PORNOGRAF

Ak sak ama ak seik de il.

Emre Koyuncu

 NDEK LER PORNOGRAF B R EY M D R? B R EYSE NED R, NE DE LD R?........... 3

TUTUCULARIN YAKLA IMLARI................................................................ 4 GELENEKSEL L BERALLER N YAKLA IMLARI ........................................... 4

ZARAR LKES : MDAHALE NE ZAMAN ME RUDUR ? ............................................................. 5 SANSRN TEHL KELER ..................................................................................................... 6 L BERALLER N T RAZLARI .................................................................................................... 6

FEM N ST YAKLA IMLAR......................................................................... 7

YASAL DZENLEME KAR
ITI FEM N ST ARGMANLAR ............................................................ 12

ZARARA

ARET EDEN AMP R K KANITLAR MEVCUT MU?................... 13

NRLER N ARGMANLARI ............... 14

AMP R K BULGULAR ETRAFINDA L BERAL VE FEM N ST D

F LM TEOR S VE PORNOGRAF K MAJ ................................................ 16

RNEKLEM N EHEMM YET NE METODOLOJ K KAYITSIZLIK VE SONULARI ................................ 20
Erkekli in ve erkek egemen bak n merkezi konumlandrld sav ......................................... 21 Kadnn anonim klnd sav ................................................................................................................ 23 Erke in cinsel obje olmasnn imkanszl sav ................................................................................ 23

AKLA TAKILANLAR ............................................................................... 25 REFERANSLAR....................................................................................... 26

Pornografi bir ey midir? Bir eyse nedir, ne de ildir?

Pornografi, eski Yunan dilinde fahi eler hakknda yazlm metinler iin kullanlm bir szck.Gnmzde ise daha ok cinsel bakmdan ak sak yaz ve grntleri kastetmek iin kullanlyor. Pornografi tutucu kesim, liberaller ve feministlerin birbirleriyle ve kendi ilerinde olduka ayr malarna sebep olan bir konu; zellikle hukuki yaptrm sz konusu oldu u zaman kavramlar ve tanmlar ak seik olmak zorunda. rne in yukarda yapt mz tanm ile anatomi ders kitaplarndaki kimi metin ve resimleri pornografik olarak nitelendirmek mmkn. te yandan cinsel bakmdan ak seiklik de olduka mu lak. Ne gibi durumlarda bir yaz ak sak oluverir, nitekim kltrler ve ya ant tarzlarna gre cinsel bakmdan ak seiklik anlay her zaman btnyle kesi miyor olabilir. lk tanmdan hareketle pornografiyi szl yada grafik cinsel bakmdan ak seik olan ve ki ide cinsel uyarlmalar amalayan materyaller diye gncellersek ders kitaplarn bu nitelemelerden kurtarm oluruz. Ancak bu noktada yine bir bo luk sz konusu : szl ya da grafik, cinsel bakmdan ak seik olup cinsel uyarlma amalayan ama nihai amac bu olmayan materyaller, sanatsal veya politik duru lar ve diyecekleri olan i ler. Yeni bir ekle tanm cinsel bakmdan ak seik, izleyicide cinsel uyarlmay amalayan ve bunu kt bir ekilde/niyetle yapan materyaller dersek? fade zgrl ba lamnda artistik veya politik sz olan materyalleri saf d brakmak zere yapt mz bu gncelleme tanma ayn zamanda yeni bir mu laklk bula trd. Tanm bir kapsayan kmenin kt elemanlar eklinde kurmak, iyi emaillerinin de oldu unu ima etmesi bir yana dursun bu ktl n nasl daha anla lr klnaca ve esas itibariyle neden kaynakland ok problemli. Bu noktada tutucular bu ktl n kayna na mstehcenlik diyerek btn cinsel bakmdan ak seik materyalleri kar layan bir noktaya yani ilk tanmmza geri dnyorlar. Onlara gre bu mstehcenlik, izleyicileri bozarak onlarn mutlu, erdemli ve uzun sreli ili kiler ya amalarn engelliyor ve btnde toplumun genel ahlakn, ailevi ve dini de erlerini yozla tryor. Ktl n kayna olarak feminist teorisyenler ise kadna olan zarar kriter olarak kabul ediyor.Onlara gre pornografi, kadn bir e it itaat ve hizmet

durumu iinde sergileyen ve nihai olarak toplumda byle bir durumu destekleyen materyallerdir.Bu tanm ise cinsel olarak ak seik olup da pornografi olmayan materyaller varsayyor.Pornografinin bylesi kadn merkezli tanm bir takm liberalleri ve hatta feminist teorisyenleri kar sna alyor.

Tutucularn yakla mlar

Pornografiye kar en iddetli duru lardan biri ahlaki ve dinsel de erlere nceli i veren tutuculara ait. Tutucular, bu materyallerin mstehcen ve ahlak bozan bir de er ta d n bu nedenle yetkili mercilerce yasaklanmasn talep ediyor.nk onlara gre devlet,vatanda larnn sregelen ahlaki de erlerini ve huzurlarn gerekti inde zor kullanarak korumakla ykml. Bu bak asna hukuki ahlaklk da denmekte. Yine tutuculara gre devlet ayn zamanda, ki ilerin, hukuken yeti kin olup kendileri iin neyin en iyi oldu una karar verebiliyor olsalar bile, kendilerine zarar vermelerini engellemekle de ykml. Yeti kin bireylerin kendileri adna neyin iyi do ru oldu unu belirleme hrriyetlerine bu mdahale hukuki paternalizm (do ru dayatmaclk) olarak adlandrlmakta.

Geleneksel liberallerin yakla mlar

Hujuki ahlaklk ve paternalizm liberallerin yeti kin bireyler sz konusu oldu unda tamamen kar larnda olduklar iki uygulama. Bu tabii ki liberallerin pornografinin destekisi oldu u anlamna gelmiyor, o u zaman liberaller bu tip materyallerin de ersizli ini; bunlarn entelektel , sanatsal veya siyasal d nceye bir katks olmad n vurguluyorlar. Fakat yine de, Fransz d nr Voltaire e atfedilen Syledi ine katlmyorum,ama syleme hakkn lnceye dek savunurum. , temelinden hareket etme yanlslar. Bu noktada liberaller yeti kin bireylerin ki isel zevklerinin ,ba kalarnn bunlar de ersiz, yanl ve gcendirici bulmalar temelinde, yasaklamasna tamamen kar kyorlar. Liberallerin bu savunmalar temel eksen zerinde yo unla yor. lki, ki ilerin ifade zgrlkleri temelinde d ncelerini, zevklerini yanl , de ersiz ve bo olsa bile aktarma zgrlkleri. Ancak bu zgrlk tamamyla snrsz de il, bu ifadelerin ba kalarna zarar vermiyor olmas gerekiyor.Yine de liberallerin bir takm zgrlklerle eli iyor olsa bile ifade 4

zgrl nden

yana

olmay

ye leyen

karineleri

mevcut.Bu

yzden

pornografik materyallerin sansr ve yasaklanmas bir ifade zgrl kstlamas olaca ndan, liberalleri ikna etmek iin bu zarar ok ak gsteren delillere ihtiya olacaktr. kincisi, ahlaki ba mszlk yani ki ilerin kendi ahlak yollarnda d mdahaleler olmadan zgrce ilerleyebilmeleri. Ancak bu yol da ba kalarna zarar vermiyor olmamakla snrl. ncs ise bu materyallerin di er ki ilere zarar verdi ini gsteren tatmin edici bilgilerin olmay . Bu, ilk iki iddiann amalarn do rulayan bir durum olmad n dolaysyla yasaklamann yersiz olaca n ifade ediyor.

