa, bu teze gsterdii ilgi, ayrd zaman ve katklar iin; deerli hocam Laurent Mignona, paylat byk birikimi ve yaknl iin teekkr etmeyi bor bilirim.

NDEKLER zet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . sayfa . v . vi . vii viii . 1 . 6 . 6 . 15 . 25 . 37 . 41 . 50 . 59 . 67 . 71 . 76 . 82 . 84 . 91 . 99 101

Abstract Teekkr indekiler Giri .

Blm I: Cemal Sreya iirinde apknlk ve Bedenin Ekonomi-Politii A. apkn (Libertin) ve Sofu (Priten) Arasnda . . .

B. Bedenin Deiim ve Kullanm Deeri Balamnda apknlk Sylemi C. apknlar Topluluuna Anlatlan iirler Blm II: Cemal Sreya iirinde Beden lgisi . . . . . . .

A. Cemal Sreya iirinde Kusursuz Bir Form Olarak Beden . B. Cemal Sreya iirinde Bedenin Deformasyonu . . .

C. Cemal Sreya iirinde Cinsel mknlar Vurgulanmayan Bedenler Blm III: Cemal Sreya iirinde Erotojenik Bir Yzey Olarak Beden A. Cemal Sreya iirinde Alegorik Erotizm . B. Cemal Sreya iirinde rtk Erotizm . . . . . . . . . . . . .

C. Cemal Sreya iirinde Metaforik Erotizm . D. Cemal Sreya iirinde Priapik eler .

E. Elde Etmeden Adanmaya: Cemal Sreya iirinde Adanma Sylemi Sonu . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Seilmi Bibliyografya zgemi . .

GR

Diisiz kalnca iroza dnm! Ey ten, ey beden, amma da balklamsn! Artk Petrarchn o akc vezinleriyle dp kalkyor: Onun sevgilisi Laura, Romeonunki yannda bulak kz gibi kalrd olsa olsa, ama Laurann , dorusu daha iyi kafiyelendirirdi onu! Evet, bunun sevgilisi yannda, Dido, orospu kalrd; Kleopatra, ingene; Helen ile Hera, sokak karlar; Thisbe, gkgzl mkgzlyd ya, ie yaramaz. Sinyor Romeo, b o n j o u r! Fransz pantalonuna Fransz selm ite! Dn gece bizi ne gzel atlattnz! (Shakespeare 60) Ak ve onun kendini anlatmak ve gerekletirmek iin gereksindii sevilenin bedeni, yaznn teki trleri gibi iirin de en nemli temalarndan biri olagelmitir. Her k, Petrarca gibi iyi kafiyelendirmeyi beceremese bile, ak ve sevilenin bedenini anlatma nkoulunu teki klarla paylar. Bedenin yaznsal olarak dile getirilmesinde akn ileriye kmas ya da geriye itilmesi, iirin bir tr tarihini verir. Cemal Sreya iirinde de bedenin bylesi bir salnm iinde vurguland gzlenmektedir. Cemal Sreya iirinde beden, ilk iirden son iire kadar balca temalardan biri olarak varln duyurmaktadr. Ancak bu ilgi, onun iirinde bedenin tekboyutlu biimde ele alnd anlamna gelmez. Cemal Sreya iirinde beden ilgisi, cinsel etkinliin birden ok e ile gerekletirilmesi olarak tanmlanabilecek apknlktan,

tek bir bedene adanmaya kadar sren geni bir alanda biimlenmektedir. Adanma sylemini de gzard etmeyen bu alma, daha ok, Cemal Sreya iirinde bedenin, erotik etkinlik iinde ele alnna ve onun nasl yaznsallatna odaklanmaktadr. Erotik yazn olarak tanmlanan tr, Sefahatten rtk Erotizme, Sadist metinlerden cinsel organlar yceltmek amacyla yazlan Priapelere kadar geni bir alana yaylr. Cemal Sreya iirinde erotik yaznn eitli imknlarnn kullanld gzlenmektedir. Ancak, Cemal Sreya iirinin birincil zellii saylagelen erotizm, yeterli lde deerlendirilmi deildir. Pek ok deerlendirmede ncelenen bu zelliin tekboyutlu olmad ve Cemal Sreya iirinde de tekboyutlu biimde ele alnmadn belirtmek gerekiyor. Cemal Sreya iirinde bedenin yaznsallamas, onun iirinde kadn bedeninin poetik balam iinde ele alnn niteler. Bu ifade, Cemal Sreya iirinin grnen yznn tesine gemeyi amalar. Zira, onunla ilgili olarak yaplm yaynlarn ounda, iirinin grnen yz hemen hemen ayn ifadeler ve uzlalm belirlemelerle vurgulanmaktadr. Cemal Sreya ile ilgili yazlarn byk bir blm, Cemal Sreya imgesini ne karan an niteliinde yazlardr. Ramis Dara, zdemir nce, Ahmet Oktay ve Aydn imek gibi yazarlar ise, Cemal Sreyann iirine yakn gzlkle bakmlar; tartlmaya deer ya da tartmaya ak yazlar yaymlamlardr. Bu tez, Cemal Sreyann imgesi zerinde deil, Cemal Sreyann iiri zerinde younlamay amalyor. Cemal Sreya ile ilgili olarak sylenen pek ok szn gerekelerini ortaya koymak konusunda yetersiz kal, onun bir air olarak oluagelen imgesinin yceltilmesine ncelik tannmasndan kaynaklanmaktadr. Bu yzden almamzda, yaznsal eletirinin gerekli sayd mesafe korunmaya allmtr.

Cemal Sreya iirinde bedenin yaznsallamasn odaa alan bu almann, Cemal Sreya iirinde apknlk ve Bedenin Ekonomi-Politii balkl birinci blmnde, bedenin apknlk ekonomisi iindeki konumu ve bu ekonominin Cemal Sreya iirindeki grnm ele alnacaktr. Bu blmn apkn (Libertin) ve Sofu (Priten) Arasnda adl birinci altblmnde, bir kavram ifti olarak, insan cinselliinin iki kart ucunu ifade eden apkn ve sofu zerinde durulacaktr. Bedenin Deiim ve Kullanm Deerleri Balamnda apknlk Sylemi adn tayan ikinci altblmde, birden ok beden gereksinen apknln Cemal Sreya iirindeki grnmnn ele alnmas amalanmaktadr. Birinci blmn son altblm olan apknlar Topluluuna Anlatlan iirlerde ise, Cemal Sreyann apknlk izlenimi veren iirlerinden apknlar topluluuna anlatlanlar zerinde durulacaktr. kinci blm, Cemal Sreya iirinde Beden lgisi baln tamaktadr. Bu blmde, Cemal Sreya iirindeki beden kavram ve bunun baka estetik ideallerle ilikisi deerlendirilecektir. Cemal Sreya iirinde Kusursuz Bir Form Olarak Beden adn tayan birinci altblmde, erotik etkinlikle birlikte anlan bedenin bir form olarak ele aln zerinde durulacaktr. kinci altblm olan Cemal Sreya iirinde Bedenin Deformasyonunda ise, formun estetik ya da politik amalarla deformasyonu irdelenecektir. Bu blmn Cemal Sreya iirinde Cinsel mknlar Vurgulanmayan Bedenler adl son alblmnde, bu iirin teki kadna ynelik ilgisi ele alnacaktr. Cemal Sreya iirinde Erotojenik Bir Yzey Olarak Beden baln tayan son blmde, iirinin baat zellii saylagelen erotizmin onun iiri iindeki seyrine baklacaktr. Cemal Sreya iirinde Alegorik Erotizm adl birinci altblmde, erotik vurgunun simgelerle kurulduu iirler irdelenecektir. kinci

altblm, Cemal Sreya iirinde rtk Erotizm adn tamaktadr. Bu altblmde Cemal Sreya ile Gerekstclk akm arasndaki kan ba, rtk Erotizm balamnda aa karlacaktr. Cemal Sreya iirinde Metaforik Erotizm adl nc altblm, erotik vurgular metaforik anlatma dayanan iirleri odaa almaktadr. Drdnc altblm olan Cemal Sreya iirinde Priapik elerde, bu iirin, erotik yaznn tr zelliklerini gzard edenlerce pornografik diye nitelenen rnekleri zerinde durulacaktr. Son altblm olan Elde Etmeden Adanmaya: Cemal Sreya iirinde Adanma Syleminde ise, erotik vurgu tayan iirlerle birlikte varln srdregelen adanma sylemi ele alnacaktr. Asl ad Cemalettin Seber olan Cemal Sreya, 1931 ylnda Erzincanda dodu. 1954 ylnda Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesinden mezun oldu. Kesintilerle toplam 53 say kan Papirs dergisini ynetti. 1958 ylnda ilk iir kitab olan vercinka yaymland. Yeditepe iir Armaanna deer grlen vercinka, hem Garip iirinin etkilerini hem de yeni iirin ipularn tayan bir kitap olarak deerlendirildi. Cemal Sreyann 1965 ylnda yaymlanan ve 1966 TDK iir dlne deer grlen ikinci iir kitab Gebe adn tamaktadr. Cemal Sreyann 1973 ylnda yaymlanan nc iir kitabnn ad Beni p Sonra Dour Benidir. 1984 ylnda ise, Uurumda Aan adl drdnc kitap, Sevda Szleri ad altnda yaymlanan toplu iirlerin iinde yer alr. Cemal Sreyann 1988 ylnda Behet Necatigil iir dlne deer grlen Scak Nal ve Gz Bitii adl kitaplar, yine 1988 ylnda yaymlanmlardr. Cemal Sreyann iir kitaplarnn yan sra, deneme ve eletiri alanlarnda da yaymlanm kitaplar bulunmaktadr. Bunlar: apkam Dolu iekle (1976), Gnbirlik (1982, bu kitabn yeni basm Uzat Salarn Frigya adn tamaktadr, 1992), 99 Yz: zdmler-Sz Senaryolar (1991), Folklor iire Dman (1992), Aydnlk Yazlar: Paal (1992), Oluumda

Cemal Sreya (1992), Papirsten Bayazlar (1992) ve Toplu Yazlar I: apkam Dolu iekle ve iir zerine Yazlar (2000) adl kitaplardr. Cemal Sreyann gnlkleri 999 Gn: st Kalsn (1990, bu kitabn yeni basm Gnler adyla yaymlanmtr, 1996) adl kitapta toplanmtr. On Gnn Mektuplar (2000) adl kitap ise, Cemal Sreyann Zhal Tekkanata yazd mektuplar iermektedir. Cemal Sreya ile yaplm syleiler, Gvercin Curnatas (1997) adyla bir araya getirilmitir. Cemal Sreyann Aritmetik yi Kular Pekiyi (1993) adl bir de ocuk kitab vardr. Mlkiyeli airler (1966) ve 100 Ak iiri (1967) adl derlemeleri bulunan ve 9 Ocak 1990da stanbulda len air, yeni yaznn kurucu znelerinden saylmtr (Yaln 218-22). Feyza Perinek ve Nursel Duruelin birlikte yazdklar Cemal Sreya: airin Hayat iire Dahil adl kitap 1995 ylnda yaymlanmtr. Bu kitap, bir Cemal Sreya biyografisi niteliini de tayan, onunla ilgili olarak yaplm en geni almalardan biridir. Zhal Tekkanatn hazrlad Dostlarnn Kaleminden Cemal Sreya Portresi, 1998 ylnda yaymlanmtr. Bu kitap da Cemal Sreya biyografisinden blmler iermektedir. 25-26 ubat 2000 tarihleri arasnda Cemal Sreya Gnleri adyla Ankarada gerekletirilen sempozyuma sunulan bildiriler ise, Cemal Sreya: st Kalsn adyla kitap olarak yaymlanmtr. Bu kitapta ayrca, Cemal Sreya ve iiri hakknda sempozyum tarihinden nce yaymlanm kimi yazlara yer verilmitir.

BLM I

CEMAL SREYA RNDE APKINLIK VE BEDENN EKONOM-POLT

Cemal Sreya iirinde cinsel bir imkn olarak bedenin eitli biimlerde yaznsallat gzlenmektedir. Tezin bu blm, Cemal Sreya iirinde bedenin apknlk balam ierisinde yaznsallamasn konu etmektedir. Bedenin Politik Ekonomisi, Anne Deneysden alnm bir kavramdr. Kavram, basite, apknlk Ekonomisi iinde bedenin nasl alglandna iaret eder. Burada ama yazn deil, apknl ekonominin diline evirmektir. nk erotizm ya da bu tezde ele aldmz biimiyle erotizmin yaznsal alandaki grnm, cinsel eylemin anlatm kadar o anlatmn arkasndaki dnsel plan da nemli klmaktadr.

A. apkn (Libertin) ve Sofu (Priten) Arasnda Cinsel e seiminde iki kar ucu gsteren kavramlardan libertine, Ahlksal ya da cinsel adan kendini hibir bask altnda hissetmeyen, zgr dnen ve yaayan kii (Paz, Pann Krallklar 22), puritan ise, Ahlk ve din hususunda ok sofu (Avery 784) olan kii biiminde tanmlanmaktadr. Ayrca libertin iin haylaz, kt yollara sapm, hovarda gibi karlklar kullanlrken, priten iin

ileci, halis, ilkeci gibi karlklar da verilmektedir. Bu tez boyunca libertin iin apkn, priten iin ise sofu karlklarn kullanacaz. Octavio Paz, her iki uun da ayn noktada bulutuklarn ileri srer: Erotizm, simgesel deer tayan iki figre oturtulmutur: ileci ve libertin. Simgeler kart olsa da ayn ynde ilerler: kisi de iftlemeyi reddederek kurtulmaya adan ya da dkn, yoksun, tutarsz, gerek d bir dnyadan k abalardr (Paz, Pann Krallklar 24). Bunun yannda, e seimi veya cinsellikteki semeciliin sosyobiyolojik bir aklamas da mmkndr. Richard Alexander ve Matt Ridleynin dnceleri, bu anlamda, apknla izin belgesi niteliindedir: Dii stn olan seiyorsa, erkek de tabii ki diiyi stn olduuna ikna etmeye alr. Diiyi stn olduuna ikna etmek onu etkilemekle mmkndr. Bunun da iki yolu vardr. Ya gerekten stn olmak, ya da bir yolunu bulup da kardakini kandrmak. te insan zeks da kandrmaya almak ve kandrlmamaya almak iin gelimitir. Erkek bir yandan dier erkeklerle stnlk mcadelesi yaparken bir yandan da kandrmaya alr. Kadn bir yandan stn erkeklerin stnlklerini anlayacak kadar stn olmaya alrken bir yandan da kandrlmamaya alr. (Erdur 22-23) Bu tr seksist aklamalar, antropologlar ve doabilimciler tarafndan da yinelenmektedir. rnein Charles Darwin, birden ok cinsel ee ynelmeyi, erkein, birden ok diiye tohumlarn brakma, dolaysyla genetik yapsn sonsuz kez yinelemesi isteine balar (Fisher 78). Bylesi seksist anlaylar, kadn erkekegemen sylem iinde konumlandrr: Salt erkek-etkinlik, kadn nesneletirir; kadn, salt kadn-edilginlike dntrr. Bylece, cinsellik de iki kutbunda saltlaarak nesneleir ve bir yabanclama alanna dnr (Aktun 15). Aada da

amlanaca gibi apknlk, her iki cinsiyet iin de bir seenek olarak deerlendirilmelidir. apkn ile sofu, bir kavram ifti olarak cinselliin insan boyutunu da vurgulam olur. nk teki canllarnkinden farkl olan insan cinsellii, yalnzca trn devamll gibi doal gdlerle snrl deildir (Erdur 21). nsan cinselliinde kzma ve iftleme ay ya da dnemleri yoktur ve cinsel edimi dzenleyen otomatik, psikolojik bir reglatr sz konusu deildir (Paz, Pann Krallklar 20). Aksine, insan cinsellii bir sreklilik gsterir ve dorudan reme amac tamaz (Erdur 25). reme nkoulundan kurtulma, cinsel arayn da tetikleyicisi olmaktadr. Bu noktada teki canllarda iftleme reme iin bir amaken, insan iin bir ara haline gelmitir: iftlemenin bir sr eidi olsa da, cinsellik eylemi hep ayn eyi syler: remeyi. Erotizm, eyleme gemi cinselliktir, ama saptrd ya da yok sayd iin ilevin amacna kar kar. Cinsellikte, haz dllemeye yardm eder; erotik ayinlerdeyse haz, kendi bana bir amatr, ille de dllemeyle sonulanmaz (Paz, Pann Krallklar 1415). Bu aamada birden ok cinsel e, her iki cinsiyetin nnde bir seenek olarak belirir. Helen E. Fisher, Evlilik d cinsellik ou kez kark eleme taktiklerimizin ikinci[l] ve btnleyici bir esidir demektedir (Fisher 56). Burada birincil e, evliliktir. Margaret Meadin ailenin, dolaysyla evliliin btn cinsel toplumsallamalarn nnde olacan, insann tek bir ele ba kurmak iin biimlen[diini] (63) ileri srmesi, bu olguyu ortadan kaldrmaz. nk okelilik araynn yaygnl, bilimsel aratrmalarca da kantlanmaktadr (68). Bu noktada gndeme gelen apknlk, bir tarz olarak aldatmann tesine geer.

Anne Deneyse gre, genelgeer apknlk tanmlar maddede toplanr. Birinci tanm, apknln toplumbilimsel bir olgu olduu[nu] ileri srer ve erotik konular arasnda son etkili roln oynamakta olan snf veya dzenin (aristokrasi) tarihsel sona eriinin izleri[ni] tar. kinci tanm, apknl bir aray -bazen sonu vermese de [...] olumlu bir zevk aray- olarak deerlendirir. nc tanma gre ise apknlk, var olan cinsel yasaya kar gelmenin (ki bu kar gelme ahlk kurallarna uyar ya da uymaz) kusursuz bir modelidir, nk [...] zgrlk ve yetki[nin] ktye kullanmndan yarar salar (Deneys 58). apknn karsnda konumlanan sofu ise, cinsellii din, ahlk ereve iinde grmekle kalmaz; cinsellii vurgulanmayan akta evrensel bir iyinin, evrensel bir uygunun varlndan da sz edilebileceini ileri srer. Sofu, kendi adna deil, genel bir Doru adna harekete geer. Cinsellikte, kar cinsin yceltilmesi yoluyla, bir tabular alannn olumasna araclk eder. O da, apkn gibi cinsiyetleri eitleyen bir tavra sahip deildir: Hovardannki gibi pritenin tavr da insani geliime kart olarak ele alnabilir; biri, nemini azaltmak ve yok etmek iin, dieri yceltmek ve kkrtmak iin olmak zere, her ikisi de cinsellii yaltr. Cinsel olan varoluun tamamndan ayrarak hem ak, hem elerini hem de kendilerini sakatlarlar. (Burney, Akn nsani Dzeyi 23-24) Octavio Pazn dikkat ektii gibi (Paz, Pann Krallklar 28), sofu, cinselliin doasn deil, toplumsal, din, ideolojik sylemin bu alanda yeniden retilmesini temel veri sayar. apknn bedeni zelletirmesine karlk, sofunun bedeni kamulatrarak benzer bir eylemeye neden olduu ileri srlebilir: ileci ile libertin arasndaki asl fark, ilecinin erotizminin aracsz, tek bana bir ycelme olmas, libertinin erotizminin ise uygulamaya

geilince bir su ortana ya da bir kurbana gereksinim duymasdr. Libertin, her zaman tekini ister. Onun lneti de budur: Ereine gvenir ve kurbanna kle olur. (Paz, Pann Krallklar 28). Elbette bir birey olarak Cemal Sreyann apkn nitelemesine uygunluu, bu tezin ilgi alan dnda kalmaktadr. Ancak onun, iir ve apknlk szcklerinin birlikte her kullanlnda akla gelen ilk isimlerden biri olmas da rastlant deildir. nk, Cemal Sreyann pek ok iirinde anlatclarn kendilerini birer apkn olarak konumlandrdklar gzlemlenir. Buna karlk, Cemal Sreya, kendisi iin yaplan apkn nitelemesini kabul etmez: apkn gzel bir sz deil bence. Kadnn fahiesinin erkekteki karl gibi (Cemal Sreya, iir Bir Kar... 211). Cemal Sreya, apknl tanmlar msnz? sorusunu ise yle yantlamaktadr: ok hanmla arkadalk eden, sk sk hanm arkada deitiren, houna giden bir hanm grdnde derhal ilgi gsteren demek bence. te bu kt. apkn, hemen ilgisini belli edecek bir davranta bulunur, bir sz syler (216). Ancak Cemal Sreyann iir yolculuunun banda ve ortalarndaki pek ok iirde anlatclar, bir apkn grnts verirler ve bir apknlk sistemine sahip olduklarn duyururlar. Bunun yan sra, Cemal Sreyann apknl tanmlarken kulland kadnn fahiesinin erkekteki karl, ok hanmla arkadalk eden szlerinin de im ettii gibi, onun pek ok iirinde apknlk, hatta cinsel birleme, anlatclarca, uzun sre, bir erkek etkinlii olarak anlalmtr. Bu tez boyunca Cemal Sreya iirini, Sevda Szleri adyla kitaplaan toplu iirlerinden yola karak izleyeceiz. Bunu yaparken, ad geen toplamn iinde Dergilerde Kalanlar, Mektuplarda Kalanlar ve Yarm Kalanlar gibi blmlerdeki iirlere de bakacaz. Bu aamada kitaplara girmemi iirlerle de ortaya

10

karmaya alacamz profilin ilk izgileri, oluagelen Cemal Sreya imgesine kart bir noktada durmaktadr: Karm vard ya benim Karm beni glgemle aldatyordu Saat yedi demeden daha Onun kollarna atlyordu [...] O daima evde, karm daima gzel Delirmek iten bile deildi. Ne yapmak diye iimi yerken Glgemin kars aklma geldi Ben bu tarakta bezi olmayan Ben glgemin karsn ayartamazdm Delirmek iten bile deildi.