Zarar ilkesi: Mdahale ne zaman me rudur ?

Geleneksel liberallerin pornografiyi savunurken sklkla kullandklar kavram zarar ilkesi, esasnda John Stuart Millin On Liberty (1859) sinden alnt. Bu ilke, Millin devlet mdahalesinin ne zaman ba lamas gerekti ine ili kin gr lerini yanstyor. Mill e gre ki inin rzas d nda ona g kullanlarak herhangi bir eyin dayatlmas sadece ba kalarna zarar vermeyi engellemek iin olabilir. Ki i bir takm i leri yapmaya veya yapmaktan vazgeirilmeye ba kalarnca bu de i im onun iin daha iyi olacak, onu daha mutlu klacak olsa bile zorlanamaz. te bu ifadeler zarar ilkesi olarak bilinir. Mill bu noktada bahsetti i bireylerin yeti kin ve karar vermelerini engelleyecek bir zihinsel durumun sz konusu olmamas gerekti ini vurgular. Bu noktada ocuk pornografisi liberallerin tamamyla kar kt ve yasaklanmasn gerekli buldu u bir olgu. nk ocuklar onlara gre eylemlerinin ilerde kendileri iin ne gibi sonular do uraca n tam olarak kestiremediklerinden zihinsel olarak kendileri iin karar verme yeterlili ine sahip de iller. Ama ocuklar do rudan de il de dolayl olarak, yeti kinlerin ocuk gibi giydirilip, davrandrld materyalleri ayn temele dayanarak yasaklamak mmkn olmuyor. nk bu durumda bu materyalleri izleyenlerin di erlerine, zelde ocuklara zarar verdi inin ispatlanmas gerekiyor. nsanlara zor kullanarak onlar iin iyi oldu u d nlen eyin

dayatlamayaca n savunan liberaller, bu kanuni zorlamalara alternatif olarak e itsel kampanyalar ve kamuya ak tart malar yoluyla ki ileri iyi 5

oldu u d nlen davran

ekillerini tekrar gzden geirmeye sevk ederken

yine de ki ilerin kendileri hakknda karar verme kapasite ve haklarna saygl kalmay sa layaca gr ndeler. nde gelen liberal savunuculardan, Ronald Dworkin ve Joel Feinberg zarar ilkesinin tesinde yeni bir kavram ortaya atlarak sansrn gerekli olabilece ini iddialarnn kar sndadrlar. Bu yeni gcendirme ilkesine gre zarar verilmiyor olsa bile baz durumlarda rza gstermeden bu materyallerle kar kar ya kalanlar gcendirmeyi engellemek adna yasal mdahaleyi savunmak yararl olabilir. Her iki d nr de pornografinin gnll ve ahsi olarak izlenmesinde ve okunmasnda hibir gerekli ekilde oldu unu bir saknca grmezken Yani her pornografik veya materyallerin halka ak ve rza gstermeyenlerin gcenece i ortamlarda bulundurmamak d nrler. sinema kitapdansa baz yerlerin bu materyallere ak olmas gerekti ini d nrler. Ama bylesi bir belirli yere toplama bu yerlere gidenleri tespit arac hali alabilir.

Sansrn tehlikeleri
Liberallerin sansrn pratikte uygulanrken ya anabilecek teknik problemler hakknda endi eleri vardr. yle ki baz liberaller ve hatta feministler zarar ilkesini i nemesine ra men sansrn olas tehlikelerinin bu zarardan ok daha byk olaca gr nde birle irler. Bu yasalarn, mevcut grnrdeki piyasay bir underground piyasaya dn trmesi bir yana , mu lak ve yetersiz tanmlamalardan tr baz edebi, sanatsal veya politik i lerin nne set ekebilece inden endi e ederler.

Liberallerin tirazlar
Geleneksel liberaller pornografi hakknn savunucusu olsa da kimi a da liberaller bu gr e katlmyor. Bu liberaller, son zamanlardaki feminist teorisyenlerin ne srd tezlerin de etkisiyle, ki ilerin otonomisini, e itli ini ve ifade zgrl n savunma adna geleneksel liberallerin yannda oldu u pornografinin ayn sebeplerle kar snda bir duru sergilemeye ba lam lardr. Bu liberaller zarar ilkesinin de arkasndadrlar, iddet ieren veya iddet iermese bile a a layc unsurlar barndran pornografinin ba kalarn zellikle 6

kadnlar zarara u ratt bu yzden sansr veya yasaklamann do ru olaca gr ndedirler. Bu teorisyenlerin pornografiyi ki ilerde nihai olarak cinsel uyarlmay amalayan cinsel bakmdan ak sak materyaller olarak tanmladktan sonra, iddet eleri barndran, iddet eleri barndrmayan ama a a layc unsurlar barndran ve ne iddet ne de a a layc unsurlar barndran cinsel bakmdan ak sak materyaller olarak kategoriye ayrdklarn grrz. Liberalleri kendi aralarnda pornografinin me ruiyeti konusunda blen

sebeplerin ilki ampirik temellidir: kimi liberaller pornografinin di erlerine zarara sebep oldu u konusunda gvenilir ve yeterli delil olmad gr ndedirler. Di er fikir ayrlklar ise kavramsal temellerden do ar: zarar tam olarak ne demektir, neden olmak ne demektir, byle bir zarar varsa bile bu yasaklamalarla ortaya kacak zararlarla kar la trld nda yeterince byk mdr.

Feminist Yakla mlar

Pornografi kar t feministlere gre pornografi ne zararsz e lence ne de terapatik fantezidir ne de u ratt zarar bir gcendirmeden ibarettir. Fakat bu kar duru tutucularn savundu u ilkeler zerinden de il de, pornografinin kadnlarn smrlp baskya u ramasnda ald temel rol zerinden gider. Bu teorisyenler cinsel bakmdan ak sak materyallerin ba l ba na zararl oldu unu d nmezler. Bu fikir cinsel bakmdan ak sak materyalleri pornografi ve erotika eklinde kategorize eder. Erotika, katlmclarn e itlik ilkesine etrafnda ve kendi rzalaryla katlm gsterdikleri materyaller olarak tanmlanrken, pornografiyi cinsel bakmdan ak sak materyallerin kadnlarn zorlamalara maruz braklarak, ktye kullanlarak, ezilerek ve a a lanarak sergilendi i altkmesi olarak grrler.Onlara gre bu muameleler toplumda bylesi muameleleri destekleyen bir nitelik ta r. 1983 ylnda iki nde gelen feminist teorisyen, Catharine Mackinnon ve Andrea Dworkin Minneapolis Konseyinin talebi zerine bir pornografi kar t kararname hazrlam lardr. Bu kararnamede pornografik materyallerin retimi