En makl rlplak bir are; Hafta sekiz crmmehut bir... Karm gzlerindeki son damla maviyi Elleriyle saklyordu her seferinde. Baka bir ey olsa insan affedebilir Ama namus vard ortada namus, Hafta sekiz crmmehut bir... (Hafta Sekiz 279) Mlkiye dergisinin Mart 1953 tarihli 13. saysnda yaymlanan Hafta Sekiz, Cemal Sreya iirinin balangcndaki sofuluu imlemesi asndan nemlidir. Ben bu tarakta bezi olmayan ve Ben glgemin karsn ayartamazdm dizeleri,

11

batan karmayla, apknlkla kurulan mesafeyi vermektedir. Byle bir okumann dz bir okuma saylmas tehlikesi de bulunmaktadr. Ancak, iire meruiyetini kazandran okkatmanllk, grnenden ok ey sylyor olma gibi nkoullar gzard etmeden, metinde grnr klnan her enin okunabileceini ileri srmek de mmkndr. Cemal Sreyann iir hakkndaki u szleri, onun iirlerini yorumlarken bu okunabilirlikin nasl mmkn olabileceini gsterir: iirin birimi kelime [...] bir hacimdir. Ele aldmz anda bir tarihi, birtakm armlar, servenleri vardr. Onu nice deitirmi olursak olalm yine de pek fazla deitirmi saylmayacazdr. Renkleri bir ressam bir yzeye nasl vurursa vursun, bu o renklerin doalarna aykr dmez. Ama kelimeler eninde sonunda gerein ufak paralar oluyor, unutmamal. (vercinka Dedi ki... 21) Hafta Sekizde, deyimlerin bozularak iir diline yaklatrlmas sz konusudur. Hemen her gn, bktracak lde anlamnda kullanlan hafta sekiz gn dokuz (otuksken 92) deyiminin Hafta sekiz crmmehut bir biiminde bozulmas, cinsel ilikinin sklna gnderme yapar. iirin, daha nce geen bu dizenin yinelenmesi ve noktayla bitirilmesi, yzeydeki anlamla yetinilmemesi gerektiine iaret eder ve arkadan gelen cinsel birlemenin de bir mahremiyet alan iinde dnldn duyurur. Cemal Sreya iirinde erotik vurgunun en cretkr biimde kullanld iirlerde bile bu mahremiyet kaygs ounlukla korunur ve vurgulanr. Yaznsallaan teki beden (kadnn bedeni), kendi bedeninden (erkein bedeni) pek sz etmeyen anlatcnn diliyle anlatlr. Bedenlerin yz ve gzlerden soyunduklar an olan cinsel birlemeye sra geldiinde, anlatc ya ironik bir bahaneyle okuru iirin yatandan uzaklatrr (iir, Hr Hamamlar Denizi vb.) ya da baka bir konuya geer (Elma, Ak vb.). Bununla birlikte cinsel

12

birlemenin gsterildii iirler de yok deildir; bunlar tezin nc blmnde ele alnacaktr. Hafta Sekizin baka bir zelliinin ironi olduu ileri srlebilir ve bu bizi, yukarda giritiimiz yorum denemesini geersiz klma sakncasyla kar karya brakabilir. roniyle anlatc, tersyz ettii eyin (apknln) ustas olduunu, kendini apkn deilmi gibi gstererek sylemi olacaktr. Bu arada apknlkta ironi, apknn stratejisi olarak tanmlanmaktadr (Baudrillard, Cinselliin Tutulumu 14). Ancak bu iirde, en azndan bir tekelilikten sz edilebilir. Cemal Sreyann yaymlanan ilk iirlerindeki tekelilik vurgusu, ksa sre sonra yerini apknlk sylemine brakacaktr. Glge Oyunu iirinde Ayp fiiller kuruyor belli (Cemal Sreya, Glge Oyunu 286) dizesiyle yaznsallaan erotizm, Piyale iirinde bakasn yeleyen, ama bakasnn olmay beceremeyen bir kadnda odaklanr. Bu iir, Ahmet Himin Mukaddime adl iirine yaplan birtakm gndermelerle kurulmutur. Mukaddimede aktan ekinilmesi nerilirken (Ahmet Him 126), Cemal Sreyann Piyalesinde anlatc, sevilenin bakasyla olmasn gln bulur. Sevilen beden, anlatc ile baka bir erkek arasnda bir rekabete konu olan beden deil, kaybedilmi bir bedendir: Sra hep son kadehe geliyordu Dudaklarn bakasnn masasnda lle Ben boynumdaki ipe bir dm daha atyordum Peinden baka gidecek yer yoktu Seni artk hi sevmediim halde

13

Senin o eskisi olmamana imkn yoktu Ama inadndan yapyordun bunu Cemile nattand hep o iip iip gitmeler Bense boalttn kadehleri satn alyordum Enayilik ettiimi bile bile

Hele o kn yok mu kapdan O Allahn bels herifle Bakasnn olmay bir trl beceremiyordun Millet arkandan glyordu Dtn hale... (Cemal Sreya, Piyale 285) Piyalede anlatcnn eski sevgilisini, bakasyla olduu iin, onun cinsiyetinin ayplarn da kullanarak eletirdii grlmektedir. Dudaklarn bakasnn masasnda lle dizesi ile balayan bu eletiri, Senin o eskisi olmamana imkn yoktu dizesi ile devam eder. Bu ekilde kadnn farkllamas, deimesi, bakasn semesi bir imknszlk olarak deerlendirilir. Henz bir apkn yoktur ortada. leride, teki bedeni cinsel birlemeye raz etmenin tek yolu olarak ileri srlen srar (Hr Hamamlar Denizi 36), bu iirde akta srar etmedir ve enayilikle zdeletirilmitir. Cemal Sreya iirinde anlatclarn kendilerine bir apkn grnts vermeye balamalarn, 1953te yaymlanan Adam iiriyle balatmak mmkndr. Adamda anlatc, kendisi iin bir anya dnm kadn hatrlar. Ancak kadn, bakasnn kars olmas nedeniyle, yasak bir ilikinin nesnesi olarak deerlendirilebilir. O, apkn onu hatrlad iin vardr: Adam apkasna rastlad sokakta

14

Kimbilir kimin apkas Adam ne yapp yapp hatrlad Bir kadn hatrlad sonuna kadar beyaz Bir kadn at pencereyi sonuna kadar Bir kadn kimbilir kimin kars Adam ne yapp yapp hatrlad (15) Bu iirden yle karmlara varlabilir: Adam sokakta apkasna rastlyor ama apka onun deil; kimin kars olduu bilinmeyen kadn gibi. Hatrlayan adam, kadnn kimin kars olduunu deil, bir kadn hatrlamaktadr. eriyi darya, pencereyi sonuna kadar aarak gsteren bu kadn, herhangi birinin kars deil, apknn potansiyel kadndr. nk, apknlk ekonomisinde kalc bir mlkiyet sz konusu deildir. Aada genie amlanmaya allaca gibi, apknlk ekonomisinde teki bedenler deiim deeriyle vardrlar ve bu ekonomi ierisinde srekli olarak dolam halinde bulunurlar.

B. Bedenin Deiim ve Kullanm Deeri Balamnda apknlk Sylemi Adam Phillips, Erotik hayat dnyay yeniden dzenledii iin politiktir. Erotik hayatn her biimi bir dnya yaratr (Philips 81) demektedir. Erotik hayatn bir biimi olarak apknlk da bir sisteme sahiptir ve bu sistem ekonomi-politik boyutlar da olan bir dnyay ngrr. apknln ina ettii dnya, kullanm ve deiim deeri atfedilen cinsel eleri (teki bedenleri), toplumsal alanda egemen olan Cinsel Yasay saptrarak elde etmeye, teki apkn ya da apknlara, ticar olmayan bir etkinlikle, devretmeye dayaldr. Bununla birlikte apknlk ekonomisi,

15

tecavz gibi rza d bir uygulamayla deil (Agacinski 119-20), teki bedenin de katlmn kendi yasall iinde salayan bir uygulamayla kout biimde ilerler. apknlk, bir ana bedeni, yani apknn bu etkinlie elverili bedenini (Deimez Sermaye) ve kullanm ve deiim deerleri olan baka ve birden ok bedeni (hammadde - meta) gereksinir. Anne Deneysin referans aldmz metni olan Vcudun Politik Ekonomisi: Choderlos de Laclos[n]un Tehlikeli likilerinde ise sermaye, kadn olarak gsterilmektedir (Deneys 59)1. Ancak apknlk ekonomisi iinde apknn cinsel elerini sermaye olarak gstermek, ancak fuhu ekonomisi balamnda mmkn olabilir: Genellikle fahielik olarak adlandrlan ey, kiinin organizmasn tecimselletirmesidir; kullanm deeri olan ilk ve temel nesne (Lingis 31-32). apkn iin kar cinsin sermaye olmas, onlar kendi ticar ilikilerinde kullanmasn gerektirir. Oysa burada cinsel eler sermaye deil, metadrlar; apkn ekonomisi iinde deiim deeri boyutuyla ele alnan birer meta. Pek ok cinsel eten oluan stokun (apknn trl yollarla elde ettii eler) ise, yeni ve daha ok cinsel ei elde etmek iin kullanldn sylemek mmkndr. Bu anlamda, cinsel e bir sermayeye dnr. Ancak burada sermaye terimi kullanlrken, bunun ne tr bir sermaye olduunun belirtilmesi gerekecektir. Deneysin de genel hatlaryla referans gsterdii Marksist kuramda iki tr sermayeden sz edilmektedir: Deiken Sermaye ve Deimez Sermaye. Deiken Sermayenin deeri, gereklemesini salad rnn deerinden ve buna
Deneysin tek maddi hatas bu deildir. Ona gre Tehlikeli likilerdeki apknlk ekonomisinde yalnzca kadnlar dolamdadr (Deneys 57). Ancak bu romandaki apknlar arasnda erkekler kadar kadnlar da bulunur ve stratejileri hemen hemen ayndr. Markiz de Merteuil ve sonralar Ccile de Volanges da birer apkn olarak betimlenmilerdir. Valmont, Markiz de Merteuile darlmayn benim gzel Markizim, benden hi geri kalmyorsunuz (Laclos 34) der. Valmonta apknlkta destek ve -kendi apknlk deneyiminde ie yarayan- taktii veren ise, bizzat Merteuildir. Hatta, Valmontun pek sofu olan Madame de Tourveli elde etmesi halinde dl olarak kendini verecektir (69).
1

16

dahil olan deimez sermaye deerinden dktr. Birikimin kayna olan artdeeri yaratan ite bu farktr (Bremond ve Geledan 289). Bu noktada apknn stoku, onun Deiken Sermayesidir. apkn bununla, yeni cinsel eler bulur. Deimez Sermaye ise, Deiken Sermayeyi aa karan ve kendisi yeni bir deer retemeyen sermayedir: Bu, makineler, binalar, hammadde, enerji; ksaca daha nceki almadan elde edilen ve mal ortaya karmak iin kullanlan sermayedir. Bu, nceki alma rn [,] retim srasnda ortadan kalkar ve yaratlan nesne iinde yeni bir biim alr (Bremond ve Geledan 288-89). Burada sz konusu edilmesi gereken sermaye tr, Deimez Sermayedir. Reel ekonomide, daha nceki ilerden salanan gelirle yaplm ya da alnm olan makineler, binalar, hammadde, enerji gibi getiriler, apknlk ekonomisinde, apkna apkn nitelii kazandrm olan eski maceralar olarak tanmlanabilir. apkn, yeni giriimlerinde eski kazanmlaryla birlikte Deimez Sermayesine dnen bedenini kullanacak ve ona etkinliin iinde yeni bir biim kazandracaktr. Bu noktada yeni cinsel eler de, apknn Deimez Sermayesinden onlar elde etmek iin harcad emekinin karlmas ileminin sonucunu gsteren hanede kalan olacaklardr ki, buna da art-deer demek mmkndr. Son olarak apknn stoku, baka bir deyile eski maceralar ise, onun Cinsel Banktaki mevduatdr. Cinsel etkinlii verili ekonomi-politik kuramlar nda okuma giriimleri yeni deildir. Pek ok yaznsal metinde bedenin egemen retim biimi iinde ele alnd veya bu tr kullanmlarn toplumsal eletiri boyutu tad belirlemeleri yaplmtr. Bedenin cinsel etkinliin doasndan koparlarak egemen retim biiminin mant iinde aklanmas, ahlk yorumun karsna ve tesine gemeyi amalar. rnein, Marquis de Saden El Dorado topyasnda al veri, erkek ve kadnlar kullanlarak gerekleir (Lingis 32-33). Pierre Klossowskinin Canl Para

17

(1970) romannda da para yerine canl varlk kullanlr (Alexandrian, Gerekstc Erotizm 513). Esther Vilar ise, okelilik: Erkein Birok Kadna Hakk adl kitabnda okelilii, ekonomik sistemlerdeki muhtemel grnmleriyle ele almaktadr (Vilar 59). Anne Deneys, 1944 ylnda Maarif Vekaleti Yaynlar arasndan Nurullah Ata evirisiyle kan Choderlos de Laclosnun Tehlikeli likiler (Trkedeki ilk basks Tehlikeli Alkalar adn tamaktadr) adl romannda apknln bir ekonomik sistem gibi ilediini ileri srer. Cemal Sreyann da bir yazsna adn verecek (Cemal Sreya, Tehlikeli Alakalar 228-29) ve kendini romann erkek apknlarndan Valmontla karlatracak kadar (Perinek ve Duruel 374-75) iyi bildii bu roman, mektup-roman trndedir. Anne Deneyse gre, bu romann apknlar arasndaki ilikiler u emaya uygunluk gstermektedir: (1) Bir apkn baka bir apknn kadnn alar, (2) onu kullanr veya tketir, (3) geri verir [;] dolamda olan bu kadn kr brakr (Deneys 60). Cemal Sreya iirinde de apknlk sistemi, evli kadnlar zerinde younlar, ancak Laclosnun romanndaki ileyi yinelenmez. Cemal Sreya iirinde kendini bir apkn olarak tanmlayan anlatc, kadnlar elde eder, ancak devretmez. Bunun yerine, onlar hatrlamak sz konusudur. Bu hatrlama, onlar bir btn olarak hatrlama biiminde dile getirilir. Bu btnn iinde tek tek kadnlarn ayrc zellikleri yoktur; onlar yalnzca evli kadnlardr. Ramis Dara, vercinkadaki Adam, Hamza Siti, Gazel; Gebedeki Tabanca; Beni p Sonra Dour Benideki Saym ve Yeralt gibi iirler ile dergilerde kan kimi iirlerdeki evli kadn vurgularna dikkat ekmektedir (Dara 93-95). Evli kadnlar, zgr aka bal apknlar iin hem hedef, hem de yerleik ahlk temsil etmeleri nedeniyle birer fetih nesnesi olarak deerlendirilebilir. Werner Sombarta gre zgr akn asla ve asla ekemedii ey, ak yaamna evlilik

18

kurumu elbisesinin giydirilmesi[dir]. Keza evrensel ak gds de, tpk rafine olmu ak hazz kadar, yasalarn belirledii llerle badamyor: Ak, doas gerei gayri merudur ya da daha dorusu, merulua kardr (Sombart 73). Sombartn bu dncelerinin Cemal Sreya tarafndan da paylaldn ileri srmek mmkndr: Ak meru bir ey olamaz. O da iir gibi merulanca lr (Cemal Sreya, Ak Meru Bir... 108). Erotik yaznn, Cinsel Yasann evlilikle ilgili kabullerini ykmaya ynelen evlilik alerjisi, Cemal Sreyann iirlerinde de belirmektedir. Yerleik ahlka ynelik bir hcum olarak anlalabilecek bu vurgular, Ramis Daraya gre, ayn zamanda, evlilii ycelten bir yn de tarlar: Evli kadnn, dalndaki bir meyve ya da iee benzetilmesiyse iyice artc ve ilgin: Bir meyve aacnda beslenir, gzellenir; iek dalnda aar, gzelleirse; kadn da evlilikle, kocasnn yannda sevilecek bir kvama ular, iire bakarsak. Bu durumda ozan eski bir uygarln dingin lmlar ya da karkocaln dkkn dedii; Reichnsa buyurgan retiyi reten fabrika olarak niteledii ailenin karsnda deil, zellikle yannda olmuyor mu? (Dara 97-98) Ancak bu yorumun, erotik yaznn tr zelliklerini gzard ettii ileri srlebilir. Erotik yaznn en tannan ve Trkede bir sfata da dnm olan tiplerinden Don Juan rnei zerinde duralm. lk kez 1630lu yllarda spanyol tiyatro yazar Tirso de Molinann Sevillal Kadn Avcs adl piyesinde ortaya kan Don Juan tipi (Altan 209), Michel Foucaultya gre, Batnn cinsellii ynetmek iin kurgulad evlilik hukuku ve isteklerin dzenini yok eden bir tiptir (Foucault 45). iirlerinde ak temasna genie yer veren airlerden Dantenin sevgilisi Beatrice ile Petrarcann sevgilisi Laura da evli kadnlardr (Paz, Soylu Hanm ile... 96). Cemal Sreya, Kk darda bir ak / Dante ile Beatriceinkine / Fena yknyor

19

dizeleriyle aradaki kan ban vurgular (Cemal Sreya, Bu Bizimki 189). apknl odaa alan metinlerde de evli kadnlar, apknn balca hedefi olarak ele alnrlar. rnein Brantmeun Evli Kadnlar, Dullar ve Gen Kzlar zerine, Akta Hangilerinin Daha Scak Olduunu Anlamak in adl kitabnda, evli kadnlarn kolay hedefler olduu ileri srlr: Bir ate ne kadar krklenirse o kadar yakc olur. Evli kadnlarn durumu byledir; kocasyla birlikte ok snr ve koca karsnda yakt atei nasl sndreceini bilmediinden kadn bakalarn[dan] dn almak zorundadr (Alexandrian, Rnesans Erosu 120). apknlk ekonomisinde teki beden hemen her zaman patronun glgesinde durur. Bunun da erotik yaznn bir tr zellii olarak anlalmas gerekir. Bedenin bu ekonomi iinde iki biimde konumlandrld grlmektedir: Kullanm deeri ve deiim deeri. Tom Bottomoreun editrln yapt Marksist Dnce Szlnde deiim ve kullanm deerleri yle tanmlanr: Marx, kullanm deerinin, metann deiime girmesi ve dolaysyla bir deiim deerine sahip olmas iin yeterli bir koul olduunu (hi kimse yararl bir rn yararsz bir rnle deitirmez), ancak metann kullanm deerinin, metann retim koullarnn bir yansmas olan deiim deeriyle sistematik bir niceliksel iliki iinde olmadn vurgular. Marx, daha da ileri giderek, ekonomi politiin esas konusunun retimi ve deiim deeri hareketini yneten yasalar ya da daha ak bir deyile, metalarn deiim deeri biiminde ortaya kan bir zellii olarak deeri yneten yasalar olduunu ne srer. (Bottomore 368) Reel ekonomide olduu gibi apknlk ekonomisinde de kullanm deerine nitelik demek mmkndr. Eer apkn erkek ise, sz konusu edilen kadnn

20

kadnlk durumu onun niteliidir; dolaysyla da kadn olma onun kullanm deeridir. Deiim deeri ise, burada da niceliktir. Bu anlamda kadn, apknlarn ekonomisine bir meta olarak girdiinde ya da dolama sokulduunda, nicelik boyutuyla ele alnr. Metan deeri, apknlk ekonomisinin yasalaryla belirlenecektir. Ancak bu, kadnn verdii hazla deiim deerini belirledii, dolaysyla hazzn bir nicelik olarak llebilir olduu anlamna gelmemektedir. Anne Deneyse gre, Tehlikeli likilerde apknlar arasnda kadnlar, mallar ve szckler el deitirmektedir (Deneys 57). Deneys, Tehlikeli likilerde apknlk ekonomisinin, burjuva ticaret sisteminin kk bir modeli gibi ilediini belirtir. apknlkla kapitalist ekonomi arasnda da alegorik ilikiler kuran Deneys, Fordist retim bandn, bu benzerlii vurgulamak iin kullanmaktadr: apknlarn cinsellii, iblm modeline gre iler, ayn seri retim bandnda olduu gibi (59). Bu aamada apknlar arasnda oluan rekabet de snfl toplum modeline bir rnek oluturur. Ernest Mandele gre rekabet, kapitalist toplumlarn belirgin zelliklerindendir: Deiim deerleri retimi ve dolamna dayal toplumlarda, bireyler arasndaki rekabet, stnln ilan eder (Mandel 54-55). apknlk ekonomisinde de bu trden bir rekabet sz konusudur. Cemal Sreya iirinde anlatclarn, kadnlar biriyle paylamalar ya da baka apknlarla dei toku etmeleri bilgisine rastlanmaz. Buna karn, anlatclarn apknlklarn vurguladklar ya da vdkleri iirlerin says olduka kabarktr. Bu tr iirleri ikiye ayrmak mmkndr: Anlatcnn apknlklarn bir kadna anlatt iirler ile anlatcnn apknlklarn bir apknlar topluluuna anlatt iirler. Birinci ynelime Trk (Cemal Sreya 24) ve u da Var (28) iirleri rnek olarak gsterilebilir. kinci ynelime rnek olarak ise, ngiliz (20) ve Hr Hamamlar Denizi (32) iirlerini gstermek mmkndr.

21

Cemal Sreyann Trk adl iirinde anlatc, mavi boncuk datyor gibidir. Hafta Sekizdeki akta srar etmenin yerini, apknn bir psevdi oluu ve bu durumun teki bedenler gibi yeni teki bedence de, yani elde edilen yeni kadnca da kabul almtr. teki ieklerin aralarnda gl olan yeni teki beden, apknn, apknlk etkinliinin devam ettiini biliyordur. Anlatc ona zevk araynn srdn, ama kendisinin yerinin mstesna olduunu duyurur: Bir sr iek ama saydrmaya kalkma Ayr ayr kadnlardan koparlm Kadnlardan ya hem de bilsen nerelerinden Kahin-klin kahin-klin Ben ne kadar br iekleri denesem Seninki gl oluyor aralarnda (Trk 24) Bu syleme Bun iirindeki Ablasn her saat meryemsiyorum / nk her kadn meryemsiyorum dizelerinde de rastlanr (37). Sen el kadar bir kadnsndr / Sabahlara kadar beyaz ve kirpikli dizeleriyle balayan Balzamin iirinde de bu sylem yinelenir (40). nk bu iirdeki, Besbelli arandndan haberli dizesi, talibi ok olan birini iaret etmektedir. Ben-anlatc erkektir ve sevgili, bu dizeyle apknlk sylemi iine ekilir veya ikna edilir. Bu iirde rekabet ve bunun sonucunda galip gelme de sz konusudur. nk bu kadar talibi olan biri, yalnzca anlatcyla bir ak ilikisine girmitir. vercinkann ikinci basmna alnan ve bu blm iin verilebilecek en son rnek Gazel iiridir. Bu iirin teki iirlerden, alegoriye daha ok yaslanmasyla ayrld ileri srlebilir. apknn bu iirdeki hedefi, evli bir kadndr: Sen ne iydin gzeldiysen de irkindiysen de Kocan ne iydi sonra Niyde ilinden gkyzleri

22

[...] Sonra bulunmaz hint kuma lafbilirliindi Beni yzyllk kmesine dadandran tilki [...] Ama ben nice gz nice deniz nice gazel Lerimle grdm lerimle bildim lerimle becerdim o ii (42) Cemal Sreya iirinde, Tehlikeli likilerdeki gibi batan karma, elde etme, sahip olma sreleri yaanmaz. Aksine, Cemal Sreyann iirindeki anlatclarn kadnlar hazr ve nzrdr. Onlara gider ve onlarn bedenini yaznsallatrr. Evli kadnlarla girilen ilikilerde ise kaamak, anlatcnn deil, evli kadnndr. Bu noktada aralaann evli kadn deil, anlatc olduu ileri srlebilir. O halde burada zne oluun yannda, nesne olutan da sz edilmelidir. Dolaysyla, Cemal Sreyann konuyla ilgili iirlerindeki kadnlar da apkn olarak tanmlanabilir. Tehlikeli likilerin Valmontu, batan karmay bir tr i edinmitir. Onda apknlk, uzun sren, tad karlan bir oyuna, kadn ona mahkm klan bir iddete gre biimlenmitir. En sonunda Valmont, elde ettii kadnlarn cinsel ve toplumsal kimliklerini mahveden bir finale ular. Madame de Tourvel, Valmontun duygusal iddetine teslim olunca terk edilir ve kk drlr. Cemal Sreya iirinde ise, byle bir durum sz konusu deildir. Anlatclar, Kolay Meryemin, usulcack Meryemin bedenine kolayca sahip olurlar (ngiliz 20). Dolaysyla onun iirindeki apknlarn deiken sermayeleri de deimez sermayeye sahip biimde gsterilirler. Onlar da g sahibidirler ve anlatc tarafndan eite yakn bir noktada konumlandrlrlar. Bu belirlemelerden sonra akla u soru geliyor: apknlk ekonomisi iinde cinsel etkinlik nasl tanmlanacaktr? Baka bir deyile, apknlk ekonomisi iinde

23

cinsel etkinliin ekonomik deer olarak anlam ve ad nedir? Jean Baudrillarda gre, bu ekonomide cinsellik, iktisad bir artk olarak grlmelidir (Baudrillard, Yzeysel Uurumlar 125). Bu aamada arzu, ak eilimi, adanma gibi aka ilikin eler mekanik bayalk ve tensel fizik olarak deerlendirilir (126). Batan karcnn Gnlndeki Johannes (144), Tehlikeli likilerdeki Valmont [...] ya da Sade gibi Don Juan miraslar (Burney, Akn Tarihi Konusunda... 12) ve yine Tehlikeli likilerdeki Markiz de Merteuilnin apknlklarnn zalimane olduu ileri srlebilir. Cemal Sreya da Don Juan, Casanova ve Valmontu karlatrd gnlnde benzer belirlemeler yapmaktadr: Don Juan batan karr. Tehlikeli Alakalardaki Valmont odur. G kadna ynelir. Namus, erdem taslayan kadna. Casanova g kadna yaklamak istemez. Kopma, ayrlma istemez. Don Juan ister, kendisi bozuur [...] Casanovada ise hep kadn ayrlr. Kadn bilir onun gvenilmezliini. ki gnlk sevgili, cmert, sevecen. Evlenme teklifi yapar, ama kadn bilir ki, onunla evlilik salam deil. Kin brakmaz, fke brakmaz ardnda. Don Juann sevgilileriyse onu yknt iinde, fkeyle anarlar. Casanova eski sevgilisiyle yeniden buluabilir, onlara yeni bir ak ya da evlenme iin maddi olanak da salayabilir. (Perinek ve Duruel 374-75) Cemal Sreya iirindeki apknlarn, elde ettikleri teki bedenleri kk drmeye ynelik bir tavrlar sz konusu deildir. Onlar da Casanova gibi teki bedenlerle diyalou srdrrler. rnein, iir (Cemal Sreya, iir 14) ve Hr Hamamlar Denizinde (32) cinsel e olarak grnen Gzin, Terazi Trksnde