da tm ve sat yasaklanmam tr, nk Dworkin ve Mackinnon byle bir yasaklamann ters teperek daha byk zararlara sebep olabilece ini piyasann underground hale dn mesine sebep olabilece ini belirtmi lerdir. Ancak bu kararname bu materyallerin yapm, da tm ve satm a amasnda zarar gren kadnlara dava ama ve bu zarar ispatlamalar halinde bu materyallerin ilerde yasaklanabilmesini ieren nemli haklar getirmi tir. Bu hkmler kimileri tarafndan yasaklamaya kar temkinli tavrndan tr vg alrken, kimileri bunun pratikte yasaklamayla i levsel olarak ayn durumu ya ataca n ileri srm tr. Bu kararname sadece pornografinin hukuki boyutunu sorgulamalara amakla kalmam , geleneksel olarak yasalarda tutucu bak yakla m getirilmi tir. Bu kararname pornografiyi bir cinsel ayrmclk ve kadnlarn e itlik hakkn gzetmeyen sistematik bir medeni hak ihlali olarak tanmlam tr. Pornografi, yaz veya grnt yoluyla kadnlarn ikincil ve itaat eder konumda sergilendi i ve zelde (i) kadnlarn insan olma vasflarndan soyutlanarak cinsel objelermi gibi yakla ld (ii)bu objelerin a a lanma ve acdan zevk alyor gibi gsterildi i (iii) tecavz, ensest gibi cinsel istismarlardan ho lanyor gibi gsterildi i (iv) kadnlarn ba lanp, kesilip, yaralanp sakat brakld ve hatta ldrld (v) kadnlarn cinsel itaat, teslimiyet ve kulluk iinde oldu u duru ve hareketleri ne karan (vi) kadnlarn vcutlarnn yalnzca bir ksm grntlenerek kadnlarn sadece bu organlarndan ibaretmi gibi sergilendi i (vii) kadnlarn hayvanlar veya objeler yoluyla suistimale maruz brakld (viii) kadnlarn yaralanm , a a lk, i kence edilmi , pislik iinde, dvlm ,kanatlm ve bunlarn tm bunlarn cinsel uyarc elemanlar olarak sergilendi i senaryolar iinde betimlendi i durumlar kapsayan materyaller olarak tam da hukuki metinlerin gerektirdi i detay ve kesinlikte tanmlanm tr. Dworkin ve Mackinnonun pornografik materyallerin mahiyetine ve amacna ynelik bu argmanlar yine de tm feministlerce benimsenmi de il. Tabii ki asyla ele alnan pornografik materyallere kadnlarn medeni haklarn kstlad fikriyle yeni bir

tm feminist teorisyenler kadnlarn ikinci planda, itaatkar ve kul tezahrne kar , ancak pornografik materyallerin buna sebep oldu u veya sebep oldu u varsaylrsa bile bunun hukuki yaptrmlarla engellenmesi gereklili i hararetli tart ma konular. Bu noktada Mackinnonun bir ki inin pornografi kar t olmadan feminist olmayaca eklindeki d ncelerinin di er feminist teorisyenlerin bu tart ma konular ba lamnda baz hzl genellemelerle yanl anla lmalarna da sebep oldu u a ikar. Pornografi kar t feministlerin savunduklar zarar iki geni kategoride ele almak mmkn: (1)Yapm safhasnda kadn oyuncularn maruz kaldklar bask, zorlama ve smrler ve (2) birey ve grup temelinde, kadnlarn bu rnlerin da tlp tketilmesi sonucu u radklar zararlar. lk trden zarara rnek olarak Deep Throat filminde Linda Loveface rolnde ba rol oynayan aktris Linda Marchianonun bu filmin retimi srasnda ya adklarn, maruz kald zorlama, hipnoz, hap, dayak ve i kenceyi anlatt Ordeal adl kitap. Marchianonun ba ndan geenler belki rnekleri arasnda en a r olanlardan ve bu uygulamalarn zaten bir o u ba l ba na su. Birok feminist ve liberal, yapm a amas bylesi kriminal vakalarla dolu olan rnlerin da tlmasna ve satlmasna kar lar. Birok feministin zerinde durdu u br mevzu ise bu filmlerde rol alan kadnlarn bu seimlerini ne denli zgrce yapm olduklar. Bu ba lamda toplumun sosyoekonomik bakmdan dezavantajl kesimlerinden gelen bu kadnlarn nlerinde seim yapacaklar alternatifleri olmad iin bir zorunluluk veya zorlamadan endstrisi bahsedilebilece i zor durumdaki savunuluyor. kadnlarn Mackinnona ruhsal ve gre pornografi ekonomik

zafiyetlerinden istifade ederek byk karlar elde eden bir sektr. te yandan pornografik filmlerde rol alan kadnlarn bazlar smrlyor olduklar fikrine kar kyorlar. Bir porno yldz olma kararnn tamamen onlar tarafndan verilmi bir karar oldu unu belirtiyorlar.te yandan smr kurban olduklar yolundaki iddialarn, pornografinin de ersiz ve geerli bir kariyer

seimi olamayaca n ve bu kadnlarn erkek egemen dzenin zavall avanaklar olarak gsteren dayatmac yann vurguluyorlar. Pornografi endstrisi e er kadn al anlarn bir ekilde smryor olsa bile, bunun yasaklanlabilece i de tart ma konusu. yle ki birtakm feminist ve liberaller, sper marketler ve fast food zincirlerinin de pek de ba ka alternatifi olmayan kadnlarn zorunlu tercihleri oldu unu belirterek, smr etrafnda bir yasaklamann bu endstrileri de ierece ini sylyorlar. kinci trden zararlar ise genel olarak pornografik materyallerin satlmas ve bunun sonucunda kadnlara ynelik zararlar ieriyor.Kimi feminist teorisyenler, pornografiyi kadnlar ve hakknda gelir yanl bilgilendirme nemli yapan bir reklam verdi ini kampanyasna benzeterek, kadnlarn saygnl n hedef alarak nlerine, gvenilirliklerine savunuyorlar. Mackinnon tarafndan zarar kavramann haklar temelinde geni letilmesi son zamanlarda liberal ve feminist teorisyenlerin tart malarnn genel erevesini olu turuyor. nk Mackinnona gre pornografinin kadnlara verdi i zarar ok zel ve ciddi bir boyutta: onlarn medeni haklarn ihlal ediyor, e itliklerini zedeliyor ve onlar susturuyor, bir anlamda ifade zgrlklerini kstlyor. a da argmanlarn etrafnda dola t bu fikir zerinde daha fazla durmakta fayda var. Pornografi kadnlarn e itsizli ini cinselle tirmek suretiyle onlarn ikinci plana itilmesine sebep oluyor. Mackinnon pornografinin, kadnlarn varl nn ba l ba na erke in cinsel tatminini sa lamak oldu u, kadnlarn erkeklerin cinsel isteklerine ho nutlarm hizmet eden kleleri oldu u halleri kadnlarn bunlardan gibi sergileyen ve kadnlarn bu itaatkar ve ikinci plandaki beklentilerine lde zarar

konumunu heteroseksel ili kinin seksi, do al ve me ru bir boyutuymu gibi ele alan ynne dikkat eker. Ayrca tketicilerini kadnlar bu cinsel itaat halinde alglamaya ve onlara byle davranmaya artlayarak, kadnlarn toplumsal ve ki isel ili kilerinde katlmlarnn btn ve e it olmasn engellemektedir. Bu e itsizli in ne kt boyut kadnlarn konu malardr.Bu konu malar erkeklerinkinin sahip oldu u gvenirlik, otorite ve etkiden yoksundur. Kadnlar