24

dostlardan biri olarak gsterilir (52). Cemal Sreya iirinde teki bedenlerin Tehlikeli likilerle karlatrldnda tamamen yok edilmemesi ya da burjuva ticaret sistemi veya kapitalist ekonominin tketim mantyla harcanmamasnn nedenini, anlatclarn kendilerini ayn zamanda rejim muhalifi olarak konumlandrmalarnda aramak gerekir. Bu ynelim en ak biimde, apknlk syleminin en ok vurguland iirlerden biri olan ngilizde belirir: nk ne zaman azndan pecek olsam Hele bu onun kendi azysa Kocaman bir gl yer alyor arkamzda Zulma kar (20)

C. apknlar Topluluuna Anlatlan iirler Cemal Sreyann hemen her kitabnda evli kadnlar vurgusu ya apknl evlilie yelemek, ya apknl vmek ya da apknl hatrlamak iin vardr. Bu ve benzeri iirlerde bir apknlk grnts verilmektedir. Cemal Sreyann 1958 ylnda yaymlanan ilk kitab olan vercinkada apknlk grnts olduka belirgindir. Bu iirlerde apkn, maceralarn bir apknlar topluluuna anlatlyor gibidir: stanbullar geminin altnda Kadnlar sorarsan onlar da yle ieler de geminin altnda, Gzin de Allahtan beni kimsecikler grmyor Canmn istediini yapyorum

25

rlplak sularda ykanyorum, utanyorum Gzin utanmak istiyor ama nerde Nasl utanacak bu bo ehirde

Gzin utanmak gerektiini ileri sryor Boyuna ileri sryor, gzleri mavi Gzinciim ufak bir kadn bir plk can var Hakkn var diyorum utanyorum Ama stanbullar kadnlar deniz yldzlar Hepsi hepsi geminin altnda (iir 14, Bu iire vercinkann birinci basmnda yer verilmemitir.) Kadnlar sorarsan onlar da yle dizesiyle anlatc, olan biteni birilerine hikye etmektedir. Anlatc, kadnlarn nerede olduklarn soran birilerine, yerlerini onlar da geminin altnda diyerek gsterecek kadar bilen biridir. iirde ne kan baka bir zellik de, Cemal Sreyann daha pek ok iirinde aa kan mant gstermesi bakmndan nemlidir. Bu iirdeki anlatcya gre, kadnn utanmas iin bakalarnn da olmas gerekmektedir. Bu bo ehirde kadn utanamaz; ancak bir erkek olan apkn, bakasna gerek duymadan utanabilmektedir. Benzer bir gzlemi nceleyin (13) iiri iin de yapmak mmkndr: Sen kardn utancn duvara astn. Bu noktada kadnn bedeni ve (utanma zihinsel bir etkinlik olduuna gre) varl gzard edilmektedir dncesi ileri srlebilir. Ancak utanma, ayn zamanda cinsel etkinlie de gnderme yapmaktadr. Hulki Aktun, utanma szc ve duygusunun cinsel organlarla ilikisini yle aklar: Eskiler cinsel organn bulunduu blgeye ut yeri derler. Utan da ayn szckten tremitir. Cinsellik = ut yeri = utan! (Aktun 129). iirdeki utann cinsellie iaret eden bu ikinci

26

katmannn da, nceleyin iiriyle ilikisini kurmak mmkndr. Zira, nceleyin iirinde de kadnn utanc duvara aslr ve grnen ya da grlmesi gereken bir zemine yerletirilir. Kadndaki ut yerinin, vulvann kendi kendine yetmemesi, genler iirinde daha dorudan anlatlr: Kendi kendine yetmeyen zavall bir gen (genler 22). zdemir nce, iirdeki erotik vurgulara sama, mizah ve dikey okunurluk dzlemlerinden de baklabileceini gstermektedir. Yukarda da belirttiimiz gibi, erotik temal iirlerde sevime anlatlrken, sra cinsel birlemeye geldiinde, anlatc ya ironi yaparak ya da konuyu saptrarak anlatm keser. nceye gre, bu durum, Cemal Sreya iirinin yazl olmayan dzlemine gndermeler yapmaktadr ve onun iiri, gcn bu yazlmam olandan almaktadr: Utanmak eylemi ok uzak bir olasla balanyor. Sanki samann snrlarnda dolaan bir balantszlk, bir kopukluk. Kara mizah. Bo ehir, dilsel olarak deil ama anlamsal olarak olumsuzluu, olumsuzlamay ieriyor [...] Boun yaratt olumsuzlama iiri yatay dzlemden (yani dizenin yapsnda), dikey yapya (yani iirin yazl olmayan dzlemine) ynlendirerek anlam katmanlarn kuruyor. (nce 19) iirde anlatcnn Gzini gzetledii de ileri srlebilir. Zira Gzinle bir temasn varlndan ok Hakkn var diyorum utanyorum dizesinden anlald kadaryla, bir konumadan sz edilebilir. iir byle yorumlanrsa, bir cinsel ilikiden deil, szcn temel anlamyla utanmadan sz etmek gerekecektir. Mary Warnock, Jean-Paul Sartre zerine yapt incelemede, onun utanma ve teki arasnda kurduu ilikiye dikkati eker. Buna gre, utanmak, tekiyi de gereksinir: nk, utanma duymak iin, [insann] kendisinden baka birisinin farknda olmas

27

zorunludur (Warnock 65). Bu noktada iirdeki apknn, amacna ulaamad, teki bedeni seyrederken, onu erotik dzlemde kurgulad anlalacaktr. 1953 ylnda yaymlanan iirdeki bu kurgunun 1984 ylnda yaymlanan Uurumda Aan kitabndaki zerinden Sevimekte de yinelendii gzlemlenir. zerinden Sevimekte de bir temas sz konusu deildir. Buna karn, anlatc ile teki beden arasnda erotik bir iliki kurgulanr. Bu iirde, teki bedenin btn hareketlerinin anlatc iin erotik anlamlar vardr. Burada btn iliki, grme zerine kurulmutur: Bakalar da var masada leri geri konuuluyor

tedesin o adamn duldasnda Gzkapaklarna brnm adam [...] Onunla gelmisin buraya Yzn yandan ve uzaklarda [...] Ama yalnz ikimizin szckleri Sarmadola

zerinden sevimek, kadnm, Sigarann, Asyann, omuzlarn,

zerinden aile fotoraflarnn Eller nasl duygandr nasl yaln (151)

28

Deneyse gre, Tehlikeli likilerde ticaret ekonomisi olarak apknlk, doyuma ulamaya deil, zorlua dayanma ve kendini yoksun brakma etiine bal bir sistem olarak uyarlanmtr (Deneys 67). Ancak, Cemal Sreya iirinde bu trden bir kendini yoksun brakmaya ya da geici sofuluka, iir (Cemal Sreya 23) ve zerinden Sevimek (151) iirleri dnda rastlanmaz. Tehlikeli likilerdeki Valmont, Madame de Tourveli elde etmek iin alk olduu sefih hayattan uzak durmay baarr. Ona artk deitiini, onun sofuluundan etkilenip iyi bir Hristiyan olmaya karar verdiini syler. Bylelikle nl ve gzel sofuyu elde edecektir. Cemal Sreyann ngiliz iirindeki anlatc ise, tam tersine, kolay olann peindedir: Ben soluu Meryemin sokanda alyorum Meryemin diyorsam, Kolay Meryemin, usulcack Meryemin Karanlk bastrm stmz klliyetli miktarda Alak sesle konuuyoruz korkudan deil [...] Ayakta duran kadnlar olur ya Meryem bunlardan trl ayakta duruu var Birini yalnz bana kullanyor

Gzel mi bari Hem de nasl (ngiliz 20) Meryemin sfat olarak belirlenen Kolaydan, Cemal Sreya iirindeki anlatclar, zellikle de ben-anlatclarn apknlktan kolay olan yelemeyi anladklar gzlenmektedir. Ayrca bu iirde, Tehlikeli likiler gibi apknl

29

odana alan pek ok metinde bulunmayan bir zellie rastlanr: Btn apknlarn yakndan bildikleri Meryem, kendini anlatcya en iyi ekilde kullandrtmaktadr. Buradaki vnmenin, klasik apkn sisteminin dnda kald ileri srlebilir. nk elde etme iin pek bir aba sarfetmesi gerekmeyen apkna, Kolay Meryem, kulland eyden birini, yalnzca ona vermitir. iirde, apknlar topluluundan birinin sesi duyulur. Sorar: Gzel mi bari?. Anlatc, soruyu sorann elde edemediini ve elde edemeyeceini ver: Hem de nasl. apknlar topluluuna anlatlan iirlerde gndelik dil kadar ironi de ne kar. Nitekim apknlar topluluuna anlatlan ironik Dalga iiri u kta ile bitmektedir: ki gemiciynen Van Goghdan arlm Bir kadnn yz kayordu yetiemedim Ben mrmde ak nedir bilmedim Sheylay saymazsak ha ha ha. (18) Cemal Sreya iirinde ironi, bazen gerekliin ya da gereklik kaygsnn yerini alacak kadar ne kan, olur olmaz yerde okuru yadrgatan bir zellie sahiptir. Dalga iirinde, apknlk meydannda nam salma ironik biimde ve tecahl-i rif (bilmezlikten gelme) sanat kullanlarak ifade edilir. Nkte, asl syleneni baka bir biimde ifade etmek iin kullanlmtr. Cemal Sreya iirinde nkte, tecahl-i rif ve ironi, erotik temal olanlardan toplumsal temal olanlara kadar hemen her iirde bir yere yerletirilir. Hatta, onun iirinde erotizmden ok ironinin n planda olduunu ileri srenler vardr: rnein Cemal Sreyada iir, ironidir. Baat dzey, ironidir Cemalin iirinde. Tipik olduu iin Cemal Sreyay rnek gsteriyorum. Bak, rnein Cemalin iirinde btn dzeyler ve katmanlar, ironinin iinden verilirler (Yavuz, Hilmi Yavuz le...).

30

roninin apknlk vnsyle birlikte kullanld iirlerden birisi de Elmadr. Bu iirde teki bedenin cmertliinden sz edilmektedir. teki beden, deiim deeriyle ele alnmaz. Bunun yerine o, cinselliini balayan biri gibidir: Bir yandan elma yiyorsun krmz Bir yandan sevgilerini sebil ediyorsun scak [...] Ben de plam ama elma yemiyorum Benim yle elmalara karnm tok Ben yle elmalar ok grdm ohooo [...] Bir yanda esasl kederler iinde genliimiz Bir yanda Sirkecinin tiren dolu kadnlar dettir sadece azlarn ptrrler Ayakst ilerini grmek yerine (Cemal Sreya, Elma 25) Mehmet Kaplann dikkat ektii gibi (Kaplan 235), Cemal Sreya iirindeki konuma diline yaknla ve gndelik deyimlerin kullanlna bu iirde de rastlanr. Elmaya yaplan vurgu, sanatta elmann cinsel bir simge olarak kullanlagelmesini akla getirmektedir. Bir yars krmz bir yars yine krmz ve Bir yandan elma yiyorsun krmz (Cemal Sreya, Elma 25) dizelerinde geen krmz da bu erevede deerlendirilebilir: Sanatlar zellikle krmz rengi devingenlik, cinsel tutkular, frtnal atmosferler iin yelemilerdir (Beykal 29). te yandan Laurent Mignona gre, Elmada anlatc soyunmutur ve duvardaki plak kadn resmine bakarak konuur: lk nce bir resme, bir sanat eserine, cinsel bir tema olarak bakan anlatc, iirin sonunda kadnlara da yle baktn aklar. Sadece

31

azlarn ptrmek ile sulanan kadnlar onun iin sadece cinsel arzularn giderme yoludur. Burada bir ak arayndan sz edilemez. Buradaki arzu cinseldir, plak bir kadn resmine veya isimsiz bir kadna ynelik olabilir. (Mignon, Akn tesinde 122) Ancak Elma, imdi sen rlplak elma yiyorsun dizesi ile balamaktadr. Buradaki sende, anlatcnn kendine dnk bir tanmlamas sz konusu deildir. Dolaysyla rlplak elma yiyen, ikinci tekil kiidir, yani anlatc deildir. Mignonnun bilin-ak tekniiyle yazldn belirttii Elmada, tekniin gerei olarak pek ok bamsz dnce, imge ve mecaz iire sokulmusa da, anlatm sen dzleminde srer. Bu iirde anlatc bir apkn olarak konumlanmtr. Mignonnun bu grleri iin rnekledii iirin son dizeleri, Cemal Sreya iirindeki apknlk sylemi iinde ele alnabilir. nk bu iirin apknlar topluluuyla asl ilikisi, son dizede aa kar. Elma gibi Svey (30) iirinde de, teki bedenle konuan anlatc, iiri bakalarnn da duyabilecei bir sesle bitirmektedir. Elmada Sirkecinin kadnlarnn, yalnz kendisinin bildii zelliinden sz eden anlatc, bunu, yalnzca azlarn ptrmeleri ve ilerini ayakst grmeleri biiminde ifade eder. Svey iirinde apkn, Ortadounun kadnlarn anlattktan sonra sz Meryeme getirir: Meryem Meryem benimle bir daha yle konuma Meryem (30). Svey de Elma gibi, teki bedene deil, bakalarna seslenmeyle sona erer: Biz sevitik Svey kanal kapalyd / Ellerimizin balklar btn kanallarda. Dalga iirinde de grnen Sheyla, genler iirinde bu kez geniyle2 grnr. genler iirinin birinci ve nc parasnda gen, Alinin ve kimbilir

Cemal Sreyann 1960 ylnda Papirs dergisinde yaymlanan 555 K adl iirinde ise gen, smr dzenini iaret eder: Hrszlar, yzde oncular, kumar erleri / Cebren ve hile ile haklarmz alan / Zulmu ve alakl yneten murdar gen (289).

32

kimin genleridir. Ancak iirin aaya alnan ortadaki parasnn, kadnn ut yerini iaret ettii aktr: Bu da Sheylannki ite ayn Her yerde grlen herhangi bir gen Bir kenarn yamuk izmiler skdara gidiyor Bir kenarna istesek her akam rastlayabiliriz Bir kenar da bir terzinin makasna komu Allah versin Kendi lafna bakarsanz bunu memek iin yapyor Sadece memek iin ne sandnz Ne undan Ne bundan Sadece memek iin bu kta kyamette Kendi kendine yetmeyen zavall bir gen (22) Beni p Sonra Dour Benideki Yeralt iiri, anlatcnn birinci tekil kii olarak, bir baka deyile ben-anlatc olarak apknlar topluluuna anlatt son iirdir. Ancak bu kez apknlk bir tr anya dnmtr. apknlar topluluuna anlatlan bu iir, apknn, deyi yerindeyse, jbilesi gibidir. iirdeki anlatc bir airdir ve Vladimir Mayakovskinin Gen airlerin bitmemi iirleri yoktur sz zerinde, kendi genliinde yazd iirleri hatrlayarak, dnr. Anlatm, apknl bir deini gibi geer ve o yllardan yitirilmi bir dostu odaa alr: stanbuldaydm, kimi zaman da Ankarada Evli kadnlardan almt bahtm Yani dalnda sevmeye almtm kadn; Bir sre de tatl ii gelmeye balam renci kzlar ardnda srttm biraz, orda burda,

33

Bugn bu huylarmn ounu braktm Tabii hepsini deil (125) apknlar topluluuna anlatlan Hr Hamamlar Denizi iirindeyse, anlatc onlar anlatr. Baka bir deyile anlatc, ben-anlatc deil, Tanrsal-anlatcdr. Anlatc, kadn elde etmek iin srarn yeterli olduunu, O gzel bacak sudan kacak dizesiyle de, srarn mutlaka sonu vereceini duyurur. apknn elde etme stratejisinin fallus-merkezci bir strateji olduu ileri srlebilir. Jean Marie Goulemotna gre, toplumsal uzamda bir apknn amac her kadnn iinde gizlenmi bir fahie olduunu, sulu ya da ihtirasl, utanga veya batan karc, ama hep orada olduunu kantlamaktr (Deneys 75). Cemal Sreyann Hr Hamamlar Denizi adl iirinde kadn, tam da bu ekilde ele alnr. Ancak, erotik vurgularla kurulan teki iirlerin aksine, bu iirde anlatc kendi adna konumaz. Bu iirde bir Tanrsal-anlatc vardr. Onlarn bandan geenleri, bir nktedan tavryla ve, asl nemlisi, apknlar topluluundaki acemilerin bir eyler renmelerini istiyormu havasnda anlatr. Bu iirde Sleymann srar Gzinin iindeki gizlenmi fahienin aa kmasn salar: Kadn ksm napar Gzin onu yapacak Bacan azck yukar ekti Sleyman yutar m kan kurras Bu sefer biraz aadan pt Hadi bakalm (Cemal Sreya, Hr Hamamlar Denizi 32). Bu iirde mekn olarak seilen yer de nemlidir. Zira, Dou erotologyasnda hamam olduka nemli bir yere sahiptir: Petemalden kurnaya, keseden gbektana, takunyadan pekire kadar hamam dnyasna ait bir dizi aksesuar, temizlikten ok rtl cinsellii artran aralara dnmtr Douda [....] Hamam, Doulu iin

34

herkesin memnu meyveden tatmaya aday olduu ksnl bir lendir ncelikle (Ergven, Trk Hamam 139-40). Hr Hamamlar Denizinde bu len, erkein srarnn zaferiyle srer. Ancak zafer, iirin finali ya da baland dnce deildir. Sleyman, Gzini elde ettii noktada brakr ve samaya doru ilerler: Erkekler hamamnda Sleyman Az namussuz adam deilmi hani Kalkp dosdoru Eskiehire gitti Geirdii gibi bana apkasn Enflasyon parasyla otuz lira. (Cemal Sreya, Hr Hamamlar Denizi 32) 1990 ylnda Yeni Yaprak dergisinde yaymlanan arap iirinde anlatcnn kendini, teki iirlerden farkl olarak, kiilerin ve seslenmenin zerinde konumlandrd gzlenmektedir. Bu iirdeki apknlk sistemi, apknlar topluluu kadar, dinleyen herkesin anlad kadarn alabilecei bir sylemle kurulmutur: Saat on ikiden sonra, / Btn ikiler, / araptr (arap 302). Bu iirde ikilerin kadnlar, arapn ise karanlkta aynlaan bedenleri gsterdii ileri srlebilir. benzer bir kullanma Ovidiusin Ak Sanatnda da rastlanmaktadr: Kaplma ldaklarn altnda grdklerine: Elbiredince ikiyle geceleyin yandn gndr. Bakm doyasya Tanralara gnn aydnlnda Paris, sonra dnm: Sen tekilerden ok gzelsin, demi, ey Vens.

Gizler, gstermez geceler btn eksikleri. Ondan btn kadnlar gzeldir geceleri. Bir deneyegr inciyi, gzel rlm

35

Bir dokumay, bir gvdenin almn Gn nda anlarsn ancak. (Ovidius 27) Tezin ikinci blmnde zerinde durulaca gibi, Cemal Sreya iirinde erotik etkinlik, hemen her zaman karanlkla, geceyle ilikilendirilmitir. Karanln herkesi bir anlamda bedensizletirmesinin, aynlatrmasnn da salt nicelii vurgulayan deiim deerini iaret ettii ileri srlebilir. 1965 ylnda yaymlanan Gebe kitabndaki Rokoko iirinde Bir kz vard sarn / Hisseli bir tiyatroda (54) dizelerinde de bir apknlk grnts sz konusudur. Burada hisseli szcyle bir ok ortakllk im edilir. Ayn kitaptaki Tabanca iirinde, evli kadn ve cesaret temalar ilense de, Gebe kitabn, apknlk syleminin ortadan kalkt kitap olarak deerlendirmek gerekecektir. Terazi Trks iirinde dost olan Elif, Gzin ve Necla (52), yeni bir cinsiyetler politikasna doru gidiin de ipularn verir. Tezin nc blmnde zerinde duracamz gibi, Cemal Sreya iirinde apknlk syleminin, Gebeden balayarak yerini, adanma ve tekelilie brakt gzlenmektedir. apknlk, baat konumunu yitirir ve bir tr deiniye dnr. rnein, 1973 ylnda yaymlanan Beni p Sonra Dour Beni kitabndaki Yeralt iirinde (125-27) apknlk, anlarn bir paras olarak konumlandrlr ve vurgulanmaz. 1988 ylnda yaymlanan Scak Nal kitabnda da apknlk yalnzca Kadnlar utadrlar / Hele evli kadnlar (Dostluklar in Dzyaz 215) biiminde yaznsallar. Ayn yl yaymlanan Gz Bitiinde ise, apknla hibir gnderme yaplmaz. Bu noktada, vercinkada en sk ilenen tema olan apknln, yedi yl sonra yaymlanan Gebe kitabnda pek az yer bulduu, anlarn bir paras olarak ele alnd, giderek btnyle geriye ekildii ileri srlebilir.

36

BLM II

CEMAL SREYA RNDE BEDEN LGS

Kart kavramlar olan ruh ya da zihin ile birlikte anlan beden, felsefede Karlkl Etkileimcilik ve Paralelizm adl retilerde iki farkl biimde konumlandrlr. Birinci reti, hem bedeni hem de zihni, birbirlerini etkileyen ve dolaysyla birbirlerine nedensel biimde balanm iki ayr tzsel varlk olarak deerlendirir (Cevizci 66). kinci retiye gre ise, iki tz birbirlerine yalnzca elik et[mektedirler]. Ancak aralarnda karlkl bir etkileim ve nedensel ba oldu[u] ne sr[l]mez (66). te yandan, slamiyetin beden kavramnn bu noktada bir farkllk tad gzlenmektedir. bn Arabye gre, Eer duyusal hazlarn doruunu oluturan ksnllk kendi dnda bir eye gnderme yapmyor, kendiyle snrl kalyor ve ksnlle ilahi sevgi elik etmiyorsa, duyusallk, ruhsuz bir kalp kalmaya mahkmdur ve iine ruh flenmemi bir ekil, zaten gzellikten azadedir (Sayn, Batda ve Douda... II 210). Dolaysyla slamiyette bedenin kendinde bir anlam ve erei yoktur sonucuna varlabilir. Batda ise, Sokratestan beri beden hakkndaki algnn deiegeldii ileri srlmektedir: Bedenin ruhun mezar olduuna inanan Sokrat; bedeni mezar olmasna ramen kiinin ycelmesini salayan ilahi bir merdiven olarak gren

37

Eflatun; hem gnahn kayna, ama ayn zamanda da kutsal ruhun tapna olarak kabul eden Ortaa Hristiyan dncesi birtakm farkllklara sahip olsalar da temelde ruhun bedene ncelii olduu ortak fikrini paylarlar. (iman 1) Haz ve cinsellii iktidar sylemi iinde zmleyen Foucaultya gre ise, haz ve iktidar, birbirlerine kart konumda deil, birbirlerini karlkl olarak besleyen ve kkrtan mekanizmalarla balanm biimde dnlmelidir (Foucault 55). Ona gre, biyolojik reme ve seks ilalar arasnda cinsellii tbbletiren 19. Yzyl Avrupas, cinsellik hakknda bir ynteme de ulamtr (Peppis 563). Bu aamada cinsel seimler snflandrlmaya ve sapknlk bilimin de konusu olmaya balar. Foucaultya gre, moderniteyle birlikte ruh hapsedilir ve beden, biyolojik varoluunun tesinde, g ilikilerinin merkezinde [...] yer alr (Ik 108). Trk yaznnda ise beden, zerinde pek az dnlm bir konu olmaya devam etmektedir. Ancak akn (dolaysyla bedenin), Trk yaznnn hemen her dneminde konu edildii grlr (Mignon, Giri 11). rnein, Divn iirinde, zellikle Gazel ve mesnevilerde, akn ve erotik sylemin vurguland gzlenmektedir. Mehmedin Iknme adl mesnevisinde [a]nlatlan akn amac birlemedir. Erkek kahraman olan Ferruh ile sevgilisi Humann sevimelerini dile getiren ak-sak blmlere sk rastlanr (Ertop, Mesnevilerde Sevime Sahnelerine... 93). Kimi gazellerde ise, akn cinsel ynnn daha u anlatmla dile getirildii grlr: Bu arada daha serbest ve apknca anlata ynelenler sevgilinin vcudunun daha mahrem yerlerinden, gerdanndan, gsnden, pistan diye anlan gbeinden vb. sz ederler. Sevgiliyle mahrem ilikileri anlatan rneklerde sevgiliyi pmekten, ayn zamanda bus etmekten, buse almak ya da vermekten sz edilir (Divn iirinde zellikle... 79).