10

btnyle

sistematik

bir

ekilde

sessizle tirilmeye

al lmaktadr

ve

Mackinnona gre pornografi bu duruma en azndan farkl ekilde peki tirir. lk olarak, pornografi kadnlarn dinlenmeyece i ve anla lmaya al lmayaca alclar ve ortam yaratarak onlar konu maya gnlsz hale getirir. te bu yzden, o u tecavz, cinsel bask ve teki tarafndan olu skl nn pek altnda dile getirilmektedir. kinci durum ise pornografinin yaratt sosyal ili ki ortamnn kadnlar konu salar bile zellikle sylediklerin pornografideki kadnn syledikleriyle eli ti i hallerde dikkate de er bulunmamasna yol amasdr. Son olarak pornografi kadnn konu tu unun anla lmamasna veya yanl iddet olaylar kadnlar

anla lmasna sebep olarak onlar suskunlu a itmektedir.zellikle, itiraz niyetiyle sylenen szler ve karlan seslerin pornografik ba lamda hi de bu anlamlara gelmemesi hatta aksine cesaretlendirme ve te vik nlemleriymi gibi kullanlmas sosyal ya antlarnda kadnlarn itirazlarnn ntrlenmesine sebep olmaktadr.Bu durum byk bir ehemmiyet arz etmektedir, nk e er anlatlmak istenenle anla lann tamamyla zt oldu u bir ortamda baz liberal ve feministlerin zm mahiyetinde ne srd kamuya ak tart malar, e itim kampanyalar, protestolar ve hicivler ba tan iflas edilmi olacaktr. nk br taraftan pornografi bylesi alglamalar ba tan trplemektedir. Mackinnon, kimi feminist teorisyenlerin ne srd , pornografi ve cinsel iddetin toplumda zaten varolan, kadna itaat iinde ve ikinci planda yakla an zihniyetin bir sonucu oldu u fikrine kar dr.Pornografi toplumda varolan bu yakla mn esas sebeplerindendir ve pornografi var olduka kadnlarda hep ikinci plana itilecek ve susturulacaklardr. Mackinnonun problemi medeni haklar ynyle yeniden ele al bir ok liberali konuyu tekrar d nmeye sevk etmi tir. Liberallerin olduka dar olan ve teknik olarak bireyin fiziksel mdahalelerden tr bedensel btnl nn bozulmas(ldrme, i kence,tecavz vb.) eklinde algladklar zarar kavramn biraz daha almasna ve hak engellemelerini ierme yolunda geni lemesine yol am tr. Bu ba lamda kasti veya ihmalen bir ba kasnn hak ve

11

zgrlklerine mdahalede bulunan her eylem ve sz bir zarardr. Ayn zamanda geleneksel liberallerin ifade zgrl sebebiyle pornografi lehinde argmanlar tekrar incelemek gerekmi tir. nk Mackinnon, kadnlarn ifade zgrl nn de ayn kapsamllkla de erlendirilmesi gerekti ini gstermi tir. Bu durum problemi iki grubun ifade zgrlklerinin eli ti i bir dzlem zerinde yeniden kurmu , ve neden pornografi yanllarn ifade zgrl nn kadnlarnkinden n sraya alnd nn sorgulamalarn beraberinde getirmi tir.

Yasal dzenleme kar t feminist argmanlar

Baz feministler pornografinin yararlarna parmak basarak kadnn cinsel zgrl nde ve kadna geleneksel olarak biilen tutucu roln zindanlarndan kurtulmasnda oynad rol vurgularlar. phesiz ki burada pornografinin kullanld ba lam Mackinnonunkinden farkldr. nk Mackinnon bu tip materyalleri yok saymyor fakat bunlara erotika demeyi tercih ediyordu. Baz feministler ise yasal dzenlemelerin pornografinin sebep oldu u zararlara deva olamayaca n ve aksine ters teperek daha byk zararlara sebep olaca ndan endi e ederler.Bu nedenle e itim kampanyalar, protestolar, hicivler, tart malar gibi aralarla tavr ve kltr de i ikli ini sa lamay ye lerler. Esasnda seksen feminist d nr baz organizasyonlar etrafnda birle erek Mackinnon ve Dworkin tarafndan geli tirilen pornografi kar t yasal dzenlemeler hakknda ekincelerini bildirmi lerdir. Bu ekinceler, tutucu kesimin fikirleriyle yo un bir hizada la mann politik tehlikeleri, lezbiyenlik gibi baz cinsel ynelimlerin aleyhine olas hkmler, kadnlarn pornografi endstrisinde al abilme zgrlklerinin kstlanmas, kadnlar iin geleneksel olarak biilen, cinselli in kadnlar iin kt oldu u fikrini destekliyor gibi olmak ile dikkat, efor gibi nemli kaynaklar kadna ynelik yolundan savru turmak eklinde sralanabilir. iddeti engellemek

12

Zarara i aret eden ampirik kantlar mevcut mu?

Feminist d nrlerin bu tezlerine ra men bir ok liberal d nr ikna edilmi grnmyor. Kimileri zarar ola an kapsamyla alglamaya devam ederek bu kapsamda bir zararn ispatlanmam oldu unu sylyor, kimileri ise kadnlara zarar dokundu unu benimsemesine ra men bunun yasal uygulamayla zlemezli inden endi e ediyor. Liberal d nr Ronald Dworkin, Mackinnonun bu pe in hkml

de erlendirmelerine kar n pornografinin cinsel sua sebebiyet verdi ini gsteren herhangi bir kapsaml al ma bulunmad n belirtiyor. Fakat birok al ma, iddeti benimseyen ki ilik zelliklerinin ocuklukta yani pornografik materyallerle kar la madan nce geli ti ini yani pornografik materyale ilginin bu ki ilik zelliklerinin ileride beraberinde getirdi i bir olgu oldu unu gsteriyor. Ska kullanlan zarara neden olmak ifadesi, nedensellik kavramna ili kin baz ampirik ve metodolojik problemleri gndeme ta yor. Baz liberaller, pornografik materyalleri bir ya da daha ok izlemi /okumu bireylerin masum beyefendiciklerken birdenbire azl tecavzclere dn ebilece i fikrini hi de makul bulmuyor. Fakat yine de pornografik materyaller, bu ynde e ilimi olan bireylerde tecavz kararyla sonulanabilir, ve nihayetinde genel olarak tecavz vakalarnda bir art ya anm olur.Yani esasnda iddet ierikli cinsel crmlerin tek nedeni olmadan, belki ba ka faktrlerle birle erek olsa bile, bu tip crmlerin orannda bir art gzlemleniyorsa, kimilerine gre, bu crmlerin sebebi saylabilir. Buradaki nedensellik, sigara ime ve akci er kanseri ili kisindekine benziyor. Sigara ime ba l ba na akci er kanserinin gerekli ve yeterli art de il: hi sigara imeden akci er kanseri olan inanlar gibi durmadan sigara imesine ra men akci er kanseri olmayan, sapasa lam insanlar da mevcut. Fakat bugnlerde sigarann akci er kanserine neden oldu u fikrinde bir uzla ma mevcut. Bu kabul, sigarann ara trmalara gre baz di er faktrlerle birlikte akci er kanserini olduka mmkn hale getirmesinden kaynaklanyor. Esas itibariyle sigara kullanmyla akci er kanseri vakalarnn orannda art gzlendi i iin sigara akci er kanserinin sebebi 13

saylyor. Pornografi de kimi evrelerce benzer bir akl yrtmeyle ba ka faktrlerin etki ve deste iyle bile olsa iddet ierikli cinsel su orannda art ya atmas bakmndan bu sularn sebebi saylyor. Bu konuda yazlm bir ok resmi metin, deklarasyon da mevcut. rne in Amerikada 1970te Mstehcenlik ve Pornografi Komisyonunun ve Williams Komitesinin hazrlad raporlarda klinik ve deneysel bulgulardan yola klarak pornografi ve tecavz arasnda nedensellik bulunmad na i aret ediliyor. Fakat 1986 ylnda Amerikada Genel Hukukular Pornografi Komisyonunun aklad raporda ise klinik ve deneysel verilere dayanarak cinsel iddet ieren materyalleri izleyen/okuyan bireylerde kadnlara ynelik agresif ve antisosyal davran ihtimalinin artt , ve baz gruplarda yasad cinsel iddet uygulamalarna neden oldu u belirtilmi tir. Bu rapor ayrca iddet iermese bile a a layc unsurlar barndran materyallerin o kadar yo un olmasa bile iddet ierikli olanlar gibi etkilere neden oldu unu fakat iddet veya a a layc eler barndrmayan (Mackinnon tanmlamasyla erotika) materyallerin ise bylesi davran larla bir nedensellik ierisinde bulunmad n aktarm tr. Yine baz ara trmalara gre, iddet ierikli pornografik materyaller,

tketicilerinde tecavz kar snda artan oranda bir cinsel uyarlmaya veya bu iddet elerinin bir uyaran gibi benzer uygulamalar ki inin sosyal ya antsnda ba latmasna veya baz tecavz mitlerine (kadnlar da aslnda tecavzden ho lanr ve hayr derken aslnda hayr kastetmezler.) itibarn artmasna, tecavz fantezilerin artmasna ve ki ilerin e er yakalanma ihtimalleri yoksa tecavze ba vurabilme meyillerinin artaca eklindeki beyanlarnn artmasna neden olmaktadr.

Ampirik bulgular etrafnda liberal ve feminist d nrlerin argmanlar

Kimi zaman birbiriyle eli en sonular ortaya koyan bu al malar en ok liberallerin kafasn kar tryor. nk onlar ak bir delil olmad srece pornografi aleyhinde yasal bir uygulamann me ru bir zeminden yoksun olaca gr ndeler. te yandan feministler, pornografinin bu ara trmalarn

14

byk bir ksmnn ilgilendi i iddet ierikli cinsel su oran art nn meselenin btn boyutu olmad n, zarar kavramnn bylesi s lekte ele alnmas gereklili ini vurguluyorlar. Liberal d nr Ronald Dworkin, Mackinnonun pornografi kar t zarar kavramn haklar temelinden ele alan argmanlarna katlmyor. Dworkine gre bu argman zerinden olu turulacak bir yasal dzenleme, e itli in sa lanmas iin sanki baz kesimlerin baz temel haklarndan feragat etmeleri gerekiyormu gibi bir anlay olu turacak ve bu da ok tehlikeli sonulara davetiye karacaktr. Dworkine gre bu dzenlemeyle gldr amal, ele tirel, sanatsal ve politik birok d nce ve performans bu ba lamda engellemelere maruz kalacaktr. te yandan baz liberal ve feminist d nrler, Mackinnonun kadnn toplumda ikinci plana itilmesinde pornografiye biti i bu ba rol ele tirirler. Onlara gre cinsel bakmdan ak seik olmasa bile birok materyal kadn ikinci planda konumlandryor. E er pornografi e itsizli i cinselle tiriyorsa, reklamlar ve romantik romanlar bunu ssleyip romantikle tiriyor ve bylece tpk pornografinin yapt gibi me rula tryor. stelik bunu pornografi gibi ak seik de il daha gizli kapakl yapyor. Mackinnonun, liberallerin pornografi lehinde argmanlarnda kulland ifade zgrl n kadnlar tarafndan ele almasyla ortaya kan yeni zeminde, Dworkin ifade zgrl nn yanl anla ld n dile getiriyor. Ona gre ifade zgrl hem ki inin konu masn ve beyanlarn destekleyip hem de dinleyenleri buna saygl ve kabul edici bir konumda olmalarn sa lamak de ildir. Kar t fikirdeki argmanlarn dinleyicileri daha direnli klmas normaldir. rne in yaratl larn, evrimcilerin tezlerinin kendilerini dinleyenlerini daha direnli klmasndan dolay veya tam tersi durumda evrimcilerin, ifade zgrlkleri i nenmi olmaz. br taraftan West gibi baz d nrler de Mackinnonun fikirleri zerinden ifade zgrl nn salt ses karma veya sz syleme zgrl olmad n bir boyutta de il de kadnlarn sosyal ya antlarnda medeni haklarnn ihlaline uzanan geni bir

15

bu ses ve szlerin alclar tarafndan kastedildi i manalarda alglamasn temin edecek bir ortam da kapsamas gerekti ini vurgularlar.Aksi taktirde ifade zgrl nn bir nevi ses karma zgrl yle e olaca n, pornografinin ekillendirdi i bir sosyal ba lamda ileti imin mmkn olamayaca n ileri srerler.

Film Teorisi ve Pornografik maj

Skopofili, feti izm, bak ve cinsel teki, cinselli in sinema ykleminde temsili konusundaki yakn zamanlardaki argmanlarn ana kavramlarn olu turuyor.Bu argmanlar Freud ve Lacandan dn psikoanalitik kavramlar kullanlarak postyapsalc bir metodoloji zerine oturtuluyor.Bu yaz, cinselli in temsiline postyapsalc ve psikoanalitik adan bakmann pornografik imaj ba lamnda ya att eksikliklere de iniyor. Pornografik imajn bir takm Freud ve Lacan varsaymlaryla eli ebildi ine ve pornografi al malarndaki metodolojik mu laklklara parmak basyor. Freud kavramlarnn film al malarna uygulanmas bir rya olarak sinema yakla mna dayanan eski bir gelenektir. Freudun rya analizi ,temelinde imajlarn analog kodlar olarak ne kt analizlerdir.Freudun syleminin nemli bir blm de hazzn kaynaklarna ili kindir, ki bu kaynaklardan biri bakmaktr. te Freud kavramlar zerinden film analizleri yapanlara gre de film, birer analog kod olan imajlardan olu an ve bu kodlar izleyicilerin rntgenci denebilecek haz kaynaklarna ynelten bir olgudur. Son zamanlardaki bir ok al ma cinselli in sinema yklemindeki temsilini feti izm ve skopofili zerinden anlamaya al r. Freuda gre feti izm, ba larda nesnesiz ve yo unla mam cinsel gdlerin yeti kinlikte belli yollara kanalize edildi i bir cinsel sapknlktr. Freuda gre do umdan sonra insano lunun cinselli i otoerotik ve nesnesiz olmas bakmyla esasen sapkndr. Fakat bir sre sonra toplumun do rular etkisiyle-evlilik ii reme esasl heteroseksel ili kiler- bir obje bulur ve cinselli i normal bir hal alr. Bu normalle me srecinde bir takm cinsel gdlerin (koprofilik ynelimlerin) bastrlmas veya yanstlmas gerekmektedir. Bu sre ierisinde byle gdlerde taklnmas