38

Moderniteyle tanmakla birlikte gelimeye balayan Tanzimat yaznnda, kadn-erkek ilikilerinin ibret ve ahlk dersi vermek iin konu edilmesine deinen Konur Ertop, bunun nedenlerini moderniteye balamakta yetersiz kalr (Tanzimat, Kadn-Erkek... 215-36). Bedeni, akln taycs olarak ele alan ve Foucaultnun belirlemesiyle dil dzeyine indirge[yen] (Bal 294) modernite, bedenden sz etmeyi kkrtr. Ancak artk dile getirilebildii iin, syleme kkrtlan beden, sylem alannda kendi kendini ve sylemi disipline edecektir (295). Bu noktada Atilla zkrml daha dikkatlidir ve Tanzimat yaznnn cinsellikle ilgili konularda Avrupada gelien dncelerden etkilendiini belirler (zkrml 49). Tanzimatla birlikte modernizmle tanan Osmanl toplumunda, daha nce dolamda olan Bahnme, Letifname, Hammmiye, ehrengiz, Hezeliyat, Mtatafa, Tariz, Tehzil gibi metinlerin yan sra Ortaoyunu ve Karagzdeki ak saklk da eletirilmeye balanr. zellikle Namk Kemal gibi, yaznn yenileme hareketinin znelerince bu metinler, edep ve edebiyat d saylmaya balanmlardr (50). nk modern sylem, bedeni pasifletirerek kontrol altna almak istemektedir. Bu anlamda Batda, cinselliin tbblemesi olarak ifade edilen olgunun Trk yaznna, cinselliin elitize edilmesi biiminde yansd ileri srlebilir. Bunun nedenleri arasnda rejimin basklar kadar, Foucaultnun biyo-politik kontrol diye kavramsallatrd durumu (Ik 108) da saymak gerekecektir. Mignona gre, Divn iirinde sz konusu edilen ama cinsiyeti pek de belli olmayan beden, Recaizde Mahmut Ekremin iirlerinde belirginleir: Ekrem ile, kadnn bedeni ve bedensel gzellii iirde nemli bir konu oldu ve bylece daha ksnl bir iir araynn tohumlar atld (Mignon, Giri 17). Trk yaznnda modern airler, cinsel sylemi erotik olann, lirik olann alanna tamlardr. Bu

39

adan bakldnda, Cemal Sreyann, iirdeki erotik vurgunun nclleri olarak iki modern airin, Yahya Kemal ve Ahmet Himin adlarn vermesinin balam anlalacaktr (Cemal Sreya, Cemal Sreya le 49). Yahya Kemal iin, Divn iirinin son airi ise, ilk modern air de saylmal belirlemesini yapan Cemal Sreya (Gnler 7), XVI. yzyldan gnmze kadar [geen srete] sevgilinin ide durumundan kurtulup insanletii belirlemesini yapmaktadr (Hseyin Ferhad 102). Yahya Kemalin, Sevgilinin insanletii noktada durduu ileri srlebilir. Mignona gre, Yahya Kemalin iirlerinde ak, gereki ve sekinci, Ahmet Himde ise, hayaldir (Mignon, Vuslattan Sonra 32). Bununla birlikte Mignon, Yahya Kemal ile birlikte erotizm de ak ilikisinin bir esi durumuna gel[ir] (37) diyerek, onun iirinin bu anlamda temsil ettii yeri belirler. Konur Ertop ise, Yahya Kemalin iirinde erotizmin dengeli biimde kullanldn ileri srmektedir: Yahya Kemal Beyatlnn iirinde geni lde bir erotizmle karlalr. Ancak, sanatnn, iir yapsnda gzettii btnlk anlay bu eyi bir erek gibi gsterilmekten kurtarm, ilk bakta dikkati bile ekmeyen dengeli iir gerelerinden biri durumuna getirmitir. airin eski Yunan sanatnn kusursuz gzellik anlayna baland ve Yeni Yunanclk adn verdii bir akma bal dnemindeki iirlerinden biri pagan uygarln omuzlarnda testileri, balarnda glden elenkleriyle plak Sicilya kzlarn canlandrr. (Ertop, 20. Yzyl Edebiyatnda... 24)

40

A. Cemal Sreya iirinde Kusursuz Bir Form Olarak Beden Yahya Kemaldeki, Nev-Ynn kusursuzluk anlayn Cemal Sreyann iirinde de gzlemlemek mmkndr. Yunan sanatndaki kusursuzluk anlayn, gerilmeyen, salkl bir et zerinde usulca ekilen bir ten diye tanmlayan Johann Joachim Winckelmanna gre bu sanatn karakteristik zellikleri yle sralanabilir: Bizim bedenlerimizin stndeki gibi deil, tersine asla krmayan ve katlanmayan bir tendir bu... Gerek gzelliin formunda kesintili paralar yoktur... Yunan sanatlarnn resimlerinde gerek gzelliklerin eneleri ukurlarla kesintiye uramaz... Aradan yllar getikten sonra orada olmas gereken krklklar ima edilmez. (Sayn, Batda ve Douda... 176). Cemal Sreya da pek ok iirinde beden, kusursuz bir form olarak ele alnr. Bu tr iirlerde teki beden erotik etkinlik iinde gsterilir. Bylesi bir etkinlikte beden, hemen her zaman gzel diye nitelenir. Gzelin bu kadar vurgulanmas, gzelle arzu arasndaki ilikiyi akla getirmektedir: Gzelliin -ve zellikle kadn gzelliinin- gizeminin kkrtt btn aratrmalar, btn nseziler ve varsaymlar ne olursa olsun bu gzellikle arzu arasndaki iliki hibir zaman yadsnmaz; sadece gzellik arzuya yol amaz, fakat arzu ve ak gzelliin yaratclardr ve ak, arzu ettii nesneyi daha da gzelletiren an ruhunda ve hatta sevilenin kiiliinde geliir. (Burney, Akn nsani Dzeyi 33) Cemal Sreya iirinde gzel diye nitelenen bedenin gzellii, pek ok kez yzn kklyle ilikilendirilmitir. yice inceltip ufak yzlerini (Cemal Sreya, Eski Kadnlar 284), Bir kadnn yz avucum kadar (Dalga 18) gibi rneklerde de grld gibi, yzn gzellii kklyle doru orantl biimde deerlendirilir.

41

Bununsa, kusursuzluk araynn bir yn olarak Yunan sanatna baland, ancak Aristotelesnun gzelinin ltlerine uygunluk gstermedii aktr: [G]zel ister bir canl varlk, isterse belli paralardan olumu bir nesne olsun, sadece iine ald paralarn uygun dzenini gstermez. Ayn zamanda onun geliigzel olmayan bir bykl de vardr. nk gzel, dzene ve bykle dayanr. Bundan tr ne ok kk bir ey gzel olabilir, nk kavraymz, alglanamayacak kadar kk olann snrlarnda dalr, ne de ok byk bir ey gzel olabilir. Zira o, bir kezde kavranamaz; bakanda birlik ve btnl salayamaz. (Aristoteles 27-28) Cemal Sreyann pek ok iirinde gzel diye nitelenen teki bedenlerle karlalr: Karm daima gzel (Cemal Sreya, Hafta Sekiz 279), Sen o kadar gzelsin ki artk o kadar olur (Gzelleme 16), Gzelsin gzelliin mutlak amenna (u da Var 29), Gzelsindir de olduka, ocuksundur da (Balzamin 40), Dnyann en gzel kadn bu oydu (Yazmam Daha Ak... 43) ve Gzelsin sevgilim / Ama ok yakndan (Yakn 154) vd. Bedenin kusursuz bir form olarak tasarland Cemal Sreya iirinde, teki beden, anlatcyla sevimeden nce, sevime srasnda ve sevime sonrasnda katmerli bir gzellik kazanr1. 1954te yaymlanan Gzelleme, sevime sonrasn ve bu srada iyice gzelleen bedeni anlatr: Bak bunlar ellerin senin bunlar ayaklarn Bunlar o kadar gzel ki artk o kadar olur Bunlar da salarn ite akamdan zl
Glten Akna gre, Cemal Sreya, Kimi kez geni kimi kez dar dolayml imgelerle anbean, bir sevime sonrasn ilemi[tir] (Perinek ve Duruel 347). Ancak, yukarda belirtildii gibi, Cemal Sreya iirinde teki beden sevimenin ncesi, sevime an ve sonrasnda katmerli bir
1

42

Bak bu sensin ocuum enine boyuna Bu da yatak olduuna gre altmzdaki Sabahlara kadar koynumda yatmsn Bak bende yalan yok vallahi billahi Sen o kadar gzelsin ki artk o kadar olur

e bak sen gzlerin de burda Gzlerinin ucu da burda yaamaya alk yi ki burda yoksa ben ne yapardm Bak ocuum kollarn ite plak ite Bak gizlisi sakls kalmad gnmzn Gzlerin sabahn sekizinde bana ak Ne gnah ilediysek yar yarya

Sen asl bunlara bak bunlar dudaklarn Bunlarn konumas olur plmesi olur Seni usulca pmtm ilk ptmde Vapurdaydk vapur kydan gidiyordu kula teden stanbul gidiyordu Uzanm seni usulca pmtm Hemen yanmzdan balklar gidiyordu (16) Bak bu sensin ocuum enine boyuna dizesi, enine boyuna deyiminin (dnme, konuma iin) btn ayrntlara inerek, her ynyle [...] eksiksizce (Pskllolu 549) anlamyla birlikte dnldnde, anlatcnn teki bedeni
gzellik kazanr ve bu aamalar yaznsallar. nceleyin (Cemal Sreya 13) sevime ncesini;

43

eller, salar, gzler, kollar ve dudaklar olarak btnledii grlr. Ancak bedenin yalnzca bunlardan olumad aktr. Erotik etkinlik srasnda bedenin paralar halinde alglanmas ya da anlatlmasna ve bunun erotik etkinliin doas gerei olduuna ileride dneceiz. Bylesi iirlerde bedenin paralar halinde alglanmasyla, bedenin btnl bozulmu olmaz. nk, erotik etkinlikte dokunma duyusu devrededir (Kott 21). Oysa Gzelleme, Yunan sanatnn ilk dnemleriyle Divn iirinin bedeni bir btn olarak gremeyiine benzer bir beden algs tamasyla Cemal Sreyann teki iirlerinden ayrlr. Bruno Snell, Antik Yunan sanatnn erken dnemlerinde beden bir birim (unit) olarak tasavvur edil[memitir] der (Yavuz, Divn iiri ve... 116). Hilmi Yavuza gre, Divn iirinde de ayn durum sz konusu edilebilir: Nedime (18. yzyl) gelinceye kadar Divn iirinde gvdenin (ya da bedenin) organik bir btnlk olarak kavrandna ilikin herhangi bir kant yoktur. Vcut konsepti ise zaten anatomik deil, tasavvuf bir kavramdr, -ve elbette gvdeyi birbiriyle fonksiyonel mnda ilikili organlar btn deil, tersine, birbirinden ayr, bamsz paralarn eklemlenmesi olarak tasvir etmitir. Bir btnlk deil, bir ymdr gvde... Ksaca, gvde salar, gzler, kalar, kirpikler, dudaklar, az, endm (boy) gibi, birbirinden bamsz paralardan ibret bir yma indirgenmitir - ve bu paralarn birbiriyle hibir organik ilikisi yoktur! (115) Gzellemede, sevimede kullanlan organlar, bedenin btn saylmaktadr. Yavuzun Divn iirinden rnek olarak verdii bamsz paralar, Gzellemede de vardr. Bu paralara baka ve yeni bir para eklenmi deildir.

San (11) sevime ann, Gzelleme (16) ise sevime sonrasn yaznsallatrr. 44

Bununla birlikte, Cemal Sreyann, sevimenin anlatld iirlerinde beden, yine baz organlarn vurgulanmasyla dile getirilir, ancak burada artk btn paralama deil, dokunma duyusuyla alglanan paralar anlatma sz konusudur: Kadn kendini gsterdi usulcana ekingenlikle koulu beyaz usulcana Gittiler gzleri aka yaamaya yangn Gidip gelenler oldu gitti geldiler

Kadn salarn getirmedi uzakta tuttu Umutsuzlukla dolu soyunuk uzakta Dtler karanlkta aralk aralk Dp lenler oldu dt ldler

Kadn gzlerini koydu ortaya Bir mavi bir gkyz ald evrelerini Sevdiler sonsuz bir maviyle alngan Sevip yaayanlar oldu sevdi yaadlar (Cemal Sreya, iir 23) Gidip gelenler oldu gitti geldiler dizesiyle, sevimenin ritmine ve sevimenin srmesine iaret edilmektedir. Cinsel birlemenin bittii an, gidip gelmenin durduu, kesildii andr. Gzler ve salar, bedenin paralar olarak, bedenin cinsel birleme srasnda varlklarn hissettiren paralar olarak dnlmelidir. Bunun yannda, Gittiler gzleri aka yaamaya yangn dizesiyle gzler, aka ve yaamaya tutkunluu anlatlyorsa, bedenin vurgulanan tek paras kalacaktr ki, o da salardr.

45

Sevimeyi anlatan iirlerde bedenin paralanmadna, aksine, bir btn olarak ele alndna ilikin dnceyi, sevime meknnn karanlk olmasyla birlikte ele aldmzda daha ak sonulara varmak mmkn olacaktr. Cemal Sreyann sevimeyi anlatan iirlerinde karanlk, hemen her zaman vurgulanr. iirde karanlk, Dtler karanlkta aralk aralk dizesiyle belirtilir. ngilizdeki Karanlk bastrm stmz klliyetli miktarda (20), Hamza Sitindeki Balad Afrikas uzun bir gece ve Geceler yukarda telcek-bulutcak (28), Aslan Heykellerindeki Karanlk maranlk ama iyi seiliyor ve Ayk gecemizi dolduruyorlar bir utan bir uca(31) ile Yazmam Daha Ak iirindeki Uzatm ay aydn karanlma (43) dizeleriyle rnekler oaltlabilir. Bylesi kullanmlar erotik etkinliin doasna balamak mmkndr. Jan Kotta gre, karanlkta beden paralara ayrlr [ve] hepsi birbirinden bamsz birer varlk olan eitli nesnelere blnr (Kott 21). Bylelikle, grme duyusu geri ekilir: Dokunma, snrl bir duyudur. Grme duyusunun tersine, btn kiiyi kuatmaz. Dokunma duyusu her zaman para paradr, ayrtrr. Dokunma duyusuyla kefedilmi bir beden hibir zaman bir btn oluturmaz, bir arada yaayan, birbirine dokunan, ama birlemeyen paralar toplamdr [...] paralar birbirleriyle iliki iinde olmay srdrr, ama bir biim ya da bir yap oluturmaz diyebiliriz. (21) Sevimeyi anlatan iirlerden olan Aslan Heykellerinde de, kusursuz beden ve karanlkla karlalr. Bu iirde eller, gzler ve bacaklar ile boynun sevimeye katldklar ya da varlklarn hissettirdikleri gzlenmektedir. Btn bu paralar, karanlkta dokunma duyusuyla alglanr ve bu duyunun yardmyla anlatlr: oaltan ellerini seviyorum ka kii

46

Dokunduka dokunduka aslanlara Parklarda yakkl aslan heykelleri Birdenbire nmze kyorlar buysa ok gzel Bizim bu akmzn aslan heykelleri [...] Olduran ykan yeniden yapan gzlerini seviyorum ka kii Bir senin gzlerin var zaten daha yok Ya bu ban alp gidi boynundaki Modigliani olu Modigliani

Az ey deil seninle olmak dnyorum da imde bir sevin dalgas dallanyor ka kii Bir geyik kendini iziyor karanla sonra kayboluyor Karanlk maranlk ama iyi seiliyor Bir utan bir uca bacaklarnn aslan heykelleri Onlar ne denli sevdiimin aslan heykelleri Ayk gecemizi dolduruyorlar bir utan bir uca (Cemal Sreya, Aslan Heykelleri 31) Jan Kotta gre sevime srasnda, karanl[k], bedeni paralara ayrr (Kott 21). Ancak burada karanlk, metaforik anlamyla kullanlmaktadr: Erotizm karanla dalmak demektir, eylem gpegndz gereklese bile (Kott 21). Bu noktada, Cemal Sreyann sevimeyi anlatan iirinlerde ortaya zelliin kt sylenebilir: 1. Bedenin, dokunma duyusuyla alglanan paralar anlatlr; 2. bu beden kusursuzdur ve 3. bu bedenle karanlkta seviilir. Her zellii de tayan iirlere rnek olarak Yazmam Daha Ak iiri gsterilebilir:

47

Oydu bir bakta tandm onu2 Kular bakmndan uar ocuk tutumuyla beklenmedik Uzatm ay aydn karanlma Nerden uzatmsa tenha boynunu

Dnyann en gzel kadn bu oydu Salarn tararsa batan baa rumeli Otursa ama hi oturmazd ki Kan kadn rzgrd atlarn Hep andm ne yaanr olduunu

En ok neresi mi azyd elbet Btn duyarlklara ayarl plerin trlsnden elhamra Snrsz denizinde araflarn Bir gider bir gelirdi ilek az3

Ah imdi benim gzlerim Bir alamaktr tutturmu gidiyor Bir kadn gmlei stmde Gnn mavilii ondan Gecenin horozu ondan (Cemal Sreya, Yazmam Daha Ak... 43)
Bu dize, Ahmet Muhip Dranasn Hatra adl iirinden metinleraraslk balamnda alnmtr: Oydu, ilk bakta tandm onu (Dranas 20).
2

48

Yukarda belirlenen dokunma duyusuyla alglanan paray vurgulama zelliini Nerden uzatmsa tenha boynunu dizesinde bulmak mmkndr. Dnyann en gzel kadn bu oydu dizesi, ikinci zellik olan kusursuzlua balanr. Son zellik olan karanlk ise, Gecenin horozu ondan dizesinde aa kar. Cemal Sreyann dier kitaplarnda da, yukarda saylan zellii tayan iirlere rastlanr. Gebe kitabndaki lke iirine bakalm: Karm olan karnn ve nlerini Orospum olan yanlarn ve arkalarn [....] En gizli kelimeleri aktrd azma u karangu u acayip u asyal akn [....] Geceyse ay hemen tazeler minareleri [...] Nolur azndan balayarak soyunmaya Bir kez daha sr hayvanlarn stme stme k gel bir kez daha ykntlardan k gel bir kez daha beni bozguna urat (48-49) lkede saylan zelliklerden birincisi, Karm olan karnn ve nlerini dizesinde; ikinci zellik, u karangu u acayip u asyaln akn (acayip szcnn olaan dn ve benzersizlii de gsterdii hatrlanrsa) dizesinde; nc zellik ise, Geceyse ay hemen tazeler minareleri dizesinde aa kar. Cemal Sreyann 1988 ylnda yaymlanan son kitab olan Gz Bitiindeki tim

Cemal Sreyann Bir gider bir gelirdi ilek az dizesi, Guillaume Apollinairein Marizbll iirinin evirisindeki Bir gider bir gelirdi akam vakti (Apollinaire 98) dizesine, metinleraraslk balamnda gndermede bulunmaktadr. 49

O iirinde, karanlk ve bedenin dokunma duyusuyla alglanan paralar sz konusu edilirken, kusursuzluk, yllanmlkla ifade edilir. Ancak bu iirde erotik sylem, iirin btnne yaylmaz. teki bedenin cinselliine yaplan vurgu, yaamn baka gereklikleriyle birleir: tim o bin yllanm testiden, itim, itim, rtler arasnda yeryz beenisiyle Ayn paylard bacaklar ptm ayak parmaklarn, ptm, ptm, ptm

Putunu cezalandryor kr delisi Olan iki ev tede, Londradan gelmi; Yazsnlar felaketlerin hep ift geldiini, Garson acmas tutmu ikievini. (250)

B. Cemal Sreya iirinde Bedenin Deformasyonu Cemal Sreya iirinde bedenin nedenle deforme edildii gzlemlenir. Birinci neden, bir estetik mesafe koymann gereidir ve bununla bedenin belli paralar vurgulanarak iirsel etki glendirilir. kinci neden, erotik etkinliin doasnda yatar. Erotik etkinlik srasnda dokunma duyusuyla boyutlu bir grnt elde edilemez. Grsel yaknlamada ise, bedenin boyutlar deiir (Kott 2122). Bu durum, bedenin belli paralarnn gerek boyutlarndan daha kk ya da daha byk bir biimde betimlenmesine neden olur. nc neden ise, zaten

50

kusurlu olan bedenlerin bu gereklikleri ile betimlenmelerinde yatar. Son gruptaki bedenlerin cinsel e olarak ele alnmadklarn belirtmek gerekiyor. Sevda Szlerinde, bedenin deforme ediliini genler iiriyle balatmak mmkndr. Bu iirde Sheylann yamuk izilmi geni, deformasyona rnek gsterilebilir (Cemal Sreya, genler 22). Aslan Heykelleri iirindeki Ya bu ban alp gidi boynundaki / Modigliani olu Modigliani (31) dizelerini zmleyen Mehmet Kaplan, burada bir deformasyonun sz konusu olduunu ileri srmektedir: [Y]ukarda geen Modigliani adndan da anlalabilecei zere, airin kadn vcudununun muhtelif ksmlarn dformationa tbi tutarak mbalal bir ekilde tasvir etmesinde, modern resim ve heykelin de tesiri olduu muhakkaktr (Kaplan 240). Bu deformasyonla Cemal Sreya iirinde kusursuz form anlayndan uzaklalm m olmaktadr? Zira, Yunan sanatnda, bir kusursuzluk anlaynn hkim olduu, bedenin durgun ve ukursuz biimde ele alnd gzlemlenir: Winckelmanna gre resimde ve heykeltralkda Yunan aheserlerini mkemmel surette tavsif eden umum karakter tavrlarda ve ifadelerde grlen asil bir sadelik ve skin bir byklkten ibarettir. Denizin yznde hareket ne kadar iddetli olursa olsun derinlikleri daima skin kalr; aynile [Y]unan sanatnda ehrelerin ifadesi, en iddetli ihtiraslara ramen byk ve msterih bir ruhu gsterir. (Lessing 21) Gotthold-Ephraim Lessing, Antik Yunanda, sanatn bu biimde ele alnmasnn ahlk deil, bedi ilkelere dayandn belirtmektedir (25). Cemal Sreya iirinde bedenin belli paralarnn abartlmasnn, erotik etkinliin doas gerei olduunu yukarda belirtmitik. Ancak baz iirlerde abart ya da deformasyon, birtakm politik-ideolojik gndermelere araclk etmektedir. Antik Yunanda Pauson ve Pyreikus gibi sanatlara, estetik idealin dna ktklar iin

51

Ryparographe (Pislik Ressam) deniyordu (25). Cemal Sreya iirinde ise pislik, arlk ya da sapknlk, burjuvaziye ve birtakm tarihsel kiiliklere atfedilir. Bununla bir tr politik tavr da alnm olur. Aslan Heykellerinin son blmnde anlatm, teki bedenden uzaklaarak, burjuvazinin bozulmu ahlkn cinsel sapknlk balamnda gstermeye ynelir: En olmadk gnde geldin tazeledin ortal Alp kaldrdn bu kutsal ekmei dt yerden Bunlar hep iyi eyler ya te yanda Olsa yreim yanmayacak aslan heykelleri Ama yok aslan heykelleri var kpek Delikanl bir kpei var onunla yatyor Adalet Hanm iki kiilik karyolasnda Bozulmu burjuva ahlakna rnek (Cemal Sreya, Aslan Heykelleri 31) Bu iirde zoofili imsnda bulunan Delikanl bir kpei var onunla yatyor dizesini, Sarane Alexandrianea ait bir kavram olan, devrimci argo (Alexandrian, Hovardaln Altn a 244) ile tanmlamak mmkndr. Bir snf, muhalefet hareketi ya da hizip adna sz alanlarn rakiplerini cinsel bayalk, cinsel eksiklik ve sapknlkla sulamalar yeni deildir. zellikle Avrupada Reform sonrasnda kzan Katolik-Protestan mcadelesinde taraflar birbirlerini sefih olmakla sulamlardr. Bu tr metinler, genellikle her iki tarafn en dindar ve mminler tarafndan en mstesna saylan kiilerince kaleme alnmtr (Alexandrian, XVII. Yzylda Yasak... 140). Burjuvaziye ynelik eletiri, ktal Terazi Trks iirinde her ktann ayn ikilik ile bitirilmesinde de aa kar. iirin yer ald sayfadaki editr