16

durumunda ise normalli e giden bu yolda aksama olur ve ki i o basamakta taklr. Feti izm gibi sapknlklar bylesi taklmalara ili kindir. Freuda gre feti izmin neden kaynaklad aktr: erke in cinsel fakllkla, kadnlarn penisi olmad gere iyle ilk kar la masndan sonra duydu u hadm edilme korkusu. Bu feti , erke in bir kere kadnda (annesinde) oldu una inand ve inanmamak istemedi i fallusun yerine geer. Kadn cinsel organlarndan korku veya tiksinti bu yzden feti izmin temel zelliklerinden biridir ve belirli bir feti formu annenin bir penis sahibi olmay la yzle me ann temsil eder niteliktedir. Freudun feti izm alglay Laura Mulveyin Hollywood sinemasnda cinselli in temsilini konu alan nemli makalesinin temel atsn olu turur. Mulveye gre Hollywood sinemasnda kadnn temsili tam olarak hadm edilme korkusu ve feti izm stne kuruludur. Fallosantrik bak n btn ynlerinde varolan paradoks kendi dnyasn anlaml klabilmek iin kadnn hadm edilmi oldu u imajna dayanmasdr, kadn temsili hadm edilme konusundan ba ka bir ey ifade etmemektedir. Mulvey gibi, Christian Metz de baz sinematik tekniklerin, baz kamera hareketlerinin ve kadrajlamalarn hadm edilme korkusunu hissettirmemeye ynelik olmas itibariyle feti istik kabul edilebilece ini belirtir. Sinema erotik konularda hem kare kare hem de olay baznda durumun kenarndan kysndan gemeyi tercih etmektedir ve bu tesadf de ildir. Burada bir sansr sz konusudur, filmlerin tam da Freudun feti izmin kadn cinsel organndan korku ve tiksintisi ile kendini gsterdi i tezi ba lamnda bir sansr. E er bir analitik model bir materyali btnyle aklamakta eksik kalyorsa fakat uygulamakta devam edilmek isteniyorsa, hangi bakmdan ve nasl sebeplerle eksik kald nn aklanmas gerekir. Esasnda Freud terminolojisi ve bu terminolojinin gerektirdi i analitik model film imajlarna uyguland vakit bu modelin feti izm konusundaki temel varsaymlaryla taban tabana eli ir. nk pornografik filmler, kadn cinsel organlarn erkeklere gstermek konusunda takntldrlar ve hibir ekilde bu gsterimi engelleyecek veya savu turacak kamera hareketleri, kadrajlamalar kullanmazlar. Aksine erkek ve 17

kadn cinsel organlar uzun sren yakn ekimlerle sergilenmektedir. Bu, Freudun feti izmi kadn cinsel organlarndan kanma olarak belirleyi i zerinden Mulvey ve Metzin geli tirdi i sinemasal faktrlerin bu cinsel farkllk gere ini gizlemeye ynelik oldu u teziyle uyu mamaktadr.Evet, Mulvey ve Metz Hollywood sinemasyla ilgilenmi lerdir, ama modellerinin Hollywood sinemasnn e itli kurnazlklarla saklamaya al t bu cinsel farkllk gere ine pornografi izleyicilerinin neden ve nasl tahamml edebildiklerini de aklayabilmesi gerekir. Bu arada Lacann bir takm Freud revizyonlarn film analizi ba lamnda de erlendirmekte fayda var. Bu noktada esas nem izleyicinin imajlarla erkek egemen toplumun sylemiyle kurdu u ili kiye addedilmi tir. zleyici tamamen pasif bir alc konumundadr bu da izleyicinin bak n inkar eden bir yolda izleyicinin sinemayla hayali bir birlik ve zde le mi lik hissinden tr tamamen olmasa bile bir ok ynyle ayna dnemine benzetilebilir. Lacann teorisi bylece ileti imde izleyiciyi bo bir alc konumlandrmaktadr. Bu konumlandrma yzyln ba larnda olduka popler olan kitlesel ileti imin mesajn korumasz alclarna kur un gibi ya drd kur un teorisi modeliyle benzerlikler ta maktadr. leti im alannda artk hi de geerlili i olmayan bu teorinin yerini alcy daha etkin konumlandran karma k modeller alm tr. Film teorisinin izleyicisiyle ili kisini hala kur un teorisi zerinden Alg kuruyor olmas ironiktir. Film teorisyenlerinin zorlu maceras da bu olmaldr: izleyiciyi yayvan ve pasif konumundan kurtarmak. psikolojisi alanndaki al malar da aka gstermi tir ki algsal ekilde tekrar tekrar test edilerek olu turulmas eklinde deneyimleme fenomenal dnya hakknda olu turulan hipotezlerin grsel bilgilerle aktif bir gerekle ir. Film al malar ileti im modellerini olu tururken yksek bir seicilikle Lacan psikoanalizini ve Benvenistian linguisti ini a rlkla genel ereve olarak ele alm tr. Halbuki, analizleri tarihsel ve ideolojik olarak kstl olsa bile George Herbert Meadn ne srd egonun dil aracl yla olu turuldu u fikri veya Meadin kine benzer bir ekilde V. N. Volosinovun dil sistemiyle bireysel ego

18

arsndaki ili kiyi Marksist terimler temeline ta yan statik ve tek ynl olmayan bak alar da mevcuttur. Esas konuya dnmek gerekirse, Freud modellerinin varsaymlar ile pornografik imajn cinsel organlar direkt sergilemesi arasndaki bu eli ki, cinsellik temsili ba lamnda feti izm teriminin kullanlmasn seyrekle tirmi tir. br taraftan kimi teorisyenler bir ba ka Freud terimini, skopofiliyi ( bir haz kayna olarak bakmak) cinsellik temsili argmanlarnn merkezine yerle tirmi lerdir.Onlara gre filmde kadnn sunumu erkek izleyiciye kadn cinselli inin hi ula amayaca gizemini anlamaya al aca bir frsat sunmaktadr. Gzetleyenin heyecan kadnlk gizemini yeterince bakmakla zebilece i fikriyle peki ti inden, foto rafn hilelerin farkndal yla birlikte asla tatmine ula amaz. E er hile sz konusuysa ke fetti inin do rulu undan nasl emin olabilir ki, bylece gzetleyen durmakszn bir incelemeye mahkum konumdadr. Pornografik filmde merak objesi kadn, gzetleyenin zemedi i gizeminden tr duydu u fke, o bunu saklyormu asna kadna ynelik bir saldrya dn r. Bylece Freudun cinsel heyecann temeline yerle tirdi i bakma ve zalimane tavrlar tam da pornografinin nitelikleriyle rt r. Bu noktada esas nem arz eden nokta zalimane tavrlar, i kenceler ve a a lamalar ieren filmlerin mevcudiyeti de ildir, phesiz ki byle filmler mevcuttur. Mesele bu eleri barndran senaryolarn yaygnl dr, ki bu da iten ie film teorisi ve onun ilgi alan olan filmler arasndaki ili kinin mahiyetine ili kin problemler barndrmaktadr. nk psikoanalitik ba lamda ele alnan filmlerde cinsiyet temsilleri ara trmalarnda zerinden ara trma yaplan nesnelere, filmlere kar metodolojik bir farketmezlik havasnda yakla lmaktadr. Bir ok film analisti, pornografik imajn zellikleri ile ilgili yorumlarda bulunmakta fakat bu yarglara hangi materyaller zerinden ula tklarna de inmemektedirler. rne in, Annette Kuhn, soft-core pornografik foto raflarn yapsal zelliklerini inceledi i bir makale yazm fakat bu makaledeki hkmlerine hangi materyalleri, resimleri al arak ula t n belirtmemi tir.