52

notunda belirtildiine gre, Gebe kitabnn birinci basksnda Doldur doldur Allah seversen / Anasn sat burjuvazinin biiminde yazlan dizeler, sonraki basklarda yle deitirilmitir: Doldur doldur Allah seversen / Anas satlsn burjuvazinin (Cemal Sreya, Terazi Trks 52). Benzer bir tutuma Kurt iirindeki Bakkal, tefeci, orospu (121) dizesinde de rastlanr. Bununla anlatc, kapitalist ekonomiyi zetlemi olur. Bu noktada bedenin deforme edilme biimi, onun normalin dna itilmesi ya da anlatcnn politik duruuna gre yarglanmasyla aa kmaktadr. Bylesi iirlerde deformasyon, ahlka ynelik bir eletiriyi de iinde tar. Bedenin kusursuz bir form olarak ele alnd iirlerde kutsanan beden, bu tr iirlerde potansiyel bir ahlkszl tayormu gibi sunulur. Hatta, bylesi bir eletiri tayan kimi iirler ile kusursuz bedeni odaa alan iirlerde yaplan ey hemen hemen ayndr. Bu elikinin nedenini anlatcnn politik duruunda aramak gerekecektir. Zira Cemal Sreya iirinde anlatclar, politik yelpazenin solunda olduklarn sk sk duyururlar. Cemal Sreya iirinde, burjuvazi ncesi egemen snflarn da ahlk eletirilir: Kent / Kibar ve fahie sfatlarla / Kus barsaklarnda tembelletirdiin ilkeyi (Kine Kirazn ve... 83). Kentin kibar ve fahie szckleriyle nitelenmesi ile, Antik Yunan ve Roma kentlerinde balayan ve burjuva ana kadar devam eden kibar fahielik kurumuna, kurtizanlara (Sombart 76-85) gnderme yaplr. Burjuva anda nitelik deitiren kurtizanlk, Cemal Sreya iirinde, kentin eletirisi gibi, egemen snflarn da eletirisine dnmtr. Cemal Sreyann kitaplarna almad 555 K iirinde ise, beyler, bu kez, cinsel gndermeleri olan bir kfrle eletirilir: Kavat derbeyleri yreksiz Bolu beyleri (Cemal Sreya, 555 K 289). Yine kitaplarna girmeyen Mezarta ieklerinin altnc ktasnda, bu kez ynetici kesimden bir kadna cinsel satamada bulunulur:

53

Kontenjan senatr bir bayan vard ya, Fuzulinin cinsel eitim grmediini sylemi; Syler miydi airle ekilmi olmasa tenhaya, Demek yzyl nce Leyldan daha iveliymi. (292) Bunun yan sra, baz tarihsel kiiliklerin sapkn cinsel eilimleri, yarg bildiren szcklere yer verilmeksizin ilenir: Nasl anmsamazsn zdemirolunu, / Hani gn boyu ier ier de sonra / Uyurdu kollar bir gulamn boynunda (Yazgc iir 193). Ancak, Osmanl padiahlarndan Abdlmecid ile Adolf Hitler ve Mussolininin cinselliklerinin vurguland dizelerde, yarg da devreye girer: Nasl anmsamazsn Abdlmecidi, Glhane hattnn krkyaprak gl Bir bezmde lem yaparken ld. Ho, annesinin ad da Bezmilemdi.

Nasl anmsamazsn Adolf Hitleri, Neden hi evlenmediini soranlara Karsnn Almanya olduunu sylerdi. Sylentiye gre alev alev Yand onun koynunda.

Nasl anmsamazsn Mussoliniyi, Garsoniyerinde mutlaka bulundururdu Bir dua iskemlesi. Ama son duasnda

54

Topraa doru almt elleri. (193) Cemal Sreyann bir iirinde de anlatc, kendine cinsel sapknlk atfeder. 1994 Eliyle, Samanyoluna iirinde, baka hibir iirde rastlanmayan bir sapknlk ims bulunmaktadr. Bu iirde anlatc, dnyaya bir daha, ama bir kadn olarak gelirse ecinsel olacan, kadnlar o derece sevdiini syler: Yaadm, Tanrm, Yarm ve uluorta, Bir dahaki hayatta, Varsa yle bir hayat, iir yazar mydm, Bilmiyorum.

Ama kadnlar, Tanrm, yle sevdim ki onlar, Gelecek sefer Dnyaya Kadn olarak gelirsem, Ecinsel olurum. (208) Bunun dndaki hibir iirde anlatclar, kendileri hakknda cinsel anomali, cinsel iddet veya u cinsellik imsnda bulunmazlar. Dolaysyla Ahmet Oktayn vercinka iin 1957de yapt belirlemenin, Cemal Sreyann yaptn da nitelediini ileri srmek mmkndr: vercinka z bakmndan nerde duruyor acaba? lkin Freuddan hz alan, ama onun u noktalarna ulamayan, normal karakterli bir seksalizm gze arpyor. Modigliani boyunlu, ilek azl kadnlar.

55

Bir ruh ve vcut beraberlii. Gerekstclerin itilmi libidosunun garip ve patolojik grntleri, simgeleri yok Cemal Sreya iirinde. (Ahmet Oktay 39) Cemal Sreyann kusursuz beden anlayndan uzaklatn, yaznsallaan cinsel bedende ilk kez kusur da bulabildiini grmek iin, 1984 ylnda yaymlanan Uurumda Aan kitabndaki zr iirini beklemek gerekecektir. Bu iir, cinsel ein kusurlarn da gren ilk iirdir. Bu iirde kusurlar bedenden taarak giysileri de niteler: Sen akkan ayna dertli bcek amarmda besleyici leke

Alnyazmn tek okunakl yeri Bkn sevin kunt fke

Kk dilini yutmu krmz soan Ycegnll akasya

Hav km eteklik Hafife karn olan

Sen eli srencil yle bir laf varsa ite o

Dn iin zr dilerim imdi iten ktn Beiktatasn

56

Kim istemez mutlu olmay Mutsuzlua da var msn? (Cemal Sreya, zr 155) 1989 ylnda Milliyet Sanat dergisinde yaymlanan Bent Kapa iirinde de kusurlar gsterilir. zr gibi Bent Kapanda da, anlatcnn verdii hogr pozu dikkati eker. teki beden aada konumlandrlarak arl ve uyumsuzluuyla birlikte kabul edilir. Bu noktada ironi yerine, teki bedene ynelik akac tavr ileri kar: Sen eteklerinden erdemler sarkan Krmz balkl pis kz, Da - ta derdinde bahe topra, Kulplu platin, paal tavuk, Geldin deitirdin btn anlarm. (293) Ancak bedenin cinsel imknlaryla deil de, bir kendinde varlk olarak ele alnd iirlerde kusur, anlatmn da nne geer. zellikle toplumsal-politik kimi tutumlar odaa alan iirlerde kusur, ezilenlerin bedenlerinde vurgulanarak bir tr simgeye dntrlr. Bu simgeletirme, smrc snflarn gzellik anlaylarna kar bir duruu da ifade eder. Anlatc, kusurlularn yannda durur; bu aamada kusur, politik tutumun da bir tr koduna dnr. Bu tavrn en arpc rneklerinden birini, Nehirler Boyunca Kadnlar Grdm iirinde bulmak mmkndr. Bu iirde anlatcnn teki kadnlara ynelen syleminde bir efkat tonu sz konusudur: Porsuk nehrinin getii kadnlar Hepsine yzer kere rastladm en azdan Umutsuz sevdalara tutulmak onlarda

57

Bozkra doru seyrele seyrele yaamak onlarda Verdi mi adama her eylerini verirler Ben grdm ne grdmse kadnlarda Porsuk nehrinin getii Kzlrmak para para olasn Bir para ekmek siyah, on kuruluk kna krmz Ta toprak arasnda trkler arasnda Karanlkta bir yanlar rtk bir yanlar ryan Kocaman gzleriyle oy anam bu kadar dokunakl Kimler rktm acaba bu kadar kadn

Dicle kylarna tiren varnca Byk bir gkyz git allahm git Genel olarak nce kalar grnr Sonra btnsz uykular kala gz arasnda Yanaklarnda ban izi tayan kadnlar Gl kurusu

Bir gn sizin de yolunuz der memlekete Siz de grrsnz bunlar kadnlarda devleri yenilmek olan hep Bakla kemik arasnda Susmakla alamak arasnda Yenilmek Kadnlar (33)

58

1955 ylnda yaymlanan bu iirde kadnlar birer umutsuz k, fedakr, her iyiliin kayna, yoksul, zor koullarda yaayan, ryan (plak deil), dokunakl, rkek, ezilmi, tedirgin ve yenik gibi ifadelerle nitelenirler. Anlatc, iirin son blmnde okura seslenir ve onun da bu kadnlar grdnde kendisinin hissettii eyleri hissedeceini belirtir. Kadn, btn bir corafya parasndaki yoksulluk ve smry yz ve yreinde tayordur. Ancak bu iirdeki naif vurgu yerini, 1960l yllarla birlikte kadn, devrimin ya da devrimcinin gerisinde lojistik denebilecek noktalarda konumlandrmaya brakacaktr. 1960 ylnda Papirs dergisinde yaymlanan 555 K adl iirde alan, devrim iin abalayan, o gzel gnleri yaknlatranlar erkeklerdir: Anamz ay demliyor ya gzel gnlere / Sevgilimizse iekler koyuyor ya bardaa / Sabahlar iimize gidiyoruz ya sessiz sedasz (555 K 289).

C. Cemal Sreya iirinde Cinsel mknlar Vurgulanmayan Bedenler Nehirler Boyunca Kadnlar Grdm rneinde de grld gibi, Sevda Szlerinde bedenin cinsel imknlarnn vurgulanmad iirlere de rastlanr. stelik bu iirler, pek ok yazarca ileri srld gibi, onun iirinde bir deiime deil, bir btnle iaret ederler. Zira, bu iirlerle erotik vurgulu iirler, hatta priapik elere yer verilen iirler i ie ve yan yanadrlar. Cemal Sreyann yaymlanan ilk iiri olan arks-Beyazdan son kitab olan Gz Bitiinin 16 Dize adl iirine kadar sren bir sylemsel btnlk sz konusudur. Cemal Sreyann vercinkaya almad ve Mlkiye dergisinin Ocak 1953 tarihli saysnda kan arks-Beyaz,

59

cinsel imknlar vurgulanmayan iirlerin bir prototipi olduu kadar, bu anlamda, son iire kadarki eilimi belirleyen bir rnek olarak da deerlendirilebilir: Arada bir alamak iin Onu kocaman ellerimle sevdim lm daha salarna gelmemiti arks-beyaz Salarn koynumda saklyorum Arada bir alamak iin. (arks-Beyaz 277) Mlkiye dergisinde yaymlanan ve Cemal Sreyann kitaplarna almad iirdeki, Balar yeniden aramzda kadnlk, erkeklik, sevgililik / Sevdalanrz yeni batan (283) dizelerinde, bu kez dorudan bir erotik gndermeye yer verilmez. Eski Kadnlardaki efkat tonu, bu tr iirlerin ortak zelliini de ierir. Kadn, bir cinsel imkn deil, kendi kadnlk durumunu tayor ve temsil ediyordur: Baktk ldrmak iten deil Sndrp attk cigaramz Bir adam dndk camlarn arkasnda [...] Kaptmz gibi apkamz eski O eski kadnlar bilirsiniz Keder basnca bilhassa hatrlanan Sokaklarda yaanm ya da evde Karanln ortalk yerinde beyaz Ve sevgili olan enine boyuna [...] Baktk deien bir ey yok ortalkta ki kii bezik oynuyordu veya tavla

60

Birinin zavall olduunu grdk O zavall kadnlar bilirsiniz Sevildimi pekal sevilebilen Geceyken yamurluyken hava yice inceltip ufak yzlerini Birebir gelirler yamura karanla O eski kadnlar o zavall (284) Cemal Sreyann en sevilen iirlerinden biri olan Glde, baka iirlerde erotik armlaryla ele alnan gl szcnn (rnein, Trk iiri) bylesi bir arm yoktur. Burada bedenin gsterilen paralar erotik bir vurgu tamazlar. teki bedenin gzleri ve elleri, erotik iletiler verebilen paralardan ok, duyguyu ileten paralar olarak betimlenmilerdir: Gln tam ortasnda alyorum Her akam sokak ortasnda ldke nm arkam bilmiyorum Azaldn duyup duyup karanlkta Beni ayakta tutan gzlerinin

Ellerini alyorum sabaha kadar seviyorum Ellerin beyaz tekrar beyaz tekrar beyaz Ellerinin bu kadar beyaz olmasndan korkuyorum stasyonda tren oluyor biraz Ben bazan istasyonu bulamayan bir adamm

Gl alyorum yzme sryorum

61

Her naslsa sokaa dm Kolumu kanadm kryorum Bir kan oluyor bir kyamet bir alg Ve zurnann ucunda yepyeni bir ingene (12) Gln, Trk iirinin tarihi iinde olduka nemli bir yeri vardr. 1954te yaymlanan Gl, yeni iirin de mjdecisi gibidir. Hilmi Yavuz, Sokak dergisinin 14 Ocak 1990 tarihli saysnda u deerlendirmeyi yapmaktadr: Gl iirine gelinceye dein, her akam sokak ortasnda ldke gln tam ortasnda alayan birini daha grmemitik hibirimiz. Trenlerin istasyonlarda biraz olduklarn da! Mthi bir dil yeniliiyle ve mthi bir duyarlkla, bir air, hem de 24 yanda bunlar nasl yazabilirdi? (Perinek ve Duruel 95) Mehmet Kaplan ise, bu iiri vercinka iiriyle karlatrmakta ve vercinkada dnyann merkezi olarak grlen ii kzn yerini her naslsa sokaa dm kadnn aldn belirtmektedir: iirin konusunu yine bir kadn tekil ediyor ve bu kadn her naslsa sokaa dmtr. air onu sembollerin en gzeli olan gl ve kuvvetli akyla idealize ediyor ve yceltiyor (Kaplan 238). Yahya Kemalin iirinde st snflardan olan sevgili (Mignon, Vuslattan Sonra 37), Cemal Sreya iirinde sradan bir insandr, hatta, vercinka iirinde olduu gibi snfsz ya da snfszlatrlm bir insandr. Gebedeki iirlerde, akn cinsel ynnn vercinkadaki kadar vurgulanmad, bunun yerine hzn, yalnzlk ve keder gibi temalara arlk verildii grlmektedir. Kars iirinde ak, mutsuzluk ve ayrln da katldklar bir duygudur artk: Anla ki her durakta

62

Yok snrlar akn O iyi yzl Tanr Beklesin dursun bizi Kurduumuz rahat tuzakta (Cemal Sreya, Kars 51) Beni p Sonra Dour Benide yeniden erotik syleme dnlr. Bununla birlikte, bedenin cinsel imknlarnn vurguland iirlerde, artk, tekelilik baattr. ki ey iiriyle birlikte de, sistem olmaya yetecek bir ak dncesinin temellerinin atld gzlenir: kkrdan uar, gergin taylarn, silmeye alma yavrum bir bildiridir leke gnden ve bedenden yree ve kansere. (123) Bu iirde toplumcu gereki airlerin ska kullandklar bildiri, gn ve yrek szcklerine yer verilir. ki eydeki uar ve gergin taylar, San (11) ve TK (36) iirlerinde cinsel armlarla ele alnan atlarla benzerlik tamaz. Tay, erginlemekte olan, bymekte olan iaret eder. Erginleyen ve byyen eyin, anlatcnn da yanda olduunu duyurduu muhalif hareket olduu ileri srlebilir. Selim leriye gre, Beni p Sonra Dour Benide bir airin 1960tan sonra lkemizde iyice beliren kkten dzen deiiklii konusundaki dncelerini, tarihin bu anlamdaki geliim izgisini kavrayn, bireyin, snfsal konumuna paralel olarak, kendini soyutlamakszn toplumun bugnk ortamyla yzlemesini izl[emek] mmkndr (Perinek ve Duruel 242-43). Orhan Kahyaolu ise, Beni p Sonra

63

Dour Beni iin: iir corafyasnda saptadmz genileme, bu kitapta kolaylkla yerini bulacaktr. Erotikasnn kisvesi daha da genileyecek ve tutkun ya da k olduu alan tamamyla bir Anadolu corafyas olacaktr demektedir (246). Benzer belirlemeleri Cemal Sreya da yapar. Cemal Sreyann 1967de yaymlanan bir yazsna gre, duygusal ve cinsel ilikiler de devrim sreci ekseninde yeniden tanmlanmaldr. Bu adan bakldnda, ki eyi, Cemal Sreyann Trkiyede toplumun bir devrim srecine girdiine ilikin belirlemesi dolaymnda okumak mmkndr: Bugn lkemizde havagaz bile, ra bile, daha iyi bir dnyann kurulmas amacyla yanyor. Devrimci eilim, iire, dtan gelen bir ey deil; iirin kendi varl, gerei, bir zelliidir devrimcilik. Kurulu dzenin deerlerini kovarak, eskiterek, ypratarak iler iirin ark. Devrim srecinde bu temel zelliin ne kmas kadar doal ne olabilir? (Cemal Sreya, Can Ycelin iirinde... 163) 1960 ylnda yaymlanan, ancak Cemal Sreyann kitaplarna almad 555 K iirinde de politik vurgu n plandadr. Bu iire gre hemen her ey, bu arada duygusal ilikiler de, gelecek gzel gnlerin habercisidir. Karasevdann bile aka ilikin bir gndermesi yoktur: Biz imdi alak sesle konuuyoruz ya imdi Bursada ipek eken kzlar Bir karasevda halinde sylemektedir: Grmeye altmz nice yazlar Kimleri alp gtrdler ama kimleri Karanfil bykl gen temenleri Ak sal profesrleri, rencileri

64

Adlar uramzda ilemektedir [....] Biz imdi alak sesle konuuyoruz ya Sessizce birleip sessizce ayrlyoruz ya Anamz ay demliyor ya gzel gnlere Sevgilimizse iekler koyuyor ya bardaa Sabahlar iimize gidiyoruz ya sessiz sedasz Bu, byle gidecek demek deil bu iler Biz imdi yanyana geliyor ve oalyoruz Ama bir azdan tutturduumuz gn hrln havasn te o gn sizi Tanrlar bile kurtaramaz. (288-89) Dikkat, Okul Var! iirinde, aktan ekilen acya yer verilir: Akmz imdi grkl bir hayatn / Yabancaya berbat bir evirisi (139). Bankoda tutkunluk, bkknlkla birlikte ele alnr. Btn kadnlar meryemseyen (Bun 37) anlatcdan, bkknlk duyabilen anlatcya gelinmitir: Evet, gn geliyor bkyorum senden / Ama stanbuldan bkmak gibi bir ey bu (Banko 148). ntihar (298) iirinde cinsel etkinlii balatan ve srdren ses, 8. 10 Vapurunda sevgilinin sesine dnr (202). Uurumda Aan iirinde ise, sevilen bedenin gzellii, ilk kez ahr gibi, uzlamsal (conventional) gzellik kavramna aykr den bir benzetmeyle anlatlr: Aktn sen kokundan bildim seni Bir ahrn iinde gezdirilmi gl kokusu Tattan indin sonra da karya getin Elinde bir tuhaf anta sanda soku (149-50)

65

Gz Bitiinde yer alan 20 iir blmndeki btn iirler, Keke yalnz bunun iin sevseydim seni dizesi yinelenerek bitirilir. Erotik vurgunun en aza indirildii 20 iir blm, Cemal Sreya iirindeki ak anlay sylemini zetleyen ve btnleyen bir manifesto gibi de anlalabilir. 20 iir blmnn ilk iiri olan ki Kalpteki birinci kta, son iir olan Gece Bitkilerindende ikinci ktada yinelenir. Bu kta, 20 iirin olduu kadar, Cemal Sreya iirindeki ak dncesinin de zeti olma zelliini tar: ki kalp arasnda en ksa yol: Birbirine uzanm ve zaman zaman Ancak parmak ularyla deebilen ki kol. (ki Kalp 241, Gece Bitkilerinden 260) Bu noktada, Cemal Sreya iirinde bedenin drt boyutta ele alnd aa kmaktadr. Birinci boyutta, cinsel imknlar zellikle vurgulanan ve btn zellii gzel olmak olan teki ve cinsel beden yer alr. kinci boyutta, hem ruh, hem de fiziksel gzellikleri vurgulanan bedenler sz konusudur. nc boyut, cinsel e olarak ele alnmayan teki kadnlara ynelik efkat tonunda aa kar. Drdnc boyutta ise, ayn zamanda sevgili olan bedenin cinsel imknlar vurgulanmaz.