19

Film analistlerinin rneklem konusunda sergiledi i bu farketmezlik yakla m esasnda byk bir varsayma dayanr: pornografi tutarl bir temsil rejimidir. Fakat John Ellis, pornografinin tutarllk iinde bir temsil rejimi olmaktan ok tutarszlk ve eli kilerle dolu bir alan olarak ele alnmas gereklili ini vurgular. Bu vurgu al malarda kullanlan rneklemin nemini de aklar, bu alanda ylesine bir e itlilik mevcuttur ki seti iniz uygun rneklemler zerinden her eyi ispatlayabilirsiniz. Erkeklerin sadomazo istik tavrlar iinde kadnlar a a lad bir rneklem zerinden ula lacak yarglar, kadnlarn erkekleri a a layp iddet uygulad filmlerden olu an bir rneklemden karlacak yarglarn tam tersi olacaktr. Esasnda pornografik materyallerin byk bir ksm heteroseksel ili kileri sergilemez, bu materyaller iin kadn-erkek ili kisi zerinden yaplan sorgulamalar alakasz kalr.

rneklemin ehemmiyetine metodolojik kaytszlk ve sonular

rneklemin ehemmiyetine bu kaytszlk, teori baznda ileri srlen yarglarn rneklem zerinden do rulanamamas gibi sonular do urabiliyor.Bu durumu daha iyi izah edebilmek iin Pennsylvanya niversitesi, Annenberg leti im Okulunun toplad veriler, inceledi i materyaller ve ula tklar sonular inceleyece im. Bu ara trma, konulu pornografik filmlerin ierik analizini yaparak erkek ve kadnn temsilini, erkek- kadn ili kisi ve ileti im kalplarn, kostmleri ve e itli cinsel davran lar da kapsayan bir yelpazede yarglara ula maya al yor. Her film bir kadn bir erkek tarafndan karakterler, seks sahneleri, ve iddet ierikli davran lar ekseninde kodlanyor.Bu kodlamadaki uyu ma datann gvenilirli ini gsteren bir l kabul ediliyor. nceleme yaptklar rneklem, 1972- 1985 aras en ok satan ve klasikle mi 32 filmi kapsyor.(Deep Throat, Debbie Does Dallas vb.) Bu filmler herhangi bir video dkkannda rahata bulunabilecek filmler, daha ekstrem olaylarn geti i ve daha zel bir kitleye hitap eden, bulunmas pek de kolay ve ucuz olmayan filmlerden de il. Bu 32 filmde toplamda 429 karakter ve 248 seks sahnesi zerinde al lyor.

20

Postyapsalc ya da psikoanalitik ereveden bakan bir ara trmac ierik analizinin pornografik imaj ara trmada yetersiz oldu unu savunacaktr. erik analizi film boyunca sunulan gstergelerden ibaret bir inceleme oldu undan bunlarn esas anlamlara nfuz edemeyece ini ileri srecektir.Fakat ierik analizi iki sebepten tr pornagrafik imajn ara trlmasnda uygun bir ara olmaktadr. lki, pornografik imaj hakkndaki fikirler ve genellemeler zmnen de olsa nicel terimler zerinden kurulmaktadr.rne in Annette Kuhnun pornografinin zelliklerinden biri olarak kadn vcudunu erkek vcudundan daha sklkla paral halde/ksmen gsterdi i saptamasnda oldu u gibi. kinci olarak, teorik argmanlarda pornografik imajlarda cinsiyetlerin temsilini filmin direkt gstergeleri baznda dahi derin bir anlay la ifade edilmedi ini gryoruz. Halbuki Freudun psikoanalizinde ak seik gstergelerden daha gizli olanlara uzan gibi biz de ierik analizi ile elde edece imiz nicel bilgileri derin manalara ta malyz, bu bilgiler olmadan bu zaten pek mmkn olmaz. Bu nicel bilgi eksikli i bu konuyu ara tranlarn kimi sebeplerden dolay (belki bu filmlerin do asyla ilgili olarak) yeterince pornografik film izlememi olmalarndan da kaynaklanyor olabilir. imdi Pennsylvanya niversitesince yaplan ara trmalar sonucu elde edilen bulgular ve bunlardan karlabilecek sonular, di er yaygn argmanlar etrafnda ba lklar halinde inceleyece iz.

Erkekli in ve erkek egemen bak n merkezi konumlandrld sav

En yaygn savlardan biri pornografik materyallerin erkeksi cinsel drtler etrafnda kuruldu udur. Bu endstrinin tketicisinin o unlu unun erkek oldu u ve dolaysyla bu filmlerin de erkeksi arzu ve fantezileri yanstt do rudur. Fakat erkek cinselli inin ve erkek egemen bak n merkezili i konusunda bir yargya varmann filmlerde teorik metinlerdekinden daha zor ve mu lak oldu u da unutulmamal. Heteroseksel erkek tketiciye hitap eden filmlerdeki lezbiyen ili ki sergilenen sahnelerde dahi, lezbiyen ili kinin erkek bak asyla kurguland ileri srlr.Bu sahnelerde yer alan ve penis yerini tutan e itli objelerin esasnda bu ili kinin erkek yoklu unda idareten yaplan ve asl olarak erke i arzulayan bir 21

ili ki oldu u hissini uyandrr. Esasnda bu sahnelerdeki lezbiyenizmin erkek varl nn srdrlmesi iin kullanlan bir eleman oldu u belirtilir. Pennsylvanya niversitesinde yaplan ara trmalara gelince e itli oyuncak ve yardmc malzemenin kullanlmas filmlerde yaygn bir unsur olarak gzlenmemi tir. Btn seks sahneleri iinde yzde 16 lk bir ksm byle sahnelerden olu maktadr. Toplamda 14 tane olan lezbiyen ili ki sahnesinin sadece drt tanesinde e itli cinsel oyuncak ve yardmc malzeme kullanlm tr.Yani bu filmlerde, iddia edildi i gibi lezbiyenli in tamamyla erkek arzusunun d avuruldu u geici bir me guliyet oldu u do rulanamamaktadr. Yine erkekli in merkezi konumlandrl argmanlarnn temel iddialarndan biri vajinal ili kilerin di er ili ki formlarna nazaran daha sk yer almasdr.Bu esas itibariyle erkeklerin vajinal ili kiyi kendi glerinin tasti i olarak grd nden daha zevkli buldu u varsaymna dayanr. Halbuki ele ald mz ara trmann bulgular bu ifadeleri do rulamyor. Seks sahnelerinin sadece yzde 71 inde vajinal ili ki gzleniyor. Bu yzde 29 luk- neredeyse drtte birlik oran iddia edildi i gibi erkek-kadn ili kisinin temeliyle bundan ibaret oldu u fikrine kaplaca mz filmler iin olduka yksek olsa gerek.Yine di er cinsel davran formlar, oral seks ve mastrbasyon cinsel aktivitenin rutin bir blm haline getirilmi . Kadn bedenin feti haline getirilmesi de erkek egemen bak n kantlarndan biri olarak sunulmakta. Bu savlara gre kadn bedeninin erkek bedeninden farkl olu u, erke in hadm edilme korkusu temelinde e itli erkeksi kostmlerle perdelenmekte. Referans ara trmamzn bulgularna gre seks sahnelerinin yzde 57 si herhangi bir ekilde erotik kostm barndrmyor. Di er bir feti le tirme kant iin ne srlen durumlardan biri de kadnn soyunmas srasnda uzun sre kaydedilmesi veya senaryo iindeki bir ba ka erkek karakterin gznden bu sahnenin aktarlmasdr. Mulveyin bu ynde tespit etti i feti le tirme, rne in von Stenberg filmlerinde, ili ki srasnda btn yklemin durmas ve filmin kadn oyuncunun direkt erotik raporlanmas haline dn mesini referans alr. Ele ald mz al ma bulgularnda soyunma seks sahnelerinin pek de yaygn rastlanmayan bir eleman. Toplam seks sahnelerinin yzde 16 snda kadnlar, 22

yzde 3 nde erkekler soyunurken grlyor. Bu filmlerde de her ne kadar Mulveyin belirtti i gibi cinsel ili ki ba ladktan sonra yklemin durmas varsa da film kadn oyuncunun direkt erotik bir raporlanmas haline dn memi tir. nk hem erkek hem kadn cinsel organlar rutin olarak yakn ekimlerde gsterilmi tir. stelik bu filmlerde karakterleri filmden filme de i meyen erkek ve kadn oyuncular bile mevcuttur.