66

BLM III

CEMAL SREYA RNDE EROTOJENK BR YZEY OLARAK BEDEN

Erotizm zerine retilen dnceler, onun insana ilikin olduu noktasnda birleirler. Buna gre cinsellik doal ise, erotizm insandir. nsann doal olan bozarak, daha dorusu ona mdahale ederek oluturduu kltrn bir paras da, kltrn cinsel alandaki grnm olan erotizmdir. Erotizmin yaznsallamasnn Cinsel Yasaya uygunluu, tartlagelen bir konu olmutur. Ancak teki sanatlar gibi iir de, erotizmi bir tema olarak kullanmay srdrecektir. nsana ilikin olan erotizmin, bir insan etkinlii olan iirde yer bulmas doaldr. Nitekim, bu konuda banaz dncelere sahip kesime destek veren Dr. Von Krafft-Ebing Cinsel Psikopatlk adl kitab[nda] yksek kltrn erotizmin temelleri zerinde ykseldiini [...] teslim [etmektedir]: Cinsel temelleri olmasa ne durumda olurdu iir ve plastik sanatlar! (Gay 63). Plastik sanatlarla iiri karlatran Lessing de benzer dnceleri ileri srer: iir, ehre ve beden gzelliini tasvir edecektir, lkin kendi tarzna gre, ve kendine mahsus vasta ve usullerle, eer onu bize madd ve grnen

67

unsurlar iinde gsteremiyorsa, tesirleri iinde, ruhumuzda yapt intibalar iinde gsterecektir (Lessing 53). Pierre Burney, beyin kabuu ve kltr artan bir nem kazandka, insani akn karmaklnn, psikolojik ve sosyolojik olann sk skya birbirine kart iki plan zerinde gelitiini gryoruz (Burney, nsani Akn Dzeyi 23) diyerek, erotizm ve kltr arasndaki ilikiyi vurgular. Cemal Sreya ise, kendi iirinin belirgin temalarndan sayd erotizmin (Cansever 81) yeni bir kltr olarak dnlmesini yanl bulur (Cemal Sreya, Erotizm stne 23, air Bir Tavrdr... 120, Cemal Sreya 46). 1975 ylnda yaymlanan Erotizm stne adl yazsnda, erotik yazna kar kmann tarihini yaznn kkleri kadar eski diye niteleyen Cemal Sreya, erotizmin ancak bir deer yargs olarak dnlebileceini ileri srer: Yine de, erotizmi her eye baat olabilecek bir noktada dnmemek gerekir. Erotizmi yeni bir kltr gibi ele almamal. Evet, epik gibi, mistik gibi, bir de erotik vardr. Ama onu olduundan ok bytmee kalkmak yanltr (24). Bununla birlikte Cemal Sreya, 1967de yaymlanan Azgelimi lkelerde iir adl yazsnda, cinsel yaanty, toplumlar arasndaki kltrel farkllklar aklamak iin bir veri saymaktadr: Bir Alman iin cinsel birleme, yemekten sonra yenen bycek bir ikolatadr [...] Bir Trk iin ise cinsel birlemede gzelliin stnde, hatta dnda bir tat vardr: Bir felaket tad, bir varlkyokluk kavgas, bir mahvolu (49). Cemal Sreya, 1979 tarihli bir yazsnda ise, Batda yaymlanan erotik dergileri incelerken, bu tr dergilerdeki erotik fotoraf ve yazlardan, ait olduklar toplumlarn erotizm anlaylarnn, dolaysyla da kltrel zelliklerinin karlabileceini ileri srer: [Marcelin] Pleynet, [...] pornografinin erkein gcnden ok gszlne dayanarak gelitiini sylyor [...] Sanrm, bu gzlem, dou ve bat arasndaki erotik ayrm izgisini gsterdii gibi

68

(Bahnmeleri dnn), Birleik Devletlerdeki erotik edebiyatla Bat Avrupa lkelerindeki erotik edebiyat arasndaki ayrmc da ortaya koyuyor. (ABD, ngiltere, Fransa... 31) Cemal Sreyann erotizm hakknda birbiriyle elien dnceleri, iir ile erotizmin kendi btnleriyle kurduklar anlam saptrmaya dayal ilikiyi akla getirmektedir. Burada btn, iir ve erotizmin her birinin ait olduklar alan tanmlamaktadr. iir dile, erotizm ise cinsellie kopmaz balarla baldr ve her biri, kendi btnleri sz konusu edilmeden ele alnamazlar. Octavio Paza gre, bu kopmazlk ilikisi, iir ve erotizmin amac saptran birer etkinlik olarak anlalmas gereini ortadan kaldrmaz: Erotizm ve iir arasndaki balanty, erotizm bedenin iiridir, iir de dilin erotizmi diye aklarsak abartm olmayz. Dil -anlam tayan, manev eylerin madd izini sren ses- en uucu, anlk olana bile bir ad yaktrabilir. Yalnzca hayvan cinsellii de deildir erotizm; bir trendir, bir gsteridir. Cinsel bir deitirim, bir eretilemedir. Hem erotik eylemi, hem de iirsel eylemi tetikleyen, imgelemdir. mgelem, cinsellii trene ve ayine, dili ritm ve eretilemeye dntrr. iirsel imge, kart gerekliklerin kavumasdr, uyak ise seslerin iftlemesi; iir, temelde erotizmden yola ktndan dili de, dnyay da erotikletirir. (Paz, Pann Krallklar 14) Bu aamada iir, bedenin cinselliine deil, bedenin erotik potansiyeline ynelecektir. Yani seksoloji iin ama olan ey, iir iin ara olacaktr. Bedenin cinsel heyecana duyarl noktalar, dilin erotik etkinlii olan iir tarafndan cinsel etkinlik iin deil, yaznsallk adna vurgulanr. Erotik hislerin ortaya kabildii

69

herhangi bir beden blgesi (Rycroft 48) olarak tanmlanan erotojen blgeler, Cemal Sreya iirinde de erotik vurgunun younlat blgelerdir. Seksoloji kitaplarnda erotojen blgeler (isteklenme blgeleri, tehyic blgeleri), cinsel heyecann topland beden blmleri olarak tanmlanmaktadr1: Kadnda[,] cinsel isteklenme topografyas u noktalarda doruklar: -Klitoriste ve Vens Tepesinde; -ok duyarl olan kk dudaklarda [...]; -Tepe aa izilmi bir genin kaplad alanda (aada vajina girii, yukarda memeler) ki, sevimede, erkein cinsel davrannn plerle dile geldii [...] blge[ler ve] kulak memesi, butlarn i yanlar, kaba etler. (Tordjman, Deneysel ve Klinik... 211) Baudrillarda gre diinin zgll, ondaki erotojen blgelerin dank olmasnda yatmaktadr (Baudrillard, Cinselliin Tutulumu 18). Jean-Paul Sartrea gre ise, erotik etkinlik srasnda beden tene, duyarl bir yzeye dnr: Arzunun heyecan iinde, bilin, bedenin sarholuuna boyun eer, beden olmak ve bedenden baka bir ey olmamak, ona gmlmek ister: Bakasnn bedenine sahip olmak iin bakasnn nnde beden oluyorum (Burney, Akn nsani Dzeyi 26). Roland Barthes da bedeni, Sevilen bedenin k znede yaratt her trl dnce, coku, ilgi (Barthes 68) szleriyle tanmlar. Bu noktada erotik etkinlie katlan bedenin btnyle erotojen bir yzeye dnt sylenebilir. Bedensel bir imkn olarak erotik etkinlik, dnceyi dlar [...] anlktr, akl balarndan bir katr, fiziksel arzunun haz dolu zldr (Botton 47).

Cemal Sreya iirinde erkek anlatclar kendi erotojen blgelerini pek anlatmadklar iin, burada yalnzca kadnn erotojen blgeleri kaydedilecektir. Bu noktaya dikkati eken zlem Sezer, anlatcyla airi ayn kii saymak yanllna dse de, onun (anlatcnn) bedeninin vadeden bir beden olduunu belirlemektedir (Sezer 105). 70

Cemal Sreya iirinde erotik etkinlikin yaznsallamasnda drt kategori ne kmaktadr: Alegorik, rtk, metaforik erotizm ve priapik elerle pornografinin snrlarna dayandrlan u-anlatm. lk biim tandk gelmektedir, ancak priapeler, erotizm ve pornografi arasnda nasl bir ayrm olduu sorusuna yeterli yant verilmesini koullamaktadr. nk priapelerin pornografik bir boyutu da vardr. Cemal Sreya iirinde erotizmin vurguland iirler, bunun tam kart saylabilecek iirlerle ayn sralarda yazlm ve yaymlanmtr. Bu yzden blmn sonunda elde etmeden adanmaya doru ilerleyen sre zerinde de durulacaktr.

A. Cemal Sreya iirinde Alegorik Erotizm Bir dncenin, duygunun ya da kavramn sembollerle gsterilmesi olarak tanmlanan alegori (Kklgiller 9), yaznsal olan aa karmada kullanlagelen tekniklerden biridir. Cemal Sreya iirinde, erotik sylemin alegorilerle kurulduu rneklerde gze arpan zellik, alegorinin, doal elerden yapay elere kadar pek ok eyle gerekletirilmesidir. Hafta Sekizde glge ile kurulan alegori (Cemal Sreya, Hafta Sekiz 279), ntihar iirinde sesle kurulur. ntiharda ses, bedenin simgesi olarak aa kmaktadr: Sen tam tabancay akana dayamsn; Kap alveriyor Ve stndekileri Bir bir frlatp atan

71

Bir leylak sesi... (298). Terle iliindeki o en eski, o en etkin, / O en uyarc zambak vahetini (Kine Kirazn ve G... 82) dizelerindeki zambak, bazen bazen vulvay, bazen kadn, bazen de kadn cinsiyetini imler. Akl almaz ileri u zambakgillerin (Uurumda Aan 149) ve Tek bir iek anlamayacak / u zambakgillerin akl almaz ilerini dizeleriyle kadn cinsiyeti, Zambak gibi hrsla ayor bir kuu (Bent Kapa 296) dizesiyle vulva (Bugn Ne? 310) ve Sen son kokladm gl: adn zambak (Gitsin Efendim 318) dizesi ile de bir kadn gsterilir. Mektuplarda Kalanlar blmnde yer verilen Dikkat, Okul Var!da bir air olarak beliren anlatc, etkinliini ortaya anlatr. Bu iirde kurulan alegori, anlatcnn yazd iirlerdeki erotizmi, hayat, alev ve iek tozu imlerine balamasyla aa kar: Btn ocuklar anlar da Okul kitaplarna girmez benim iirim [...] Alevdir nk benim iirim Hayatn alev halidir iek tozudur (312) Anlatcya gre iirindeki erotik vurgu, ocuklarn bile anlayacaklar kadar aktr. Ancak anlatc, iekte dllenmeyi salayan tozu (Pskllolu 381), iektozunu kullanarak baka yerlere de gndermelerde bulunur. Birinci gndermede erotik vurgu, baka bir canlnn, iein reme biiminden insannkine aktarlr. kinci gndermede anlatc, iir yazan, iir retenlere de kendi iirinin, iir anlaynn tozlarn tardn belirtir. nc gndermede ise, Ama alevlerimi kimse grmyor da / Dumanlarm (tank airler) nemseniyor (312)

72

dizeleriyle nceki gndermeler pekitirilir ve yazn dnyasna ynelik rtk bir eletiri yaplr. Dnyay erotikletirmenin alegorik erotizm balamndaki rneklerinde anlatclarn yaplar, doa elerini ve olaylarn erotikletirdikleri gzlenmektedir. Rokokoda Fransann bakenti Paristeki Eyfel Kulesi iin Korseli A nitelemesini kullananan anlatc, ay iin, Matmazel Ay ifadesini kullanr (54). Mardin iirinde ise anlatcnn, Hey bayan Erozyon budur dileim diye seslendii duyulur (118). arlardan / erkek bakr / dii bakr dizeleriyle anlatc (Yrtlan pek Sesiyle 89), Trkede kullanlagelen bu adlandrmalar, sertlikyumuaklk ve kadn-erkek kartln pekitirmek iin kullanlr. Sanda Krmz bir kutur soluum, Krmz bir at oluyor soluum ve Kumral gklerinde salarnn dizeleriyle kurulan alegori, erotik etkinlii anlatmak iin kullanlmtr: Yoksuluz gecelerimiz ok ksa / Drtnala sevimek lazm (11). Cemal Sreyann ilk kitabna (vercinka), szcn deforme edilmesiyle adn veren gvercin, farkl iirlerde farkl anlamlara gelen bir alegorik sylemin nesnesi olarak karmza kar. Senin Sesinde Gvercin curnatasnda yan yana akan iki gverciniz (316) dizesi, tekelilik ve adanma akn anlatr. 1960l yllardan sonra bir Ortadou duyarl oluturma abasna girien Cemal Sreya, 1954te yaymlanan Cgaray Attm Denize iirinde bu duyarln ilk ipularn vermektedir. Bu iirde ise gvercin, pek ok trnn gc olmasnn salad armla, coraf bir blgenin de anlarn ve kltrn simgelemektedir: Uzun sal iri memeli kadnlaryla Bir Akdeniz ehri kabilir iinden Alp yaracak olsak yreini imdi bir gvercinin (21)

73

Erotik etkinliin alegorilerle kurulduu iirlerde coraf terimlerin , erotik etkinlii anlatmak iin birer alegori olarak kullanlmasnn rneklerini oaltmak mmkndr: Biz sevitik Svey Kanal kapanmt / Ellerimizin balklar btn kanallarda (Svey 30) ve Sevimek bir daha yrrle giriyor / Btn kara paralarnda / Afrika dahil (vercinka 38) dizelerinde grld gibi. Yine coraf bir terim olan berzah, iki bedeni birletirmekte, daha nce ada olan beden, anakta ya da karaya berzah ile balanarak bir yarmadaya dnmektedir: Evet sevgilim, vcutlarmzn arasnda binbir titizlikle kurduumuz berzah, corafya anlamndan tamakta ve mimar bir olanak halinde uzamakta imdi (Burkulmu Altn Hali... 92). Biliyorum papaan renklidir maher / Aralk durur, harita, giysi ve ten (Bent Kapa 295) dizeleri ile daha nce apknlk sylemi balamnda szn ettiimiz arap iirinde erotik etkinliin alegorik biimde anlatld gzlenir: Saat on ikiden sonra, / Btn ikiler, / araptr (302). nan Selimiyenin minareleri gibisin / Her seferinde baka yoldan klr nirvanaya (Roman Okudum Seni Dndm 314) dizelerinde minare, kadn bedenini imler. Minare dolaymnda kadn bedeniyle kurulan alegori, cinsel doyumun nirvana szcnde simgeletirilmesiyle tamamlanr. Sonra bulunmaz hint kuma lafbilirliindi / Beni yzyllk kmesine dadandran tilki (Gazel 42) dizeleri de alegorik erotizm erevesinde deerlendirilebilir. Cemal Sreya iirinde alegorik erotizmin kullanlna rnek olarak Striptiz iirini de gsterebiliriz. Striptiz iiri, anlatcnn katlmc olma noktasndan uzaklap izleyici konumuna ekilmesiyle benzeri iirlerden ayrlr. Bu iirde kadnn giysileri bir nota ile simgeletirilir: Ka nota var Do re mi fa sol la si

74

Onun da stnde o kadar giysi

Eteklii fa Styeni sol Papular la apkas si [...] Gel ki geceleri sahnede Mzik balamayagrsn Her ey hzlanr birden Alp kapanmaya balar Burun delikleri

Hi de uzakta olmayan Bir piyano eliinde Mthi bir hmla At atverir stndekileri: Aln size si ite la sol fa mi re dooo! (156-57)

75

B. Cemal Sreya iirinde rtk Erotizm Gerekstcln nde gelen ye ve kuramclarndan Andr Breton, utantan kurtulmu erotizm, ancak bu bedelle, hakk olduu nemli yeri isteyebilir der (Alexandrian, Gerekstc Erotizm 505). Bedenin erotik balam ierisinde yaznsallamas konusunda Gerekstc olmann belirleyici zellii, Kaba szckler ve baya dncelerden kurtulmadr: Gerekstclk, ortaya kndan itibaren mstehcene, dkcla, ak sakla egemen bir kmsemeyle kar koydu [...] Onlarn yerine rpntl gzelliki oluturan rtl erotii yerletirdi [...] Bylece, sezdiren metafor, her eyi syleyen ifadeden daha fazla aka/iire hizmet eder. rtl erotik ayn zamanda rtsn karan erotiktir: O, tenin bulank yann beklenmedik bir balamda ortaya karan bir ktr. Demek ki rtl erotik plak eylerin etkili bir dzenleniini ierir. Onun kkrtc gc, saklanan eye, saklama biimine ve onu alglanabilir klmak iin saklanan eyde alan delie baldr. (454) Cemal Sreya iirinde bedenin rtk erotizm balamnda yaznsallat iirlerde erotik etkinlik, rtlerek aa kar. Ak iirindeki urda da etin oalyordu dokunduka laflarn dnyalarn / yle dzeltici yle yerine getiriciydi sevmek dizeleri (Cemal Sreya, Ak 17), kaba szckler kullanlmadan rtlen, ama ayn zamanda gsterilen erotik etkinlii anlatmaktadr. iirdeki rtk erotizm bununla da snrl deildir: Oysa bir bardak su yetiyordu salarn slatmaya

76

Bir dilim ekmein bir iki zeytinin banayd doymamz Seni bir kere psem ikinin hatr kalyordu ki kere peyim desem n boynu bkk Yznn bitip vcudunun balad yerde Memelerin vard memelerin kahramand sonra Sonras iyilik gzellik (17) Akn bu son blmnde bir etkili dzenleyi ve saklanan eyde onu daha iyi gstermek iin delik ama sz konusudur. Memeler kahraman diye nitelenerek, kiiletirilir. Sonras iyilik gzellik dizesiyle biten iir, sonrasndan duyulan honutluu anlatt kadar, sonrasn rter de. yilik gzellik yant, naslsnz? sorusuna karlk olarak sylenen ve iyi durumda olunduunu belirten bir kullanmdr (Pskllolu 838). iirin bu szlerle bitirilmesi, anlatc ile teki bedenin mahremiyet alann da belirler. TK iiri ise, belli blmleriyle deil, btnyle rtk erotizme dayandrlmtr. Doal ya da yapay pek ok simge, erotik etkinlie gnderme yapar: Atlarla. Uzun bacakl evrensel atlar Bunlarla geliiyor sevdamz anlatlmaz ocuklarla, kularla, aalarla. Byyen, uan, dal budak salan. Yalnz akta rastlanan o sekin nokta.

Sen kadnsn ya bsbtn soyunuyorsun Sana vergi, atlacak her eyi kolayca ekip atmak ptn gibi dnyann btn adamlarn bu arada beni Uzanp pyorsun ya atlar rlplak

77

Ne oluyorsa ite o zaman oluyor.

Sen azn ilave edince atlara Birdenbire oluyor bu, aryoruz Korkun bir gzellik halklarn havasnda Birden tesine geiyoruz varmak istediimizin Ayr ayrabilirsen, hangimiz kadn hangimiz erkek (36) San iirinde erkein cinsel gcn gsteren at (11), TKda, iki kiinin katld ve ikisinin de vurguland erotik etkinlii imler. Bununla bir eitleme dncesinin ifade edildii ileri srlebilir. Bunun yan sra at, erotik sylemi glendiren bir edir: Atn cinsel ekim gc erkein penisneid [penis hasedi] tesinde, birok kadn iin de zoophilienin snrlarn zorlayan bir ilgi alanna girer (Ergven, Dk ve Dehet 167). Ancak bu iirdeki lirizm, at, cinsel bir simge olmas noktasnda terk eder ve Mehmet Ergvenin belirttii anlama, yani daha ileriye tamaz. lndaki sessiz harfler / Dn gecenin arldr damarlarnda (Cemal Sreya, Kan Var Btn... 98) dizelerinde, yaanan erotik etkinliin zamanna ve etkisine rtk gndermeler yaplr. rtk gndermenin lirizmle kurulmas, cinsel birlemeyi yaznsallatrr. Benzeri bir lirik vurguya Saym iirinde de rastlanmaktadr. Bu iirde erotik etkinliin btn aamalar anlatlr ve lirizm elden braklmaz: Aynda oturuyorduk Bileinden ptm seni

Sonra ayakta ptm

78

Dudandan ptm seni

Kap aralnda ptm Soluundan ptm seni

Bahede ocuklar vard ocuundan ptm seni

Baka evlerde karlatk liinden ptm seni

En sonunda caddelere kardm Kaynandan ptm seni (119) Saym iiri, daha nceki iirlerde beliren mahremiyet kaygsnn tesine geen bir saydamla rnek oluturmaktadr. Bu iirdeki erotik etkinlie dars (ocuklar, baka evler ve bu evlerdeki baka insanlar ile caddeler) da tank olabilmektedir. Bununla salanan etki, teki bedenle birlikte anlatcnn da iinde yaayageldii evrenin katlmyla pekitirilir. Jean Rostand, ki insan vcudunun birbirine gizlice yaklamasnda, toplum her zaman nc ahs olarak bulunur (Burney, Akn nsani Dzeyi 23) demektedir. Saymda gizli olandan ok, rtk olandan sz edilebilir. Bunun yan sra, nc ahs olan toplumun gzlerinden kamak yerine, topluma grnmek sz konusudur. Saymda rtl erotik sylem, bilek, dudak, sokak, ocuk, ilik ve kaynak szckleri zerinden gerekleir. Bununla erotik etkinlik simgesel dzeyde ele alnm olur.

79

Scak Nal kitabndaki Lavanta iiri, rtk erotizmi rnekleyen bir iir olarak deerlendirilebilir (Cemal Sreya, Lavanta 206). vercinka kitabndaki erotik sylem eitli biimlerde (apknlk, cinsel gcn vme, teki bedeni aralatrma vb.) yaznsallarken Scak Nal ve Gz Bitii kitaplarnda rtk erotizm ne kar. Pierre Burney, Gerekst iir hem duyumsall (La Libert ou LAmour -zgrlk ya da Ak-, R. Desnos) hem de tutkulu ve dlayc lgn Ak (Andr Breton) yceltiyor (Burney, Akn Tarihi Konusunda... 13) der. Cemal Sreyann ad geen son iki kitabnda bu sylemin iselletirildii gzlenmektedir. rnein Lavanta iirinde cinsel birleme ertelenir, hatta nemsizletirilir: Odanz kzkardeinizdir, Byk lerle iner giysiniz; Bir kez onarlm ant mihrap; Hemen pencereye geersiniz.

Btn arklar dnn, Sizin yznz kar ortaya, Konsolun stnde yelpaze, Yan yana yan yana dnn ama.

En derin izgiler, gzelim, En tatl anlardan kalma... Deme ac ba edemez Hazlarn ll oyuklaryla.

karken ylan basamaklar

80

Ka kaverirler inerken, Beyaz sunayla gotik tapnak, Eliniz sanki hep trabzanda. Bir eyiniz olaym sizin, Hani nasl isterseniz, Olunuz, kiracnz, sevgiliniz; Dnyann bir ucuna Birlikte gider miyiz?

Bekletilmi ipeklinizden Kopmaya can atar bir dme; Bo verin, o dme hayn, Gider miyiz?

imdiye dek dnmediyseniz Bakmayn iinde ne var, Kk bir kitaptr yaamak Elinde tutmaya yarar. (Cemal Sreya, Lavanta 206) Sevime mekn olan oda, kzkardee dnmtr. Yelpaze, st ste deil, yan yana dnlr. Bu iirde haz, ilk kez ll (dilsiz, ahraz) ve oyuk gibi birtakm kusurlarla birlikte anlmaktadr. karken ylan basamaklar / Ka kaverirler inerken dizeleri ise, yalla gndermede bulunulur. Eliniz sanki hep trabzanda dizesiyle pekitirilen yallk durumu, teki bedenin siz diye arlmasyla, onu eitleyen, hatta ycelten bir tavra dnr. Onun sevgilisi olma istei, oul ve kiracolma isteinden sonra gelir. Bir talep olarak nc ve

81

son sradadr. pekliden kopmaya can atan dme ise hayndr, onu bo vermelidir. Zira dostluk, aidiyet ve ak, erotik talebin nne gemitir. Bununla birlikte, teki bedenin erotik imknlarnn btnyle gzard edildii de ileri srlemez. nk En tatl anlardan kalma en derin izgiler ile kopmaya can atan dme, erotik imknlar im eder. Ancak bu kullanm, dorudan erotik anlatma ynelik iirlere gre daha kapal saylabilir. Gz Bitiinde rtk erotizmin daha da ne kt gzlenmektedir. Edeeriyle Yan iirinde birey olmak, incelmenin bir sonucu saylr: Ve en inceldikten sonra / lkel szcklerle konumak seninle (242). Birey olmann sonucu, sevime srasnda sarf edilen ilkel szcklere balanmtr. tim O iirinde ise, erotik sylem gemiin bir ans olarak rtlr (250). Cemal Sreya iirinde erotik sylemin rtlmesi, bu tr iirlerde erotojen blgelerin adnn anlmad anlamna gelmez. Nitekim teki iirler gibi tim Oda da bu erotojen blgeler ( Ayn paylard bacaklar) gsterilmitir.

C. Cemal Sreya iirinde Metaforik Erotizm Bir szcn allm anlam dnda kullanlmas (kolu 168) olarak tanmlanan metafor (eretileme), iirin en yaygn imknlarndan biridir. Cemal Sreya iirinde metaforlarn erotik vurguyu ne karmak ya da erotik etkinlii saptrmak iin kullanld gzlenmektedir. Roman Okudum Seni Dndm iirindeki, Seversin mi beni, doru syle ama? -Sigara? / Ne efltun etin var, yanarca m yanarca (314) dizeleri, metaforik kullanma rnek olarak gsterilebilir. Bu iirde efltun, et ve yanarca (kibrit) szckleri teni nitelerken temel

82

anlamlarndan farkl biimde kullanlmlardr. Benzer bir kullanma Sen incelikler antolojisi, uyut beni / Sesin bir cibinlik gibi soluumu kessin (Gitsin Efendim 319) dizelerinde de rastlanr. Burada, antoloji ve cibinlik szckleri allm anlamlarndan farkl biimlerde kullanlmlardr. Sokaklardan kadns bir seccade gibi akyor iklim (Bir Kentin Dardan Grn 75) dizesinde seccade ve iklim szckleri temel anlamlarndan farkl biimlerde kullanlmtr. Smscak, ok Yakn, Kirli iirinde, mrlt ve lk szckleri erotik balamn iine metaforik bir kullanmla yerletirilir: Ben istesem de istemesem de / Derin mrlts iinden teninin / ki lk halinde ykselir memeleri (86). 1955 ylnda yaymlanan nceleyin iirinde ise, erotik etkinliin bileenleri olarak kadn ve erkek ile onlarn giysileri, utanlar, kurallar metaforik kullanma araclk etmektedirler. Bu iirde diil bir simge olan kap (MoraliDaninos 132), kadnn kt ya da dnt bir geit olarak anlalr: nceleyin bir ellerin vard yalnzlmla benim aramda Sonra birden kaplar alverdi ardna kadar Sonra yzn onun ardndan gzlerin dudaklarn Sonra her ey kp geldi

Bir korkusuzluk ald yrd evremizde Sen kardn utancn duvara astn Ben masann stne kodum kurallar Her ey ite byle oldu nce (Cemal Sreya, nceleyin 13) Tristram iirindeki erotik simgeletirme, mzrak ve flt szckleri zerinde younlamtr. Be dizeli drt ktadan oluan iirde, her ktann ve beinci dizeleri ayndr: Tek valye brakp kendinden stn [...] Mzran geirdi

83

iinden bir fltn (58). Drdnc dizeler takip edildiinde ortaya bir yknn kt grlecektir: Yazld yalnzln yuvarlak masasna, Aldand Papadanm gibi gelen mektuba, Sevgiyi tutundurmak iin belki de ve Fin dilinde gelecek zaman yok diye. iirde geen mzrak szc fallusa, yzk szc ise vulvaya gndermede bulunmaktadr. Bu simgeler, Louis-Julien Rochemondun Yirmi Be Yandaki Yal Bir Adamn Anlar kitabnda da ayn biimde kullanlmtr: Olimpiyann yzyle oynuyordu ve Olimpiya tekrarlanan kvrlp bklmelerle, tm varlnda hissettii zevki kantlyordu; gler canlandnda, ak mzran kaldrd ve onu nemli sadaa soktu (Alexandrian, XIX. Yzyln Yasad... 261). Bu iir, Avrupa Ortaann nl romans olan Tristan ve souldee gndermelerle kurulmutur: ki sevdii vard soud ad ikisinin de. Ancak iirin adnn Tristram olmas, Laurence Sternen Tristram Shandy adl romann da akla getirmektedir. Bu romann ironik slbunun (Parla 146) iire de yayld gzlenmektedir. Ancak Tristan ve soulde romansyla kurulan iliki saptrmaya dayaldr. Zira bu metin, yceltilmi arzu ve hayal edilen tutku gibi bir ak idealine bal bir metindir (Burney, Akn Tarihi Konusunda... 9). Tristram iirinde ise ironi ve cinsel imlar n plandadr.

D. Cemal Sreya iirinde Priapik eler Alexandriana gre priapeler, cinsel organlar onuruna yazlm iirlerdir ve kadnn [bunlardaki sylemi] kabul etmesi ve [bu sylemin] hizmetine girmesi istenir (Alexandrian, XVII. Yzylda Yasak... 144-45). Bir iirde priapik elere yer verilmesi, o iirin, cinsel organlar gstermesi nedeniyle, pornografi balamnda

84

tartlmasna neden olacaktr. Cemal Sreya iirinde pornografinin varln sorgularken, bu anlama gelebilecek kullanmlarn erotik yazn tarihi ve Cemal Sreyann iiri iinde hangi balama oturduunu belirlemek gerekecektir. Zira, Cemal Sreya iirinin erotik olduunu belirten dncelerden2, onun iirinde ecinsel imlar bulunduunu ileri sren dncelere3 kadar geni bir yarg yelpazesi sz konusudur. Cemal Sreya ise, insana ilikin olan her eyin yaznsallaabileceine tam bir inanla baldr: iir her eyi anlatma zgrln kullanmaldr diyorum. Bireyci air iin de doru bu, toplumcu air iin de (Cemal Sreya, At, Otobs, Bfe 97). te yandan Cemal Sreya, pornografiyi yle tanmlamaktadr: Pornografi baarya ulaamam erotizmdir [...] Sanat deeri tayan bir yapt pornografik deildir (Erotik, Porno ve... 99-100). Cemal Sreya, Hangi Seks adl yazsnda ise, Erotik kitaplarn cinsellik konusunda kiide bir saduyu, bir yaama grgs, denebilirse, bir davran kltr yaratt kansndaym. Hatta pornografik kitaplarn da yle (166) demektedir. etin Altana gre pornografi, cinsel etkinlikte cinsel organlarn servenine odaklanr. Erotizm pornografiden, bu tr tahrikilikten uzaklap sanatsal bir incelike ynelerek ayrr (Akar 9). Priapeler, grsel bir yn tamalarna karn, iirsel uzam iinde devinirler. Bu noktada grsel sanatlar iin pornografi ya da erotizm daha kolay tanmlanan kategoriler olurken, priapelerde bu kategoriler alr. nk priapeler cinsel organlarn serveninden ok, imknlarn vurgularlar. Bunun yolu da, Yasaya uygun ya da aykr saylabilecek ahlk dersinden geer. Buradaki ahlk dersi, priten anlamda bir ahlk nerme deil, bedenin cinsel imknlarna ynelik tleri odaa alr.
2

Aydn imekin Hayatn Alev Hali adl yazs (imek 83-93).

85

Cemal Sreya iirinde priapik elerin bulunduu iirlerde, priapelerin ahlk dersine yer verilir. Priapelerde, vcudumuz salkl ve uyankken gerektii gibi yararlanalm (Alexandrian, XVII. Yzylda Yasak... 145) dersi sz konusudur. Sevda Szlerinin Mektuplarda Kalanlar blmnde yer alan Korkarak Vin! iirinde bu tr bir ders sz konusudur: Sigara bas parmama Yansn parmam czz! desin Benim ceketim askda Byle yllarca beklesin Gmlein eteinin iinde Yzyllarca... amarlarmz tutkuyla karlm Akla syrlm amarlarmz Drt kat imenin stnde ve rpnan bedenlerimizin altnda ve yal, hogrl aynann karsnda ve saatimi mutlaka karmalym bundan byle Ne diyordum, ite amarlarmz Dalgalanan etimizin altnda Ezilsin byle binyllarca. Bir kokun var senin: iksirdir Yaptn ay iksirdir indeyken senin, ne iindeyim Birtakm yapraklar iindeyim

Bu iddia Necdet Evliyagile aittir (Cemal Sreya, Gnler 21). 86

[...] Ben byle dnyorum Senden ne haber? (Cemal Sreya, Korkarak Vin! 312-13) Birtakm yapraklarla vulvann, rpnan bedenlerle cinsel etkinliin yaznsallat iir, son dizeleriyle bedenin cinsel imknlarna vurgu yapar. inde olma, cinsel birlemenin erkek diliyle anlatmdr. Buna karn, pornografinin grnr klmaya dayanan zelliinin (Baudrillard, Porno-stereo 41) iirdeki lirizmle ald gzlenmektedir. Alexandriana gre pornografi, lirizm ve gzellik kavramndan yoksun olan erotizmdir (Alexandrian, Gerekstc Erotizm 504). Bu iirde lirizm ve anlatlmak isteneni gzel biimde dile getirme kaygs belirgindir. Ancak cinsel etkinlie kendi anlam dnda bir anlam katldn sylemek gtr. rnein, baka baz iirlerde cinsel etkinlie politik anlamlarda atfedilmekteyken4, bu iirde bylesi bir anlamdan kanma sz konusudur. Cemal Sreyann ayrlk, keder, hzn, yalnzlk gibi temalara yer verilen lke iirinde de priapik bir kullanm sz konusudur. Bu iirde kadnn erotojenik blgeleri ile cinsellik organ, kardeten orospuya kadar sren eitli nitelemelerle anlr. Lirizm ve gzellik kaygsnn elik ettii anlatm, iirin ilerleyen blmlerinde anlatcnn kiisel aclarna odaklanr: Yalnz ak vardr ak olann Ve kaybetmek daha g bulamamaktan Sen yzne srgn olduum kadn Kardeim olan gzlerini unutmadm ocuum olan alnn sevgilim olan azn Dostum olan ellerini unutmadm
4

ngiliz iirindeki Kocaman bir gl yer alyor arkamzda / Zulma kar (20) dizeleri vb.

87

Karm olan karnn ve nlerini Orospum olan yanlarn ve arkalarn te bunlarn bunlarn bunlarn Nasl unuturum hi unutmadm (lke 48) Smscak, ok Yakn, Kirli iirinin hzn ve ayrlkla kurulmu egemen atmosferinin iine priapik eler giriverir. Rochemondun sadak szcyle gsterdii vulva, Cemal Sreyada mermi yata metaforuyla gsterilir. Tristramda mzrak szcyle gsterilen fallus ise, burada gvercin szcyle karlanr. iirin bu blm, vulvann eitli benzetmelerle gsterilmesine ve yceltilmesine ayrlm gibidir: Bacaklarnn darasnda Bir yumak Bir krlang yuvas Bir st yapra susuz ve erkenci Bir mermi yata derin ve pusuda Bir saat kapa tk diye alr Bir tnek dalgn gvercinler iin Yabancm diyorum ona Geriye kalan btn kelimeleri de Kamulatryorum bylece

Hadi sevgilim Bir yudum st koy yuvaya

Ve i ie iki hill

88

Smscak, ok yakn, kirli

Unutma ki nsanlarmz gibi akmz da Kazlarla bulacak gneini (86-87) Yukarda sz edildii gibi, Cemal Sreyann 12 mays 1973 tarihli bir mektubunda bulunan Roman Okudum Seni Dndm (314) iirinde minare, kadn bedenini anlatmaktadr. Ancak bu tarihten nce yaymlanan iki iirde ise minare, fallusu gsterir. Bu iirler, 1954 ylnda yaymlanan u da Var ile 1979 ylnda Yusufuk dergisinde yaymlanan Saat Be adl iirlerdir. u da Varda Uzunminare fallusu iaret etmektedir. Yine gzellik vurgulanrken, bu kez kzlk olarak ifade edilen kadn cinsellii duvara aslmaz. nceleyindeki, Sen kardn utancn duvara astn / Ben masann stne kodum kurallar (13) dizelerinde utan, duvar gibi gsteren bir zemine yerletirilmitir. u da Varda ise utan, masa gibi gsteren bir zemine yerletirilmitir: Bir de var sen koynumda yatyorsun Gzelsin gzelliin mutlak amenna Kzln masann stnde Kocana saklyorsun

Oysa koca da ne benim kollarm var Soy bir portakal yedir bana dilim dilim Ben Uzunminareliyimdir doma byme

89

Ne yapp yapp denizi grmek isterim (u da Var 29, vercinkann birinci basmnda uzun minareliyimdir ifadesi, takip eden basmlarda Uzunminareliyimdir biiminde yer almtr.) Cemal Sreyann iir kitaplarna almad Saat Be iirinde de, ayn simgeler kullanlr. u da Vargibi, Saat Be iiri de evli kadn vurgusunu tamaktadr. Saat Beteki minare ise, sertlemi fallusu imler: stanbulda elimi kaldrdm Biraz ikiliydim, biraz sevdal, biraz da minareli [...] Ben bir zamanlar yelpazeli kadnlar grrdm Evlerinde kocalarnda uykularnda Yar yarya sa yar yarya dudak Nasl scak olurlard dnrdm [...] stanbulda Divanyolunda denizin orda [...] Bir kadn dktre dktre susuyordu Yaklatm yanna elini tuttum (290) Her iki iirde de fallusun, devs boyutlarda betimlenmesiyle, pek ok toplumda var olduu bilinen fallus kltne bir gndermede bulunulduu ileri srlebilir. Pek ok eski uygarlkta reme, dourganlk, yaratclk, kozmik g gibi olgular simgeleyen fallusun dinsel bir nemi de vard. Bylesi dinsel trenlerde devasa fallus heykelleri tanrd (Tordjman, Cinsellik ve Dourganlk 23). Yukarda dnyay erotikletiren anlatclarn varlndan sz edilmiti. Bu erotikletirme eilimi, insanlar tarafndan ina edilen birtakm yaplar da cinsel

90

simgecilik iin kullanmay gndeme getirir. Bunlar, zellikle de, erkeklerin ina ettikleri yaplardr: Doadaki manzaralardan sonra erkein bizzat yapt binalar da cinsel simgecilik iinde yer alrlar. Ev anneyi temsil eder, insan oraya getiren gbek ban; kulelerdeki ve kaplardaki simgecilik ise gayet aktr (Morali-Daninos 132). Fallusun erkeklerin ina ettikleri minare ile anlatlmas, cinsel simgeciliin bir rnei olarak kabul edilebilir. Her iki iirde de cinsel bir simge olan suyun (131), u da Var iirinde vulvay da iaret ettii ileri srlebilir: Ben Uzunminareliyimdir doma byme / Ne yapp yapp denizi grmek isterim (Cemal Sreya, u da Var 29).

E. Elde Etmeden Adanmaya: Cemal Sreya iirinde Adanma Sylemi Tezin birinci blmnde, Cemal Sreya iirinde erotik vurgunun Gebe kitabndan itibaren, birdenbire yn deitirerek elde etmeden adanmaya kaydn belirtmitik. 1965te yaymlanan Gebede olduu gibi, onu izleyen kitaplarda da apknla ve erotizme dayal sylemin izlerine rastlanr. Ancak artk apknlk bir tr anya dnrken, erotizm tek ete younlar. Bununla birlikte, Cemal Sreya iirinin birincil zellii olarak kabul edilebilecek olan erotizmin, onun her kitabnda baka biimde yer aldn ileri srenler de bulunmaktadr. rnein Enis Batur, Cemal Sreya iirindeki erotik vurgunun -doru bir belirlemeyle- gsterdii deiimi deerlendirirken, yerleik kany yineler ve Cemal Sreyann her kitabnda farkl bir erotizm anlaynn bulunduunu ileri srer: Ars Erotica -genel izgilerinde, zerinde herkesin anlat bir yan. Ama ne trden bir erotizm anlay? Kitaptan kitaba deiiyor bana

91

kalrsa: nk yatan yaa deiiyor. vercinkada daha ok hnzr, yasaklar glmseyerek delen, haar bir temas; Gebede hazzn ve tensel olann yksek gerilimli noktalarna gidi; Beni p Sonra Dour Benide bilge, Yrein Yaban Argosuyla da destekli bir duru; Gz Bitiinde ikinci bir genliin ortasndan bakan tortulu gz. Cemal Sreyann erotizmi, tuhaf bir dengede hedonizmle yan yana gider: Bazen iirin scakl yengiyle kmtr iin iinden, bazen de gvdenin scakl. Ne olursa olsun, en ryan annda bile mahcup bir kiilii tar onun iiri. (Batur 70) Enis Baturun her bir kitabn ayrc zellii olarak sayd nitelemeleri Cemal Sreyann teki kitaplarnda da bulmak mmkndr. rnein, eer Gebe kitab hazzn ve tensel olann yksek gerilimli noktalarna gidile teki kitaplardan ayrlyorsa, Beni p Sonra Dour Beni kitabndaki Bir kadn canma mercan sokuyor / Dayam azma bir memesini (Cemal Sreya, Kine Kirazn ve... 81) dizelerini nasl deerlendirmek gerekecektir? Yine Beni p Sonra Dour Benide bilge bir durutan sz edilebilirse, Gz Bitiindeki An ki fskiyesi sonsuzluun dizesinin bilgelikle ilikisi olmad m sylenecektir? Enis Batur, Sreyann erotizmi, tuhaf bir dengede hedonizmle yan yana gider derken, onun kendi iiri hakkndaki yargsnn karsna geer. Zira Cemal Sreya, iirindeki erotik sylem iin Enis Baturun dncelerinin tam tersini ifade eder: Humor ve erotizm, yaptma ben hi farkna varmadan sinmi iki nitelik. Hayatmn ve okuduklarmn yanslar demek bunlar. Ama her zaman bu nitelikleri tek tek ya da bir arada lirik, hatta trajik bir plana gtrme zlemi iinde de olmuumdur. Grlebildi mi bilmiyorum (Cemal Sreya, air Bir Tavrdr... 120). Cemal Sreyann bu

92

belirlemesini gren yazar Aydn imektir. Ona gre Cemal Sreya iirinde erotizm, lirik ve trajik olmak zere iki ayr ve kart boyut tar (Aydn imek 87). Yukarda amland gibi Cemal Sreyann iirinde pek ok sylem i ie gelimitir. Bu anlamda Gz Bitiindeki adanma temasna vercinkada da rastlamak mmkndr. Pierre Burneyye gre Elde etme akndan adanma akna gemek [...] zaten kolay deildir. Tensel akn ierdii mistik arya boyun emek ise daha da zordur (Burney, Akn Ama Gleri 94). Ancak Cemal Sreya iirinde elde etme ile adanma sylemleri i ie olmulardr. Bu anlamda bir geiten sz etmek gtr. Bunun yerine, Cemal Sreya iirinde elde etmeden btnyle adanmaya geiten sz edilebilir ve bunun Gebe kitabnda younlat gzlenmektedir. Ancak yaymlanan ilk iirden son iire kadar uzanan adanma sylemi de kaydedilmelidir. Cemal Sreyann yaymlanan ilk iiri olan arks-Beyazda da adanma temas ne kar: Arada bir alamak iin Onu kocaman ellerimle sevdim lm daha salarna gelmemiti arks-beyaz Salarn koynumda saklyorum Arada bir alamak iin. (Cemal Sreya, arks-Beyaz 277) Yenilik dergisinin Eyll 1955 tarihli saysnda yaymlanan ve Cemal Sreyann vercinkaya almad Kesik iirinde adanma sylemi, her eyin ancak akla birlikte gzel ve insan olabileceini vurgulamada aa kar. Bu iirde ak, bar, gkyz, zgrlk, insan sevgisi, aydnlk sol deerler ile birlikte dnlr: Sokaktaki adamlarn gzlerinde yitik Nasl oluyor bir trl anlamyorum

93

Arada bir bar arada bir gkyz Her eyin gzeli akla beraber Kesik kesik

Hi durmad ak dursa bile dnya nsanlar sevdiler hep baz insanlar Gece inmesin gzlere ve sokaklara Vcutlar arasnda kadnlk erkeklik Akla ayakta

Ama ne var eskisi gibi deil Bir bana deil ak baka sevilerle koullu Mesel bara arada bir gkyzyle Her eyin gerei insanlkla beraber Ak nl gzellik (287) Cemal Sreyann kitaplarna girmeyen ve 1989 ylnda Broy dergisinde yaymlanan Park iirinde de adanma sylemi n plandadr. Yukarda belirtildii gibi, apknlk odaa alan metinlerde apkn, teki bedeni elde etmek iin kendini yoksun brakmaya dayal bir ileyi yaar. Tehlikeli likilerdeki Valmont, Madame Tourvelyi elde ettikten sonra kendini yoksun brakmaya, cinsel perhize son verir. Park iirinde ise, anlatc, teki bedenin ektirdii aclardan kaynaklanan ileyi ekmektedir: ylesine sevdim ki seni ylesine sensin ki! Kular gibi cvldar

94

ektirdiin aclar (301) Mektuplarda Kalanlar blmnde yer alan [Sevgilim Ben imdi...] (307), [Sevgilim, Bir Gnn...] (308), Bugn Ne? (309-11), Korkarak Vin! (31213), Roman Okudum Seni Dndm (314), Senin Sesin (315-17), Gitsin Efendim (318-19) ve [Biliyorum Sana Giden...] (323-24) iirlerinde de adanma sylemine rastlanr. Kitaplara alnan iirlerdeki adanma sylemini ise, Gl iiriyle balatmak mmkndr (12). 1954 ylnda yaymlanan Akta (17), adanma sylemi erotik gndermelerle kurulur. Ayn deerlendirmeyi vercinka (38-39) iiri iin de yinelemek mmkndr. Gebedeki Kars iirinde adanma, elde etme ya da erotik etkinlik gsterilmeden, tek bana ele alnr: Anla ki her durakta Yok snrlar akn O iyi yzl Tanr Beklesin dursun bizi Kurduumuz rahat tuzakta (51) te Tam Bu Saatlerde iirinde adanmaya teki bedeni, kadn yceltme de katlr. Hatta, bu iirde erkek anlatcdan ok kadnn ak ve ak biimlendirii ileriye kar: te tam bu saatlerde bir yara gibidir su Yeni deilmi ularnda sokaklarn, kk ularnda. Senin gne sarnc gzlerin lm yas iindeki bir evde Olmamas gereken bir ey gibi, krlan bir ayna gibi. Bu saatlerde.

95

armhn yanndan eksik etmeyen bir sa gibi Merdiven tayan bir adam gryoruz Srtnda on iki basamak tayan bir adam gryoruz Bu adam ne kadar ok seviyorum, bu kuu ne kadar Sen ne seviyorsun sen zaten sevince Alnnla ayklarsn yeryzn, ardaklar binalarn azlarnda Aar gider kendi snrlarn, Kpekler gizli bir da havlar. (68) Yrtlan pek Sesiyle iirindeki hzn tonu (88-89), ak ya da erotizmin cokulu anlatmndan uzaktr. Buradan, anlatcnn daha edilgin noktalarda konumland iirlere gidilecektir. Cemal Sreya, iirindeki bu deiimi, ykselen kadn hareketine ve kadnn toplum iinde deien rolne balar: Erkek anlamaya balad ki kadn istemezse yanna yaklalamaz. Kentleme yannda kadn almasndan dodu bu. Biraz da yoksulluun artmasndan olabilir. nk yoksulluk eitlik getirir. Ben eskiden iirlerimde erkein kadna syledii szleri yazyordum. imdi istiyorum ki ayn zamanda kadnn da erkee syleyebilecei eyler yazaym [...] Tuhaf gelecek belki, ben birka kez evlendim; bir sr servenim oldu; ama kendimi feministlerden yana hissediyorum. Feminist devinim bir devrimdir. (Cemal Sreya ile... 90) Ancak Cemal Sreya iirinde kadnn ne kmas, adanma syleminin snrlar iinde kalmaz. Burada yeni iki durumdan sz edilebilir. Birinci durumda anlatc kadna dnr; ikinci durumda ise anlatc, ihanete urayacak kadar

96

edilgin bir noktaya ekilir. Birinci duruma vercinkada yer alan Yazmam Daha Ak iirinin son blm rnek olarak gsterilebilir: Ah imdi benim gzlerim Bir alamaktr tutturmu gidiyor Bir kadn gmlei stmde Gnn mavilii ondan Gecenin horozu ondan (43) Birinci duruma verilebilecek ikinci rnek, Gebe kitabndaki Sarlr ekiyama trkm sylerim / Bembeyaz bir kadn halinde dizeleridir (Kaak 55). kinci duruma rnek olarak ise, 1984 ylnda yaymlanan Uurumda Aan kitabndaki Karne iiri gsterilebilir. Karnede anlatc iki kadndan sz etmektedir. Ancak buradaki kadnlar, apknlk balam iinde elde edilen kadnlar deil, anlatcy iradesizletiren, teslim alan kadnlardr ve maduriyet syleminin nedenidirler: Onunla akmz, o diyorum ona, Bir kez sylenmi ve istense de Bir daha geri alnamaz Krc szler gibiydi

Tartp dururduk yollarda Hzla evirirdi ban iek as gibi bakard Seirtir kar kaldrma

tekiyse nasl incelikli

97

Trke smazd azna Bir ileyi sever gibi Yrrd odalarda [...] Birinin sr badem ekeri kaslaryla uar biri Yz kez yrtlmtr gmleim Doksan dokuz kez dikildi

Ksacas o yllarda ben Hayatm kark antam gibi ki kiiyi birden severdim Karnemde sevin bir ak iki (159) Karnede erkek anlatcnn tam anlamyla edilgin olduu grlmektedir. Daha nce bir sr kadndan koparlm gl (Trk 24) olan anlatc, bu iirde de iki kadndan sz eder. Bunlar cinsel eler deil, k olunan kadnlardr. stelik anlatc Trkdeki gibi kadnlara sahip deil, tam tersine, onlara aittir. Birinci kadn, bitirilemeyen bir ak ifade eder. Daha nce aka ya da cinsel birliktelie kendisi son verebilen anlatc, bu iirde baml konumundadr. Cemal Sreyann son kitab Gz Bitiinin son iirlerinden biri olan 11 Beyitdeki Baktm ak dizesi ayakta duramyor / Kadn adna da sylenmemise dizeleri (267), onun iirindeki menzili gstermesi asndan arpcdr.