Kadnn anonim klnd sav

Di er yaygn iddialardan biri de pornografinin sadece kadnlarn cinsel organlarna yneldi i ve bylece kadnlarn sadece cinsel organlardan ibaretmi esine anonim klnd dr. Kadnn cinsel organn azami yakn ekimde sergileyen bu filmlerde, kadnn sosyal bir karakteri veya bir kimli i yoktur veya varsa bile bu onun cinsiyetindedir. Esasnda, konu ald mz ara trmann inceledi i filmlerde de isim veya kimlik sahibi olmayan, tek bir sz bile sylemeden sadece seks sahnelerde grevini yerine getiren ki iler rol almaktadr.Fakat bu ki iler kadndan ok erkektir. Seks sahnelerinde grlen erkeklerin yzde 36 s kadnlarn ise 19 u anonimdir: kimli i veya tek repli i dahi yoktur ve belirli sahneler d nda asla grnmez. Yine replik baznda ele alnacak bir anonimlik de erkeklerin yzde 69 unun kadnlarnn ise yzde 83 nn nemli lde (al mada be satr konu ma olarak belirlenmi tir) bir repli e sahip oldu unu, bu ba lamda da erkeklerin daha anonim bir konumda oldu unu gstermektedir.

Erke in cinsel obje olmasnn imkanszl sav

Pornografiyi psikoanalitik yakla mla ele alanlar, pornografinin izleyiciyi erkek bak perspektifinde konumlandrd ve bu bak n erkek bedeninin cinsel obje gibi sergilenmesini tahamml edilemez ve rahatszlk verici buldu unu belirtir. Erkek kendi bak na sahip ki iyi, benzerini, nesne olarak izlemekten kanr, ve zaten izleyici konumundaki bak n masklen zellikler sergiledi i varsayld ndan kadn da pornografinin merkezine yerle tirilir. Bu iddialar zmnen kadn bedeninin plakl nn erkek bedeninden plakl ndan daha sk sergilenmesinin pornografinin genel bir kural olarak ele

23

almaktadr. Referans ald mz ara trmann bulgular ise erkek plakl nn kadn plakl kadar yaygn oldu unu gsteriyor. Ara trma bu konu hakknda cinsel ili kinin ba , esnas ve sonunda olmak zere giyiniklik durumu verilerini toplam tr. Bu verilere gre, ili kinin ba langcnda erkeklerin yzde 17 si, kadnlarn yzde 20 si; ili ki esnasnda erkeklerin yzde 42si kadnlarn yzde 51 i; ili kinin sonunda erkeklerin yzde 51 i, kadnlarn yzde 44 plaktr. Kamerann erkek cinsel organlarn grntlemekten hi kanmad da gz nne alnrsa , erkek izleyicilerin benzerlerinin bedenlerinin sergilenmesine tahamml edemediklerini farz etmek gtr. te yandan cinsel ili ki sahnelerinin ba latcs konumunda yzde 37 kadnlar yzde 37 erkekler bulunmaktadr. Bu da kadn ve erkeklerin ili ki ba latmada e it derecede aktif oldu unu gsterir. Yukardaki rneklerde grlen teorik metinlerdeki savlar ve veriler arasndaki bu uyu mazlk, ara trma rnekleminin ehemmiyetine ve verilere kar metodolojik kaytszlktan ileri gelir. Bu kaytszl n temelinde belki de teorinin nasl olmas gerekti i kayglar vardr. Dahas, disiplinler aras bir tahammlszlk, film al malarnn teorilerini ara trmada farkl disiplinlerin metodolojilerinden faydalanmasn engellemi tir. Film al malar, postyapsalc bak alarnn epistemolojik adan bir ok iddiasn yaralad fakat pozitivizme kar antipatisini pek de yumu atamad be eri bilimlerin bir kolu olagelmi tir. Bu antipati algsal deneyimler gibi tamamyla ampirik ara trmaya msait konularda bile kendini hissettirmi tir. Halbuki film teorisi ara trmalarn ampirik boyutunu da ele almaktan kanmamaldr. Son zamanlarda da film teorisinin di er alanlarn metotlarn veya bulgularn dn almaya ba lamas daha kapsaml bir disiplin olma yolunda ilerlemesini sa lam tr.

24

Akla Taklanlar
Neden pornografinin btn tanmlar kadrajdaki ilk dzey gstergeler zerinden yaplmaktadr? Kimi feminist teorisyenlerin postyapsalc denilebilecek tanmlarnn pornografik imaja ykledi i teleoloji imajn ontolojisi ba lamnda ne gibi sorunlar do urur, pornografik imaja ba ka teleolojiler yklemek mmkn mdr? Feministler yakn plan ekimlerinin kadnlarn btn ve insan olarak alglanmasna sebep oldu u kanlarnda hakl mdr, postmodern kadrajlamalarn detay merak bu anlamda yeniden mi gzden geirilmelidir? Neden yakla mdan ba msz olarak pornografi zerine al mann ahlaki bir boyutu vardr? Neden pornografi zerine okumak,ara trmak pornografik olarak alglanr? Ki inin kendi bedenini direkt ya da foto rafik ve ya filmik imajlar vastasyla incelemesi arasnda ne gibi farklar vardr? Bir film ekildi i andan itibaren mi, izlendi i andan itibaren mi pornografiktir? Kendi ili kilerini izleyen ift iin bu grntler pornografik midir? De ilse, Lacanc film-izleyici ili kisi modelinde, imajlarla zde le ilip kendi ili kisiymi gibi izlenmesinden yola klrsa , bu, pornografi diye bir ey olmad manasna m gelir? Bu alandaki incelemeler neden sanki btn pornografik materyaller heteroseksel ili ki sergiliyormu gibi yaplmaktadr? Cinsel bakmdan ak sak ve cinsel uyarlmaya sebep olan bir rya pornografik olarak nitelendirilebilir mi? Hayrsa, btn mesele Flussern terimleriyle bir teknik imaj ve ya aparat problemi midir? Bir iftin ilerde bu ili kiden do acak ocuklarna gstermek zere kaydettikleri videoyu ocuklaryla birlikte, ailece izlemelerinin Freuda gre ne gibi sakncalar olabilir?

25

Referanslar
blmden olu an bu derleme niteli indeki yaznn e itli evrelerin yakla mlar inceleyen ilk blm Stanford Felsefe Ansiklopedisinin Pornography and Censorship* makalesinin, film teorisi temelinde inceleyen ikinci blm Stephen Princein Cinema Journal 217:2 (1988:Winter) da yaynlanm The Pornographic Image and the Practice of the Film Theory makalesinin zeti niteli indedir. nc ksmda bu okumalar yaparken ka tlarn kenarlarna daha sonra zerinde d nmek zere not ald m sorular bulunmakta. Stanford Felsefe Ansiklopedisindeki makalenin tamam ve konu ile daha geni kaynak listesi iin a a daki link takip edilebilir. *http://plato.stanford.edu/entries/pornography-censorship/

26