98

SONU

Cemal Sreya iiri, kendini kurma ve srdrmede erotik vurgu gibi ayrc bir zellii odana yerletirmitir. Ancak bu vurguyu, iirin tmne rengini veren bir eilim saymak mmkn gzkmemektedir. Zira Cemal Sreya iirinde aka ilikin iirle erotik temal iir yan yana durabildii gibi, politik iirle her trl politik belirlenimden zade bireyin iiri de yan yana gelebilmektedir. Baka bir deyile, Cemal Sreya iirinde farkl almlar, birbiri iinde gelien ve ilerleyen bir zellik gstermektedirler. Buna karn erotik olann, dnyay erotikletiren iir kiileri ve anlatclar tarafndan bazen ilgisiz saylabilecek balamlarda dile getirilebildiini de belirtmek gerekir. Cemal Sreya iirinde beden, hemen hemen btn boyutlaryla ve yaznsallama adna ele alnmtr. Cemal Sreya iirinin ilk dneminde birden ok cinsel e sz konusu edilmektedir. Bu dnem, Ahmet Himin hayal, Yahya Kemalin sekinci erotizm anlaylarnn uzanda konumlanma olarak tanmlanabilir. apknlk syleminin ileriye kt bu dnem, sradan kadnlarn birer arzu nesnesi olarak yaznsallamasn kapsar. zellikle vercinka kitabnda anlatclarn, apknl bir macera olarak deil, bir sonu olarak deerlendikleri gzlemlenir. Gebe ve onu izleyen dier kitaplarda ise apknlk, bir anya dnr. Bu iirlerin tmnde ayn beden sz konusu edilmemitir. Ancak her iirde

99

bir tek bedenin varl sz konusudur. Dolaysyla, bu srete tekelilikin ne kt ileri srlebilir. Cemal Sreyann erotik vurgular tayan iirleri kadar, bedenin ruhuyla birlikte sevildii iirleri de bulunmaktadr. Ancak btn bu iirler, bedeni kusursuz bir form olarak tasarlamak paydasnda birleirler. Bedenin deforme edilmesinde ise, estetik amalar sz konusudur. Bu deformasyonda erotik etkinliin de pay unutulmamaldr. Zira erotik etkinlik, ona katlan beden paralarnn daha ok vurgulanmasn gerektirir. Cemal Sreya iirinde bedenin kusurluluk ya da kusursuzluu, politik imlar sz konusu edildiinde bir tr tutumu da simgeler. Bu tr iirlerde ezenler kusursuz beden, ezilenler kusurlu beden ile simgeletirilirler. Bu iirlerde, bir kendinde kusurluluk sz konusudur. Bu noktada kusur, uzlamsal estetik ideali bozar. Cemal Sreya iirinde bedenin erotojenik bir yzey olarak ele alnmas, onu yazna zg baz tekniklerle dile getirmeyi gerekli klmtr. Bedenin erotik potansiyelini daha iyi vurgulamak ve onu poetik dzlemde temsil etmek iin kullanlan bu teknikler, Cemal Sreya iirinde erotizmin de tek boyutlu olmadn gstermektedir. Bedenin erotik balam iinde vurgulanmas, Cemal Sreya iirinin ilk dnemlerindeki dilsel muhalefeti simgelemektedir. Ancak 1960l yllarla birlikte hzlanan toplumsal sre, bu vurguyu yeni ve muhalif olmaktan alkoyar. Bu da, Cemal Sreya iirinde batan beri tanagelen adanma syleminin daha fazla aa kmasna neden olur.

100

SELM BBLYOGRAFYA

Agacinski, Sylviane. Ankara:

Siyasetler.

Cinsiyetler Siyaseti.

ev. smail Yerguz.

Dost Kitabevi Yaynlar, 1998. 109-51. Ahmed Arif. Cemal Sreyaya Mektuplar. stanbul: Kaynak Yaynlar, 1992. Ahmet Him. Mukaddime. iirler. Haz. Kenan Akyz. stanbul: Babakanlk Kltr Mstearl Kltr Yaynlar, 1973. 126. Ahmet Oktay. Hogeldin vercinka. Cemal Sreya: st Kalsn. Haz. Gkhan Cengizhan. Ankara: Edebiyatlar Dernei Yaynlar, 2001. 37-40. Akar, Atilla. Erotizm. stanbul: BDS Yaynlar, 1999. Aktun, Hulki. Erotologya? stanbul: Sel Yaynclk, 2000. Alexandrian, Sarane. Gerekstc Erotizm. Erotik Edebiyat Tarihi. ev. Ik Ergden. stanbul: Mitos Yaynlar, 1993. 445-513. . Hovardaln Altn a. Erotik Edebiyat Tarihi 185-255. . XIX. Yzyln Yasad Kitaplar. Erotik Edebiyat Tarihi 257-324. . XVII. Yzylda Yasak ve Doann Aklan. Erotik Edebiyat Tarihi 13984. . Rnesans Erosu. Erotik Edebiyat Tarihi 69-137. Altan, etin. Ak, Sanat ve Servet. stanbul: Afa Yaynlar, 1993. Apollinaire, Guillaume. Marizbll. ev. Sabahattin Eyubolu ve Necati Cumal. ada Fransz iiri. Haz. Ahmet Necdet. stanbul: Yeditepe Yaynlar, 1959. 98.

101

Aristoteles. Poetika. ev. smail Tunal. stanbul: Remzi Kitabevi, 1993. kolu, smail. Anlatm Szl. zmir: mece Yaynclk, 2002. Avery, Robert ve dier, ed. ngilizce-Trke Redhouse Szl. stanbul: Redhouse Yaynevi, 1990. Bal, Mazhar. Bilginin Mahremiyeti Tacizine Bir Aklama rnei Olarak M. Foucault. Modern Bilin ve Mahremiyet. stanbul: Perembe Kitaplar, 2000. 273-329. Barthes, Roland. tekinin Bedeni. Bir Ak Syleminden Paralar. ev. Tahsin Ycel. stanbul: Metis Yaynlar, 1996. 68-69. Baudrillard, Jean. Cinselliin Tutulumu. Batan karma zerine. ev. Ayegl Snmezay. stanbul: Ayrnt Yaynlar, 2001. 11-66. . Porno-stereo. Batan karma zerine 40-50. . Yzeysel Uurumlar. Batan karma zerine 67-158. Bataille, Georges. Erotizm. ev. Mehmet Mukadder Yakupolu. Ankara: Bilkamat Basn Sanayi, 1993. Batur, Enis. Cemal Sreyann iiri in 10 Kvlcm. Cemal Sreya: st Kalsn 69-72. Beykal, Canan. Btn Su Elmada m?. Hrriyet Gsteri 171 (ubat 1995): 2932. Bottomore, Tom, ed. Marksist Dnce Szl. ev. Mete Tunay. stanbul: letiim Yaynlar, 2002. Botton, Alain de. Akl ve Gvde. Ak zerine. ev. Ahu Antmen. stanbul: Sel Yaynclk, 2002. 47-54. Bremond, Janine ve Alain Geledan. ktisadi ve Toplumsal Kavramlar Szl. ev. Erturul zkk. stanbul: Remzi Kitabevi, 1984.

102

Burney, Pierre. Akn nsani Dzeyi. Ak. ev. Ayen Ekmeki ve Alev Trker. stanbul: letiim Yaynlar, 1990. 14-38. . Akn Tarihi Konusunda Bir Taslak. Ak 7-13. Cansever, Edip, Cemal Sreya ve Turgut Uyar. Ya ve iir stne Sylei. Gvercin Curnatas. Syleiyi Yapan: Tomris Uyar. Haz. Nursel Duruel. stanbul: Yap Kredi Yaynlar, 2002. 69-85. Cemal Sreya. ABD, ngiltere, Fransa ve talyadaki Playboyla Yaran, Onun At Yolda Yryen Dergiler. Milliyet Sanat 316 (26 Mart 1979): 13, 31. . Adam. Sevda Szleri. stanbul: Yap Kredi Yaynlar, 2002. 15. Editrln Birhan Keskinin yapt Sevda Szleri adl bu toplamda Cemal Sreyann vercinka, Gebe, Beni p Sonra Dour Beni, Uurumda Aan, Scak Nal ve Gz Bitii adl kitaplar ile Kalanlar adn tayan ve airin dergi ve mektuplarda kalan iirleri ile bitmemi iirleri bulunmaktadr. . Aritmetik yi Kular Pekiyi. Haz. Necati Gngr. stanbul: Broy Yaynlar, 1993. . Aslan Heykelleri. Sevda Szleri 31. . Ak. Sevda Szleri 17. . Ak Meru Bir ey Olamaz, O da iir Gibi Merulanca lr. Gvercin Curnatas. Syleiyi Yapan: Zeynep Oral. 103-11. . At, Otobs, Bfe. Aydnlk Yazlar: Paal. stanbul: Kaynak Yaynlar, 1992. 97-98. . Azgelimi lkelerde iir. Papirsten Bayazlar. Haz. Zhal Tekkanat. stanbul: Cem Yaynevi, 1992. 49-51. . Balzamin. Sevda Szleri 40. . Banko. Sevda Szleri 148.

103

. Bent Kapa. Sevda Szleri 295-96. . 555 K. Sevda Szleri 288-89. . [Biliyorum Sana Giden..]. Sevda Szleri 323-24. . 1994 Eliyle, Samanyoluna. Sevda Szleri 408. . Bir Kentin Dardan Grn. Sevda Szleri 75-77. . Bu Bizimki. Sevda Szleri 189. . Bugn Ne?. Sevda Szleri 309-11. . Bun. Sevda Szleri 37. . Burkulmu Altn Hali Gnein. Sevda Szleri 90-92. . Can Ycelin iirinde roni. apkam Dolu iekle. stanbul: izgi Yaynclk, 1985. 158-65. . Cemal Sreya. Gvercin Curnatas. Syleiyi Yapan: Can Koluksa. 4347. . Cemal Sreya le. Syleiyi Yapan: Behzat Ay. Gvercin Curnatas 4850. . Cemal Sreya ile Her ey zerine. Gvercin Curnatas. Syleiyi Yapan: Turul Tanyol. 88-96. . Cgaray Attm Denize. Sevda Szleri 21. . Dalga. Sevda Szleri 18. . Dikkat, Okul Var!. Sevda Szleri 139. . Dostluklar in Dzyaz. Sevda Szleri 214-15 . Elma. Sevda Szleri 25. . Erotik, Porno ve Mstehcen. Folklor iire Dman. stanbul: Can Yaynlar, 1992. 99-103.

104

. Erotizm stne. Oluumda Cemal Sreya. Haz. Nisa Kadbeegil. zmir: Oluum Yaynlar, 1992. 23-24. . Eski Kadnlar. Sevda Szleri 284. . Edeeriyle Yan. Sevda Szleri 242. . Gazel. Sevda Szleri 42. . Gece Bitkilerinden. Sevda Szleri 260. . Gitsin Efendim. Sevda Szleri 318-19. . Gebe. Sevda Szleri 61-64. . Glge Oyunu. Sevda Szleri 286. . Gl. Sevda Szleri 12. . Gnler. stanbul: Yap Kredi Yaynlar, 1996. . Gzelleme. Sevda Szleri 16. . Hafta Sekiz. Sevda Szleri 279. . Hamza Siti. Sevda Szleri 28. . Hangi Seks. Uzat Salarn Frigya. stanbul: Yn Yaynclk, 1992. 16668. . Hr Hamamlar Denizi. Sevda Szleri 32. . tim O. Sevda Szleri 250. . ntihar. Sevda Szleri 298. . ki Kalp. Sevda Szleri 241. . ki ey. Sevda Szleri 123-24. . ngiliz. Sevda Szleri 20. . te Tam Bu Saatlerde. Sevda Szleri 68-69. . Kaak. Sevda Szleri 55. . Kan Var Btn Kelimelerin Altnda. Sevda Szleri 98-99.

105

. Karne. Sevda Szleri 159. . Kars. Sevda Szleri 51. . Kesik. Sevda Szleri 287. . Kine Kirazn ve G, Mevsim. Sevda Szleri 81-83. . Korkarak Vin!. Sevda Szleri 312-13. . Kurt. Sevda Szleri 120-21. . Lavanta. Sevda Szleri 206. . Mardin. Sevda Szleri 118. . Mezarta iekleri. Sevda Szleri 291-92. . Nehirler Boyunca Kadnlar Grdm. Sevda Szleri 33. . 16 Dize. Sevda Szleri 271 . 11 Beyit. Sevda Szleri 267-68. . On Gnn Mektuplar. stanbul: Yap Kredi Yaynlar, 2000. . nceleyin. Sevda Szleri 13. . zr. Sevda Szleri 155. . Park. Sevda Szleri 301. . Piyale. Sevda Szleri 285. . Rokoko. Sevda Szleri 54. . Roman Okudum Seni Dndm. Sevda Szleri 314. . Saat Be. Sevda Szleri 290. . San. Sevda Szleri 11. . Saym. Sevda Szleri 119. . 8.10 Vapuru. Sevda Szleri 202. . Senin Sesin. Sevda Szleri 315-16. . [Sevgilim Ben imdi...]. Sevda Szleri 307.

106

. [Sevgilim, Bir Gnn...]. Sevda Szleri 308. . Smscak, ok Yakn, Kirli. Sevda Szleri 85-87. . Striptiz. Sevda Szleri 156-57. . Svey. Sevda Szleri 30. . air Bir Tavrdr ve iirinin de stnde Bir Yerdedir.... Gvercin Curnatas. Syleiyi Yapan: Enver Ercan. 114-23. . arap. Sevda Szleri 302. . arks Beyaz.. Sevda Szleri 11. . iir. Sevda Szleri 14. . iir. Sevda Szleri 23. . iir. Sevda Szleri 283. . iir Bir Kar kma Sanatdr. Gvercin Curnatas. Syleiyi Yapan: Ali Koman. 203-21. . u da Var. Sevda Szleri 29. . Tabanca. Sevda Szleri 53. . Tehlikeli Alakalar. Toplu Yazlar I: apkam Dolu iekle ve iir zerine Yazlar. stanbul: Yap Kredi Yaynlar, 2000. 228-29. . Terazi Trks. Sevda Szleri 52. . TK. Sevda Szleri 36. . Tristram. Sevda Szleri 58. . Trk. Sevda Szleri 24. . Uurumda Aan. Sevda Szleri 149-50. . genler. Sevda Szleri 22. . lke. Sevda Szleri 48-49.

107

. vercinka. Sevda Szleri 38-39. . vercinka Dedi ki.... Gvercin Curnatas Syleiyi Yapan: Halis Acar (Asm Bezirci). 19-23. . zerinden Sevimek. Sevda Szleri 151. . Yakn. Sevda Szleri 154. . Yazgc iir. Sevda Szleri 193-94. . Yazmam Daha Ak iiri. Sevda Szleri 43. . Yeralt. Sevda Szleri 125-27. . Yrtlan pek Sesiyle. Sevda Szleri 88-89. . 100 Ak iiri. stanbul: Gerek Yaynevi, 1967. Cevizci, Ahmet. Felsefe Szl. Ankara: Ekin Yaynlar, 1996. otuksken, Yusuf. Deyimlerimiz. stanbul: Varlk Yaynlar, 1988. Dara, Ramis. Cemal Sreyann iiri. Szlar. Ankara: Dayanma Yaynlar, 1985. 74-100. Deneys, Anne. Vcudun Politik Ekonomisi: Choderlos de Laclosun Tehlikeli likileri. Erotizm ve Politika. Haz. Lynn Hunt. ev. Aye Lahur Krtun. stanbul: Kabalc Yaynevi, 1996. 57-83. Dranas, Ahmet Muhip. Hatra. iirler. stanbul: Trkiye Bankas Kltr Yaynlar, 1974. 20-21. Duby, Georges. Erkek Ortaa: Aka Dair ve Dier Denemeler. ev. Mehmet Ali Klbay. stanbul: Ayrnt Yaynevi, 1991. Erdur, Ouz. Leyladan Geme Fasl. Defter 29 (K 1997): 17-29. Ergven, Mehmet. Dk ve ehvet. Pusudaki Ten. stanbul: Sel Yaynclk, 1998. 166-78. . Trk Hamam. Pusudaki Ten 135-43. Ersamuk, Adil. Antik ada Kadn. zmir: Us Yaynlar, 1995. Ertop, Konur. Divn iirinde zellikle Gazel Tr, Sevgiliyle Her Trl likiyi

108

Soyutlayarak Anlatr. Trk Edebiyatnda Seks. stanbul: Seme Kitaplar Yaynevi, 1977. 63-81. . Mesnevilerde Sevime Sahnelerine Geni Yer Verilir; Cinsel likilerden Ak Bir Dille Sz Edilir. Trk Edebiyatnda Seks 83-97. . Tanzimat, Kadn-Erkek likilerini, Ahlk Dersi karmak in Ele Alyordu. Trk Edebiyatnda Seks 215-36. . 20. Yzyl Edebiyatnda Seksin Yaam indeki Yerine Gereki Gzle Baklmaa Baland. Trk Edebiyatnda Seks 237-58. Foucault, Michel. Baskc Varsaym. Cinselliin Tarihi. Cilt I. ev. Hlya Tufan. stanbul: Afa Yaynlar, 1993. 21-56. Fisher, Helen E. Cinsel Akn Anatomisi. ev. Meral Gaspral. stanbul: Cep Kitaplar, 1995. Gay, Peter. Burjuvazide Erotik (Kadndaki Cinsellik stne Tartmalar). Ak ve Toplum. ev. ve Der. M. Ylmaz ner. stanbul: Spartaks Yaynlar, 1995. 49-69. Hseyin Ferhad. Ak Bir k Isldr. Aka ve Barbarlara Dair. Ankara: Ekin Yaynlar, 1995. 96-114. Ik, Emre. Beden ve Aydnlanma Eletirisi. Beden ve Toplum Kuram: znenin Sosyolojisinden Bedenin Sosyolojisine. stanbul: Balam Yaynlar, 1998. 89-117. nce, zdemir. Ve iirin Giesinde Oturan air. Hrriyet Gsteri 111, Cemal Sreya Eki (ubat 1990): 18-21. Kaplan, Mehmet. vercinka. iir Tahlilleri II: Cumhuriyet Devri Trk iiri. stanbul: Dergh Yaynlar, 2000. 233-45. Kott, Jan. Erotizm zerine. ev. Sosi Dolanolu. Adam Sanat 14 (Ocak 1987):

109

21-23. Kklgiller, Ahmet. Trke Edebiyat Szl. stanbul: Hr Yaynevi, 1974. Laclos, Choderlos de. Tehlikeli likiler. ev. Nurullah Ata. stanbul: Can Yaynlar, 1984. Lessing, Gotthold-Ephraim. Laocoon. ev. Suut Kemal Yetkin. stanbul: Vakit Gazete, Matbaa ve Ktphanesi, 1935. Lingis, Alphonso. Tenochtitln. Susturulmular. ev. Figen Dereli. Ankara: Dost Kitabevi Yaynlar, 2002. 15-35. Mandel, Ernest. Dedektif Romannn deolojisi. Ho Cinayet: Polisiye Romann Toplumsal Bir Tarihi. ev. N. Saraolu. stanbul: Yazn Yaynclk, 1985. 54-68. Mignon, Laurent. Akn tesinde. ada Trk iirinde Ak, klar ve Meknlar. Ankara: Hece Yaynlar, 2002. 115-28. . Giri. ada Trk iirinde Ak, klar ve Meknlar 9-23. . Vuslattan Sonra. ada Trk iirinde Ak, klar ve Meknlar 25-41. Morali-Daninos, Andre. Cinsel Simgecilik. Cinsel likiler Tarihi. ev. brahim Yakupolu. stanbul: letiim Yaynlar, 1991. 130-37. Ovidius. Ak Sanat. ev. smet Zeki Eyubolu. stanbul: Bilim/Felsefe/Sanat Yaynlar, 1987. zarka, Barlas. Seks Ak per. stanbul: Varlk Yaynlar, 1992. zkrml, Atilla. Cinsellik ve Ak Saklk zerine. Hrriyet Gsteri 10 (Eyll 1981): 49-50. Parla, Jale. Yazarlar ve Okurlar. Don Kiottan Bugne Roman. stanbul: letiim Yaynlar, 2000. 113-230.

110

Paz, Octavio. Pann Krallklar. ifte Alev: Ak ve Erotizm. ev. Tomris Uyar. stanbul: Okuyan Us Yayn, 2002. 13-32. . Soylu Hanm ile Aziz. ifte Alev: Ak ve Erotizm 75-98. Peppis, Paul. Rewriting Sex: Mina Loy, Marie Stopes and Sexology. Modernism/Modernity 9 (November 2002): 561-79. Perinek, Feyza ve Nursel Duruel. Cemal Sreya: airin Hayat iire Dahil. stanbul: Kaynak Yaynlar, 1995. Phillips, Adam. Tekelilik. ev. Blent Somay. stanbul: Metis Yaynlar, 1997. Pskllolu, Ali. Trke Szlk. stanbul: Yap Kredi Yaynlar, 1995. Rycroft, Charles. Psikanaliz Szl. ev. M. Saman Kayatekin. stanbul: Ara Yaynclk, 1989. Sayn, Zeynep. Batda ve Douda Bedenin Temsilinde Haysiyet ve Zillet. Defter 39 (Bahar 2000): 159-204. . Batda ve Douda Bedenin Temsilinde Haysiyet ve Zillet II. slami Beden Temsili: ffet ve Zillet. Defter 40 (Yaz 2000): 195-234. Shakespeare, William. Romeo ile Juliet. ev. A. Turan Oflazolu. Ankara: Bilgi Yaynevi, 1968. Sezer, zlem. Cemal Sreya iirinde Ak ve Kadn Bedeni. Cemal Sreya:st Kalsn 95-108. Sombart, Werner. Akn Dnyevilemesi. Ak, Lks ve Kapitalizm. ev. Necati Aa. Ankara: Bilim ve Sanat Yaynlar, 1998. 61-85. imek, Aydn. Cemal Sreya; Hayatn Alev Hali. Cemal Sreya:st Kalsn 83-93. iman, Nazife. Gzel Bedenin Kurumsallamas: Miss World Yarmas.

111

www.zaman.com.tr/2002/12/29/yorumlar/default.htm. Tekkanat, Zhal. Dostlarnn Kaleminden Cemal Sreya Portresi. stanbul: Yn Yaynclk, 1998. Tordjman, Gilbert. Cinsellik ve Dourganlk. Seksoloji in Anahtar. ev. T. Yaamak. Ankara: Bilgi Yaynevi, 1975. 13-62. . Deneysel ve Klinik a. Seksoloji in Anahtar 201-69. Vilar, Esther. okelilik: Erkein Birok Kadna Hakk. ev. Sevgi Tamg. stanbul: Gebe Yaynlar, 1998. Warnock, Mary. The Philosophy of Sartre. Londra: Hutchinson, 1965. Yahya Kemal (Beyatl). Sicilya Kzlar. Kendi Gk Kubbemiz. stanbul: stanbul Fetih Cemiyeti, 1999. 165-66. Yaln, Murat, ed. Tanzimattan Bugne Edebiyatlar Ansiklopedisi. Cilt I. stanbul: Yap Kredi Yaynlar, 2001. 218-22. Yavuz, Hilmi. Divan iiri ve Homeros. slam ve Sivil Toplum zerine Yazlar. stanbul: Boyut Kitaplar, 1999. 114-16. . Hilmi Yavuz ile Sylei: Elinde Bir Gl, Yenikapya, Denize nen ocuk!. Syleiyi Yapan: Enver Ercan. Cumhuriyet Kitap 225 (16 Haziran 1994): 1-2

112

ZGEM Mehmet Selim Ergl, annesine gre 27 nisan 1972de Batmann Doluca (Merina) Kynde, Batman Nfus Mdrlne gre ise, 04. 04. 1971 ylnda Batmanda dodu. Ortarenimini Batmanda tamamladktan sonra girdii Ankara niversitesi DTCF Etnoloji Blmnden 2000 ylnda mezun oldu. Ayn yl Bilkent niversitesi Trk Edebiyat Blm master programna kabul edildi. Yazarlk ad olarak Selim Temoyu kullanan Ergln ilk iir kitab olan Ah! Tamara 1995 ylnda yaymland. 1997 ylnda ikinci iir kitab Krgn Nehirler Meseli adyla yaymland. Ayn yl Yaar Nabi Nayr Genlik iir dlne deer grld. 1998 ylnda, Halkevleri Roman dlne deer grlen iftlere Cinayet Dersleri adl kitab yaymland. 2000 ylnda nc iir kitab Uultular yaymland. Bir gn sinema yapmay, en azndan bir sinemada yergsterici olmay umuyor

113